NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE 
Bethesda, Maryland EXE NTE RATIONIS 
C AD AVERIS 
lUuftrifsimi Cardinalis Borrhomad Medio- 
lani Archiepifcopi, 
A Io. Baptifta Carcano Leone» anatomen in Gymnafio tid~ 
nenfi publice proiitente ? atq; 
elegantiflima enarratio. 
EODEM CARCANO AVTORE. 
Ad\>erillujlrem>etpuclarifsimum Virum D. Io. Fort* 
tanam Ecclefia Maioris Mediolani 
terum>ac jedt vacante generalem Vicarium 
Digmjsimum * Dominum meum 
colendtftimum. 
CVM LICENTIA SVPERIORVM. 
MEDIOLANI. 
Ex Tvooaraphia Michaclis Tini. Ad Mantiam Petri Tini, 
' 0 M. D. LXXX1V. IO BAPTISTA 
CARCANVS LEO. 
Io. Fontanae viro Praedarifsinio. S. D. P. 
HVMNTO animi mei moerore, quantam trifiitia hifloriam exevte- 
rationis cadaueris ILLUSTRISSIMI C *AKD l LIS 
Borrhompi T. S. T. Mrchlepifcopi Mediolani, V ST 0K i S 
NOS TBJ S uilsfCT IS SI MI tibi dme hoc efflagitanti, 
alijsj} fim explicaturus, tu, qui immenfo indicio, perfpicaci ingenio, demum ftn• 
gulari in omnibus doftrina, ac eruditione maxima pradims es, facili poteris ludi- 
care. Is.n. fuit,qui fmmgregem tantopere amauit, ut eius amore & uires, & 
corpus fuum defpexerit, fibifatis efferatus, (t ouium fuarum animasproprijs & 
animi, & corporis laboribus ad ccdelie illud gaudium, ad quod nunc ipfeperue- 
niffe creditur, perduceret. Quim igitur (ic Diurna uolmtatiplacuerit, ut mun- 
danam hancfedem reliquerit ,quumq; Nobiliffimi uiri,inter quos, &tu facili pr a- 
cipuus haberis curarim, ut eius cadauer exenterarem,nonullaq; annotatione 
dignafenfui meo fefe obtulerint ,id circo me operepretium fa&urum exiflimo 3ft 
& tibi, & alijs multis noua hac in eo reperta prafenti mea oratione explicuero , 
remq;, qualiter fe habuerit, mani feliam, atq; perfpicuam reddidero; attente 
itaq; qua circa materiam hanc fum diUurus audias, ueriffmaq\ omnia haec effe, 
animo tuo firmiter teneas. Bi iih*"-ii .i I vera eft Philofophi fententia in fuis Ethicorum libris J 
quod vnufquifq; fua amat opera; quod nobis exem- 
plo poetarum oftendit; qui propria poemata perinde 
ac filios fupra modum amant,ac quo maiori labore fa 
<fta funtjhxc magis etiam amat vnufquifq;, ideoq;&ea 
magisfibiexiftiraatelle chara; quod & pecuniarum, 
■ . ii..» .- ■■J & matrum praecipue exemplo nobis explicuit fufifti- 
mqpecuniarum hoc modo,quando dixerit 3 qui acquifiuerunt pecunias, 
eas magis, qua qui ab alijs acceperunt,amare;Matres vero liberorum Tuo- 
rum efle amariores, cura laboriofior generatio fit,magifq;fuos filios die 
fciant;adde quod Temper iminenti vitae periculo ipfos pariunt.Si igitur hec 
PhiloTophi vera eft fententia, Quid tibi mirum videri debet vir integerri- 
me,ac lapientiflime,fi &egomeamihichara habenda exiftimem opera? 
vtpote quae magno labore , magnoque animi mei ftudio mihi, cae- 
terifq; foleam parare, eaq; hadenus ediderim ,quorum materia fi re- 
de fuerit examinata; Veraciffima,ideoq; & vtiliflima; fi methodus, qua 
fuerint explicata; fummo ordine difpofita ;fi demum oratio ;ab om- 
nibus elegantiflima fine liuore fuerit iudicara. Habes in primis duos a me 
editos libros anatomicos;in quorum altero de quatuor vaforum circa cor 
foetus vnionc a nemine fecundum veritatem, praeterquam k me ipfo expli- 
catafin altero verode mulculis oculi motibus deferuientibus, prout rei ve- 
ritas exigit,agitur elegantiftimc.Habespoftea librum raeum,quem nuper- 
rime in lucem edidi de vulneribus capitis; in quo quicquid ad huiufmodi 
materiam attinet,abfolutiffimc pertradaui ea ratione, vt nihil magis defi- 
derari,atq; exoptari vale at.Quod cum fit,none rationi confonum tibi vide 
ri poffit,fi mea hxc veluti pretiofa chara mihi cenfeam habenda ? certe fic. 
Sed nihil mea hazc huiufmodi;quum aliam nuper nadus fim occafionera, 
qua &C tibi,& multis aliis rerum anatomicarum cupidis fatisfacere,animu- 
que tuum praecipue abundantiffime valeam explere. Hoc autem eft, quod 
mihi munus demandatiffit exenterandi corpus 
Paftoris noftri;in quo quid oculis meis fefe fubiecerit,(quum memoria di- 
gnum hoc fit)ribi propalare decrcuf Quod autem in hunc vfq; diem rem 
huiufmodi diftulerim,hoc fuit in cauia;quod cernerem ego multos hac dc 
re loqui efle paratos non alia ratione,quam fi pfitaci,ac graculi quidam in 
hac materia recenfenda forent habendi, quu alij epiftoliis,alij carminibus, 
alii declamationibus publicis fuas declarent cantilenas. Omitto quod rem 
hanc & pedagogis quibufdam ita video tra&atam, vtrifura continere ne- 
queam,cum in fua hxc legeda animum meum intendam.Mirum namque 
mihi vidctur,quod omnes fenfus in his fuis obiectis contenti efte videan- 
3ur,prtEterq«am fenfus olfa&usjquo tantum materiam hanc olfacere au fi «nt,vt nomod® quod tali fendii fatis fuit,olfacere tentarint, verum & 
qui imperfe&idimiis; omnium fenfaum in homine eft, vri tadle reftatur 
philofophus in Iliis de anima libris,eum omnium fenilium perfe&idimum 
habere voluerint,ideoque fuis olfadtibus quae non deberent; olfacere adni 
d lint. Tanta.n.quorundam fuit arrogantia,tanta ineptitudo,& ignorantia 
vt quae in hoc cadauere non reperta fuere,ha;c in eo contenta ede dixerinr, 
quae autem contenta funt,tanquam non fuerint in eo fubticuerint. Adde, 
quod &.male ab his fuit fa£fcum,cum nafuti exigentes olfadbui tantum no 
aurem vifuifproutdebebantjinferuire voluerint.Ne autem amplius te fu- 
fpcnfum teneam,cumque te mihi inhiantem videam,iam tempus exigere 
vide tur, vt ad opus meum explicandum me :ipfum accingam. Audias. 
Ia ferme tertia nodis enumerabatur hpra,quarti Noucbrisdiei Domini- 
ci, anno Chnfto naro. 15S4. quando a medicis labribus quiefeens 
cgo,& ab aliis omnibus curis longe remotus in ftudiorum meorum loco 
cxiflens,ac ftudiis meis philolophicis ('prout mei moris eft)incumbens,qui 
bus & tunc temporis valde eram intentus, magnum adeo ftrepitum audi- 
ui,vt velati a terremotu perculfus ego vna cum mea familiola totus fere ftu 
pidus,ac in meipfo velati attonitus eorum more, qui magnte rei alicuius ad 
miratione detenti videntur ede attoniti, remanferim. Ecce .n. calcibus, & 
claua ( nefeio an lignea, vel ferrea) domus meas fores a Paulo Gotio Vi- 
ro multum Reueren. D. Vicarij ab epiftolis clariflimo pulfatte adeo fue- 
re, vt quis eas, Sc domumvniuerfam vna veluti deijedas,acfundicus euer 
fas credididetj audiunt ingentem fabta pullatione domeftici. accurrit mi- 
hi fidiflimusfemus,BaptiftaGuidus,acvaluasaperiens,perq; cancellos li- 
gneos fen eline appodtos magnu hominu muneru afpiciens ad me conixer- 
itis dixit,VAH, qua magna hominu turba domum noftram circumuenit 
Here mi dulciflime? Cui dixi,ne dubites,alacriter defeende, &: quid hoc fl- 
bi velit,diligerer percotare;is vti mihi femper inferuire promptus ftatim dc 
fcendir,gradum accelerat; ac priuiquam ianua aperiat, quid hoc fit, quid- 
que fibi uelintjdiligentidime inquirit.Pro refponfo,fe feruos ede Illudridi- 
mi Cardinalis,dominumque ie alloqui uelle, non erube/cunr dicere; refe- 
rat forer feruusjingrediuntur ratione ea multis, & magnis czreis accenfis, 
vt aer quamuis tenebrofus veluti meridiana luce fitfaftus fulgentidimus. 
Scifcitans ab eis ego, quid fibi vellet hominu hic concurfus,ipfi refpondet 
me cum i multis Nobilibus viris! ,tum vero ab Illuftri ViroD. loanne 
Fontana Archiepifcopi Generali quoCadauer III .Cardi- 
nalis exeterare,eaq; ratione ipfum tranare, vt a corruptione, quantu fieri 
podir prasferuarem.Statim ego acerbidimo hoc nuntio animo meo coder-, 
natus , & grauidimo moerore fum affe&us.Vt itaq; tanti viri imperio pare- rem illico me ipfumin locum,m quo cadauer erat repoficum cum maxi- 
mo hominum comitatu me contuli;Pofuum autem erat cadauer in facd- 
lo loci Archiepifcopatus,quod pnedidus Cardinalis condolendum, ora- 
toriumque dicendum eile curarat. Eo in loco ita praeparatum erat cada- 
uer, vt i feretro nouo magno ornata fuccindo,ac multis veluti gradibus 
circumquaque eleuato contineretur; Hic aderant multa lummaria,multi 
quoque aderant curiales presbyteri, qui genibus flexis ac multis lachry- 
mis pro defundi anima fupplices Deum deprecabantur, lubeo ut cada- 
uer deferatur,in aliumque locum illi propinquum transferatur ,* ponitur 
flati m fupcr longiorern,latioreraque a(Ierem;ipfam cadauer facris,quibus 
indutum erat , veftimentis exuendum curo; deinde materia eadaueris 
prasferuadua prius praeparata, me ipfum magna tamen aifedas mceflitia 
ad opus obeundum, acdnxi-CVLTELLO itaq; nouo, quoq; nullu aliud 
corpus fecueram,ip{ius abdomen,ventremq; inferiorem fecui fic, ut a xi- 
phoide,hoc ell eufiformi,&: mucronata chartilagine didaad regione vfq; 
pediuis,poflea tranfuerfira ad partes laterales eas, qme vacua & csneonas 
grrcci folent nuflCupare,fecliones voluerim dfe fadas. Qua: mihi in conii 
deratione venere,hec fuere.PRIMO videre erat veluti fceietum,.cuius oi- 
fa pelle tantum ellent colligata,adeo corpus erat emaciatum; SECANTI 
mihi abdomem a graecis epigaftrinm didum nulla mihi fefe obtulit pin- 
guedinis nora;quod mirum mihi ualde viitim dbquando in ceteris, qua’ 
fecui corporibus quauis emaciatis iemper veiligium aliquod pinguedinis 
mihi fefe obtulerit, quam pinguedine rauiroties in corporibus obelis, & 
praepinguibus tant£ craffitici animad uerti; vtquatuor manus digitorum 
inuicem appofkomra magnitudinem latitudinemue aquare con/pexerim 
vti fuperiori anno in Nobiliffimo D. Antonio Raudenfi,nec non in qtiada 
Nobiliffima muliere ex veneni fafpicione mortua, eoq; a me feda manife 
flb intuitus fum. MVSCVLOS poftea abdominis ualde graciles fados ad 
uerti,ac inter alios mufculos redas didos,qui ficuti alijs longiores, & an- 
guflioreSjita & reliquis abdominis mufcuhs cralEores ede folent.Sedo ab 
domine,difcillbq; peritonam, naturalia omnia diligentilErac exammaui, 
atq; imprimis omentum, deinde ventriculum , Sc intdlina,poftmodum 
hepar,&c Iieuem,vltimo loco renes,& veficam; Quantum ad omentum, 
hoc adeo fub ventriculo erat contradum ea regione Icilicetqua futuras in 
Ilar,vti rediffime cenfet Aris, eius fuperior membrana exoritur, vt primo 
intuitu partem hanc a natura necdfanb genitam in hoc cadauere defuilfe 
crediderim.;quod eo magis veriflimile mihi vlfum eft, cum nullum adipis 
veftigium(cuius magna copia folet eile refertum)in eo apparuerit, verum 
folummodo membranre,quibus efformari folet,panni cuiufdam laceri in- 
ftar in feipfo conuoluti inuicem conuolute cernerentur ; attollens autem 
Quogfr 
nere ul 
tl fifiio 
tarit 
t0Y- 
Qjj** fe' 
catl oc~ 
curennt 
Nulla 
pingue - 
do 'in ah 
domine» 
abdom 
nis rnuf 
culi quo 
modo re 
peni. 
Omentti 
quome 
do fe ha 
luerit> ventrlculitm,omentumq; manibus apprehendens veluti tenuem quanda 
membranam,atq; hanc exiguamjomni ad ipis genere dedituram vidi ne- 
que id mirum,quando ob I5gas, quas libenti (fime patiebatur inedias, ea 
deerat materia ex qua adeps,& pinguendo folent generari a natura; quas 
eft fecundum Galeni fententiam fanguis oleaginofus didrusjiecundum au 
tem Arift.in fuis de partibus animalium libris,eft fanguis bene cod:us;qui 
tamen idem eft cum materia a Galeno affignatajqute materia, feu qui {an- 
guis oleaginofus di<ftus cadens fuper membranas refrigeratur,refrigeratus 
aut concrefcitj&fic in pinguedinem uertitur .VE NTR1C VLVM de- 
inde aggre(Uisfum,& nihil cibi in eo contentum fed flatu folummodo eu 
vidi elle repletum, eius poftea partem internam examinans multas velati 
vcflculas in ea vidi efie contentas,tprtedpue circa orificium fuperius ven- 
niculi,e quibas gladiolo feftis flatus folummodo eft egreflus; ex quo ven- 
triculum male habitum fuifle reda ratione cenfui;quando fuperficies in- 
terna interioris tunica ventriculi in naturaliter fe habentibus lamis fit, 8c 
lubrica,praeterquam quod fubftantia illa uillofa ac oloferico fimilis fad& 
in ea habeatur. INTESTINA adeo erant conftrida,ut nullo eo pene fun- 
gi viderentur manere, ad quod natura pnccipue ea iolet deftinare;hoc au 
tem eft,vt ad chimi faciant diftributionem, ac inter ea craffiora pracipuc 
vacua,inter quae colon didum,&redumdiduminteftinura; in quib. cu 
femper aliquid fecalis excrementi contineri foleat hac ratione,cum velutl 
faccus quidam hxc crafliora dida caeteris fubijciantur,quo in eis craffiora 
excrementa diutiusalleruari poffint,nc continue egeramus,non autem fo 
lum ad diftributionem, vti gracilia fint inftitutajmirum inquam mihi visu 
eft,quod non modo in gracilibus,verum ne in his quidem tantillum excre 
menti viderim afferuatum. 1ECVR in dextra corporis regione pro maiori 
parte collocatum,& fanguinis officinam didum manibus contredaui,* cu 
ius partem fuperiorem vniuerfam,quae 8c conuexa dicitur 8c gibbofa,fana 
atque integram cognoui. Acuti ex colore,& eius fubftatia adiudicaui3pars 
ea autem quse dicitur fima feu,concaua,tota fere erat maxime 
regione ea,in qua habetur ciftis dida felea,& ea maxime parce, cx qua ve- 
na portas ftelechiea grascis dida exoritur,hec.n.pars iecinoris erat nigricas 
fedaq; mihi vifa eft flacida, fecus quam alia iccoris fubftantia. LIENEM 
exinde perpendens ipftun prteter naturaliter habere ex tribus mihi facile 
fuit iudicare,primb ex eius magna,qua excedebat mole , Secundo cx eius 
colore,qua par eftet,atriore;Tertio ex eius fubftantia in[ fanguinem veluci 
coagulatum ftatini verfa adeo, vc quando eum manibus contentum ha- 
buerim,non fubftantiam aqualem, &fua tunica fuccindam, vti in aliis 
cernere eft,verum in fanguinem atrum, ac pulticula: cuiufdam craffiufcu 
la: inftar concretam per intermedia digitorum excidere confpexerimivn- 
. 
pingue- 
ms . 
3HCL 
ratione 
” u 
yentrl— 
culus 
quomo- 
do 
InteRi- 
na qua- 
lia. 
Gracili- 
um mu- 
nus, 
€r apio- 
rum mu 
nus. 
1 e coris 
■pars cor 
rupta f. 
Quibus 
cenfue - 
rit ratio 
mb, au- 
tor liene 
ejje cor- 
ruptu . «Se & integrum ipfum lienem in «ale,quod rei luiiufce gratia erat paratum 
afteruare mimme valuerim; ex qtioconijed lienem non modo die male 
atfedum,(ed & fere eflc corruptum ;qua operatione etiam cognitu fuit fa 
cillimum,quid Erafitratus per parenchyma, quali dicas fanguinis affufio- 
nem intelligere voluedt.RENES poftea examinans neq; hos naturales ef- 
fe facile affimiaufiquando &: eorum fubftantia non ea duritie mihi predi- 
ta eft vifa, qua remu caro( vt pote que parum d derepet in duritie a cordis 
fubftandajconftare videtur,& multa veluti tubercula in eorum externa 
fuperficie haberentur ita,ut naturalis ea,qu£e in fuperficie externa cerni 
{olet lubricitas,& lenitas minime fuerit confpeda;Vnde & hos male affe- 
ctos cenfui, VESICAE deinde fedionem fum aggrdfus, haec erat magna 
locii copia repleta adeo,vt quando eam pupugerim illico tantum vrinae ef 
fluxerit,quantum urcei communis capacitas continere potuiftet;atq; hxc 
circa naturalia. SPIRITALIA demum aggrediens, atq; os pedoris grte- 
cis fternon didum ea regione fecans,qua colhe in chartilagines incipiunt 
defmere, ipfum euerti, ac ftatim fitum pulmonis,cordis, atq; iplius thece 
pericardij nomine donatae a Itantibus oltendens,quam aftabie pulmonis 
lobi ceu digitis quibufdam cor iplum amplexarctur,ipfis uolui indicatu. 
CIRCA PVLMONEM nihil annotatione dignam mihi fuit vifum; fiqui- 
dem &in colore,& in fubftantia ipfum naturalem adiudicaui;pr?terquam. 
quod magna aeris attradi copia ipfum turgidum cofpexerim. PERICAR 
dium integrum,ficud &c pauculam aquam in eo contentam, yti &in om- 
nibus mortuis folet,animaduerti;quae numfiatex Ipirituum refolutione, 
vd communiter creditur ab anatomicornm fece,uel neceffario etiam vi 
mentibus (quod & rationi conidnum mihi videtur)habeatur,ne cora ingi, 
& continuo indefefloq; naturali luo motu agitatum fortaftis exiccetur, 
fuo loco in publicis anatomis dicetur,ficuti multoties &in theatro in Gy- 
mnafio meo ticinenfi auditoribus meis explicare fum folitus. Nam locus 
hic non requiritjUt de his exquifitiffime loquamnr;fed lupeificie tenus 
neceflitate adi de his verba faciamus. COR VLTIMO loco manu fi- 
niftra apprehcndens,ac fixis oculis,palpebri!q releiatis,ac nulquam nutan 
tibus imuens ftatim in lachrymas profufus veluti a corde meo ad oculos 
tanta aqu$ copia fuit delata,vt veluti duo fluuij, redius autem dixerim 
duo lacfarymarum torrentes in me finrfadi,*ftadmq;proriimpens,acnon 
amplius me ipfum continere vales, ipfum fic Ium aliqquutus.FIERI ne po 
tcftjitt eo impietatis progrediat,vt te dillecem, ferroq; veluti reliquas ca- 
daueris partes dilaniem?nequaqua,abfit tanta inhumanitas, abfit tanta fe- 
ritaSjlonge demum abfit tanta impietas.Te ne,COR M£VM,quin potius 
cor omnium,cum omnibus non dixerimMediolanenfibus,vcru omnibus 
chrifticolis uires fuppeditare loleres, difiecare audebo:Qaid fi folambien 
Renum 
hiftoria 
in ueft- 
ca quan 
ta rri~ 
n? co- 
pia 
Spirita- 
lium c- 
xamen% 
Quale* 
fuerint 
pulmo- 
nes. 
Vericar 
diu qua 
le. 
Qua cit 
ca cor 
faffa 
fnt ah 
autore, 
Orath 
ab auto 
re erga 
cor ha- 
bita» tem ex l*e tenebrofum,& opacum exiftentem illuminans ipfum pellucida 
ac trafparentem efficit,radi jfq Tuis omnibus in mundo exiftencibus vita,ef 
feue conciliat,non nc ex te & per te tanquam nouo fole tua: Dioscefi vira 
fuit conciliaca?quando ex te tales ad eam fpiritus fpirati fuerint vitales, vr 
ficuti ex omnium corde fpiritus uirales per vniuerfum corpus demandan- 
tur,quibus ipf$ recreentur,refocillentur,demumq; ex eis vitam habeant, 
ita ex te tanquam nouo iole radij fpirituales fuerint fpirati, qui vniuerlanv 
tuam Dicecefim illuminarim, eamque multis in locis veluti irigeiadam, 
ac minufqua tepid aitacalfadam reddiderint, vt multi & ftilum mutare, 
feq; kpecatis corrigere,demum nonum homine induere fintcoadi.Qmd 
fi tk heretici tui lumine neceffitate adi te colere,& venerari,fidemq ; no- 
firam catholicam tanquam veriffimam re ucra fateri fint coadi?0 magnu 
vitas noftras exemplar,O magnum chriftiane uita: fpeculum,quis vnquam 
de te COR MEVM diffidentem orationem habere poterit ?qii£ oratio 
melliflua,qu? dicendicopia,atq; facundiain hominum ore vnquam po- 
terit efle?Tu fanditatis idea,tu typus,atq, chriftianoru fuiffei corona. Nos 
miferoSjCum vitam vitae noflras amiferimus; vbi funt iam motus illi ferue- 
tiffimijCor meum,a quibus ceu lampadu femperaccenfaru, luminibus Se 
per agitatus ruam, noftramq; ecclefiam commouebas,eamque nunquam 
immotam die linebasduuic ieiunijs Iongiffimis,nunc auftens difciplinis, 
nunc cilicio,nunc diurnis,nunc nodurms orationibus fummum praebens 
exemplum-,Nos iterum miferos,vbi Paftor nofter,qui tam fuaui dodrina: * 
fuee cibo nos pafccre valear?velud oues dilpcrhe vere dici poflumus; Vbi 
nunc fan.ditatis,exemplarPin quo veluti per fpeculum uita: noftra: uerifli 
mam effigiem videre poffimus?Non habeo, quod de te amplius, poflim 
dicere COR MEVM;Sic placuit altiffimo, vt vira huius mundi priuarerisj 
Sc hoc optima ratione,quando mundus minime dignus elTet,vt te recipe- 
ret;Magnum quidem hoc omnibus Chrifti fidelibus praecipue nobis Me- 
diolanenfibiis,fuit flagelllim; magna haec fuit iadura magna calamitas , 
atque m i fer i a ;Qui d. n. mifer a b 11 iu s, qu a m prius tantae fanditatis paftorem 
nos habuifle,nunc autem eo ddlitutos eflef*ideoq; tanquam oues difper- 
las huc atque illuc vagari,fi ne duce?Interim Deu lupplicabimus, vt SVM- 
MVM SANCTISSIMVMQVE NOSTRVM PONTIFICEM infpiret,vt 
vt alium talem huic noftro fubftituium eligat,qui fi non tanta vitee fandi- 
ea,quae pro virili fieri poterit;tanto fuo pnedeceflbri poflir ae- 
quiparari;haic loquens cum magna riuerentia ipfum depofui. ipfiufq; ma- 
gnltudinem,ipfum non amplius tangens examinaui;Neque.n.cor prergra 
deerat, ficuti quidam in fu o epiftolio falfo cfle dixit, qui neque fedioni 
.affitit,neque ab aliis relata rede fortafsis intellexit, fed hoc potius animo 
ilio itaque mediocris fuit magnitudinis; & hoc optima ra tione,quando deuti mediocritatem in omnibus feruauit(incredibile for» 
taflis videbitur)ita 5c cor mediocre iure efle debuit. Si etenim de morali- 
bus loqui voluerimus virtutibus,ipfe fuit temperantiflimus,nec non & li- 
beraliffimusjin omnibus quidem ipfe fuit temperans, at in his praecipue 
qu£ ad vidum,«Serem veneream videntur attinere,ita vt ab omnibus ere- 
datur,licuti in uidu parciflmius>ita& in re venerea caftifllmus extitille: li- 
beralis poftmodum adeo fuir,vt eos,qui ipfi inleruiebant,liberaliflim£ vol 
uerit efle remuneratos.Tacebo magnam erga pauperes benignitatem,mi- 
fcricordiam,& charitatemjquibus tempore peftis inflammatus fuit adeo, 
vt quaecunque in domo fua haberet pauperi bus dono dederit,vixque ipfe 
haberet,quibus fefemifere induerepoifet, adeo.n. rem pecuniariam flo- 
cifaciebat, vt eam per nihilo ipfe haberer. De eius poftea erga facras tedes 
fuas Metropolitanas liberalitate , -quis vnqua cius erga illas ii beralitatem, 
atq; munificentiampoflitenarrare?quibus &: periftromata fericea, atque 
auro intertexta quibus ipfe pollent exornari,ac infinita vafa argentea, au~ 
reaque voluit efle largita,atque dono data.Si poftea loqui voluerimus de 
virtutibus intelledualibus,quas Arift.in primo Eth.credit efle ueluti fapic 
tiarn,pcrlpicaciam3prudenciam,&:{c.quis vnquam temporibus noftris pru 
dcntior?quis vnquam vifus eft fapientior;in contemplatiua fiquidem mira 
bilis erat adeo,vt fl felicitas in ea fleuti placuit Arift.in Ethicis fle collocari 
da,vere in noftro hoc Paftore hahita fit dicenda. De acHua quid dicemus? 
in qua rede adeo fefe gerebat,vt prudentiam Tuam in omnibus femper ex- 
ercens omnium prudentiflimus ab omnibus femper fuerit iudicatus.Cum 
autem circa multa contemplatio eflepoflir,fl de diuina ea conrcmplatio- 
Jie,quae in hoC confiftit,vt diuina fruaraur vifione,in qua & vera conflftit 
foelicitas>quodfaeile fiet, SI CHRISTISaluatoris noflri ferua- 
uerimus;quis magis huic contemplationi fuit deditus, ad quam femper 
ita fuit,propenfus3vt cum iam langueret Varalii exiftens nullis laboribus* 
nullifque perpecerit vigiliisfled femper diu noduque euigilans in faceliis 
CHRISTI Saluatoris noftri paflionis animo luo meditationes exercebat, 
JMale igitur qui Cor praegrande eum dixerunt habere.Quod ipfis fi non se- 
ili,faltem rationibus facile manifeftum atq; peripicuum elle debebat; Ifti 
quidem manifefto oftendunt fephilofophicis rationibus efle deflimtos. 
Nam fi uera eftphilofophi lententia in rertio de par.animalium de cordis 
fubftantia,duritie fcilicet& mollitie,fjcuti,& de cordis amplitudine &cxi 
guitate,quod fcilicet ad mores pertinent;&: quod qui habent cor durum, 
& fpifsum fenfu heberi funt,qui autem habent mollius fenfu magis valet; 
addidit philofophus quod (bene aduertas)qui habent cor grandius pauida 
funqquibus minus cor eft,aut mediocre3 funt audatiora,atq; fidendo- 
ra;Cur inquam, fi vera cft htec philofbphi fententia, (prout eam ego verifli iv?m efse ccnfeo) dicere debemus ipfum,vd ide (parum tamen reda ratio 
ne) Cor praegrande habuiire?Cum nullum vnqua uiderira ego ad adio- 
nes fuas obeundas proptiorem, minulque in periculis fibi oblatis pauidu 
atque dmorofimr,vti ex duobus inter multa alia exemplis cuiq; facile con 
itare potcft.Quoi um alterum effidiim ei mors manuario tormento fclope 
to d;do a malignis quibufdam,& veluti iicarijs domefticis procuraretur} 
a cuius maximo Ihepitu nullo timore correptus femperpermanfit mtrepi 
dusjalterum fu it, quod fele voluntarie ad fedam contulit qua 
(quamuis diuino nutu fecus euenerit)facillimum erat credere, quod & ip 
jfum,& eos qui cum iplo erant (inter quos erat inultum Reueren. & i me 
nunquam latis laudatus Pater Francifcus Panicarola concionator diferdf* 
fimus,& multum Reueren. Pater D. Achilles Collegii Diui Fidelis Medio 
lani Venerabilis focietatisIESV praefedlus digniflimus) trucidallent , ad 
nihilamque eorum corpora redegilfenr. Quid igitur,qui alteris iplum ha- 
builfe cor praegrande,tibi ne uidetur,ipfum inter alios haecpraeclara adeo 
exequi p6tuille?funt ne haec opera praegrandis,ex confequenti pauidi cot- 
dis; Valeat itaque ratio hec ceu omnino falla,redicula,ac prorfns erronea. 
Priufquam.n.hec ifte feriptis mandaret,me in arte peritum, meque qui ia 
eius partes diligentilfime examinaram,conlulere debebaqquod cum ab ip 
Id minime facium lic,nil mirum,li in abfurda hec inciderit. Et quoniam 
fciolus aliquis pertinaciter contendens(vt omnibus occurram obiedioni- 
bus) dicere pollet,quomodo is qui panem folummodo comedebat, 8c a- 
quam tantummodo bibebar,tantum caloris habere poterat, a quo prom- 
adeo adiones perfici pollentfcum philolophus in loco pixeallegato raa 
gnarum adeo operationum caufam efficientem reducere videatur in 
gnum calorem,cum dicat in -magno corde calorem exolefeere, in exiguo 
magis contineriffiuic relponfo minime dignum hoc 
fit, vi pote quod quaerere hoc,ell Dei negare potentiam) refpondeo inqua 
hoc pa£lo,quid ais omnium ineptiffimc?tibi ne videtur die rationi confo» 
nura,quod mundana ccrleftibus,humana fpiritualibus comparari debeat? 
legilbn vnquam apud lapiendam diuinam, imb apud Deu ipfum,quod 
non in lolo pane vicuithomo, led in omni uerbo, quod procedit de ore 
Dei?Quid igitur miraris,quod Pallor ille nollcr coelelli pane nutritus(quo 
& quot.die nutriebatur)magnum,& feruentiffimum calorem haberer, ex 
quo poilmodum perficiebat, & maiora quoque perficere poller. 
Audift;n,qu£ExcellentilIimus tk nulli in concionandi modo,&genere fe 
eundus Panicarola dixerit die Dominico proxime praeterito, (qui fuit 18. 
dies men lis huius Nouembris)in templo maiori dum condonaretur, dc 
manna,qua quadraginta annis populum Deus omnipotens luftc, 
tauit?ls li quidem tanta eloquenda tanto dicendi ornatu, & facundiarem hanc explicuit,vt nihil dulcius,nihil fiiaulus,nihil gratius nihil demum vti 
lius efse poffit,manna dixit ipfe panis fuit coriefiis omni fapore proditus, 
tantoque robore donatus,vt nullo alio cibo indigeret populus ifte;Quid pu 
tatis vos de pane hoc ceIefti?noueinquir,pIufquam manna haberis a Deo 
vobis traditam?qu£E eft altaris fandliffima Euchariftia? ex cuius fumptionc 
corroborati non modo ficuti quadraginta annis tantum fuftentari 
verum & mille annorum iter validillime vos poteritis percurrere.Ecce igi- 
tur,quod genus nutrimenti allumatlpiritualis,quocorroboratus:veiuti,&: 
PROPHETA ILLE pane fubcineritio longum iter percurrere,&: heroicas 
actiones poflit perficere;ficuti & Pallor nofter perfecit, & noftrum vniuf- 
quifque eius velligia indubie poterit perficere.COR quidem igi- 
tur quo ad fubftantiam & magnitudinem fuit mediocre,nullaque labe de 
tentum,fed integrum,ac omni Ipecie fanitaris affedtum.Quoad operatio- 
nes fuit ingentiffimum,ampliffimum,& velati mare vaftilsimum iure di- 
ci poteft;atq; hec habui,qua: de corde dilfererem.Exempto corde cu 
pulmone,atq; his in vafe repolitis,ftatim vniuerfam cauitatem thoracis,& ' 
ventris inferioris aceto acerrimo fpongia abforpto femel atq; iterum ab-' 
lui;poftmodum aqua uite dibla eafdemmet relperfi; aloeq;,mirra, & thu- 
re puluerizatis,atq; infimulmiftis cauitates ealdem copiofilsime refarfijpo 
(lea panni rafura,cauitates ipfas repleui. Hisperadlis acubus nouis(quas 
memoriae gratia, vua cum cultello,& fili,quo vfus fum,portione mihi aller 
uo,neq; eo aliud cadauetfecabitur,ficuti neq; hifce acubus alia cadauera 
confuentur)& filo nouo eius cutem confui,vittifq; pice intingis fe&iones 
h. me fabtas picatas elfe volui,atq, conteClas;iterum ijfdem, quibus prius 
erat indutus,facris veftimentis fuit ornatus;atque tranla&is tribus circiter 
diebus (biennibus faritis funeralibus ab $dibus Archiepifcopalibus cu ma- 
eno totius populi dolorofo clamore,atq; incredibili eiufdem ploratu ad te 
pium metropolitantim fuit translatum,in quo prope gradus chori honori 
ficentifiime fuit fepultum cum maximo totius populi conuentu; prius ta- 
men habita luculentifsima,elegantifsimaq; funebri oratione k M. REVE, 
PATRE FR AN CISCO PANICAROLA conciue noftro Nobililsimo, 
atq; vna Do&ifsimo,moribulq; probatilsimo,adeo vt fi verum mihi dice- 
re,ac quod animo meorefidet,fas fit explicare,dicerem audafter ipfum ef 
(e dignum,qui nonmodo ad epifcopalem dignitatem eligeretur, veru qui 
ad Cardinalatus gradum eueheretur. Faxit itaq; Deus ut hoc & meritis 
fuis dignum,& noftri populi beneficio acceptum opus adimpleatur. 
quefece 
rit rn- 
tor pro 
cadaue 
rh pr& 
fer na * 
tione. 
PINIS,