ARS CHIRVRGIGA 
GY1DONIS CAYLIACI MEDICI 
celeberrimi lucubrationes chirurgicae, ab infinitis prope mendis emen* 
datae:acinftrumentorum chirurgicorum formis5quaein alfjs im* ' .... 
brvn i preterea, 
THEODORICI} ROLANDI, LANPRAN^/ 
c i * et BERTAPALiiE, cfiirurgiae, 
maxima nunc diligentia 
recognitae* 
HIS ACCESSERVNT 
ROGERII AC GVLIELMI SALI CETI CHIRVRGIiE: 
quarum altera quibufdam decorata adnotationibus, nunc primu in lucem 
exitultera ex vetuftorum exemplarium legione, innumeris 
fere in locis eft auda, ac in integrum reftituta* 
INDEX LTBRORVM ET CAPITVLORVM OMNIVM 
in hoc uolumine contentorum, [equenti pagina po]i epijtolamjhabetuu 
Cwm Decrete lUujlriss Cenatus Veneti fer Decennium Jnys cfut a nolis 
tentum in hoc uoluminejiunc frimum imfrejjajueru 
VENETUS AP VD tVNTAS» m* D XLV * 
*v'' CHIRVRGIiE STVDIOSIS. S. 
Vido Cauliacus medicus, ob facilem illam methodum elegantemq? do 
\ drinam,quibus in tradanda ea mcdicinasparte,qua! chirurgia dicitur, 
'J vfus eftttam excellens iudicatus fuit, vt omnium chirurgorum recentiu 
=J facile princeps habitus fuerit. Hic licet Hippocratem & Galenum,ea 
quam olim vidiftis verfione, barbara nimirum ac infida, loquetes legeret:eorum 
tamen mentem ac dodrinam adeo intellexit, asmulatuscp cft: vt neminem fortafle 
hucufqp habeamus, qui hoc ipliim melius peregerit. Huius nunc magna ac par* 
uam chirurgiam, quas infinitis prope fcatebant mendis, qua potuimus diligentia, 
correximus: in primis quide omnia fere, quas ex Hippocrate 8c Galeno deprom* 
p ferat, vbi ea vel contrariam,vel diuerfam,vel certe obfcuram redderent audoris 
(ententiam, nos confultis femper grecis codicibus, ad eorum fidem reftituimus. 
Quam plurimos etia alios locos ac didiones emendauimus, Inftrumentoru pre* 
tereachirurgicorumformaSjOpeaciudicio Iohannis Antonrj Piati Leonidem* 
ditifiSmi, celeberrimiqj noftras artatis chirurgi,fuo loco collocauimus. Hos auc- 
tem noftros in Guidonem labores facile is cognolcet ac probabit,qui liouam hanc 
impreffionem cum alrjs conferre no fuerit grauatus. Et quia cum hoc Guidonis 
libro, Bruniquoq3chirurgia,8cTheodorici,&:Rolandi,& Lanfranci, & Ber* 
tapaliaslegebantur: quoru omnium Q Bertapalia excepto ])paffim meminit Gui* 
do, iudidumcp de cis in fuo fert prooemio: iccirco nos quocp maxima diligentia ca 
(ligatos, in hoc noftro volumine impreffimus. Dempfimus autem illum Roge 
rf) librum, in quo quas ad phy ficam Q vt aiunt 3 fpedant, tradantur :& in cius lo* 
cum,eiufdem chirurgiam, quibufda exornatam fcholrjs, quam ab eodem 1 ohanne 
Antonio accepimus,opus fane utile ac vbicp a recentioribus chirurgis citatu,nunc 
primu locauimustquam licet in Rolandi libro fere tota contineri no ignoraremus, 
imprimendam tamen duximus, quo vos RogeriumaRoIando diftinguereva* 
leatis. Addidimus preterea Gulielmi illius Saliceti tam celebris medici, 
a Guidone ac alrjs chirurgis omnibus probati, chirurgiam, non qualem antea im* 
preflam aliquando vidiftis mancam ac mutilam, fed integram proiedo ac abfola 
tam. Dtios fiquidememendatiffimos nadi fumus vetuftoscodices, ex quibus in 
hunc noftrum integraapportauimus capita, morborum curationes, medicamen* 
torum compofitiones, inftrumentorum figuras, quas in alrjs impreflis deerant. 
Idemin Bertapalia fecimus: quippe qui integras paginas interdum adiunximus 
ex manuferipto codice: tum fimul plurimis in locis, non raro quidem quatuor vel 
quincj verfus, fepius vero integras lentendas ac didiones addidimus,pleruncp 
etia ipfas emendauimus. Vos igitur Chirurgias ftudiofi, fi horum feriptorum 
libros in vnum hoc volumen colledos, libenter ftudiolecp legeritis:totam chirur 
gia in eis diligentiflime comprghenfam ac pertradata, percipietis. Valete* INDEX omnivm 
De vlceribus proprrjsfaniofis,5£ primo de vicere Vl 
rulento SC corroliuo. fo. 4 4. c. 
De vicere fordido 8C putrido* fo. 4 4* e. 
De vicere profundo 8C cauernofo. fo. 45.2, 
De fiftula 8Cc. fo, 4 5. e. 
De cancro vlcerato. fo* 4 6. a. 
De ulceribus capitis,uc cft talparia et teftudinaria.fo. 
De vlceribus faciei, fo. 4 7. a. ( 4 g* 
De vlccribus,que funtin collo, 8C per confequens de 
his,quae in dorfo. fo. 4 9. a. 
De vlceribus,q funti omoplatactbrachrjs. fo. 4 9,a 
De vlceribus,qu£ funt in pedore, fo. 4 9. b. 
De vlceribus ventris, fo. 4 9. d. 
De vlceribus ancharum,& partium eius. fo. 4 9, e. 
r**De vlceribus coxarum,tibiarum,&pedum. fo. 5t.f 
Dercftauranonc fracturarum uniuerfaliter. fo. 51. e* 
Defpcciali redudionefraduraecranci ,oflis na(j3ma 
capitis 8>C faciei, fo. 53. d. 
Dcfradura colli,&C fpondylium dorfi’. fo.53.3. 
De fradura furcula? &#oflis fpathulae, feu omoplatae, 
' fo.5 3.c. 
De fradura offis adiutortj,&brachij,et totius manus 
fo.53.e. 
Dc fradura coffarum SC partium eius.fo 53.11. 
De fradura oflis anchae & coxae. fo. 5 3. g. 
Dc fradura genu,# tibiaru, totiufq? pedis, fo. 5 4«c» 
De dislocationem vniuerfali fo. 5 4. a, 
Dc dislocatione mandibulae, fo. 5 4. f. 
De dislocationecolli,etfpondylium dorfi. fo. 54.I1, 
De dislocatioe humeri,et partiti omoplatae. fo. 5 5.b, 
De dislocatione cubiti, fo 5 5. c. 
Dc dislocatione rafcetae manus c digitoru. fo. 5 5. g. 
Dc dislocationefciae,autcoxae. fo. 5 5. h. 
De dislocatione genu,8C rotulae,pcdis 8C partiu eius, 
fo.55.l1. 
Dc gutta et dolore ac duritie iundurarum.fo. 5 6♦ d, 
Delepra. fo.5 8.b. 
De morphca,fcrpigine,fcabie, pruritu,fyronibus,pc 
diculis,& alfjsinfedionibus cutis, fo. 6 o. b. 
Dc extenuatione, 8C ingroffatione corporum,8C rac 
brorum.fo. 6i.f. 
De cafij,offenfioe,etdidcfioe,ctfubrnerfioe.fo.62.d 
De combuftione aquae, vel rei ardentis, fo. 6 2-e. 
De porris,S>C fo. 62.I1. 
De membris fupcrfluis amputadis, dC de.corporibus 
mortuisfcruandis.fo. 63.b. 
De aegritudinibus capitis, fo. 6 4-b. 
De vniuerfali faciei decoratione. fo. 6 6. d. 
De aegritudinibus oculorum, quae fuperius non funt 
tradatae fo. 67.C. 
De aegritudinibus aurium, fo. 7 2. d. 
De aegritudinibus narium, fo. 7 3. a. 
De aegritudinibus oris 8C partium eius, fo, 7 3. f. 
De£gritudinibus colli, etgibbofitatedorfi. fo. 76.d 
De aegritudinibus omoplatae, & brachioru. fo, 7 6.f 
De aegritudinibus pedoris 8C mamillarum, fo. 7 6,c 
De aegritudinibus parietis ventris, fo. 7 6. g. 
De aegritudinibus ancharum, 8C partium procedens 
tium ab eis. fo. 7 7. c. 
Deproprrjsaegritudinibus coxaru,& pcdu. fo. 81. e 
De phlebotomia, vetofis,etfanguifugis. &c.fo.8i.h. 
De medicinis purgantibus humores, fo. 8 4. c. 
De cautcrijs,& formis eorum, fo. 8 6. h. 
De operationibus 8C artificio praeparandi antidota, 
quae in arte competunt chirurgiae, fo. 8 8. b. 
capitum in hiice Chirurgie operi* 
bus contentorum, 
Guifonis Se Cmfiaco Chimrga mgn*. 
SE anatomia 8C natura membrorum 
vniuerfaliter. fo. t. b. 
De anatomia cutis, 8>C pinguedinis, 
carnis,atc£mufculoru.fo. 1. h. 
De anatomia ncruorum,ligamcto- 
rum,& chordarum, fo. 2, b. 
De anatomia venarum et arteriaru, 
fo.2.e. 
De anatomia oflium, cartilaginum, vnguium,6f pi- 
lorum, fo. 2. f. 
De anatomia ollae capitis,& partium eius. fo. z. e» 
De anatomia faciei,& partium eius. fo.3. f. 
De anatomia colli,8C partium dorfi. fo. 4. d. 
De anatomia omoplatae, 8C brachiorum, feu manuu 
magnarum, fo. 4. g. 
De anatomia pedoris, & partium cius. fo. 5. c. 
Dc anatomia ventris,& partium eius. fo. 5. f. 
De anatomia ancharum 8C partium eius. fo. 7*d. 
Dc vafisfpermaticis. fo. 7. d. 
De anatomia tibiaru feu magnorum pcdu.fo. 7.h. 
Dcapoftematibus,puftulis, 8C cxicuris,anotificatio- 
neincipicndo vniuerfaliter. fo. 8. d. 
De phlegmone uero,ct apoftematibus fanguineis no 
tificatio. fo. x o.g. 
De eryfipelate/eu herifipela, 8C apoftematibus cho- 
lericis. fo.i2.h. 
Dc oedemate, feu vndimia, 8C apoftematibus phle- 
gmaticis, fo. 13. e. 
Defcphiros, fiuefclirofi, velfcirrho, 8Capoftemati- 
bus melancholicis, fo. 16. a. 
Dc his que infunt capiti, vtfuntapoftemata, SC aqua 
m capitibus puerorum, fo. 17. c. 
e apoftematibus faciei et mcbroru cius, fo, 17, h. 
De apoftematibus colli 8C dorfi. fo. 19. f. 
r>€ aP^remati^us omoplat$,ctbrachioru. fo. 2o.g, 
Dc apoftematibus peAons. fo. ,,.d. 
Dc apoftematibus ventris, fo. n. f. 
De apoftematibus ancharum et partiu eius, fo. 2 J.h. 
De apoftematibus coxarum & chiarum Cucpcdum 
oiagnorum.ro. 2 4. r. r 
Dc vulneribus 8C folutionibus continuitatis vniuer- 
1aI1tcr.fo.25. c- 
De vulnere fado in carne, fo, 3 o. h. 
De vulnere 8c fluxu fanguinis venarum ctarteriaru 
e VuIncribus neruorum,chordarum,et ligamento 
rum. fo. f. 
De vulneribus oflium,& cartilaginum, fo 3 4. h, 
e vulneribus capitis, fo. 3 5. f. 
c vulneribus faciei QC partium eius.fo. 3 8. c, 
vulneribus partium eius. fo. 3 9. c. 
e Vulneribus Omoplataru SC brachioru. fo. 3 9. h, 
j^e Vulneribus thoracis 8C partium cius. fo. 3 9. g, 
j^e Vulneribus ventris 8c partium eius. fo. 41. b 
cineribus ancharum,etpartium eius. fo. 4 2. c. 
FV V.u coxaru,tibiaru,ctpedum, fo, 42. d. 
vfceribusin vniuerfali. fo, 4 2. b. BRVNI 
De antidotis localibus apatu, 8C primo de medicinis 
repercufliuis,& modo repercutiendi, fo. 8 9. d. 
Deantidotislocalibus vulnerum,etprimo de medi-' 
cinis conftringentibus fanguinem. fo. 91. f. 
De medicinisfradurarum 8C dislocationum, dC pri' 
mo de prohibentibus apoftemationem. fo. 9 3. e. 
De gradibus medicinarum, fo. 9 4. b. 
De auxilijs proprrjs capitis et partium eius. fo. 9 6. d. 
Deauxilijs morborufaciei, dC partiu eius. fo. 9 6. h. 
Deauxilijs morborum colli, fo. 97. b. 
Deauxilijshumcrorum,& dorfi.fo. 9 7. c. 
De auxilijs pedoris, fo. 9 7. d. 
De auxilijs ventris, fo. 9 7. a. 
De auxilijs verendorum, 8>C partium cius. fo. 9 7* c. 
De auxilijs vulnerum fimplicium, in quantum funt 
fimplfda. fo. 9 8. a. 
Deauxilijs vulnerum compofitorum.ibidcm. 
Dc auxilijs cofolidatiuis,& figillatiuis,quaefunt.xvi. 
formarum, fo. 9 8. h. 
Deauxilijs ad vulnera, 8C vlcerafaniola. fo. 9 9. b* 
De auxilijs vulneru et vlccrii cu viruletia. fo. 9 9*d* 
Deauxilijs vulnerum cum forditie.fo. 9 9.C. 
Deauxilijs vlcerum cum fiftula. fo. 9 9. e. 
De vlceribus compoiitis cum cancro, fo. 9 9*g. 
De vulneribus 3C vlceribus compoiitis cumcontu-» 
flone.fo. 99.fi. 
De vulneribus 8C vlceribus compoiitis cum 
mate,& dolore, fo. 1 o o. d. 
De auxilijs vulneru copofitoru cu ucneno. fo.i o o.a 
De vulneribus 8C vlceribus compoiitis cum pundu 
ra 8C dolore neruorum. fo. 100. c. 
De auxilrjs et ulceifc cii carne fupflua.fo.ioo.fi 
De auxilijs fraduraru 8C dislocationum, fo.i o o. g. 
Dc auxilijs capitis.ibidem. 
De auxilijs morborum faciei, fo. 1 o 1. c* « 
De auxilijs oculorum.fo. 1 o 1. d. 
Dc auxilrjs aurium, fo. toi. c. 
Dc auxilijs nariu m.ibidem* 
De auxilijs dentium.fo. to 1. d. 
De auxilijs colli, fo. 1 o 1. e. 
Deauxilrjs humerorum, fo.i 01. fi 
Deauxilrjs pedoris.ibidcm. 
Deauxilrjs ventris, fo. 101. g. 
De auxilijs verendorum, fo. lot.c, 
Turx de Caftello, de Balneis Porredams» 
QVasinfirmitatescurataq et balneum dcPor-» 
reda, fo.i oz. a. 
In quo loco aqua 8C balneum de Porreda efi: 
politum, fo. 10 z.d. 
Quo ordine aqua 8c balneum de Porreda efi: vten-» 
da.fo. ioz. a. 
Dehora& modocomeftionis tempore afllimptiois 
aquae de Porreda. fo. 1 o z. d. 
De obferuatione 8C diaeta facienda pofi: aflumptione 
aquae de Porreda. fo. 1 o z. e. 
B runi Longobur genfis, chirur? 
gia magna. 
o o 
8C generalibus caulis 
fH ' d011*3 continuitatis, fo. 1 o 3. h. 
De comuni difputationc folutionisco 
% tinuitatisfecundu diuerfitatem mc- 
brorum.fo.103.fi 
Defumma 8C aggregatione curationis vulnerum 8C 
vlceruiTKfo.103.hu 
Dcredudione incefiinorum &zirbi,&de vulnere 
quod accidit in inceftino: nccnon de regimine 
nium aliorum vulnerum ad interiora corporis pe 
netrantium. fo. t o 7. d, 
Defumma curationis vulnerum neruoruin 
fali. fo. 1 o 7. fi 
De iudicrjs mortis, vel periculis in quibus cornum'/ 
eant vulnera quorundam membroru. fo. 1 o 8. c. 
De vulneribus quae fiunt ex contufione. fo. 1 o 8. e. 
Quareuulnera morantur ad fanandum,&. de cautela 
curationis eorum, fo. 1 o 8. g. 
De diffinitione et natura medicinarum facientium na 
fd pus in vulneribus,5£ ipforum curatione 8>C 
pofitione. fo. 1 o 9. c. 
De diffinitione 8C natura medicinarumfacientiu 
fci carnem in vulneribus 8C vlceribus,& 
duarum,8c confolidantiumrnecnon deconfidera 
cionc eorum,que attendenda fune contra naturale 
coplexionem mebri vulnerati, et totius corporis, 
atq? vulneris,8C ulceris:& de mo adminiffrationis 
8C colledionis ctcompofitionis earu. fo. 1 o 9. b. 
De comuni difputationc curationis vulnerum et vl- 
cerum.fo.no. e. 
De fluxu fanguinis a vulnere, fo. 11 o. h. 
De abfiradioe teli fagittae,et haftellarum. fo. 111. a* 
Defumma 8C vniuerfalicuratione vlccrir. fo. 111.d* 
Defumma8C vniuerfalicuratioefiftularu. fo.113.fi. 
Defumma S>C uniuerfali curatione cancri, fo. 114.b. 
De fradiira cranei. fo. 11 4. g. 
De vniuerfali fradura oflium. fo. 115. e. 
De particulari curatione fraduraeoflium,et continet 
rubricas feptem. fo. 11 d. h. 
De dislocatione.& continet rubricas.x. fo. 118. d. 
De paifionibus oculorum, 8C continet rubricas.xij, 
fo. 119. g. 
De polypo nafi 8C veruca. fo. 1 z 1. d. 
De paifionibus labiorum, oris, 8C gutturis, 8C conti-» 
net rubricas.ix. fo. 1 z 1. c. 
De dolore aurium, fo, 1 z z. e. 
De apoftematibus,fecundum omnes eorum fpecies, 
8C continet rubricas, v. fo. iz z.f. 
De fignificatione maturationis fecundu co- 
plementum, 8C de regimine omnium exiturarum 
pofi: earum maturationem, fo. 1 z 4. c. 
De fcroffulis 8C alijs fuperfluitatibus, quae fimilantur 
eiSydC continet rubricas, vi. fo. 1 z 4. h. 
Dc nada,et de inflatiOne,q apparetin mamillis quo-» 
rundam hominum.fo. 1 z 5. h* 
De extradione aquae hydropicorum, fo. 1 z 6. c. 
De eminetia 8C ruptura,q accidit i flphac. fo. 1 z 6t b* 
De hernia fecundum omnes eiusfpecics, 8C deapofte 
mate tefticulorum,& relaxatione cutis eorum, 
fo, 1 z 7. e. 
De hominibus caftrandis. fo. 1 z 7. h. 
De hermophrodita. fo. 1 z 7. f. 
De verticis, & porris, dC clauo,& formica accidenti-» 
bus in virga, 8C in alia parte corporis, fo. 1 z 7. g„ 
De hsemorrhoidibus.fo. 1 z S. b. 
De fiftulis accidentibus in ano. fo. t z 8. a. 
De lapide qui generatur in vefica.fo. 1 z 8. h. 
Decanteris, fo, 119 d. 
De combuftione aquae, vel olei bullientis, fo. 1x9.1 
Defpafmo fuperueniente vulneri, fo, 5 z 9. h. THEODORICI 
Eiufdcm B tum chirurgia parua* 
DE Termone vniuerfali I vulneribus .fo. 130.fi* 
De medicinis,quae carnem generant,8>C confo 
lidant, 8C vulnera recentia continuant, fo. 151. b. 
De accidentibus,qu$ apparent apud reftaurationem 
vulneris, fo, 13». a. 
De fradura oflis capitis, fo. 131. b. 
De' niue alidodrinainfradurisofltum,8CdisIoca 
t nee um.fo.131.il. 
De 4' ’ tibus, quae apparent poft reftaurationem 
Ohiu.n. ibidem. 
De modo cbnftringendi fluxu fanguinis. fo. 13 z. c* 
De extradione fagittae 8>C fimilium. fo. 13 z. b. 
De curatione fiftularum. fo. 13 z. d. 
De medicinisacutis mortificantibus fiftulam 8C 
crum,fo.i3z.e. . . 
De cura cancri, fo. 13 z. g. 
De fermone vniuerfali in apatibus. fo. 133. b* 
De curationephlegmonis. fo. 133. c. 
De cura anthracis, vel carbunculi. £0,133.3* 
De cura eryfipelatis. fo. 13 3. fc* 
De cura nimiae. fo. 133.C. 
De felirofi. fo. 13 3. d. 
De regimine apatis poft eius maturationem.ibidem. 
Decurafcroffularu 8C fimilid cuindfioe. fo.i33.g* 
Dccurabocrj.ibidem. 
De porris 8C verucis, clauis, haemorrhoidibus. 
fo.133.fi. • 
De cobuftioncignis,aqu£,et oleibullietis.fo. 13 4.3* 
De cauterijs. fo. 13 4. c. 
i* 
Theodorici Epiicopi Ceruien.ordinis 
praedicatorum chirurgia* 
1 E caufisfolutionis cotinuitatis fiue uul* 
rll ncru,ct diuifioneipforu.fo. 135. d. 
S:a36i|Dcdifp0fiti°nc vulnerum fccundu di 
yj uerfitatem membrorum, fo.j35.b- 
[dc vniuerfali curatione vulneru, quae 
fiunt in carne, fo. 13 5. e. 
De figuris vuInerum,6<C curaipforum, 8C modoliga 
di.fo,i3^,b. 
De caufis vulnerum, quae tarde fanantur, 8C eorum 
cura. fo. 137.3. 
De vulneribus chronicis.ibidcm. 
De omnibus diuerfitatibus vlcerum,etde curaipfo'* 
rum.fo.i3 7.e* * 
De medicinisfaniem generantibus circa membrum* 
fo.138.fi 
De diffinitione 8C natura medicaminum quibus 
m-urin vulneribus 8C vlceribus, 8C dehisquaeatte 
flenda funt circa naturalem complexionem mem 
firi vulnerati:et de modo adminiftrationis eorum 
fo.138.fi. 
De medicinis incarnatiuis. fo. 139.fi» 
'De medicinis facientibus nafei carnem, fo. 13 9. c. . 
De medicinis cofolidatiuis & 
.De fluxu fanguinis ab exterioribus corpis. fo.i4o.c. 
'Defluxu (anguinis a mebris interioribus, fo. 141. b* 
Defolutione cotinuitatis, fciflura 8C punduraneruo 
rum,& apoftemate ipforum.ibidem. 
De incifione nerui per latitudinem, fo.i 41» fi* 
De cotufionibus 8C doloribus lacertoru. fo. 14 z. d* 
De vulnere ligamentoru 8C chordarum, fo. 14 z.b. 
De vulnere ex contufione accidente, fo. 14 z. c. 
De apoftemate calido fuperueniente vulneri,et 
hibitione,& curaipfius. fo. 14 z. e. 
De indicrjs mortis 8C periculi,in quibus coicant 
neraquorundam membrorum, fo. 14 z. f. 
De extradione fagittarutn, 8C modo 8C forma 
rum. fo.143. c. 
De extradione fpinarum, haftellarum, 8c fimilium, 
quando corpus ingrediuntur, fo. 143. h. 
De fpafmo &C cius cura, fo. 14 3. e. 
Dedita &rcgimincinfirmorum.fo. 14 4,3. 
Dequibufda potionibus& miftionibus appropria<* 
tis vulneribus 8C vlceribus. fo. 1 4 4. d. 
De vulnere capitis fimpliciin carne tantum, fine de-- 
perditione fubftantiae. fo. 14 4. h. 
De vulnere capitis cum fradura cranci. fo. 14 5. a, 
Decurain fradura cranci panniculorum ctetiacere' 
bri, fecundum magiftrum Hugonem. fo. 14 5. d» 
De contufione capitis fine laefionecranef. fo. 145.I1* 
De contufione cranei fine fradura cutis, fo. 14 6, c* 
Chirurgia qualiter exercenda fit in fradura cranei* 
fo.146. c. „ 
De liuorc 8C contufione faciei fine fradura carnis* 
fo.147.l1. 
De vulnere palpebrarum, fo. 14 7. g. 
De vulnere cum fradura ofiium Vclpa-- 
vlatufo. 14 8.b. 
De vulnere nafi.fo. 14 8. c. 
De quolibet uulnere 1 carne uniucrfalitcr. fo. 14 S.a* 
Deuulncre cum 14 8. e* 
De vulnere venae organicae, fo. 14 8 .g. 
De fluxu fanguinis venae vel arteriaeincifae, habente 
periodos, fo. 148.fi 
De vulnere neruorum. fo. 14 9. b. 
De vulnere thoracis & pedoris, ante vel retro fado* 
r fo. 1 4 9. C. 
De vulnere dorfiafagitta, penetrante vfcp ad ftoma 
chum.fo.149. a. 
De vulnere ventris,8C cius anatomia. fo. 149.fi 
De vulnere inteftini. fo. 15 o. b. 
De fradura olfium fine vulnere carnis 8C cura ipftv 
rum.fo.150. f. 
De fradura cum vulnere carnis,8C curaipfius,fermo 
vniuerfalis. fo. 151. g. 
De diuerfificatione fraduraru oflium. fo. 15 z. d* 
De membro male reftaurato. fo. 15 z. e. 
De nodatione qu$ accidit poft fraduram. fo. 15 z. lv 
De membro fubtiliato 8c extenuato poft reftauratio 
nem.fo.i5z.e. 
De fitu membri reftaurati. fo. 15 z. g. 
De fruftis oflium, et corticibus eorum remanentibus 
in vulnere, fo. 15 z. h. 
De fradura mandibulae, fo. 15 3. b* 
De fradura nafi. fo. 15 5. c. 
De fradura furculae pedoris, fo. 15 5. fi 
De fradura fpathulae.ibidem. 
Defciflura 8C fradura cafli. fo. 15 3. g* 
De fradura coftarum.fo. 153.I1, 
De attritione et fradura fpondyliu colli.fo. 15 4. c* 
De fradura adiutorfj. fo. 15 4. d. 
De fradura brachfj.fo. 154. c. 
De fradura oflium digitorum, fo.154. g. 
fo.i 47.fi. THEODORICI 
ROLANDI 
Dc fradura coxae, fo. 15 4. h. 
De contritione rotulae, fo. 154.fi 
De fradura cruris, ibidem. 
De fradura tali,et digitorum pedis, fo. 15 4. h. 
De dislocatione iundurarum. fo. 15 5. a. 
Dc dislocatione mandibulae, fo. 15 5. b. 
De dislocatione fpondylium colli fo. 15 5. d. 
De dislocatione fpondyIium dorfi. fo, 15 5. fi 
Dc fo. 155. g. 
De dislocatione adiutorrj. fo. 1 5 5. h. 
De dislocatione cubiti, fo. 15 6. c. 
Dc dislocatione iundurae manus.ibidcm* 
De dislocationedigitorum.fo. 156. d. 
De dislocatione anchae. fo. 15 6. e. 
Dc dislocatione genu. fo. »56. h. 
De dislocatione rotulae, fo. 15 6. e. 
De dislocatione pedis.fo. 15 6. fi 
De fiftula fecundu omnes fuasfpecies.fo. 157. d. 
Defifiula mandibulae.fo. 15 9. f. 
Defiftulacirca collum, fo. 15 p.g. 
De cancro, fo. 159. h. 
De cancro contingen te ex apoftemate, vel vulnere, 
vel aliquo fimili male curaris,3c de bugantrjs 8C ul 
ceribus malis crurium. fo 15 9. f. 
Dc apate melancholico,qui dicitur cancer.fo. 160, fi 
Deformice,fiue noli me tangere, fo. 160. g. 
De herpete efthiomcno,fiue lupo. fo. 161. a. 
De fo. 161. c. 
De apoftemate fecundu oes fuas fpecies. fo. 16i. g. 
De anthrace, fo. 163. d. 
De furunculis, fo. 16 3. h. 
De er y fip eia te. fo, 16 4. b* 
De vcficis. fo. 16 4. d. 
De formica, fo. 16 4. e. 
De apoftemate frigido, fo.i 64. h. 
Dc regimine omnium exiturarum fecundu comple 
mentum.ibidem. 
Dc exitura fiib axillis,quae dicitur bubo. fo.»6 5. h. 
Deapoftcmatibus mamillarum 8C virg$. fo. 16 5. f- 
Defclirofi. fo. 165. g. 
De tu more. fo. 16 6. c. 
De bothor albis,quaeapparetfuper nafo,& fuper po 
mis maxillarum, fo, 1 66. e. 
De fcroffulis,& nodis&c. fo. 166. fi 
De nodis 8C glandulis.fo. 16 7* g. 
Deteftudine. fo. 168, a. 
DenodiSjfiuetcftudinibuSjfadisincapite.fo. 1 6S.b. 
Denodis,fiueluprjs,quaenafcunturinpalpebris ocu 
Iorum, fo. 168. c. 
De bubonc.ibidem. 
Debodo.fo, 16 3. a. 
Dcnapta. fo. 168. c. 
De pinguedine mamillarum,ffue inflatione,quae ap* 
paret in mamillis virorum.fo.i68. e» 
De hydropifi. fo. 16 8. fi 
De omni eminentia 8C ruptura, quae acdditin fiphac 
ventris, fo. 16S. e. 
De herniainteftinali. fo. 16 9. g. 
De apoftemate tefticulorum. fo. 17 o. c. 
De verucis 8C porrisaccidcntibusin virga,vclinalia 
parte corporis: 8C de clauis,&formicis.ibidem» 
De dauo,fiue callo, fo. 17 o. e. 
De cura formicae cum ferro.fo. 170.fi. 
De haemorrhoidibus. fo. 17 o. g. 
De fift ulis fn ano* fo. 171, b. 
De ficu quifitinano.fo,t7i.e* 
De lapide 8C renum, fo. 171. fi 
De cautcrrjs 8C iuuamentis ipforum. fo. 173.3, 
De combuftioneignis,aquae,& olei,& alterius huiuf 
modi.fo. »7^.g. 
De pullulis faciei, fo. 17 4. h, 
malo mortuo, fo. 175.3. 
De impetigine, et ferpigine.fo. 17 5, h* 
Dc gutta rofea. fo. 17 6. d. 
De pannaritio. fo. 17 6. g. 
De morphea. fo. 17 6. f. 
DeIentiginibus,panno,liuore,& nigredine, 8C caetc*- 
ris maculis faciei.fo. 17 7. d* 
De lepra, fo. 17 6. b. 
De tuberibus,tumore,ruborc faciei,oppilatione na<* 
rium,&: dcpilationefuperciliorum. fo. 17 9, g. 
De dolore capitis, fo. 1S o. a. 
De paifionibus oculorum, fo. 18o.c* 
De fanguine fuperabundante in oculo, fo. 181. c» 
De antilopa, 8c eft turbatio vifusin vna hora diei, 
fo.tSi. d. 
De arthretica pafl1one,fiuc gutta, fo. 181. c. 
De paralyfi, fo. 1S z. c. 
De confedione oleorum, fo. 18 z.e. 
De fomniferis 8C fublimationibus.fo. 13 j. c, 
Dc epilepiia. fo. 18 3. h. 
Rolandf chirurgia* 
~ ==? E modis quibus caput vulnerctur,et dc 
m fignislefionispanniculorumccrcbrfi 
V. fo. 185.3. 
h Decurafraftur? cranciin vniuerfalfi 
fo.185. d. 
~ 1— ■'De manifefta fradura cranci. fo. 18 5.C, 
De magna fradura cranei cum vulnere ftrido in 
perfide, fo. 18 5.h. 
De fradura cranei in modum rimulae, fo. 13 6. b. 
De vulnere in capite fine fradura cranei. fo. 18 d. d, 
Dc percuflionein capite fine vulnere, cum fradura, 
fine fradura cranei. fo. »8 d. c. 
De vulnere fiuc percufiione capitis cu cuti laniata, fi<- 
uefeparata pedete cu craneo vel fine eo.fo. iS6.b* 
De vulnere fado in contumacia capitisante 
'tro.fo.i8 6. c. 
De futuris,qualiter fieri debeant in membris faciei, & 
alrjs membris nobilibus.ibidem. 
De vulnere in partibus faciei, fado cum telo, vel fa* 
gitta.fo.i8 6.g. 
De vulnere cum penetratione cranei,fado cum telo 
vel fagitta. fo. 18 7. b. 
De cafu uel percufiione fuper caput,fine ruptura CU" 
tis,& cum fola plicatura cranei. fo. 1S 7, c. 
De tinea 8>C eius cura, fo. 18 7. d. 
Dcrima,feu rufa capitis, fo. 1 8 7. f. 
De teftudinibus capitis.ibidem. 
DequibufdamincifionibusSC cautcrijs ad maniam, 
melamcholiam, 8C epilcpfiam fadis. fo. 18 7. f. 
De pilis inuerfis in oculo, fo. t S 8. .a 
De lachrymis ocuIorum,& relaxatione palpebrae,8C 
hordeolo,& pruritu, fo. 18 S. b. 
De panniculo oculorum corrodcndo.ibidem* 
De rubore oculorum.fo, 18 8, e. ROLANDI 
LANFRANCI 
De Tanguinc in oculo coTurgente ex pcrcuflione,vcI 
fimili,& de tumore, fo 18 8. g. 
De inuerTatione palpebrae inferioris, ex vulnere vel 
apoftemate fada.fo. u S 8. h. 
De fiftulain lachrymali. fo .18 8. c. 
DeTupcrfluitateortain naTo et polypo, fo. 18 8. h. 
De cancro in naTo 8C reliquis partibus oris SC faciei,et 
de corrofionegingiuarum,et earum Teparatione a 
dentibus, fo. 1 S 9 .a. 
De punduralabiorum. fo, 189. c. 
De dislocatione mandibulae, fo. 1 S 9. g. 
De fradura mandibulx cum vulnere, fo. 18 9, h. 
De fiftula mandibulx. fo, 19 o. b. 
De dolore dentium, fo. 1 9 o. d. 
De puftulis faciei 8C variolis. fo. 1 9 o. b* 
Dc impetigine 8C Terpiginc faciei, fo. 190. c. 
De morphea tam alba q nigra, fo. 1 9 o. e. • 
De dolore auris.ibidem. 
De quolibet alio extrahendo,/!inaurem ceciderit, 
fo. 19 o. h. 
De vulneribus, qux fiunt in collo 8C partibus cius, 
tam cumincifione nerui,8C venx,etarterix,q no. 
fo. 1 91. c. 
Dc apoftematibus cuiuTcunc£generisingula& par-* 
tibus cius naTcentibus. fo. 191. f. 
Degladulis,teftudine,& Tcroflulis ortis in gula ctpar 
tibus cius, fo.i 9 z. d. 
De bubone Tub axillis 8C in inguine, fo 191. g. 
De fiftula, SC potiflimu in partibus colli, fo. 19z.fi. 
Debocio gulx. fo. 19 3. a. 
DeTquinantia.fo.i 93. h. 
Dc branchis natis interius,fiuc dc amygdalis.ibidem. 
De paflTione quadam gutturis dida foliu. fo. 19 4. a. 
Dc rumore 8c elongatione vuulx.ibidem. 
De dislocatione ollis coniungentis caput in collo, 
fo, 194.0. 
De vulnere gutturis, fo. 19 4. a. 
De vulneribus quxfiuntin omoplatis. fo. 19 4. f. 
De vulneribus qux fiunt in catena gulx. fo.i 9 4. h. 
De ruptura vel dislocatione catenxgulx cum vulne 
re & fine vulnere, fo, 194.6. 
De vulnere humeri cu eius dislocatione.fo. 1 9 4, f. 
Dc vmnere brachrj cum indfionenerui vel oihs ex 
tranluerfo. fo.i 9 
De dolore vei inflati0ne5aut duritie neruorum. 
fo. 195.3. 
De vnguentisad purificatione vulneris, fo. 1 95.C. 
carne a vulnere remoucnda. fo.i 95.3. 
De eryfipelate Tuperueniente vulneri, fo. 19 5 b. 
De carbunculo Tuperueniente vulneri, fo. 19 5. d. 
De vulneribus brachij, fo. 19 5* g- 
De vulneribus manus, fo. 19 5* e* 
Decctufione,caTu, vel percuffionemebri.fo.19 j,f, 
e dislocatione humet i. fo. 19 5- h* 
dislocatione cubiti, fo. 19 d. c. 
De dislocatione manus & digitorum, fo. 1 9 6.d. 
efradura offisbrachij 8C humeri, fo.i9 6. a. 
Decancro,fiftula, ctapoftematibusinbrachrjs venic 
tibus. fo. 19 f. 
De vulneribus thoracis & pedoris, fo. 19 6 g* 
plicatura coftx. fo. 19 6. f. 
e vulneribus ventris fine uulncre inteftinorum. 
10.19 
cUulnere cordis,pulmonis,diaphragmatis,doma' 
" 
De vulnere fplenis. fo, 19 6. h. 
De vulnere in regione hepatis cum exitu eiuTdem. 
fo. 196. h. 
Quod vulnus pulmonis fanari potefl. fo. 1 9 7. a* 
De vulneribus inteTtinorum, 8C ii foras exierint,qua 
liter ad proprium locum reducantur, fo.i 9 7. d. 
De cancris 3C liftulis et apoflematibus in his locis na- 
fcentibus Tinteftinorum 8C ventris.fo. 19 7. c. 
De cancro mamillae, fo. 19 7. c. 
De duritie mamille propter lac retentum, fo.19 7. f. 
De vulneribus gcnitalium.fo. 19 7. g. 
De cancris 8C fiiiulis 8C alrjs puftulisin genitalibus co 
Turgentibus, fo. 1 9 7. h. 
De ruptura flphac, & eius cura. fo. 19 S. b. 
De hernia, fo. 19 8. h. 
De lapide vefleae. fo. 19 8, f. 
De vulneribusfadis in poftertori parte hominis* 
fo, 1 9 9.3. 
De vulnererenum.fo. 19 9. b. 
De fiiiulis 8C cancris natis in pofteriori parte corpo- 
ris hominis, fo. 19 9. c. 
De haemorrhoidibus. fo. 199^, 
De retentione vrinae propter vulnera. fo. 19 9. c. 
De cautcrrjs. fo. 199. d. 
De vulnere vertebri fiue Teiae, fo. 19 9. h. 
De vuln ere coxae, fo. 199.6* 
De vulnere in genu. fo. 19 9. f. 
De vulnere in crure er pede.ibidem* 
De dislocatione vertebri, fo. 19 9. g. 
De ruptura offis coxae,SC etiacu vulnere, fo, zo o. a. 
De dislocatione ollis cruris, fo. z o o. b. 
De ruptura offis cruris, 8C etiam cum vulnerc.ibidc. 
De dislocatione pedis 8C digitorumeius. fo. zo o. c. 
De cancris, fi (iulis, Iupo,&reliquis puiiuliscrurium. 
. fo. z o o. d. 
De Tciatica 3C arthretica paffione. fo. z o o. b. 
De combuliione ignis, vel aquae calidae, fo. z o o. c. 
De lepra, fo. zoo. f. 
De TpaTmo Tuperueniente vulneri.ibidcm. 
Lanfranci MedioIanenGs 
g/a parua. 
f—E intentione chirurgi, fo.z 01. c. 
vulncrcfado cum punda alicuius 
-fe infirumenti, vtgladio, velTagitta. 
fo. z o 1 a. 
adagii De vulnere fa<flo cu enfe, vel alia re in- 
cidente. fo. z o 1. d. 
Deincifione nerui. fo. z o 1. f. 
Dc fluxu Tanguinis ex vena vel arteria, fo, z o 1. g. 
De vulnere in carne cum ofle. fo. z o 1. h. 
De vulnere capitis cum fraduracranei.fo. zoi.f, 
Deomni vulnere iinefracfluracranei.fo. zoz, c. 
De morTu canis rabidi, fo. zoz. e. 
DeapoTtematibus. fo. zoz. f. 
De curis apoiiematum omnium, fo. z o 3, d. 
De vlcerum differentia.fo. zo4.d. 
DeaIgcbra,iiuercftauratione. fo. z04.l1* 
De fraeflura offis, fo. z o 4. g. 
De aegritudinibus oculi, fo. z 0.4, h. 
De antidotis, fo, z o 5. g* LANFRANCI 
Eiuldem Lanfranci ars completa 
totius chirurgiae, 
DE diffinitione chirurgiae, # fuis ptibus,ctfubie 
<fto eius. fo. z o 8. d. 
Dc qlitate,forma,moribus,et fcientia chirurgi.ibide. 
De intentionibus chirurgi, fo. zo 9. f. 
Dc anatomia,forma,& complexione,# iuuamento 
omnium membrorum confimilium, et de genera 
tionc embryonis.fo .z o 9. c. 
Sermo vniuerfalis de vulneribus 8C vlccribus, 
fo. z 11. a. 
De cura vulneris fatfti in carne.ibidem. 
Dc cura vulneris fa<fti in neruo. fo. z n.f. 
De cura vulnerum quae fiunt in ofle. fo. zi z. d. 
De cura uulneris facfti ex contufione. fo. z 1 z. h. 
De cura vulneris, in quocftapoftema, vel mala dy- 
fcrafia.fo. z 13. a. 
De cura vulneris fafti a cane rabido, vel alio animali 
venenofo. fo. z 13. c. 
Dc cura vulneris,in quoeftfra<fturaoflis,veldisloca 
tio. fo. zt 3. e. 
Defluxufanguinisa vulnere venientis, fo. zi 3. g. 
De diaeta vulneratorum, fo. zi 4. c. 
De vlceribus antiquis, fo. z 14. e. 
De fiftula. fo. z 15. f. 
De cancro vlcerato.fo. ztd.b. 
Dc caufis,quae impediunt confolidationem vulneris 
# vlceris,remouendis. fo. z 16. d. 
Defpafmofuperueniente vulneri.fo. z 16.g- 
De vulneribus capitis,# eius anatomia.fo. z x 7» c. 
De vulneribus faciei, fo. z z o. b. 
De vulnere colli,# eius anatomia. fo, z z o. d. 
De vulneribusfpathularum, 8C brachiorum, # ma- 
nuum, dC eorum anatomia. fo. z z 1. d. 
De vulneribus thoracis # membrorum in eo conte 
torum,# anatomia.fo. z z z.b. 
De vulneribus fpinae, fiucfpondylium,# eoru ana- 
tomia. fo. z z 3. b. 
De vulneribus meri,ftomachi,inteftinorum,et ven- 
tris,# eorum anatomia. fo, z z 3. d. 
De vulneribushepatis,fplenis,renu,# vefic£,# eo- 
rum anatomia. fo. z Z3. f. 
De vulneribus virgae,# eoru anatomia. fo. z z 4. c* 
De vulneribusancharum,coxarum,crurium,# pe- 
dum,# eorum anatomia. fo. z z 4. f. 
De ornatu capillorum, fo. z z 5. a. 
De alopecia,# tinea, fo. 225. e. 
Defaphati # furfuribus, fo. z 2 d. f. 
De pannis,coiTis,# gutta rofacea,# de lentiginibus, 
# cicatricibus vulnerum, fo. z z d. g. 
\-"De pruritu,# fcabie. fo. 1 z 6, h. 
Deipetigmc,morphea,ferpigie,ctalbaras.fo.zz7.d» 
De lepra et iudicfjs leprofi.fo. z z 7. h. 
De impinguando membrum macrum, # attenuan- 
do pinguem, fo. z z 8. d. 
De generatione humoru,# eoru fpecie. fo. z z 8. e. 
De apoftematibus fermo vniuerfalis. fo. z z 9. c. 
Deapoftematibus quaefiuntin capite,# de aqua co- 
gregata in capitibus puerorum, fo. Z31. d. 
De apoftemate fub radice auris, fo.z3t. h. 
Deapoftematibus colli # gulae.ibidem. 
Dc apate fub titilIico,ideft fub axillis.fo. z z z. f. 
De apoftematibus adiutorq,# infra. fo zz z. h.' 
De pannaritio. fo* z 3 z. g. 
De apoftemate extra apparente circa fpiritualia me> 
bra,etgibbofitate. fo* z 3 z. h. 
De apoftemate apparente in ore ftomachi , # nutri- 
tiua.fo. Z33. d* 
De apoftemate in inguine.fo. z 3 3. b. 
De apoftemate ancharum.fo. z 3 3.d* 
Dcapoftematibus virgae # tefticu!orum*fo*z 33*«, 
De curafcroffularum # glandularum.fo.z33.f. 
De cura cancri non vlcerati.fo. z 3 4. c. 
De bocio et teftudine. fo* z 3 4*3. 
De doloribus iunefturarum. fo. z} 4.C. 
De £gritudinibus oculorum,# eorum anatomia, 
fo. z 3 d. b* 
De aegritudinibus aurium.fo. z 3 8. c. 
Deaegritudinibusnarium.f0.z3 9* h* 
De anatomia oris, # contentorum in ore, # paflfftv 
•nibus. fo. Z40.C. 
De aegritudinibus mamillarum, f.pinguedine # ma- 
gnitudine praeter naturam, fo. z 41. a. 
De ruptura fiphac et relaxatione, fo. z 41. g. 
Dc hernia tefticulorum.ibidem. 
De lapide renum vcftcae. fo. z 4 3. d. 
De claufo hermaphrodito,# additione paniculi mu 
lieris.fo. Z45. g. 
De extrahenda aqua hydropicorum.ibidem. 
De ficu # cacro # vicere in virga virili.fo. z 47, b. 
De haemorrhoidibus,rhagadijs,etfiftulaiano.ibide. 
5"De malo mortuo.fo. z 4 8. b. 
De varicibus# cIephantia.fo.z48. g. 
De porris, verucis,fcifluris manuum 8C pedum, 
fo. z 4 8. h. 
De phlebotomia 8C cius iuuamentis, fo. z 4 9. d» 
Deiuuamcntis cauterrj.fo. Z50. e. 
De cura combuftionis ignis,aquae calidae, vel olei, 
fo. z5z.a. 
Defracfturis odium,fermo generalis.fo.z 5 z. d, 
Dcfracftura olftum faciei, fo. z 5 z. g. 
Defracfturafurculae pe<ftoris,fiuegulae. fo*z«?3.b, 
Defrafturafpondylium # coftarum.fo. Z53, d, 
Dc fraftura adiutorfj. ibidem. 
De frasftura odis cox$, vel pedis, fo. z 5 3. f. 
De plicatura oiftum in pueris, fo. z 5 3. g. 
De dislocatione fermo vniuerfalis. fo. z $ 4. a. 
De dislocatione mandibulae.ibidem. 
De dislocationefpondylium. fo. z 5 4* L 
De dislocatione humerorum, fo. z 5 4. e. 
De dislocatione ancharum.fo. z 5 5. c, 
Eiufdcm Lanfranci antidotanum 
DE medicinis repercuflfiuis,# de modo repcrcu 
tiendi. fo.z55* g. 
De medicinisrefolutiuis,# de modo rcfoiuendi, 
fo. z5^.g. 
De modo maturandi,et de medicinis maturatiuis, 
fo. z 5 7”- g* % . 
De mundificatiuis, # modo mudificandi.fo. Z58. c. 
De medicinis conglutinatiuis,#regeneratiuis,ctca' 
folidatiuis,feu cicatrizatiuis, fo. z 5 8. h. 
De medicinis corrofiuis,etcautcrizatibus.fo. Z39* H* 
De medicinis mollificatiuis, # de modo mollificadh 
r fo.zdo.h. BERT APALIiE 
Dconardi Bertapalia! chirurgia, 
* De apoftema dbus, 
8~ E phlegmone, fo. z6\A. 
Deeryfipelate.fo.zt>z.e. 
De formica, fo. zd$. a. 
Deigneperffco. fo. z d}.d. 
De veficis 6C inflationibus, fo. z 6}* g. 
Decfcre. fo.zd4. a. 
De fo. z 6 4. f. 
De afchachylos. fo. z 6 4. g. 
Deherpefthiomeno. fo. z 65. a. 
De carbunculis 8C anthracibus, fo. z £5. c. 
De apoftematibus glandulofae carnis, fo. z 6 6, c* 
De exituris taintrinfecisqextrinfecis.fo. z66. h, 
De medicinisrumpentibusapoftcmata.fo. z 68, c* 
Deapoftematedubelctintrinfeca.fo. z 68. d. 
De apoftematibus quae vocantur furunculus et chio 
dus.fo, z68. e. 
Demoro.ibidem. 
De apatibus frigidis in vniuerfali. fo, z 6 9. a. 
Deapoftemate phlegmatico molli,quod nominatur 
vndimia,feu oedema. fo. z 6 9. b. 
De nodis, fo. z d 9. g. 
De natta,quae generatur in aliquibus membris,8C eft 
apoftemaglandulofum. fo. z 69. h. 
Depuftulisglandulofis. fo. z 7 o. b» 
De apoftematibus frigidis miffis a cerebro, SC dicun- 
tur fugde. fo. z 7 o. c. 
Defcroffulis.fo. Z70. b. 
De apatibus duris,& primo defephyros. fo. zy 1. c. 
De alufinar,ideft de callo, fo. z 71. 
De cancro, fo. z 71. f * 
De apoftematibus ventofis,&inflationibus lacerto- 
rum. fo.z 71, h. 
De venaciuilijvelmedena. fo.z 72, a. 
EiuldemBertapaI.de vulneribus. 
DE folutione continui fimplicitcr, 8C quae mem 
bra confolidentur. fo. z 7 z. d. 
Deprognofticatione vulnerum exparte membro- 
rum. IO. Z 7 2. f. 
De vulneribus 8c eorum cura. fo. z 7 z. d. 
e medicamine quod facit nafei carnem,obferuado 
lemper complexiones hominum, fo. z 7 z. e. 
De medicinaincarnatiua. fo. z 7 b. 
De modo fecadi uulnera q oportetfecare. fo. z 7 a 
De vulneribus habentibus apoftemata,<S£ malam co 
_ plexionem. fo. z 7 5. c. 
De vulnere fado in ventre,8C de modo fuendi, 
fo.z7 3.e. 
c ligatura vulnerum, fo. z74.fi. 
De medicis cicatrizatiuis,f<u cofolidatiuis.fo.274.g 
Demedidnisfadentibusnafcicarnemin vulneribus 
cC vlceribus,et eft expoficio didorum fuperius,ca 
pitulo quarto, fo. z7 5. b. 
De vulneribus in capite abfq? I?fione offis cu vulne- 
re,&: cum contufione. fo. z 7 5. e. 
Decontufione & attritione, fo. Z75. e. 
De cafu 5C offenfione. fo. z 7 6. e, 
De flagellatis 8C verberatis, fo. z 7 7. c. 
De torfione,fiue cgamen, et quod maxime fit in me- 
bris offkialibus,ficutanch£Ctadiutorq.fo.z77.h. 
De excoriadone quae fit a fubtularibus, aut a lapide, 
aucapariete,velafimilibus. fo. Z7 7. f. 
De p undura, 8C de difruptione eius quod retinetur 
in carne exlpinis,& lagittis, 8C fuftis, 8C fimilibus. 
fo.z 7 8. b. 
De combuftione ignis, quocunq; modo peruenerit. 
fo. z 7 8. h. 
De fluxufanguinis a uena, uel ab arteria» fo, z 7 9. a. 
EiulHem Bertapal.de vlceribus* 
DE vlceribus, Termo vmuerfalis de omnibus ul 
certbus,& de cura. fo. z S o. e. 
De vlceribus virulentis, fo. z S z. c. 
De vlceribusfordidis.fo.z8z. e. 
De vlceribus profundis 8C cauernofis. fo. 2 8;. a. 
De vermibus orientibusin vlceribus. fo. z8 $. c. 
De nafcentia carnis in vlceribus. fo. z 8 3. f. 
De ulceribus corrodctibusfe pter putrida.fo. z 8 3. g. 
De vlceribus putridis 8C malis, fo.z 84. b. 
De vlceribus quae funt difficilis curationis, qu$ dicu- 
tur ambulatiua.fo. z 8 4. d. 
De fiftula, 8C cius curatione,& corrofionum,qu£ no 
conglutinanrurabfqjlabore.fo.zS 4. h. 
De carne addita fuper uulnera,qualiter remoucri pof 
fit.fo. z8 7. c. 
De regimine vlcerum,quae difrumpuntur poft con- 
folidationem. fo. z 8 7. g. 
De eradicatione veftigiorum vlcerum. fo. z S 7. e* 
Eiuldem B ertapal.de neruis. 
DE aegritudinibus ncruoru fpedantibus adchi- 
rurgiam in generali, fo. z 8 8. f. 
De folutione continuitatis neruorum in vniuerfali. 
fo. z 8 8. g. 
De apatibus q accidut neruis vulneratis, fo. z 9 o. d. 
De attritione neruorum. fo.z 90. g. 
Deiudicrjsetcxtritioeneruoru corruptoru.fo.z9i.b 
De duritie neruorum,et eoru torfione. fo. z 91, c. 
E lufdem Bertapal.de offibus, 
DE aegritudinibus quae accidutin offibus:& pri 
mo de ventofltate fpinae,& corruptione offis, 
fo. Z91. d. 
De modo fecandi os corruptum, fo. z 9 z. c. 
De extradioneoflium, 5C corticum eorum, quaere- 
manent in vlceribus confolidatis. fo. z 9 z. d. 
De medicinis conuenientibus in fine fradurarum of- 
fium. fo. Z9 z. f. 
De fradura cranei.ibidem, 
Deiudicfjs 8C cautelis chirurgorum,quod in certis ca 
fibus,& maxime in fradura cranei prodeff,€t fune 
decem notabilia flue iudicia» fo. z 9 5. h. 
Eiuldem B ertapal.de iudicrjs vulne* 
rum, per ligna coeleftia, 
DEiudicrjs vulnerum per praefentiam Solis in fi 
gna.fo. z9^.g. 
De iudicrjs fecundum afpedusfignorum cceleftium, 
fo. Z97. c* 
De nominibus afpeduum. fo. z 9 S. d. G V I L I E L M ! 
De cognitione concordandae lignorum penes eoru 
complexiones, fo. Z9 8.b. 
Deiudicqsper amicitiam dC inimicitiam fignorum, 
dC de diebus criticis, fo. z 9 8. f. 
Dc planeds.ibidem. 
De laudibus aftrologiae quae pertinet ad medicum de 
afpeAibus traftando. fo. z 9 9. c. 
De antidotis, fo. z 9 9. b. 
Guilfdmi' de Salfceto. Chirurgia* 
Vid fit chirurgia, 8C dc regimine medi-* 
ci circa infirmum. 60,303. c. 
wfifl/) aclua cdgregata in capitibus puero^ 
rum nouiter natorum, fo.3 o 4. a. 
Dccruftavelfcabic in capitibus puero 
rum quila(ftantur,etin eoru frontibus, fo.3 o 4.e. 
De tinea, 8c alopecia humida, dC ficca, dC 
Iis, fo. 3 o 4, g. 
De furfuribus dc fcilfurisin capite apparentibus. 
fo.3 05. b. 
De apoftemate faniofoin capite dc fronte, &deru" 
ptura.fo. 3 o. 5. d. 
Dc apoftemate no faniofo in capite,aut frontc,et UO" 
catur nodus, fo. 3 o 5. c. 
De Ophthalmia calida, vel frigida, vel de hordeolo, 
fo. 305. h. 
De nodoin palpebris, fo. 30 6. a. 
De vnguIadC albedinein oculo,dC de eminenda ocu 
ii propter rupturam corneae, fo. 30 6. c. 
De panno generato ex defeendentia aquaein oculo. 
3C vocatur catarrhada.fo. 3 o 7.3. 
De lachrymis oculorum,et de inuerfadonc palpebra 
ru,cu fcabie quada ex rubedine oculi, fo. 3 o 7. d. 
De pilis inuerfads in oculo, fo. 3 o 7. e. 
De fiftula lachrymali oculi, fo. 3 o 7. g. 
De apoftemate calido ucl frigido, faniofo in aure,uel 
circaaurem. fo. 3 o 7. f. 
De oppilatione facfta in aure propter cerumc vel for-' 
didem,vel propter rem aliam qualemcunc£, dC de 
furditatequomodolibetcontingente, fo. 308.3. 
De vermibus, dc carne abdita, nata in aure, 
busfurditatem. fo. 3 o 8.f. 
Depolypo nato in nafo dCc. fo.3 o S. h. 
Depuftulis albis, vel Iiuidis,uel rubeis,aut nigris 8Cc. 
in nafo apparentibus: dC dc inflatione cumrubedi 
ne oculi &c.q dicitur vulgo,gutta rubea.fo. 308.fi 
Defciffurislabiorum, fo. 3 1 o. b. 
De ranula dC apoftemate fub lingua, fo. 3 t o.c. 
De apoftemate in radice linguae, dc vuulae indfione. 
fo. 31 o. g. 
De apoftemate faniofoincollo&gula. fo. 310.fi. 
De fcroffulis in collo dc gula.fo. 3 11. c. 
De hernia gutturis, vel bocio dCc. fo. 311. e. 
De apoftemate calido, vel frigido fub axillis.fo. jtz.c 
De fcroffulis fub axillis dCc. fo.31 z. e. 
De apoftemate in adiutorio. fo. 3 iz. h. 
De apoftemate in cubito fo. 313. d. 
De nodo in iunAura manus, fo. 313. h. 
De apate fclirotico manus,aut digiti dCc. fo. 313. g. 
Dc apoftemate in digids,quod vocatur panaritium. 
fo.,314. b. 
Defceditatc vnguium.fo.314.3. 
De apoftemate in mamillis, fo. 31 4. fi 
De fcroffulis,duride,ctcacro in mamillis. fo. 314. h. 
Dc lade coagulato, dC fuperfluitatepilofain mamil- 
la &c. ibidem. 
Deapoftematem coxa. fo. 315. c. 
Dcapoftcmatein oreftomachi. fo. 315* c. 
De eminentia vmbilici. fo. 3»5. g. 
De apoftcmate,hepatis. fo, 3 16. b. 
De apoftemate (plenis in parte pofteriori. fo. 316. d. 
De apoftemate in parte pofteriori, a collo, vfque ad 
caudam, fo. 316. f. 
De apoftemate in inguinibus, fo. 316, h. 
De fcroffulis in inguinibus.ibidem. 
De crepatura in inguinibus, fo. 317* a. 
De ficis,condylomatibus,& haemorrhoidibus.fo. 
Defiftulainauro. fo. 3iS.b. i3t7*S 
De extradione lapidis in vefica. fo.3iS. d. 
Dcapoftematc dC puftulisin mebro virili, fo, 31S, h. 
De nodo in virga &c.ibidem. 
De apoftemate tefticulorum. fo. 3 19. b. 
Dc hernia ventofa,aquofa,& carnofa. fo. 31 9. d* 
Dc apoftemate in coxa vel genu. fo. 31 9. g. 
t Decruftis dC cancrenis in cruribus &c.fo. 3 19. f. 
De vena vitis,dC varicibus in cruribus, fo. 3Z0. b, 
Debugatrjsin calcaneis.de callis,et porris, fo. 3 zo.c» 
Deiiftulain generali, fo. 3 :o. g. 
De callis et nodofiratibus in pedibus, fo. 3 z 1. c. 
De cancro, vel herpete efthiomeno in membris dCc* 
fo,3 zi. b. 
De carbunculo dC anthrace, fo, 3 z 1. d. 
De nigredine poft percuftionem. fo. 3 z z. h. 
De co mbuftione ignis, vel aquae ferueds. fo.3 z3. c» 
Defudationibus dCc. fo. 3 z 3. a. 
De formica dC igneperfico. fo. 3 Z3. c. 
De morphea. fo. 3 z 3. g. 
De fcabie dC pruritu, fo. 3 z 4. c. 
De vermibus generatis fub cute.ibidem. 
De vencofitate perambulante &c. fo.3 z 4. f. 
De percuftionc dC vulnere capitis &Tc. fo. 3 z $. a* 
De percuftione capitis cum vulnere ab enfe &c. 
fo. 3 z 6.g. 
De vulnerein nafo, vel facie, cu enfe,velfagitta dCcv 
fo, 3 z 8. a. 
De vulnere in fubftantiaoculi cu enfe autfagitta dCc* 
fo. 3 z 9. d. 
De vulnere! collo cu enfe autfagitta dCc. fo.3 z 9. g* 
De vulnere in aure cu enfe,aut fagitea dCc. fo. 3 31. a. 
De vulnere in gula cu enfe aut fagitta dCc. fo. 3 31. d. 
De vulnerein humero etfpathuliscumenfeautfagit 
ta5«Cc.fo.33i.h. 
De vulnere in adiutorio cum enfe, aut fagitta dCc. 
fo. 33Z.C. 
De vulnere cubiti cu enfe, aut fagitta &c. fo. 3 3 3. d# 
Dc vulnere in rafeta manus cum enfe,vel fagitta 8Cc. 
fo.333.fi 
De vulnere penetrante, vel non, in pe&orc 8C caflo, 
cum enfe, vel fagitta &c.fo. 3 3 4. b. 
De vulnere penetrante, vel non,in dorfo ctfpina,ctf 
enfe, vel fagitta ctc. fo. 3 3 5. g. 
De vulnere penetrate, vel non,in ore ftomacfii,cum 
enfe vel fagitta&c.ibidem. _ 
De vulnere in ventre,a ftomacho inferius, dC cu VU* 
nere inteftinorum. fo. 3 3 6* a. 
De vulnere in femore & inguinc,cum enfe vd 
ia&c»fo.337, b* GVILIELMI 
ROGERII 
Vulnere anchaecucnfe vel fagitta &c. fo. 3 3 7.C. 
jC Vulnere 1 coxa cu enfe vel fa.gitta. 8Cc. fo. 337.fi 
eVulnerein genu cuenfe vel fagitta &c.fo. 33 8.a. 
Vulnere cruris cum enfeueliagitta &c. fo. 3 3 S.G. 
e Vulnere rafet3e,feu nodi cauiculae pedis S£c. 
£°‘3 3S.g. 
Vulnere pedinis pedis, fo. 3 3 S. h. 
cpundurisneruorumalpina,acu,vel huiufmodi. 
£ f°‘ 3 3 9» d. 
e Vulnere a morfu canis rabidi 8C fimilibus. 
fi) n‘3 3 9*h* 
e flagellaturis cum frutica, 3c defuipenfis 
j^ra&c.fo. 340.3. 
ecaufisimpedientibus confolidationem vulneru. 
Kr* 34o-b 
olfis nafi cum vulnere & fine fo.3 41. d. 
fradura mandibulae, fo. 341.fi. 
j^c fradura furculae cum vulnere SC fine. fo. 3 4 z.b. 
j^e fradura o ilium pedoris,aut thoracis, fo. 3 4 z. c. 
j^efradura oflium cofiarum. fo. 3 4 2. e. 
j^efradurafpondylium. fo. 3 4 3. c. 
fradura olfisfpathulae. fo. 3 4 3. d. 
j^e fradura olfis adiutorrj. fo. 343.fi 
fradura focilium brachrj. fo. 3 4 4. d. 
fradura pedinis 8C digitoru manus, fo. 3 4 5. b. 
fradura olfis coxae, fo. 3 4 5. g. 
rotulae genu. fo. 34 de. 
fradura focilium cruris, fo. 3 4 6. g. 
fradura olfium calcanei.fo.3 4 7* b. 
j^efradura olfiupedis 8C digitorueius&:c.fo,347.d 
j^e dislocatione in generali.ibidem. 
j^e dislocatione mandibulae, fo. 3 4 7. e. 
dislocatione fpinacfcu fpondylium. fo.3 4 7. h. 
furculae & olfis fpathulae. fo. 3 4 8. c. 
dislocatione humeri feu adiutorrj. fo.34 8. g. 
j^e dislocatione cubiti, fo. 3 4 9. c. 
dislocatione raletae manus, fo. 3 4 9. h. 
dislocatione digitorum manus.ibidem. 
dislocatione anchae,feu olfis vertebri, fo. 3 5 o. d. 
j^e*5paratione rotulae genu, fo.3 51. b. 
pop!itis,feu genu.ibidem. 
JV .islocationenodirafetaepedis. fo. 3 51. d* 
dislocatione digitorum pedis, fo. 3 51. fi 
anatomia 8C figura capitis,gulae &c. fo. 351. g. 
anatomia 8C figura humeri, brachij, 8>C adiutorrj, 
*c digitorum manus, fo. 353.6. 
e anatomia & figura furculae, thoracis, cofiarum. 
natOmia dCfigura ventn'sinferioris,ab ore 
a adanchas, 8C defpondylibus iftius par 
r>eanf°‘35.4.g. , , 
etnat°miaanchae, popIitis,cruris,pedis, digitoru, 
bermetT>^rorum 111 elsexiftentium.fo. 3 $5.b. 
begUterfis.fo.355.g. 
q cauteriorum,8Clocisin 
1 4S^autcnafieripoflunt. fo. 35 d. 
ta.* . c,nis repcrculfiuis, 8C membrorum confor*- 
didnis refolutiuis 8C digefiiuis apoftematu 8C 
,0rum*‘^^briscolledorum. fo.3 57.g. 
dfr! • c,nis mundificatiuis etexiccatiuis, cum mor 
rhcd'C-n^InCarDatIU1S* 0f H S‘ 
dJcinis figillatiuis 8C confolidatiuis. fo. 3 5 8. g. 
De medianis mollifieatiuis duritfenim manentium 
poft confolidationem vlccrum &c. fo. 3 5 9. b. 
De medicinis cauterizatiuis 8C vlcerariuis, fo. 5 5 9. d 
Denarrationealiquarum medicinarum iimplicium, 
conuenientiu operationibus praedidis. fo» 3 5 9. d» 
Rogerij chirurgia» 
f—E vulneribus q fiutin capite.fo.3 6z. f. 
efra<^uracrane‘ magna 8C manifefta 
; cu largo 8C amplo 
jii De fuperflua carne fi fupra duram ma^ 
1] trem exercuerit, fo» 3 <> z. g» 
Defradura cranei cum ftrido vulnere, fo. 363. b. 
De fradura cranei in modum rimulae, fo. 3 d 5. a» 
De vulnere capitis fine fradura cranei. fo. 3 d 3. c*. 
De tumore capitis ex percuffura. fo. $ 63. h. 
De occulta fradura cranei. fo. 3 6 3. e. 
De tumore fine fradura cranei. fo. 3 6 3. g. 
De incifione cutis capitis cum craneo. fo. 3 63, h» 
De fep aratione cranei cum cute. fo. 3 d 4. c. 
De vulnere in contumace capitis, fo. 3 6 4. d» 
De vulnere in fade,& eius futura, fo» 3 6 4. a. 
De vulnere teli in facie, fo. 3 <> 4. c. 
De vulnere fagittxbarbulatae. fo. 3 64.e» 
De vulnere capitis, fo. 3 6 4. f. 
De plicatura cranei ad interiora, fo. 364. h» 
De tineis, fo. 3 4. e. 
Defuperfluitate quaenafeitur in capite, fo. 3 5. a*. 
Dealrjsfuperfluitatibus. fo. 3 65. b. 
De cauterrjs quae fiunt ad maniam, vel melancholia, 
8C epilepfia:& de quibufdam etiam in cilionibus* 
fo. 3 6 5. a. 
De aegritudinibus oculorum, fo. 3 6<y. b. 
De pilis q praeter natura funt in palpebris, fo. 3 65. c. 
De rubore oculorum cum lachrymis.fo. 3 5. d. 
Ad pruritum oculorum, fo. 3 65. e. 
De panno oculorum, fo. 3 6 5. f. 
De rubore oculorum, fo. 3 65. e* 
Defanguine in oculis confurgcntc ex pcrcuiTura SC 
tumore, fo. 3 65. h. 
Deinuerfatione palpebrae ex vulnere, velapoftema 
te. io, x 6 6.2.. 
De fiftulaiuxta oculum.ibidem. 
De fuperfluitate quae nafdtur in nafo. fo. 3 6 6* d* 
De polypo, fo. 3 6 6, b. 
De cancro qui fit in naribus 8Cc, fo. 3 d d. e. 
DefdiTuralabiorum, fo. 3 6 6, h 
Ad arfuram pundurarum labiorum, fo. 3 6 6. c» 
Dedifiunduramandibulae*fo. 3 6 6. f. 
De fradura mandibulae, fo. 3 66.g. 
De fiftula mandibulae, fo. 3 6 7. a. 
De dolore dentium, fo. 3 £7. c. 
De puftulis in facie nafcentibus.fo. 3 67. a* 
De vnguentoalbo. fo. 3 6 7. b. 
De fuperfluitatibus,quaefiuntin facie, fo. 3 67.C* 
De morpheaalba. fo. 3 67, e. 
De morphea nigra, fo. 3 7, h. 
De dolore aurium, fo. 3 67, e. 
De vulneribus colli, fo. 3S. a. 
De vulnere quod fit in ceruicc. fo* 3 68. c. 
De telo in ceruiceinfixo.ibidem. 
De vulnere quod fit in gutturae. fo.3 6S.h. 
De apoftematibus.ibidem. ROGERII 
Dcanthrace 8C carbunculo, fo. 369. b. 
Deapoftemate ex cholera, fo. 369. a. 
De apoftemate ex phlegmatico humore, fo. 369. b. 
De cancro, fo. 3 6 9. d. 
De feroff ulis qux nafcuntur in gula. fo. 369. h* 
De incidenda fcroffula.ibidem. 
De fiftula. fo. 3 7 o. c. 
De bocio. fo.3 7 o.d. 
7 o.g. 
De branchis, fo. 3 7 1. b. 
De vuula. fo. 3 7 i.d. 
De difiundura offis iugularis. fo.3 7 i.b. 
De vulneribus quaefiuntin 71,6, 
Dc catena gulae, fo. 3 7 1. g. 
De difiundura humeri, fo. 3 71. h. 
Deincifioncbrachij 8C ncruorum.fo. 3 7z.b- 
De iflatioe dC tumore 8C duritie neruoru. fo 3 72.C. 
De purificatione vulneris putrcfadi.fo. 3 7 z b. 
Defupcrfluacarne,qcrefcitin vulnere, fo. 3 72. d. 
Deeryfipelatefuperueniente vulneri, fo. 3 7 z. e. 
De carbunculo fuperueniente vulneri, fo. 3 7 g* 
Dc vulnere qcf fit in carnofitate brachij. fo. 3 7 z. f, 
Dcuulneribuslacertorum. fo. 3 7 z. g. 
Dc vulnere brachrj cum telo ibidem. 
Dc vulneribus manus,fi neruus cft incifus, vel os. 
fo, 3 7z.h. 
De vulnere fine laefione offis 8C ncrui. fo. 373.3* 
De difiundionc humeri a fpathula. fo. 3 7 3* c. 
Dc difiundione cubiti.ibidem. 
De difiundione manus, fo. 3 7 3. d. 
De fradura brachq et humeri, fo. 3 7 3. c. 
De fradura offis cum vulnere, fo. 37 3, g» 
De defedu nutrimenti, fo. 3 7 3. c. 
De offe male confolidato.ibidem. 
Decaneris 8c fiftulis dC alijsapoftematibusibi naCccn 
tibus. fo. 3 73. f. 
Dc fiftula quando fit in brachqs. fo. 37?*g» 
Dc offe tabefado a fiftula.ibidcm. 
Dc vulnere 111 thorace, fo. 3 7 3. h. 
De ferro,fi in thoracis vel pedorisfubftantialatear. 
fo. 374.3. 
Defleditudinccoftae. fo. 37 4. c. 
Dc vulnere quod fit 1 corde,pulmonc,ftomacho, 8C 
hepate, fo. 3 7 4. d. 
Dc vulnerc,fifueritinfplcnc..fo.3 7 4.3. 
De pulmone,fi per aliquod vulnus exierit.ibidcm. 
DeintcftiniSjfiperaliqcFuuInusexiret. fo. 3 7 4. b. 
Dc fiftulis, & cancris,etapoftematibus. fo. 3 7 4, c. 
Dc cancro,qui fit in mamillis, fo. 3 7 4. fi 
Deapoftemate in mamillis, fo. 3 7 4.g. 
De capite mamillse,fi intus lateat, fo. 3 74, h* 
De vulnerem virili membro.ibidem. 
De cancrofi,fi fueritin virili membro, fo. 3 7 4, c, 
De fiftula in eodem membro, fo. 3 7 4, f. 
Deexcoriatioe,&inflationetcfticuloru, fo, 37 4.g* 
De ruptura fiphac. fo. 3 7 4. h. 
De mtcftinis,fi cadant in ofeheo. fo. 3 7 5, c. 
De hernia, fo. 3 7 5. d. 
De hernia ex carnofitate. fo. 3 7 5. a. 
De lapide exiftente in collo veficae. fo. 3 7 3. b. 
Deimpellendo lapide de collo veficae ad fun dum* 
fo.375. c. 
De cautela extrahendi lapidem, fo. 3 7 3. d. 
De fuperflua carne in collo veficae. fo. 3 7 3. f. 
De vulneribus,quae fiuntpofterius,ita q> fpinalis m* 
dulla, vel neruus incidatur, vel 
Dc vulnere longaonis. fo. 3 7 5. g. 
Dc vulnere in renibus, fo. 3 7 5. h, 
Dc apoftemate iuxta fundamentum,quafi carbunci* 
lo,& de fiftulis,8C de cancris natis in pofterioripaf 
te corporis,8C in fundamento, fo. 3 7 3. e* 
De fo. 3 7 3. f. 
De ftranguria ex vulnere, fo. 3 7 6, a. 
De cauterijs,q fi ut ab omoplatis inferius.£0,370* 
Defetone. fo. 3 7 6, c. 
Dc vulneribus q fiunt in vertebro, ficu fcia,vel ifchi* 
de. fo 3 76, c. 
Dc vulnere coxae, fo. 3 7 6, d. 
De vulnere genuum, fo. 3 7 6, e* 
Dc vulneribus cruris, fo. 3 7 6.f,' 
De vulnere pedum, fo. 3 7 6. g. 
De difiundione vertebri.ibidem* 
De fradura offis coxae, fo. 3 7 6. e. 
Dc difiundione cruris a coxa.fo. 3 7 <£.f. 
De ruptura cruris cum vulnere 8C fine.ibidem. 
De difiundura pedis,8C cruris,8C de difiundura di$ 
torum pedis, fo.3 7 6. g. 
t-De cacris & fiftulis in his locis nafcetibus.fo. 3 7 6. b' 
D£puftuh's&rupturis,qfiutrcruribus, fo.3 77,b» 
De caurerrjs quae fiuntin coxa, crure, 8C pedibus* 
fo. 3 7 7. c. 
Contra combuftionem ignis, vel aquae feruentis* 
fo. 3 7 7* d. 
De incendio ignis, fi multum penetraucricin profr* 
do. fo.3 7 7. a. 
T radatus leprae, 8C fpccierum cius, fo, 3 7 7 * c*. 
Defpafmo. fo. 3 7 7, e* 
Finis indicis. GVIDONIS DE CAVLIACO 
MEDICI CELEBERRIMI, CHIRVRGIA 
iEdftaannoDni* M. CCCLXIIL In praedaro ftudio 
MontfspefluIam3& nunc diligentfffime emendata. 
1 lit omni carni ex uirtuti- 
i busfanitatemconferua- 
hkusjCt protegentibus a 
lagore,dantiintelligiar- 
] tem medicinaeetingeniu 
Sanitatis diuinis et animofis intclligcdbus;dabo ope- 
ram ad comentadum 8C affummadum. In primis 
igitur aggrediens quandam co mentadonem feu coi 
Icdioncm artis medicinae chirurgif:ago gratias Deo 
Viuo & vero,qui omnibus tribuitclfe, fine quo nui 
ium ritefutidatur cxordium:adeum deuotilfimere 
Currendo, toris viribuscordis meifupplicado:vtin 
hoc opere & in eundis alrjs mittat milii auxilium de 
fando, & de Syon tueatur me, felix principium cri* 
l>uendo,&felicius medium gubernando: &iubeat 
complere quod fiat vdle,ad finem optimii deducen 
do. Ratio huius comentationis feu collediqnis no 
fuitlibroru defedus;fed potius Vnitas 8C profedus*. 
Non enim quilibet omnes libros habere poteft:Sc fi 
haberet,tediu effet legere,8c diuinu efletoiain men- 
te tenere.varia ledio deledat:ccrta prodeft: 3C in co 
ftrudionibus femper occurrut melioramcnta.Scie- 
tiaeenim per additamenta fiunt: non enim eft ppf- 
fibile eundem incipere 8>C finire. Pueri enim fumfiS 
In collo gigantis,quia uidere poffumus quicquid gi- 
, 6>C ali q u an tui u m p 1 u s. Eft er go i n co n ftr u di6 - 
hibus et affirmationibus unitas etprofedus. Veru 
quia Vt ait Plato eximius,eaqusc feribuntur breuius 
quam expediat, funt diminuta & obfcura, ea vero 
quae longius, videntes faftidiunt: vix eft liber, qui 
teprehenfionem effugiat. Et propter hoc mihi ad fo 
latium feneduds, ad folum mentisexercirium,vo- 
hisdominis meis medicis Mondspeffulani,Bonoii. 
•■arifiis, atque Auinion. praecipue papalibus , qui- 
husmeinferuitio Romanorum pontificum affbcia 
cum quibus audiendo, legendo, 8c operando 
*U| nutritus, mediocritatem obferuando, moderata 
cpmpcndiofitare perftringam fapictium didaprin- 
C|palia, quaeindiuerforum libroruuoluminibus de 
chirurgia tradauerint, propter quod inuentarium 
colledorium chirurgiae vocabitur liber ifte. ; 
Nec de meo proprio aliquid, nifi fortcpaudffima, 
quaeiuxtamodicitatem meiingcnrj vtiliare 
Siquid tamen imperfedum, dubium, fuper- 
Uurn, & obfcurum ibidem fuerit, corredioni ve- 
traefub mitto: 8C fupplico, vt pauperculae feientiae 
veniam concedatis. 
Capitulum fmgularc, in quo 
♦: ualdc neccjjaria cuicunque uolcnti proficere 
" in arte chirurgi*. 
CHariflimi dni, quia huiufmodi corhentatfo ad 
modu m inucrarq duilis hereditatis ordinatur, 
&ininuentario ciuilipraefcribuntur comunioradd 
digniora hereditatis totius: ita 3C in ifto premictitur 
capitulum lingulare, in quo ponutur quedam coin 
munia valde necelfiria cuicunc£ volenti proficere 
in arte chirurgiae. Ethoceftqcf nobis indicat philo- 
fophus primo phyiieorum, Innata eft nobis uiaa co 
munioribusad fpecialiaprocedere. Dicatur ergo 
primo:quid eft chirurgia.Et licet multi multipliciter 
definierunt: oes tamen fundametum a patre noftro 
Galcno,in introdudorio medicinelumpfcrunt, dii 
dicit. Chirurgia quid eft,pars therapeutice per in> 
dfionem 3C vftionem 8C articulatione oftium, fanas 
homincs.Cui diffinitioni additin comento primi de 
regimineacutorum:ct per alias manuu operationes: 
dC ita eft complete defcripra,f’m cp ipfa confideratur 
ftridc,prouteftcertium inftrumcnrum medicinae. 
autem confideratur magis large,prout eft fcietia 
curadi egrftudines, in qbus caditfeu intenditur ope 
ratio manualis fine exclufionc aliorum duorum in.' 
ftrumentorum medicin£,podonis,videlicet,& di£- 
te*talis deferiptio ex didis olum alfignaturifto mo- 
do. Chirurgia cftfcientia,doccns modum et qua- 
liratem operadi principaliter, confolidando, incide 
do,& alias operationes manuum exercendo,fanans 
hominem fm qcFcftpofflbile, Scientiaponituribi 
ioco generis. Nec valet quod obrjdtur, q> in multis 
locis nominatur ars:quia hic large dC non proprrjUl- 
me fii m itu r ho c n o m e fden da. habitus eni m a ni m ae 
tanta colligandam habent, q? vnus proreliquo mul 
toties nominatur. Veritas tamen habet,q? chirurgia 
eft duplex,Docens,que appropriatur nominefcien 
ti'e,quam poteft habere aliquis:& fi nunq fuerit ope 
ratus;Et vtcns,quae nole artis appropriatur:etiftam 
mullus fcire poteft nifi videriteam, quam Arifto.in- 
ter artes mechanicas numcrauit.EthoceftqcfGal.di 
cebatin primo de alimcntis:exlibrocerte nequegu 
bernatorem alique poffe fieri,necp alterius artis opi- 
ficcm:foIa enim dodrina quae exercitando habetur, 
artifices operatur. Caetera ponuntur pro differen- 
tia:fedquia!ogicum eft,pretermittatur.Tn cauda ta- 
meponitur, fm qcPcftpoffibilefanas homines:quia 
vt dicebat in Montepelfulano magifter meusRay- 
rnundus,nonomniain omnibus,fed cetera in esete- 
ris: non eftin medico vt femper relcuctur aeger, 
querere a medico demonftradonc,eft querere a trau 
lo fermocinadone: vterq caretinftrumentis, vt do> 
? dor dicebat fubtilis:fufficit facere qcf ars pr^cipit* 
Vide 
tamen 
Gale. 
ibi in fi 
mij* CAPITVLVM 
Vbiaducrtedu eft, q> in omnibus ars 
praecipit curam propria, exceptis tribus cafibus, in 
qbus iufficit cura larga,prcferuatiua,et palliatiua. 
Primus cadis eft, quado morbus eft fimpliciter incu 
rabilis,vtlepra. Sccundus,quandomorbuseftcu" 
rabilis de fe:cft tame in patienteinobediente:aut poc 
nam fuftinere non valente: vt cancer in mebro par" 
ticulari. Tcrtius eft, quando cura illius morbi gene-' 
raret maiorem aegritudinem: vt malum mortuum 
lnueteratum:aut antiquas fanare,niff 
unarelida fuerit, periculum efthydropifim,autma 
niam fieri inquit Hippo.&hoc innuebat Gal.xiirj. 
therapeuticae.curatio vnum habet modum, Opera" 
riindoIorofe.& abfq;falIadafaIuarccorpus,<S£noti 
perimere, boni medici eft non finiftri.xrj.therapeu" 
tic$:8C hoc eft facere qcfeftpoflibile:& non propter 
pecunia pro mittere impoflibilia. A malis curis, 8C a 
falfispromiffionibuscaueas, ne nomen mali medici 
fubeaSjneq: fuper corpus tuu accipias. Dicitur aut 
chirurgia a cheir,qcPeft manus, et ergeia,qcfeft ope" 
ratio, quafi fcietia de opere manuali. Apparet enim 
expraediftis q? corpus humanum fanabile 8C £grota 
bile per fcientiam in chirur" 
gia: 8C q? remoucre aegritudinem 8C feruarefanitate 
Pm qcfeft poftlbilc cum fcientia eft finis et 
Intentioiftiusfcientiae. Partes chirurgiae fm loanni" 
tiu in funt due:& operari videlicet in mebris 
mobilibus:& operariinduris. In fpecie vero funt 
videlicet,fcientia docens operari in vulneri" 
bus,& docens operariin rcftaurationibus,&inalr)S 
in qbus cadit operatio manualis. Operationes chi 
rurgorum in praedi<ftis partibus funt tres, fcilicet. 
Soluere continuum phlebotomando,fcalpendo, ifi 
gere feparatum,confoIidando vulnera,5C reducen* 
do algebras.exdrpare fuperfluu cu curanturapofte 
mata,8C glandulaerefecantur. Inftrumentachirur 
gorumcum quibusifta complentur, funt multipli" 
cia, quia quaedam funteomunia, 8C quaedam prO" 
pria. Comunia quaedam funt medicinalia, quaeda 
ferralia. Inftrumenta medicinalia, funt regimina, 8C 
potiones,faginadoncs,vnguenta,emplaftra,pulue" 
res. Inftrumenta ferralia funt: quaedam adincidcn" 
dum, vt forpices,raforia, 8C lancetae: quaeda ad cau" 
terizadum, vt funt oliuaria, 8C cultellaria: quaedam 
ad extrahendum, vttcnaculae,& pincecarole : quae" 
dam ad probandum, vt probae,& intromifti: quae" 
dam ad fuendu, vt acus,et cannulae. Propria funt, 
Vttrypanaincapite,falxinano &c. Ex quibus ap 
paret q? chirurgus artificialiter operans debet fecum 
portare quinq* unguenta,fcilicetbafiliconad matu" 
randum,unguentum apoftolorum ad mundifican" 
dum, vnguentum album ad confolidandum, vn/ 
guentum aureum ad ad dul" 
corandum. In penarolo debet portarequinq;uel 
fex inftrumenta, fcilicet forpiccs,pincecaroIas,prO" 
bam, raforium,lancetam, 8C acus. Et talis chirur" 
gus fic munituspoteft praedi das operationes in cor 
porehumano vtiliterexercere:dutaxar,q? redefue 
riteuratiuarumintendonuminformatus. Informa" 
turenim curatiuis intentionibus fm Gal.per totam 
therapeuticam, ab indicationibus affumptis a rebus 
praeter naturam primo,coniequcnter a rebus natu" 
rahbus 8C non naturalibus,8C ab eifdcm annexis. In 
cipere quidem oportet f m’eundem Gal.In fecundo 
therapeu.a primis,tranftre ucro hinc ad eas quaecon 
fequuntur:deindcadillas qu£ illis adhaerent. 8C fic fa 
ciendo, no celfareantequam perueniatad finem rei 
quf eft curatio 
Principium vero ducens ad hanc viam eftegritudi" 
nis notio,fci!icet qualis fit per fui natura:Confequc" 
ter difeurrendo per alia: indicatio nem f m fingulum. 
accipere non uifam apluribus:Confequenterinuen 
tis indicationibus oportet f m eafdem intentiones in 
quirercquaefuntpoflibiles,& qu£ non,perfici; Viti" 
moinuenireoportet, cum quibus 8C qualiter com" 
pleantur. Vbiaduertendum verfus finemfecun" 
di.*& q? fiintentiones funt paucae, 8C concordes: vc 
in vlcerefeu vulnerefimplici, leuequid eft. Si vero 
funt multae 8C contrariae, vt in vicere concauo,for" 
dido,apoftemofo,iuxta mebru nobile 8Cc: ferutari 
oportet tunc talibus complicationibus. Primum 
quideaquo maxime periclitatur homo. Secunda 
uero,quodexipfisrationcmhabeteauff. Tertium 
eft,quaeimpoflibiliseftfanariantc alia.Naubiab ali 
qua difpofitionemagnupericuluIminet,intetioeft 
ad illud qcPmagis properat feu vrget: Vbi vero hoc 
idem faciens feu conferuans:quf ad curam: Vbi ve" 
ro non eft poffibile curari hoc ante illud: quae ab or" 
dine.‘vt in exemplo praefato Galc.tertio,quarto,fe" 
primo thcrapeu.declarateuidenter. Etpropterhoc 
dicebatur in tertio q? non cftidem,uel ut caufam qd 
ferutari: vel vtrationem eorum fine quibus no,ob-* 
tinens: vel vt quod properat.aliqii vero tale eft qcf 
properat, vtcogatincuratarelinquereparticula, vt 
in pudis neruis, et hemorrhogizatibus vcnis,in mu 
fculis percuftis,etinarticulationibusquaecum vice" 
rc fiunt. Modus Sc forma operandi cum pr§didis 
inftrumentis, f m Arnoldu m elicitur ex quatuor co 
fiderationibus. Primo debet cofiderare chirurgus 
artificialiter operans, quae fit illa operatio quam de" 
bet exercere in corpore humano. Secundo, quare 
applicatur. Tertio,vtru fitnecelfaria&pofflbilis. 
Quarto,redum modum applicandi. Primuhabc 
tur per diuifioncm,& fubdiuifionem operationum 
chirurgiae, vtfupradidum eft. Secundum cogno 
fcitur per generalem intetionem chirurgorum, qu£ 
precipit operationes eorum in humano corpore fie" 
ri debere fm vtilitatem cu fiducia fecuritatis. Ter 
dum concipitur per confiderationeeffcduum ope" 
ris,& particularium a parte corporis occurrentiu. 
Quartum innotefeit: vtomnia quae conueniunt cor 
pori,fm q? talis operatio 
fubijcitur, vel ad ea comparatur,conuenienter exer 
ceantur:&hocanteappIicationem,&inadhi appli" 
cationis,& poftipfiusadum. Verbigratia, volu" 
mus extrahere aquam hydropicorum. Prius debe/- 
mus confiderare quae fit talis operatio,& fcimus per 
diuifionem operationis chirurgiae q? eft foluere coi» 
tinuum cum raforio. Secundo debemus confide 
rare quare fit,& fcimus per generalem intentionem 
chirurgoru, vt curetur hydropifis,ud vt faltim paf" 
fio alleuietur. Tertio debemus confiderare vtrft 
talis operatio fit neceflaria 8C poflibilis:& fcimus q> 
eft neceflaria, quia aliter non potefteurari hydropi" 
fis confirmata: 8>C ideo fi patiens debilis eft, non erit 
poflibilis:fipatiens fit fortis,cxtrahctur paulatine. V NI VERS ALE 
Quarto debemus confiderare redu modum extra- 
bendi:&eftq? fitucturpatiensfupinus:& pellis ven 
trisfubtus vmbilicum a latere dextro fi pallio vene 
rit a finiftro: vel econtra, fi fuerit in dextro, trahatur 
ad fupcrius,et perforetur cu raforio vlq? ad locu va 
cuu:& applicata cannulaaq iuxtacolerantiainfirmi 
cxtrahatur.‘etpoft,extrada canula,cutis dimittatur, 
«t defcendcdo claudet vulnus mirach,& aq non exi 
kit.Etquando voluerisiteru extrahere,ducatur cu- 
'tfs, Seponatur cannula vt prius, SC exibit quantum 
Volueris,8C poterit tolerare,3C ita patet operatio» 
Operatores huius artis, quoru m notitia 6C dodrina 
fuitapudme,etquorudidainucnieturin hoc opere 
adhoc,utfdatur, qs meliusdixicalio,bonu efteosi 
catalogo ordinare. Primus oxum fuit Hip- 
pocrates,qui,utlegif in itrodudorio 
Vit ocs.et primus duxit ad luce perfedam,apud grae 
cos medicina» Ipfaenfm, vt dicit Macrobius, 8>C Ifi- 
dorus quarto etymologiarum: quodetia recitatur 
prologo totius continentis, ante Hippoc. filuerat 
per quingentos annos a tepore Apollinis, 6C Afcle- 
pfj, qui fuerunt primi ciusinuetores:ipfeenim vixit 
♦95.annis,& multos libros chirurgiae, vt pa- 
*etin quarto therapeu.& in multis locis per Gal.Sed 
credo, Qp propter bona ordinationem libroru Galc 
•fi,libriHippo.&aliorum multorufueruntomifli. 
Galenus fecutus eft eu,& q Hippoc.feminauic,tanq 
bonus agricola excoluit 8C augmentauit;vnde mul 
*Os libros fcripfitlqbus multa de chirurgia mifcuit, 
&fpecialiter librum de tumoribus praeter naturam 
aflumauit,& primosfexlibrostherapeu.de vulneri 
bus& vlceribus,& duos vltimos dc apoftemati- 
bus,& dc multis aegritudinibus alrjs, in quibus cadit 
°Pario manualis, copofuit.vfj.libros,catageni.i.de 
medic.fm genera(licct no habeamus nifi 
fuma ) ordinauit.‘Fuitenim maximus in fdentia de-- 
Vioftratiua tepore Antonini Imperatoris,poftChri 
ftum quaff per.150.annos,vixit.So.annis: vtin vira, 
moribus philofophoru,rccitatur. Inter Hippo.et 
Gale.fuft tempus mirabile, vt dicit Auicc.in quarto 
vtglofatur ibide, 8C 
veritatem fuerunt.jS6.anni. PoftGal.in 
Venimus Paulum,qui, vt teftatur Rafis in toto conti 
Vente,& Halyab.in libro de difpofitione regali,mul 
5a in chirurgia fecic,libru tamen fextu chirurgiae fuae 
*nueni. Subfequentcr inuenitur Rafis, Albucafis, 
qui fiue fuerint idem vel diuerfi, oprime 
*ehabuit, maximeinlibris Almanforis, 8C diuifio- 
Vum, 8cchirurgia Albucafis dida: 8C vt dixit Ha- 
b^bbas, in illis fua fpedalia pofuit.Tn toto vero con 
*>jtentc, qui Helham arabice dicitur, eadem replica- 
nt, & omnes fuoru maiorum dida 
congregauit:quia tn non elegit,ctlongus 8C indeter 
appreciatus minus fuit, Halyabbas ma<- 
magifter fuit, 8C praeter feminadonem in libris 
diTpoiidonisregalisnonampartcmfecundi fermo- 
Jis de chirurgia ordinauit. Auic.illuftris princeps 
eft eiim,8{ ualde ordinate,ut de alqs,in quar 
libro, dc chirurgia tradauit.Etufcgadeuoesinue 
Viuntur fuifle phyfid fimul 8C chirurgi. Sed poft vel 
propter lafciuiam, vel occupationem curarum ni- 
feparata fuit chirurgia, & dimiflain manibus 
,*?ecfianicoru,Quoru primus fuit Rogerius,Rolan- 
* atqj quatuor magiftri,qui libros (pedales in chi 
rurgiaediderunt, & mulfacmpcrica in cis miTcare> 
runt. Deinde inuenicur Iamerius,qui quanda chi> 
rurgiam brutalem edidit,inquam multa fama imi» 
fcuic, in multis tamen Rogerium fecutusfuic. Sub 
fequenrer autem inucnirurBrunus, qui fatis difcrete 
dida Gale.&l Auicc.& operationes Albuc.afluma" 
uit, translationem tamen librorum Gal.totam non 
habuir,etanoromiam penitus dimifte. Poftipfum 
imediate, vcnitTheodoricus, qui rapiendo omnia, 
que dixitBrunus, cum quibufdam fabulisHugonis 
de Luca magiftri fui, libru edidir. Guielmus de Sa 
liccto,vales homo fuit, & in phyftca, in chirurgia 
duas fumas com pofuit: & iudicio meo q uan tu m ad 
illa,qu£ tradauit, fatisbenedixit. LanfrancuscriS 
libru mfcripftc, inquo non multapofuit, nifi quaea 
Guielmo recepit: in alio tamen ordine murauit. Jn 
hoc tempore, magifter Arnaldus de Villa noua, in 
vtrac£ facultate floruit,8>C multa pulchra opa fecit. 
Henricusde Hermondanila Parilfjs tradatum per 
notabilia incepit, in quo nitebatur de Theodorico, 
& Lanfranco facere matrimoniu.ipfum tamen tra- 
datum morte praeuentus non compleuir. In hoc 
teporein Calabria magifter Nicolaus de Regio i lin 
gua greca 8C latina perfcdiffimus, libros Gal.transla 
tauit, 8C cos nobis in curia tranfmifit, quialrioris6C 
perfediorisftili videntur,q translatati dearabicalin 
gua. Vltimoinfurrexit vna fatuaRofaanglicana, 
quae mihi mandata fuit SC vifa,credidiineainucnire 
odorem fuauitatis, SC inueni fabulas Hifpani Gilber 
ti,& Theodorici. Tcmporeautc meo fueruntehi 
rurgi operantes Tholofae magifter Nicolaus cata-' 
lanus.In Montepef.magifterBonetusfiliusLanfran 
ci. magifter Peregrinus,atq? Mercadantus. 
Pariftis magifter Petrus de Argcreria. In Lugduno 
vbipradicaui longo tempore, Petrus de Bonaco. 
In Auinion.magf Petrus de Arelate, SC focius meus 
loannes dePaxina, Et ego Guido deCauliaco chL- 
rurgus magr i medicina,de cofinibus dio 
cefis Munacen.medicus,ctcapellanus comefalisdo 
mini nri Pap$, vidi operationes multas et multa feri 
ptapraedidorum,pr£cipue Galc.quia quotreperie" 
batur libri in translatione habui, 6>C eos cum 
diligentia qua potui ftudui,& per multa tepora ope 
ratus fui in multis partibus,et nunc eram in AuiniO" 
ne anno domini. 1463.pontificatus domini Vrbani 
quinti anno primo. In quo ex didis 
rum,& meisexperientrjs cum auxilio focioru mcO" 
ru m,hoc opus compilauiiuffu Dei. Sedae 
rebant tepore meo inter operatores huius arcis, 
ter duas generales,quae adhuc uiget,logicorum. V5. 
et empcricorum, reprobatas a Gal.in de fedis et per 
tota therapeutica,fuerut. v. Et prima fuit Rogerij, 
Rolandi, 8C quatuor magiftrorum,qui indifferenter 
omnibus vulneribus & apoftematibus faniem cumc 
fuispultibuspcurabant,fundantcsfefuperillo quin 
ti aphorifmoru m,laxa bona, cruda ucro mala. Se 
cudafuitBruni,& Theodorici,quiindifferenter om 
nia vulnera cum folo vino exiccabant,fundantes fe 
fuper illo quarto therapeu.ficcum ucro fano eft pro 
pinquius, humidum vero non fano. Terciafeda 
fuit Guil. de Saliceto,et Lanfranci,qui volentes me" 
diareinteriftos,procurabantomniauulncracir vn' 
gucntis,etemplaftris dulcibus,fundantesfe.i4.thc" 
rapeu.q? curatio vnu habet modum, q? abfqp falla^ CAPITVLVM 
da 8C dolore tradetur. Quarta feda fere o m niu m 
theotumcorum, militum,& fequetium bella,qui cu 
coiurationibus, & potionibus,& oleo, 5C lana, atqj 
caulis folio procurant omnia vulnera : fundantes fc 
fuperillo, q? Deus pofuit virtutem fuam in verbis, 
herbis,lapidibus. Quinta feda eft mulierum, 8C 
multorum idiotarum, qui ad folos fandos de omni 
bus aegritudinibus, infirmos remittunt:fundantes fe 
fupillo,Dominus mihi dedit ficut placuit, dominus 
a meauferet,quando fibi placebit, fit nomen domi* 
nibencdiAum.amen, Etquiaifiaefede,in proccf* 
fu libri redarguentur, omittuntur de praefenti. De 
vno tn miror, quiaitafefequutur ficutgrues: vnus 
non dixit nifi quod altcr:nefcio fi propter timorem 
aut amoremtnunc dedignantur audire nifi confue* 
ta,&audoritate probata. Male legerunt Ariftote.in 
fecundo metaphyficesoftedentem, q? jftaduofunr, 
quae magis impediunt viam, & cognitionem verita 
tis. Dimittantur tales amicitiae,& timorcs.*quiaami* 
cuseft Socrates, vel Plato;fed magis eft amica veri* 
tas.Sequantur dodrinam dogmaticam Gal.appro* 
batam in libro fedarum, SC per totam therapeutica, 
quae experimento,8C ratione integratur:in quainue 
ftiganturres, 8C refutantur voces. Et modum inue* 
fiigandiipfedocuir,in de conftitutioneartisdogma 
.tic£, capitulo feptimo.quem fub quodam epilogo I 
tertio de virtutibus naturalibus capitulo dedmo,fic 
ponit. Oportet enim debente cognofcerequidalrjs 
meliusimox quidem, fcilicet, a principio, &C natura 
& prima doArina multum abalrjsdifferre:cumau* 
temfadiusfueritpuer, veritatis quandaminfaniam 
Veneream habere,& neque die, neque node defice* 
re ftudetem,et addifccrc a gloriofilfimis di* 
dafunt vetcribus:cumautad ftatu uenerit,ac didi* 
cerit:iudicare ea,ac examinare tepore qua multo, 3C 
intueri quidem cocordenthis quae manifc* 
fteapparet; vero differant: 8C ita hoc quidc 
cligere:hoc vero auertere. Et tali quidem vtique ve 
hementer vtilesfperaui noftros futuros eflefermo* 
nes :alqs vero vticp fiet ifta confcriptio fuperflua, 
ac fi afino fabularetur. Non tame dico,quin fit opti 
mum in propofito adducere tcftimonia, quia Gale. 
in multis locis, praeter rationem 8C experimetu, quj 
funtomnibus hominibus duoinftrumenta iudica* 
toria, primo therapcuti.iq.adducit teftimonia.vn* 
de in primo miamir, augetur fides eorum, quae feri* 
buntur,cx narrantium cocordia.Et propter hoc di* 
cit,q?ipfefcribetuniuerfapharmaca,quaeab exper* 
Cis medicis tradita funt:& ita,vt dixi facia ego in pro 
ccffu Deogloriofoadiuuante. 
Redeamus ad propofitum,& ponantur conditio 
nes, quae requiruntur cuicunq? chirurgo volenti ar* 
tificialiter didum modum et formam operandi ex* 
crcerein corpore humano, quas Hippocr.omnium 
bonorum dux,cum quadam fubtiliindudionecon 
cludit,inprimoaphorifmorum, vitabrcuis,ars ve* 
ro longa,tcmpusacutum,experimentum fallax,iu* 
didum vero diffidle,oportetautenonfolumfcipm 
oportet facientem, fed 8C aegrotantem, 
SC affiftentes,& ea quf extrinfecus ordinare. Sunt 
ergo quadruplices conditiones,qu£ accipiuntur hic 
fm Arnaldum latinatorem eloquentiffimum. Quae 
dam funt, quae requiruntur in chirurgo, quaedam in 
infirmo,quaedam in affiftentibus,aliae ucro in extrin 
fecus eucnientibus* Conditioncs,quaereqmruri* 
tur in chirurgo:funt quatuor. Prima eft, q> fit litera 
tus. Secunda,q? fit expertus. Tertia,q> fitingenio* 
fus. Quarta, q? fit morigeratus. Requiritur ergo 
primo, q? fit chirurgus literatus,non tantum in prin 
cipfjschirurgiae,fedetiam phyfic$,tam in theorica,c| 
in pradica.In theorica oportet, q? ipfe cognofcat res 
naturales,& non naturales,8C contra naturam. Pri* 
rao eni oportet, q? ipfe cognofcat res naturales, prf* 
cipueanotomiam, nam fineipfafadu eftnihilinchl 
rurgia, vtinferius apparebit.cognofcatetiam con* 
plexionem :namfm diuerfitarem naturae, oportet 
diuerfificare medicinam: contra Thelfalum in tota 
therapeu.illudidem probatur de virtute. Resetia 
non naturales, vefuntaer,cibus,8C potus &c,opor* 
tetq? cognofcat,namiftae funt caufae totius aegritudl 
nis 8C fanitatis. Oportet q> cognofcat etiam res co 
tra naturam, morbum,fcilicet:nam ab ipfo fumitur 
intetio curatiua. Caufam nullo modo ignoret,nam 
fine cognitione ipfius curatio no eifeteius muneris, 
fedfortunae. Accidentia non praetermittat:naali* 
quoties ipfa fuam caufam fuperant:& totam natura 
pr£uaricant,& peruertunt,in primo ad Glaucone* 
In pradica oportet, q> fciat diaetare, pharmacare.na 
fine iftis non perficitur chirurgia,quae eft tertium in* 
ftrumentum medicinf .Vnde Gal.in introdudorior 
ficut pharmacia indiget diaeta 8C chirurgia:fic etipfa 
chirurgia indiget diaeta 8C pharmacia. Sic ergo pa 
tet,q> oportet ipfum chirurgum artificialiter opera* 
tem fcire principia medicinae. Et cum hoc eft decens 
ipfumfcirealiquantulumaliarumartium. Et hoc eft: 
quod dicebat Gale.in primo therapeu.contra Thef 
falumtfi enim neque geometria,neque aftronomia, 
neque dialedica, nec aliqua alia dodrina bona ege* 
rent medici, prompte coriarq, carpentatores,fabri, 
etiam caeteri, dimittentes artes fuas currerent ad me* 
dicinam, 8C efficerentur medici. Secundo dixi, cp 
oportet,q? fit expertus, & viderit alios opari, iuxta 
illud fapientis Aucnzoaris. Oportet vnumquencp 
medicum prius fcircldeinde vfum 8>C experientiam 
habere: & Rafisin quarto Almanforis, 8C Halyab.in 
leftamento Hippo.SC Halyab.primo theoriceillud 
idem teftantur. Tertio,q> fit ingeniofusac boni in 
genrj fiueiudicq.i.rememorationis:&hoc dicebat 
Halyab.rodean tertio techni.oportet medicum clTc 
bonae rememorationis, boni iudicrj, bonae folertiac 
ac bon£ vifionis,et fani intelledus,cum bonitate for 
mae:vtfupple, q? habeat digitos graciles: manus fir* 
mas:non tremulas.*oculos claros &c. Quarto dfi 
xi oportet, q> fit morigeratus:fit audax in fecurisrri* 
midus in periculis:malas curas fugiatifitinfirmis gra 
tiofuSjfocrjs beniuolus,cautus in prognofticationeJ 
fitcaftus,fobrius,pius,& mifericors:no cupidus,n<? 
cxtorfiuus.fed fecundum laborem fuum, 8C facul'' 
tateminfirmi,& qualitatem finis,et dignitatcipfius» 
falaria recipiat moderate. 
Conditiones, quae requiruntur in infirmo futiC 
tres.Primo,q? fitobediesmedico,ueIutferuusdno«- 
primo 
gnofticoru. Qt patientia habeat in fe ipfo: quiapa' 
tientia vincit malitiam: vt in alia dicitur feriptura» 
Conditiones affiftentium funt quatuor.primo <# 
fint pacifici,gratiofi,fideles,atqj difereti. 
Conditiones extrinfecus venietium funtplures» T A B VX A 
'quae omnia debent ordinari ad utilitatem in firmi: ut 
dicit Gale.in fine comentiaphorifrnrprseallegati, 
fincm,mPOIl€ndoifti capitulofingula- 
K' ri,poneduseitmodus,etordoiftiusopc 
Propter quod eft teiendu iuxta didO Auero. 
•n primo colliger, q> artespradicae inquantumfunc 
artes,continent tria, Primum,fcire locafubicdoru 
diorum. Sccundu, eft ducere fine locum 
fobiedi. Tertium, eft teireinftru meta cum quibus 
Valeamus ducere illum finem in locis fubicdi, Ec 
tdeo cu m ifta ars fit pradicalis,et operatiua:de nccef 
dtate tradatus, qui fiunt deipfa in genere debent ef- 
dc cres:Sed propter hoc, vt magis fpeeiffcctur erunt 
*nifto opere teptem tradatus. Primus eritdeano- 
fomia, 8C locisfubiedi. Sed 
de 
Etfeptimuserit deinftrumentiscu quibusducemus: 
dnem in locisfubiedi. 
Habebitergoifteliber tepte tradatus. Primus 
er>t de anatomia. Secundusde apoftematibus. 
Tertius de vulneribus. Quartusde vlceribus. 
Quintus de fraduris et dislocationibus. Sextus de 
Omnibusalrjsaegritudinibus,qu3enonfuntproprie 
apoftemata,nec vlcera,necofiiu paffiones,pro qui- 
bus habetur recuriusadchirurgu. Septimus, an- 
tidotarium. Et in quolibet tradatu cruntduaedo- 
drinae: dC in qualibet dodrina erunt odo capitula. 
Vel circa:8C in quolibet capitulo crut tria,qu3ein ter 
tio thcrapeu.habet inquirere medicus dogmatice fit 
**atiuus,fcih'cer5noriciamrci:cccaufasaqtiibusirrdk 
dationes curatiuaefumuturtfignaSC iudicia a quibus 
edam curationc,qu3ccum quibus, 8C qua 
liter operatur,oftendunt.Jbt talis erit in toto libro or 
do auxiliance Deo. 
Rubricae totius tibrL 
AD facilem inuendonem materieru de quibus; 
tradatur in ifto libro, eft y tilepromittere ru-- 
fcricas tradacuum,& capituloru totius libri:neabra 
muta uideaturrcmancre:quod 
forte non eft nectflarium in fcientqsfpeculaduis, vt 
Auerrois determinabat fubtiliter. 
Rubricte primi traftdtus* 
IN nomine domini mifericordisincipittradatus 
p ritnus iftius operis:8c eft de anacomia:concines 
duas dodrinas. 
t>odrina prima eft de anatomia membrorum coni 
munium,vniuerralium,6cfimplicium. . / 
fecunda erit membrorum propriorum,6C 
larium, accompofitorum. r 1 - 
dodrina hahetquinqj capitula. • 
rima Qapitu[umprimumeftfcrmo vmucrfalis 
_ dc anatomia 8C natura membrorum. ' j 
de anatomia cuds, pinguedf 
‘ nis,carnis,atcp mufculorum. 
Capitulum tertium dcapatomianeruorum,ligamc 
torum,6c chordarum, > 
qrtu dc anatomia venaru, 8C arteriarum, 
opitulum quintum de anatomia ofiium, dC cartila 
• §inum,vnguuim,&pilorum. 
Secui d dodrina dc anatomia membrorum co 
pofitorura, 8C propriorum continetca 
Pitulaodo, 
Capitulum primu de anatomia ollae capitis 8C par- 
dum eius» 
Capitulu fccundu de anatomia faciei, et parti 5 erus. 
Capitula tertia dc anatomia colfi,et parda dorfi. 
Capitulum quartum de anatomia bri 
chioru m,feu manuum magnarum- 
Capitulum quintum dcanatomiapedoris,8C par> 
dum eius. 
Capitula fextu dc anatomia vctris,5C parda crus,. 
Capitulum fepdmu deanatomiaa«Gbarum,eepar' 
dum eius. 
Capitulum ocrauum dc anatomia tibiarum, feu pe- 
dum magnorum. 
Rubrica:fecunditraftatus* \ 
T<*ta,fanb. SSlSSag 
funt duaedodrinae. 
Dodrina prima eft de aparibus,puftulis,et exituris,, 
proutfuncrn membris fimpficibus, 
Dodrina fecunda in Ipccialfproucinfuntmcmbris 
compofiris, 
•p - dodrina quincp Fiabctcapitula. 
■ ri Capitulum prrmu eft fermo uniuerfalisdc 
apoftemaribus,puftuIis,& exituris. 
Capitulum fecunda de phlegmone vero, 8C apoftc- 
■ madbusfanguineis, 
Capitulu adminiculatum prscdido de carbunculo, 
8C efthiomeno,5C alrjs puftulismalisfangaineis, 
CapituIO terriO deeryOpelate,etaparibus ch oleri cis. 
Capitulum adminiculatiuumpraedtdodeformicis 
herpedbus malis cholerids. 
Capitulum quartum de vndimia, feu oedemate, 8C 
apoftematibus phlegmaticis. 
Capitulum admi niculaduum deapate ventofb. 
Capitulum adminiculatiuu deapoftemace aquofb, 
fulis, 5C omnibus excrefcentrjs phlegmaticis. 
Capitulum quinta de fephyrosfiue (clirhofileulcir 
apoftematibus melancholicis. 
Capitulum admi niculaduum fuperiori defcirrho.i, 
apate melancholiccramefancholiainnaturalipcr 
cdgclarione 8C Iduradone phlegmonis generato. 
CapituIOadminicufatiuum de apatecancrofb:quia 
de vlceracodicetur i quarto, 8C dekprainfexto, 
t dodrinadeapoftematibus, exituris, 8C 
oecun a. plt^ufls;j proutinfuntmembriscopofik 
tisrcontinet capitula odo. "> 
Capitulum primO de his quae indintcapiti: vt ftmt 
apoftemata,5C aqua irt capitibus puerorum. > 
Capitulumfecundu dc apoftematibus faciei & par** 
tiumeius: vtrn oculis de Ophthalmia, 8C dolore, 
puftulis, 8C exituris , 8C fanieretro corneamrquia 
. dealrjspaOionibusdiceturinfrain tertio 8C quan- 
to 8C fexto:dc apoftematibus aurium, & narium, 
in tradatu de vlceribus dicetur. 
Capitulum tertium dcapatibuscolli 8C dorfi, vt dc 
fquinantia,de bocio,& de apoftematibusaIirjs:cja 
degibbofitate dicetur intexto. 
Capitulum quartum de apoftematibusomoplatae, 
8C brachiorum,dC deapoftematefado poft phle- 
botamia,deernborifrnate, de chiragra, deaptate 
fiftulofodigitorum,etpannaritio. 
Capitulum quintum deapoftematibuspedoris, 8C tabvla 
debubonibusfin quo fittranfgreflio dc mortalita 
te,dcapatefrigidico 8C indurato in emi!dorrjs,de 
apatibus mamillaru,& coagulatione ladis.‘etalijs 
apoftematibus,quae in parte veniunt pedoris. 
Capitulufextum de apatibus ventris, duritie ftoma 
chi,duritiehepatis,duritiefplcnis 5C dehydropifi. 
Capitulum feprimi! de apoftematibus ancharum et 
ptiu eius.f.dehernia8C apoftematibus ofehei feu 
bur(? tefticulorum, quae coi noie herniae feu rami 
' ces appellantur: vt de hernia humorali, & hernia 
aquofa,& ventofa, 3C hernia carnofa, 8C varico - 
fa:quiadeinteftinali,& rirboiadicetur i fexto.de 
apoftematibus virg?,de apatibus ani,de haemor- 
rhoidibus dicetur in de vlceribusin quarto. 
Capitulum odauu de apatibus coxarum,8C tibiaru 
: fiuepedum magnoru, Vt de elephatia, varicibus, 
:' et vena meden. de podagra dicetur in fexto. 
R ubric£ tertij traftatus, 
Traftatn* tertiuq de vulncr,bus* Cufus 
i ractatus ternus funcciu3edodrin3e. 
Prima dodrina,eft dc vulneribus prout infunt mc • 
bris fimplicibus. 
Dodrina fecunda in fpeciali prout infunt membris 
compofitis. 
Prima dodrina quinc£ habet capitula. 
Capitulu primi!eftfcrmo vniuerfalis, de 
vulneribus &fo!utionibus continuiratisrvbi tra 
dabitur ingenium extradionisfagittari!,& alio- 
rum infixorum:8C de modo 5C qualitate vniendi 
labia vulncrum:et fuendi vulnera:& faciendi te- 
tas,&Iychinos,etpIumaceolos,& dc modis liga- 
turariicomuniumrquiapropric ligaturaeinpro- 
prfjs capitulis inuenietur, de regimine &C di?tauul 
neratorurrudecorredione accidentium fuperue- 
nientium vulneratis,vt de dolore,et dyfcrafia,de 
apoftemate,de pruritu,de fpafmo,de paraly fi,de 
fyncopi,de alienatione, 8C id genus. 
Capitulum fecundu devulnere fado in carne,! qua 
tradatur dc vulnere magno fupficiali & non pro 
fundo, de vulnereprofundo &C occulto, dc vul- 
nereconcauo cum deperditione carnisrde vulne 
ribus reparandis cum deperditionertitfs.‘decica- 
tricibus: de vulnere in quo eft caro fupflua:& de 
Vulnerecontufo gratia ipfius,dei'pfa contufione, 
deuulnereab aere alterato dolorofo et;apoftemo 
fo;& de vulnere morfiuo&venenofo. 
Capitulum tertiu de vulnere 8C fluxu fanguinis ve- 
'■ narum 8C arteriarum. 
Capitulum quartum dc vulneribus neruoru, chor- 
darum,& ligamentorumfin quo tradatur de pi!- 
dura ncruoru,de incifionc ncruoru,de neruo de^ 
- nudato,dcattritione,etcoquaflationeneruoru. 
Capitulu quintu de vulneribus ofliu 8C cartilaginu. 
SeCUllda dodrina de fpeciali cura vulneru prout 
d infunt membris organicis compofitis:et 
odo habet capitula. 
Capituli! primu de vulneribus capitisiift quo trada 
turde vulnere fado in capite per 
cranei fradura: & de vulnere fado per incifionc 
cum fradura cranei no penetrante. Dc vulnere fa 
do cum incifionc cum fradura cranei fine deper 
difionefubftanti?offisufcj!ad interiore fuperficic 
penetrant. De uulnerc eode ci! deperditionefub-' 
ftantiae offis. De vulnere capitis cum contufione 
abfc£ fradura cranei.De contufione 8C pania 
«Sura cranei. De cotufionc 8C magna fradura. D,c 
corredioncaccidentium confequentfum vulnus 
capitis.De medicinis capitalibus, etdeinftrumen 
tis cum quibus fit operatio in uulncre capitis. 
Capitulum fecundu de vulneribus faciei et partium 
cius,in quo tractatur deuulncribusocuIoru.& fi 
aliquidingrcflum oculum uulnerct,etl?dat.Etdc 
tarfen, 8C de (anguine qui infra oculi! euenit pro- 
pter percuflione. De vulneribus palpebram. De 
vulneribus nafi.De vulneribusaurii!,& labioru. 
Capitulum tertiu de vulneribus colli, dorfi, 8c par-* 
tium cius. 
Capitulum quartum de vulneribus omopIataru,5C 
brachiorum. 
Capitulu qntu de vulneribus thoracis 8C ptiu eius. 
Capituli! lexti! dc vulneribus vetris 8C partii! cius. 
Capitulum (optimum de vulneribus ancharum, 3C 
partium eius. 
Capitulum octauum dc vulneribus coxarum, tibia 
rum,at^pedum. 
Rubric<e quarti traftatus. 
Tradiatus quartus Cuius 
Doctrina prima de vlceribus proutinfutu mebris 
fimplicibus. 
Doctrina fecunda de vlceribus, prout infunt 
bris compofitis in fpeciali. 
p . doctrina quinc£ habet capitula. 
Capitulum primum eritfermo vniuerfalis 
de vlceribus,in quo etiam tractatur de correctio- 
ncaccidetium 8c difpofitionum componentium 
ipfum : vt de dyferafia vlcerumr&C de vicere do- 
Iorofo:et dc vicereapoftemofo:& de vicere con 
tufo;& de vlceribus cum carnefuperfluarde vice 
re cum duritie 8C tenebrofitate labiorum: & de iil 
Ccrc cum uaricibusrdc vicere cum offe corrupto: 
de vicere difficulter curabili cum proprietate no' 
bis occulta. 
Capitulum fecundu de vlceribus proprias faniofis, 
8C primo de vicere virulento & corrofiuo. ‘ 
Capitulum tertium de vicerefordido 8C putrido. 
Capitulu quartu de vicere profundo 8C cauernofb. 
Capitulum quintum dc fiftulain comuni.quiadefi 
ftulis particularibus dictum eft in locis fuis. . 
Capitulumfextum de cancro vlcerato:quiadenon 
vlcerato in de apoftematibus eft dictum. 
C rn doctrina de vlceribus prout infunt me< 
c LLUI1Ud bris copofitis habet octo capitula. 
Capitulum primum devicere capitis prout eft tal- 
pariatteftudinaria. 
Capitulu fecundu de vlceribus facieiin quo tracta- 
* tur de nolimctangere,de vlceribus, & cancrofita 
tibus, vcficis ruptis, dC eleuatione vucae oculoru; 
1 et de exitu etiam vue? propter rupturam corne?, 
de fiftula lachrymali, de vlceribus oris, de vlccri- 
bus nariu, S>C polyppo, quaein nafo nafcutur &c. 
Capitulum tertium de ulceribus que in collo: & per 
confequens de his quae in dorfo nafcuntur, 
Capitulu quartu de vlceribus quaein omoplatis, 8C 
brachrjs, 8C per confequens dcalfjs quae in dorfo» 
Capitulum quintum de vlceribus quaein pectore. TABVLA 
Capitulum Textum de vlccribus ventris. 
Capitulum Teptimu de vlccribus ancharu,8£ partiu 
rius.derhagadijs,& ficubus,qu£ veniutin ano et 
Virga 8c in matrice &c.defiftulis quae in ano fiur. 
Capitulum odauum de ulceribus coxarum,tibiaru 
atc£ pedu, in quo tradatur de cancrf nis,8C de ma 
Io mortuo tibiae 8C pedum* 
Rubrica quinti tradatus. 
TV-i cftdealgebra&extcnfione 
ctft US quintus g£reftaurai;ioncfradoruof 
fium 8C dislocatorum.Cuius funt duae dodrinae. 
Codrina prima dereftauratione fradurarum. 
oftrinafecunda dc rcftauratioric^ 
Pn'm~ dodrinaefunt odo capitula. 
Capitulum primum eft Termo vniuerfalis 
dereftauratione fradurarum. 
Capitulu fecundu de fpeciali redudioe era- 
Capitulu tertiu de fradura colli 8C fpodyliu dor fi. 
Capitulum quartum de fradura furculae,8C oflis fpa 
thulae,& totius omoplatae. 
Capitulum quintude fradura oflisadiutorij, &L bra 
chiorum,SC totius manus: vt de brachio,de rafcc 
ta,& digitis manus. 
CapFm fextu de fradura coftaru 8C partiu pedoris. 
Capitulum feptimum de fradura oflis anchae 8C co-. 
Xae.fiC primo de coxa, deinde de alijs. 
Capitulum odauum de fradura genu, &. tibiaru to 
tiuftj pedis: 8C de fradura articulorum pedis. 
R., j dodrinadereftaurationedislocationu, 
unaa Cuius funt odo capitula. 
Capfrn primu eft fermo vniuerfalis de dislocatioe* 
Capitulum fecundu de dislocatione mandibulae. 
CapFm tertiu de dislocatioe colli, etfpodyliu dorfi. 
Capitulum quartum de dislocatione humeri, 8C par 
tium omoplatae. 
Capitulum quintum de dislocatione cubiti. 
Caplmfextu de dislocatione manus 8C digitorum* 
CapFm feptimu de dislocatioegenu,et rotul$ pedis, 
fiC ptiu eius,& de rotula,6>C de pede,et de digitis* 
Capitulu odauu de dislocatione coxae 8C fciae. 
Rubrica fexti tradatus* 
Tra&atusfextus dco™nibus egritudinibus q 
jionluntproprie apoftemata 
Vel vlcera,nec ofliu paflioes,pro quibus habetur 
recurfus ad chirurgu.Et habet duas dodrinas. 
Codrina prima eft de aegritudinibus praedidis quae 
funt comunes toticorpori. 
Codrina fecunda eft de his quae appropriantur vni 
Membro. 
t>n*m dodrina habet odo capitula. 
Capitulu primu de gutta 8>C duritie iundu 
farum fiue ucniat poft gutta,flue poft mala confo 
«dationem, & reftaurationem. 
apitulum fecundu de lepra 8C iudicrjs eius. 
aplm tertium de morphca,ferpigine,fcabie,pruri 
tu,fyronibus,pediculis, 8C alijs infedioibus cutis. 
apitulu quartum de exenuationc dC ingroflationc 
cOrporum et membrorum particularium. 
aPftulum quintu de cafu, 8C offenfione,diftenfio- 
e>fubuerfione:quia de contufionc in tradatu de 
Oneribus eft didum. 
Capitulum fextu de cobuftione aquae 8C reiardetis* 
CapFmfeptimu de porris,8C vcrucis, 8C cornibus. 
Capitulum odauum de membris fuperfluisampu- 
de corporibus mortuis conferuandis, 
C j dodrinadefgritudinibusqu£ nonfunt 
proprie apata, nec vlcera, nec ofliu paf- 
fiones;,p quibus habetur recurfusadchirurgum: 
vni mebro.& habet odo capFa. 
Capitulu primu de capitis;in quo pri 
mo agitur de tinca: confequenter de alopecia, SC 
decanicie,piloru mutatione, 8C detindura, 3C de 
lauando caput: 8>C de auferentibus capillos, et pro 
hibetibus nafci eofdem. 
Capitulum fecundu de difpofitionibus faciei, 8C par 
tium eius in fe continens quinc£ partes. 
Pars prima eft de decoratione faciei: vt ad decolora 
dum, velfadendum colorem bonum, ad macu- 
las,lentigines, & pannum remouendulad fangui- 
nem mortuum SC liuorcm in facie,etalijs locis.ad 
variolas cum cicatridbusipfaru: de gutta rofea, 
8C puftulis quae in facie. 
Secunda pars eft de egritudinibus ocuIoru,cxccpt»g 
de ophthaImia,& dolore,et pultulis et cxituns,et 
fanie retro corneam, de quibusin de apoftemati- 
bus eft didum: 8>C de vulneribus oculorii 8C pal- 
de eo quod ingrelfum eft in oculo: 
dC detarfenin libro vulnerum,8C de vlccribus,et 
cacrofitatibus, et veficis ruptis,eteleuaticc 
SCdefiftulainlachrymali, quae in libro vlccrum: 
qu£ fi ponerentur cum iftis cflet tradatus comple 
tus oculoru.et primo promittitur in ifta parte fer- 
mo vniuerfalis de aegritudinibus totius oculhquc 
funt quatuor: videlicet.lachry mae, eminentia feu 
ingroflatio totius oculi, & de eius oppofita.f.de 
macilentia,& diminutionc, deftrabolitate. Co 
fequeter diceturde aegritudinibus partium oculi 
incipiendo ab aegritudinibus palpebrarum , qua* 
vigintiquatuor numerantur, de fcabie,&l cafu,& 
relaxatione palpebrarum,de abbreuiatione, 8c re 
uerfatione palpebrarum,de pilis additis infra ocu 
lum inuerfis, de cafu pilorum, albedine, 8C pedi- 
culis. de duritie, Iupia,hordcolo, grandine,iulac: 
quia de alijs eft didum in locis fuis. 
8C primo de vngula, de fcbehquiade alijs didum 
eft in locisfuis.deaegritudinibus corneae, quae de- 
cem numerantur.Etprimo agetur de macu!is,po 
fteadecatharada: quia de alijs didum eft in locis 
fuis: 8C de gutta ferena, de aegritudinibus aliarum 
particularum intrinfecarum oculi, ex quibus pro 
uenit debilitas et nocumentum in vifu. 
Pars tertia de aegritudinibus aurium: & primo Ter- 
mo generalis de furditate,deapoftemate,de ulce- 
re,de tinnitu aurium, de furditieaurium, deaqua 
ingrefla in aurem,de lapillo, vel nucleo,uelbcft iO 
lajQC quocunq? in aurem ingrediente de pannicu- 
lo:de verucaleu carne aurem oppilante. 
Pars quarta de aegritudinibusnarium in generali: SC 
de oppilatione cachexiali, 3C de fcetorc anhelitus: 
quia de polyppo, 8C defluxu fanguinisin de vice 
ribus eft tradatu m. 
Pars quinta de aegritudinibus oris 8C partium eius. 
Et primo de aegritudinibus linguae, vt eftinflatio, 
8t. magnificatio eiufde,deranula,&C fubcarnatio TABVLA 
< tfonc,de fpafrno,et filo trahente lingua m,de para 
lyfi,# balbutie:quiadealcola,# de vlccribus,# 
apoftematibus fatis eft didu fuperius in locis fuis. 
De paflionibus dentium.etprimo ponitur fermo 
uniuerfalisdedoloredctium:dedentec5moto et 
debilitato,de putredine uermium,de corrofione,' 
8C perforatione, delimolitate,# foeda coloratior 
ne detium. De partionibus gingiuarum,de garga 
reone,vtdeinflatione, 8C cafu vuulae. De inflatio 
ne 8C magnificatione amygdalarum.De cius 
della qui aliqcf impedies deglutiuit:quia de carni 
- bus additis,apatibus, bothoribus,farturis,atc£ ul 
ceratioibus,etcacrofitatibus, didu eft ilocis fuis. 
Capitulum tertium de colli vt gibbo 
litate dorfi:quia defquinantia et bocio in 
ftematibus didum eft. 
Capitulum quartum 
brachiorum feu manuum, et de inuifcationedigi 
■ torum: quia de fuperfluo digito abfdndendo fur 
pra didu eft. De unguibus et difpofitionibus ipfa 
rum:uteft attritio,cotufio,fanguis mortuus,ot fa. 
niesfub vngue, gibbofitas, SC curuitas,#fixurs,* 
colloratio foeda. 
Capitulum quintu de aegritudinibus pedoris SC ma 
millarumrct de multiplicationeladis,de magnitu 
dine mamillaru:de paruitate capiculi:q(iia deapo 
ftematibus SC congelationeiadisin deapoftema' 
tibus didum eft. 
Capitulum fextu de aegritudinibus parietis ventris, 
vt eft eminentia vmbilici fcu hernia ventralis.<qa 
dc hydropififuperius in de apatibu s eft didum. 
Capitulum feptimu de aegritudinibus ancharum SC 
partium procedentia ab eis. vt de ruptura feu her 
niainteftinali 8C zirbali.quia de hernia humorali, 
aquofa,# ventofa,atC£ carnofa, in de apoftemati 
bus eft didum. De lapidein vcfica,&gratia edita 
tis in renibus:et de arte mingendi. De partionibus 
Ulrg?, vt de prfapifmo,et clauiioe circii> 
cifione, caftratione, hcrmophrodita.De paftionir 
bus marricis,uelut eft claufio,et eius ampliatio,ex 
tradio foetus SC mola.De aegritudo 
nibusani, vt eft claufio eius, exitus longaonis,# 
ctia matricis cafus feu exitus: quia de haemorrhoir 
dibus,# ficubus,# fixuris,# vlceribus,fuperius 
in fuis locis eft didum. 
Capitulum odauu de proprtjs aegritudinibus coxa 
rum et tibiarum etpedum,ut de malo mortuo,et 
dc phlegmate falfo,et De doloribus 8C 
mulis quaein calcaneo fiunt:quia de elephantia SC 
uaricibus in de apoftematibus eft didum.De da- 
uis, 8c porris in pri ma dodrina iftiusfexti eftdf' 
ctum.De vnguium in capitulo ma 
nuum dictum eft. 
Rubrica fcptimitrafidtus, 
n , r . qui antidotarium dicitur 
1 raCtatUS leptimus duas continens doctrinas* 
Doctrina prinia eft de vniuerfalibus antidotis feti 
auxilrjs. 
Doctrinafecunda erit dc particularibus* 
P . doctrina octo habet capitula* 
1 rima Capitulum primum de phlebotomia,uen 
tofis,etfanguifugis ' 
Capitulum fecundum de medicinis 
purgantibus humores,&de vomitu, 
fuppofitorqs. 
Capitulum tertium de cauterijs,& formis.earum. rp 
Capitulum quartu de operationibus et artificio ope 
• randi antidota localia quaein arte competunt 
rurgiffln quo dicetur de ablutione olei,cer£, SC te 
rebinthin^, atep butyri.de lauatioc et preparatio/r 
ne thucie,&: oium mctaIIoru.de cobuftione cupe 
rofe& confimilium.de mediciriarif 
compofitarum.quomodo fiunt olea:quomddo 
fiunt vnguenta,quomodo emplaftra, quomodo 
cmbroch$,ctepithemata:& in genere, quomodo 
• componunturalia multa. 
Capitulum quintum de antidotis localibus apofte" 
matumfin quo tractabitur de medicinis repercuf 
fiuis,attractiuis,acctiam refolutiuis, QC mortificat! 
‘ uis,& de maturatiuis, 8C dc mundificatiuis,ac otia 
abfterfiuis,& lauatiuis, confequenter de dolorem 
* fedantibus. 
Capitulum fextumde antidotislocalibus vulncriS 
8C vlcerufin quo tractabitur de medidnisreftrfn' 
<■ gentibusfanguinem,et de medicinis incarnatiuis, 
dC deconfolidatiuis, 8C de medicinis caufticis, 
i corrofiuis. r .. .. \ 
Capitulum feptimu de medicinis fracturam et disto 
• cationum: in quo tractabitur de medicinis gluti' 
natiuis,fparadrapis, et ccroneis cofortantibus mc 
. bra,& de medicinis humectantibus 8C mortificari 
tibus membra per malam reftauratione indurata. 
Capitulum octauum de gradibus medicinarum chi 
rurgalium. 
o t doctrina de antidotis particularibus, SC 
pecunaa appr0priads mcbris.ct habet octo capfJ 
Capitulum primu de auxilrjs proprtjs capitis 8C par 
tium eius. 
Capitulum fecundu de auxilijs morborum faciei,et 
partium cius,vteft decoratio,et partiones oculo' 
rum,narium,aurium,dentium,SC gingiuarum. ' 
Capitulum tertium de auxilrjs morborum colli. 
Capitulum quartum de auxilijs humerorum,et m3 
nuum,etdorfi. 
Capitulum quintum de auxilrjs pectoris. 
Capitulumfextum deauxilrjsventriSjVteft hydrO' 
pifislet de dolore renum. 
Capitulum feptimum deauxilijs ancharum,& par' 
tium procedetium ab cis,ueluteft virga, tefticutf? 
dydimi,matrix,etanus. 
Capitulum octauum de auxilijs coxarum,# parti# 
inferiorum.* 
» corrofims. GVIDONIS de cavliaco a 
CHIRVRGIA» 
plus g debeat vel minus.ergo fimiliter chirurgus, 
quando anatomiam ignorat. Adinftar enim funt 
tales malorum coquorum de quibus dixit G.in. 
fecundo therap. qui non fecundum articulos ind 
dunt:fed terunt, quaffant, 8>C diuellunt. Sequitur 
ergo qp necelfarium eft medicis praecipue chirur" 
gis fcire anatomiam. Et quamuis effet eis necefla 
rium fcire cum anatomia adus 8>C vtilitates mem," 
brorum,quae funt tres radices 8C elementa totius 
medicationis: vt in primo interiorum conuenien 
ter deducitur:parcendo longitudini,& confidcn 
doq? de ipfis complete tradauerit G.in dece SC 
feptem tractatibus de vrilira.particularifiquia tra 
datus alios. 15. quos ipfe fecit 8C de curatioe et ana 
tomia: vtHaly.in fi.techni.i.artisparue teftifica" 
tus eft,adhuc translatos no habemus.Et Haly.pri 
ma parte lib.de difp one regali, fer mo ne. z. &. 5.8C 
Auic.infuocan.lib.i.nontamen poniturhic nili 
grofla 8C materialisanatomia,quaedirigere polTit 
chirurgum,operantem inincifionibus SC redu" 
dionibus membrorum. Eft aute anatomia reda 
diuifto 8C determinatio membroru corporis cu" 
iufcunqgpraecipuc corporis humani:quia deillo 
eft intetio tota iftiusartis.Et dicitur ab ana quod 
eft redii 8C tomos quod eft diuilio ,quali' reda di 
uilio. Anatomiainquiritur dupliciter,vno modo 
per libroru dodrinam,qui modus licet fit vtilis, 
non eft tamen fufficiens ad enarrandi! ea qu£ folii 
fenlibus cognofcutur. primo de vrilitate ca.S.Et 
hoc eft quod Au er. dicebat, primo colliget. Et 
nos non abbreuiauimusloqui de anatomia nili 
propter hoc,q>imaginatiua eftbreuioriniftis 8C 
parua,comparatione earum rerum quae exiftunt 
inipla. Alio modo per corporum mortuorum, 
experientiam. Experimur autem in corporibus 
nouiter mortuis per decollationcm vel fufpen" 
lionem,anatomia ad minus membrorum officia" 
liuminteriorum, carnis mufcu!orum,& cutis,8C 
multarum venarum atque nemorum, praecipue 
quantum ad originem fecundum cp tradat Mun 
dinusBonon. qui fuper hoc fcripfi't,&ipfam fecit 
multoties:& magifter meus Bertucius per hunc 
modum, fttuato corpore mortuo in banco facie" 
batdeipfo quatuorlediones.Inprima tradaban 
tur membra nutntiua:quia citius putribilia.In fe" 
eunda membra Ipiritualia.In tertia membra ani-* 
mata.In quarta extremitates tradabantur. Et fe" 
eundum concordationem fedarum in quolibet 
membro videnda 
tia,complexio,quantitas,numerus,figura , colli" 
gantia,adus,atque vtilitates, 8C quae funt aegri tU" 
dinesquaeinipfopolfunt contingere:quibus per 
anatomiam in dignofcendo,prognofticando, ac 
etiam curando,medicuspoffit auxiliari. Expe" 
rimur etiam in corporibus deficcatis ad folem, 
aut confumptis in terra,aut eliquatis in aqua cur" 
rente aut bulliente,anatomiam faltem olfium,car 
tilaginum,iundurarum, nemorum grolforum, 
tenantum,& colligationum. Et per iftos modos 
in corporibus hominum,alinoru, 8C porcorum, 
atque aliorum multorum animalium ad notitiam, 
peruenitur anatomiae: 3C per alias piduras:ficutfe 
citHenricuspraedidus,qul vifus 
eft anatomiam demoftrare. Quod autem fit cor 
Traclatus primus de anatomia conti* 
nens duas docftrinas. 
Dodrina prima eft de anatomia membrorum 
communium vniuerfalium,& fimplicium. 
fecunda eft de anatomia membrorum 
propriorum,particularium, 8C compofitorir. 
Prima do&rina habet quinque 
capitula. 
De anatomia cr natura membrorum miuer 
faliter. CAP. I. 
- : 1 Voniam fecundum Gal. medi" 
eorum lucernam,in libro nono 
de vtilitatibus particularum,ca 
| 1 pitulo pcnul.quaruor funt com 
M m0^*tatcs feientiae anatomiae , 
Vnavtiq? et maxime adDci po 
tentie dcmonftrationem,Secun 
da ad particularum patientium 
dignotionem, Terriaadfuturaru difpofitionum 
corporis prognofticationem,Scd quarta ad ?gri" 
tudinu curadonem:pro tanto necelfarium eft 8C 
Vtilecuicuc£ medico prefeire ipfam anatomiam. 
tt hoc eft quod ipfe G. dicebat in principio libri 
deintentionibusfeu de locis aff edis. Non folum 
*Uuenes, fed edam antiqui ftudebant cognofccre 
particulas 8C paftionesiplarum:quia curam opor 
tet diuerfificare fecundum differendas ipfarum. 
Et licet ca que incidut fenlibus,aperte cognofcan 
lur:quaecunqj tamein profundo occultata funt, 
viro indigent exercitato in anatomia & adibus 
vtilitatibus ipfarum: (Sdab illo loco fumitur 
principium totius curationis. In primo inquit li" 
bro membrorum dolentium,eft inuentu q> me" 
dicus debet elfefagaxin notitia membrorum do 
«entium in quolibet loco.Et li hoc eft vdle phy" 
ficis,multo magis,immo necdlarfjffimumeft chi 
rurgi s i u xta dodrinam i p fiu fm et i n. 6. therap .qui 
,r*arabica translatione de ingenio fanita.nuncu" 
Patur. Chirurgi ignorantes anatomiam,peccant 
in incifionibus neruorum 8C colligatio 
nuni.Sedtu naturam vniufcuiufque particula" 
riirnfdes. Adhuc autem politiones SC plafmariO" 
nes,quamhabentintoto corpore: 8c fecundum 
ynumquodcp membrorum, quando contingit 
*n eo fieri plagam,apertecognofcesfi neruus eft 
vel non, feu colligatio. Quod Henri. dc 
erinondauilla in primo libro chirurgif 
j3donem fic deducit. Omnis artifex tenetur fcire 
oiedurnin quo operaturialirer operado errat* 
chirurgus eft artifex fanitatis corporis huma" 
tenerur^c‘renaturam & compofitionem 
ius, o: per confequens anatomiam. Confii*" 
per fimile:qma eodem modo operatur cae 
tQ chirurgus in corpore,quando ana 
ignorat.ffed caecus fdndens lignum,faepif 
ejimmo quafifemper errat3accipiedo de ipfo T RACTATVS 
P R I M V S 
pushumanum,quiadeillofitfermoin tota medi 
dna,patet q eft vnum totum ratione decoratum 
ex multis SC diuerlis membris feu particulis 
politum. Membrum autem feu particula 
dum G.in primo de vtilitate particu.cft quodda 
corpus,quod omnino non eft feparatum,necalte 
ri cOniundumrEt dicituribidem q qua;damfunc 
maiores, quaedam minores, 8C hae quidem in alia 
Ipeciemdiuilibilcs.Ethoceft quodAuic.per alia 
verba dixitin fuo canon.lib.primo,q membra 
funt corpora qvi£ ex prima generantur humoru 
comiftione.Etfequitur q membrorum quadam 
funt compofira,Ioquendo de 
fimplici SC compofito, vt medicus confiderat lar 
ge. Simplicia vero funt conii milia, que non funt 
in aliam fpeciem diuilibilia, immo quamcunque 
partemfenfibilemrccipis,eritcommunicans toti 
nomine 8C ratione,&funt.io.videlicet cartilago, 
os,nerui,vcn£,arterfr,panniculi,Iigamenta,chor 
de,cutis,atquecaro:&lcumeis numerantur 
guedo,& vngues.‘qu£ licet non fint mem- 
bra fed fuperfluitates , habent tamen vtilitatem 
quandam SC generationem vt membra, licut in 
fecundo techni innuebatur.Et iftorum quaedam 
funt fanguinea,quibus eft vera regeneratio et co- 
folidatio,quiaa languinegencrantur,vt funt 
ro 3C pinguedo:quaedam autem funtfpermatica, 
quia a fpermate habent ortum,quibus non 
generatio nec confolidatio vera, vt funt olfa SC 
omnia alia mebra a prodictis. Et propterea mem 
brorum limplicium quadam funt calida 8C humi 
da,quadam frigida 8C humida,quadam frigida SC 
licca. Calida autem SC ficca non dicuntur aliqua 
membra,quia vitra naturam cutis ad qua m coni 
parantur omnia,noninuenituraliquodmembrit 
limplex calidius 3C frccius ipfa.Cutis.n.eft media 
non folum humanarum particularum, fed etiam 
totius fubftantiaegeneratorum SC corruptorum 
fecundum G.fecudo de complexionibus, capitu 
Io vltimo* Calida 3C humida membra dicuntur 
fanguis faltim materialiter. Spus SC caro S>C humfr 
ditates naturales incedunt ifta via,vt dicit Auer* 
rj.fui Colliget. Frigida 8C humida funt phlegma, 
adepsfeu pinguedo atque medulla. Sed frigida 
6C ficca funt fecundum fuos gradus reliqua om" 
nia, vt 
ui,ven£,atq panniculi,8C hoc eft pelagus in quo 
non licet medicum nauigare.Conueniens autem 
eft medico reciperecomplexionesipforum mem 
broru a philofopho naturali. Compofita mem-' 
brafunt qu£ fimplicibus feu confimil i< 
bus componuntur,etideohetcrogencalunr,etdl 
uidi poflunt in alias fpedes,quiain membris com- 
li'milibus,& quaelibet pars ipforum non feruat ra 
donem totius: vocantur autem organica ctinftru 
mentalia,quiafuntanim£ inftrumenra:vt manus 
facies,cor,S>Chepar.Propter quod Gal.in.2.de 
Vtilitate particularum.capitulo finali. Natura id o. 
neas ad anim£ mores 8>C virtutes corporis vniuer 
fas conftruitparticulas.Etiftorum quaedam funt 
non principalia. Principalia 
funt cor,8C hepar,cerebrii,8c tefticuIi.Non 
cipaliafuntomniaalia. & iftorum quadam funt 
minora vt oculus,nafus,manus: quadam maiora. 
vt caput,facies,collum omoplata.&caetera o<fto 
quibus quantum eft de praefenti totum corpus di 
uiditurgratiachirurgicalis docftrinae. Etlicctprse 
dicfta membra organica fint ex pluribus 
lita gratia adionis 8C palfionisipforum cum dcbl 
ta qualitate 8C quantitate SC vniuerfa plafmatio>- 
ne,vna tamen limplex 8c colimilisinter ipfas eft: 
principiumtotius adus,reliqu£ vero funt gratia 
vtiliratis. Quaedam quidem, vt melius adusfiat.. 
Aliae vero line quibus non erat poflibile eum 
ri. autem pro cuftodia omnium harum 
deducunturin manibus,in 
mo 8C fecundo de vtilitate particularum, dC per 
confequensinfequentibuslibrisin omnibus alrjs 
membris:itaqtuintclligas,vtdicitin quarto fe>* 
cundum Arift.nullu corpuseffc ociofumnec frit 
ftra: fed elfe fadum fecundum neceffitatem cum 
conuenienti complexione, compolitione, 8C 
diuerfas quafdam a creatore largitas virtutes:qug 
quidem forriunturin compofiris membris ex lim 
plicibus,licutin limplicibus ex elementis* Cor 
enim quod eft primum membrum organicu exii 
gamentis 8C panniculis 8C ex carne dura 
fa,ex quibus compofitum eft,dicitur elfe ficcum 
ex multitudine Ipiri tuum exiftentiumin eo; quia 
eft licut clibanum igneum totius corporis, 
tur elfe calidum* Arguunt, n. medici cor elfe calfr 
dum 8C liccum:phyfici tamen,quia eft principiir 
vit£,id forte dicunt elfe temperatum, aut ad calli- 
dum 8C humidum elfe decline» Sed id quod vide 
tur de hepate ex fui elfentia eft q fit calidum 8C hic 
midum,quia maior pars fuarum partium eft car-" 
nofalanguinea,& cum hoc ad ipfum mittuntur 
multf arteri?* Et cerebrum eft frigidum &humf 
dum?licet habeat fubftantiam mcdullolam:diftin 
guiturtame a medulla,quia medulla eft ab humo 
iribus,cerebrum aipermatc:et dicitur 
eundum naturam in fecundo de partibus 
lium* Sed fplen 8C renesipft' etiam funt de 
bris calidis ethumidis,quamuis renes fintfub fplc 
ne in gradu,propter groffitiem fanguinis,qui ftac 
in fplene*licut fplen eft in hoc gradu fatis inferior 
hepate* Et caro pulmonis ponitur minus humfr 
da pinguedine,quia non eff unditur cum calefit fc 
eundum Gal* vbi fupra.Calida etiam dicitur elfeT 
quia nutritur fubtiliori fanguine libi a corde tranf 
miflb,vtipfeidem Gal.d1ceban4.de vtilitate,8C 
ita per confequcns eftfyllogizandum dccomple> 
xionibus aliorum membrorum compolitorum, 
q eft talis complexionis qualis rcfultat ex adue>* 
nientibus 8C componentibusipfa* 
De anatomia cutis cr pinguedinis carnis 
atque mufculorum, Cap, I? 
INdpiendum eft a cuti,quiaiIIaprimo occurrit 
in faciendo anaromiam.Eft autem cutis coop£ 
rimentum corporis SC ex filis neruorum , 
rum,&arteriarum contextum addefenfione SC 
largitionem fenfus creatum.Cuius duaefuntfpe" 
cies.quaedam cooperit membra extrinfcca,& ili* 
proprie dicitur cutis:SC iftius.ii.de vrilirate.capi' 
tulo.5*notantur quinq differende. Alia cooperit 
intrinfecamembra,& illa proprie panniculus di' 
citur,vt cerebri dC pericraneum cooperient D°c. I. 
DE AN ATOMI A 
laneum, 8>C reliqua corporis offa, pleura, fifac, 
cordis,et omnium aliorum uifcerum 
panniculi . Pinguedo fequitur poft: & eft ut ole 
Hm calefaciens dC humectans membra.Cuius du£ 
Species:quadam extrinfecaiuxta cudm qii£ pros 
prie adeps nuncupatur: quadam intrinfeca iuxta 
fientrem dC renes que axungia proprie dicitur. 
Confequenter occurrit caro:cuius funt tres fpe- 
cies,fcilicet caro fimplex dC pura que pauca eft,df 
folum reperitur in capite uirg£ etinter detes. Alia 
rit caro glandulofa feu nodofa: ficut caro tefd- 
culorum et mamillarum atque emunctoriorum. 
Sed tertia caro eft mufculofa feu lacertofa,dC talis 
eft multa & reperitur per totum corpus ubicucp 
eft motus liquidus dC elecduus. Mufculus aus 
tem eft organum motus liquidi etelecdin de utili 
tate pardcularum,etin de motibus liquidis dC ma 
nifefds per totum . Et licet mufculi quantum ad 
ftnfum fint membra fimplicia,funt tamen fecuns 
dum ueriratem compofira ex neruis et ligamentis 
ac eorum uillis,carneimplente et paniculo coope 
riente: dC ita uult Aui.in primo lib.canon. fui.Mu 
fculus dC lacertus idem funt:fed dicitur mufculus 
adformam muris, dC lacertus ad formamlaccrd. 
Sunt enim ifta animalia ab utraque parte gracilia 
et longa faltim uerfus caudam, in medio enim 
grofla:ita dC mufculi fiue lacerti. Nonobftan- 
ee Henrico qui uidetur inter ipfos differentiam 
affignare . Vnde notandum iuxta intentionem 
Galeni per totum de utilitate particu, quod 
poftquam mufculuscompofitus eft: ut dictum 
eft,abipfo defeendunt chordae dC ligamentaro- 
tundat dumueniuntprope iunefturas , dilatan 
tur, dC ligant in circuitu iuncturam una cum pan 
no cooperiente offa, 8C mouent eam : 8>C quan- 
do exiuerunt iuncturam , iterum rotundantur, 
& reducuntur in chordam: dC cum carne faciunt 
slium mufculum,dC ab illo iterum exit chorda 8C 
hgamcntum,dC dilatantur, dC ligant in circuitu iu 
cturam fequentem,dC mouent eam: dC ita non cef 
fat ufquc ad extremas particulas: dC fecudum hoc 
femper mufculus antecedit iuncturam fequetem, 
dC moueteam,<SC membrum quod mouet:ethoc 
declaratur in brachrjs. Nerui qui a nucha colli de- 
legantur ad brachia , accipiunt formam mufculi 
collo dC pectore.Deinde ueniendo ad iunctura 
Ipatuleprofjdtur chorda,8c dilatatur, dC compre 
nendittotamiuncturam,etimplantaturin offead 
<Utorij,6c mouetipfumt quando exit deiunctu ; 
humeri ad duos uel tres digitos,rotundatur, 8C 
reduciturin chordam: dC cum carne et ligamento 
quod exit a capite offis mufculos fu- 
Pra medium adiutorfj, de quibus exit chorda, 
qu? ad tres digitos decubito ampliatur, dC com- 
Prehendit totum cubitum , dC mouet brachium 
poft alios tres digitos rotundatur 
in chordam:quae ingreditur cum liga- 
quod exit a cubito, dC cum carnefacit mu 
cnlosfupramediubrachfj didi,de quo exit chor 
a quae ad tres digitos de iundura manus paruae 
, dC apprehendit totam iunduram ma 
us didae, dC poft retundatur,8C ingreditur mu- 
in medio manus de quo chordae mouen- 
es digitos exeunt* Ex quibus apparet quod 
i uulnera quae funt ad tres digitos prope iundu- 
ras,funtpericu!ofa:quia chordae neruofac ibi fune 
a carne,dC apparentes: quorum punctu 
rafpafmieft generatiua,dCper confcquensmor- 
ds indudiua fecundum Gal. in terdo techni,d£ 
quarto therapeu. Lacerti fiue mufculi auctoritas 
te Halyab.parte prima.fcrmone tertio , de regali 
difpofitione differunt quinq; rebus quanritate,fi- 
gura,pofidone,compofidone,atque chordarum 
origine. Vnde Gal.in fexto de utili, quatuor funt 
politiones mufculorum recta,trafuerfa,et du£ ob 
funt enim omnes mufculi. 531. fecundum 
Auice.libroprfino deannotomia mufculorum* 
De anatomia neruorum 3 
chordarum, Cap. III 
• Via mufculi ex neruis , ligamentis, 8C 
carne componuntur, poft anatomiam 
carnis deiplis eft dicendum* 
Neruus eft membrum limplexad tribuendum 
caeteris partibus fenfumdC motum creatum. Et 
propter hoc Gal. in quarto de utilitate , capitulo 
finali, dicebat tres funt intentiones naturae dis 
ftriburionisneruorum: Vna quidem gratia fens 
fusinfenliriuis organis:Aliauero motusin moris 
uis: Alia uero in omnibus alrjs ad dignorionem tri 
ftadum. Et bene dicit fenfiduis,qa ad cartilagines 
nec£ ad ofla,neq5 admultas carnes gladulofas non 
iplatantur nerui. Ad dentes uero implantari uide 
tur,utdicebatinfextolibriaIlegari. Nerui enim 
omnes a cerebro per fe uelper nuchamipfius uica 
riam oriuntur uel manifeftantur:dC in hoc conue 
nit comunis fchola philofophorum et medicoru, 
unde nerui qui oriuntur a parte anteriori cerebri 
tales funt ut pars illa, molliores & ad dandum fen 
fum promptiores.Quidam uero apofterioripar- 
te anucha,quaedefcenditab eo, dC ralesfunt dus 
riores et ad motu manifeftiores* Vrru autem fen 
fus et motus feratur per unum neruum aut per di 
ucrfos,Gal.uidetur tenere inprimo deinteriori- 
bus, dC quarto de morbo, quod aliquoties per 
vnum,aliquoties perdiuerfos.Et hoc idem te- 
net fchola noftra Mondspeffulani.difficilis eft ma 
teria.Et difficilius eftinueftigareutrum prodicta 
deferantur fubftadaliter aut radicaliter: quare me 
lius eft ea obdormire. Quicquid fit, feptem funt 
paria neruorum qu? immediate oriuntur a ceres 
per medium nuch£ dC unum fine 
comite: qui oritur per finem offarfputponitHaly 
ab. fer mone fecundo partis prim£ libri regalis dis 
fpofirionis ♦ Ligamenta funt de neruorum nas 
tura,ab oifibustameoriunturiquorumfunt duo 
modfiquedamligat extra li 
gattotaiuncturaatadicebat Gal.iz.de vdli.cap. 
primo. Oflium articulatio in circuitu comprehen 
ditur ligameris fortibus etremiffiuis. fen 
tenantes quodidem eft,funt edam de natura ners 
uorum 8C magis.nam ficut ligamenta funt media 
inter neruos dC offa, ita dC ifta inter ligamenta 8C 
neruos.amufculisoriuntur,dC a neruis fufeipiunt 
fenfus dC motus quibus mouetur membra.Et, vt 
dictum eft,licet fint rotunda dum exeut amufeu 
Iis, ampliantur dum ueniuntadarticulos, fituans 
turenimin circuitu membri,ita quod intrinfeci TRACTAT V S. 
PRIMVS. 
trahunt membrum.extrinfeci vero ipfum exten 
dunt.Eft tamen quod quando vnus trahit quod 
alter relaxatur. 8i ideo per incifionem extrinfeca 
perditur ffexio,perintrinfecam cxtefio :ita ponit 
Cal.in primo 6diz.de vtilitateparticularum. 
Be anatomia natarum cr arteriarum. Cap. IUI 
LIcetvcnc& fecundum intentionem 
Galeni in fexto decimo de vtilitate particula 
rum, differant quantum ad principia: quia 
oriuntur ab hepate, arrerise a corde: et in aliqui- 
bus locis feparatur vena ab arteria: vt in manife- 
fto brachiorum 8C in rete mirabili: arteria tamen 
nulla repetitur fine vcna:quafiin refiduo corpo- 
ris communionem habent, &C diftributionem fi- 
mile:6C propter hoc de ipfis fufficit chirurgo inii 
mul facere fcrmonem:& ita fecit Gal.in loco pre- 
allegato» Quid autem eft ucna:quia locus fangui 
nis nutri mentalis, Quid autem arteria:quia locus 
fanguinis fpiritualis:notum eft apud omnes. Ifta 
aurem vafapoftquam orta funt a fu is principrjs, 
bifurcantur,8C vna pars tendit fuperius,& alia in 
ferius:& qualibet pars ramificatur; &C ramifican- 
do deducitur ad extrema corporis ad nutriendu, 
ct viuificandum membra vniuerfa. Particulares 
vene que fui magnitudle hemorofagie fcu hemor 
rhagiae periculum inferunt:dicentur in anatomia 
magnorum membrorum. 
Dc anatomia ojfitm cartilaginumyunguium9 
€r pilorum. Cap. V 
VLtimoanatomixantur olfa,quiaiiIafuntin 
profundo corporis, vnde olfafuntparticu 
!e duriores totius corporis:8C funt fundametu 8C 
fuftetaculum omnium aliarum par ticularum. Eft 
tamen quod cum hoc aliqua funt ad cuftodiam 
& tutelam particularu interiorum , ut craneum, 
pectus, atque dorfum* Sunt enim offa in corpo- 
re noftro poftquam fuerint bene computata fecit 
dum Auicennam, primo canoisfui.ccxlvifi.pis- 
ter fifamia,'8C oslaudx in quo fundatur lingua. 
Offa corporis recipiunt diucrfitatespenes nume 
rum,dC formam materie. Quadam rari5e fui: Alia 
ratione juncturarum in fe habent diuerfitatem: 
Quia que dam funt mcdullofa: quadam no habet 
ipfam.irem quadam funt recta:quadam tortuola: 
quedam etiam funt magna:queda parua. Omnia 
enim olfa groffiora funt apud iucturam quam cir 
ca medium.Rationeiuncturarumhabent diuerfi 
tates,quia quedam habent additiones intrantes: 
vacuitates vtrunque: 
quadam neufru.Que autem habent additiones 8C 
vacuitates clauales,vtdentes:qu£ 
dam ferratiles, vt craneum : quedam nodofas in 
vtroque capite,vt vina SC coxa:quedafoueales, 
Vtfocilia:quedam vtrunque , vt digiti. ve- 
ro carent vtroque,iunguntur folidatiu^, 8>C talia 
habentia tales rotunditates 8c foueas,proprie faci 
unt juncturam: quibus accidit diflocatio: alrjs 
vero feparatio. 
Cartilago quafi eft de natura oflis:eft tamen ipfo 
mollior: 8C eft facta ad defectum olfis fupplcndu, 
vtinpalpebris,naribus,6<:auribus,& vt melior 
fiatconiunctio olfium cum vicinantibus,vti tho 
extremitatibus ipforum3ne 
m motu caftarentur. 
Vnguesfunrfactem extremitatibus membrord 
ad melius capiendum» 
Pili vero funt facti ad decorandum , 8C purgans 
gandum. 
Doctrina fecunda. De anatomfa mem'/ 
brorum compofitorum & proprioru* 
De anatemia olla;capitis cr partiu eius. Cap, I* 
Pec^,ta anatomia membrorum fim- 
I plicum SC rori corpori comunium vc 
niendum eft adanatomiam membro 
compofitorum 8c lingularium* 
ntlicet ficut fint maiora,que- 
dam minora:nihiIominus anatomia ipforum tra 
(flabitur in octo capitulis fecundum diuifionem 
particularum maiorum , quia talis diuilio fenfibi- 
lis eft magis manifefta: & cum hoc modus medi- 
candi variatur fecundum iplam. Incipietur tamc 
hic a capite a cerebro, 8C ab olla contine 
teipum,propterhoc, quiaipfum locus SC habita- 
tio rationalis animx cxiftitrvtipfemet Gah dixit 
inde vtilitate parti.libro»9» capitulo quarto» SC 
primo de cuftodiafanitatis.capitulo. 9. Idem ha- 
betur tertio interiorum. 5C in commento tertio 
regiminis acutorum* 
Circaollam capitis&f partes ipfius inquirenda 
untilla nouem quae diftafuntfuperiuspcrcom- 
men. Alexandrinum in libro fecrarumque requf 
runturin quolibet membro, fdlicct iuuametum, 
pofirio,colligantia,quantiras, figura, fubftantia, 
complexio , numerus partium, 8C 
Olla capitis fecundum philofophum dicitur pars 
capillata in qua membra animata continentur, 8C 
in hoc apparet cius luuamentum. Eius enim pofi 
tio SC litus cfr in altiori loco rodus corporis: utru 
propter oculos aut propter quid chirurgus non 
habet confiderare» Colligatia eft manifefta, quia 
cum facie SC collo.ab ipfo enim producuntur om 
nes particul£,& mufculi mouentes caput,in collo 
implantantur.undeHalyab.in tertio fermoc. par 
ricu» prime.laccrti caput mouentes funt duplicer* 
altera corii fpecies proprie caput mouet fine alrjsr 
et originem habetpoft auriculas: 
niuntad furculas» fccuda autem comunis eftipfis 
capiti 8C collo,de quibus dicetur in collo. Quam 
titas ipfius olle eft maioris capacitatis, cii cerebrit 
[ in homine fit maius ceteris animalibus quantitatis 
cqualis. Forma cius eft roruda ad modum fp£r£ 
ex utraque parte leniter comprcfte: 8C fecundum 
hocgibbolaoportet fieri: quia fecundum pofte- 
dora et anteriora,!n fecundo techni.Er caulam ifri 
us dicebat Gal. 8. de utilitate particularum» 
cap.penulti. omnium figurarum,inquit,uixpaffi- 
bilistac etiam 8C maxima 8C capadflima omnium 
f qualem habetium perimetrum eft roruda. Suh 
Itantia etiam cius apparebit cfle ofiuofa 3C panni- 
cularis ac medullaris» Et complexio frigida, per 
numerum partium ipfius. Partes aurem olk capi 
tis fecundum Auiccn.infuo can. libro tertio ca* 
primQ»funt.io.aur.M»uidclicctconrincntcs,&l to- 
tidem Primo ab extra funt capilli,pofe 
cutis,demde caro mufculofa, deinde qwitucuhts d:o c; li 
DE?A;N AT O MIA 
groflus,pcfi vero craneum. fiiblequcter ab intra, 
primo funt dura mater, 8C pia mater, deinde fub" 
ftantia cerebri, poft vero de fubrus cerebrum itC" 
tum pia mater, 8C dura mater,vltimo rete mirabi 
le,deinde os quod efi: cerebri bafis, dC explantabo 
nesneruorum orictiumabeodem:de quibusper 
ordinem cltdicedum. Dcpilis,cutc,& carne mu 
fculofafaris cftfuperius didum. De groflb panni 
€tilo,quem Gal.vocatpericraneum,qui cooperit 
totum craneum, cftfcicndum q? efi: neruofus, SC- 
oritur a dura matre, SC ligatur ab ea cum ligamen 
tis,neruis, venis intrantibus SC exeuntibus per co 
tnifluras cranci. Confcquercrinuenitur os quod 
Araneum nuncupatur, & non ex vno ofle conti" 
*ruo,fedexfeptem cotiguis, ordinatum ad hoc,q? 
fi acciderit laefio in vno, non tranfeatad aliud. Ec 
coniunguntur eunt comiflurisferratrlibus vt va* 
poresab ipfocerebro valeantexpirare. Primum 
oflium ollae capitis efi: a parte an tenori, 8C cftcoro 
*tale didum:quod durata medio orbitarum vfcp 
ad commilfuram tranfuerfante craneum: & funt 
*rico foramina oculorum, & collatoria nariu par 
fitaper quanda additionem oflualem ad modum 
criftae gallinae, a qua implantatur cartilago diui" 
dens nares. Efr tamefdcndum q> coronale aliquo 
tiesinucniturdiuifumcum commiflurainmedio 
frontis tranfuerfaliter:quod vtplurimumin mu" 
fieribus reperitur. Secundum os cftapartcpofte 
tiori, didum occipitiale,& concluditur per quan 
damcommiflliram dcfccndentcm tranfiicrfalirer 
ad modum literae didaelaudae de.7-. efi du 
l*Um,pcrforaruminferius,pervndcdefcenditnu" 
chaa cerebro per medium fpondyiiumyfquead 
finem dorfi. Tcrtium dC quartum funt in medio 
tateralitcr didi parietales, 8C diuiduntur per quan 
commiflurain fccudum longitudinem ollae: 
per duas commifluras didas vfqueadoflaau" 
rium,& funt quadrata. Quintum oC fextum funt 
dida petrofa,quia dura:& dida etiam medo" 
15 9uiafquamofae coniunguntur cum parietibus 
bidis:in quibusfuntforaminaaurium, SC additio 
mamillares emundoriorum: 8C perducun" 
rnr fecundum longitudinem parietalium diefiaru 
eomiflura laude vfquead medium olfium tem" 
Porum. Septimum oseftbafillare fcu baxillare: 
Suod velut cuneus, efi firmas &C fuftinens omnia 
eofuntforamina SC 
5pe>ngiofitates multae ad expurgandum fuperflui 
*atesgroflas:8C cum hocduriffimam habet fubfta 
tla,n. Sunt ergo Ieptem ofla ollae capitis: 3c ita in 
capitibus mortuorum codis 8c diui 
lscurnaquabuliiete. Etiam numerat eaGal.n, 
vtilitate,capituIo.zo. vitra duo olfa nouitbrc" 
quae continentur vndicp a duobus oflibus 
uris 8c denfis Qc oflepofterius 8>C anterius,in quo 
ofla temporis. Septimum cftillud qcf 
palatum bafillare, quod quidam fupe" 
gene,quidam vero capitis aeftimant, interia 
ens ambobus adinftar cunei. Ex quibus 
Guielmus 8C Lanfrancus 8C etiam Hcnricus 
anatomiamrquiadicunr osbafilla 
£td ' °^e^ cfle vnum de oflibus colli, 
etiam ofla petrola cfle addita fupraofla 
- l€tafia5& non tangentia cerebrum nccg cfle dc 
principalibus; cuius oppofitum e fi-. Sequitur er" 
go q> ieptem funt ofla principalia cotinenria cere" 
brum: funt tamen aliquaparua ofla non principa 
lia propter aliquaiuuamcnta: vt os criihe diuides 
collatoria narium infra coronale: 8C ofla paria qu£ 
funt faciei 8C non ollae: & quaedam funt ofla arcua 
lia; &i quaedam claualiafub ofle aurium in quibus 
implantatur SC firmantur mufcuii ieu ma" 
dibulam aperientes: & ita numerat Halyab.fermo 
ne fecondo parti.primflibri regalis difpoiitionis, 
capitulo.de oflium capitisaflignatioe: 8C propter 
hocdicebat.omnia igiturquoeincraneo funtofla- 
funr.15. Aui. vero qui non pofuit nili quinque,in 
tcllexitde habetibus veras commifluras ferratiles: 
quas tres pofuit:cum autem eflent alia duo,vnum 
irt quolibet latere, habentia commifluras fquamo 
fas SC mendofas,nonnegauit:immoinfinecapitii 
lideoflibus parum intellexit. & haec fuffidant dc 
anatomiacranci:& per confequens particularum 
quincp extrinfecus continentium. 
Partes autem intrinfecas contentas non poteris 
dcmonftrare ad oculum, nili diuidatur craneum 
cum ali qua ferra fecundum rotunditatem: 8C tuc 
cleuata parte fuperiorfiprimum quod occurrit efi: 
dura mater,3C pia mater,SC funt duo paniculi ve" 
noli,vnusaparte cranei,&altera parte ccrebri,iti 
uoluentcs&l coopcrieces totam fubftantiaipfius, 
A dura matre orittir per comifluras pericraneu, 
a pia matre infunditur in cerebro nutrimetum, 8C 
veniunt eis venae 8C arteriae ad intra per foramina 
oflium inferiorum , 3C ab extra per commifluras 
oflium fuperiorum. Deindefcquitur fub iplisfub 
ftantia cerebri, SC clt mollis 8C alba, figurae rotun" 
daefeclufis additionibus qu£ funt in ipfo,&addi" 
tionibus ipfis fecundum longitudinem, a medio 
ad anterius, geminantur 8C duplantur fenfitiua 8C 
alia organa multa: vt fi' aliquodipforum patiatur, 
reliquum famuletur.S.de vtilitate. Cerebrum fc 
eundum longitudinem habet tres ventriculos, SC 
vnufquifq; venter habet duas partes: & in quali." 
bet parte vna virtus. In prima parte 
ventriculi anterioris aflignatur fenfus communis* 
in fecunda imaginatiua.in medio verriculo fitua" 
tur cogitatiua 8c rationalis.in pofteriori vero fer> 
uatiua 3C memoratiua. Et q> inter iftos vetriculos 
anterior efi: maior: medius minor: pofterior me" 
diocris: 8C de vno ad alium funt meatus per quos 
tranieuntlpiritus: 8C in anteriori funtaddioesma 
miliares,in quibus fundatur fenfus odoratus: 8C 
ab ipfo in maiori parte oriuntur duo paria neruO" 
rum,qui producuntur ad oculos, 8C ad aures, ad 
linguam,& ad ftomachum,& ad cactera membra 
(vc dicetur) & organa, 8C foramina per vnderra 
fcunt,& quomodo non nudi,fedinuolutipanni" 
culis incedur,poteftis videre, Circa medium ve" 
triculum nota locum vocatum lacuna, dC vermi" 
formis, 8C anchaformis, 8C carnes glandulofas rc" 
plentes.8C fub panniculis rete mirabile fituaturar 
terijs folis a corde venientibus contcxtum,in qui" 
busfitper ebullitionem de Ipiritu vitali animalis, 
Vldmoinipicies:quomo nucha vel dorfalis me" 
dulla a parencephalide,ideft a parte pofteriori ce" 
rebri oritur, & nonnuda,fedinuolutaduobuspa 
niculis,quemadmodu<3£ cerebrum defeendendo 
hn 
Prae 
fb H 
‘Pri f TRACTAtVS: 
P RI MVS 
per mediu fpondylium vfq? ad finem dorffia qua 
oriuntur principaliter nerui motiui, vt inferius di 
cecur.ipfa.n.fimilis efi: cerebro,immo pars cius vi 
detur: &C,pp ter hoc fy mptornata fua funt ficut ce- 
rcbri,vt dicit Gal.in duodecimo de vtilita.partii 
cula.capitulo duodecimo, 8C ita cil expedita ana- 
comia ollae capitis,8C parriumeius quantumad.d. 
quae requifita funt in ipfo. 
Reftatnunc videre de aegritudinibus. Olla 
pitis poteftpati vulnera,apoftemata,& malas com- 
plexiones. Ex quibus apparet q? vulnera penetra 
riatotum craneum ftmtpcriculoia, 8C magistan- 
gentia telas cerebri.Etadhucplus tangentiafubfta 
tiam cerebri: propterea operationes circa com' 
miffiuras funtfufpedaedecafu durae matris fupra 
piam,& dcincifioecerebri. Omnesincifiones ca 
pitis debent fieri fecundum inceflum pilorifiquia 
ita vadunt mufculi. Modum ligandi datpropriu 
propter rotunditatem, vt dicitur infra. 
Bcaiutomufacieizrpdrtiu cius, GAP, II. 
P Articula? faciei funt frons, fup er cilia, oculi, 
nares,aures, tempora,gene,os,8C 
cum dentibus fuis. > 
Fmncnnn continet nifi'pellem 8C carnem mu 
1 fculofam.‘quia osquodefi: fubtus, 
efi: de coronali, quodfccundum fuperiorem tabu 
Iam eleuatur,3£ ampliatur eius /pogiofitas, ac fi ef 
fetibi os duplicatu: 8C facit forma fuperciliorum. 
<siirwn*riKa aucem funt ad decorem, 8C propter 
a d oculos formata. 8C ideo pilis funt or> 
nata. Incifiones circaifias partes vel particulas de 
bentfieri fecundum longitudinem corporis:quia 
ita vadit mufculus qui mouetfupercilia,& nonfe 
eundum rugas. 
pv t - /! t inftrumcntavifus, &funtinfra or- 
bitam quae eft pars coronalis 8C of- 
fium temporum coliocati:quorum originein de- 
carno dc vtilitate,capitulo duodecimo, ita narrat 
Gal. Nerui optici funt perforati, vt eflee via fpiri- 
tus:&procedunt a duabus partibus: 8C vniuntur 
inter craneum: 8C poftea feparantur ad quemlibet 
ocuiu de parte a qua oriuntur,no cruciando neq? 
permutando fede dextris afiniftris vtputauerut 
quidam. Sunt autem ipfi oculi compofiri ex fe- 
ptem tunicis, 8C tribus aut quatuor humoribus. 
Prima tunica ab extra eft coniuncfiiua alba 8C 
grofla, quaecircundat totum oculum excepto op 
apparet de cornea,8i oritur a panniculo coopcrie 
te craneu. Aliae vero funt 
tes totu ocuiu, diuerfitate colorii varian 
tiu fe circa mediu oculi in loco dido iris. Et dicun 
tjar fex formaliter,tres a parte cerebri 8C tres ab ex 
ra. Prima oritur a dura matre, 8c pars interior dici 
tur fcIirotica,exterior cornea. Secuda oritur a pia 
matre,&pars interior dicitur fecudina,et exterior 
vuea,& het forame .Tertia oritur a neruo 
optico,&: pars interior diciturretina, exterior fu- 
pra cryftgllinum dicituraranea.Etitafunt feptem 
tunicae in oculo formaliter diftindae, 8C non nifi 
tres fecundum continuationem materialem. Ex 
tribus humoribus .'Primus eft cryftallinus in me- 
dio oculi fituatus coloris cryftalli formae grandi- 
niSjinquo principaliterfundatur vffius. Pofiipm. 
verius terebram eit vitreus fuftinens 8C compre- 
hedens apartepofiteriori cryftallinum, qui ambo 
wiuoluuntur cum panniculo iam dido in ncruo 
optico. Poit vero a parte anteriori magis cfthu- 
mor albugineus comprehcfus inter didam telam 
8C illam quae a pia matre iam efi: orta. Quartum hu 
morem affignat Gal.& probat in libro 
capitulo quarto,in aethcrcum luci 
dum& totufpirituofum. Et talis ponitur copoii 
rio oculi in fe: nihilominushabetneruos motiuos 
defeendentes a fecundo pari neruorum,& mufcix 
losfexipfum mouentes, SC venas, dC arterias, SC 
carnesfpongiofas circalachrymales ipatia rcplen 
tes. Ethabetiuxtafcpalpebras cartilaginofas cix 
pilis determinatis, fuperiores claudctes cum vno 
mufculo, 8C aperientes cum duobus tranfuerfali- 
busrquorum iuuamenta 5C modi magis fpecifica-. 
tur in lefu de oculis,8C in Alcoatim,&: in libris fp$ 
cialibus oculorumichirurgo rame fufiiciuntifta. 
Forma nafi ™mmet Par,KS pu-nofas,atoflUo- 
las,atq? cartilaginolas; pars carno 
ia habet cutim 8C duos mufculos circaipfius extre 
mitatemrpars ofiuofa habet duo 
quorum angulus efi; fupra nafum,& bafesiungen 
tes fe ab vna parte per medium longitudinis nafi* 
8C ab alia fecundum genas. Pars cartilaginofa efc 
duplex.* vna exterius que facit extremitatem nafi: 
alia interius quae diuidit nares. Nares enim fune 
duo canales afccnderes vfq; ad olTa colatorrj: vbi 
applicantur additiones mamillares cerebri, in qui 
bus eft odoratus: 8c defeendetes vfcp ad palatum, 
poft vuuluam: per quos canales attrahitur fuma- 
lis euaporado ad loca dida, SC aer infparatiir 8C re 
fpiratur ad pulmonem tempore fuo,& cerebri eX 
purgantur fuperfluitates. 
:Anrrt rartilaomofe anf™fiuofo fupra os 
/\urcscartliagli C pCtrofiimadaudiedum- 
funt ordinatae : ad quas perueniunt foramina cor' 
tuofa didi offis et pori fui ncrui de quinto pari 
nemorum cerebri in quibus eft auditus. Et fub au 
ribus funt carnes gladulofa’ quae funt cerebri emu 
doria,iuxta quae loca tranfeunt venae quae, vt di'' 
citLanfrancus,portantpartem Ipcrmati' 
ce ad tefti c ul o s: quae fi i n ci da n tur, p er di t u r gen era 
tio. Cuius cotrarium tenet Gal.vtindephleboto 
mia recitat Auicenna. 
Tcmoora orna- & maxilte funt partes latera 
P 1 lesfaciei,& cotinctin fe car' 
nem mufculofam cum uenis SC artcrrjs , oc partes 
offiuofas. Mufculiillarum partiir funt multi.Pri' 
mofuntfeptem mouentes genas 8c labia fuperio 
ra.&fecundum Aui.ucniuntafurcula 8C a parti' 
bus inferioribus. Deinde funt.tz.fecundu Halyab 
bate, qui mouent mandibulam inferiorem: quid* 
eorum apcriedo,qui ucniuntaloco clauiii a parte 
aurium:quidam claudendo, qui defeendunt de fi* 
perius tranfeudo fub anfa offium temporis:8C di' 
cuntur temporales: SC funt valde nobiles 8C fenlP 
tiui:quorum Isefio eft multum periculofa.dC ideO 
natura fagaciter ad cudodicndum easanfam did* 
in offibus temporum ordinauit. Sunt etiam alii 
mufculi ad molliendum 8c mafticandum, 8C ffi1 
ueniuntapomis maxillarum. Omnibus iftismvi' 
fculis yeniunt nerui dc terdp pari neruoru m cerc' d o a ' ii. 
DE A N A T O M I A 
4 
bri.Sunt etiam cum iftis 5C arteriae multae,5£ 
maxime circa tempora, 3(. angulos oculorum 8C 
labia vtracp. Partes oftuofe,fcilicetdiftarum par 
fium funt multe.primo olla genarum,licet no ap 
pareant nili duo iunctafub nafo: funt tamen nO' 
Ueni,vt dicit Gal* Sunt edam duo olla paris feu te 
poris,quae faciendo vnam partem orbite, 8C emi- 
nendam pomalem circa genas, producuntquan- 
dam additionem olfis petrofi, ordinando anfam 
diclamfub quatrafeunt,& cuftodiuntur mufculi 
temporales.Sunt etiam olfa mandibuleinferioris, 
de quibus dicit Gal.in.ii.capitulo penuld. Inferio 
ris vero os vnam habetin ipfo folam diuifio 
nem non omnino manifeftam fecundum extre- 
mitate barbe:quam propter didymationem dice- 
bamus facfta:& in extremitatibus habet rugalitate 
circum oppofitam verfius temporalem mufculu 
tenente rubri formes vocatas explantationes. 
<ftum eft dentes, Iingua,palarum,<5£ vuula. Den- 
tes quidem funt de natura bffiumfticct dicatur ha- 
bere fenfusfecundum Gal.in.i6. de vdlita.hoc ta 
men eft ratione quorundam ncruorum defeende 
tiumaterdo pari ad radicem coru.funtenim vt- 
plurimum.3z.fcilicet.16.in qualibet mandibula:!! 
eetin aliquibus non inueniantur niii.zS. uidclicet 
duo duales,duo quadrupli,etduo canini.ct.S.mo 
lares 8c duo cayfales, Sc habent radices infixas in 
madibulisiquidam vnam:quidamduas: quidam 
tres:quidam quatuor:quorn iuuarhetafunt nota. 
Linouaeft particula carnofamollis &fpogio 
t> fa ex multis neruis, ligamentis,ve- 
tiis, atc£arterrjs compofira propter guftum prin- 
cipaliter ordinata: adloquedum, 8c cibum inore 
gubernandum vtilitatem praebens, adipfam ve- 
niunt nerui guftatiui dC motiui dc quarto 8C de le 
neruorum.habctenim nouem mulculbs 
tjui ab additiocfagittali 8C ab oftelaudiformi oriu 
tur. Sub ciafuntcarnesgiandulofsein quibus funt 
duo orificia per vnde egreditur faliua tancp cius 
colamcntum SC humecftatorium ex natura ordi- 
tiate.retroiplam lingua verfus palatum funt fau- 
ces, 8c 
Sereni fuo iuuamento. 
Palatum vocatur totafuperiorparsoris,& eft 
velatum vna cum fuis partibus quo- 
dam panniculo orto a paniculo anterori ipfius fto 
dC meri: 8C faciei. 
multas etdiuerfas:adcu 
rationem quarum etprognofticationem multum 
c°nferuntpr3efata. 
Ce anatomia colli er partiti dorfi, Cdp. III. 
f\ Vid fit collum S>C qualis ficus eius 8C coi 
liganria,nullus ignorat.gratia pha- 
ryngisfeu tracheae arceri^,quod ide eft. 
Principaliter, confcquenter gratia particularum 
jdiarum afeendentium 8C defccndcncium peripm 
vtilitatibus particu.conuenien 
ler eft demonftratum. Sunt enim in collo duplices 
Partes,continentes videlicet, qu£ proprie collum 
queperipfum tranfeunt. 
continentes funt carnes 5 dC cutis 3 mufculi,. 
8C ligamenta,8C ofta. Contcntefunttrachca,ccfo- 
phagus fiuc meri,epiglottis iiucguttur vel gula. 
ncruf,uen£,& arterie, SC portio nuche iiue dorfa- 
lis per ordinem di-' 
camus incipiedo a trachea tancp a principali. Ex- 
pedita anatomia,et diuila gula,liiic collo fecundil 
longitudinem anterius, primo apparebit trachea 
arteria quae eft uia aeris ad pulmonem, procedens 
de ipfo ad guttur,fi'ue ad gulam ucl cpiglotrim co 
polita ex multis cardlagiriofis annuhs incoplcris 
a parte meri coniundis feriatim 8C ligatis cum pa- 
niculo forti & leni. Deindepoftipfam fuprafpo 
dyles eft meri, fiueoefophagus,que eft uia cibi pro 
cedens de gutture penetrando diaphragma ufque 
ad uentrem iiue ftomachum: SC eft compolita ex 
duabus tunicis uillulatis, intrinfeca continuata cu 
pellicula oris, 3C exrrinfecacarnora,quae quidem 
continuantur cum pelliculis ipftus uentris* Supra 
iftas duas uiasaparte oris gula eft Iiucguttur uel 
epiglottis, quod pro eodem reputo quantum eft 
deprefenti:& eft particula cartilaginola creata, ut 
fituocisinftrumetum, 8C clauis pharyngis tempo 
re tranfglutonis mediante quadam additione lin- 
guiformi quae eftin altera partium eius,que quide 
extribus cartilaginibus eft compolita, circa qua 
duo mufculi implantantur, totum S>C lingulas par 
tes mouentes aftendedo defccndcdo, 6C alios mo 
tus faciendo, prout in libro dc voce et de motibus 
liquidisclariftime eftdcducftum* Deinde confide 
rabis neruos duplices dcfcefiuosad ftomachum, 
8C ad vifcera propter fcnfum,reucrfiuosrcuerteri 
tes de inferius propter uocem fuperius iuxtaepi- 
glottim. Confidcrabis ctia magnas uenas, Sc arte 
rias,quae ramificatciuxrafurculam afcenduntpcr 
latera colli ad partes fuperiores,que gmdegi,& ap 
poplectice ,pfunde feu iubetales nuncupatur:qua 
rumincifio eft ualdc pcriculofa. Confcquenter 
gratia pardum continendum dC facientium coilu 
cutis,carnes,mufculi, ligamenta,8>C ofta, 
feu fpondyliafcptem, uideatur anaromia genera- 
lis fpondylium 8C dorfi totius. Spondyle dicitur 
os coftitucns dorfum foratum in medio per quod 
nuchatranfi't,ctin lateribus per unde nerui excut, 
multahabensadditamentaafcendentia, 8C defeen 
dentia, 8>C exterius facieda fpinam dorfifaltim me 
dia procedenda. Dorfum eft illud 
feu carina pofterius a capite ufque ad anu ex mul- 
tis 8C uarfjsfpondylibusfuccelfiue adtuedumnu 
cha ordinatur. In dorfo ait Gal. 12. &. 13. utilitatis 
parricu.funtquatuor maxime partes, fcilicet coi-' 
lum, fpatuk, lumbi, 8C uocatu ab aliquibus facru 
os,ab aliquibus amplum. Secundum collum funt 
feptem fpondyles; fecudum metaphrenum quod 
fpatula dicitur.tz* fecundum 
facrum os, quatuor. Sunt ergo 8C quatuor uere 
fpondyles, oC quatuor olfis facri, SC tres olfis cau- 
quae uere non funtfpondylcs,fcdlimilitudina- 
rieutuicarie. quare tres prime funt ualde groftae, 
£C non habent additamenta nec foramina alarcre, 
fed ante:8C funt multum faltim ulti- 
me, gradlantesfead modum Etitainfum- 
mo Et fi pcr.quodlibctfpo 
dyletranfitunumparneruorum oriendum a nu- 
ncruorumnuchae,8c unus fine TRACTATVS* 
PRIMVS. 
comite quae ab ultima eius oritur parte.Et fi a cerc 
deneruis, 3C in capite de natura fuit didu. 
Sunt etiam pretereain lateribus fpondylium dor 
fi prodidi fecundum longitudinem quedam car- 
nes mufculofaeadiacentes neruisc veluti culcitra 
quae vulgariterlong^appellantur:8C cum hocpa 
niculus velut fupra craneum, 8C alia offa groffa, li 
gans fpodyles omnes. Sunt ergo in collo fpondy 
les feptem per latera I quorum forata egrediuntur 
feptem paria neruorum a portione nucli£,queibi 
tranfir, qui portant fenfum, 8C motum ad hume- 
ros, 8C brachia,8C ad partes aliquas capitis.Etipfi- 
ilfmet colli carnes colli funt triplices.Logales pro 
ccruicesiuxtafpondyIes,vtdidum eft, 
jacentes, mufculoff ex quibus fiunt tenantes mo- 
uetes caput 8C collum, quifunt.zo.in numero:vt 
ait Gal.& carnes replentes vacua loca. Ligamen- 
ta communia ligantia caput cum collo,& fpody- 
lybus funt multa, a parte anteriori funt duo grof- 
fa defeendentia de fub auribus ad furculam,a po- 
fteri ori vero parte fu n t alia m ai o ra liga n tia fp o n- 
dyl es dorfi in lateribus defeendentia ad fpatulas, 
alia maxima, ita q? mufculi tenaces, 8C ligamenta 
ftantin circuitu colli circufledentia, eleuantia, 3C 
circuuoluenria collum, 2C caput, abfque enim no 
eftpoftibile facere articulationem fecundum Gal. 
vbi fupra. Ex quibus apparent illa fex vel feptem 
qu? inquiruntur in quolibet mebro. Reftatnunc 
videre de aegritudinibus.Collum multas pati po- 
teft aegritudines, &infe, & infuis cotenris:vt vul 
nera, dislocationes, apoftemata, in eo omnia 
funt periculofa. Apparet ergo q> incifiones in 
ipfo debent fieri fecundum longum: quia talis eft 
inceflus partium eiusproprium modu dat ligan- 
di vt dicetur infra. 
Dcanatomid omoplat<e, er brachiorum ,feu ma* 
nuunt magnarum, C<*p. 1111. 
POft collum fequitur clibanum fiue thorax: 
fed quia fupra partes fuperiores ipfius ab ex- 
tra implantanturfpatulae, SC per confequensbra- 
chia:ideo dcipfis eft prius dicendum. Omoplata, 
fpatula,humerus pro eodem fumuntur,de 
ti.quseautem funtifta,& qualis eft eorum fitus,&C 
colligatia,iamapparuit.Iftaautemfuntad appre- 
hendendum, dC defendendum organa in primo 
devtililate per torum. Creator loco armorum 
hominem manibus,<Sd rationepremuniuit, vnde 
G. dixit, rede Ari. dixilfe, quia man u m ante orga 
na,et ratione ante artes dixit. Partes autem copo 
nentes ifta funt cutis, caro,ven^,arterie,nerui,mu 
fculi, ligamenta, panniculi, cartilagines, 
atque ofta,dc quibus per ordinem in iftis eft vide- 
dendum. Et primo de ipfafpatula in qua qualis 
cft cutis,& caro iam fuperius eft didum.mufculi, 
8C chordae mouentes brachiu defeendentes de coi 
!o 8C pedore per ipiam tranfeunt, SC comprehen- 
dentes, 8C inuoluentesiuncfturam oifis vuulae fiue 
adiutorqimplantantur. Neruianucha colli deri 
liantur, dC arteri$ ab inferius ramificantur,uc 
didum eft, verum quia taliainfpatulis non mul- 
tum manifeftantur, deipfisfermo abbreuiatur. 
De ofllbus eft fciendum q? ipfafunr duo,primum 
cft os fpatulare a parte dorfi,fecundum citos fur- 
cule a parte toracis. Osfpatulare quafi aftimilatur 
pallae, quia eft larum, & tenue a parte dorfi cuqua 
dam eminetia tenui per medium, a parte iuncfturae 
cft aliquantula longum, rotundu ad modum ma 
nubrrj cum tribus additamentis in fine. Primum 
cft fouea quae in medio eft recipiens caput vuulae. 
fecundum eft fuperius, 8C curuum, 8C acutum ad 
modii roltriporci, tertium cft a parte fylueftri ma 
gis curuum ad modum Osfurculc eft: 
otundum, SC firmaturinconcauitatequadamin 
parte fuperiori oifium thoracis, 8C habet duas bra 
cas,vna tendit ad vnum humerum,8c aliaadaliir, 
8C Iigat,et firmat illas duas additiones roftralcs,vt 
illafouealisdemedio firmius teneat caput vuulae 
in iundura.Non funt autem illa additamenta offa 
alia ab ofle vr dicunt Lanfrancus 8C Hen- 
ricus:fedfuntpartesfubftantialesipfius. Etq> hoc 
fit verum experientia docet. 8C ita affirmat Ga.i$. 
de vnli.parti.capitulo decimo, &.iz.diccns ipfas 
omplaras acromium, id eft extremitate humeri te 
gens,8C eam claui copulans:fimul quidem coope 
rimenrum,& cuftodia debens efte totius articula- 
tionis que fecundum humerum:fimul quidem,SC 
prohibens exire fuperius caputbrachrj: 8C euhoc 
habet tres magnas colligationes exiftentes de capi 
te humeri ad vlnam: SC in circuitu ftringitur a ma 
ximis mufculis venientibus a pedore, Scfpatula 
implantatis olli monentes eum,quidam ten-‘ 
dentes fuperius, quidam inferius, quidam eorum 
circulariter conuertentes. 
Pars autem fub predida iundura fub afcella, di 
dturquae ex carnibus glandulofis adimpletur in 
qua emundorium cordis affignatur. 
Conlrrtuentcr d*«"dumeft Racilio quod 
manus magna dicitur quam in 
tres magnas partes Gal.in fecundo de vtili.capitu 
lofecundo diuidit. vna quidem vina, alia vero 
paruum bracbium.alia vero acrochiro id eft par- 
ua manus nominatur. &ipfa edam habet partes. 
fuperius nominatas qu£ qualis eft cutis, 8C caro vt 
dealijs cft manifeftum. 
Dearterrjs autem, 8C venis manifeftis que inue- 
niuturinbrachrjs fimul fitfermo propter caufam 
fuperius didam: poftqj enimipferamificando de 
fuis principrjs ucncrunt ad fubafcellas, ramifican- 
turibiin duaspartcs:quarum unatenditad parte 
exteriorem brachfj, 8C aliaadintcriorem. Illa que 
tenditexterius,ftatim ramificatur: 8C unus ramus 
afeendit fuperius retro fpatulam, 8c ad caput: al' 
ter defccndendo ramificaturin duobus: quorum 
unus diuiditurper brachiu exterius in multis par- 
tibus: & dicitur funis brachrj. alter nero ramus de 
fcendit per partem fuperiorembrachrj, SC manife 
ftaturincuruaturacubiti, 8C uocaturibi cephalP 
ca,& dcilloloco dcfcendirad manum,8C manife-' 
ftatur inter pollicem Vindicem, & dicitur ccphali 
ca ocularis. 
Illa autem pars qu£ diuifaeratin fubafccllis quf 
tendit ad partem interiorem defeendendo, mani' 
feftaturii\curuatura cubiti, dC dicitur bafihca, & 
* - ‘ ' i -i t _ 
cf\ 
W 
n/ 
pift 
W 
c^i 
hn 
tcp, 
A 
j 
uiJ; 
&\ 
co\ 
f d o c* n. 
D £ ANATOMIA. 
5 
de illo loco defcenditad manum, SC manifefiatur 
inter digitum medium,oC auricularem, Sc dicitur 
faluatella. Ab iftis duabus uenis di Ais quado funt 
in curuatura cubiti,ramificatur unus ramus 
munis, qui apparetin medio ambarum,que dici- 
tur mediana ime corporalis. Suntin brachio qua- 
tuor vel quinq; groflx venx, 8C totidem arccrix: 
Quarum incifio eft periculofa propter earum ma- 
gnum fanguinisfluxum. Plurcs enim funtalrj ra- 
mi, de quibus propter carum parilitatem chirur- 
gus non habet curare* 
De neruis dicitur q? a nucha per fpondyles colli 
defeendunt, ad brachia fingula quatuor notabi- 
les nerui, vnus pofterius,alter anterius: alter fupe- 
rius, alter inferius: qui diuifi per totum, vel per fc 
tranfeundo per profundum corporis, vel mifti 
cum mufculis chordis, & ligametis,fenfum SC mo • 
tum deferuntbrachrjs vniuerfis. 
Mufculi ex neruis dicds,carne,& panniculis ef- 
ficiuntur quatuor principales SC magni, videlicet 
inadiutono mouentes brachium paruum, SC qua 
tuor in ipfo mouentes partiam manum,& quinqj 
in manu mouentes digitos:quorum chordxner- 
ttofxfic manifeftantur,vtfuperius diAum fuit,& 
denudantur a carne ad tres digitos prope iun Au- 
ram, q> fi vulnerarentur,magnum periculumin- 
ferrent. 
Sunt etiam in brachio multa ligamenta, qu£ de 
offibus defeendunt, 8C tranfeuntper iunAuras, 8C 
cum chordis amplificatis tenent eas ligatas: qua- 
lum incifio eft damnofa* 
Vldmo de ofiibus fecudum diuifionem diAam 
manus magnf eft diccdumin prima parce,qut>. di- 
citur vlnafiueadiurorium ycftvnufolum os me- 
dullofum,& eft ab vtraque parte rotundum. Su- 
perior rotunditas, qux eft vna fola,i ngreditur py 
xidem feu foueam fpatule, Sc conftituit iunAura 
fiumeralc. Inferior rotuditas eft duplex,in medio 
cuius eft vnus gradus, ac fi efiet pcrofilla duplex, 
per vnde tranfeunt chorde,cum quibus hauriun- 
tur aque,&; a parte in trinfeca habet quandam emi 
Mendam partiam: 3C retro habet quandam conca 
Mitarem, i n qua r cci pitur cap u t fi u e a ddi ta m e tu m 
fiecarum maioris focilis tempore ereAionis bra- 
chrj,ita q? ille rotunditates ingrediuntur concaui- 
*atesfocilium, SC rcuoluunrur tempore extenfio- 
Mis, Sc plicationisbrachrj:& faciut cubitalem iun- 
ccuram, in quaincipitbrachium paruum, quxeft 
fecunda pars di Aa,in quo funt duo ofla,focilia di- 
videlicet, maius quod eft inferius longius alio 
propter additionem becatam qu$ di Aa eft, Sc ten 
ditverfus digitum minorem, faciendo extra vna 
tminctiamgibbofam ad modum clauillx. Minus 
Vero eft fuperius, SC tendit a plicatura cubiti vfe£ 
manum verfus pollicem, ac fi vellet addcrcin 
*pfum:& in vtroque capite ipforum funt fouee re 
cipicntcs rotunditates: verfus cubitum recipiunt 
rotunditates graduales adiucorij cum additamen 
ro becato di Ai cubiti, SC verfus manum rotundi- 
tates offium manus.Et funt grofilora ambo, SC iu 
SentiafeiniunAura, &drcamedium graciliora, 
diftantiora, vt codneant neruos, 8C mufculos* 
vbi terminanturifta duo focilia, SC cQndguan- 
cur cum ofiibus manus,firiunAuraipfius, 3c inci- 
pitibiipla, in quafunt tresaciesoffium,& coniun 
gunrur inferiora cum fuis rotunditatibus cum fo- 
ueisfiiperiorum. In primaaciefunttriaolla.iquia 
addi tio focilis quafi eft defuper tencnslocu vnius 
ollis.In fecunda adefunt quatuor, Sc infuperiori 
eft pyxis parua,in qua firmatur primu os pollicis* 
SC ofiaiftarum duarum acierum fune curta. In ter 
da acie funt quatuor ofialonga magiscpalia, pars 
prima duaru acierum dicitur rafceta aut carpus* 
pars aliadiciturpcAcnvautmctacarpium. Etpo- 
fteafequuntur digiti, &in quolibetfunt tria olla, 
&ipfi funt. 5. Sunt ergo, digitorum,dC va" 
decim manus,SC duoinbrachio,& vnuminadiu 
torio.etiratorobrachio magnofeu manu magna 
funt.29.ofia. 8C fic apparet numerus partium di- 
Aorutn membrorum. 
Reftat'videre dcxgritudfnibus quae in eis pof- 
funtaeddere multae: vtapoftemata, vulnera, dif- 
locationes,fraAur£,paralyfcs.Propter quoru ana 
tomiam videre poteftis, fio nes debent fieri 
fecundum longum , Sc rugationem, quiaitaince- 
dunt mufculi. videre etiam poteftis, q> inter ifto- 
rum iu Auras difficiliorad dislocandu, Sc reducen 
du eft cubitalis,fadIior humeralis, mediocris ma- 
nualis: poteftis etiam videre partes ad quam 
gis prompte fit dislocariorpoteftis etiam confide- 
rare,q? in paralyli iftorum membrorum,remedia 
deb enr applicari circa fpondyles colli, quia ab eis 
deriuantur nerui* 
De anutomia pectoris, er partium 
eius, C ap, V* 
PEAus fiue thorax eftarca membrorum fpiri- 
tualium,& ideo funt in eo quadam partes co 
tinentes, SC quedam Parces continen- 
tesfuntquatuor,cucis, caro mufculofa, mamillae, 
atqueoffa. Contentxfunt.8.cor,pulmo,panni- 
xuli,ligamenta,nerui,ven£,arterix, meri fiue odo 
phagus. Qualis fit curis,& caro, facis apparet. 
t-n tp qii£ funcfuprapeAus,dicendum 
ue mamillis cxcar 
ncalba,glandulofa,fpongiofa,& ex venis arterrjs 
atque neruis. Et prop ter hoc habent colligandam 
cum corde, hepate, cerebro,atque cum membris 
generatiuis* De mufculis loquendo breuiter fe- 
eundum Auicen.inpeAorc funt.80.aut.90. 
fculi. Quidam eorum funt communes collo, qui- 
damhumeris, &Ipatulis, quidam funt diaphra- 
gmatis, quidam vero funt proprfjthoracis,qui- 
dam coftarum, quidam dorfi. OlfapeAorisfunt 
triplicia, a parte anteriori funt feptem qux vocari 
tur offa thoracis, SC funt multum carnlaginofa* fu 
pra quorum primum a parte gulc recipitur in py- 
xide fuperiusdiAx. SC de fubtus eoa- 
rum in forccllaapud orificium ftomachi efi: quod 
dam additamentum cartilaginofum, fcutiformc 
vocatum, apartepofteriori verfusdorfum funt* 
iz.ipondyles,per quos tranfit nucha,aquaoriun< 
tur.iz. paria ncruorum portantia fenfum SCmo- 
tum mufculis fupradiAis. a parte laterum, a quo- 
libet latere funt. iz* coftx, feptem videlicet verx, 
&.j*falff fiue mendofx, quia non funtintegr^ut TRACTA T V S* 
PRIMVS» 
predidc,quarum formam quilibet poteftuidere* 
Et haecfumdant departibus continentibus* 
D<t contentis,fi bene vis facere anato 
C par 1 US mf oportetepincidas pedus 
fecudum latera,& remoueas partemanteriorem, 
8C caute propter mediaftinum , 3C apparebuntti- 
bi interiora,quorum primum 8>C principaliffimu 
eft cor quod eft vite principium, 8C ideo tanq; rex 
6C dominus in medio pedoris non declinando ad 
aliqua partem iuxta didu Gaf6.de vtili. elt fitua- 
tum,&intelligatur centralirer: quia quantum ad 
inferiorem partem videtur modicum declinare 
adfiniftram partem, propter locum hepatis: quan 
tum,ad fuperiorem ad dextram, vtdetlocum ar- 
terrjs. Eft enim forma cordis ad modum pinee in- 
Ucrfatae:eo quia acuitas cordis exit verfus inferio- 
ra corporis, 3C latum eius quod eft radix cius, ver 
fus fuperiora. Cordis fubftanria eft dura quali' 
tacerrofa,infehabens duos uentriculos dextrum, 
3C finifirum, <36 in medio foueam, vt dicit Gal. 
in quibus digeritur languis groffus nutrimenra- 
lis veniens ab hepate, SC efficitur fub olis, &C Ipi- 
ritualis , qui delegatur per arterias ad vniuer- 
fum corpus principaliter ad alia membra princi- 
palia, ad cerebrum in quo digerendo fufcipitalia 
naturam, & efficitur animalis: & ad hepar,06 effici 
tur naturalis: 8C adtefticulos, 8C cfficiturgencrati- 
uus:&ad omniaalia membra viuificanda,etpre- 
paranda.Eft enim inftrumentum omnium virtu- 
tum corporis, 3C animae completum vinculum. 
Etproptcreain co funt duo orificia* Per dextrum 
ingreditur ramus vcneafcendends portantis fan- 
guinem ab hepate fuperius, 8C ab fcode egreditur, 
6C vnapars quae didturvena arterialis, 8C vadit 
ad nutriendum pulmonem : dC refiduum afeende 
do ramificatur in multis ramis vfcp ad extrema, 
vtfuperius didit eft* Etab orificio finiftro egre- 
ditur vena pulfatilis,cuius vna pars vadit ad pul- 
monem quae dicitur arteria Venalis,portans capi- 
nofos vaporesadpulmonem , 8C-acremintrodu- 
censadipfum cor refrigerandum* Etaliaramifica 
tur inferius 8c fuperius, ficut di dum eft de alrjs ve 
nis.Et fupraifta orificia funt tres panniculi aperic- 
tes, dC claudentes introitum fanguinis, dC fpiritus 
tempore conuenienti. 
Exiuxtaipfafunt duc per quas ingre- 
ditur, 8C egreditur aer fibi appropriatus, a pulmo 
neireperitur etiam in co os cartilaginofum,adfir- 
mandum, 8C roborandum ipfum* Cor etiam co 
operitur a capfula quadam forti panniculofa peri 
cardium a Gal.nominata,ad qua defeendunt ner- 
ui, ficut ad alia vifccra inferiora. Ipfum autem cor 
ligatur cum pulmone, SC fuftentatur 3C firmatur 
per mediaftinum* Ex quibus apparet cp colligan 
tia habet cu omnibus mebris: apparet cria q? tantf 
dignitatis eft cp logo tepore no fuftinet paliiones. 
cor ad refrigerandum volatizat 
UpC 1 pulmo, cuius fubftantia eft mol- 
Iis,rara,fpongiofa,atque alba, infra quam inferun 
tur triplicia vaforum genera:fcilicetramus venae 
arterialis qui oritur, vt didum eft, ex dextro ve- 
triculo cordis: et ramus arterialis uenaequi venit 
cx finiftro: 8C cum his rami ex trachea arteria por- 
tates fibl acrem propter cor*Qu$ quidem vala di- 
uidunturpertotum pulmone vfquead minima* 
Pulmo autem habet quinquelobos vel pennas, 
duosin parte finiftra, tres vero in dextra* Retro 
pulmonem uerfusipondyle quintum tranfitme- 
ri ITue cefophagus, de quibus didum eftfupra, 8C 
tranfir etiam ucna concaua afeendens, de qua dici 
tur infra.ambo trafeunriaper ipfum diaphragma* 
Ettranfit etiam mater aorriafeendens a corde* 8C 
omnia ifta cum trachea faciunt unum truncum pa 
niculis,& ligamentis fortibus, 8C carne glandulo- 
fa repletum ufque ad gulam* 
Confermenter inPc*orc rimt trcs panniculi: 
Vvomequcnra primo cftpanniculus qui ab in 
tra tegit omnes coftas,qui didus eftpleura:fecun- 
dum eft mediaftinum quidiuidit totum clibanu 
in partem iiniitram 8C dextram: tertio cftdiaphra 
gma,qui diuidit omniafpiritualiaa nutriuis:«SC eft 
compolitus ex pleura, 5C fiface, SC panniculo cor 
dofo in medio orto ancruislpondylibus fibidclc 
gatis ct ex partibus carnofis maximeiuxra coftas. 
Ex quibus apparet qcTeft mufculus, cuius opera- 
tio eft ad anhelandum, & iuuamentunl expulfio- 
nifuperfluitatum,ut dicit Gal* 
Dc ana-tomia neutris zr partili cius- C ap. VI* 
VEnter cequiuocatur ad duo quantum eftdc 
prefenti, primo accipiturper hoc cp arabica 
translatio appellat ftpmachum,ftomachusauEem 
in greaeca rraslatioe dicitur meri huc Cefophagus* 
in arabicauero ftomachus dicitur uenter* Secudo 
aedpiturpro rota regione nutririuorum: Sc ita ac 
cipitur hic* Circa quem inquiramus fcquendo 
Mundinum,illanouem qusc requiruntur in alrjs 
membris, primo depolitione editu eius generali 
dC-totali* videtur cpcftfub regione fpirirualiuin 
membrorum*de particulari politione 8c fitu, ui- 
detur cp pars orifidalisquam precordialcm anti- 
qui uocauerunr,cft uerflisforcellam* Parsftoma- 
chalis abhinc ufque ad tres digitos prope umbili- 
cum. Pars umbilicalis feu fubmcnialis ab umbili- 
co inferius*Hypochondria funt a latere fub coftis, 
ilia uero fupraanchas* Numerus partium uctris, 
& cius anaromianon poteft bene uideri, nilifi- 
cutdidu fuit fuperius, uenter aperiatur fecudum. 
longum, 3C tranfuerfum, &C ipfo ficaperto conii-- 
derentur iplius partes continentes, 8C contentae. 
Partes continentes funta parte anteriori mirach, 
<3L ftfac, apoftcriorifpondylia quinque renum,<SC 
carofuppoliraipfis* Mirach realitcr componitur 
ex quaruor partibus, fdlicct ex cute,pingucdinc, 
panniculocarnofo,dr ex mufculls a quibus proce 
duntchorde.Sifac no eft nili unus panniculus ab- 
intra adherens ipfi mirach.Ex quibus apparet dlf- 
ferentia inter mii •ach,5C;fifac. 
p *. contentaefuntfeptem,primo eftzirbus, 
i c rtCS Scinde intcftina,poftftomachus,hcpar, 
fplcn,mefenterium,atquerenes,quiaucfica& ma 
trix dicentur in anatomia ancharu, de quibus per 
ordinem eftprofequedum* Et primo decute,pm 
guedinc,atqucpaniculo carnofonotum eftapud 
omnes* Mufculifuntinuerrecreariadipfumcor 
roborandum, &C cum hociuuantalia membra ad 
fuasfuperffuitatcs cxpelledas. Etfuntfecudu Ga. 
cjtodeutift&fexto therapeutices nuero octauo. D O C.O CICI 
D E -AN 'A ,T O "M I A. 
6 
fcttjleUcct difo longitudinales a clypeo ftomaclu 
procedetes ufq? ad ofla pe Alnis: duo ladtudlnales 
a dorfo fuper uentrem mtrinfecantes fe per me> 
dium ventris ad angulos reAos.quatuor tranfuer 
files: quoru m duo oriuntur a coitis lateris dextri, 
& tcndutad finlftraofllum ancharum 3C peAlnls* 
& alrj duo a finlftrls coitis a dextra oftium dl Aoru 
cruclado feper mediu ventris ad formallrerae.Xw 
Eieuads aute&abfdfishls mufculls apparet fifac 
qui peritonaeum graece dicitur a verbo perltelne- 
fthse,ldeftdrcutendl, eo q> clrcuntendaturomnl- 
fcus Internis, qui eft panniculus neruofus, durus* 
fubtills,adhoc vt prohiberet ne mufculi comprl- 
merent membra naturalia: 8C vt pollet dilatari 8C 
conftrlngl ad naturam aliorum mcmbroru:& ne 
Rumpatur faciliter, 8C egrediantur contenta* ficut 
Accidit In crepads:& vtllgaretlnteftlna dorfo, 6C 
suuaret membra ad expellendum expellenda or- 
dinatus* Et Ita patet diTpolitlopartlum continens 
dum 1 piius ventrls*Ex quo manlfeftatur quod di 
SdtGaLlnfexto therapeu.q? periculofiores et dlffi 
olliores funt vulnerationes 8i fultloncs circa me- 
dlii ventris c| circa latera: quia Iliae partes funteon 
*raAiblllores,ct Inteftlnorum edudblllores,cp reli 
Sua- Apparet edam q? In vulneribus ventris pene 
irandbus nlfi fifac fuarur cum mlrach, bonalncar 
fiarlo non fiet. > 
Hisvifis attendendum eft ad partes contentas 
s intra vctrem,vbl primo occurrit zlr-r 
bus quodladnc omentum, eplploon aurem a 
cls dlcltur,ab epl SC ploun quod emi 
quali eminensfupra totum,qui eft quidam 
panniculus InuoluenSjCt cooperiens Itomachum, 
tunicis denfis SC fubdhbus 
dibl Inulccm fuppofitus,mulds ucro artcrijs,& ve 
*ns5er;plngiicdlne no pauca conftans, ad calefacie 
membra dlAaordlnatus In quarto de vtlli* 
capitulo nono* Culus origo eftapdbus quaelunt 
dorfumipiiusperltond. Ex quibus ap 
Parct quando cxltln vulneribus ventris dicta par 
ticula,qj faciliter alteratur propter pinguedinem: 
liganda eft,& non incidenda, timens hemor 
frhaglafccudu G.ln rherapeurices locopallegato. 
Poft vero, quialnrefdnalmpcdlunt vlfionem 
aliorum membrorum,dicendum eftdc 
jpfis. Sunt enim Inteftlna vala duabus tunicis fa- 
bricata ad perficiendum dlgcfdonem prima,erad 
3nadldon;e,ldeft reddendum chylum Ipfihepari 
venis meferalds:8C ad expellendum 
?calem fupcrflulratem ordinata* Numeruslnte- 
d nor u eft len arluSi & 11 cet o m nla fi n t co d nua, ha 
benttamcndluerfas formas & orificia quibus dl- 
dngufitur,videlicet tria gracilia SC totidem grof- 
ajquoru catalogus ponitur a Gahqulnro de vril* 
opitulo tertio. Primum quidem poft vetrem eft 
5cpfiyfis,ldeft exortus fiuc duoden{I:fecudum le- 
>: tertium fubtlle:quartuin caccum:quintu 
On:fextum rcAum,ln quo fecundum fine funt 
ufcull quircgutfuperfluiraces* Et vt melius vi- 
*ariu-anatomla,lnclplendum eft ab vltlmolntc- 
Hio quod vocatur reftum fiue longum; 8c ut 
n°n 1 mpcdlant,llgctur uerfus partem fupcrlo- 
t 1T| , duobus locis: dd Incidatur In medlumilga- 
dimlttaturinferior pars;SC procedatur di 
fcarnaiiido ufep fuxtailia:ubi incipit inteftimim <fe? 
ion,quod eft grofllim cellulatmn,in quo feces 
cipiuntformamfuam:& habet bene duas brachia; 
itas in longum, 8C tendit multum uerfus renem fi-. 
niftrum:>et afccndendo uerfus fplenem reuoluitun 
a parte anteriori apud dextrum ftomachi fubpe- 
nula tertia ipfius hcparisuibi recipit quandam por 
tionem cholera?,quaeexcitateumadexpcllcdum: 
8C reuoluendo defccdit ad renem dextrum ad ter 
minum anchaeUibi incipit monoculus fiuc caecus, 
quia no uiderur habere nili unum orificium: licet 
habeat duo ualde propinquaadinuicem:pcr unu 
ingreditur materia : per aliud egreditur, uocarur 
etiam faccus ad modii ftomachicum fit alter fto-- 
machus:& eft curtus mcfiira unius palmi fatis ma 
gni:& propter propinquitatem quam haberad in 
guina, dC quia non eft bene ligatus, in crepaturis 
promptius defccdit in ofeheum fecudum Aui. Et 
abipfo ori tur ileos quod cftintcftinum gracile lon- 
gum bene feptem uel octo brachiorum,& reuol- 
uitur multum circa ilia & dorfum. Poft autem in- 
ueniesinteftinum ieiunu auacuirate, & faAa mul- 
titudine mefcraicarum,& a portione dele 
gatseinter ipfum 3C duodenum,etiam ita nomina 
tum,cui continuatur duodenum:quia ciuslongi- 
tudo eft.iz.digitorum.portenarium eftuocatum 
ab officio, quia eft porta inferior ftomachi ficut 
meri fuperior. Ex quibus uidere potefris in pallio 
nibuslnteftinoruminuendonemclyfteriorum:8C 
loca ubi debent applicari remedia: quia in colicaa 
parte anteriori, 8C circapartem dextram SC fini- 
ftram,in iliaca circalarera.Enam q? uulncraintcfti 
norum gracilium noncurantur,quia panniculo- 
fiora: groffbrumautem aliquoties, quia carno- 
fiora. Etut melius uideas alia: melius eft ligare uer 
fus portenarium,et incidere,ut fuprafedfti:& ex- 
trahantur uideas fi' uis primo mclente 
riumiquod non eft aliud textura uenarum me- 
feraicarum innumerabilium ramificatarum de uc 
na dicfta porta hepatis ad iteftina, SC cooperta pre- 
munitadepanmculis 8c ligamentis coniungenti- 
businteftinacum dorfo plena pinguedine, & car* 
ncglanduIofa,dicffum uulgarircr rodol:quod ui- 
debis feparatum abinteftinis 6dipfo expulfo m** 
deas anacomiam ftomachi. 
Srnmarlinc feul^rcr cft organum digeftionis 
primi chyli generatiuus: unde Cu 
cutmeferaicse funtpreperarorise digeftionis hepa 
tis,ica& osftomachi.unde Aui.nutricnsin mafti- 
cadoealiquam habet digeftionc,cui deferuit meri 
feu cefophagus apartefiuperiori ad ducendum ci< 
baria eidem, 8c inteftinacum mcferaicisad expcl< 
lendum nociua,«SC diftribuendum udlia digefta et 
chylofatain eo. Eft enim uelut promptuarium ali 
quodeomune olum particularum in medio ani- 
malis conftirutum fecundum Gal. quarto de udi. 
capitulo primo. Etlicetin medio fub thorace fit 
pofirus: nihilominus pars ipfius fuperior modica 
declinat adfiniftram uerfus fpondyle.iz.ubi ter- 
minatur diaphragma: inferior ucro ad dextram. 
Actus autem eius eft digerere calidirate pr.oprif 
carnofitacis fundi fui, ut dicit Auiccnna, 6C calri 
ditatibus acquifitis a uicinis luis . habet enim lie- 
-par,a dextris cum quali defuper cum fuisio- T R A C. h 
D O Ct IT, 
bis, fiue digitis calefaciens,Sc fplenema finiftns 
tranfuerfaliter,cum fua pinguedine SC uenis, cum 
hoc libi melancholiam ad excitandum appetitum 
mandantem, SC defuper cor ipfum cum arterrjs ui 
uificans, 8C cerebrum ad fentiendu fibi uerfus fu- 
periorem partem neruorum ramum dirigens.ha- 
bet enim a parte dorfi' uenam cauam, SC arteriam 
aorti defeendentes: SC multa ligamenta cum qui' 
busalligaturfpondyiibusrenum* Etitapatct cius 
politio atque colligantia* Numerus autem par- 
cium eius, ficut dictum fuit de meri, eftex duabus 
tunicis: carnofa uidelicet ab extra: neruofa uero 
ab intra cum villis lortgitudinalibusad attrahens 
dum:cum tranfuerfalibusadretinendum:latitudi 
nalibus ad expellendum* Formaipfius SC figura 
cft rotunda oblonga ad modum curuc, 
taliter curuando q? orificia didafuntaldora cor- 
poris ipfiusadhocqjnon fiat contentorum exi' 
tusimprouifus* v 
Quantitas manifefta eft, co muniter tenet duos 
ueltrespinchcrios uini* i£gritudinespoteft pati 
multas,in curationeiuuatanatome:quia remedia 
parti fuperioripolfunt conferre a parte fpodyliu. 
ti.SC a parte anteriori de forcella ufque prope vm 
bilicum. Confequenter eft dicendum de hepate. 
|_j , n. organum digeftiOnisftcud£ genera 
P tiuum fanguinis in dextro latere fub 
coftis fallis collocatum, formam habet lunarem, 
gibbofum verfus coftas,concauum verfusftoma 
chum cum quinque lobis feu pennulis ad 
dum manus defuper ipfum ftomachum compre- 
hendens.Hepar,ficut SC alia membra,habetpanni 
culum ipfum cooperientem: ad quem gratia fen- 
fusperuenit neruus paruus* Ipfum enim hepar 
cum panniculo fuo ligatur cum diaphragmate,SC 
per confequens cum fuperioribus fortibus liga- 
mentis , SC cum dorfo, 8C ftomacho, SC intefiinis: 
SC habet colligatiam cum eis,3C cum corde, SC re- 
nibus , atque etiam cum tefticulis, SC cum omni- 
bus membris* Subftantiahepatis eft rubea car- 
nofa: ficut fieffet fanguis coagulatus inferta per 
torum ex venis 8C arterrjs, vt dicetur. Hepar ve 
ro licet fit ex multis compofitum: habet tamen 
vnam fimplicem particulam carnem: videlicet 
perquam fanguinationiseftSC venarum princi- 
pium.Nam vt dicit Gal.in fecundo de virtutibus 
naturalibus capitulo penul.&in quarto de vtili- 
ta. capitulo tertio, ficut ex multo in vegete per 
ebullitionem fiunt tres fubftantioe: ita ex chylo in 
hepate per decodionem fiunt tres fubftantiae,fcili 
cetdu$ fuperfluitates , SC vna naturalis fubftan tia 
cum aquofitate communis ad alios humores:maf 
fafanguinariaper noftramfcholam communem 
didam quatuor infe continet fubftantias natu- 
rales SC nutrimentales,vtin fecundo de clementis 
demonftratum eft: complete. Ifti ergo humores 
qui in hepate ex chylo, vt didum eft,generantur, 
duplices funt: quidam funt naturales a naturalita- 
te nutricationis didi: quidam funt non naturales. 
Naturales cum fanguinemittutur advniuerfum 
corpus generandum 8C nutriendum:non natura- 
les fequeftrantur SC mittuntur ad loca deftinata 
propter iuuamenta aliqua.‘aut expelluntur a cor- 
pore,mittuntur velut choleraad cyftin fellis; me-. 
lachoKaad fplencm:phlcgmaadiunduras:aquea 
fuperfluitas ad renes Sc Veficam* Expelluntur a 
corpore , SC vadunt cum languine, Sc aliquoties 
putrefiunt,(SC faciunt febrcs:aliqui expelluntur ad 
cutim, SC refoluunturinfenfibiliter , autfenfibilH 
ter per fudorem,aut fcabie,aut per puftulationes, 
fiue apoltemariones* Sunt igitur quatuor 
res naturales, SC quatuor non naturales, 8C aquoli 
tates:quas antiqui nominaueruntfanguinc, 
gma, choleram, melancholiam: que in hepate 
neratoe diftribuuntur per illum modum* A 
cauo hepatis exit vna vena di da porta: 
ta eftin innumerabilibus venis meferaicis implart 
tatisinilomacho 8C inintcitinis, quae attrahunt 5C 
portant hepati totam fuccofitatem chyli: SC ipfa 
cum radicibusfuis eumdiTtribuit per totum he> 
par* A gibbo vero eiufdem hepatis egreditur ve 
na di da concaua feu ccc le:quae etiam cum radici' 
bus fuis obuiantibus alrjsatoto hepate, extrahic 
fanguinem generatum in eo: SC ipla ramificando 
ad fuperius SC inferius: ( vtfuperius didum fuit;) 
diTtribuit 8C portat ipfumlanguinemad 
Eum corpus nutriendum: vbidigeltio perficitur 
tertia SC quarta* Abipfo edam hepate egrediutur 
propriae viae, 8C colla portantes fuperflui tates di> 
geftionis didaeadlocapropria,quaedicentur* Ex 
quibus patet actus, politio, fubftantia, colligati' 
tia,6Calia quae inquirunturinhepate: licutjn alrjs 
membris* 
Rellac de aegritudinibus dicere* Hepar fecundi* 
q? videtur, potcftpati multas aegritudines:cx qui 
bus luditur fanguinatio quae eltactus 
Sc lic cacochymia Sc hydropifi's*Vndehydropifis 
eft error digeftiuae in hepate fecundum GaUnfe' 
eundo de virtutibus naturalibus SC in libro dc 
differentqs fymptomatum: apparet etiam ex di' 
dis q> medicamina hepatis debent applicari in de' 
xtro latere: cp propter eius fubftanriam debent 
habere aliquam llypticitatcm* 
Poftanatomiam Jepar 
neuhs ad quas mandantur 
fu perflui tates iam in eo, vt didum eft, generatae 
SC primo de cyfri fellis* Nam cyllis fellis eft qu£' 
damburfafiue vefica pannicularispolitam con' 
cauitate hepatis circa mediam pennulam vellor 
bum:adrecipiendum fuperfiuitatem cholericam 
quae generatur in eo,ordinata* Quae quidem bur' 
fa duo habet orificia fiue colla vnita adaliqua di> 
ftantiam fecundum Mundinum* vnum dirigitur 
verfus medium hepatisadrecipiendum cholera*. 
alterum ad fundum ftomachi, Sc adinteftina ad 
mundandum, dC expellendum choleram ad ipla 
propter vtilitates didas* Ex quibus apparet fi" 
tus,locus,actus,fubllantia,forma,partes,(SCcolli' 
gantia*Quantitatem poteftis videre:Sc quod con 
tinetur in ea tenetforte vnum intellectum plenti* 
Potellis etiam confiderare q?poteft pati oppila' 
tiones SC in collo communi,Sc in proprqs * quan' 
do in communi, tunc cholera non attrahitur, neC 
expellitur: fed remanet cum fanguine, SC cirri' 
nat vrinam SC totum corpus* quando in pro' 
prrjs,deficiunt iuuamenta, quaefacitinillis mem' 
bris ad qu£ delegabatur: 5C generat accidentia mi 
lafecundumGafiterciodecaufis fymptomatum^ D O a II. 
DE ANATOMIA 
& quinto delocis affedis. 
Splen eft recePtonum Ifiprrfluitatis mclancho 
* L licaein hepate generatae, in parte fini- 
ftratranfiucrfaliter amplexans ftomachum, ordi- 
natum.Cuius fiubftatia eft rara,fipongiofa,nigrior 
hepatis,figura habet oblongam, quali' qtiadra- 
gularcm: 8C ligatur per panniculum luum cum co 
ftis fecundum gibbum cius, 8C fecundum conca- 
vum cumipfo ftomacho &lzirbo. Splen habet 
duos meatus.perunum trahirab hepate fuperflui 
tatem dictam, per alium demandat iplamad fto- 
maehuin propter iuuamentadifta. Splen poteft 
multas pati 
'°ppilationes,proptcr materiam dicfta.q fi ab alrjs 
patitur defectum mundandi hcpar,corpus effici- 
tur tenue, 8C difcoloratum: fi defectum mittendi 
ad ftomachum,luditur appetitus:prouthcclegun 
tur vbifupra. Solutiones continuitatis non funt 
ftapericuloff ficutin hepate. Fortiores medicinas 
fliftmcr fplen,q hepar. Purgatur proprie per ucn 
trem. Medicatur circalatus liniftrum, prout dicit 
Cal.i^.therapeutices. 
Orn f . particulaeadmundadumfanguine 
c afuperfluitateaquofa 
flant duo, vnus a dexrrisprope hcpar,aliusafimV 
ftris balfius alio: fub ft and a ipforum eftearnofa, 
dura.ipfi vero in forma funt rotudi, uclut ouum 
tornpreffum: & habent in feconcauitates in qui- 
bus recipitur qcfab cis attrahitur. In quolibet ipfo 
rum funt duo colla:pcr vnum attrahunt aquofira 
tema vena caua, 8C per confequens ab hepate: & 
per alium ipfamaquofitatem didam vrinam traf 
mittunt ad veficam. Ad renes veniut venf,& ar- 
*eri£,& nerui: ex quibus fi t panniculus iplorum. 
lienes ligantur cum dorfo.Renes habetpinguedi- 
*|em fepofam circumquaque. Retro renes iuxta 
3pondylesfuntlumbifuper quos ipfiiacent tancp 
meorum culcitra. Inter ambos renes fupra fpon- 
dylestranfcunt vena caua, 8c aortaad membra in 
*criora:a quibus venis fatis deprope oriuntur va- 
? fipermatica:de quibus dicetur infra. RerRs pol- 
mnt pati multas egritudines prsecipue oppilatio- 
r*es,dl lapides. Modum curandi videris difficilem 
Undique. 
Quibus quidem vifis poteft omnia abrjcerecx 
repto ftomacho:fi debet fieri anatomiamembro- 
rum fuperiorum: & renibus, ad videndum anoto 
miam inferiorum:<S£ tunc numerum 8c quantita- 
tcmlpondylium infpicias,&inuenies eos quih- 
SlJe grolfiores alrjs, per qu£ defeendunt quinque 
neruorum a nucha ad vniuerfum ventrem 
ad partes coxarum atque pedum magnorum. 
Ee anatomia ancharum partium 
cius. CAP. VI fi 
PEranchas hic intelliguntur partes inferiores 
Ventris a finu eius vfque ad coxas 5C veren- 
a‘quarumpartesfunttriplices:qucdam funteo- 
mcntes:quedam exterius pro 
Partes continentes funt mirac,& fifac, 
zirbus, 8C ofia. Partes contente funt, veft- 
jq- 5 vafiafpermatica,matrixin mulicribus,longao 
nerui,uene,& infe 
Us defcendentes. Partes exterius 
fimt didymi,tefticuli, atque uirga, inguina per me 
dium, nates, 8C mujfculi ad coxam defcendentes: 
de quibus per ordinem eft dicendum. 
De partibus mirae, & 
r litac,<x zirbuinluperion uctrefa 
risfuitdidu. Qjtuadoflaita eft expediendu. In. 
anchisrcperiunturduo modi olfium.primo funt 
a parte dorfi tres aut quatuorfpodylesoftis facri, 
3C duo ucl tria cartilaginofa, olTis caud$: quorum 
primum ollis facri eft ualde grolfum:& fequentia 
diminuendo uerfusanum 8c finem dorfi:forami- 
na quorum unde procedunt nerui funt, 8C non in 
latere, ut in alqs ofiibus dorfi. A parte lateru fune 
duo olfa magnafinquolibetlatere unum:& con- 
iungfitur cum illo magno fpondyli olfis facri a po 
fterius <S6anteriusinpedine faciendoos pedinisr 
ita q? illa ofia funt lata a parte ilium: a quo uocan- 
tur iliafiueollailium. In medio ipforumaparte 
exreriorifuntconcauitates didae pyxides: in qui- 
bus recipiuntur uertebra olfium coxarum:& ibi- 
de ftati m uerfus partes ani cfi: in quolibet magnir 
foramc:de quo dicit Gafii6.de utilita.capitulo no 
no. Inter medium capitis coxe 8C olfium pubis nc 
celfarium fuit fieri foramen magnum 8C femiram, 
per quam dcfcederent nerui, 8C mufculi, uen£, 8C 
feruntur inferius. Sunt etiam 
apartepedinis ftrictaad modum branchse inpe- 
dine fe iungendo: 8C licet realiter fit unum os: tres 
tamen habet.nominadones:& ideo tria ofia dicun 
tur ab aliquibus,fcilicctos ilrjaparte fuperiori: 
os pedinis, fiue pubis ab anteriori: os femoris in 
medio. 
Dnnarf-iKnc contctis.primum quidem quod 
occurrit eft uelica qu£ efi fufee- 
ptorium quoddam uelutpcluis,liuelacciisfupcr- 
fluitaris urinalis a renibus in ea tranfcolarejCuiug 
fubftatiacftpannicularisfortiscompofita ex duo 
bus panniculis. Formaipfius eft rotunda. Quan- 
titas qualide uno pincherio. Situseius eft imme- 
diate fub pedine. In ipfa enim implanrantur duo 
meatus longi defcedctes ex renibus, qui pori vri- 
tides feu ureteres appellatur ingredictes p er latera 
ipfius diagona!iter,portantes urinam ab ipfisre- 
nibus.Eft etiaminipfa colium carnofum cum mu 
ficulis claudentibus,5C aperienribus,cxicns ab ipfa 
reflexibiliter tranfeildo per medium ufique ad uir 
gaminuiris. In mulieribus finereflexionc ufique 
ad duos digitos infrauuluam, per quam expelli- 
tur extra urina. Ex quibus apparet adus,fiubftan 
tia,pofitio,& cetera alrjs mem 
bris. Apparet etiam q prompta eft adoppilariocs 
propter collum, Sdadlapides propter urinam are 
nolam,quam fufdpit SC retinet ab ipfa. Modus fy 
ringandi habetunipfia etiam indicat q; in collo, 8C 
exrrafuturam per medium debet fieri incifio,pro 
pter lapides,ut dicetur infra in medicatione. 
pe uafis fpemuticis. 
VAfiafipermatica funt quedam ucne quf oriu! 
tur iuxta renes a uena caua, &C aorta de- 
ficendcntia portantia fianguinem ad tefticulos tam 
uiri quam mulieris : in quibus per ulteriorem di- 
geftionem efficiturfperma.Spermaenim eftfemc 
6C germen human*. In uiris protenduntur. 
7 TRAC. I* 
D O a IT. 
extra: quia tefticuli eorum funt extra. In mulie- 
ribus remanent intra:quia intra funt tefticuli mu- 
lierum: ut dicetur. Ex quibus apparet q? propter 
ortum iftorum uaforum fperma fapit naturam 
cordis,hepatis,& renum: Sc per neruos qui gratia 
delegationis a cerebro defeendunt ad tefticulos 
cerebrum in hac communicationem habet,& per 
confequens totum corpus* Sperma ergo fecundu 
hoc deciditur a toto corpore: non quidem mole, 
fed vigore,vt Dinus tenet,Sc Conciliator. 
Cnnfrrmrnrrr §rada mullerum dicctur de ma 
trice Eftenim matrix ager ge- 
nerationis humanae, Sc per confequens organum 
fufceptiuum.Cuius fitus eft inter veficam,& lon- 
gaonem.fubftantia eius panicularis eft ex duabus 
tunicis copofita,forma eius eft rotunda, cum duo 
bus cornibus feu brachrjs cellulatis: in capite quo 
rum cftparuus tefticulusapartcfuperioriimplan 
tatus: a parte vero anteriori habens canale am- 
plum. Eft enim velut virgareuerfata, autinterius 
pofita.vtin.14.de vtilita. particularum, habet 
enim fuperius duo brachia cellulatacu tefticulis, 
vclur tefticuloruburfa.habctetiam vetrem com 
muncin medio, Velutparrespcctinales:habetcoI 
lum inferius canulatum, velut virga: habet etiam 
y uluam, Velut balanum:habet etiam tentiginem, 
velut preputium: habet edam longitudinem, ve- 
lut uirga.8.uel.9. digitorum. Et licet non habeat 
nili duos linus feu concauitatcs manifeftas ad nu- 
merum mamillarum:habet tamen quamlibet illa- 
rum tripliciter cellulatam: SC unam in medio, ita 
cjp fecundum Mundinum feptemin eareperiutur 
receptacula* Colligatiam habet cum cerebro cor 
de,hepate, SC ftomacho:& ligatur cum dorfotin- 
teriplam SC mamillas continuantur 
SC menftruales. Propter quod dicebat Gal.ubi fu 
pra q? Hipp. dicebat, lac menftruo effe fratrem: 
unde fecundum idem tempus non contingit men 
ftruabene fieri SC lactare faeminam. iEgritudines 
matricis funt multae, modus medendiperpeffaria 
ab ipfainuenitur: SC hoc dc matrice. 
Subtus autemPraed^ctasPartICLdas Idgaon fiuc 
rectu inteftinum quod dimififtis fupe- 
rius in anatomiainteftinorum, inucniturquod eft 
receptorium fuperfluitatum digeftionis 
Cuius fubftantia eft par.nicularis utaliorum. lon- 
gitudo ipfius eft unius palmae ufq u e properenes 
dirccfte: fupra offa direfte iacedo:pars ipfius 
inferior dicitur anus* Circa ipm funt duo mufeu- 
li aperientes SC claudentes ipfum: SC ibi applican- 
tur quinque rami uenarum que haemorrhoida- 
les venae appellantur. Colligandam habet ma- 
gnam cum ueftca: SC ideo in aegritudinibus fc com 
patiuntur.Deinde eleuato longaone poteris uide- 
re ucnas, SC arterias, SC. neruos quiramificatur, SC 
ad partes inferiores delegantur. 
Circaae qu$ uidenda funt duo.primo continentia, 
fecundo contenta.Conrinentia funt tot quo t fue- 
runt fuperius dicta in uctre.‘quia ab illis partes ifto 
rum oriutur a mirace mirac,a fiface fifac.Exterius 
pendetes fupra os pectinis tranfeutes.Cuius prin- 
dpium3dum exituocacyr didymus, quia duplica 
tus* Finis uero ofcheosjfeu tefticulorum buria. 
Partes contentae funt tres.primo tefticuli qui fune 
organa principalia generationis humanae* Inipfts 
enim perficitur fperma* Quorum fubftantia eft: 
carnofa,gladulofa, SC alba*Deinde funt uafa fper- 
matica a fuperius didis uenienda.*quae funt duplio 
cia,fciIicctdelatoria,&expulforia.Portandafunc 
uena 8C arteria quae dicta funt oririauena cauadC 
aorta* afcendendaiuxtacol- 
lum uefic£ expellunt fperma in foramine 
cum hoc eft unus rufpenforius 3C fenfiriuus qui dc 
fcenditad tefticulos* Sunt ergo infra didymum8£ 
burfam, quatuor corpora dicta* Ex quibus appa- 
ret q> uerfus inguen in mirace Sc fiface debet ef- 
fe: 8C eft foramen per quod defeendunt a fuperius 
tria corpora, fcilicct uena 8C arteria delatoria, SC 
ncruus:& extraiuxtacollumueficearadice uirg£ 
aliud quartum, per quod dcfcendit& expellitur 
fperma in canali uirg£ * Apparet edam q? quando 
foramen uerfus inguen dilatatur praeter naturam: 
tiic corpora fuperiora ut rirbus,inteftinapoflunt 
exire & defccndere in didymo 8C ofeheo: 3C face- 
re rupturam feu crepaturam,feu aliam materiam, 
edam herniam, quorum fanatio dicetur* 
Confequeter li“dneftldcuirSa-Eft“,'mu,r' 
*■ ga agncultus naturae humanae, 
confequenri uia urine:Cuius fubftatia eft compo- 
fita ex cutc,mufculis, tedinibus,uenis,artcnjs,ner 
uiSySC grofliffimis ligamentis* Situatur 8C implan- 
tatur fuper os pectinis: ligamenta ueniuntab ofTc 
facro, &i adiacentibus hbi,uenac,& arteriae,nerui, 
caro,cuds a fuperioribus libi adducuntur. Inipfa 
enim funt duo canales, auttranfitus principales, 
fpermatis uidelicet<S£ Finis uirg£ uocaturbsi 
lanosideftglans,foranicn,mitra,capellus,prepu- 
dum: quantitas uirgae communis. 8. ucl. 9. digito- 
rum cum grollitudincmoderata, cfle debet.pro- 
portionalem uero matrici eam effe oportet* 
Prrtnnim liluci cfuoci arabica translatione 
b peritonaeum dicitur: & eft locus in- 
ter anum, 8C pudibudum,ideftuirga,fupra quem 
eft quadam futura, que fcquiturburfae & uirgac li- 
neationem * 
Incruma emuctoria:& funt carnes 
gladulolaeinpicatura coxae ordinatae*, 
rrq unt carnes grollae mufculofg; fupra os fe' 
moris ordinatae* 
Vlrimoinanchis 3C ab anchis defeendunt mu' 
fculi 3C chordae 8c ligamenta monentia 8c liganda 
coxam 8C tibiam magnam cumiplis anchis* 
De anatomia tibiarum fcu magnorum pc= 
dum, GAP* VIII. 
PEsmagnnsfiue tibia magna durata iun&U' 
rafci£ ufque ad extrema ardcu!oru.& quia 
particulae talis pedis fiue tibiaeconueniuntin mul 
ds cum particulis manus magnae, ut Gal* dedu' 
cit in tertio.de urilita. pro tantoifte pes magnus 
liue tibia diuiditur in tres partes, ut fuperius ma/ 
nus fuit diuila t una quidem pars magni pedis * 
icu tibiae dicitur coxa: alia parua tibia, tertiauc 
ro pes paruus. Verum eft translatio uo' 
cat crus quod arabica uocat coxam : 8C tibi* 
quod vocat crus* Sed de nominibus non eft DO C » II 
DE AN ATOMI A 
curandum,duntaxatq?res fit eadem per totum, j 
Pes magnus cum omnibus partibus Iliis compo 
nitur vt manus magna ex cute,carne,venis,arre- 
rjjs5neruis,mufculis,tendonibus, colligatioibus, 
atque offibus, de quibus per ordinem eft viden- 
dum. Decute 8C carne quales fintfupcrius fuit fa 
ris di dum. 
jQ) . 8C artcrrjs manifeftis infimul fiatfer- 
VenlS mo,propter caufamfuperiusallega- 
tam. Poftq ergo ven^inramificando afuis prin- 
riprjs defeenderuntin vltimo fpondylffdiuidun- 
riirin duabus partibus,quarum vna tendit ad de- 
xtram,altera ad finiftram coxam, 8C ibi diuidun- 
riirin duos ramos magnos, vnus tendit ad parte 
txteriorem, alter adinteriorem: & ramificando 
defeendunt per tibiam adcauillas &ad pedes,SC 
conftituunt quatuor venas, quae comuniter phle 
paffiones deter minatas, f.fa 
phenam fub cauilla interiori verfus talium,frian- 
da, fub cauilla exteriori,poplitica fub poliice,rena 
Orn inter digitum paruum et fequentem. Sunt er 
goin tibrjs quatuor manifefte 8C grofff quae 
Maximum fluxum & periculum multotiesinfcr- 
repoflunt,plures alrj funtrami,de quibus chirur- 
gus non habet curare* 
D- pedum, dicit Auic.ch diuerfifican- 
c nerim v * t ~ ■ 
tura neruis manuummultu.Quic- 
Suid fit,ip fi oriuntur a fpondylibus vltimis renu 
& offis lacri,& maior pars tranfitper foramen of 
fis femoris, &defcendit ad mufculos poplitis. Et 
«xiftis coiundis cum mufculis & chordis moueu 
tibus iunduram dcicendentibus ab anchis SC ap- 
plicatis offis coxe efficiuntur mufculi magni, qui 
fiint fupracoxam mouentcs genu 8C tibiam, SC 
Mufculi fupra tibiam mouentes pedem in cauilla, 
mufculi pedum mouentes articulos eodem mo 
do ficutfuit didum de manibus:ftiper hoc aliqua 
Eripientes differentiam opera non mul 
riina Variantem ♦ non tamen eft obliuifcendum 
Sfuod di du m fui t fu peri us,q? fecundum formam 
Jftufculorum vulnera prope iunduras funt peri- 
culofa valde. 
Colligationes fiue ligamenta magna 8C grofla 
defccndunt per totam tibia,SC manifeftantur val 
defubtus inguina8c genu, dC fupra calcaneum, 
& iunduras articulorum: 8C folea pedis tota eft 
figamentofa. 
. dc offibus fecundum diuifionem di- 
IITIO am magni pedis dicen- 
dum. In prima parte quae dicitur coxa, eft vnum 
fiolum os magnum medulofum,& eft ab vtraq; 
parte rotundum.fuperior rotunditas,que eft vna 
fi°Ia,dida vertebru,quae declinat verfus interius 
*ecipitur in pyxide olfis anchae, SC eft aliquantu- 
Um gibbofum verfus exterius. In parte vero in- 
oriori verfus genu habet duas rotunditates quae 
Eripiuntur 8c reuoluuntur in duabus concauita- 
dbus quae funt in focili maiori tibiae, SC fupra eft 
Suoddam os rotundum latu,quod dicitur patel- 
a genu,8C ita perficitur iundura genu. 
tibia, 8C in illa funt duo offa di 
Ea focilia.*maius aparte anteriori 8C domeftica, 
facit aciem defeendendo de genu vfq; 
ad pede faciendo, caufflam interiore,minus eft a 
parte exteriori 8C fylueftri deftendendo defub ge 
nuparum,vbiimplantatur vfcpadpede ibi iun- 
gendo fe cum alio focili faciendo cauilla exterio- 
rem:cuius oppofitum dicit Guil.de Saliceto 8C fe 
dator eius Lanfrancus 5>C male.Et qui vult vide 
re,tcftimonium veritatispoterit perhibere. For- 
maiftorum duorum fociliu apparet q? maius bal- 
bet duas concauitates verfus genu in quibus reci- 
piuntur rotunditates cox£,quia minus non peruc 
nitadiunduram,fedimplantatur(vtdidum eft) 
8c iacet prope dc fubtusgenu a parte exteriori, 
ideo vocatur adus,& verfus pedem iungendo fe 
cum maiori focili faciunt ambo vnam concauita 
tem lunarem in qua recipitur primum os pedis* 
In pede funt tres acies offiumrin prima acie fune 
triaoffainfimulrotundaliter aggregata.primum 
eft cahab arabice,grece aftragalus, &C eft quaii ad 
modum nodi bali% rotundum ab vtraq? parte* 
In fuperiori rotunditate firmatur concauitas foci 
lium,& ibi mouctur pes.In aliarotunditatefirma 
tur concauitas offis nauicularis poftipfum cahab* 
Immediate verfus pedem eft os nauiculare,quod 
eft quaii'nauis concauaraab vrraque parte Jn prl 
ma concauitare recipitur rotunditas cahab, SC in 
alia rotunditates fecunde aciei oftium pedis. Sub- 
tus autem ifta duo offa,eft calcaneus fadus fecun- 
dum formam calcanei in quo firmatur totus pes, 
8C exit verfus poftcrius,prop ter ligamenta qu£ in 
ipfoimplantatur. Poft nauiculareimmediate eft 
fecunda acies offium pedis in qua funt quatuor of 
fafatis curta,8C vnum ipforum dicitur glandino- 
fum a parte exteriori verfus panium arriculu, 8C 
funtrotunda verfus nauiculare,8C concaua ver- 
fus tertiam aciem.In tertia acie funt quincj oflafa 
tis longa correfpondenda et recipientia articulos, 
qui funt quinq;,habetes quilibet tria offa excepto 
pollice qui non habet nili' duo. Haber.n.pcs tar- 
fum,metafum,&: pcde,ficur et manus parua.Sut 
ergo in pede paruo.z6.offa,& in toto pede ma- 
gno feu Ex quibus poteft confiderare 
chirurgus modum dislocandi 8C frangendi,etper 
cofequens modum reducendi, videre poteft etia 
q? inter iftas iunduras difficilior ad dislocandum, 
oC ad reducendum eft iundura pedis parui, faci- 
lior genualis, mediocris fciaticalis.EcDeusfit ad- 
iutor nofter. Amcn. 
Traftatus lccundus5&r eft de apoftema 
, tibus5exi'tuns3&r puftuh's»Ciu'us funt 
duedodlniiCt 
w C-T 
Dodrina prima eft de apoftematibus,puftulis,5£ 
exi turis,proutinfunt membris fimplicibus. 
Dodrina fecunda in ipeciali prout infunt mejn- 
bris compofitis. 
Prima habet capitula» 
De dpofiematibus,pujlulisi&' exituris d notifica= 
tione incipiendo uniuerfaliter. Cdp. I 
Bm ' Poftema penes effentialia per Gale- 
num diffinirurin primo de aegritu- 
dine 8C fymptomate,&: per Auice* 
in fuo can.lib.i.q» com 
pofitaex triplici genere morborfr 
in vnam magnitudinem aggregata.Ifta autem dif TRACTATVS 
SECVNDVS 
finitio oftendirur efle perfecffa per Conciliatorem 
SC Albertum Bonon.fequentes viros praefatos. 
Nam diffinitumin effe conftituit,& facit eum dif 
ferrea quocunquealio.Ponitur.n.in ea 
pro gencre.Reliqua,pro differenda aliorum mo-' 
dorum compofitionis qui numerantur a Gal. vbi 
fupra. Per accidentalia deferibitur a Gal.in de tu 
moribus praeter naturam, in quo magis curauit 
apoftema mamfeftaread fenfumqad inteileftu, 
dum dicit q? vnum aliquod illorum quaeaccidut 
corporibus,exiftit res quaeiudicatur ab hoc voca 
bulo tumor,SC non pro quocunque,fed pro ma- 
gno quinocetadibus euidenter. Quam deferi- 
uerbis.ma 
nifeftum eftq? in tumore penes magnitudinem 
defiftunt membra abeo quod fecundum natu- 
ram,puta fecundum apparentiam,quia forte pri- 
magis per fe peccat mala complexio.con- 
fequenter vnio,tcrtio ipfa compofitio, vt renet 
Conciliator.Non ergo erat mutans membrum a 
fuanaturali 
bica translatio dicebat,nifi quis vellet uocare om 
nes difpofitiones qualirates,ficutin multis locis fa 
cit Gal. Quam diffinitionem perfediffime expli- 
cauitHalyabbas odauo fermone partis primae li- 
bri fui, derega.dif.dum dicit. Apoftema eft tu- 
mor praeter naturam in quo materia aliqua reples 
et diftendens eft aggregata. Tu mor fi eft magnus, 
ponitur pro gencre:fiparuus,pro accidete,in lib. 
de differentes morborn. Quomodo autem dica 
tur morbus vnus compofitus confimilis organi- 
cus,quomodo etiam poflit dici caufa,& affedus, 
genus, &fpecies,&accidens,fiue differentia,pe- 
nes diuerfis confiderationcs,omitto quantum eft 
de pr^fenti,maxime quia ad phyficalem pertinet 
dodrinam. Sufficit autem chirurgo fcire q tu- 
mor,apoftcma,inflado,ingroffado,€minetia,elc- 
uatio,excrefcenda, nomina funt fynonyma,can- 
demrem quafi fignificantia, vt dicit Henricus. 
Ponitur etiam in predida defcriptione,pr£ter na- 
turam , ad differentia tumorum naturalium capi- 
tis, ventris, & iundurarum,in quo eft aliqua ma- 
teria fuperflua,puta humoralis velrcducibilis ad 
humorem. Congregata ponitur ad differendam 
tumorum apparentium in dislocationibus Sc fra- 
duris,in quibus non funt humores,fed offa cleua 
ta.Replens SC diftendens ponitur vt offendat ma 
lam complexionem, vnionem, SC compofido- 
nem in vnum aggregata. Ex quibus apparet q> 
fatis fimpliciter moderni viri,videlicetBrunus, 
Theodoricus,Lanfrancus Sc Henricus apoftema 
diffinierunt, dicendo qeft tumor,aut inflatio, 
autgroffitiesfada in membro quocunque vitra 
fuam naturalem formam. 
Apoftematum mult£ funt fpedes& differen- 
tft.nam quaedam fumuntur a rei fubftantia,quae- 
dam a materia,quaedam ab accidendbus,qu?dam 
a membris, quaedam vero a caufis efficientibus* 
A fubftantia autem aflumit Auicen.primam diffe 
rentiam, q? apoftematum quaedam funt magna, 
quadam parua.Apoftemata magna fecundu Ga 
lenu in de tumoribus naturam,funt magni 
tumores phlegmonoli qui in carnofis fiunt parti- 
culis. Apoftemata parua fecundu Auic.func emi- 
nendae 8C puftule paruc bothorales in cute appa- 
rentes* A materia autcfumuntur differentie.pri- 
mo generaliter ponit diuifionem Gal.&T Auic.fe- 
quenseum q? omne apoftema aut eft calidum,auc 
non calidum,loquendo de calido proprie effentia. 
liter SC relatiue,vt dicetur, non autem large ficuC 
perputrefadionem:dicebat Auic.Calidu eftfan- 
guineum SC cholericum.non calidum, phlegma- 
deum SC melancholicum,ac ventofum,& aquo- 
fum, quae reducuntur adiftafpedficando magis, 
fequendo viros praefatos * dicitur q> apoftemata 
quadam fiunt ex humoribus naturalibus: quaefla 
ex non naturalibus fimpliciter Sc compofite. vc 
etiam dicetur,intelligcdo fane.nam medici quan- 
doque accipiunt ex pro in: qiique vero pro ab lar 
ge oC fiunt ex 
humoribus naturalibus,dicuntur vera, propria, 
certa,SC vniformia apoftcmata,eo quiaineis tu- 
mor qui eft ratio fenfibilior apoftematis,euiden- 
tius apparet*Qii£ autem fiunt ex humoribus non 
naturalibus,dicuntur non vera,impropria,incer 
ta, SC inuniformia,co quiaincismalaqualitasfeu 
mala morigerario magis apparet q rumor,SC fe- 
eundum hoc magis dicuntur puftulae,vlceratio- 
nes feu exiture q vero fiunt a do 
minio vnius humoris,fimpliciter,& fimplici no- 
mine nucupantur.Que vero a dominio duorum 
vel plurium,vt de fe. colliget tertio docfcor dicc- 
batfubtilis,compofit£,&: compofiro nominecda 
dicutur.Et tales differctias fumptas a materia pr£ 
cipue coniunfta fequuntur differentiae qualitatis 
8C quantitatis,cum ipfa fint de gremio materie, vc 
in alia dicitur facultate. Et ideo principaliffimae SC 
maximpn libro de differentes febrium dicuntur, 
quod per alia verba cofucuit dici in fchola noftra 
cornum'Mondfpeffulani,q? apoftemata quadam 
fiunt de materia non adufta,neq? corrupta, 
dam de adufta SC corrupra.Et vtraque, quaedam 
funt (anguinea, quedam phleg 
matica,quedam melancholica. aliqua aquofa SC 
uentofa /impliciter et copofite.Prima dicebantur 
per focium noftrum magiftrum loanem lacobu 
mala fimplicirer.fecunda mala cum additione dc 
fraudulentia,Sc mala morigerationc.Etabfcp du- 
bioitaintellcxitin quarto Auic.cu dixit9 apata 
calida et qii£ currut curfu cius,funta fanguinc SC 
cholera laudabilibus, aut malis: 8C ,pfequiturlan- 
gum ea ex laudabili groffb &fubrili fanguine,de 
quibus dicunt fieri phlegmonem SC eryfipclas.fi 
verum Sc certum quod vocauit fpinam,vt Dy' 
nus profequendo Gal.in fecundo ad Glauconcni 
exponitfuperlocum:& nonprofequitur choleri 
ca ex cholera laudabili (quia ipfa 8c o mnia alia v e 
rafub fanguine comprehendit.fanguis autem in' 
fra dupliciter dicetur)fed folumex illaudabili SC 
mordaci quae formicas, Sc non eryfipelata nomi' 
nauit,& etiam in curis tam in calidis qin non cali 
dis idem innuit fubfequenter. Neque diuifioneS 
humorum aliter faluarentur, diferepatio fola eft 
verbalis et non realis, vt apparet in fafto. Su nt aif 
tem apoftemata quaedam ex humoribus natura' 
libus,quaedam ex non naturalibus fimpliciter SC 
compofitefuo modo cumfuis nominibus,vt di' 
Aum eft SC dicetur. Ab accidentibus fumuntuf 
Vide 
cap*i DE APOSTHMATIBVS ET EXT MEMB. SIMP. 
differendae multae fecundum q?multain eispoflunt 
apparere accidenda dolorofa SC malidofa. Amem 
bds edafumunrur differende fecundum ipfum Gal, 
infecundo ad Glauconem. Quaedam funtin oculo 
quae dicuntur ophthalmic: quae in collo,fquinanric: 
quedamin bubonibusfeu emuncfrorrjs: quedamin- 
fia: quadam extra:quadam in nobilibus." quedam in 
qu^dain fenfibilibus.quedam ininfen- 
f bilibus:quaedam occurruntin corpore p!eno:quae 
damin no pleno: & id genus. A caulis efficientibus: 
quaedam fumuntur differendae fecundum Halyab- 
bate vbifupra:que lunt deriuatio 8C congefdo.*que- 
dam critica:quedam non cridca:qucdam fiuntacau 
Ms interioribus:quadam ab exterioribus. Recolligan 
fur ergo prodicite fpc cies, SC 
potiflime indicationes fumuntur curatiux. 
Caufeapoftematum 
quaedafpeciales.Gencralesfuntrhcuma 8c cogeftio. 
Caufe aurem rhcumads,etderiuadonis materif,licet 
,ulecundo,velinquarto.de aegri.&fymptornare le 
guntur diffufe , Halyabbas,ubi fupra reftrinxit ad 
fex. videlicet ad membri expellentis fortitudinem: 
dcbilitatem:admateriae multitudine: 
meatuum portantium largitatem:& expellenda 
ftri<fluram:&l cum membrum fufeipiensininferiori 
Joco eftfttuatum. autem congcfdonisinhoc 
quando enim uirtus pafddua mcbridn quo eft 
apoftema: non poreft cibum qui ad ipfum mittitur, 
digerere plena digefrione: quare remanent in eo fu- 
perff uitates:etpauladm augentur donec membrum 
depleatur Sc diftendatur:fitc£ in eo apoftema. Etfe- 
cudum hoc,ut dicit, promptius materia calida rheu 
fuatftat:Frigida vero congeritur. Ex quibus appa- 
*et q? in apoftemadbus qu£ fiuntper viam deriuatio 
1113 eft darefiens: Sc facftum effe: a quibus fumit Gal. 
indicationes curaduas: fiens 
cy materia antecedens quae fluit; fadum eft mate- 
*la coiunda quae eft fluxa,SC incuneatain loco. Apo 
J-ematavero congefta non habenthoc:fed cumfa- 
Sc fluxis reponuntur.quod Gal.in libro de in- 
Aquali diftemperanda fic declarat: mox inquitfi' ra- 
materia calida dcfcedcritin mufculum, primu 
quidem maiores venae,&: arteriae implentur, 8C exte 
duntur.‘deindeminorcs vfcpadminimas: & dehinc 
ad regio nes priorum corporum,que funt caro & pa 
,culi;&: fit apoftema. Ecce q? ibi eft fiens materia an 
tecedensin venis:&:fadum, materiacoiumftain car 
& ex hoc apparent cauft: generales. 
Caulae {pedales funrrresprimidu£,anrccedentes, 
eoniunde. Caufteprimidu^funtcafus Sc percuf- 
t°‘ Caufe antecedentes funt quatuorhumoresna- 
non naturales. Humores enim fecundum 
Pdictum fuit in anatomia, funt duplices: naturales 
non naturales. Naturales funt qui funt cum fan- 
jnc, aut cum aliquo naturam fanguinisrcrinente: 
untmatcria nutridonis.&Tproptcr hocintelligo 
Princjpaliter: & proprie a naturalitate nu- 
tj l0ri!s quandtads,neq;iuuamen 
dft remouendum cachexiam:quod per totum au- 
vtfunt purus, &C uerus fanguis‘cho- 
cetftcproprijs nominibus nominentur; com- 
muni tame nomine in lib.de cholera nigra a Gal, {an 
guis vocantur. Malia aurem Rabbi Moyfe in quarto 
expolitionis fecudoepidimiarumallcgatur. Halya. 
aurem in fecundo techni5maflam fanguineadicit.Et 
talis fanguis folus eft materia nutridonis,nonilIe qui* 
formalitcr diftinguirurab alrjs humoribus: vtdice- 
batfocius ille de fando Floro: qui Parilius, non eft 
diu,fatis bene difeordantias loannis defando Ama- 
doampliauit. Non naturales vero funr qui funta 
fanguinefeparari: 8C propter eorum malitiam non 
funr apti ad nutririonem de fe, fcd mittuntur ad loca 
deftinata,propter fcitaiuuamcnta, aut extra corpus 
expulfafaciuntapoftemara,cxituras,puftulas,excie 
fcendas, fcabies, decolorationes, fudadones: 8C ali- 
quoticsinfenfibiliterrefoluuntur:& aliquoriesintus 
putrefiunt, 3c faciunt febrem: 8C alfumuntnomina 
naturalium humorum:{anguinem,phlegma,chole- 
ram, &C melancholiam. Differunt tamen ab eisfccun 
dum Gal.de cholera nigra ;quiahumores naturales 
coagulantur Sc nutriuntur: 8C fecundum magis, 8C 
minus funt rubei. Non naturales vero non coagula 
tur:fed permanent,&C diuerfos habent colores fiauu 
album 8C nigrum: vtcircaprincipium apoftematu 
fadorum euideriain apertione, Sc rcpercuffione eui 
denter offendit.Iftud edam in fecundo de elementis 
cuidentiflime declaratur:ctin capitulis lingularibus, 
fequcntibuslpedficabirur manifefte. Ex quibusap 
paret q; ex humoribus naturalibus, fiut quatuor fpc 
cies apoftematum verorum, qu£ communi nomine 
in fecundo ad Glaucone phlegmones uocantur:pro 
prrjs tamen nominibus phlegmone,eryfipelas,cede- 
ma,feu corrupto uocabulo undimiafcirrhus,{eu feli 
rofis, autfephyros.Ex non naturalibus edafunt qua 
tuorfpecies nonuerorum.fcilicet puftuloe&l exitu- 
r$,qu$ libi nomina uerorum uendicat, 8C aflumunt: 
8C duoadhsec rcducibilia,aquofa<S£ uentola: 8C fic 
funt fex nomina apoftematum ffmplicium, SC com/ 
pofirorum infinita: de quibus dicuntur prefata no- 
mina equiuoce: per prius tamen dicuntur deueris: 
per pofferius uero de non ueris, que funt puffulf 8C 
exiture. enimfuntparuaapoftemata,& exi 
coniun<%, autfcparare, SC uariolf, 
feu bothores.Sonant tamen magis proprie de uene- 
nolis,ut dicit Hcnricus: 8(. ambo carnem, 8C cutem 
quodammodo comprehendunt:uelic£ uero cutem 
{olam. Que quales in fpeciali ffnt,inferius apparebit* 
Exiture autem fecundum Gal.in de tumoribus pre- 
ter naturam: & in fecundo ad Glauconem, funt di-' 
fpoffriones illaein quibus afeendunt partes interius 
prius fe cotangentes, in quibus necclfarium eft con- 
tineriin medio aliquam fubftanriam Ipumofamfcu 
humorofam,que diuturniratetemporisin muldfor- 
mibus alteratur fubftanrrjs: autin faniem ftue pus: 
aut in aliquam fubftanriam extraneam fimilcm mel- 
li, faeci, aut amurce, autlapidibus, feu filis,utin glan- 
dulis repentur.*qu£ quidem fiuntab aliquo humore 
non naturali: mox a principio fluente,aut ex putrem 
fa<flo phlegmone coadunatur pus uclut in aliquo fi-' 
nu. Caufae autem coniundaeapoftematum,SC pu- 
ftularum/unt materie, in particula funt congre- 
<5C incuneatse. 
sigp.apoft.™„,n,™s;^s;:ss 
inflatio 
9 TRAC. II. 
D O C. I. 
preter naturam ex aliqua materia humorali vel redu 
cibiliin membro coadunatadbi eft apoftema. Apo 
ftemata verafignificantur per tumorem,dolorem, 
SC calorem fecundum magis 8C minus graduata.No 
Vera vero fignificantur, per tumorem,8C 
donem, 8c malam morigerationem fecundum ma/ 
gis SC minus etiam determinata. Partes minus calft 
d$;,dicuntur frigide relpedu magis calidarum.Om-/ 
nis enim res medicinalis dicitur ad aliquid infecudo 
techni, 8C tertio fimplidu pharmacorum. Signa ue 
ro lingularium apoftematum,et earum materieruin 
in fequentibus capitulis dicetur. Ex quibus compo 
fita cognofcuntur:neq; ad fingularia accedendu eft, 
donec Termones generales fint praeuifi,Vt Gal.feptft 
mo, 8C nono therap.confutuit* Etfcias fecundum 
Auic. cp apoftemata lingularia p aru m fu nt pura. fed 
plura eorum funtcopolita:praedpuevera:quia mul 
ta non vera videntur effe tamen ponen-' 
turfimplicium,vtexinde compolitorum curae 
trahantur. Apoftemata in periodis, 8C paroxyfmis 
dC erilibus analogiam fequuntur fuarum materiem, 
vt infecudo de differentrjsfcbriu innuit Gal. 
ftemata quatuor tempora habent, fdlicet principii!, 
augmentum, ftatum, et dedinadonem.Signum prin 
ciprj eft,cum vides materiam currere, 8C membrum 
extendere. Augmenti,cum cocauitas,& acuitas ma/ 
nifefte augentur. Status, cu m ftant in fuo eft 
fe.Declinationis,cum groflities incipit minui uel traf 
diftindio temporum eft ex parte elfen 
tiae apoftematum: quamuispofllintfuo modo diftin 
gui ex parte accidendum, & exparte alterationis ma 
teri£ penesquf cur$ fubalterantur:po flet tamen ofte 
di quomodo interdum coincidut omnia illa tempo 
rafcilicetprincipium cum principio etc.& fepius no 
coincidunt: quae omnia gratia breuitatis omitto. 
Apoftemata li non retrocedunt, terminantur per in 
fenlibilem refolutionem: aut per putrefactionem: 
autper indurationem. Etfecudum Gal.in deinequa 
li dyfcralia: quae per refolutionem eft melior alrjs:<3£ 
illa qu£ per laniationem melior cp qu$ per corruptio 
nem:perputrefactionem ucro limpliciter mala. Si" 
gnum cp apoftemarefoluitur, cftlenitas, 8C carentia 
pulfationis.Signum cp laniatur,eft dolor,etpulfatio 
cumaugmeto caliditatis. Signum cp corrumpitur, 
eft nigredo 8C liuiditas. Signum cp retroceflit,fubft 
|adiminutioperinfrigidationem:autpcr venenolft 
tatem ad quam fequitur feb. 3C accidentia mala. ludi 
cia puftulraum in capitulis proprrjs dicentur. 
Judicia exiturarum funthaec. Cum videris inquit 
Aui.pulfadonem plurimam,aut duriciem 
|am,autcaliditatem, 8C dolorem augmentatum:tuc 
aeftimaq? apoftema eft in via, vtfiatfanics 8C exitu-' 
ra:cum aurem videris lenitatem quadam, SC fedatio 
nem doloris 8C caloris, 8>C cp caput acuatur, dC cum 
digitis apprehendis inundationem,& colore ad qua 
dam albedinem declinare videbis; tunc faniem fcias 
Ibi efle.vndeHippo.in fecundo aphorifmorir. Cir 
cageneratione faniei magis accidunt dolores 8C feb. 
qp facta lanie: 8C in cognofcendo faniem lis bene auft 
fus:quiafecundumHippo.infexto aphorifmorum. 
rnultoties non manifeftatur, immo decipitur medft 
cus propter Ipiflitudinem loci, 8c faniei groflitiem. 
Exirurafecundum Aui. quae fit prope membra nobi 
prope juncturas, dC In membris ncruolis 8c vc 
nofls,& que fiunt in membro debili, SC calore 
li depauperato,& quaefiunt de materiagroflagrauis 
motus,plana 8C nonacuta:fufpectaeft, SC malae mi' 
turationis:propter quodindigetadiutorio, 8C matu 
ratione,8C feftina apertione. Quaeautem cftfccundu 
diuerlitatem ab ifta,eftlaudabilis:& non indiget ma 
gno adiutorio:quiacito 
ritur. Exiturae terminantur aliquoties perrefolutio 
nem.*faepius tamen per apertionem: 8C apertura quae 
fit per naturam melior eft q? qu£ fit per artem.Et qug 
per ferrum q? que per ruptoriu. Nam fccundu Auft 
cen.haec perforatio quae fit per partem, generatiua 
eft virus,& fordicici,& fiftularum: veruntamen cir 
non vides excuiarionem:tuncno eft ingeniu aliud. 
ludiciafanieiponitHippo.in primoprognoftico 
rum:putredo autem laudatur quae eft alba,& 
lis per totum, carens malo odore:quae vero eft con/- 
traria,peflima. 
Judicia aliorum contentorum in lingularibus ca" 
pitulis dicentur. 
Curationem "P°rremaa1 Gaj. perficere videtur 
per intentiones lumptas ab ipns 
fpofitionibus,& ab eorumnatura. Etfecundum gc 
ncralem indicationcm,uidctur cp ipfe tractaueritfub 
nomine fermonis de apoftematibus ex humoribus 
naturalibus generatis,in tertiodecimo therapeu.5£ 
de non veris exinnaturalibus humoribus factis in. 
14. Et hic etiam tractabitur de cura apoftematum uc 
rorum ordinatorum 6>C non corruptorum:quae qua 
tum eft de fe vtplurimum refoluuntur: deinde fub 
nomine puftularum 8c exiturarum de non veris fa' 
niofis corruptis, &C in alienam naturam conuerfis.id 
dicationem curae fumendo ab ipfadifpolitionc, &a 
membroru,ut dictum eft,natura.Dilpolido autipfa 
continet quantitatem, qualitatem, 8c materiam quae 
includiturin eius fub ftantia. Aliter enim curatur ma 
gnum apoftema: aliter paruum:aliter deriuatum 5C 
fiens:aliter congcftu 8c factum:aliter calidum: ali ter 
vero frigidu ere. Natura 3C membroru indicat:cp 
aliter curatur apoftematal carnolis particulis:aliter 
in neruofi's:alitcr in oculo:aliter 1 collo.*aliterin emft 
<torio:& ftc dcalrjs: proutfuperiusfuit diftindum, 
8>C inferius diftinguetur:principium facientes in fecit 
do ad Glauconemabinuentione occafionis aegri tu' 
dinis: vt quae eum faciunt abfcindantur:q? au' 
temiam eft fadum,fanare oportetfecundum eunde 
interdo therapeu. Cum ergo generatio commU' 
nis omnibus phlegmonibus ex fangule,ideft ex ma* 
f$ iqindigeatpat 
riculadnfluitaute, ut didumeft,amplior,mandant 
aliqua particuIa:quandoque vero trahente ipfaqnf 
patitur:mittitautem particula, quandoque quidem 
VtfuperiJuum:quandoque quidem vt trifte:quan/ 
doc£ vero propter ambo: que u ero trahunt, hoc eft 
propter calorem morbofum,aut dolorem, 8C iuuaf 
ad hoc debilitasparticul£,& mcatuu lati rudo, 8C ali* 
rumuiarumftridura,& fitusinbafo:utfuperius dt' 
dum fuit: Confcquentcr ex omnibus fumuntur,cC 
judicantur tres intentiones. Prima eft remouerc fu/ 
perfluum quodinfluit. Secunda eft curare,etmitig* 
re dolorem, 8C adionem qu£ membrum recipit, 
materiam attrahit. Sed tertia eft q? fadum eft fan*/ 
re. Prima completur per Gal.ubifupra dicentem* DE A P OSTEMATIBVS ET E XI. M EM B. SIM P. 
Cum enim aequaliter fibiinuicem auefli funt humo- j 
res,& plethoram faciunt, 3C etiam vbiplethoranon 
eflet,dolore membri phlegmonem patientis, ac calo 
rc fluxionem cxcitante,fanguinisablationecuratur. 
& balneis fequcndbus, 8C exercitationibus, 8C. fri- 
febris no adfir,adhuc edam et 
pharmacis cuaporandbus:5c praeter haec omnia ieiu 
regiminibus debitis. Cum autem flaua vel ni 
gfa bile, vel phlegmate, velferofis tumoribus plena 
fuerit corpus, 8C cacochymia generata fuerit, pro 
cuiufq; humorisabudands purgatione curariofacie 
"daefnde quibus Iferius in fingulis capitulis,& in and 
dotario dicetur.Aucrfio aut, feu antilpafisddeftI co 
trariu euulfio comunis eftin calibus Vniucrfis: cptu 
principium 8C augmentum. Quantum autem ad 
flatu m,& declinationem non eft malum vri euacua 
donibus per eandem partem :quamuisnoui medici . 
Sciunt talia abfq; praeuifione. vt dicit Auerroisin 
fepdmo,& dicetur infra de phlebotomia. 
Secunda intendo completur cum fcdandbus do- 
cumrecftificandbus malam qualitatem, 3C 
cum refringentibus, & intercipientibus materiam a 
parte fluxus, & relaxantibus per partem vnde meni 
Jbrum confucuitpurgari. 
Sed&l terriaimendo completur per euacuada ma 
teriamaloco. Euacuatur autem non folum diapho- 
fed edam repercuricndbus:&l ma 
gis incipientibus phlegmonibusrepcrcutiendbus efl: 
Vtendum quam euaporandbus cafibus faluis exce- 
ptis:de quibus Gal.videtur quatuor excipere. Pri- 
mus eft, quando apoftema fitin emundorrjs.Secun 
dus,quando fit a re venenofa. Terdus,quando ma- 
ceria eft grofla. Quartus,quando eft vehementer in- 
cuneata* Auicen, aurem non excipit: nifi quando 
dt inemun<ftonjs:aut in loco vbi fitdmendum de 
3'editu ad membra principalia. Rogerius excipit fo- 
in materia vencnola. Commentatores ipfius 
Suatuor magiftri vltraipfum in materia congcfta,et 
frigida valde. Er quando fit per viam erilis,SC iuxta 
Principalia:8C quando fit per fubiramderiuarionem 
Brunus dicit vt Aui.Theodoricus, vt quatuor magi 
flri:Lanfrancus excipitdeccmcafus.Hericus.19.ma 
gifter Dynus de Florenda fuper quarto can.Aui.ex 
cipit,Z3. Ego autc diftinguo qti£ 
riam propria funrrcpercufliua: vt oxycratu ex aqua 
ct aceco,platago,folarrum, bolus ar*abfinthium,cin 
Tlamomum:& talia quae repellunt materiam quain- 
l,cniuntadfundum.SC quedam funtrepercufliualar 
§edi«fta:vtalbumen oui,malua,oleum rofatum , SC 
maftichinum,collyriaalba: 
talia quae alterando prohibent membrum a fuper 
fluitatum receptione. Dicoduoprimo qrinprinci 
P10 olumapoftemaru phlegmonicoru copctuntrc- 
Pctcufliua proprie.10. cafibus folii exceptis. Primus 
apoftema eftin emunft:orio.fecudus,qua 
eft materia venenofa. tertius,quando eft de mate 
ria Valde grofla. quartus, quando cft de maceria ve- 
j,emencer incuneara. quintus,quando eft criticum, 
caufaprimidua.fepdmus,quan- 
0 eft in corpore pleno. octauus,quando eftin cor- 
P°re debili.nonus,quado eft iuxta membrum prin- 
C|Pale. decimus, quando eft fortiter dolorofum. Se 
c*j*r*do dico , q? in principio omnium apoftematum 
P lle§monicoru copetunc repcrculfiua large;tribus 
cafibus duntaxatexcepds.Primus, qii apoftema cft 
inemundorio.iecudus, quando eft per viam erilis* 
tcrtius,quado eft de materia vcncnola. In omnibus 
iftis cafibus quado materia eft fluxa,3C apo 
ftema in facfto dTc: 8C maccriaaJiquain parte eft reli- 
<fta: oportet materiam refolucrc, Sc euaporare cum 
diaphoreticis non mordicadbus,fed domefticis me> 
diocriter calidis 8C hu.maximc in calibus tribus vki 
mis,in quibus volumus materiam trahere,&C apofte 
maaugere, d>C reditum materiaeauertere:& hoc ali- 
quoties facimus cum emplaftris acrradduis.aliquan- 
do cum vento fis, vt dicit Aui. Sit ergo regula gene 
ralisq? in principio omnium phlcgmonum abexee 
ptis ponantur rcpcrcufliua.In augmeto cum eispau 
latine mifceantur refoludua .In ftatu vel ante ftatum 
fuperipfa fincequalia.Cum autem declinatio,SC fup 
ple finis ftatus fuerit;non fit ibi nifi quod refoluar, 8C 
laxum faciat. Et hoc nihil aliud eft diccre,nifi q? dura 
te fluxu eft repercutiendum: 8C ccflante ipfoefteua 
porandum:mediantcuero,mediadum. Incafuquo 
apoftemaincedit via refoludonis, auxilia cum qui- 
busiftacomplenturfecudumdiuerfitatem materie- 
rum in capitulis lingularibus,& in antidocario dice- 
tur. Si vero apoftema via incedit in fecun- 
do ad Glauconem, curatio earum exiturarum quae 
iamincipiuntfitpcrindolorofam chalafticam , ideft 
laxationem,fiueeuaporadonem cum tetrapharma- 
co molli mirigariuo in quo quid fit mellis additum* 
Quae autem iam proceflerunt, ad digefd- 
uam d>C fuppuraduam ducere oportet. Quae aurem 
in aliam Ipeciem tranfiucrunr,per chirurgiam abfein 
dendafunr:vndein quarto therap. Et oportet interi 
dentem,idefi: operarem ad meliorem modorum ire* 
Modi aurem ipfius funt tres, breuiras fcilicer curatio 
nis, 8>C indolorofe operari.8C tertia cu hisinfallacia, 
feu tuto curare. Ipfius autem iiifailacie funt tres inte- 
tioncs.vna quidem 8C prima,vtfordamur finem to 
taliter.aliaucro, ut fi non fordamur finem totaliter: 
lalrim cp palfioallcuietur, SC non noceat laboranti* 
fed tertia, vtnon fallaciter rcuerrarur aegritudo. Se 
eundum hoc autem in nunc propofiris exituris inue 
nitur quandocp per chirurgiam: quandoq;perphar 
maciam via fanarionis cligibilior.que per chirurgia, 
que ex toto genere praeter naturam fu nr,penitus ab- 
fcindere intendit, quae vero per pharmaca, primo 
quidem diaphorare 8C euaporare, fi vero hoc no eft 
poflibile,fuppurarc SC putrefacere. Secundainten- 
do in eis fit 8C per confcqucns aperire,8C mundifica- 
re Si incarnare 3C confolidarc:& haec ad curationem 
vlceru ducere. Neque enl (vtdicitGal.4.therap.) 
fuppurare,& cataplafmarc cft fecundum primam ra 
donem curaeapoftematum: fed mitigatio quaedam 
fymptomatis, fcilicctdoloris. Etfequitur,compen- 
diofa enim cura phlcgmonum per ficcanda, 8C refol 
uenda completur pharmaca,que uel totaliter fanant 
a dilpofido ne, ucl fi relinquunt quidbreuc,fuppura 
tur:& cum acri pharmaco euacuacur:& fifubdlisco 
rinens fuerit cutis, 8C cito patientem liberare uolue- 
ris, incifionis eft opus. Et hoc eft quod dicebat Aui- 
cen.q? curatio apoftemadsinquantum eftapoficma 
eft attraftio materie qu£ facit accidere apd- 
ftema. Auxilia autem maturaduacum quibus prae- 
diiftacomplentur, in fingularibus capitulis et and- 
dotario dicentur* Maturato autem apoftemate. T R A C. II* 
D O C* L 
aut trafmutato,& incuneato,fi lanies aut materia no 
refoluitur, velliin conuenicnritempore ipfum per 
fe non aperitur, potilfime li' timeretur corrolio, aut 
aliud nocumcntum:aperiatur:& li necelfe fuerit, co 
traaperiatur Sc extrahatur.prompdusautem, SC tU" 
dus propter caulam fuperius diAam aperitur cu fer" 
ro:SC fequendodoArinam Albucafis fiat foramen fe 
eundum quantitatem materi£,& loci,ad formam fo 
Irj oliuae 11 ue myrti. Et oportet q> in aperiendo fepte 
attcdanrur codidoes.Prima, q> fcAio fiat in loco ma 
Secuda,q?fiacinmagisIferiorfloco. Tcrda,ut 
fiatlecudu rugas,& Icelfu m mufculoru* Quarta,q? 
caueacur nerui, Sc venar qjti! erit polfibile. Quinta, 
qp materia fubito tota no extraharur:predpue in ma 
gnis exicurisrquia dmedum effet de virtute. Sexta, 
qdudolorofius quopoteritlocus traAetur. Septi" 
ma, q? poft apertionem locus mundificetur, SC in" 
carneruratq? confolidecur. Auxiliaadmundifican 
dum funt elyxhnia, SC SC emplaftra,(S£ 
Vnguenta qusein lingularibus capitulis,SC in anddo 
tario dicentur. Jn primis tamen diebus fuffidt vitei" 
Jus ouicum albumine infpilfacus cumalumine: vt 
faciebat Guil.de Saliceto.Poft uero rranfeundum eft 
ad mclrofatum, Al mundificaduum de apio. Poftue 
road vnguentum apoftolorum, 3C acgyptiacum.SC 
defuper bafiiicon,diachylo,& diapalma,& alia quae 
adulcera ordinancur:eo quiapoftaperdonem exitu 
&puftuEead curationem vlcerum 
reducuntur. Si autc patiens non fufdneret ferru,ape 
riatur cum medicinisretadhoclaudat Aui.fe.lini,fer 
menti!, & ftercus columbinum: 8>C fiincorporaretur 
cum fapone molli, aut cum mucilagine linapis, bo" 
num effer. Ruptorium tamen de calce, Sc fapone,in < 
hoc obrinetprincipatum. 
De phlegmone ucro cr apoftematibus fanguincisno* 
tificatio. Cop, i i. 
PHlegmon fccirdum Gal.in primo de segritudi" 
ne,& fymptomate dicitur dupliciter, vno mO" 
docomuniterpro omniinflammatioe particularia. 
Alio modo proprie pro omni apoftemate ex fangui 
ne uero,et puro generato,alfu mens libi in fccudo ad 
Glauconcm generis nuncupationem. Et eft duplex, 
licrusuidelicet, SC non uerus. Verus ex fanguinebe" 
nigno multo plusfaltim epidigeat pardcula,fir. No 
uerus ex ma!o,& non naturali efficitur. Sanguis eft 
huor calidus, erhumidusex teperadori parte ipfius 
chyli generatus:& eft duplex,naturalis, SC non natu 
ralis.Naturalis eft humor calidus dC humidus, in fub J 
ftanda temperatus,in colore rubeus,purus,in odore 
6>C faporeamicabilis. Sed non naturalis eft ille qui de 
uiat ab ifto infra terminos fuaelatitudinis,quos fi tra 
feat,no eft fanguis,fed alter humor.Qd cotingitdu" 
pliciter. vno modo quado ipfius fubltanda efficitur 
magis gr offa vel fub diis cp debeat. Aliomodo qn 
aduritur:cteiusfubdleconuerriturin choleram citri 
na,& groffumin melancholia abfcpfeparatione.Per 
aliud fit innaturalis quado alter humor aduenit defo 
ris.*quod multipliciter contingerepoteft fecundi! q? 
melancholia cu 
ipo mifceri polfunt. Ex quibus apparet q> ex fangui 
ne generatur quatuor fpecies apoftematum. Primo 
cx iangule naturali 8C benigno generatur uerus phle 
gmOtEx fanguine illaudabili per admiftione tria ge" 
neranturapoftemata fecundi! q? tres huorcspoflunt 
miTceri ci! eo. ut li ueniret libi cholera, generat phle" 
gmo eryfipeIatodes:& li phlegma, phlegmon undi 
mlades,reu ucrlus cedematodes: li' melancholia,phle 
gmonfephirodes. Exfanguinc Illaudabili per fub" 
ftantialuam,et aduftionem fecundi! eius grolfitiem, 
8C rubtiliratcm,generantur oes a car 
bunculoufc£ adelthiomenu, ucfunt carbunculus, 
pruna,ignisperlicus, aucfacer, efthiomenus, 8C an" 
thrax: Non autem ut dicebat in concordari 
trjs fociusille. 
p r phlcgmonisfuntprimitiu£ utcafus, 8C per" 
cuifio,&malitia regiminis. Sc antecedetes, 
ut fanguinis boni,et laudabilis exuberanria:propter 
qua ad particula debilitatam calefaAa, 8C decolora" 
ta diriuari cogitur,etincuncari,utin capitulo uniuer 
fali fuit di Aum:ad quod oportet recurrere, ut di Au 
eft,liuisbcne particulamuidere, CoiunAa caufaeft 
ipfemet fanguis in loco incuncatus. 
• funt tumor eleuatus, calor rori 
bigna ludicia dus > rubor fanguin ’ > dolor 
pulfatiuus, 8C renitenda extenfiua:& alia ligna reple 
done fanguinis fignificanda. Phlegmo quatuor ha" 
ber tepora,principium,augrnetu,ftatum,et declina" 
done. Significatur principium peripfius caufari! pr£ 
fentia. Augmenti! per additionem magni tudinis,<S£ 
retendonisdeclaratur.Sratusper aggregatione mate 
ri^.Declinatio incipit tendere ad lenitate. Phlegmo 
terminatur per refoludone, aut per laniatio 
ne,aut per putrefaAionem,aut per lapidationem.Et 
tu fds per ea qu£ diAafunti capitulo uniuerlalfillud. 
qcfrefoluitur: quia tumor diminuicur,et dolor pulfa 
duusalleuiatur. Et fds illud quod faniatutper addi" 
donem pulfadonis,&I caliditaris, et fixionis utriufqj* 
Et fcis illud quod putrefit per renebrofitate: <5d illud 
quodpctrificacurper duridc. Pr^ccreainphlegmo 
ne pleri! q; ueniunc mala accidenda que cura ordina" 
riam pr$uaricant,ut cft dolor magnus,quando eft in 
membro fenlibilfietreditus macerieiadinfra,quado 
cft in emunAorio; 8C corruptio efthiom enata, quan" 
do nimisinfrigidatur, 8C materia conculcatur: A: du 
rides fclirorica,quando indoAerefoluirur. Quodr" 
ca attendere oportet mete in unaquaq; remutadone 
ad quid tranfit eorum qui curantur tumorum unuP 
quifqj: SC dare operam ei, quodciiqj appareatinfe" 
eundo ad Glauconcm. 
Curaphkgmonis 
Vniucrfale fumitur ex capitulo communi fuperius 
polleo. Particulare quatuor habet intcndones.pri" 
mauitam ordinat.fecunda maceriam antecedentem 
adaequat.tertia materiam coniunAam cuacuac.fed 
quarta accidenda corrigit. 
Prima completur cum debitaadminiftradoe feX 
rerum no naturalium cum fuis annexis uergenrium 
ad frigiditatem Sc ficdtatem:uteftaer, cibus, 3C po' 
tus,fomnus,& uigilia,motus,& quies,inanitio, rc 
plecio, &acddendaanim£. In primis ergo eligatur 
aer fyncerus 8C clarus, no huidus, nec rheumaticus» 
Et cibaria ipfius fintleuia,paucinutrimend.noncO' 
medat pinguia, neq? dulcia, di mittat bro dia,legumi' 
numfubftantiam, &laAicinia.fpedesabhorreat, SC 
illia, SC cepas, Sc vina fortia»vtatur laAucis, fpP D E A P. O S T E M A T IBVS ET EXI. M H M B. S I M P. 
nachfjs, Sc boraginibus:fads ponat de aqua in-vino* 
& 11 febricitarer, tranfeateu priHana,crladeamygda 
bni, Sc hordcato.fobrie viuat.cccnam dimittat.vc 
trem teneat laxum.quiefearfaltim fecundun mem» 
Etum apoftematum.parum dormiat, de die faitim. 
honefte vitiat. 
Secundam rem completphlebotomialfiplethora 
bt per partem cotrariam,fi fueritin prindpio:& per 
candem, fi fueritin ftatu Sc dcclinarioe.immo etiam 
Vacuamus fecundum Gal.in.13.therap.vr fuperius 
didum fuir,non folum propter p!ethoram,fed pro- 
pter magnitudinem paflionis,& dolorem, Sc como 
derationem humorum. Dolor enim SC calor phle- 
gmlati mebri rheumatis fuit:et fi fine fupfluita 
te fuerit corpus,umuerfales canonesfemp feruado. 
Tertiam rem complent rcpercuffiua, & refrenan- 
tiainprindpio.exceptis cafibusin capitulo vniuer- 
condidonarislSc cum refoiuduis miftisinfquali- 
ter cum refrenaturisin augmento: 8>C cum ocqualiteir 
Jtnftisin ftatu:cum puris refoiuduis in fine ftatus, 
in declinadoe vt fiipra: fi apoftema inceditin via 
tefolutionis.Si vero incederet via exiturae, cum ma» 
turatiuis, aperitiuis,& mundificaduis.Etdeficcanda 
E-int in vtriufq? finefanant. Auxilia repercufiiua 
refrenanda qti£ compctuntin principio,funt qua 
tuor formarum. Prima eft Gal.fecundo ad Glauco- 
r|em.oxycratumcxaqua& aceto in forma potabili 
2Tufds,& cum fpongiaapplicatum. Secuda eft Aui* 
quod Rccipitfcmpcruiue lib.i. vinigrolfiacerbilib* 
5‘farinaehor.quartam.fi corticum granatorum,fu- 
ttiacpulueriratorum.an. vnc. 5.coquantur,Sc fiat H 
tfimentum. Tertia forma eft Halyab.Re.fanda.al.et 
tub.an.drac.ii]. memirhe.drac.iii. ci m oleae, boli ar. 
fhfidrac.fi&.5.tere omnia fubrilitcr,& diligenter cri 
Qa,& diftempcracumfuccofcmperuiue ac portu- 
*aC£5fiueladuce,& fiat linimen tum. Quarta forma 
cfi t o du s c 6 m u ni rati s r efr $ na n d u u m, e t ai terari u u m 
Vulnerum 8c concuflionum. Recipe albumen ouo- 
rum quantum vis, aquerofarae, aut olei rofarumad 
P laci cu m.' fiat 1 i ni m e n tu m Sc cum fiupads pannis ap 
pheentur, & faepe remutentur. Localia quae com- 
plent intentionem augmenti funt trium formarum. 
Quarum prima eft oleum rola.nam fecundum Gal* 
*uterdo pharmacorum fimplicium ex parte rofa.re 
tr?nat,ex parte olei cuaporat. Secunda eft Aui.Re- 
c|pe foliorum 
rin? hordei unc.i.olei chamomille quartam. J.coqua 
tl,L& pifterur,& fiat emplaftrum molle. Terdafor 
J?13efteiufdcm.Recipe vini codi quartam.i.aque ro 
a‘aceti. an.quartam.5. croci drac.rj. bulliat modicu, 
*-°lentur, Sc fiat epithema cum ftupatis aut pannis,et 
ardiusc| repercufiiua remutentur. Localia que re- 
luunt, Sc complentintenrionem ftatus edam funt 
formarum. Prima accipitur a magifrroDyno. 
j.^c,'Pc folioru malu£ an. M.i* furfuris fub 
ispartem.i.anethi,fenugreci an. vnc. 5. olei chamo 
- quart.5*coquanrur cum vino, SC piftentur,& 
at emplaftrum. Secunda eft Gal. 13. therap.Recipe 
|> e,^3ePanLfrumentacei lib.i.infundaturper ho- 
Jtunaquaferuenti, Sc exprimatur aqua0dC mellis 
l|aartfam‘1‘m^ceat:ur,&:fiatemplaftru molle. Ter- 
!0n urmamPonIt Aufiin vnguentodido diachy- 
,et^aEhcone:quorum etrecepq ponan- 
tardius remutentur» Decii 
nationem vero per dcficcationcm eo plent Ia na fu c> 
eida, aut fiupara,autfpongia, aut filrrum cum vi- 
no ftyptico calido infula ex prclfa SC applicata* Per 
faniationem complent declinarionemauxiliatrium 
formarum. Quarum prima eft triapharmacum 
Gal. quod fit de farina frumenti, aqua, 8C oleo fi" 
mul coAis: 8C fiat emplaltrum. Et fi vis eam colora 
re cum modico de croco,fac. Secuda forma cfteiuf 
dem Gal.& ipfam affumitHalyab. Recipe mucilagi 
nis ficuum, 8C corticis radicis maluauifdlib.i. fari nae 
frumenti lib. 5. coquantur infimul.8£ fiat cmplaftru. 
Tertia forma eft comunitatis. Recipe foliorum mal" 
ue,fenecionis,radicislilfj, 8C corticis maluauifcfiana'.. 
M.i.farinae frumenti quartam.i.farinaefe.lini.vnc.fi 
axungiaepordreccnrishb.j.coquantur herbaecum 
aqua, cum alfjsin mortario,8C fiatempla 
ftrir.& iftatardiusremutentur. Siautem colleAala 
nie non aperiatur per fe, aperiatur cum fagitella, vel 
cu medicinaapeririua, 6c mundificetur, &incarnc" 
tur,& cofolidetur.iuxta forma diAaincapirulo vni 
uerfali,& dicendam in traAaru de vlceribus:eo quia 
exiturae aperq,vt di Au m eft,ad vlcera reducuntur. 
Sed quarta res quse eft accidentiu m corre Aio, c5" 
pletur, fecundum naturam accidentium que conrin 
gunt:vtfiadeft dolor, q» fecundum omnem modu 
mitigetur. N am dolor profternit virru tem: e t totam 
rcAam operationem impedit. Ponantur ergo repo" 
re doloris alterantia 8C dilatantia, vt eft oleum rofa. 
cum vitellis ouorum: aut mica panis albi temperata 
in aquaferuenti exprefia,et cum oleo rofa.mifta:aut 
maluae coA$ cum aqua mifq cum furfure fubtili, 8C 
oleo violarum:& crocusingrediturin fedationedo 
loris fecundum Aui. Et fi eft necefle tranfirc adhyO" 
fcyamum,fac audaAer.Nam herbaipfiuscum cinc" 
ribus calidis coAa,& cum axungia recenti ali qua mi 
fta,dolorem mitigat, 8C apoftemara calida maturat. 
vtponitTheodoricus. CauctamcanimiahumeAa 
tione:quoniainprindpio efttimorofa, ut dicit Aufi 
Reditu adinrrinfeca fccuratcuacuatio 8C 
attraAio,etfi no cum alio,faltim cu vetofis.Si igitur 
fufpitio ne habueris,q apoftemaiduretur, decoque 
in aq radice cucumeris fyIueftris,uelbryoni^,vel ala 
rfimulrotiesquide ipfarum fo!arum:quandoqueau 
tem SC pinguiumifchadon, idefl: ficuum fuperimpo 
nens.Demum in illa aqua farinam mifce, & pingue" 
dinemanferis velgalline,& coque: & fiat emplaftru 
infecundo ad Glauconcm. Si vero in apoftemate 
corruprioaccidar:runcfcarificalocum:etcum aqua 
falitacmbroca: &L poftemplaftraipfum cum farina 
fabarum, aut orobi co Aa cum oxymclite:<SC reliqua 
curatione efthiomeni cura. 
Capitulum adminiculat iuum proditio de carbunculo, an* 
thracc0zx c)lhiomcno,zr puftuhsmalis fangty 
nets:& cura eorum ponenda, 
Puftlllsc ma^3e corruptaefanguineae,ut diAum 
eft,funt omnes quaein fua eruptione di" 
mittunt cfcharam.Ex quo apparet q licetfuruncu" 
lus fit paruus phlegmon, non propter hoc eftpu" 
ftulamala corrupta: quiainfuieruptione non facie 
cfcharam.Curatur etiam et maturatur faAa phlebo" 
tomia cum frumento mafticato, SC diachylon: 8C 
mundificacur cum meile coAo , 6C farcocolla, ut 
ponitRafiSj qui ipfum uocat carbunculum. Sunt 
4 . i i /* < TRAC II. 
D O C. I. 
enim tales puftulae quae dimittunt efcharam fecun- 
dum Gal.in.14.therap.cx languine groffo ebulliens 
te,E putrefaciente; q? dum incipit ebullitio,caula eft 
carbunculi, E prunoe,E ignis perfici fiuefacri.Si vi- 
tra protenditur, E per ebullitionem adipifeatur ve- 
nenofitarem , eft caufaanthracis. Si vitra q> finiatur 
ebullitio,E p u trcfadio,caufa eft gangrene,E efthio 
meni. Sunt enim gangr$ne,E cfthiomeni,E carbun 
culi ,pprie phlegmones, in lib.de tumoribus praeter 
natura. Non ergo funt didae puftulae ex miftione 
E aggregatione humorum naturalium , vt dicebat 
LanfrancusE HericusdicetipfeHcnricus infuisno 
tabilibus de hoc fecerit dubium,fcd funt de langui- 
negroffb bulliente, in quo fubtile, E groflum, q> in 
choleram*, E melancholiam conucrtuntur, fintad- 
huc fi mul: E propter hoc dicebat Auicen.q? funt de 
cholera citrina , E mclancholiainfimul mifris,diffe- 
rentibus fecundum magis E minus,vt dicetur. 
PH* crcrn carkunculus, uc pruna, fiucignisper- 
ficus, vel fandus,quae quali pro eodem 
accipit Auiccn.p uftula phlebotonica,maIa,veficas, 
E combureslocum in quo cft,nigrafeu cinericia cu 
rubedine obfcura, E dolore verfuto, E ardore, E 
Veficatione in circuitu:ex qua cuenitquando rum- 
pitur, efchara: qualem facit accidere combuftio E 
cauterium. 
Cuius caufa eft groflus languis femibullitus,E pu 
trefadus,aquo non fuit adhuc feparatum groflum 
E fubtile. 
C' carbuculi incipietisfuntrubor,furciditas,d 
I&Ild triniras,duricies,doIor,etcalorerincendiu, 
acuitas,E paruitas formae ad modum ciceris, veloci 
tas augmenti,veficatio in circuiru:E quando matu- 
ratur, videtur caro mortua E efcharalis, quae fordl- 
tlem emittit vifeofam,ac fi eflent radices quedam.’E 
aliquoties erumpitur fn multis locis:E poft rcduci- 
turadvnum Ec. Carbunculi non funt negligendi: 
quia in parte funt vencnofi.Carbunculi licet a prin- 
cipio non fint vlccrati, terminantur vtplurimum 
ad vlcera.E ideo tra datus vlceru m in ipfis habet lo 
cum.Carbunculi fequuntur peltilentiam. 
carbunculi tres habetintentiones. Prima vl- 
“■ tam ordinat, fecunda materiam anteceden- 
tem adaequat.fed tertia materiam coniundam regit 
E gubernat. 
Prlmalntentio completur cum debita adminiftra 
tione fex rerum non naturalium cum fuis annexis fc 
eundum formam datam in phlegmone:nifi q? opor 
retq> magis declinent ad tenuitate,et infrigidatione, 
E humcdadone:eo quiaadlpfosplurimufcquutur 
febres.EtpropterhocfubtrahaturvinumE carnes: 
vratur laduds,portulacis, E granatis, E omnibus 
acctofis.Et li neccfle fit,detur brodium pulli com la- 
duds,E agrefta altcratum. 
Secunda intentio completur cum phlebotomia, 
primo a parte contraria, deinde quando locus inci- 
pit alterari ad nigredinem,de parte eadem. 
Sed tertia Intentio coplerur ante vlcerationem,cu 
miftis reffaenatiuis, E euaporatiuis:ne materiaretro 
cedat :neq?eria irritetur: E adhoclaudatur pcrGal. 
in.i4.therap. emplaftrum de arnoglofla: E ipfum 
acci pit Auf.Cuius forma cfr.Recipe arnogloflae,len- 
>: • m, panis furfura cei ana.coquantur cum aquado- 
t> rdiniantur; E applicentur fupralocum:Eln clr- 
cultu Aui.cum eo addit gallas: E credo q, liTubtllls 
fanguinis magis apparet quam groflus, laudabiles ef 
fent. Et emplaftrum de duobus granatis codis cum 
aceto, aut aqua acetofa,jllud idem, Remifla allquali 
ter furiofitate, emplaftrum Aui.deficubus, E vua 
palla E nuce, E farina hordd codis cu vino ad ma- 
rurandum, Erumpendum eflctbonum. Fadaeru 
ptlone,mundlficetur cum fucco aprj,et melle,te fari 
na codis: E poft more aliorum vlceru cum diachy- 
Ion confolidetur. Vnguentum tamen de bolo ar. 
oleo, et aceto femper in circuferetrjs ponatur. Sive 
ro locus incipiat malignari E corrumpi, fcarificetur 
circumquaque: E lauetur cum aquafalita: E vicus 
cum trochifcis calidicon diilblutis cum vino deficce 
tur:et efchara mundificetur cum emplaftro dido‘de 
apio,aut de butyro: E regimine anthracis, E vlceru 
putridorum curetur. 
Anthrax Guil.de Saliceto nlhilaliudeft, 
quam carbunculus malignatus. Mate- 
ria naq; anthracis eft fanguis groflus, E ebulliens tan 
tum:q? propter fuam ebullitionem adeptus elf vene 
nofitate.Didtur autem bonabuba per antiphrafunl 
quiapeflama, pcriculofiflima: (E dei iuatur forte ab 
anthra quod eft cor,q> femper appetit cor). 
C ' anthracis fecundum Henricum funt ligna 
carbunculiaugmcntatacum varia venam 
in circuitu coloratione ad modum iridis: E magna 
membri,in quo eft,pondcradone,ac fi' eflerligamen 
tis ligatum cum magnis E intolerabilibus anguftfjs, 
E caIoribus,cumproftrationeapperitus, E naufea, 
E cordis pulfu, cum magna defedione. Anthrax 
ex tota natura, eft aegritudo acuta, E periculofa: 
quia de materia multu venenofapefdlendali, E con 
tagiofa. Et deterius eorum eft fecundum Aui.q? acci 
ditin cmundorrjs, E vicinitate membrorum prin- 
cipalium: timendum enim eft de reditu Et 
omnispuftula mala venenofa, quaepoftquamappa 
ruit retrocedit, eft mortale: E maxime fiapparue- 
rint mala figna.Et quando accidentia funt vehemen 
tia, eft lignum malum. Si vero accidenda remittant 
tur,E quietentur, eft lignum bonu. Etfaluius mor 
talium, vtdicit Aui.eftillud quod eftrubeu demum 
E eurinum. Exeo vero quodad nigredine decli- 
nat,nullus euadit. Anthraces eni m in pefdlenda mul 
tiplicantur. 
Cura anr^racis quatuor habet intentiones. Prima 
vitam ordinat.fccundaconfortat cor.terda 
materiam antecedentem euacuat.fed quarta mate- 
riam coniundam extrahit E gubernat. 
Prima completur cum debita adminiftradoe fex 
rerum non naturalium. Ordinetur ergo fibi manfio 
luminofa:E vociferetur: E parum permittatur dor 
mire: E alia ordinentur fecundum q? fuit didum in 
carbiicuIo:nifi' quod magis fubtilieturregime: 
tur ficut dictantur habentes feb.pefdlenrjalcm. Suffi 
cit enim ptiflana E aqua cum zuc.ro.lac amygdala' 
rum, hordeatu ufquc ad quartum vel quintum die, 
maIagranata,araciae,limoncs,E omnia acetofa funt 
pro ipfo.Et fi eft necelfe,detur brodium pullae altera 
tum cum agrefta E laduds. 
Secundares completur cu adminiftradone bona: 
E probatae theriac^in quantitate vnius fabae, E di' 
ftemperate cum aquafcabiolae, aut decoctionis eius» 
aut cum aquarofa.bugloflaejfi feb.eft multum acer' D E ;'A POSTHMATIBVS ET EX t: M E ,M B. ST M P. 
12 
t>a. di fit eius adminiftrado, fi eft poflibile, per fex 
horaspoft abum:etnon comedat de totidem lioris. 
Ecdico poflibile: quia in theriacancccflitas no habet 
horam, vt dicit. Auenzoar in principio thefau. In ta 
to enim tempore vel circa communiter celebratur 
digcltio prima. Auenzoar tamen in theriaca concc- 
ditfeptem horas,SC plus.Aucr. uero nouem. Et totu 
Eoe eftlecundum medietatem temporis toralis dige 
ftionis qii£ eft.16.horarum fecundum antiquum pr£ 
ceptum qdn duobus diebus ter corpus reficiatur,!!" 
cetfecundum Auicen.terminusmorj cibiinftoma- 
cho fita.iz.horis vfquead.iz.quod detotoftoma- 
dio,&:inteftinisintelligendum eft. vt dicit Albertus 
Eonoii,Ratio eft:quia nullum pharma 
cofum debet mifcericum cibo.gcneratur enim in- 
dolor,vt dicit Auczoar vbifupra.The 
*iacaautem non folum eft pharmacofum,fed etiam 
ln medio naturarum patientium corporum,etledcn 
tJum ea pharmacorum.^.fimplicium,quod no pro- 
prie,fcdfimilitudinariccftintelligcndum. Etrcdeun 
do ad propofitum,emplaftretur libi cor ab extra cui 
1‘ofa.viol.floribusbuglolT£,& fandalisomnibus,ar- 
cortice citri. Et fi feb. concedit,addatur modicu 
de mellilla, Qc maiorana, atque de croco. 8C fcarlatu 
rindu m i n grana, in hoc habet magnum locum tor 
gentilia, 6C herba tunici loco theriaese laudatur per 
Hernoldum* 
Tertia res completur cum phlebotomia eiufdem 
partis,aut cum ventofis, 8C fcarificationibus, fi seras 
*con tolerat. 
Sed quartares completur cum 
prohibentibus in circuitu, & non fupra, ne materia 
introcedat: vt eft vnguentum de bolo armeno,oleo 
rofa.autmyrrino, cum aceto miftum. Supra locum 
apponantur extrahentia materiam. 8C fi non cum 
*dio,faltim cum ventofis, aut fudiombusfuccurrite 
viligcnter,vcl cum diligentialquiaacgritudo eft quae 
Paucas datindudas. Ad vltimas enim aegritudines 
curationes funt neceflariae ad perfc(trionem, 
hgo enim aliquoties fui coadus cum cauterio adua- 
ilplum extirpare: immoaudiui q? cum morfu ali- 
cuius vilisperione remouebatur. Scarificeturetiam 
in circuitu, SC embrocetur cum aqua calidafalfa, vt 
anguis exeat, et no coagulcrur.aur corrofiuum ap- 
Ponatur. SC arfenicum in hoc obtinet principatu m. 
n loco vero, in quo aliquas daret inducias, mature- 
tur: & aperiatur cum ficubus, SC fermeto, atque fale 
lnllmul miftis. Vt ponit Aui.poft fecundam aut ter- 
nam appofirionem huius emplaftri locus folet appa 
rer€ totus niger, 8c apertus:&. ex tunc mundificetur 
Urn mundiricatiuo deapio:vtin carbunculo fuitdt 
tum.Etpoftea cum diachylon finiatur. Medicame 
e vitello oui cum fale applicatum maturat, SC 
anthracem, vt dicit Theodoricus. Prcterea 
maturandum, dirumpendum didat lameriusra 
Pl,lEes.Recipe radicis apij,ranarum, fcabiofte,ro- 
frumenti, fe.li- 
hmelliSjOlcfaxungip veteris:coquatur cum vino, 
at emplaftrum. Confolidaquoque maior inter 
nos lapides contrita quodam diuino miraculo an- 
crat’ Interficit ex toto,infra vnius diei 
patium talirer,qjpoftea no indiget nifi aliorum vl- 
dQUm cura5"V'cdicit Rogerius,quodaffirmatTheo- 
fiCUS* IHudidcm accipiyn!: quacwor magiftri, di 
. generaliratdefcabiofa verbum notabile: q?Icabio.-.; 
lainpotu fumptacum vino vel comefta, interiora 
apoftemata ad exteriora conuertit: 8c eainfenfibili- 
ter diflbluit. Illud quod ponit Hcnricus deproba- 
rioncanthracis curabilis, 8C mortalis deburla fellis 
porci, fabulaefuntThcodorid. In cura anthracis re, 
ipicecuram carbuculi, 8>C cfthiomenfiquiain medio 
eorum eft, vtfupcrius fuitdidum. 
r/ji * licetpropricnonfitpoftula:eftta- 
Llthiomenus men effedus puftularum:&ipfius 
cura eft cis proportionaliter. Eft enim mors, 6>C diC' 
fipatio membri: & propter hoc dicitur cfthiomenus 
quali hominis hoftis cum pufrcfadione,<Sd mollifica 
tionead differentiam lupi, 3C cacri quaediflipant me 
brum cumcorroiione, dlindurarionc. Non ergo 
funt idem, vt dicebat Theodoricus dC Lanfrancus. 
atqjHenricus. Efthiomenus vulgariter dicitur ignis 
fandi Antoni],autfandi Martialis. Efthiomenus vo 
catur gagrenaapud Graecos.vndeinlibro detumo 
re,inter maximos phlegmones eft vocata gangraena 
mortificatio exiftens patientis particulse.Aui. tamen 
ponit differentiam inter ipfam per maiorem, 3C mi" 
norem mortificationem. 
r* r ni ' • di dcftrudionis viteinmem 
Caula ctthiomeni bris fit tripliciter, vno modo 
quando membrum non poteft recipere vitam,fcili- 
cet vitam fibi a corde delegatam propter diffipatio 
nem complexiois, 8c harmoniaeipfius caufatam a ni 
mia frigiditate, vt in hyeme valida, dlindodaapo- 
ftematum infrigidatione: aut ab cxcellcti calidi tate,, 
8C venenofitate accidetis,etpuftularum malignam. 
Alio modo:quiainmcbro vitarccepta fuffocatur, 
vtin magnis apoftematibus:qu£ ita obturant venas 
QC poros cutis,q?fpiritus carens refpiratione,fuffoca 
tur. Tertio modo:quia vitano poteft venire a cor 
de ad membrum,propter ligaturam, autconcuflio- 
nem fadam in via. 
C' c. ' j * » funt fecundum Gal.ybi fupra. 
hlgnaoT ludi ia primumquide extinguitur co 
loris floriditas, qu£ adhaeret phlcgmonibus:deindc, 
SC dolor 8C pulfus difccdunrmon ccffante difpoliria 
ne, fed mortificato fcnfu. Nigrum ergo membrum 
efficitur molle, SC putridum cum faetore cadauerali: 
dC ideo cum premitur cum digitis, facit foueam quae 
non reuertitur: immo quali videtur cutis a carne fe- 
parata. Efthiomenus tante eft ferocitatis, q? nifi cito 
fuccurratur, faciliter mortificatur quae palla eft par-, 
ticula: 8C comprehendendo continua,mterfidtho- 
mines. : 
oi' . tres habet intentiones, prima 
Cura elthiomeni vitam ordinat.fecunda mate 
riain antecedentem adaequat.fcd tertia locum corru 
ptum,& mortificarum regit 8C gubernat. 
Prima completur cum debita ordinatione rerum 
non naturalium dedi nandum ad frigiditatem, 3C te- 
nuitarem.Cibus ergofuus micae panis lint lotae cum 
aqua,hordeatum,auenatum cum ladc amygdalam, 
brodium pullae alterarum, maxime fi febricitarer, 
utatur laducis,portulads,pomis granatis,er alrjs ace 
tofis. Et ad omnem euentum, quia fumi qui eleuan- 
tur a corrupto, poffunt inficere cor, detur libi theria 
ca,et alia cordialiaadminiftrentur libi fecundum qd? 
didum eft in puftulis fupra didis. 
Secudaitctio copletur cu phlebotomia: dlfanguis TRAC. II* 
do a i* 
inundificatione cum diacatholicon:8C cafiafift. 8C ta 
marindis,lupulis,fumoterre: 8C polypodio: SC talia 
qu$ fanguinem habent depurare: eo quiainiftis 
ruptionibus femper efi calefadio* 
Sed tertiaintentio completur, eo modo quodicic 
Aui. Cum ergo inquit vides membri colorem alte-- 
rarfitunc oportet q> liniatur cum vnguentode bolo 
armeno, terra figillara, SC aceto. Si autem illud non 
valer,non inuenies excuiationem quin 
nem profundam facias in diucrfisIocis:aut fanguifu 
gas apponas, SC venas paruas proximas aperias: 8C 
locum cum aqua falitalaues: vtfanguisgroffus 
cat:& non congeletur. Etponefuper locum fcarpel 
latum quod putrefactionem prohibet, & refoluir:ut 
efi farina orobi, aut fabarum, 
corporata. & femper bis in dic cum aceto calido la- 
ua. Poftquam autem ca!efacfiio,et furia celfau crint 
vnguentum aegyptiacum , quod fit cum floreseris, 
alumine, meile, 8C aceto, aequaliter miftis, 8C cocfiis, 
defuperapponatur.prohibetenim,& refoluitputre 
faefiionem: 8C facit cadere quod eftputrefaftum: SC 
conferuatillud quod fequituripfum. Si autem per 
tranficrit dilpofitio: SC incipit venire ad mollitiem 
6c putrefa(ffioncm:cauteriza:& feparacorruptum a 
fano cum cauterio afiualfiaut cum medicina cauftE 
ca:vtfunttrochifcicalidico, aut andracaron,autaf- 
phodelorum. Etadhocmelius,etinfallaciuseftfccu 
dum Theodoricum,8C Henricum,&: me,arfenicum 
fublimatum purum, autcorrecfium in puluere, aut 
cum vino dslfolutum, cum carpia,autcotone defu-- 
per applicatum praecipueinter fanum SC corruptu. 
Et fi neceffe efi pofi,fepara modicum cum Ipatumi- 
neinter fanum SC cotruptumTacitenim fine dolore 
fifiere aegritudinem incontinenti. Modum autem 
iplius infra capitulo, de glandulis,8C de cancro,et ru 
pturafpecificaui.poftca procuretur cafus cu 
butyro,aut aliquo vncfiuofix 
Et poftquam cecideritefchara,Iocuspurificctur la 
uando femper cum aceto, 8C emplaftrando fecundu 
Guil.de faliceto cu tali emplaftro,Redpe mellislib.5. 
vitellorum otiorum crudorum trium vel quatuor 
in numero.farinaehor.lib.5.mifceatur:& fiat empla 
ftrum. Er pofi duos vel tres dies, Vt melior fiat mun 
dificatio,addantur huic cle- 
Ae. Cum ergo efi neccflarium incidere membrum: 
quia putrefactio non ceflat:&timetur q? corruptio 
ad alia uadat membra:incidatur et ferretur,iuxta do 
«firmam inferius dicendam:SC cauterizetur quodeo 
tinetipfum, quia illud efi tutius. Quomodo autem 
membrum corruptum, SC mortuum feruatur nefoe 
teat,dicetur dum de conferuadone mortuorum 
ctabitur.Hec efi ergo quantitas quam dicimus hiem 
quit Aui. Ettu quide inueniesinferome comuni de 
ylceribus putrcfactis:quod te oportet addere capi. 
I>e Eryfipdate fcuh£Yifipila}zr apoftmatibuscho* 
Uricis, Cap. ni. 
Licetphlegmain generationehumorum fcqua- 
tur fanguis,er pofi fanguinem de phlegmate fit 
plus in corpore: nihilominus quia apofiemata chole 
ricain multis conueniunt cumfanguineis,pofiphle 
gmonem,&apoftematafanguinea,dicctur de chole 
ricis. Apofiemata cholerica, nomine communi mv 
linatur gnece eryfipelas, aut vt aliqui volunt hx* 
rifipila :qiria pilis 8>C cuti: eryfipelas enim 
curis eftpropria palfio:ficut phlegmon carnis,licec 
confequenter fe extendant» 14.therapeutices. Efi 
tamen duplex eryfipelas:eryfipelas verum,et no ve 
rum. Veru eryfipelas ex cholera fit naturali 
te, vt dictum efi, quae proprie {anguis dicitur fubrH 
lis,quod Aui.vocatlpinam.Non verum ex cholera 
fit non naturali,quod formicam vocat Auicen. 
de Cahi4»therap.eryfipelas duplicem habet differes 
da, quia aut fine vlcerarione,autcuhac fiens. Priu 
autem vniforme efi, 8C vocatur phlegmo.valiud vo 
catur formica, fiue herpes. Ifiud etiam innuebatinli 
bro de tumoribus naturam. Cum 
uencrit cholericum rheuma, quod quidem certicudt 
naliter efi tale, ideftpurum,& fequeftratum:vlcerat 
curim.Quod vero efi tenue, 8C ianguini comiftum, 
:8C non feparatum: magis in tumorem eleuat quam, 
vlceret. Horum autem alter vocatur eryfipelas. AH 
ter vero herpes. Infecundo etiam ad Glauconemfa 
cit difiincta capitula.primo enim determinat de for-- 
micis, & herpetibus: deinde de cryfipelatc certo qd* 
ex fan guine fubtili fit. Efi ergo eryfipelas apolrema 
cholericum cum duplici dicta differenda: per prius 
tamen dicitur de vna,per pofterius de alia. 
ra aute efi humor calidus, 8C ficcus ex fubriliori par-* 
te chyli generatus.Et efi duplex,naturalis, 8C nonna 
turalis rloquendo de naturali dupliciter vt dictu efi. 
Naturalis efi humor calidus, 8C ficcus, in fiibftanda 
fubtilis, in colore rubicundus, declinans ad quan- 
damcitrinitatcm,inodore,&faporeacutus. Non 
naturalis efi,qui declinat ab ifto infra terminos fuc la 
tirudinis: quosfi tranfeat,no efi choleraproprie,fed 
alter humor.Quod contingitdupliciter:vno modo 
per fe 8C in fe:alio modo per miftionem. Per fe & in 
fe duplidter.uno modo quado cholera naturalis pu 
trefit,<SC aduritur: & talis dicitur adufta per putrefa-- 
etionem.alio modo quando cholera non naturalis 
vi tcllina aduritur fiucin fiomacho,fiuein hcpatc,fi> 
ue in ucnis: et efficitur praffi na, et e rugi nola: qu$ fun c 
in vltimo malide.Per admifiionem efficitur cholera 
in naturalis, cum alter humor aduenit libi deforis. Et 
hoc fit multipli citer: vt fi phlegma renue admifeetur 
cum ea,efficitur cholera dtrina.Tigroffum,uitellina. 
fi melancholia adufta pcrmilcctur, efficitur cholera 
adufta per admifiionem. 
Et ficfuntfecundum Aui.fexfpedcs cholereinna 
turalis:fed fecundum Halya.nonfunt nifiquatuor: 
quia de duabus Ipedebus aduftis nullam facit men" 
donem. Gal. autem infecundo de virtutibus no 
nitpreter naturam, nili vitellinam,quiapralfina, SC 
aeruginolam ex malis oleribus dicit generari 
macho,autex aliqua maladiipofitionein venis,in fe 
cudo prognofticoru. Ex quibus apparet q> ex cho 
lera generantur quatuor Ipecies apofiematum.PrH 
mo ex cholera laudabili quam fiibtilcmlanguinem. 
vocant,generatur vnum apoftema quod certum 
SC Verum eryfipelas dicitur in fecudo ad Glaucone. 
Ex choleraillaudibili per admifiionem generantur 
triaapoftemata.fi eryfipelas phlegmonodes, eryfipe 
las cedematodes,eryfipelas fcirrhodes.Ex choleraiH 
laudabiliper aduftioncm,generanturfecundu eius 
fubtilitatera 8C groffidem omnes puftulsccorrofiu# 
ab herpete vfqj ad cancrum, yt funt herpes ferpigo, 
& formica in, 14., therap. D E APOSTEMA TIBVS ET EXI. MEMB. SIMP. 
Caufeautem cT%lan'svcri funtvtphkgmo 
nis veri,primitiuae, videlicet an» 
lecedenres,&l coniunAae. 
SlVna & iudic/a fulmll"1,rL'rI,cr«"Pronem 
G ad phlegmoncmiuxta doAn» 
Gal.i4*therapeu. SC fecundo ad Glauconcm. 
Et in hoc apparet q in erylipclate vero SC certo, cft 
Species phlcgmonis. Affumcdo ergo primum 1 ignit 
Vfri» e 11 color rubeus declinans ad citriniratem.fccu 
du rubedo cito euancfccns raAui.tertium tumor no 
fultum tranfiens cutim.quartu caliditas vehemens 
leb. attrahens, &plufquam in phlcgmone.quintum 
pullatio non magna. Icxtum dolor mordicatiuus, et 
pungitiuusnon extenliuus, vtin phlegmone: SC alia 
hgna dominium fignificatia. Erylipelas vt» 
phirimiimaccidicinfacie:& incipitin lepore nafi:de 
mdefpargitur ad faciem totam: SC hoc eft propter le 
nitatem cholere, 8C faciei raritatem. In offis denuda 
fioe crylipelas malum.In erylipelateputredo, autfa 
nies5 malum. Erylipelas verum quatuor habet tem- 
pora,vtaIiaapoftemara:quorum ligna afuperiori» 
hus extrahantur. Erylipelas verum raro facit lanie. 
Vcplurimum enim per infenfihilem euacuationem 
terminarur. Proptereainerylipclatc conringuntac 
Edentia , quae aliquoties in curando fuperantfuam, 
caufam: 8C preuaricant ordine curationis, vt de phle 
gmone diAu eft. erylipelas motu fcquitur 
tertianae: quia ad eius materiam habet analogiam. 
Curaeryfipdatis ver,’vtcura-v>eri.Phlrcfm5is> 
1 r procer regime vnmerlale, qua 
0i* habetintentiones.Prima vitam ordinat.fecun» 
da materiam antecedentem materiam 
c°uiun Aam extrahit 8C cuacuat. fed quarta acciden- 
da corrigit. 
Prima completur cum debito regimine declinan 
frigiditatem 8C hu. vtin tertiana. Eligantur er» 
S° aer,& habitatio frigida .* 8C infrigidata cum fpar» 
lQnefoliorumfalicis, vitis, 8c cannarum, iunco» 
*um,rofa.& viol.Et dimittat omnia calida vn Alio» 
a5pinguia,dulcia,&lacuta:dimittat vinir,&l laAici» 
r*a‘vtatLirlaAuds,portulacis,cuciirbita,hordeaco> 
p1 d 8c alrjsfanguincm inlpil]anribus,infrigidadbus. 
°brie viuar.Vetrem teneatlaxum.Dormiat et quie 
lcat: Ac etiam honefle vitiat. 
Secundam rem complent euacuatio,&phleboto 
0 euacuetur materia cum aliquo chola 
: vtefleleAuarium defuccorola.aut aquata» 
Jdanndorfi Rafis.quod Reci.prunorum damaf.zo. 
auiarindorum recentium drac.x.zuc. vio. quarta 
ediam*fiat colatura:qu£ detur de mane.Etli vigo 
AeAuarium cumdrac.i. defucco rofa. elfec 
a debonum.Phlebotomiafiat,ficxpedit,fecundu 
9dum qui diAus eflin phlegmone, 
tie Crtlani rem 8C repercu» 
prindpio.cafibus fciris in capitulo generali 
<}uCePtls* pollea cum euaporantibus extra fecun» 
d er 1 m ma niEella m fe n fu i t r a n fp i rationem. Qu o n i a 
te J5,*1011 Sdantitatefblum conrrillat,fed 8C qualita» 
tjQ e .e ,aie n t e mh ab e n s i n fl a m m a ti o n e m: sii frigi da» 
dus eindlgebat ampliori, quam phlegmone. Tenni 
ln^ngidationis fit tranfmutatio coloris: ec 
effijp c Afat tunc cerrillime. Aui. etiam ad hoc laudat 
perul0ncm a<Iu? frigide: Gal. uero fuccu folatri,fem» 
porculacejpfyllijj hyofcyami, et cetera in ca 
pitulo.dc phlegmone formata:deinde euaporatma 
teriam Gal.cu farina hordeialrjs in curaphlegmo 
nis,iam fuperius di Ais. Sicut enim 8C ligna fu mebau 
tur fecundum analogiam ad ligna phlegmonisdca ec 
auxilia ad analogiam curationis iplius. 
Sed quarcainrencio completur de reditu materie, 8C 
induratione,6£ curruprione,ficut in phlegmone di> 
dum cft de dolore, 8C ardore:optimum fit mitigati» 
uum dcfolrjs,<S<: radicibus hyofcyamiinuolutiscuni 
ftupiscoAis Hib prunis miliis cum populeone, uel 
cumaxungia:fecudum q? dephlcgmonis dolorefu 
perius fuit dictum, fi coutingeretipfum ulcerari,cu» 
retur cum unguento albo, aut cum unguento de li» 
thargyrio: aut liadderetur eis fcoria plumbi, opti- 
mum e ITer. 
Capitulum udminicuUtiuu prodicto dc formicis, het 
petibus,(zr puftulismalischokricis. 
P n. t malsecholerice (utdiAum ell)funtom» 
nes quae in fua eruptione dimittunt cor» 
rolioncm SC uirulentiam, ut funt omnes ab herpete 
ufque ad cancrum. Etlicetlint multae fpeciescaren 
tes nomine:came funt duae nominatae manifdlae,her 
pes uidelicet cenchriasgraecc,arabiceformica 8C mi» 
liaris:8C funt omnes de cholera non naturali differen 
te fecundum grofficiem &fubtilitacem. Q> autem 
tralit ultra in groflirie,herpes efthiomenus graece uo 
catur, cancer latine. Et haec eft incentio Gal.in libro 
de tumoribus praeter naturam. 14. therapeu.fecudo 
ad GJaucone.Auic.uero omnes pullulas cholericas 
faAas a cholera non naturali, fequeftrata,uocac for» 
micas:quiaacholera naturali naturalitate nutritiois 
di Aa,quae cllfanguisfubtilis,dixic fieri fpinam, idefl 
uerumerylipelas:utfuperius fuitdiAum.Comifcea 
mus ergo graecum, 8c arabicum: SC faciamus gratia 
manifefte do Arinoe,duas fpccies pullularum cholerl 
carum: fub quibus cotineantur aliae: una uocatur her 
pes quae fit de cholera fubtiliori:alia uocatur formio 
ca de cholera grolfiori: 8C non curemus de nomini» 
bus,duntaxatq>resintelligantur. 
o - rrro Herpes pullula uel pullulae malae choleri 
k ' caeeryfipelate uelicatae,ecinfiammat£ cii 
pruritu 8C rubedine declinante ad citri nitate.Ec bre» 
uiter herpes nihil aliud eftq? erylipelas pullulata, SC 
ulceratu.unde.G.in. 14. therap. ualde enim ell fubti" 
lis cholera quae herpetem generat, ut non folum om 
nes cranfeat,que interius particulas, carno 
faefubftannaefunt: fed SC cutem ufque ad epidermis 
da,quafolam corrodit,eo q> detinetur quid abipla: 
quodfidemum hanepertranfiret uclutfudor5nou 
ulceraret. 
/-i 1 ror figna ex diAis nota funt. Hx di Ais etiam 
apparet q? herpes eft uelocioris refolu» 
tionis,quam formica.etiam apparet qell medium 
tranficusdeeryfipelate adformicam, SC dc formica 
ad cancrum. 
■ tres habet intentioncs,uccrylipelas. Pri» 
u ma uiram ordinat.fecunda materiam an» 
recedentem adaquat, tertia materiam coniunAam rc 
git 8C gubernat. 
Prima 8C fecitda complentur ut diAum cfr de ery 
li'pelate:nifi q iuuametumphlebotomiae minoratur 
in eo* Tertia uero non fimiliter in fecundo ad Glau 
conc3quia crylipelas indiget infrigidare cum his qux TRA C; " II* 
D O C* L 
humedant, cum non fit ulceratum, Non ergo cum 
laduds,necportulads,nec cum aqua frigida: fed cu 
teneritatibus vitis,SC rubi,& plantaginis,cum lenti' 
bus, SC farina hordei: SC co q>fcriptum cftadphk' 
gmones, mifcendo quid mellis,fiindiget mundifica 
tione. Ad vlcerationcs vero quae nonfunt multum 
male morigeratae,fufficiunt vnguenra alba,SC metai 
lica,quaedidafunt:& diccturin vlceribus viruletis* 
■p - eft puftula vel puftulae malae cholericae, 
fine latitudine cum inflammatione SC 
pruritu ambulantes in cute cum vlceratione, cor' 
rofione,et virulentia»Et breuiter formica nihil aliud 
eft quam herpes malus. Eiufdem enim generis funt, 
ut didum eft.Cuiusfunrdu£ fpecies:vnaeftleuioris 
motus,quia de magis acri,& fubtili cholera. Alia tar 
dioris,quia degrofliori cholera:adeo q? quibufdam 
uifumfuitfupcrmifcerichokr$ phlegma, SC dicitur 
miliare:SC tantum poreftingroflari materia q? uiden 
tur eflepiifrulf ficalcs etbothorales:quiaad modum 
ficus, Sdbothoresfuntapparentes. Ex quibus appa' 
rent caufae SC figna. 
q • formica eft tardioris refolutionis quam her 
pes. Formica non habet cfcharamflicetpof 
fit habere putredinem SC uiruletiam. In omniformi 
cafentitur quafi pundura formicae. Inquit Aui.ueru 
cain nafcendo allimulatur formicae: non tamcin ma 
teria.fed poft efficitur daualis:& ideo Gal.inuenit ea 
curare cu embula.i4*therap.formicafciIicet, SC pU' 
ftulaecholerice, licetaprincipio non fint ulcera:ter' 
minantur ut plurimum ad ea; SC ideo tradatusulce' 
rum in eis habet locum* 
_ ut herpes tres habet intentiones. 
Cura tormicx prima u/tam ordinat, fecunda ma 
teriam antecedentem adaequat.fed tertia partem pU' 
ftulatam fanat. 
Primaetfecundaintcntio complcncur,ur didum 
eft de eryfipelate,SC herpete. Verum eft q> in folutio 
ueformicaeillius mulieris romanae Gal.approbauit 
firumladisin quo quid appofuerat.Aui. 
uero in miliari iubet uirtutem turbit mifceri,et etiam 
epithymi. 
Supra uero locum antequam ulceretur, ponenda 
funt medicamina mifta,habcntia uirtutem repcrcub 
fiuam uidelicet, 8c diaphoreticam. Etidcoin talibus 
laudatur emplaftrum dearnoglofla didum in carbu 
culo. Et emplaftrum de duobus granatis ante ulcera 
tione,SC poft Aqua que currit 
cx ligno uiris cu aduritur, inmiliari Sc ficali feu bO' 
thorali laudatur ab Aui. Et fiin ea decoquerentur ca 
pitapifeium falitorum, eflet optima. Millefolium, 
SC parietariacumpauco falepiftara, funt optima ad 
hothoralem feu ficakm,ut dixit Thcodoricus.Et ad 
deficcandum putredinem in miliari 
Auic.linimentum fadum ex flore aeris, &fulphure 
Vngucnrum deboloarmeno, Sc terra figillata,& 
aceto, SC aquarofa.falrim in circuitu approbat Ha- 
lyab.& laudo ut continuetur. Quando autem mani 
fefte apparet corrolio, Sc ulcerario:non defeenden' 
doabinfrigidatiuisin circuitu: fupra ulcus apponas 
rrochifcos andaron uel calidicon cum uino ftyptico 
uel aceto commiftos, uel cum aqua rofa.ficq» fiat lb 
nimenrum, inquit Haliabbas. Et fi ifta no fufficiut, 
oportet tranfire ad fortiora, uelut ad arfenicum 3 SC 
ferrum ignitum.in fccudo ad Glauconem. Ifta enim > 
talia confumendo materiam coniundam corroden 
tem, fanant corrofionem. Poft uero procuretur ca' 
fus efchare cum butyro, aucaliquo unduofo.Ecfif 
oportet ea incidere, incidatur,aut cauterizentur,aut 
cum ligamine ad modum ueri ficus,euellantur, SC fa 
natione aliorum ulcerum ulcusfanetur. 
De oedemate feu undimia, crapoftematibus phle* 
gmaticis, Cap. 111 I. 
SIcutautem incholerico rheumate fiteryfipelas: 
ficin phlegmatico oedema fit.14. therap. quod 
cftapoftemaphlegmaticum duas habens differerias: 
ut&C alia:ueru uidelicct,& non uerum. Veru oede' 
mafitex phlegmate naturali: quod nihil aliud eftqj 
fanguis crudus huc diminutedecodus, qui in mafla 
fanguinaria ad nutricdu membra phlegmatica repe-' 
ritur.N o ueru eft,quod fit ex phlegmate no natura' 
li. Eftautcm phlegma humor frigidus &hu.cxcru 
diori parte iplius chyli generatus: cuius aliud eft na'- 
rurale, aliud non naturale* Naturale efthumorfrb 
gidus SC humidus in fubftantia crudus, in colore de' 
clinans ad quandamalbedincm:& in fapore, SC odo' 
re ad dulcedinem* Non naturale eft,quoddcuiat ab 
ifto infra terminos fue latitudinis : quos fi trafeat, no 
eft phlegma, fed alter humor. Qd cotingit duplici' 
ter:uno modo in le,quando in fui fubftantia aquoia 
tur,uentofatur,feuattenuatur:&: fit tunc phlegma te 
nueaquofum fiue uentofum* Autingroflatur Sc in' 
uifcatur:& fit tunc phlegma groflum,mudl!aginO' 
fum,&: gypfeum feu uitreum per ulteriorem indura 
tioncm*Autipfumputrefcit,& alteratur:SC efficitur 
falfum,& nitrofum,& corrohuum.Secundo modo 
non naturale efficitur per admiftionem, quando ab 
ter huor uenit fibi deforis:ut fifanguis,eflicitur dub 
ce. fi' cholera, efficitur falfum:fi melancholia, ponti' 
cum SC acetofum. Sunt ergo odo fpccies phlegma' 
tis non naturalis fecundum Aui.Halyabbas uero no 
ponitnifi quatuor. Gal.non uidetur ponere nififab 
fum Sc acidum* Nihilominus in fecundo de differen 
tfjs febrium, SC fecundo de locis affedis, SC in multis 
alfjs locis, facit mentionem de uitreo: quod propter 
conucnientiam multocies reponit cum acido. Ex 
quibus apparet q? ex phlegmate generatur odo fpe' 
cies apoftematum.Primo ex phlegmate naturali ge' 
neratur ccdema uerum 8C certum* Secundo eX 
phlegmate non naturali per admiftionem generatur 
triaapoftemata fecundum q? tres humores poflunt 
cueo mifceri.utcedemaphlegmonodes, Sc eryfipc' 
iatodes, SC fcirrhodes* Tertio ex phlegmate no na' 
turali per alterationem in fubftantia generantur qua 
tuorapoftemata.primo ex phlegmate uentofogcne 
ratur apoftema uentofum. fecundo ex phlegmate 
aquofo generatur apoftema aquofum * Ex phlegma 
te crudo, groffb, mucillaginofogenerantur oes no' 
di, & alupiaufque adnadam* 
utfuntglandula, Sc nodileues, dubcllet, SC teftudft 
nes.Ex phlegmate uitreo SC gypfeo fiunt omnes no' 
di duri,& Ex phlegmate corrupto, SC pi* 
trefado generatur fiftul£,& ulcera fcrophulofa. Eft 
ergo undimia uel oedema grece, zimia arabice,apOx' 
ftema laxum &indolorofum: ideft parum dolorO' 
fum per comparationem ad phlegmonem , SC er/' 
fipelas. de apostematibvs et exi. hehb, simp. 
& percuflio, 8>C malum regime. Antecedentes,mul 
Uplicado humoris phlegmatici. Coniuiuftae,ipfum 
phlegma coadunatum in membro. 
Sipna & indicia funt humor hxus ’ & mol,1's> 
a 06 1110103 adeo q> cedit digitis,& feruatur 
unpreffio poftdigitorum remotione:dolor paruus, 
calor debilis,color declinas ad albedinem , cum alrjs 
Agnis dominium phlegmatis fignificantibus* Oede 
ma vtesetera apoftemata, quartior habet tempora, 
principium,augmentum,ftatum,& declinationem. 
Terminatur SC declinat cedema, plurimum perfo- 
fiitioncm,Raro per laniem, per conucrfio- 
nem ad nodos, SC ad alias cxcrefcenrias:quarum ter 
minationum cognitiones fuperiusin capitulo vni- 
funt didar* Apoftemata phlegmatica multi- 
plicantur in hyeme,& in fenibus atq; crapulofis* 
Curat# oedematis veri praeter regimen vniuerfa- 
° le,quatuorhabetintentiones.prima vita 
0rdinar*fecundamatcriam antecedentem adaequat. 
tertia materiam coiundam gubcrnar.fed quarta ac- 
cidentia corrigit. 
Prima completur cum debita adminiftratione fex 
naturalium,6>C trium cifdcm annexarum, 
Suae oportet declinare ad caliditatem, 8C ficcitatem, 
Cum quadam fubriliatione ♦ Etideo competit eis aer 
ffibtilis 8C ficcus,& panis bene codus 
& Vinum fitbonum, fyncerum,& clarum cumpau 
ca aqua.carnes finteledae deauiculis campcftribus, 
& de bono montone:pauds vtaturbrodfjs, Sc oleri 
Eirs, atep offis* caueat ab azymis,et crudis,et aquofis. 
comedatfubfrantiasleguminum,neq; cafcu,ne<q 
frudus groflbs.pifcesfugiat nifi parum de petrinis: 
& illi cum vino coquantur.aflafibifunt vtiliora di- 
ctis, 8c paftillaris.fobrie viuanparum comedat: 3c 
minus poter* Venter laxetur cum ficubus, 6c carra- 
mo.Exercitium temperatum eft bonum.Parum aut 
mhil dormiar, in die:fugiat balneum,et om 
res humedanres* 
Secundainrcnrio completur digeredo materiam 
cUm aliquo oxymelite: SC eam cuacuando cum ali- 
quo phlegmagogo:vtcfl'entpilul£ codae, autdebe- 
diaturbit. Et fi plcthora adefler,laudabi- 
liter poflet aperiri vena * 
Tertiainrefio completurin principio cum reper- 
aggregantibus exic- 
Cationcm,etrefoIutione.Inaugmcnro cum refoluen 
hbus forrioribus.In ftaru cum puris for tiffimis. In de 
Minatione cum coftimptiuis,fi incedit via refulurio- 
Tl,s:fi uia exitur$ regitur,cum maturatiuis,etreliquo 
regimine* Auxilia repercufliua aggre- 
Satiaexiccationtm 8C refolutione, qu$ competutin 
Principio,funttrium formaru. Prima forma eft Gal* 
H‘thcrap*&fecundo ad GIauconem:pi opter autc, 
phlegmaticum humorem fuflicitaIiquado,et 
T°ngia fola in aqua infula modicum aceti habente. 
plat autem miftio vti biberet quis, &C fupple cale- 
Et quandoque dicit Aui.loco fpongite admini- 
./rerur pannus duplicatus, aut fupple conhmile: Sc 
°num eft alftduarc, & comprehc 
Cit °mnia latera: 8c ligatura fit cum bona ftridura a 
membri incipiendo* Secunda forma eft Aui. 
Vecfiaquabaurac ? cineris,6i accti.ah.quod fufti- 
cir. T crtia forma eftRafis. &C eam coccdit Aui.Rcd. 
aloes,myrrh£,Iicfj,acacie fcief memithe, cypcri,cro- 
ciorientalis,boliarmeni.an.omnium partes sequa- 
les*puluerizentur,etcum fucco caulium,& aceto mi 
fceantur,& fiat emplaftrum. Auxilia quae complet 
intentionem augmenti fune prodicta fortificata cum 
aceto* Sed ea quae complent ftacum , 8C dcclinario- 
nem,ii tendit ad refolurionem, funt trium formam*. 
Prima cftAui.& eftfpongiainlixiuio cinerum vi- 
tis, 3C fici,& ilicis,ideftquerci. Secunda eftBrunfSC 
eam accipitTheodoricus* Reci. alum inis, fulphuris, 
myrrh^falis.aiT.partcssequalcs:conficiantur omnia 
cum oleo rofa.d: aceto,cC fiat linimentum. Tertia 
eft Aui* Recipe ftercoris vaccinilib.j.olibani, ftyra- 
cis, calami aromatid7fpicae,abfinthfj. an* vnc* 
5*conficecum aceto,ecaqua caulis*8C fiat cmplaftru. 
Ad maturandum apoftemata phlegmatica laudat 
Rogcrius diachylon quod ipfe cofidt.Item adidem. 
Recipe maluam,brancam urfinam,radicis 
radices lilrj, cepas albatas,limacias,fermentum,fe.lini 
coda & piftata, &C cum axungia veteri, vel butyro 
mifta,&fiat emplaftrum. Item Theodoricus ex- 
trahit fuccum de ebulo,SC fambuco,lapathio,Ieuifti 
co, marathro, decoquantur bene cum dialrhea, mel- 
le,oleo, &C butyro, 5C fiat emplaftrum* Maturato au 
temapoftemate non expedeturvt aperiatur perfer 
quia tarde aut nuquam aperietur, vt dicit Henricur* 
Sed cum ferro aperiatur, aut cum caufto iuxtafor- 
mam fuperius didam. Etmundificctur faniescum 
vnguento apoftolorum, 8C mundificatiuo de apio, 
8C fucco abfinthij* 
Autcum ifto qui fecundum Dynum attrahit,& 
mudificatfaniem groflam Rc.galbani, ammoniad, 
picis,fepi vaccini, olei antiqui, 
an.partesequales.diflbluanturgummicumacetorcr 
liquefiant ad ignem cum alfjs:& fiat vngucnrum:&; 
curatione vlcerum fordidorum cura:8C ita comple- 
tur tertia intendo* Sed quarta intentio completur 
fecundum naturam accidentium; vr fi' accidebat do* 
lor,tunc fccundu Auicennam oportet vtfedetur do 
lor in primis cum eis que funt ficutccfypusfcuhyflb 
pushumida, Sc vinu codum,& cerotariacum oleo 
de chamomilla, deabfinthio,&fpica,etcera.Seddu 
rides diftbluatur cum medullisbouinis, ceruinis, 8C 
confimilibus,vtdiccturinfra. 
Capitulum adminiculatiuu de apoftcmateucti tofo. 
-p igitur eftiam de inflationibus pertranfi- 
1 cmpUS re non eandem oedematibus curam ha- 
bentibus in*»4*therap. Nam & illa quidem, vt dixi, 
a phlegmatico fiunt humore, Etpropterea compri- 
mentibus nobis cedut vfq? diffidens in profundum 
digitis dcfcendendbus in ea* Inflationes vero ex fpi 
ritucoaceruato fiuntrquandoque quidemfub cute: 
quandoque vero in membranis, quocirca profun- 
dum coexiftunt:quandoque vero circa unum mem 
brum: quandoque vero per torum corpus difcur-' 
runrrquandoqucedam cum dolore:quandoque ue 
roabfqueipfo* 
p, r y uentofitatuminfextodeaegritudi 
talium nc,8£ fymptomate, eft debilitas ca 
loris in materia phlegmatica ad hoc difpofita. Eft au 
teminquit, dC harum generatio inipfis humoribus 
phlegmaticis ud cibis in uaporem refoluds a calidita TR AC, II. 
D O C. II* 
te egena. Nam perfeda quidem infrigidatio nullate- 
nus uaporem operarurtquoniam non omnino fub- 
tiliat,neq: excoquit, neq; dilfoluir cibum. Fortis au- 
tem caliditas multo copiofius obtinens plufq? fecun 
dum generationem vaporis fubdliat nutrimentum. 
Si vero ventofum fuerit natura: tunc enim genera- 
tur quidam ipiritus turbidus, Vt vtic£ dicat quis cali 
ginofus etpaucus:quod ab ipfa eruduationc euacua 
tur.retinctur autem in loco, vt dicit Auice.propter 
Ipiflitudinem membri,aut propter ipfius vaporis 
groffitudinem. 
iSiana & indiria turbida,clara,refi- 
OIgna (X luaicia rtenstadui cum quadam lucidi 
tate fonans,vt vter dum percutitur, SC fentitur fepe 
ambulans per totum corpus, dolorem cxcelfiuum 
pariens.ventofas inclufa quse non dilfoluitur, mul- 
ta paritincommoda. vcntofirasfumofacurrenspcr 
corpus cu dolore,SC anxietatibus,eft uerenda : quia 
Videtur eleuari ab aliqua materia venenofa. 
Curaapoftematis tres *,abct 
* nes.pnma dtm vira, lecun- 
dacirca digcftionem.led tertia in extirpatione ma- 
teriae coniundae. Intcnrio vit£ fit q> ipfcabftineatfe 
ab omnibus 
ventolis:vt funt res dulces, fubftanria leguminum, 
frudus,rapae, calidis, SC ficcisfubd- 
liantibus,& carminantibus vcntofitatem.& panis 
hordeatus,in quo ponatur fal, SC cyminum. Potus 
cius fit vinum album aut clarum, aut vinum 
SC bonum pigme.ntum. vtatur porretis, cicere, cum 
cepis, SC petro feli no, calametho,atc£ ruta,in quopo 
natur cyminum, carnes fint volatilium, SC. aliorum 
fecundum q> didum eftin capitulo procedenti. Se- 
cunda, virtus digeftiua confortetur cum bonis fpe- 
ciebus,etconfedionibusdediacymino,diacalamen 
tho,& cfi tali rragea. Re. ani fi, marathri, carui, dauci, 
cymini, bacarir lauri tnraru.ana vnc.i.iiquiririf ra- 
fae, zinzi.albi, galangc.ana 
cubebarum , piperis longi, fe.rutae.anadrac.fj.anifi 
confedi quartam.i.panis zuccari tabarzet 
rragea. Et ab extra inungatur ftomachus cum oleis 
defpica, dccofto,atc£ deruta. Sed tertiainterio co- 
pletur cum his quae habent miftam virtutem, vt di- 
gerant 8C euaporent,&l frypticent moderate, SC non 
augeant dolores. Etadiftafumutur tres formaeauxi 
liorum a Gal. 14. therapeudees. Prima eft fpongia 
nouainfufa in conia,id eft fapone vellixiuio calido: 
coexiftente dolore forti fubinugatur particula cum 
aliquo oleo refolutiuo, vel cu aliquo relaxaduo cha 
laftico non exiftente forti dolore. Secunda forma 
fit cum lana fuccidainfufa in fapone vel lixiuio cum 
vino codoauftcro,maximefecndum principia.for 
tis aurem virtus eft in fapone, SC in aceto:non ita au- 
tem in vino.Horum autem fcilicer deuino,aceto,d£ 
oleo plus mifccs 4 de conia cum mitigare uolueris. 
expellere autem,SC corroborare uolcs, uinum aufte 
rum nigrum.euaporare eligens coniam, acetum au- 
tem ad ambo operatur,quia Sc miftam uirtutem ha- 
bere dcmonftratum eft. Tertia forma fit linimentu 
de terra tenaci,Sc. calce uiua fimul codis cum aqua et 
tiino. In cafu aurem in quo talis uentofitas eflet fu- 
jnola,mala, Sc corrupta a materia uenenofaelcuata, 
SC curreretper membra cum dolore, 8c aeftuadoni- 
busintolerabilibus; non eft confiliufecundum Gu- 
Iiel.de Saliccto nifi q? poftquam fuerit apprehcnfam 
uno loco,ligetur membrum a parce fuperiori 8C infc 
riori: SC in medio perforetur cum raforio, aut cum 
ferro calido taliter q? exeat: poftea impleatur locus 
cum aloe,& bolo dilfoluris, et rniTtis cum oleo rofa- 
ceo& aceto. &poft tertium aut quartudiem locus 
incantetur SC confolidetur.Diaeta tamen in ifto cafu 
decentiis:& mundificetur corpus cum aliqua medi" 
cina.Ec li theriaca libi daretur,bonum elfet. 
Capitulum adminiculantium deapoftemate aquofo, 
ExnhWmatr aquof0>&r^ofo 
P ftemaaquofum laxum,8c omni- 
noldolorofum.nnde in fexto dc3egritudine,crfym 
pcomate,exferofisqdefuperfluitatibus abudatibus 
i corpore generatur hyderus. In particulis uero, uefl 
ce,et apoftemata aquofa:quoru cauft furit alteratiua 
uirtus in frigi data, SC male difpofita:& ciborum ma- 
licia,SC aquolitas:& ideo in.iq-.therap.&.i.ad Glau 
conem aftimilat tale phlegma phlegmati hydropico 
rum,& corporum malehabituatorumiquodeftpe- 
nitusaquofum no diucrlilicans curam ab oedemate 
uero,nili in maiori deliccatione. 
Signa & indicia «demaris ueri:ni(I? 
tumor elt magis laxus in ifto cp 
in illo: SC ideo nontintumrefiftittadui:& fonatno 
utuentus, fed utaqua:& translueet aliqualiter circa 
lucem. Inapoftemateaquofo eftdebilior calor q?in 
uentofo,ut ponit Galquarto aphorifmorum cqui- 
meto vndecimo.apoftemataaquofamagis accidite 
in pedibus, SC tefdculis, fcuin capite, Sc iunduris,cp 
in alrjslods:quiaaquofitas plus in eis defcendir:& ca 
lidicas magisin eishebetatur,fecudoprognofticoru. 
Sicut uetofitas raro repentur fine aquadta neqj aqua 
concluditur in particula fine vento. 
- quinq? habctintentiones.prima ftatin ui 
V_/UratlO ra fecuncla in redificadone digeftionis. 
tertiainpurgationeperuentrem.quartain edudio-' 
ne per urinam.quinta in cuaporatione humiditatis 
coniundse. Primas duas ordinauit Gal.inlibro de 
fubtiliantc diaeta. Tres ultimas pofuit infecundo ad 
Glauconem, et feptimo aphorifmorum, commento 
ilhus.Quibufcuquehcpar. De uita,prima res perfir 
citur per regimen dictum in duobus capitulis prsece 
dentibus: nili q> oportet ut iftud fit magis calefadP 
uum <SC deficcaduu: &ideo di mittat omnia humida 
8C aquofa, ut aquam,Sc herbas uirides, SC frudus,<S£ 
cafeum,& Iacatquepifces,etomniaIegumina,ctcar 
nes porcinas, SC dimittatoffas, SC omnia brodia.fb' 
brie comedat, SC potu minuar.panisfuus fit de hor" 
deo in quo quid ponatur de amfo. uinu fit optimu, 
tamen in parua quandtatefumptunUuinagrteca, SC 
pigmentafunt libi bona.*aqua cicerum,& faluia,hyf 
fopus,caIamenthum, allia, SC cepe coda, SC Ipccies, 
SC genera falis, conucniunt:dbariacuniculorum, SC 
anicularum campeftrium, SC carnes gallinarum, SC 
montonum expediunt, oC omnia ficca.laborct, SC 
uigilet, ieiuner. Etuentrem, SC urinam faepeinuitet» 
Secunda intentio completur cum bonis fpedebus* 
SC bonis trage/s, SC undionibusfuperius didis. 
Tertiares coplctur per purgatia huiditates aquev 
fas et ferofas: ut funt panis fadus de fari na hordei,aut 
lade tithymalli:aut panis fadus de efula, SC granis ca 
capuciae, atque tartaro cum modico delpica;aucpP defucco cucur.agreftis:& fpedebus didisab he 
benMefueinfimplicibus medicinisfuis. 
Quarta res completur cum tragea didain qua ad- 
ditur femenapfj,& petrofclini, 8C fe.alchechegi,atqj 
Jpica. Sed quinta res perficitur cum exiccanribus,et 
reioluentibus trium formarum. Prima eft Gal.vbi 
lupra cum oxyrhodino dC fale. Secuda eft eiufdem 
CUm lpongiainfufainlixiuio,& alijsauxilfjsdidisin 
edomate vero fortificata cum aphronitro, 8C alumi 
<Sd fulphure. Tertia forma eft cuiufdam empla- 
ftrf per Auic.in cura fcrofularum, in libro decom- 
pofitione medicinarum fecundum‘genera,feu cara 
geni Gal.attributo, de quo dicit cp refoluit omnem 
duriciemin minus qjhebdomandadn tribusfcilicet 
diebus.Ego tamen eum in illo libro non inueni. Sed 
ad refoluendum duricicm aquolam, oC vento- 
sam accepraui.Re.feminis finapis, fe. vrric£,ftilphu- 
ris,fpume maris,ariftolochi£, bdellfj,ammuiaci,olei 
an quodfufficit,& fiat emplaftrum.Si aure 
Pctillud nonrefoluitur, non eftconiilium,nifi' q? cu 
*erro aperiatur:& poftmundificetur, 8i modo vice 
rUmfordidorum curetur. 
Capitulum adminicuktiuum de nodis, gladulis,fero 
fulis,cr omnibus cxcrcfccntijs phlegmaticis. 
Glandula fcr°fuIa,nodus,&lupia,tcftudo,& 
3 nada,hernia, botiu,atquebubo fugi- 
hnus,ubicunq; in corpore nafcantur,phlegmaricam 
didentur habere materiam, vt dicit Rogerius:dC be- 
nedicere videtur: quia licet aliqua ftnt permutata in 
duriciem melancholicam: radix tamen eorum fuit 
phlegmapro maiori tame parte:quia aliquando co- 
jungj tureum eo alter humor: nos tamen loquimur 
Seniper deftmplicibus: vt fint exempla compofiro- 
fecundum q?fuperius fuit didum.Omnia tame 
genere exiturarum,& cxcrcfcentiarum 
Phlegmaticarum reponuntur. Speciales prefertim 
*^ter fe habent differentias. Glandula ad formam gla 
j dida,faris mollis, vnica, mobilis,8C feparata, vt- 
Phirimum in cmundorrjs generata reperitur. Scro- 
ulaad modum fcro% porcine plurificarur,dura, no 
Lupia 
icutlupulus, mollis, rotunda, iniunduris, <SC locis 
lccis fuam aperit natiuitatem. Nodus ficut nodus 
chordae rotundus, durus, SC manfiuus, circa loca 
neruofainuenitur. Tcftudoeft exitura magna hu- 
*n°ralis , mollis cum lata forma ad modum t~ftu- 
lnis, didain capiteralparia, in collo botium,in te- 
,culis hernia, 8C aliquoties cum lanie 3c fquamis, ; 
Ut Offulis reperitur. Nada eft etiam nafcentia ma- 
nacarnofa,uelur caro natium,feu ancharum,diuer 
carijm formarum &C quadratum,vclutmelon, 8C cu 
rb ita, for dens diu erfa nomina fecundum formam 
c.r ,ple,T1^ra‘PSuraautcm nominahabetpredideex- 
c^nt,?‘Sed non eft curandum:duntaxat q? res co 
diu° rtUr ’ diuerftficarur 8c inducat fub talibus 
Uerliratibus curam. Excrefcentiarum quadam co 
5f^In Sacculo fiue cyfti:quedam vero funt in car 
Yclnhltrar^:quadam etiam 
Ver° n°n*cluaec^amh-int cum gracili pede:qii3edam 
anab 1?°n*clu^am parue:quedam. 
J^‘Su?dam vero 
tU c^nc vero non;d<C fic 
DE APOSTEMAT IBVS ET EXI. MEMB. SIMP. 
nafcentiarum funt triplices, vide 
ntarum llcct primlriu? Vrcafus,& per- 
cuffio,crapula, 8C regiminis malitia. Antecedentes 
funthuores maxime inaturales phlegmati ci:ct phle- 
gmones permutati, vtfupenus fuitdidum. Caufte 
coniundf funt materie que in loco contine- 
tur. Continentur autem iniftis quadoque humores 
aquofi,putridi,etcorrupd, limoft, SC mucilaginoft, 
mellini,pultini,& adipini. Quandoque vero conti 
nentur carnes phlegmatica,& Ipongioft, atque glan 
vero lapides 8C alif res. 
n- Qr * t' * habentur per Tuas didas deferi- 
IgnaOcTludl ia ptjones& differentias.Signum 
Op concludantur in cyfti eft mobilitas, 8C cutis fepara 
do. Quado vero funt 8C adherentes incar 
nc,fiue cyfti videntur elTe. Noux 8C tradabiles vi- 
detur effe rcfolubiles. dur£ uero et ,nequacp* 
Rubor,et dolor,et caliditads additio oftedut excre- 
fcctias laniaturas, & fiftulolas et cacrofas. Multiplica 
do lcrofularu,& difeurfus earum per corpus, 8C cali 
ditates extrane^, ipfas oftenditeffegerminafcrofula 
rumintrinfecarum. Vnde Arnoldus. Scrofularuex 
trinfecarum multitudo clamitat earum pluralitatem 
intrinfecam. De quibus dicit Aui.q? tales in cafu, 8C 
offenfione multiplicantur.Etideo fequiturin ArnoI 
do,q> in talibus parum proficit exterius operari: 3C 
tu icis fupraq?eis multum conferunt purganda: 8C 
potiones diureticae, atque eleduariadeficcanda: 8C 
aeratis mutatio puerilis:proptereapueri,propter gu- 
lolitatem, 8C raritate corporis faepiusincurruntfcro 
fulas.fenes autem tardius, propter corrarium. Ani 
piius habentes frontem curtam, &C temporacopreL 
ia, SC maxillas amplas, parati funt ad fcrofulas: quia 
in talibus prompte materia deriuatur ad collum: vc 
dicitHenricus. 
eft multum verenda,circa ventrem,collum,8C com 
miffuras: propter propinquitatem venarum,arteria 
rum,& neruorum,ac In in- 
ciftone magnarum fcrofularum eft cauendum de ue 
na que nutrit eas, circa pedem. Saepe enim parat hae- 
morrhagiam, dC periculum magnum. 
/-* ■ duos habet proccftuSjVniuerfalcm vide- 
|jcct( particularem. Vniuerfalis procef* 
fuscocernit vitam, vtnon multiplicetur materia:8C 
adaequat materiam antecedentem, vtnon addatin 
coniundam. Primum completur per regimen di- 
dum in capitulis proxime proteritis. Ad maiore fub 
dliarionem, «3C inciftonem declinando.quare fecun- 
dum Auic.oportetvt deuitet cibos grolfos ,8c potu 
aquo frigido, & naureaduamfatietatem, 8C repletio- 
toleret famem quantu poterit. Super omnia 
bonam digeftionem procuret. Caueat habitatione 
humidam,6£ vallofam,aquarum malarum irrigata* 
Porus eorum fit bonum uinu atque aqua alumino- 
fafeu fulphurea. Nam fecundum Arnoldum vfus 
aquarum mineralium maxime faporistartarei,non 
foluminteriora bocia,fedextrinfcca valet attenua- 
re. Secundum completur tripliciter cuacuando,per 
fecelfum, 8C per phlebotomiam quandoque,& pur 
gandoper vrinam,aceuaporado cum confumpti- 
uis. Ad primu laudatur per omnes puluis de turbir, 
qui fecundum Aui.fit de turbit et oin?. &: zuc. partes 
sequales:&concedit deipfo drac.q.& tcftificaturq? 
cu hoc q? foluit phlegma groffum,non calefacit, nec T R A a II* 
d o c. n* 
abradit intcfti na. Rafis vero qui fuit magis audax in 
laxatiuis,eum facirin capitulo de doloribus ventris, 
in nono. Alman.de.zo.partibus 
&.}o.zuc.& dracdrj.de ipfo concedit.benedida,5C 
hiera, 8C de agarico,& maiores hermodadyla 
taefunt fatis conuenientes. Adfecundum ex didis 
inultorum talem confucui potione.Re.fcropuli par 
tes tres,philipcndulc partes duas,pimpinell3e,pilofeI 
lae,tenateri,caulium rutS.rubeg ma.ana.par.i.ariftol. 
radicis fpatulaefccridf,radicis raphani ana partem.5. 
conqualfentur.& cum vino albo,8C meile vfquead 
conmmprionem medietatis coquantur. SC fiat 
tura.de qua de tertio in tertium diem hora matutina, 
quartum.i. tepidum adminiftretur. AdterriuGal* 
i4.rhcrapeuri.maximeadglandulasintrinfecasqu3e 
cxtrinfecarum funtcauEe,cofulittheriacam,athana.-' 
fiam,atque homorufiam:et medicame quod per cra 
ticam nepiram aliter calamerhum fluuialecoftruxit. 
Plures alias potiones,8c eleduaria, olea etiam adinij 
cicdum per aures, 8C cmperica multa, pofueruntno 
ftripraedeceflbres,quein operibus meis non accepta 
ui. Concedo tamen, q? virtute diuina ferenifiimus 
rex Franciae tangendo liberat multas: SC hoc cft de re 
giminc,& proccflli vniuerfali. Particularis fiuelo- 
calis procelfus maximam fumit diuerfitatem 
ftantia,quanritate,& natura membri et corporis.Tc 
poris aurem duratio licet non iudicetcuramfiudicat 
tame qualis eft dilpofitio, quar todccimo rherapeu. 
Etquamuis a pr$didis poliunt fumi mulf£ indicatio 
nes,&intentiones:reducantur quantum eft de prae-- 
fenti ad fex. Primo molles paruae quae 'vocantur lu-* 
piaelquandofuntin mebris firmis,quar propterpau 
camduricicm fufpicatur habere teneram cyftim,co 
ftringuntur dC dcficcantur. Secundo maiores non 
multum dur$ necinueteratoead modum 
tum phlegmaricorum,molIificantur,reroluunrur,et 
confumunrur. Tertio faniofae, 8C apoftemofaeape-' 
riuntur 8>C mundificanrur . Quarto quae non pote-- 
runt cum predidis curari: (& funt mobiles SC trada 
biles )incidantur SC extrahantur. Quinto quar tales 
erunt, immobiles,& infilrratae atque latae,corrodan 
tur 8C mundificcntur. Sexto que tales, SC pedem ite 
uc radicem habebunt gracilem: ligentur SC 
tur. Primum completur,vt tales fecundum Auice. 
conterantur, 8Ccomprimantur: deinde fuper ipfas 
ftringatur cum graui ligatura plumbum: quoniam 
vt ait digerit ipfum. Primo enim fricetur lupia cum 
manu, vtaliqliter calefiat,8C 
nendo particulam firmitercum fundo fcutellte, aut 
cum aliqua folida linea toties, 8C taliter percutiatur, 
donec euanefeat: 8C cum cyftis interior fuerit 
niata, 8C materia fperfa, ftatim defuper laminam plu 
bifecundum quantitatem lupioe,cumbindello 
rum capitum ftride,& firmiter ligetur: 8C denouem 
diebus non remutctur.Rogerius tame premittit 
guetum fadum de plumbo vfto,& caligine fambu- 
ci feu ficus cum oleo 8C aceto: quodBrunus accepit* 
Theodoricus promittit emplaftrum fadum de aloe, 
acacia,myrrha, olibano,&l farcocolla cum aceto feu 
albumine oui.Hcnricus promittit,8C fuper laminam 
ponit etiam paruas plagellas de ftuppis,infufas in ate 
bumine ouiinfpiflato cum fale, 8C alumine zucarP 
no. Secundum completur vitra auxilia phlegmati 
eorum apoftematum fuperiuspolitoru, 
et ad omnes hernias cum fequendbusfunt vtilia,per 
quoddam emplaftrum Gal. catageni quod diflbluic 
exituras groflas,& confert patienti fcrofulas, &apo 
ftematibus quae fiunt in radice aurium 8C podagrae: 
&in inultis alrjs facit opus laudabile,in vltimo Red* 
olei veteris vnc.xij.picis ficcae vnc.vi.laudani vnc. 
iij Jethargyri drac.xrj. viridis aeris drac.xiirj.galbani 
vnc.irj. teratur lirhargyrum cum oleo 8C coquatur: 
8C cfi erit infpiftatum,fupponatur pix S>C viride$rist 
6C vltimo ponatur laudanum,& piftcnrurin morta 
rio:& vfui referuentur. Secundum Rafim,fi militer 
oadem intentio, SC multos alios,completur cum dia 
chylo communi 8C ireato.Cuius formainfrain and' 
dotario poneturdn quo ad vnam libram diachylon 
malaxetur vnc.i.pul.radidsircos,autcum diachylo 
magno hebeMef Cuius forma dicetur infra Jpecfia 
Rafis vir magnae experientiae cofulit ftcrcus antiquu 
caprinum cum meile, 8C acetofupraigncm empla' 
ftratumlautemplaftrumfadum de fccnugreco,feJi 
ni, femine caulium cum mucilagine malmauifci cd' 
fevfbis:&T eftbenc maturatiuum. Halyabbas comen' 
fabarum, fari ne hordei, cuiufq? 
drac.x.radids liquiritiae, radicis alth$?, pids,cuiuft£ 
drac* v. cerae albae,adipis anferini cuiulque drac.x.te 
ranrur,& incorporentur cum oleo antiquo,8C cum 
vrina pueri virginis, SC fuper lento igne fiat empla' 
ftrum. Ex auxilqs Aui.hoc acdpio.R.ftcrcoris vae 
carum vnc,fj*radicis caulium,radicis capparis, fquy 
lae, ficuum pinguium anavnc.j.lupinorum, bdelli) 
ana drac.rj.mellis,aceti, axungiae por.faecis olei and' 
qui.ana quod fuffidc. fiat emplaftrum* Brimus pro 
bauitinomnibusapoftematibusduris, &Theodo' 
ricus ab eo accepit ammoniacum, bdellium,galba' 
num, omnium partes aequales, difloluantur in aceto 
per tres dies,quibusfupraigne addatur furfuris fub' 
tilis quod fufficiT‘fiatemplaftrum. Rogcrius ad fcrO 
fulas.R.radids filicis, afphodclorum:& fi adderent 
ebulorum,bonum eftet. coquantur in optimo uin<>» 
8c piftado addatur modicu defulphure viuo:& fiaC 
emplaftru m. Magifter meus Mondipeffulani fum' 
melaudabat emplaftrumfadum de limacrjs.iz.cO' 
<ftis cum vino autlixiuio cinerum clauellatorir, auC 
cum capitello.immo quod fortius erat, eis qualibet 
die vnam ficcam , aut confedam adminiftrabat. 
Tertia intentio completur communiter cum 
didis.nam omnia refoluentiamollitiua quando i*1' 
ueniunt materiam repugnantem refoludonfmard 
riam maturant,& inianiant:praedpuefifuerit duR,s 
materia,aut cum {anguine aifodata. Halyabbas ta' 
menappropriatad maturandum eas emplaftrum 6* 
<ftum de farina hordei, 8C olibano atque picecu vd' 
na pueri incorporatis. Aui. vero ad & 
riam calidiratis confidit farinam praedidam cu aqua 
coriandri: SC fortius illo fit de myrrha cum duplo 
de lydo cum aqua dida. Ipfisautem maturatis, 
fcies per fi'gnafaniei,aperiantur,autfcccntur,et m^fl 
dificentur cum unguento apoftolorum ad chrift 
nosrelato,(anationis magnae in fcrofulis malis & l,‘y 
ceraris,au t cum ungueto aegyptiaco Rafis in ancido 
dicendo:& cum diachylon,aut cum diapalma 
per ponendo. Et fi eflent in loco in quo olla cU-*1 
contaminata, 8C corrupta,utiniunduris dicetur i11 
ffa,aut aliqua mala morigerario adduda:rcga 
cu regimine ulceru ad ause decenni nantur. Qi,a* 
V 
'l\p 
[ii\ 
p° 
m 
m 
A 
% 
1 
bf 
Not* DE APOSTHMATIB VS ET EXE M H Mi B. SIMR 
16 
intentio completur fecundum doArinam Albuca- 
lis , quem in hoc fequunrur omnes expe- 
Eedo materiam cum intromiflb:quodfortcm facit: 
quia continentes humores fecundum longum ape- 
rit 8c mundificat:continentes vero res duras fecun- 
dum crucem ftcat 8C excoriat.quicquid fit,glandu- 
Es,& fcrofulas, 8C tales excrefccntias traefiabiles iu- 
bet cum digitis apprehenderc,etfecundum longum 
findere,8C excoriare cum aliquo fpatuminc contufo 
& non acuto:elongando labia cum vncrjs:&eas cu 
fiofculofuo totaliter extrahere: quia alias rediret. 8C 
Vulnus ii ncceffe eft fuere, 8C reliqua, vlcerum cura- 
tioneracftare. Ego autem propter melius extrahere 
aPprehendo defuper curim:ct cum forpicibus fecun 
dum quantitatem excrefcentiaein forma folrj myrti 
quod fupereft de cuti incido: 8c in reliquis, vt didit 
cft procedo. Si autem fanguis te perturbat: iubeteit 
Cl>mauxilrjsadfanguinem reftringere: &pofteaad 
°peratione redire: paruum autem fluxum cufpon- 
&a, ftuppis, aut cotone infufo, dC expreffo in aqua, 
& aceto exiccando ego reftringo.Si ergo aliqua ve- 
digna ratione continuatur cum pcde,iubet eam li 
§are: &iraquoufcj;cadat,dimittere vel permittere* 
b* aliquid de cyfti, aut flofculo, vel de aliquo extra- 
neo remanfcrir,iubetcofumercinprimis diebus im- 
plendo vulnus cum cotone velconfimili infufo in 
diquaaquafalira.Egoautem in albumine ouicum 
lumine inipiffato. poft vero cum vnguento segy- 
Phaco,vel cum aliquo de corrofiuis.In omnibus au 
*em iftis operationibus, quod apoftematafcdat, iu- 
fiet apponere.prop ter hoc igitur fup torum,ftupata 
‘nfufam in albumine oui,& oleo rof.fuperappono* 
Quinta intentio completur fecundum Brunum, 
& fcqucnccs ipfum, q> cutis cum cauftico fecundum 
quantitatem excrefcentioe rumpatur:8C caute ferue- 
lUt ne ad alias partes diffundatur. Et ad hoc no fallit: 
operationem iuuatruptorium de calce et faponc: 
operationem fuam perficit faltim in.ii.horis:<S6ii 
Earetamplius,non effet malum.deindefindein me- 
nio efchare fecundum longum profundando vfque 
quafiad viuum.* «Sdincifuramincarceracum aliquo 
vehinio de aliquo corrofiuo feu forti medicamine 
apuluere afphodelorii vitra. Etlicetmulti multapo 
J}ant: 8>C in antidotis multa nominabuntur:arfenicu 
Oblimatum, Sc pr^paratum, qui fcitidbcnc ducc- 
principatum, vt infra dicetur in ruptura. 
autem ducendi, 8c gubernandi talia certi- 
nopotcfti tertio therapcutices* 
ffm,arfenicu,fortis,& uioleta medicina, comoucs 
accidentia mala, in parua qftitate magna fa 
c,ens operationem.Quantitas communis eft medie- 
*as grani frumenti in fortibus,& longe a mebris prin 
plusfln contrarrjs minus: melius cft femper 
iterare qua in vna vice nimis ponere. per tres dies 
operatio fua.’quareinrerim teneat infirmus re- 
Tlcn 5 ac fi haberet febrem: 8>C membrum 8c partes 
jacentes cum populeonc,folatro, SC aceto,& alrjs 
ftigidantibusdefendantur. Quando autem con- 
abit tibi per duriciem,&I tumorem glan 
eft corrupta:ex tunc procura cafum efchare cii 
j.utyro iauato cum modico de farinafrumetiinipif- 
fot0RaUt cum axungia, ucl aliquo non falito vnduo 
* Et poft cafum fialiquidremanferit cum 
* ufiafphoddoruni)aut vnguento aegyptiaco confu 
. matunli vero totum cftconfumptum, more ali'o> 
rum vlcerum confolidctur. 
Sexta intetio completur cum ligamine defeta,aut 
dcpilisequorum,ftringendodcdicin diem ligami- 
ne polito: autponendo aliud quoufque cxcrefcctia 
fuerit deliccara.lunando ligamen cum aliquo corro 
fiuo, 8c fedando dolorem cu albumine ouhautoleo 
populeone:aut cum aliquo fedaduo. Etpoftq; ceci- 
derit,morefuperius diAo procuretur* 
De fephirosjlue fcliroji ucl fcirrho,cr apoftematibus 
melancholicis. Cap. V* 
TEmpus Igitur eftiam pertranlire ad aliud tu- 
morum genus, de humore videlicet melan- 
cholico generaro, habens duplicem differendam, 
fcilicet verum, 8C non verum, vt 8C alia apoftema- 
ta. Eli: enim verum apoftema quod ex melancho- 
lia fit naturali:qu$ nihil aliud eft quam fanguis grof- 
fus,quiin maflafanguinariaad nurriedum membra- 
mclancholicareperitur. Non verum vero, quod fit 
ex melancholia non naturali. Melacholia eft humor 
frigidus 8C ficcus ex groffiori parte ipfius chyli gene- 
ratus.Eteftduplex:naturalis,& nonnaturalis.Natu 
ralis,eftboni fanguinis %x 8C turbulenda,in fubftan 
da grofla,in colore declinans ad nigredincm,in fapo 
re ad pondeitatem 8C acredinem. Non naturalis, eft 
qu£ deuiat ab iftainfra terminos fue ladtudinis:quos 
fi tranfeat,non eft melancholia, fed alter humor. QcP 
contingit quadrupliciter. Vno modo infe quando 
aduritur 6>C putrefit: 8C efficitur cholera nigra acida, 
que li prorjdatur fupra terram, bullit ficut acetu:<SC 
mufc£ eam fugiunt. Secundo modo .‘quando fit per 
aduftionem aliorum humoru, vtfupra cholere adu- 
quando vitra aduritur: & eft etiam ita malirioia, 
cp bullit, 8C mufc£ eam fugiunt.quando fanguis, 8C 
phlegma aduruntur, efficitur etiam innaturalis mela 
cholia per aduftionem.ifte enimdue fpccies magis 
funt mites, vt dicit Aui.Gal. tamen 8C Halyabbasno 
faciunt mentionem nifi de duabus primis. Terda vc 
ro efficitur melancholia innaturalis per congelatio- 
nem 8>C indurarionem: aut ab extra ex phlegmone, 
8C apoftemaribus de humoribus naturalibus,quado 
indode infrigidantur autrcfoIuuntur:fubrile tunc 
refoluitur, 8C groflumpetrificatur:&in melancho- 
liam reducitur. Quarto modo efficitur innaturalis, 
quado alter humor veni t libi de foris :qui tame om- 
nes dulcorant eam exceptis choleris duabus adultis*. 
Ex quibus apparer, q? ex melancholia quatuor gene 
rantur apoftemata. Primo ex melancholia naturali 
generaturfephyros fiuefclirofis vera S>C certa phle- 
gmonica quieta,cui eft aliquis fenfus abfque dolore*. 
Secudo ex melancholiainnaturali per aduftionc tria 
fiuntapoftemata, utfephyros phlegmonodes, ccdc 
matodes, 8C cryfipelatodes. Tertio ex melancholia 
innaturali per congelationem, 8C indurarionem ge- 
neratur fclirofis Vera 8C certaduratica,cui no eftfen 
fus nec dolor. Quarto ex melacholiainnaturaliper 
aduftionem generantur omnesfpccies cancrorum* 
Eft autem fchlirofis fiuefephyros apoftema durum, 
quietum 9 fedatum, &indolorofum. 
/v * r lunttriplices, vtdC aliorumapofte 
U ipilUS eft 
regiminis malitia multiplicantis melancholiam, 8C 
fanguinis groflkiem* Anteccdentes3humor melari* T R A C. II. 
D O C- " I. 
peiTimca corpore expulfus. Coniunctae funt, 
met melancholia in particula incuneata. 
C ♦ „ Cr • J' ■ funt tumor durus cum fufficic> 
blgnaoT ludicia rirefiftenria:& color in medio 
ruboris 8C nigroris:qualis eft fecis color: vocant au*- 
tem plurimi mcdicorumliuidum.Etfi venas dignas 
ratione, habeatparticula, videntur eleuatf a craflb, 
et nigriore quodammodo fanguine, qualis per aluu 
multorum hepaticorum excernuntur,prout h$cle- 
guntur.» q.therapeu. Er cum hoc adfunt figna figni 
jficantia melancholiam. Apofiemata melancholica 
incipiunt vtplurimum apparere pauca, 8C paulatim 
deueniunt magna.Etqu^damfuntfolumin uno me 
mutantur de vno membro adaliud.*et 
nominatur ferinos fecudum Aui. Amplius apofte- 
mata melancholica mulroties terminantur per refo- 
lutionem:f3epe tamen remanet indurata:plurimum 
etiam in cancrum reuertuntur. 
t • trcshabetres.primaeftin uita.fecundain 
v>l.r O jyjafgjia antecedenri.tertiain coniunda. 
Vitaipforum ordinatur inrcbus no naturalibus,fo- 
bria&l moderata,declinas ad calidum 8C humiduml 
vtatur enim bonis cibarrjs cuchymis, bonu fangui- 
nem generantibus, vteft panis frumentaceus depu- 
ratus,bonumvinum,& bonse carnes gallinarum, 
capretorum, porcorum:& brodrjsipfarum,& pre- 
cipuegallinarum.namipfarum brodium reparat to 
ram naturam . vtantur fpinachfjs,boraginibus,lupu 
lis ,laduds, 8>C alfjs 
Caueantomniaqu£ melancholicumfanguinem ge- 
nerant: qu£ in tertio de locis affedis numerantur:vt 
lunt carnes bouinse, 8C caprarum,SC afinorum,&! ca 
melorum, vulpium,leporum,atq? canum,& fylue" 
itrium porcorum:<3<l vtfuntpifcesbefiiales,&l oftra 
cofi:olerum verobrafica, idefi: caules rubee: 8C legu 
minum lenticula vililfimus efi: cibus: 8C panes furfu" 
rei,&: leguminofi. fed 8C vinorum quaegrolTa nu 
graveteres cafei. Caueant etiam a teftis,alTatis,fri 
3cis,faIitis,acetofis,&:acutis,velutfuntaIlia,cep?,pi-' 
pcr,finapi,& omniafanguinem adurentia. Caueant 
ab ira,et folicitudine,ct ni mio exercitio,et vigilrjs fu 
perfluis: ventrem teneant laxum, letitiam diligant, 
dC tranquillitatem. Aui.vtcor 
pus mundificetur&phlebotomerur: 8C adhoclau-' 
dat hebe Mef.fcne,epirhymum,polypodium, fumu 
ten se, lupulos, dC volubilem , cafiam fift.mirabol* 
indos,ate^lapidem laquli.diafccne,diacatholicon, 
hiera Rufi ad hoc funt aflignata. De tertio teneo 
me cum Auic.q? caute agatur.nam materia tanrse efi: 
malitiae,q> fiindoAcrefoluatur, petrificatur:fi nimis 
mollificatur,timendum eft qp in ca 
erum conuertatur.propter hoc enim ipfe precipitfa 
cereduas reuoludones.prima mellificantium.fccun 
damrefoluendu.Et quiaiftasreuoludonesfigillatim 
eflet difficile abfq? errore tanto eft tutius 
taliaauxiliaordinare, que miftam habeat virtutem: 
mollificatiuam videlicet, &C refolutiuam, cum 
dam aprincipio reperculfione. Ad hoc autem Auic. 
ordinauit multas formas: quia tame propriores funt 
felirofi ex phlegmone fcu eryfipelate generato,vt in 
capitulofequentioffendetur: aflumopoft quadam 
refrenationem fadam in principio cu aliquibus dev 
inefticis medicamen Rafisfeprimo Almanf. Quod 
rcapicbdeIJq,ammoiuaci,galbaijparces$quaIes:qu£ 
cum oleo deben autdc lilio molli ficato in mortario 
tcrantundeinde mucilago femi.lini,& fi 
cuum eiufdem fintquantitatis:cuiusfuntomnia 
praedida, fumantur:8C omnia fimul terantur donec 
vniantur,&emplaftrenrur. Adidem Gal. quarto 
decimo therap. Cortices radicis maluauifci codas, 
6C cum axungia pileatas etincorporatas,fum 
me commendat. In cafu tamein quo materia fama'' 
retur, caute procede, vtdidum efi:, fine calefadione 
8C incarnatione:timore 
aperiatur,diachylon Iit tibi afliduum.fiinduratur,et 
tranfit in lapidem, ad capitulum fequens recurrcn' 
dum eit. 
Capitulum,adminiculatiuum fuperiori de fclirofi,crapo* 
jiemate mdacholico,ex melancholia innaturali 
per congelationem er induratione 
fhlcgmonis generato. 
Vadoc£ aute contingit,ut fupra didu eft, 
q? phlegmon nimis infrigidaturrita q? ma 
"reriaiplius congelatur, autita fortiter re-' 
foluirur,q> fubrile cuacuatur,& remanetin particula 
humor vifeofus 8C groiTus, qui eam indurat,8C fcir' 
rhum generat: 8C de ifto principaliter dicetur hic. 
Quando:£contingirindurariparticulampropter tc 
fionem ventofitatis, authumiditads:de quo dictum 
cftin apoftemate ventofo S>C 
pterpriuationem,&l deficcationcm materiae:de quO 
dicetur infra de duriticiundurarum. 
c- Q.r ' J eius funt:cbeft tumor durus, 8C 
bigna&iudicia Jnfenfib & al/qualitcr indo; 
lorofus.non habens alium colorem cp corporis. Igb 
tur infenfibilis quidem fubintus, idefr totus durus, 
fanabilis elt: dillenfibilis vero noninfanabilis 
necp facile fanabilis infecundo adGlauconem. 
rusper deficcationcm , 8C marafmationc, non fana'' 
tur. fatis enim cft liquis prohibeat ficcari non cito, 
vt infra dicetur de macredine 8C pinguedine. Qua*1 
do in felirofi fuperuenient pili, non fperatur fanitas» 
vt dicit Aui. Amplius magnu, 8C durum qd^efte1* 
colore corporisrnon fanatur necp permutatur» 
p eius communis intentio in.14.ther*' 
urse vei o pCUteft euacuare omne quod 
naturam in particula continetur. Modus autem pbj 
prius euacuationis eft,purgare quidem 
quod difficile folutu inhaeret. Igitur fi repente 
attrahentibus, 8C euaporantibus pharmacis tentari11 
auis euacuare fine mollificandbus,in paucis quidam 
iebus videtur melioramentum accipere: non 
men habet hoc:quia reliquum difpofitionis 
fo Ieptomeri,ideftfubtili cuaporato, 
fimilem coagulationi dimittedproptercai^1, 
tur in duris difpofitionibusnullum eorum quaefod* 
ter calefaciunt,&C deficcatpharmacorum, 
cft.Solavero queeunq? mollificando euaporarep0* 
funt, apta funt huic operi, puta ceruina medulla,^1' 
tullina,& adeps caprina. Adhuc autem cumhisam/ 
moniacum, galbanum, bdellium,8C ftyraxliqtiid3' 
fed etiam radix althe$: et folia maluaru fylueftriui11’ 
quae vbicunc£reperiuntur,coda, 8C piftatacu 
giaanferinafeu gallinacea,vtilia funt ualde. Aufv 
ro defendit axungias falitas:& additad praedi (fiam 
ftichem, laudanum,ccfypum, fordicicm balnei, DE :A P .O ST E MATIBVS ET EXT ME M-B. S I M P. 
17 
cus alini,et feces oleorum de lilio,alcanna,et de cher . 
Et cum apoftema fuerit vehemens grolfirici,nd 
eftexcufatio ab aceto.Scdin eiusadminiftrationeftc 
tutela, quia fortiter penetrat, 8C incidit, SC neruos 
Pctcutir.* ‘Etideo Gal.in coxa felirofata illius pueri 
Praemilitfomentationem cum oleo fambucino:de- 
‘ade acetum cumammoniacoappofuir. In tenanti 
»us vero cum lapidibus pyritalibus, feu marcafitis, 
jej rubeis moledini igniris in aceto proiedis ftupha 
do locum,faciebatfomentarionem,<S<l multi, vtipfe 
dicit,hoc modo curarionisianatifuncperfcde,vtfe 
e magicum opus videretur, tamen cum oleo 
putebat, 8C emplaftrum conucniensfuperappone< 
Quod magis explicabirur:dum de duritie 
remancr poftalgcbras rracrabitur,capitulo dearthre 
deainfexto. 
, . •! 
Capitulum adminiculattuu dc apoftemate cancrofo. 
Suo dicetur hic. Et ad cancrit quod eft vicus de quo 
dicetur infra.Cacer crgo,vt eft apoftema, eft tumor 
5Urus,rotundus, venofus,fufcus, velociter addens, 
,riquictus,calidus,& indolorofus: videin libro de tu 
foribus praeter naturam. Quae vero in carncnigra 
PrOuencritcholera,mordax quidem exiftens,corro 
dfteutim, et ulcus opatur. Moderatior vero eft quae 
lfie vicere operatur cancrum. Indpitautem vtplu 
**tnum obtufefecundum quantitatem ciceris, autfa 
®*;*ita q> vix ad modum paruarum piatarum CO' 
Snofdtur: demum augetur in tantum, 
therapeu. . - \ 
Sisna &iudicia f““» du"m’ 
P lC> liuidum colorem, o£ tenebro^ 
utn,.venasin circuitu ad modum pedum cancroru 
Atratas cum dolore, 8C extranea caliditarc. Cancer 
toto genere eftaegrirudoperniriola. Cancer vt-' 
P‘Urimum acciditin mamillis, & locis glandulolis, 
Pr?cipue mulieribus quando non habent menftrua. 
Viris quibus haemorrhoides defecerunt. Cacer eft 
Particularis lepra, nam mclacholia adufrain vna par 
culaincuneara cancrum facit,aut varrices:dilperla 
Per corpus, facit lepram, in fecundo ad Glauconem. 
5cer confirmatus no curatur nifi radicitus extirpe 
Et ideo dc no vlcerato efficitur vlceratus. Qtiod 
dnen eft peflimumiuxtaillud Hippo.fexto 
cancri abfeonditi fuerint, 
qs non curare melius eft qua curare.Curati enim ci 
Uspereunt:non curati autlongum tepuspcrficiut. ■ 
nonv^cerat‘ habet intentiones. 
prima vitam ordinat.fecunda mate- 
adaequat.fedtertjalocum partE 
Mariter pertracftat. , 
l*y rima intentio completur cum regimine dido in 
rulr°fifiue fephyros. 8C proprie quando in cibis eo- 
1Tl ponuntur ea, quscinfrigidant,& humedant,6C 
P ncrant materiam fanam, ficut aqua hordei, &pi- 
cs petrini, vitelli ouorumforbiliuIetfimiliaillis.Et 
eft ibi caliditas, tunc detur lac vaccinum a 
l° butyrum eft extradum,et de oleribus vfquead 
djiecunc^aint:cnt:10 COmplctur cumpurgatiuis iam 
ls*epithymum tamen in hoc obtinet principatu, 
dracdij.veitiiij.cumfero caprino, de tertio, 
in tertium diem coccduntur a Gal.& hieram ellebo> 
ri,concedit Aui.Jn cancro fecundum GaLiiifccudo 
ad Glauconem non cftincongruum,fi no eft qd*pro 
hiheat, phlebotomare* Nec no ab his cuacuatioibus 
abftineas fecundum Halyab.cum femclaut biscua-- 
cuaueris. Sed catum illud fac, donec totaliter humor 
fuerit euacuatus. 
vr, Sed tertia intentio perficitur cu medicinis 
fticis,& non mordacibus miftam habentibus 
tem nandi, & euaporandi. Materia aurem grof 
fa eftinobedien.s,& male morigcrata,etjdeofufficit, 
li totaliter non curatur augeri prohibeatur, aut ne 
vlccrctur,defendarur fecundum Aui. Et ad hoc lau-' 
dat Gal.fecundo ad Glauconem fuccum morellj, 8>C 
cu eo pompholygem addit:propter quod Theodo-' 
ricus vnguetum diapompholygosordinauit.Quod 
Recf oleirof vnc.v.fucci granorum ru-" 
beoru,morelh: fiuefolatri,ync.iiq.cerufle vnc. 
fj.plumbi ufti Sc lorfpompholygos quod eft thutia, 
ana Vnc.i.thuris, Vnc.j.fi^tvnguentum. Adidcn\ 
Gal. videtur in primo myamir,fcu dccompofitionc 
medicamentorum fecundum loca.Reci. lithargyriu 
pulucrizarum, & cerulfam cum oleo rof ducedo in 
mortario de plumbo cum piftcllo eiufdcm adfoleni 
quoufquc recipiant colorem plumbi: fiat unguentu, 
veinfexto dc tinea dicetur. Quantum autem Valet 
virtus plumbi in diipofitiombus cancrofis fcit ille 
qui exiliis expertus eft:8C qui fimplicibus 
medicinis. Pro eadem difpofidonclaudat 
plaftrum de caneris fluuiahbus, 3C proprie cum cli" 
mia. Auicen.autcm incidere radicitus praecipit can-' 
eros paruos in locis quibus capi poftunt.Ediubec ex- 
primerefanguinem vndequaque, 8C pofteacautcrf- 
zare.EclicetGaI.hocinnuar,propter timorem tamc 
haemorrhagiae, 8C conucrfioncm ad vlccrationcm, 
ego cum regimine dicio propter fcandala quae vidi 
fuperfedco. Complementum vero iftius operis in 
cancro vlcerato tradabo iuflu Dei ctc. 
Dodlnna fecunda de apoftematibus, & 
exituris 5 puftulis 3 prout infunt membris 
comp o fi tiSjCon tmen s capi tula odo* 
Dchis qu<einfunt capiti,ut funt apoftanata, craqua 
m capitibus puerorum. C ap. I. 
BAles quidem igitur vtdidum eft,quae-' 
i damfuntpalfionum fanationes 
dum genus :exalterantur autem iuxra 
patientium organicorum naturas.Qua 
■ ab his indicationes 
muntur,ex complexioneeorum, videlicet, 6>C com-f 
politione, virtute, 8C plafmatione. Ex complexio-' 
ne quidem, quia calida calidioribus indiget auxilrjs; 
dC ficcioraficcioribus.Et lic de alijs.Carnofiorcs 
turfecundum hoc breuius indigent ficcari. Non car 
noliorcs Verofuffidencer, vtfeructur eorum 
ra. Sicut enim pallio ad curam indicat contrarium, 
ira particula limilcm quinto therapeu. Compofi- 
tio enim,per que et qualiter oportet cuacuari docet* 
Aliter.n.rara,aliter fpilfa medicada funt corpora* 
A virtute uero habetur directio acriu, dC domcftico 
tum pharmacoru.Nafenfibilia membra vclut 
Jus?nec acria,nec grauiafufqnenc pharmaca.i nfenfir T R A a Ili 
d o a t 
biliavero velutcraneumnon laeduntur ab eifdem. 
Plafmatio, 8C politio in profundo, 8C fuperfide,eda 
variant medicamina: SC ita apparet quando fecun- 
dum membra organica exalterentur fanadones.No 
minus autem,8C fecundum proprietates eorum,ve- 
iutin capite teftudines,in oculis ophthalmie,in collo 
fquinantia:& multae aliae pafliones fecundum 
bra de quibus dicetur infra.Hic tamen de apoftema- 
tibus proprfjs eft dicendum. 
Tn canite enim acddlir>tapoftcmatacalida, frigi 
111 capite enim ■cia,rani0ra, nodofa,&glandulo- 
fa,& aquofa: quorum cauft,ct ligna ex fuperioribus 
habetur. Judicia vero funt,q> talia propter commif- 
furas,3C proprietate ad cercbru funt vereda,ut eft di 
<ftuin anatomia.Teftudineetgladulafiue talpa quae 
adheretcranco, 3C id conraminauit,fecundum Roge 
rium melius eft dimittcre,qp cum rrapanis,vtipfe do 
cet,curare. Et ego,ficutLanfrancus}uidi hominem 
qui habebat talpam vlceratam fupra proram capitis 
cum corruptione ollis adeo,q> ita perpendebatur pa 
niculorum motus,ac fi locus elfetdifcoopertus.Cui 
confuluiregimenpaliiariuuirg&reccflit. 
Cura Apoftematum „£offi 
a cura communi fuperiusdida nifiintribus.Primo 
cp in vita omnium pallionum capitis in fpeciali pro- 
bibentur omnia fumofa, Sc vaporola. Secundo q> 
m euacuatione materiae antecedentis ad materias ca- 
lidas appropriatur elccftuarrj de fuccorof.St pillulae 
mirabo.& defumoterrae. ad frigidas hiera, 8C pilule 
cochiae, & aureae. Terrio circalocum, 8C materiam 
coniun<ftamquantum eft in olla capitis approprian 
tur Primo q> in principio talium apo 
ftematum non debent apponi propria,nec fortia re- 
pcrcufliuarpropter propinquitatem membriprinci 
palis. Sufticiuntcnim oleum rof & talia refraenantia 
largo modo diftarcperculfiua. Scciido q? quando 
laniantur, non expeefletur mora in aperiendo, ne fa 
nics contaminetcrancum. Tertio q> quando apo- 
ftema eft magnum, vt melius mundificetur, debet 
fieri apertio fecundum triangulum ad formam ci- 
froe, de.7. cuius angulus fit verfus partem fuperio- 
rem. Nodi vero, 6c glandulae, vt fuperius diftum 
eft curentur. 
Curatio aqua in capitibus puerorum. 
Anna in ranifihm Puerorum fecundum Guil. 
xA.qiia 111 CapltlDUS gajj fe<ftatore eius 
Lanfrancum cum oleo chamomiilino,aut anethino 
in quofulfurincorporetur, refoluendo exicceturret 
fi eft necelfe, fiant duo aut tria cauteria a fronte vfq? 
ad pofterius, per quae aqua paulatineeuacuetur. Ec 
defuper lana, autftupainfufain oleo, & vino tepi- 
dis, & exprelfis fecundum Auicen.apponatur* 
apoftematibus faciei,er membrorum 
eius. Cap, 11. 
APoftemata calida, SC frigida, faniofa,& non la 
niofa, nodi dC glandulae in facie non 
tur a cura communi aliorum: nili q»inciliones non 
fiunt fecundum rugas in alrjs membrisrquia mufculi 
praecipue in fronte non fequuntur rugas, fed corpo-" 
ris longitudinem. In palpebris ab angulo ad an- 
gulum perforatione femilunari dorfata fecundum 
• litum oculi, retro aures, dC mandibulas aequaliter, 
vt dicit Auicenna. 
De Ophthalmia,apojicmatibus, cr exituris, er fanie 
retro de doloribus oculorum, 
Ophthalmia cftapoftcma 
mia in primo dc aegritudine, 8C fymp tornate dicitur 
phlegmon innati membrani, ideft coniuncfliuae, 8C 
eft pallio perfer oculi autem 
eundum accidens eft aegritudo, vt dicit textus: Scita. 
voluntomnes, q? Ophthalmia fitapoftema conium* 
<ftiuae,puftul£, vclic3e,bothores,fanies retro cornea, 
quae funt ex prxdiftis apparer, 
ranfponf-i.m Ophthalmiae, non variantur a cau' 
dc Lite fis aliorum apoftematum vniuer-* 
falibus,& particularibus, nifiin tanto q> rheuma ma 
gis deriuatur in ophtha!mia,a capite q; in alrjs apoite 
matibus aliorum membrorum. In caulis aurem pri 
mitiuis,fumus,puIuis,ventus,fol,acuirasimmilfonr 
in oculo addunt in generationem Ophthalmiae: ma-' 
xime quado obuiat corpori piethorico. Tunc enim 
fecundum Auiccn. Velociter mutatur in apoftema 
manifeftumrficut mutantur febres 
febres. Sunt enim fecundum hoc duo modi ophthal 
miarum. Quadam enim eftparuanon pertraniienS 
terminum; fedeft folarubedo cum humecftationeZ 
quaedam eft magna, pertrafiens terminum in magn* 
tudine,inaquaalbcdo coopcritpupilla. lefus tamen 
filius Halyab* afiignauit tres modos: quiailiam quse 
mouentcaufamintrinfecam,vocauitmediam. i 
Comimialigna 
tum aliorum membrorumriicutinflatio, dolor,du' 
rities, calor, 8C rubedo. Venarum repletio, 8C fluxu* 
humiditatum. Signa autem propria fignificatia ma 
terias,accipiuturab Alcoatin,etab 
Albucaf Quia ex fanguinefignafuntrubedo,& ca' 
liditas oculi,remporum,& partium adiacentium in-' 
flacio,etgrofliries venarum, coniumftiuse, palpebra' 
rum lippitudinis,8C lachrymarum mulrirudo,extc' 
fio,& grauitasin toto corpore, maxime in 
reli qua fanguini s ligna* 
Signa ex caufacholere dolor, et calor fortis 8c acH 
tus, 8C rubor floridus in oculo, & partibus adiacen' 
tibus,lachrymarum multitudo cum acuitate, & pai* 
citateIippitudinis.infraoculumfcntitpun(fturam,ec 
mordicationemrac fi arena infra ipfum elfet.Et ligna 
cholerae in corpore manifeftantur. 
Signa excaufa phlegmatis funtmulra inflatio c# 
remilfarubedine,calore, 3C dolore,lachrymaru e*d 
beranria abfquc acuitate,grauitas in corpore: 8C reli*' 
qua phlegmatis ligna. 
Signa ex caufa melancholiaefuntpaucitas rubedo 
nis, 8C tumoris, 8C humiditatis, cum reliquis melan7 
choliaefignis. Ophthalmia quatuor habet tempor* 
fient 8C a1iaapoftemata:principium,augmentum/c 
flatum, & declinationem. 
Signa principij funt accidentia dfiftaparua incipe 
tia. Quando autem augmentantur, 8C decurrunt dc 
oculis, 8C naribus lachrymae, 8C humores crudi, au' 
gmentum iudicatur fecundum lefum. Quando e# 
magna furia, 8c incipit, aliqualisremiflio cftftatuS' 
Quado auteabfeinditur fluxus notabiliter,& mud/ DE APOSTBMATIBVS ET EXI. M H M B. ORGA. is 
18 
fpiflx, et palpebrae coniungu- 
tur: tunc eft declinatio. Coniundio autem (vt dicit 
lefus )eft de maioribus lignis maturationis. ludi' 
da lippitudinis, funt hxc.lippitudo velox cum gra- 
bona maturatione. St aequalitate. St albedi 
Ve, St quae cito feparatur. St refoluitur: eft laudabi- 
lis: contraria vero St granulofa,cftpraua. 
Ophthalmia capitalis declaratur per grauedinem, 
& dolorem capitis. Et I1 adeft rubedo, St calefadio, 
&t dolor,St pulfatio circa frontem. St tempora cum 
extenfione, St venarum repletione,& inflarione:fi- 
Snificatur q> venitpropter velamenextrinfecum. 
Pt quando prxdida non adfunt. St adeft continuus 
fluxus,ftcrnutado,& pruritusin nafo,& palato: vc- 
vit propter inrrinfecum. Et fi eftftomachalis, efteit 
vaufea,& vomitu, ac conturbationcftomachi.Do- 
acuti oculorum funtmolefri. Nullum autem 
Pymptoma,inquit Gal.in quarto myamir,itamole- 
fiat laborantes ficut dolor. Mori enim magis vellent 
quam per totam diem pati dolorem* Er ideo 
cum magna diligentiafuntfedandidolores,& foda: 
Suando coniunguntur cum xgritudinibus oculo- 
ftm vt dicetur infra. 
Dolores vero mordicationem materix, aut mul- 
t,t:udmem,feu ventum vaporofum in tertiodecimo 
dierapeu.in oculis oftendunt. Quando in ophthal- 
3viafeb.fortificatur,magnaprognofticaoccafionu. 
Prxterea fi remedia in Ophthalmia non confcrut: 
ipfain oculo tardauerit,fcias q? rheuma defeendit 
ad oculum:aut q> materia retinetur infra tunicas:aut 
Rabies eftin palpebra,quxconrinuant Ophthalmia. 
ophthalmiarum habent pc- 
riodos,3<f paroxyfmosfcqucntcsanalogiam,& ma- 
cerias, ex quibus fiunt in fecundo.de differentfjs feb. 
periodorum prolongatur vfque ad dies 
*eptcm. vt dicit lefus. Proptcrea fcias q> Ophthal- 
mia eft morbus contagiofus: &tranfit libenter de 
vvo oculo adalium. In oculis patiente adiarrhcca 
accipi bonum, feptimo aphorifmorum. Ophthal- 
mia fecundum Gordonium no eft negligenda: quia 
1 niale curatur, malas dimittit rcliquiasdicutruptu- 
cornc£,macuIas,& pannos txdiofos. 
Curaophthalmtemaioris’?™nTnonva' 
* r natur nih lecundum magis 
minus. Vitra communem curationem apoftema- 
t,Jrnaliorum membrorum,fpecificaturin quatuor 
*ebus. Prima eftin vita.fecunda in materia antece- 
in coniunda.fed quarta in correctione 
accidentium. 
, Primo enim fpecificatur de vita, q> diminuatur ci 
potus maximeferotinus: vitando vaporofa: 
cis eligendo cibos pauci St laudabilis nutrimenti, 
St vinum proprie in principio, 
m materia calida, St forti dolore. Et fuper cibum 
J-cipiataliquid de coriandro,aut ex citonrjs ad repri 
in n^Um Dmos, vt non afeendant ad caput. Et ftet 
°coobfcuro: St coram fe teneat panno§ virides, 
f 9-°s,atc*blauos:fugiatclaritatem, fplendorcm,et 
VHtm, puluereirgatq? ventum, coitu m,atq? iram. 
iaceatfuper faciem fuam.immo femper teneat 
*e a^tu m* V entrem laxet: fo m nu m diligat et qui e 
-•Null° modograuetoculos tadu,& afpeftu. 
ecundares completur fecundum materix diuer- 
firatem,utfuperiusfuitdi(ftum. Euacuando, diuerrf 
do, St intercipiendo materiam:& rheuma,St dolo- 
rem capitis fiftendo cum phlebotomia, St euacua- 
tionecum medicinislaxariuisappropriaris:vt dicftu 
eftin capite * St cum clyTteribus acutis, St fricationi- 
bus,& ligationibus dolorofis fecundum extremira- 
res: St cum ventofationibus, St feAionibusfcu cau- 
terrjs, fuper Ipatulas St collo. St emplafrrationibus 
dcficcantibus materiam rheumarirantem.: fuper ca> 
put de milio, &fale, & ftercorc columbino chamo- 
miJ.anifo,etconfimilibus,crcaurerrjspuncftualibus, 
fuper molle capitis. Er fi nccefie e it, ad melius inter-' 
cipiendum materiam maxime calidam precipit Gal. 
in.iTtherapcu.incidere venas temporales St fronta- 
les: St eas claudere cum grano frumenti, aut thuris 
tofti, autaliquo corrofiuo,aut arterias ligare quem- 
admodum, varices in duobuslocisin medioincide- 
re. St poftea incarnare, St fuper frontem. St tempo- 
ra cum binda ligare. Emplaftrum reftridiuum,fa<ftu: 
de bolo armc.farina lentium, de gallis,pfidia,acacia, 
aloe, thure. St fimilibus cum albuminibus otiorum 
incorporatis. Etifta toties reiterare quoufqj habea- 
tur intentum. 
Tertia requirit fecundum heben Mef.alreratio- 
nem, St digeftionem cius, quod tranfmiflum citi 
St illud completur cum rcperculfiuis domeftids in 
prindpio,& cum paucis refolutiuis addirisrepercuf 
iiuisin augmento, St cum aequaliter mifrisin ftatu. 
St cum puris refolutiuis. St deficcatiuis in declinatio 
ne. Igitur in principio, quado materia eft calida, po 
nantur ca, quae materiaeacuiratem, St infiammatio- 
ncmrcmouent. St reprimunt: qualia funt aqua rof. 
St albumen oui, portulaca trita. St fuperpofira:endi 
ui a,folatru,& pfyllrj mucilago:etcollyriumalbum 
in quo eft opium, vt vultHalyab.quia opium, nili' 
quando dolorfuperat, vifum hebetat. St confundit 
tertio therapeu* Cuiusformafecundum Galafexli- 
brofumitur Damafccni. Rcd.ceruftxablutx, drac. 
virj. amyli, drac.iirj.gumiarab.dragagathi, ana drac. 
fj.fiat collyrii! cum aqua rofa. Et fi cum prxdufhs cu 
cotoe emplaftraretur lcuiter,er abfq; dolore oculus, 
cfletbonu. Deinde in augmento, expedit lac mulfe 
bre,et mucilago dtonioru,et fcvnugrcd extradis cu 
aq rof.&collyriualbu in quo eft farcocolla. Cuius 
formaaRaficftalfumpra. Reci.ccruflx ablutae,drac. 
vnj.amyh,drac.iirj.farcocollxnutritxcumla(fteafi- 
nx,gummi arab.dragaganrhi,anadrac.rj.oprj,drac. 
j.fiat collyrium cum aqua pluuiali: ddemplaftrare 
cumiftis,& vitello oui eft latis expediens. Et miror 
multum dcGordonio, qui dixit q> omnesfapientes 
conueniunt q? farcocolla non competit, nili in dedi 
natione: St tamen inipfa eft dilfolutio parua abfqj 
mordicanone,quod eft neccfiarium in augmento: SC 
cum hocRaf. Alcoatis, HcbenMef.iSC Amaram eam 
in augmento commendanr.forte credidit,quia lefus 
eam in puluereprohibuitin principio: q? etiam,St in 
alrjs temporibus prohiberer. In ftatu vero ponatur 
mucilago fccnugraed cu aqua meliloti exrrada. Aut 
collyrium album in quo eft climia ex magno antido 
tario Galafacccptum.Red. cerull£ablucx,drac. virj. 
amyli,drac.iirj.climix,drac.fj.gumi arabici,olibani, 
an.drac.i.opfi,drac.5.fiatcoJlyriu cu aq focnugrxd. 
Collyrium cirrinum, St collyrium rofatUm ad ean- 
dem intentionem funtconfeda; St emplaftrare cum TRAC. II» 
d o c. n» 
cifdcm eft vtile,aut cum mica panis, aut cum medul 
Ia pomorum codorum cum aqua rol.fief rofatum 
ponituralefuin capitulo deliuiditate, SC fanie retro 
corneam.Recipe rofirub.recentium mundatarum a 
capitis fufds, dr ac. irj. viridis aeris,batrituraeaeris, ana 
drac.ij* fpicae nardi, drac. rj* myrrhae,drac.iirj.gum- 
mi ara.cadmi£ vitae, SC lotae, ana drac.xxiifj.crod, 
drac. vi.oprj, drac. irj.fumma medicinarum. 14. te- 
rantur, 8C piftcntur cum aqua pluuiali.& fiat fief. 
Sicfcirrinum defcripdone Alexadri. Recipeamy 
Ii, drac.xxi.fiefmemirhe,drac.virj.larcocollae, dra- 
gaganti,gummiarabici,ana.drac.irj*croci,drac.fj.et 
5. myrrhae,drac.i.opi], drac.rj.confice cum aqua plu 
uiali. In declinatione balneum, SC fomentatio, 8C 
pyria cum aqua decodionisrofichamomillae, meli- 
loti, fcenugraeci funt optima:& collyria de tutia, 3C 
pulueres, tunc habent locum quorum formae funt 
tres. Prima eft, MontifpelTulani. Recipe tudae prae- 
paratae, vnc.j.lapidiscalaminarispraeparatfidrac.fj. 
gariophyl.clauos.v.gariophyl.cum meile, vnc.i.vi 
ni albi, quartam.i. camphorae, drac. 
i.fiat collyrium. Sccuda forma eft collyrium dedo 
mo.Rccipetudaepraepararae, vnc.i. aloes fuccotrini, 
vnc.5.camphorae,drac.i.aqu3erof.lib.i.fucci grana- 
torum quartam.i. Tertiaformaefipuluis quem ma 
giftcr Arnoldus fecit pro Papa loane pro rubedine, 
&humiditate oculorum . Recipe tutiae praeparatae, 
vnc.i. antimonij praeparari, vnc.5«. margaritarum, 
drac.rj. floris coralii rub.drac.i. SC.j.ferici crudi de 
flofculoVermis , drac. puluis fubtiliiTimus: dC 
ferueturin pyxide erca:& ponatur cum ftillo. Item 
6C puluis citrinus, qui fecundum Rafim valet in fine 
ophthalmi^:fic fit. 
fief memithe, drac.ifjdycfj, aloes, ana. drac. fj. croci, 
drac.i.ipumaemaris, vel myrrhae,drac.5.fiat puluis. 
Si autem materia eft frigida,in principio adminiftre- 
tur ficfdefpica. Cuiusformafecundum heben Mef. 
Red.farcocolIae,drac.v.ipicae, drac.rj.rof. croci,ana 
drac.rj. amyli,aloes,gummi arabici.dragagathi, ana 
drac.i.opfj,dra.5.fiatfiefcu aq plu uiali. dC emplaftre 
tur oculus cum cmplafiro de folijs maluarum, SC 
anetho codis cum vino. Cum autem figna matu- 
ritatis apparuerint, fomentetur oculus cum aqua de 
cocHonis fcenugraeci, SC meliloti:& imponatur pul- 
uis citrinus, 8C emplafrreturcum medulla panis infu 
fa in uino,et exprelfa.ctadminiftretur meri potatio: 
tunc vcrificatus erit totus aphorifmus Hippo.Do 
lores oculorum meri potio,lauacrum,pyria,phlebo 
tomia,autpharmaciafoluit. 
Quarta res completur corrigentibusaccidetium, 
quae occurrunt etc. 
De dolore oculorum. 
In dolore oculorum 
dicationum, narcocitatis parum habentia fedantia, 
fecundum q? exiget dilpofirio. De pleno, 8C vento- 
fo, qualiafunt fecundum heben Mef. albumen oui 
conquaflatum cum aqua papaueris , 8C mucilago 
pfyilfj cum eadem aqua extrada:autcum fucco po- 
morum mandragorae ac laftucae. Et quando neceffi- 
tas occurret, ponendum eftde opio:non tame mul- 
tiplicanda funt narcotica:quia tardat ftatum,5d ma- 
cura hoc nocent vifuiavt didura eft* 
Et ad hoc laudatur collyrium album cu opio. CuiuH 
forma eft fuperius dida : duntaxat q? addatur de 
opio drac.i.ck iftam fomentationem ad hoc didac 
Araram, Rcd.papaueris, plantaginis, ana partes. 17. 
croci, memirhe, aloes, gum mi arab.acadae,ana par- 
tem.i. coquantur cu aqua,& adminiftrentur. Iftud 
etiam cmplaftrum valet ad hoc, vt accipitur a. xxi» 
parte antidoti magni* Amaram, Red.croci,memi- 
the,lycrj,aloes,acaci£,ana partes aquales*terantur, 
cum fucco auriculae muris, 8C lade mulieris puellam 
nutrientis,fiatlinimenrum. Nocumentum qcfpro 
uenit ex narcoticis, cu fomento decodionis chamo 
millse, meliloti, fcenugraeci rcmouetur* Puluis 
ram , de corticibus ouorum gallinarum praeparatis» 
quem appropriat lefusad dormitadum infirmum, 
vidclicer,puluis tutie,& farcocollae,& zuc.quem bc 
nedicitBcneuenutus in omni tempore 
non placent mihfiquiapulucres Omnes in principio, 
8c in dolore forti oculos irritant, 8C aggrauant: vc 
ipfemet Icfus confitetur* Somnus prouocatur cum 
narcoticis didis: praecipue addendo papauer, roia. 
viohnenufar,fandalos cumlade, 2C fucco hyofcya- 
mi cofcdis,& fupra proram capitisapplicatis* Sor- 
dides remouetur humedando palpebras cum aqua 
tepida. SC afpcrgendo eas cum cotone fubtili fuper 
ftiluminuoluto. Et Vniuerfaliterin curatione oph- 
thalmiae, 8>C aegritudinum aliarum oculorum,docu- 
menta obferuentur, quae infra in tradatu oculorum 
dicentur. 
De fanie retro corneam. 
Pf- C' fuerit Ophthalmia, 8C faniesaccide 
Ut fi dongata ritrctroFcorneam;mcdkcturcunl 
fief de thure vtili vlceribus, 8C fanieigrofij polito 3 
Icfu in capitulo de dubellati. Red.ccrufl£,drac. virj* 
oprj,farcocoll£ nutrire, anadrac.i.draganthi, gum' 
miarabi*anadrac.iirj.thuris drac.i.Etfecundumhc' 
ben Mefiammoniad, croci, anadrac.i.fiat fiefeum 
aqua pluuiaii:aut cum mucilagine fcenugraeci. Etfi 
cumifds nonrefoluitur,curcturcum diaphoreticis, 
6C confumptiuis:adquefumme conferuntinfufio' 
nes, 8C fluphe, SC collyria data in declinatione, 8C irt 
frigida Ophthalmia: 8C collyrium demyrrha in.14* 
therapeu.multum comcndatur: 8C omnia qu£ confc 
runtin curatioe opopona.euphorbium, 
dC fi milia* SC balfamus in hoc eft mirabilis. Et fi nor» 
potcrtrefolufidecofilio Icfus, et Alcoatim, eft qjfcirt 
datur locus cum Ipatumine paruo fuper corneam» 
inter pupillam, 8C albu,& extrahatur virus. Et Gah 
dicit. 14.therapeu.cp in tempore fuo quidam medi' 
cus oculorum curabatfaniem retro cornea talimO/ 
do. Faciebat in fede: &L tenebat capUf 
ipfius ex duabus partibus: QC mouebat eum morio/ 
ne vehementi quoufq? videbat illud virus defcend* 
re inferius. 
De bothoribuSjtr uepeis. 
.e 
"D ' v Q?refoluantur, & maturentur cum 
finonpolTuntrefolui,necpc!: 
incifionem extrahi ad decorandum oculum, vt 
cetur inferius de eminentia accideti in vlceribus 
lorum , ligentur cum filo: polt autem eruptione#1* 
cura vlcerum regantur. De macula, 8c veftig1 
qu£ fequuntur ifta; infra deo dante dicetur in fexc0' D E A P OSTEMATIBVS ET EXI. MEMB. O R G A» t9 
Tleapoftcmate etiam lachrymalium , in tradatii de 
Vlcenbus dicetur. 
Ecapoftematihiis aurium. 
aurium calida S>C frigida/aniofa,& 
T nonianiofa:quaedam huntinpro- 
•undo auris : quaedam in fuperficie: quaedam in ra- 
dice auris. Et habent caufas , Sc figna, ficut SC alia 
apoftemara , prout in communibus fuperius fuit 
didum. 
Judicia tamen l;abcnrP''0P™:vid<-l,c« «jadea 
lequuntur dolores maiores cp m 
ahjs,maxi me ad calida exiftenriain profundis, ver- 
fusporum auditiuum. Dolores aurium fortesfunt 
periculoii,ad quosfaepiflim efecjuirurfcb. Sc aliena- 
tio &: fyncopa, SC etiam mors. Et magis pericli tan- 
tUr de dolore adolefcentes cp fenes. Vndeiuuenesin 
diebus pereunt: Si vix fuppurationem expe 
Senes autem vitra tranfeunt: &eo- 
rutn apoftemacafuppurantur.Erhoc eft propter di- 
Uerfitatem fenlibilitatisipforuin, in tertio prognofti 
corum, 
Cura talium aP°^e4Tiat:Lrm 7 quantum eft de di- 
fpofitione,non variatur a cura om- 
aliorum apoftematum* Quantum autem ad 
*°cum, SC fymproma dolorofum, diuerfificatur, 
Quia licet apoftemata in profundo, SC iupcrficieau- 
dum in principio curentur cum aliquibus domefti- 
Cls repercufliuis,auribus appropriaris, alterantibus, 
materiam:tamen quae funt inradi- 
ctt>us aurium, 8C emundorijscerebri, quae Gal.ap- 
Pcllat parotidas, nullo modo repercutiuntur necpre 
fr£nanrur:immo toto polle extrahuntur, vt dicetur 
,r>fraquado deapoftcmatibusfubafcellarum, Sciri' 
Suium tradabitur.nonobftantcqd'de hoc rcciraue 
Hcnricus. Dolor etiam , quia aliquoties fuperat 
hjam caufam,praeuaricat ordinem curationis, 8C in- 
neceflitatcm narcoticorum. In cura ergo ifto 
rumapoftematum profundi videlicet,& fupcrficiei 
aurium,fpccificantur quatuor res. Prima eft in vita. 
ecundain materia antecedenti, tertiain coniuncta. 
Quarta in accidentib us. 
Primum Sc fecundum complentur, per capitula 
c°nrmunia,fecundum q? fuerunt completa, SC ap- 
Propriata/pcdficatain capite,Sc in Ophthalmia. 
Tertium completur fecundum diuerfitatem ma- 
eriae‘ quiain apoftemate, de calida materia in prin- 
alterantia frigida domeftica: qualia funt fecun- 
Uln Gal.in tertio myamir.oleu rofa.bullitum cum 
accto vfquc ad confu mptioncin aceri, Sc trochifcis 
e glaucio, id eft memithafin quo fit.iz.pars gummi 
j rajConfedi cum aquapluuiali diflbluri in vino. Ha 
vero concedit collyria alba cum lade di flo- 
c ta‘ Auiccn. vero laudat lac muliebre vice poft vi- 
vfquein tertium diem.Deinde poft principium 
V c^ltmucflagincmfe.lini,&: fcenugraed:<Sd aqua 
c qua dicit q> confert in hora. In ftatu co 
_ynrur vaporationes miftarum virtutum, vehit 
? ,roftiorof.chamomil.melilori adminiftraracu 
ad °]°to:8Ccum iHundrioneoleorum declinantium 
a ]quam caliditatcm,uteftoleum amygdalarum. 
f0j^0^clTta Gal.in tertio myamir.laudatbafilico dif- 
utum cum oleorof.ii adhuc eft caliditas: Sdcurn 
0 cardinofi fuerit remifla. Et Auiccn.in ifto ca- 
fu, quando caliditas fuerit rcmifla,iubctdiftillarevf- 
ce poft vicem cum ftillo cum cotonc inuoluto adi" 
pcm Vulpis tepidam, aut lacero, au t anatis: SC buty- 
rum icu medullam cruris vituli: de qua dicit heben 
Mef. quod eft experta* Si autem non cfletapoftema 
calidum , iuberadminiftrare medicamen compofi- 
tum cu adipe caprino, meile, rob, hyflopo humida, 
SC oleo laurino,delilio,& de nardo,rutha:& oleum 
debalfamo:eriam fi tunc fieret fuffumigatio cum de 
codionehyflbpi, fanfucfbctonicse, fccniculi, <3C ru- 
tli3e,noneflet malum. Et fi apoftcmataconucrtun- 
turad faniem, medicamen laudatur iftudab heben 
Mef.Redpe farinam fabarum, farinam hordei, cha- 
momillam, mclilotum, viol. althaeam, decoquantur 
cum aqua, SC rob, SC oleo chamomillae. SC fiat em- 
plafrrum, 8C vterc. Si autem apoftema fuerit extra 
aurem,quia eftpaud timoris fecundum Auiccn.fuf- 
fidtcmplaftrum dieftum. In bothor autem qui fit 
in aure, fufficit decodio ficuum cum tritico. Sanies, 
cum vino 8>C meile,SC reliqua cura vlcerum aurium 
curetur. 
Quarta autem intentio complcturfccundum acci 
dentia: dolor enim quod eft proprium fymptoma 
iftorum apoftematum,fcdatur fecundum materiam 
de q fit.Si fita caufa calida,laudat Gal.in tertio mya- 
mir,trochif.fados de opio, SC caftorco, S>C vino co- 
do diifolutis cum eodem uino tepefado, Sc fuauiter 
cum lana molli inaurem infundantur.Poftquamau 
tembene fomentaueris, dimittes parum quiefeere: 
SC ab extra lana in ipfo orificio, SC in tora aure, cali- 
daapponacur.Et li eguerititerum fomentare,rurfus 
fomcntctur,caucns quantum eftpofiibile, neipfum 
porum rangas,ncc moleftes. Auicen.autem ad hunc 
dolorem laudat oleum rofvel viol.tepidum. aut 
albumen oui cum camphora: verum oleum viol. 
dicit e fle magis fedatiuum quam rofatum, propter 
mollificationem quae eft in ipfo: SC lac mulieris cum 
aquafolatri, SC oleorofaut amygdalarum: in quo 
vermes terreftres,autqui reperiuutur fub urceis,aut 
lapidibus, cum multis pedibus, rotundi, vt media 
faba, fintbulliti:& oleum defe.cucurbitae,SC oleum 
nenufarinum, papauerinum,& falicinum inieda te- 
pida, SC exterius cum lana applicata. Et Auenzoar 
gloriolas iubetapponi oleum de vitellis ouorum: 
quoniam vtdicitmcontincnrircmouetdolorem:5C 
' properat exitum fanici.Si vero a fpiritu uentofoaut 
ab humore non habente exitum fuerint,permifee 
quae dida funt cumaliquo aperientium pharmaco- 
rum: vclutfccundum Gal.vbifupra, eftnitru quod 
aphronirrii vocatur: SC vterque elleborus: SC vtra- 
queariftolochia,3c rutha, centaurea,radix cucume- 
ris fylueftris, radix bryoniae, <Sc ari, 8C dragonteae.dC 
coftus, cinnamomum,<Se cubebe. Propterea,vt di 
cic,fcriplir multa exempla pharmacorum. ut non ha 
beat eorum inopia:quia non omniain omnibus re- 
gionibus reperiuntur,ledcerta in certis. Auiccn. 
autem laudat calcfadona cum ventofa plena aqua 
calida, Sc milio, SC fale , 8C pannis calefactis: Sc he- 
ben Mef. cuaporationcm embori fadam cum de- 
coctione chamomillae, meliloti, anethi, Iccnugrae- 
ci, caulium , rubi, fanfuci, herbae venti, vel parie - 
tariae. Et oportet, vt dicit Auicenna, vt poftpo- 
natur vfus narcoticorum vfquequo timeatur fyn- 
copa SC proprie cum fuerint humores frigidi*, T R a c; jt 
d o a IT* 
Iftud enim nocet eis ualde. Q> fi accidit nocumenta ] 
ex vfu narcoticorum, adminiftracaftoreum poft il- 
lud folum. 
Glandulae, 8C fcrofulae quae in iftis locis faepiffime 
generantur, vt fuperius fuit didum curantur* Apo 
ftemata emundorrj cerebri, fub aure cum cordis 
emundorrjs dicentur. Cauetamen in incifione de 
Venis, 8c arterrjs, quae ibi funt magnae, 8C groffae, ex 
quorum incifione multa funt pericula: SC de reuerfi- 
uo ncruo qui eft ibi: quia per eius mcifionem perdi- 
tur vox. De alrjs autem paffionibus quae veniuntin 
facie,inferius dicetur. Nam licet polypus narium,6C 
noli me tangere,alcola,in principio fint apoftemata, 
feupuftulae:quiacito cfticiuntur vlccra, cumipfisre 
ponentur. Apoftemata oris,vt fquinantia,tradaiv 
tur,de quibus faris dicetur. 
BcapojlcmatibuscolliyZrdorfi. Cap, III. 1 
APoftcmata colli funt duplicia:quaedam funtin 
membris extrinfecis corinentibus: quaedam in. 
intrinfccis contentis. Prima affumunc nomen gene- 
ris, Sc vocatur fimpliciter ap oftemara.Botia,glandii 
lae,aut quae v t alia curantur communia. 
Secundavero nomchabentproprium:quiafqui- 
nantiavocantur: 8C proprium habent modum cu-* 
randi* 
De fquinantia, 
P n fquinatia apoftema gutturis, 8C partium 
Cdt CT aeris,et cibi impediens.Cuius 
fpecies fecundum loca difrinda , quatuor ailignat 
Auicen.fcquedo fententiam Gal.in quarto libro de 
locis atfedis. Vna eft, quado apoftema eft in lacertis 
cxtrinfecisrita q> fit apoftema folum apparens extra 
in membris continentibus. 
Secunda fpecies eft, quando eft in lacertis extrinfe 
cis verfusfpondylia: ita q> apoftema folum apparet 
intus verfus fauces, SC amygdala, quando compri- 
mitur lingua. 
Tertia fpecies eft,quando eft in lacertis intrinfccis 
iplius meri:8C tunc non apparer fenfufifcd nianifefta 
tur ratio ni, per maiorem offenfionem tranlglutionis 
qj anhelationis. 
Quarta fpecies eft,quando eft in lacertis intrinfccis 
iplius cannae fcu epiglottis: 8C tunc etiam non appa- 
paret fenfui,fcd rationi:quia magis oftendit anhela- 
tionem qj tranfglutionem. 
Vnam aliam fpedem affignat Gal.inquarto de Io 
cis affcdis,qu£ vocatur ftrumofa: fit propter dif 
locationem primi aut fecudi fpondylis colli, de qua 
in dislocationibusinferius fietfermo. 
r /x : ~ funt ficut& aliorum apofte- 
Cauix iqumantiae matum vniuerfales, 3c parti 
culares:fiunt enim vtplurimum per viam deriuatio 
nis: SC habent materias calidas, 8C frigidas: vt in fer- 
ino ne communi apoftematum fuit didum. 
c* - Quantuadcaufasfunt,Vtalio- 
Slgna CX ♦ rurn apoftematu: c|tu ad loca 
autem fecundu Gal. ubi fupra, omnes fpecies quan- 
dam difficultatem operantur fecundum tranfglutio 
nem,& rcfpirationcm, dC coguntur ftare redi,& lin 
guamextrahere: & potus faepiffimeafccndit adna- 
res. Auicen.addit oculorum egreffionem, S>C linguae 
difficultatenijfecudum nares locutionem* Signa ma 
Ia, 8c timorofa in fquinantia funt dyfpncea fortis, SC 
origmonica: rranfgluriendimagna difficultas:colli 
contra Aio:emiffio linguae,& fpumaead modum fa- 
rigari equi. color malus in linguam labijs , 8C oculis: 
ac etiam extremitatum frigidiras:fudor frigidus, 
cordis defedus. Signa vero bona funt quies,fom- 
nus tranquillus, alleuiario doloris , &anhelitus, 8C 
tranfglurionis,&malorum fignorupritrario. Squi 
nantia eft aegritudo breuis,& periculofa:&fecunda 
Hippo.terdoprognofticorum,iIIaeftpeffima, 8C ci 
tius mortifera,quae intus in gutture, nec extra appa- 
ret. Et quae eft cum dolore acutiffimo, in fpiritu,qul 
reda ceruice trahitur: haec aute fpecies in primo die, 
aut fecundo,aut tertio,aut quarto fuffocar* 
Altera huius fpecies mala, eft quando apparet in- 
tus in gutture, & non extra* Etipla eft plus mortifer 
raqpprima* 
Tertia quae apparet intus, 8C extra,prioribus diu-* 
turnior eft* 
Quarta autem fpecies quae omnino extra promi-' 
net,tutior cftalrjs*Squinantiaquaeno tranfmutatur, 
neque patiens putredinem cxpofuit,&: dolor requie 
inuenit, 5C fubito euancfcit: mortem vel laborisite- 
rationem promittit. Item quinto aphorffmorum, 
decimo quibufeunque fquinantia ad pulmonem co 
uertitur,infeptem diebus moriuntur. Sivero hos 
effugerint, empyici fiunt. Proptcreain fextoapho 
rifmorum rregefimofcptimo. Infquinantiabonum 
eft apoftema foras exire, 8>C membra interiora dimic 
tere. Amplius fecundum Auiccn.omneapoftenia 
perfocatiuu aut refoluitur,aut permutatur, aut coi- 
ledionem facit, aut interficit. Signa refolutionis 
: funtfigna bona iam dida. Signa permutationis, 
funt fubita de tumefadiocum nocumento alterius 
particulae. Signa colleAionis, funt lenitas, 8c pro- 
longabo vitra quartam diem. Signa mortis funt 
figna pcrniciofa iam dida. Amplius fqumantfa 
critica eft fufpeda. Nam fecundum Auicen. crifis 
cu apoftematibusperfocatiuis proculdubio eftper- 
niciofa. 
Cura fquinantia; cunl curaaP°fema' 
1 tum communium m diaeta, tv 
fubtradione materiae, Qc in applicatione repercuffP 
uorum in principio: & refolucntium, & maturan- 
tium in finc:&: miftorum in medio. Differt tamen & 
his: quiarepercuffiuanon adminiftrantur ab extra- 
fed ab intra. cum hoc etiam euacuationes, 8C deriU5 
j riones fieri debent fine quacunq? dilatione. 
Specificatur ergo curatio talium apoftematum & 
quatuor.primo in vita.fecundo in materia antecede 
ti.tertio in coniunda. quarto in accidentibus. 
Primum completur, quia vitra diaetam 
nem didam fuperius fecundum quod heben M®' 
vult, fint cotenri in principio cum hydromelite, & 
aqua zuc.deinde procedant ad aquam lentium 
corticatarum,8Chordei, exringuutenirnfirim, 3.cUi 
tatem, 8C inflamatione.deindeadiusciceru cuaq1*3 
hordei: deinde gradatim ad forbitiones ex fai'irl5 
fabarum, 8C ex amylo, 8C ex colatura furfuris 
meile, poft haec veniant ad vitellos ouorum , 
fi mi lia: 3C nullo modo repleant fe. Et venter dP 
rum femperfit laxus. Somnus eorum fit menfr 
ratus . nam in multitudine fomni timetur fufi1 DH A P O S TE MATIBVS ET EX L M E M B. ORGA. 
fuffocan'o:quare oportet cp parum dormiant,& fae- 
pe excirentur. 
Secundum completur per euacuationes, 8>C diuer 
fionescum phlebotomrjs,et medicinis laxariuis fecu 
dum materiam peccarem: & cum clyfteribus acutis, 
& fortibus fricationibus fadis feftinanrer:quiaaegri- 
fudo propter membri operationem no datiudicias. 
Fiat ergo primo fricationes, 8C ligationesextremi 
fatum,3C ftatim clyfter.& poftin cotinenti fiatphle- 
Fotomia de faphenis. demum poft fi virtus tolerat, 
debrachrjs:& poft eade die de venis fub lingua ♦ Et fi 
cftet poifibile trafglurirc, in craftinu detur fibi in ma 
feria calida diaprunis,aut diacatholicon acuatum cu 
*ftduariodc fuccoroft Etin frigida det hiera picra, 
antp]Iulaecochie,autdeagarico,& itercipiatur rheu 
*na cum milio, 8C falc torrefadis, 3C fuper caput ap- 
plicatis.'autcum ftercore columbino. Etdetur adla- 
Fendum diapapaucr:aurpilulaeftyracinae teneantur 
fub lingua. 
Tertiam rem complent fecundum Gal. in fexto 
fuiamir, repercuffiuain principio ab intra: & lenien- 
da ab extra, Vt materia non incuneetur infra guttur: 
&refolutiuainfine:&; mifta vtdidum eftin medio: 
fed non qu^cunc^:quia non virriolum,vtipfedidt: 
nociuu eifet, fi defcenderetad inferiora. Sed cer 
fa&appropriata ad natura 
piococeditdianucu , fcu diacaryon.i.cofcduex nu 
cibus,in quo virtus rof.balauftiarum,myrtillorum, 
entifd,rubi,gallarumjfumac,memithc,& confimi- 
Fum ftypneorum fit figillara. In augmento diamo- 
r(}n,in quo virtus myrrhae,& croci, SC confimilium 
figilletur. In fine vero diaron in quo virtus ficuum 
ficcarum pinguium,caIamenthi,origani,fcu pulegij, 
Fyifopi, fatureiae, 8C vitra fi neccife fuerit fulfuris, 
nitri fit figillata:& proprie talia velut ftercushiru 
dinis,canum, 3c luporum, &i puerorum, qui nutriti 
fintlupinis:<3c vt funtcapitaallcdum pifeium falito 
ruui,6<: herba dida morfus diaboli,& confimilium. 
Giamoron fiefit fecundum Gal.vbi fupra. Recipe 
fi*ccimororum vtrorumque partes.v.mellis,par- 
tem.i. coquatur vfquc ad mellis ipiilitudincm. Dia 
fit code modo:Rc.fucci cordcu nucir partes. 
v*mellis partem.i. coquatur vfq; ad mellisfpiifitudi 
Il^rn. Etiftae funt eorum copofirioncs fimplices quae 
cnferunt mulieribus, 8c infantibus,et debilibus.Ego 
Cnim inquit Gal.ratione dcdudusinucni melius dia- 
dncum incipientibus phlegmonibus conftrudum fi 
Faciumaliquo ftypticorum didorum:augentibus 
Pfiscum croco, 8>C myrrha.in ftatu vero,cu diapho 
eficisdidis. Diahirundinis ficfir.Rc. cinerishirun- 
glnum drac.iirj.croci,nardi,myrrhe, anadrac.i.con 
Aecummclle:&l fiat conditum. Iftaautemfuntqu^ 
fi-appropriatab intra, gargarizando, lambendo, 
ngucndo,atqueexufflando. Abcxrra inprinci- 
praecipit Auicen.inuoluere collum leuitcr cum 
afuccidainfufain oleo 
P’ e*n poftremo iubeteum iftis addere attradiua: 
cnt baurac, fulfur vftum, 8C finapi, atque cafto- 
omne quod rubefacit, 8c veficar. Etiftaha- 
locum, fi apoftema incedit via refolutionis. 
autem tenditad maturationem, praecipit 
de' eFJftud emplaftrum. Recipe farinae hor- 
' lcininislini3 anavnc,ficamiumdadylorum3 fi- 
cuum ficcarum pinguium, ana panis 
quartam.5*coquantur omnia in robis, 8C piftentur: 
6c fiat emplaftrum. Et fi impinguaretur cum modi- 
co de butyro, eifet melius. Rogerius Recipit radicis 
ebulorum, fenationum Vel cardonis bcnedidi, ab- 
finthij,anaM.i.farinaehordei,feminislini,ana quar- 
tam.5.mellis, vnc.rj.axungiae porci quartam, i. co- 
quantur, & piftando fiat emplaftrum. 
Lanfrancus.Recipe nidum hirundinis, & facil- 
ium in aqua bullire diu: poftea cum cribro cola; 8C 
in colatura coquantur radices lilrj, 8C maluauifci, 8C 
bryonae,& folia maluarum, violarum,parietariae:pi 
ftentur fortiter, 8C incorporentur cum eis fermenti 
bene acris,farinae feminis lini, ana. quod fuffidt,bul- 
liantur: 8c in fine addantur olei vereris,axungiae por 
ci fine lale modicum: 8C fiat emplaftrum. Hoc enim 
emplaftrum miraculofe diffoluit, 8C maturat om- 
nem fquinantiam. Etcumiftisfiatfcmper gargar i fi- 
mus maturariuus cum aqua, 8>C vino codo, 8C mei- 
le decodis radicibus althaeae, ficuum, feminis lini, 8C 
fcenugraeci,8C fimiliuni. Maturato 
cipiuntipfumrumperefi eftappares, cumfagitella, 
8C mundificare cum mundificatiuo de apio, vel cum 
aliquo communium exiturarum. Si autem eifetin- 
tus non apparens,rumpatur cum vnguibus, vel fri- 
cando cum aliquo fi eft poifibile. Aut cum gargarif- 
mis maturatiuis,ctaperitiuis:ut eft decodio ficuum, 
dadylorum,fcenugred addendo fermentum.Etfor 
tius fecundum Auicen.baurac, nitrum, myrrha,pi- 
per,ftercus hirundinum , SC lupi,femen finapis, 8C 
harmelis, 8C fecundum Rogerium fumatur fruftum 
carniumbouinarumfemicodarum: deligetur cum 
firmo filo 8C longo: SC facias quod tranfgluriat: 8C 
dum erit in tranfglutiendo, extrahatur fubito cum 
filo cum violentia: 8C ita rumpetur apoftema. Illud 
idempoteftfieri cumipongia. Apertoapoftema- 
te mundificcrurcum garganfmis mundificanribus, 
de vino 8C meile, Sc iimilibus. In materia autem 
frigida in principio fiargargarifmus cumoxymeli- 
tc:deinde afecdat ad cinnamomum, fpicam,& pyrc 
thrum,& aflam foetidam. Et ponatur ab extra olea, 
6C emplaftra conuenientia. Si autem induraretur, 
mellificetur cum diachylon mundificato cu axun- 
gia gallinacea, aut confimili:aut cum aliquo de mun 
dificatiuisin capitulo defelirofi didis fuperius,etin- 
ferius dicendis. 
Quarta res completur fecundum accidentia:vtii 
dolor adeftforris,fiatgargarifmus cum lade tepido: 
quiailludeftlaudatum apudomnes. Etadidem va- 
let fyrupus violaceus,8C papaucrinus, SC penidiae,et 
mucilago:fe.lini, pfyllij, 8C femina citonioru diifolu 
tacum aliqua aqua ftyptica,vt eifet rof.platitagi.fo- 
larri. EtHalyabbasfumme ad hoc commendat ca- 
liam fiftulam cum aqua liquiritiae diifolutam.Si aute 
adelfet tanta ftridura q> non pollet tranfglurire, po- 
nantur ventofe circuncirca collft: vtcanalis amplie- 
tur.Etquandoq? dicit Auic.intromittaturcanulafa- 
da de auro, aut de argento, ac fimilibus,adiuuando 
adinipirationem. Et aliquando confcrtin dilatatio- 
ne deglutionis, 8C anhelitus,compreflio fpatularum 
cum fortitudine. Cumque fqumantes vehemen- 
tiores fiunt: SC non valent medicinae: 8C creditur q? 
perditio futura fit,dicit Aui. q? illud per quod fpera- TRAC. II» 
d o a n* 
tur euafio, eft apertio cannae vel epiglottis,fupple in i 
ter duos annui os»‘tali ter q? poffit anhelare dimittedo 
per tres dies,& nonvltra:&excaufaquae dicetur in 
fra, donec tranfiuerit aegritudinis malitia: &poftea 
fuatur, 8C incarnctur» Quod probat Albuca.andIIae 
tcftimonio,quaecum cultello partem canalis pulmo 
nis inciferat. Et Auenzoar didam operationem in ca 
praprobauit. 
De botio. 
H Otium eft °ftema, fiue exitura, autexcrefcen 
L tiain collo ex materia humoraliI ma 
teriam malam conuerfa. Cuius caufe,& fignafunr, 
vt aliorum apoftematum cxituralium,dida.Iudicia 
tamen aliqua habentpropria.Boriumnaturalefecu- 
dumAlbucafim non recipit curam» Botium quod 
eft intrinfecum neniis SC artcrfjs,cum fecuritate om- 
nino operatur. Botium magnum quod occupatam 
bas partes eit dimittendum. Quocunq? modobotiu 
extirparccorrofione, SC incilionein collo fecudum 
Arnoldum,eft vcrendum.Botium aegritudo regio- 
nalis,& hereditaria apud multos reputatur. 
C rs Untii c0^! diuerfificatur a cura commu- 
1 ni aliorum botiorum, 8C gladularum 
didafuperius:nifi in hocquod fi non poffiunt cura- 
ri cum refol«tiuis,aut cum maturatiuis didis in loco 
allcgato,neq;cumdcficcatiuis, 8C confumptiuisap- 
propriatis fiatim dicendis.*fiantfecudum Rogerium 
cum ferro calido duo fetones, vnus fecundum lon- 
guirUalterfecudum tranfuerfum:(S£ quotidie mane, 
ctfero extrahantur ad exteriora,donecpenitus caro 
feu materia fit confumpta.Si quid tamen relidu fue- 
rit,cum puluere afphodelorum, vel confimili deua- 
ftetur: 8C poftea ut cetera vulnera curetur» Si autem 
eft liberum, 8C no cum venis, 8C arterijs intricatum: 
fdndatur cutis: & difcarnctur.*& ipfum cum fuo flo 
fculo totaliter, vtfupra didum eft, extrahatur * SC 
curetur. Aut fi videtur tibi expediens, vt didum eft 
defcrofulis,caute cum corrofiuis extirpetur. 
Deficcanda appropriata et experta per magiftros 
funt haec. Primo ab intra ordinat Rogerius eledua- 
riu tale.Red.radid s viricelle,radids cucurbit? agre- 
ftis,cydaminis,polypodfj,brufcfj,afparagi,ariftolo 
chi? rotundae, radicis cucumeris agreftis, radicis ari, 
radicis taffi barbaffi, fpongiam marinam^, paleam 
marinam ana partem, i. adufta fpongia 8C palea reli- 
qua pulueri?entur .* 8>C conficiantur admodum cle- 
duarq, fupple cum mclle,de quo precipitaliquantu 
lum ponere fub lingua cum vadit dormitum: 8C de- 
mane adminiftretur vnus gobelietus potionis fadae 
cum Vino decodionis radicis maliterrc, radicis taffi' 
barbaffi, polypodq,betonicae,brancae ita 
iubet continuare per decem,aut undecim dies.Cum 
predidis etiam iubet lac porcae primos foetus ladan- 
tisapponcre.empiricumeft.quarcnon multum cu- 
ro »neq? etiam depraedido auxilio: nifi inquantum 
diureticum eft.Et purgatio per urinam in talibus fuit 
fuperius,indeglandulis, commendata» Emplaftra 
addiflbluendumipfecumfuis magiftris docet face- 
re de radicelapathfj, raphani, cucu.agreftis, faxifra- 
giae,codis,& cum axungia aliqua miftis.Superius ta 
menin capitulo fcrofularum , plura funt impofita 
emplaftra ad refoluendum, 8C maturandum: quare 
illic requirantur* Lamfrancus ad hoc didat aliam 
potionem cum vino decodionis paru? piant? nucis 
cumfuis radicibus,& piperis» Magifter Dynus facie 
puluercmdefpongiacombufta, offis fcpiae,falis gc- 
m?,& communis radicis chelidoniae,cyperi,fucd cy 
claminis, ?in<;.pyrethri,bcdegaru,nuds cypreffi, pa 
leae marinae» Ego tamen addo fcrofulariae radicem, 
&C philippendulae.& vtatur vtfupra. Tales autem 
medicinae multas habent promiffiones, operatio- 
nes vero paucas. 
De apoftmatibusdorfi, 
Q ' ' anatomia colli fuit pofita anatomia dorfl, 
- ** pro tanto expediendo dicimus q? apofte 
mata dorfi' in caufi's,& fi'gnis,& cura fatis conucniuc 
cum communibus, niii'in hoc q? ifta magis funt perf 
culofa, propter propinquitatem nuch? quae vicaria 
eft cerebri, vt in anatomia fuit di dum; vnde in duo- 
decimo de vtili.particularum, fymptomata nuchae 
fimiliafuntfymptomadbus cerebri» Et ex hoc no de 
bemusearepercutere ita fortiter iicut et alia» Sufficit 
enim a principio ponere alterantia,& refrenantia do 
meftica, quale eft oleum rofatum* Cum hoc etiam 
quando faniantur, non expedeturad aperiendum 
perfeda maturatio»* 5C in aperiendo,fecundum pro- 
fundum fcquatur, S>C caueatur neruorum origo»na 
eorum pundura,etindfio eft periculofa» Gibbo fixas 
eft proprie dorfi paffio, verum quiaproprie non eft 
apoftemaflicet poffitab apoftemate caufari, fed dif- 
locatio:diccturinffa» 
De apostematibus omopUte ,cr brachio* 
rum. Cap♦ 1111» 
APoftemata omoplat3e,& brachiorum non va 
riantur a cura communi: nifi quod circa iun- 
duras anticipatur apertio, ne fanies fui mora corro- 
dat, 3C diflipetneruos, &ligameta»8<:per confequeS 
profundetur iundura: &L efficiatfiftulam praecipue 
circa cubitum ,in quo maior eft ligamcntorum,et of 
fium infikratio.Et caueatur apertio circa fummitate: 
fed circa larera.nam motus dC offis denudatio impe- 
diunt confolationem. 
De apoftemate poft phlebotomiam. 
Csctcmm continSlt brachia apoftemati aliquo' 
des poft phlebotomiam: vbi quod co' 
Tulit Aui.in principio eft bomhuidclicctq, ex altero 
brachio minuatur fecundum q? tolerauerm&fuper 
ipfum emplaftru de ceruffa,& in circuitu de infrigP 
dantibus fiat epithema» Ego autem emplaftraui cun* 
bolo ar.& albuminibus ouorum.Illud autem quod 
dicit lamerius de fomentatione mellificante 8C 
uente,<3dftupa,deligatura.*competit inprocefluetC' 
CmL -r _ feuaneurifma,eftapoftemaleuee# 
JJ noonima fangU,'nCj & vetofitaterepletufect* 
du Aui.qrtoftii canois, capitulo dcfluxufanguinb' 
Vnde Gal.in de tumoribus pr?ter natura. Arteria 
ro deftrudaemborifmahaecpaffio vocarur»*fitautc 
diuifa ea,cum iam in cicatricem accidit praeiacens 
cutis»* quia ut dicit Aui.plurimum fit in curaturis,c°* 
lo, 8c inguinibus per fe a caufaintrinfeca:aut ex 
botomia.Et quia illa magis fitin brachio, ideo poni7 
tur in capitulo brachiorum. Cognofcitur autef*1 
huiufmodi paffio per viros praefatos; quia pulfat V* 
arteria; dC premendo retrocedit;8C reuerritur vt rU' de APOSTEMATIBVS et EXI* M E M B* OR-GA» 
Priira. Curaipfius fitdupliciter.uno modo cum co 
preflloc fada cum emplaftroftyptico Sc ligatura,ad 
Alio modo qab Vtraq parte arte 
ria difeooperiatur, Sc ligetur cum filo:& illud quod 
critinter duas Iigaturas,incidatur.Etpoft utcommu 
curetur. Alium modum aflignat Albuc. 
CUrn duabus acubus ligando: de quo infra in eminen 
ba Vmbilici dicetur. 
Solet circa manusahcluoties accidere inflatio car 
a nofa, SC phlegmatica quae a multis chi 
ragra dicitur.Cuius caufae,ct fignain apoftemaribus 
phlegmaticis fuperius funtdida: veruntamen qua? 
€fi natu talis,antiqua SC confirmata, non recipit cura 
rionem. Curavero curabilis non differt a cura com 
mi,ni apoftematum phlegmaticorum: nifi' quia pro 
pria aliqua habentauxilia, Sc cautcrizationem quae 
,ndiget fecundum inceflum cilium,rachctae cum cui 
, vt morbus non redeat. Auxilia propria funt 
h?c» Primo magifter meus Mondipeflulani faciebat 
fioc.Rccipit caulium rubcorum.M.V. ebulorum, tri 
bulorum marinorum ana.M.rj.coquantur cum lixi 
cinerum claucllatorum, SC aliquantulo aceto, SC 
terantur,Sc fiat emplaftrum. Confequenter fc" 
cundum magiftrum meumPtolofanum fiat chirO" 
corio: Sc impleatur de bo" 
lixiuio cinerum ficariorum SC iarmetorum, atq 
blicum cum modico fale SC aceto:& in ea manus po 
*atur:& taliter claudatur, 8>C Iigctur,q nihil exeat:et 
Jpfamfepc cum aqua calida in altero vafe calefaciat: 
hoc tantum continuetur quoufq manus fit denv 
Nonnulli vero primo eam balneant cu aqua 
fquinanthi, vel alicuius rei fubtiliantis, 
Poftea cum pice, SC cera applicaris violenter attrahe 
do mollificat manum. Confequenter camfiuffumfi 
§ant,etftuphantcum fumo eleuaro ab aceto iniedo 
*LIper marchafitam, aut lapidem molarem ignitos, 
'dtirno emplaftrantur cum galbano, SC ammomV 
c°?Sc confimilibus. Modi rantti primi mihi funtma 
Nihilominusin talicaftr magis afluefeo 
'pongiasinfufasin lixiuioforti ca!ido,in quofitalu" 
fulfur,5<C fal, ligando ftride, vtin 
hbus fuit didu phlegmaticis, q in aliquo alio. SC di- 
Cctur in de elephantia magis complete. In omnibus 
tamen difpofitionibus materia ad alteram manum 
fricarionibus, Sc p5dere deriuctur. Etin fine cu 
cautcrijs didis qui vultproccdere. 
Bcapoftematibus digitorumfiftuloforum. 
circaiunduras digitorum quadoque 
, CUr apoftemata phlegmatica dura cuco" 
0re fufeo: i n quor u m cir cui tu V ense eleuan tur, vice 
*aritia,&: corrodctia ofla,& ligamenta,ut dicit Guil. 
, e ali.curretia SC permutantia fe aliquando de me/ 
_ r° ad membrum uelutfephyros didus ab Auicen. 
leri'nos. 
cura funt ficutfcrofula" 
unafquamoiarum:vngendo aprincipio,cum oleo 
efpica,& dclilio,5d cu diachylon defuper.Etfic5" 
lr,gat eam vlcerare, mundificetur cum vnguento 
SC puluereafphodelorum. Etli eft ne 
e , cum arfenico, ficutinfcrofulis fuitdidum.Si 
t|Jtem os fuerit SC remouea" 
r corruptum. Nam cauterium omnem corruptio 
vt diceturipoft autem,curatione alio 
rum vlcerum curetur. 
PananVnm e^taP0^rema calidum exiturale, cuv 
1 ca unguiu radices generatu* Cuius 
caufse,etfignaper capitula calidorum apoftematum 
fuperius dida habetur. ludiciatamenaliqua habent 
propria*Quia fecundum Auic.eft difficilis, & vehe" 
mentis doloris:ira q aliquando facit feb.alienatio" 
nem, SC fyncopim. SC per confcquens interficit* Et 
quandoque vlceratur, Sc perducit ad corrofionem, 
oC corruptionem carnis, oflis.&per confcquens ad 
totius digiti cfthiomcnationem, SC perditionem, SC 
emittit faniem fubrilem, SC fceridam vtpluriinum* 
0 infinc nonvenarur a cura communi,nifiin 
a,ipil S nia,'on' ]nfrigidatioe,refrenatione 
circa principium,Sc maiori fedatione doloris. Fada 
igiturphlebotomia, euacuarione, SC diuerfione. St 
dictatione calidarum marerieru, infrigidetur in prin 
cipio cum aceto puro, aut cum fe.pfyllrj muciiagina 
to,aut cum gallis, SC corticibus granatorum mifto. 
Vnde Halyabbas dicit qfapiensFIippo.in quarto 
epidimiarum cum galla viridi, SC aceto dolorem cu 
rabat. Camphora etiam ab Aui.in hoc multum lau" 
datur.In augmento Sc ftatu acetum cum farina 
defaurcu furfure apponatur. Etin fine copetitoleu 
rof. cu thure,8C nigella ad refoluedu. Si vero colle" 
dione facit:iuuctur ad maturandum cum mucilagi" 
ne pfyllrj cum aqua adipe mifta:aut cumifto empla" 
ftro.Et eft Guil.Rccipe vitellos tres aut quatuor ouO 
rum codorum,farinc ci. & fc. lini, mucilagi 
nis maluauifci ana vnc.i.butyri recentis 
incorporentur omnia,8C fiat emplaftrum. Et cum 
cft maturatum,perforetur perforatione fubtili, SC 
parua,&l euacueturquodinipfocft:etmundificetur 
cum mclle,& farina lentium, SC lupinorum, SC aloe 
efi: de melioribus rebus ad incarnandum. 
C ' vnguis carnem pugeret,abfcindatur. Si 
1 Vero vlccraretur,cum trochifds afphodc 
lorum, autcalidiconfeu arfenico, dcliccetur. Inca" 
jfli vero in quo cft corruptum os, difcooperiatur:5£ 
os cum ferro calido cauterietur. Cauteriu enim in 
hoc eftiuuatiuu valde,vt dicitAlbuc. Si etiaefthio 
menatur, fcarificetur,& curailliuspercuretur. Etii 
ambularet corruptio ad digitum,ita q. deipfo timea 
tur:inddatur,& cauterizetur. In omni autem difpo 
fitioneadintcrcipiendum materiam, circucirca digl 
tum Si manum, cum oleo rof aut vnguento debo" 
lo armeno inungatur. Dolorem autem mitigat Auf 
cum opio. SC fi mudlago pfyllrj cum eo mifcerctur, 
res effet perfeda. Gmlelmus tamen ad hoc facit aliud 
vnguentuin quo Halyab.confentit.Recipe oleirof. 
vnc.i.aprj.hyofcyami, ana unc.i.fc. apfj,unc.5*accri 
drac.fj.piftando fiat unguentum. Omniaautcmau 
xiliacumfuaui panno,Sc indolorofe 
quia hoc accidens fuperat caufam fuam. 
Bc apoftematibus pefioris* Cap. V. 
Circa regione pedoris ucl thoracis ab extra mul 
ti modiapoftematum gencranturrutputa bu" 
bones fub afcellis, Sc apoftemata mamillarum, SC 
ipfarum coftarum: de quibus per ordinem efi; dicen 
dum: SC primo de bubonibus. Vndefcicndum q> 
bubo fumitur tripliciter proprie pro folo apoftema 
te latitante ad modum illius animalis circa parietes in 
.fubafcellis.Alio modolargcpro apoft e mare gener» TRAC. II. 
d o a ii. 
to in tribus emunAorfjs,fcilicet cerebri fiub auribus, 
cordis fiub afcellis,heparis in inguinibus. Alio modo 
magis large pro apoftematibus generatis in mebris 
glandulofis,vtin diAis:& cum hoc in mamillis,ettc 
fidculis, quae licet fintnobilia, 8C prindpalia.mon ta- 
men fiunt neccffariaad efleindiuidui ,fed fpeciei. Et 
ideo fufdnent aliqua repcrciifflua;: alia vero nuIla.Et 
itaintellexit Auicen.infiuo quarto. Hic tamen fumfi 
tur primo SC fecundo modo, pro apoftemate emun 
Aoriorum principaliter cordis tancjpa principalior 
ri membro. 
apoftemata fiunt calida, SC frigida, SC 
JL l vcl ciLI tv-111 1 4 a ' r »11 * r 
dura, quae Auiccn.vocat tugillica 1 er 
eundum materias ex quibus fiunt. Et licet modus ge 
neradonis vrplurimumfitfccudum generationem, 
& expulfione, faAas a natura, utfiuperius fuit diAu: 
nihilominusartrahuntca vlccra, &C apofitemata exr 
iremitatumrquorum caufaefipcdales,&fignaper do 
Arinam generalem habentur fiuperius. 
Judicia tamen aliquahabetpropria: SC eftvnum, 
quod ad ipfa libenter fiequitur febris. Sunt tamen fier 
-cundu Hippo.in quarto aphorifimoru, omnes in cis 
xnalae, preter cphemeram:& caufa eft,quia figmficac 
q talesbuboncs fiunt germina,& effeAus apoftemar 
tum interiorum, vt ponit Gal.in comento. Apofier 
mata autem interiora,maxime que fiun t prope mem 
bra principalia, fiunt pcriculofia. 
Tranfgreffio de mortalitate. 
Ptfinc man^el'tevlc^I1Tlu5lr>. illa ingenti, 8C inaudi 
ta morralitate,quae apparuit nobis in Aufr 
nione anno domini. domini Cler 
mentisfiexd,anno fiexto. In fieruido cuiusfiui grar 
tialicetindignus tunc exifiebam. Etnon difpliceat: 
quia propter ipfius mirabilitatem, 3C preuidentiam, 
fi iterum accideret, narrabo eam. 
Incepitautem diefa mortalitas nobis in menfc lar 
nuarrio,& durauitper fiepte menfies. Et habuit duos 
modos. Primus fuitpcr duos menfies cum febre con 
tinua,& fputo fianguinis.Etifti moriebatur infra tres 
dies. Secundus fuit per refiduum temporis, cum fo 
brecdam corinua,od apoftemadbus,&: anthracibus 
in exterioribus, podfTimeinfiubaficellis , '8C inguini' 
bus,et moriebantur infra quinq dics.Et fuit tate cor 
tagiofiradsfipecialiter quae fuit cum fputo fianguinis: 
q nonfiolum morando, fed etiaminfipiciendo vnus 
recipiebatab alio: intancum q gentes moriebantur 
finefieruitoribus.*& fiepeliebantur finefiacerdodbus. 
pater non vifitabat filium,nec filius patrem:charitas 
eratmortua:fipesproftrata.Etnomino eamingente: 
quia totum mundum, vel quafi, occupauir. Incepit 
auteminorientc:&itafagittando mundum pertran 
fiuit per nos verfius occidentem.Et fuitita magna,q 
Vix quartam partem gentium dimifit: 8C inaudita: 
quia legimus illam de duitate Thraciae, & Palefiinae, 
& aliam in libro epidemiarumfaAa tempore Hipr 
po. Ecillam quaeacciditfiecundum fiubieAamgente 
Romanorum in libro deepidemia tempore G3I.&: 
illam in ciuitate Romana tempore Gregorrj: 8c nulla 
fuit talis. Quia non occupauerunt nifivnam rer 
gionemdftatotum mundum:illaeeranr remediabir 
lesinaliquo:iftain nullo:fuit enim inutilis pro medi 
cis 8C verecundofa: quia non erant aufivifitarepror 
pter timorem quando vilicabant, parii 
faciebant, 8C nihil lucrabantur. omnes enim qui iri' 
firmabantur, moriebantur* exceptis paucis circa fi> 
nem qui cu bubonibus maturatis euaferunr. DecaU 
fiaifiiusingentis mortalitatis multi haefitanerunt:m 
aliquibus crcdiderutpardbus, q venenafient 
mundum ♦ etitainterfeccrunteos.Inaliquibus paur 
peres truncati: 8C effugiebant cos. In alrjs nobiles:5£ 
ita dubitabant ire per mundum. Finaliter ad tantum 
deucnit, q tenebant cuftodes in duitatibus SC villis: 
6>C nullum permittebant intrare, nifi bene notum.Hc 
fi alicuiinueniflentpulueres, aut vnguenta timentes 
q efIentpodoncs,faciebanteostranfgludre. Quicr 
quid tame populus diceret,ueritas fuit,q huius mor 
iraliratis caufa fuit duplex, vna agens vni uerfialis.alia 
particularis patiens. Vniuerfalis agens fuitdifpofitio 
cuiufdam coniunAionis maioris trium fuperiorum» 
Saturni,Iouis,&Mards,quaepr£cefrcratanno domi 
ni. 1345.Z4. diemenfis Marti] in. 14. gradu Aqua' 
rij.Maiores enim coniunAiones, (vtdixi in libello 
quem feci de aftrologia) fignificant res admirandas 
fortes 8C terribiles,vt mutationes regnorum, aduen 
tus propherarum,atq mortalitates di 
fponuntur Pecudum natutam fignorum,& afpeAuS 
eorum in quibus funt.Non ergo fuit mirum,fi figni 
ficauit mortalitatem admirandam, & terribilem ilia 
magna coniun Aio: quia non fuitfolum de maiori' 
bus.immo etia de maximis. Etquiafuitin fignohu' 
mano, damnumfupra naturam humanam direxit: 
& quia fignum erat fixum, longam duradonem fi' 
gnificauit.Incepiteniminorientepaulopoftconiu' 
Aionem: &durauitadhucin annoquinquagefimO 
in occidente. Impreffit cnimtalcm formamin aere, 
& in alijs elcmentis,qficutadamas mouetferrum* 
itaipfamouebathumores grofibs aduftos 8C vene' 
nofios:& congregabat eos ad intrinfeca.&: faciebant 
apoftemata: ex quibus fequebantur febres cotinud 
rputumfanguinisinprincipio, dumfianiesfuitva 
Hda, 2C confundebat naturam: 8C pofidumremiffe 
fuit, naturanon tantum confundebatur, 3C cxpel' 
Icbatproutpoterat ad exteriora, maxime ad fiuba' 
ficellas, 3C inguina:& caufabar bubones, SC aliaapO' 
ftemata: ita q ilia apofitemata cxtrinfieca erant effc' 
Ausapofitematumintrinfecorum. Caufiaeparticula 
fis patiens fuitdifpofitio corporum,cacochymia, & 
debiliratio,& oppilatio. Er propter hoc moriebatur 
populares laborantes, SC male viuentes. 
De cura,fuit laboratum in praeferuarione ante ca' 
fum.& in cura in cafiu. noneratmc 
lius q anteinfeAioncm fugere regionem: 8C purgat 
fic cum pilulis aloeticis: 3C minuere fianguinem cuii* 
phlebotomia:reAificarcaerem cum igne: 8C co nfat 
tarecorcumtheriaca, 8C p o mis, &reb uso dori feris» 
confolare humores cum bolo armenico: Qc rcRCrerc 
putrefaAioni cum acetofis. 
Incurafiebantphlebotomiae, & euacuationcs, & 
eIeAuaria,& fiyrupi cordiales,& apofitemata extrin' 
feca maturabantur cum fieubus,& cepis coAis,& F1 
Itatis,<SC mifhs cum fermento, 8c butyro:poftapcdc 
bantur:& curadoc vlccrum curabantur. Anthrace* 
ventofabantur, ficadficabantur, atq cauterifabafl' 
tur.Et ego propter diffugere infamiam, no fui aufu* 
recedere. Sed cum continuis timoribus praefieruaU» 
me cum prediAis quantum potui. Nihilominus ver 
fus finem morcalitadsincurrifebrem conrinuamctf t 
c{ 
m 
c'cl 
m 
$ 
$ 
V DE,’APOSTEMATIBVS ET HXl MEMB* O RGA* 
apoftemate inguinali^aegrotam'quali'per fexfepti 
fui in tato periculo,q? omnes focrj mei mo 
Eturum me crediderunt: 5C maturato apoftemate,et 
curato,vt dixi,eualiiulfu dei* 
. Poft vero domini Innocc- 
tr|fextianno.8.retrogradando de Alemania,<3£ 
ribusfcptentrionalibusreuenitad nos mortalitas. Et 
!ncepit verfus feftumfancti Michaciis cum boerjs, fe 
bribus, carbuculis, anthracibus,paulatineaugmeta 
do: & aliquoties interpolando, vfcjjad medium an 
primi.Etpofteaitafuriofe vfqjadtres 
fequentes menfesdurauit,q? non dimilitin multislo 
cis medietatem gentium. Differebat tame ab aliaprg, 
*erita:quiainprimaplurcs dccefferuntpopulares.In 
fftaveroplures diuites <SC nobiles,<SC pueri infiniti,eri 
Mulieres paucae. In qua ex didis magiftri Arnoidi 
de Villa noua:6£ magiftrorum Montifpeflulani: 8C 
Parilius, tale eleduarium theriacalcaffumpli.Quod 
drac*fj.& macis, nu- 
Pfmuf an. ariftolochie, 
edicis genti an £, tormcnrillae, radicis herbe-ci micis, 
diaptami, radicis enulae campanae, ana draorpj.faL 
lI quod 
*egiumceruinum fecundum magiftrum Arnoldu: 
fecundum magiftrum Mundinum, 
9liadrac.i.bacarum lauri, doronici, croci, 
Pe, citri, azymi, mafti cis, o libani, boli ar. terrae figilla 
ta?5 ipodrj, offis de corde cerni, rafurae eboris,marg. 
fragmentorum,fapphyri, fmaragdi, coralii ru.ligm 
mufcatellini, ana 
conferuaebuglolfae,conferuae nenufar.theria 
Cae probatac,ana vnc.i. panis zuc.lib.irj. 
rlum cum aquafcabiofae,& rof.modicum campho' 
Accipiebam vt theriaca: SC fui iulfu 
Cuius nomen fit benediduminfecula 
Arnen. 
i t fecundum Auicen. eft diucrfa a 
bubonum cura aIiorum apoftematum in 
Cuacuationc,&[: rcpullione:eo q? eft fecundum fcmL 
crilis,autexpullionj's ex mebro principali:tunc 
**0n oportet vt praeponar euacuationem. fed ftatim 
applicentur localia,& nonrepulfiua.immo trahen- 
ln materiam ad locum apoftematum 
8C etiam cum vcntolis, vtdidum fuitin 
ermonegenerali. Siautem noneftfecundum femL 
tam didam,fedeftab vlceribus extremitatum, aut 
jjb caufa primitiua:8C adcftrepletio:aut fine ea occa 
horie doloris: vtfupra.13.therapeu.fuit allegatum: 
5unceuacuario eft radix curationis:&: minoratio ci- 
5Cciusfubtiliario,vtdicir Auicen.&: in ifto cafu: 
PtOpterrefraenare concurfum in humorum princL 
P*°3pofflint applicari aliqua alterantia cum quadam 
5°nfortatione.velutoleumrof.cum chamomillino 
l}} nullo alio cafu nonlimmo mollificantia.Nonob 
quipofteuacuationem docetindiffe 
ponere in principio reperculfiua: molli tiua 
pdfti fint,non quaecunqj;fed domcfticanifirin necef 
domcfticanonfufflcerent. Navtait Aui. 
lcinin expulfiuis eft timor reditus materici admem 
j-raprincipalia:itain mollitiuiseft rimor artradionis 
uperfluoe: quorum amborum fecurateuacuatio in 
Eehoc eft, quod Gal.dicebatin tertio miamir. 
rotides,ideftapoftemata fccus aures,licet fintde 
vtimurineis prima 
intentione phlegmone laborandum particularum, 
fed contraria,pharmacrjs artradiuis vtentes.Et li' ni-- 
hil dignum ratione profecerint hsec: 8C ventofam af 
ferentes* Aduertendo tamen q> ii vehementem 
petumhabetidquodinfluit, niloperemur.fednatir 
rae totum dimittamus, ne ex vehementia attradiois 
dolor vehemens apprehedathominem** vtpropter 
cum,& vigiliae fiant,8C feb.adueniant: & virtus dif 
foluatur: mitigare quidem magis tuc, &C non coadiu 
uatfluxione acimpctumhumorum 
plafmaribus, vtetes mitigatiuis quaecunq; vitra hoc. 
q> commoderationcm caliditatishabcnr, ex 
qua mitigare ualent,adhuc etiam 8C humores influe* 
tes concoquere, ac fuppurarepofTunr* Et hoc eft qd? 
dicebaturin tertio therapeu,calefacere, «SHiumeda-r 
re oportet totum, 8>C extremitatem, & ipfum adenc, 
id eft emun doriu,ut mdolorofum fiat* Prima die ex 
oleo calido infulam lanam fuperponentes: non vt 
quidam cofeftim cumlale. Poftea vero fale vtamur- 
fupra cum aqua calida miito fomentando, 8C 
plafmando: vtrefoluatur qd'collectum eft mitigato 
dolore* Si quod colledum eft, nonpotcftrefolufdi 
gerere 8C fuppurare oportetiliud cum cataplafmatL 
bus fuppuratiuis , ueluteft triapharmacu defarina, 
aqua, SC oleo codisiaut aliquo fuperius in Termone 
vniuerfalidido: 8C poftea procedere fecundum q> 
ibi eft di Au m. 
Deapoftematc fugilico,cr indurato in emunftorijs, 
K n autem dura quae fcirrhos Gal.fugL 
/\poltemata jlca Auicen* vocant: in didis locis 
difficiliafuntadcurandum: 8C curationcfcrofularir 
ea curare precipix Gahin tregefimo therapeu* Auice* 
tamen in his appropriatcmplafrrum de cinere lima-- 
darum cum adipe* Gaheafdcm cum meile auctori ta 
te Archigenis in hoc cafu commendat. Multi autem, 
duridemincidunt, SC glandulas naturales euellunt* 
Quod ego non facio: quia poftlocus cicatricando in 
duratur contra intentionem naturse: quae illas pari- 
tes ordinauit molles ad recipiendum membrorum 
principalium fuperfluitates. Quicquid tamen fiatrin 
ciliones in fubafcellis,etinguinibus debent fieri femi 
tranfuerfaliter fecundum formam lunae,vtoftcndic 
Albuc.retro autem aures, aequaliter inquit Auic.8C 
inteiligo aequaliter ideft fecundum longitudinem* 
De apoftematibus mamillarum, 
- n mamillam quaedam funt propria* 
Apoltemata qU3CC[am fimilitudinaria, vtcafea- 
tio lactis, & ingroifatio praeter naturam, de quibus 
diceturinfra. Apoftemata calida, 5C frigida in hac 
particula habent caufas, SC ligna apoftematum com 
munium fuperius dictorum: nifi q> ad ea generanda 
in mulieribus multum facit retentio menftruorum: 
& ad ea curanda prouocatio eorundem,atep phlebo 
tomialaphenarum* Habent etiam ligna, oC indicia 
aliqua propria: quia in apoftematibus femper eft ali-- 
qua caliditas, 8C dolor,atep timor.in coagulationela 
eris de his parum eft, aut nihil. Lac etiam coagulatu 
expanditur aequaliter per mamillam. Apoftema vC' 
ro in altera parte, quauo Venit ad augmen 
tum, monftrat eminentiam: lac cum hoc non venit 
niligrauidis,<S«C praegnatibus. Apoftema veroin om 
ni tempore generatur» In apoftematibus mamillaru TR AC. II. 
D O C. II. 
timendum eft de mania: fuxtaillud quinto aphorift 
morum.Mulieribus quibus ad mamillas conuerritur 
fanguis,mania ligni fi eat. Et licet aphorifmus fit Gal. 
flifpedus:ipfum tamen modificatae verificat:quan- 
do fanguis repugnat conuerfioni fui mordaci tare,<5£ 
muldtudine,quibus laedit 8C cerebrum.Lamfrancus 
tamen teftatur,qipfe vidir.Ego autem nunquam ui 
di:ficut nec Gal. vidit ficutipfe reftatur in 
to. Aui.benc vult q? firfcn ad apoftemata mamillam 
feu pleurefim refoluarur.fed non econtra. 
CuratlO aPofi:cmatum mamillarum nulla habet 
proprium:nifi q repcrculfiua oportet q? 
fint domeftica propter vicinitatem cordis. Sufficit 
enim in calidis, vt plurimum,quae funt talia in prin- 
cipio: ficut oleum rof.cum modicoacero: aut aqua 
cum aceto non frigida fed calida. Poftquam autem 
perrranfiucritprincipium, fiat emplaftrum cum fari 
na fabarum, 3c folias folarri, 8C meliloto contrita, 8C 
coda cum oxymclire, &i oleo fifamino,aut amygda 
larum. Si autem videtur facere colledionem, matu 
retur cum emplaftrismaturatiuis didis, Si dicendis. 
Etproprie cum ifto, quod laudat Aui. Recipe micae 
panis quarta vna, farinae fabam , radicis maluauifd. 
quarta. 5?.farinae fcenugraeci, vnc.i.ouoru codorum 
vitcllos.irj.in numero addedo modicum de croco, 
SC myrrha,& affafa:tida,fiatemplaftru. Etipfo 
turato aperiatur in balft ori loco fecundum formam 
lunarem, vt oftendit Albucafis: 8C non ponatur 
gna tenta propter dolorem: Si mundificetur vtalia. 
Si tamen apoftema efictfrigidum, inungatur cum 
oleo de fpica, & lilio, vtalia. Et fi tenderet adduri- 
ciem, Aufcen.ponitemplaftrum derifocodo cum 
vino dulci, 8C oleo violi vitello oui. Sivero duri- 
cies conuertatur ad cancrum, non eft confiliumin 
curando:nifiabfeindere totam mamiIlam:quod eft 
tamen,vtfupcrius eft didum, valde rimorofum.Me 
lius enim eft in tali cafu palliare, quam curare, SC in- 
currere diffamiam. 
JDc coagulatione lactis. 
rnamifoftn ladis quae vtplurimum fit a frigido, 
coagulatio dlfl-olultur cum eifdcm didis inapo 
ftc mate frigi do, 8C cum embrocatione aquae calidae, 
decodionisficlc,apr),mcntae,atq calamenthi.Etlau 
datLamfrancus iftud emplaftrum. Recipe micae pa- 
nis mudi,farin£ hordei, fcenugr£ci,fe.Iini,ana vnc.i. 
radicis maJkiauifci,foliorum maluae, erucae,ana.M.i. 
colIigantur:haec duo vltima coquatur, bc piftcntur: 
Si cum oleo modica incorporando, fiatemplaftru. 
Deapoftematibus parietum peftoris. 
Apoftemata 
repercutiantur, propter caufam didam:SC fecunda 
inceffum coftarum aperiantur,atqlonga non expe- 
detur maturatio, nc faniesadintrinfeca deriuando, 
adintrinfecafiftulam pariat. Scriptum autem eft ab 
Hippo.primoprognofticorum: quoeintus,& extra 
crepuerunt, malum eft:commentatur per Gal.q> 
natura npninuenit locumin quo appodictfe: ficut 
fundamentum in terrafuper quo generet:& confo- 
lidetcarnein.paritergo fiftulain cuius curatio eft ma 
ia, vt dicetur infra. Quomodo autem regatur fiftu- 
la, quseincafuadiparioficatcm mtrinfecam profun. 
datur,dicetur infra,cum de fiftula fiet Termo. Qu£ au 
temab intra deueneruntinfaniem, vrantur,aut ind 
dantur: 8C fi fames eft laudabilis, euadere poliunt. Si 
vero mala, pereuntin.7.aphorifmorum. Locus in 
quo debet fieri apertio,etiaminfra dicetur, 8C often- 
detur» 
Le apoftematibusuentris. Cap. VI. 
APoftemata comunia, ex parte exteriori ipfius 
ventris habent nihil proprium,nifi quae dida 
funt propriam pedore: 3C hoc etiam q cum omnh 
bus reloluriuis,& maturatiuis mifceantur aliqua aro 
maticafiyptica, 8C confortariuareo q propter pro- 
pinquitatem quam habent ad mebra nutritiua,pof- 
ient ea, & earu m adionem toti corpori neceflariam 
debilitare: mifceantur ergo cum eis oleum nardina, 
vel maluinum,myrdnum,mafticinum,& oleum de 
abfinrhio,&l fpica quae Gal.appropriat ad conforta- 
dum vifcera fpecialiterhepar.i;»therapeu» Inprinci 
pio enim applicetur oleum rof cum oleomaluino, 
aut myrtino.In augmento oleum chamomillae,curn 
abii nrhio,aut nardino. Si vero tendant ad fuppura' 
tionem, apponatur artomel,ideft paniscu meile no 
purus: vt Attalus difcipulus Sorani ponebat, fed cu 
oleo mafticino,autabfinrhio miftus. 
Deduricie ftomachi, 
g{ . declinant ad duridem,cautiflimeaduer- 
te quia taliaapoftemata faciliter indura- 
turi indurata difficilia,<S<T periculofafuntinducen- 
dihydropifim,utdicitLanfrancus.Guilelmus rame 
deSalicctoappropriatquado funtin orificio ftoma 
chfdiachylon. Ego vero mifcco cum eo modicurU 
de pul.hierae cum oleo de abfinthio malaxatum. 
Deduricie hepatis. 
hepar didat emplaftrum commune 
oupru. veru adornncm duriciem. Qiiod Recip» 
galbani,fcrapini,opoponacis,ana unc.i.farinc foenU 
graeci, feminis lini, ana vnc.ij.tcrben.lib.5. olei cha' 
momillse vnc.iirj. farinae frumenti quod fufficit ad 
infpilfandumrponanrurgummiin oleo chamomill? 
minutim incifoc:& diffoluantur ad ignem: & poftad 
datur terebinthina,& coleturidelde incorporetur & 
rina,et fiat emplaftrum.fi tamen adderetur oleu rof 
aut violatum velabfinthium propter virtutem he' 
patisferuandam,elfetmdius. 
Deduricie fplenis. 
In rfm-triV Ver0 fplen^s.Rec^peammon^ac^,^erap, 
1C ni.bdellrj.opoponacis,an.unc.i.olei uc 
fpica, drac.v.terebin. vnc.fj.farinae fcenugred,& & 
mi nis lin 1 ana vnc. i. fari 1 up i n or u m, q u o d fu ffi 
ad incorporandum, fiat emplaftrum vt didumefr 
dehepate. Albucafis autem cofulitiniftis lodsqU* 
do in eis eft frigus, (Sd humiditas multa, 8C curationi 
aliae non valent:cauteria pundualia tria uel 
fecundum magnitudinem hepatis: 8C quod non m11 
tum pertranfeant vitra cutim. 
Dchydropifi. 
Hydropifis fecu^drBrU"f‘dirtUrab 
* * quod eft aqua: odpifeis quod eft 
fio; id eft palfio aquofa proprie in ventre. Eft d1* ■ DE AP OS TEMATIBVS ET EXI. MEMB. ORGA. 
hydropifis quantum fpedat ad chirurgum, j 
inflatio ventris ex materia aquofa,&l ventofa 
*nfrafpatiofitatem ventris,errore virtutis digeftiuoe 
hepatis generatum. Vndein quinto de locis affedis, 
fincpatiendo quidem hepar, nunquam fit talis pari 
fi°. Patiturautem hepar, quando que propter 
prictatem , quandoque propter colligandam : SC 
hoc innuebat Hippoc. fecundo prognofticorum, 
hepate, 8C ab ilfjs. Talis autem pallio 
*nhcpate dicitur error ,8cinfrigidatio fcu diminue 
caloris naturalis ipfius fada a frigido per fc,<5£ uni 
calido vero per accidens, 8>C $quiuoce,refori 
calorem naturalem ipfius hepatis. Etproptcr 
hoc dixit Gordonius:q? nullum mirabile cft fi in 
~r°pifi de calida in eadem parte hepatis cft frigiditas 
y- caliditasinfimuhvnum tanq formatum, SC con-' 
■undum: reliquum tanqj formans, &C antecedens: j 
Vnum naturale, reliquum praeter naturam: vnum 
Materiale, reliquum formale: vnum apparens,relri 
Suum occultum. Ex qua infrigidatione in dc tumO' 
praeter naturam. 8C fexto de £gritudine,& fy ni 
PrOinate,coaceruatur multitudo aquoiae materi£,in 
a*diri,feuafciri:fpumofe ueroi tympanite:phlegma 
in anafarca, ddleucophlegmaticanomina' 
la*Sunt ergo fecundum hoc tres fpecies hydropifis. 
Qp. r hydropifis non oportet chirurgum taliter 
s inquirere, cp didae funt fuperius infermO" 
deapoftematibus phlegmatids:pcrfedam. 8C 
C3cquifitaminquifitionemrccipere debenta medicis 
*lrjsphyfids. 
gj* communia trium Ipccierumfuntinflatio:et 
ona mala coloratio faci ei, 8C extremoru.*& debi 
hsfuperfluitatu expulfio. Signa propria afclites,fcu 1 
funt dcmacratio partiufuperioru, 8C inflatio 
•ffferioru.Et fi venter agiterur,fonat velu t vter 
*emiplcnus, &alia figna apoftematum aquoforum 
® Signa tympanitis funt cadem.fed fi veter per 
friatur,ionat,ut uter plenus veto: 8C figna fuperius 
1(d:a de apoftematibus vetofis. Signa anafarca funt 
lLfmor vniucrfalis totius corporis. Et fi caro compri 
5^atur cum digitis, dimittitpoft eos caucrnam.*& re 
hqua figna phlegmatis dida:& venter non eft ira im- 
itus, vt in alrjsfpedebus. Signa quae recipiuntur a 
8C ab vrina,& ab cgeftionc,& alrjs expulfis:a 
pyficis redpiutur. DehydropifiHippo.iudicatin 
e°undo prognofticorum,omnis hydrops in acu 
malum. Hydropifis enim quae 
continuam,vix aut nunqp curatur. Hydropi 
ls in complexione calida, 3c fi cca, eft mala: quia eft 
Cum difeonuenientia particularium. Hydropifis, 
prouenit ab hepate peior cft illa, quae proucnit a 
P|ene uel alrjs membris. Inter omnes fpecies hydro 
Plfis,afdites cft deterior:hypofarca,Ialubrior: et tym 
pnites tenet medium. Quicquid autem fir,hydropi 
lseft morbus difficilis.* &!ideodeipfa parum 
guttas. In folaafclite operario chyrurgicalishabetlo 
UrruEt aliae phyficis relinquantur. 
propria.Primo q? vita fit magis ftriffa, 
deficcatiua. Secundo q> hepar redificctur. Terrio 
purgantiaper ventrem,6<l educentia per vrinam, 
crebriora. Quarto q? ab extra adeuaporandu, 
adfuppurandum, magis attendatur; dc hoc 
erat Gal. praeceptum quod allegabatur fuperius, dc 
apoftemaribusaquofis, in fecundo ad Glauconerru 
& fcprimo aphorifmorum,in commento. Quibufi 
cunq; hepar. Et propter hoc I afcli te, de quo cft pro 
prius ifte fermo, euacuetur materia cum pilulis de 
reubarbaro,quae fecundum Rafim,Reci.rcubarbari, 
fucci eupatorrj,feminis fcariolae, anadrac.irj.agarri 
ci,drac.v.me£ercon,ideftlaureolae,drac.x.fiantpri 
lulae.dentur,drac.rj.&.5. Educantur etiam humidri 
tates per ucficam cu apozemare de radicibus , quod 
eftfecudum Rafim.Recipe corticisradidsaprj, 8C foe 
niculi,anadrac.x.feminisaprj,& fceniculi, ameos, 
fquinanthi, anadrac.v.rof.rub.lpicae, ana drac.iq* 
coquantur in unalib.aquae,donec ad tertiam redeat: 
&C detur in potu. Et fecundum Gal. tertio de coni** 
plexionibus, medicamen cum cantharidibus 
eris per adufrioncm,feu per gummi cereforum admi 
ftionem datum cum vino in quantitate grani parui 
valde iuuatiftericos, 8C hydropicos:quia 
dam humiditatem cuacuatpervrinam. Confortem 
tur hepar ab extra cum trocifchis dc berberis, qui 
cCidum eundem Ralim Recip.fucciberberis,drac.x* 
feminis fcariolae,feminis dtruli,feminisportulacae, 
ah.drac.iij.rof.drac.ij.rcubarbari,drac.i.fpicc,drac. 
5.fiant trociflaur.i.detur vnus cum fyrupo acetofo. 
Ab extra vero epithemetur hepar culandalis, cinna 
momo, atep rof.cum vino pontico.In omnibus 
tem praedidis, quando eft caliditas praeter naturam 
in hepate,addatur endiuia,fcariola, cichorea, atc£ he 
patica* Euaporetur autem materia cmplaftrando 
ventrem cum emplaftro quod fit dc farina hordei, 
ftercore ouino,cypero, fulphure,nitro, bolo arme - 
no, dmolea, atcplimacrjs cum teftisfuis tritis, 8C in-* 
corporaris cu m lixiuio, SC parum aceri. Et confricem 
tur ad folem cum cuftodia capitis, 3C hepatis: quia in 
hoc vnguento mirabilis eft caliditas folis. Et fi 
dida non valent vel haberi non poffunrifuccus radi 
cis ireos potatus de mane in quantitate duorum 
chleariorum, fummepurgat eos, SC per fuperius,8C 
per inferius. Aqua etiam diftillata a medianis cortici 
bus cannarum,8>C floribus fambuci optima eftfecun 
dum Gordonium. Etfi cum iftis ad miniftretur pro- 
pria vrina,maiorcm haberet efficaciam. Si aute 
ratio cumpracdidis non valet, oporret,vt dicit Ari 
bucafis,q> tu caurericcs cum multis caurerfjs claualri 
bus,non multum profundantibus vitra cutim,in cir 
cuitu vmfcilici quatuorfupra hepar, 8C fplenem: 6C 
ftomachum tribus: & fuper fpondylia in dorfo cum 
> cultellario duobus: & dimitte ea aperta tempore lon 
go, vtaquolitas per eapoffit cxpurgari.Et fi in 
fa tcfticulorum poneretur feton, optimum effer. Si 
autem aliud non potes facere:SC cum magnarnftan>* 
tia fueris requifitus.*praemilla prognofticatione de pe 
riculorii tuinuenies patientem fortem non debilem, 
iuuenemnonfenem neq; puerum: 8C cp non habear 
tuflim ,ne»q fluxum, necq aliud accidens,quod 
ratione cum ferro impediat:audoritate Albuc. 
Iyab.& Aui.ipfum incide a parte anteriori, flib vm- 
bilico per tres digitos.Si hydropifis eft ex caufaintc-' 
ftinoru,aparte flniftra: fi hepatis, a dextra: fi fplcnis, 
vtpoflitiacere in latere minus dolorofo, non fuper 
fixuram, vtaquo fi tates no fluant fine voluntate.Ec 
modus eft vtponas parietem eredum coram te, aut 
fcdcnccm, fi non poedt ftarc crcdus« Et fint miniftri TRA C\i- IL 
D O C* II 
penes dorfum fuftinetes eum:E cum manibus aqua 
ad locum incifionis ducentes. Deinde tu pellem ven 
tris fuperius per fpatium vnius digiti trahe. Etibi cu 
raforio fine fpatumine perfora, vlq; adlocu vacutr, 
taliter cj? aqua exire pollit. Et tunc antequam aliquid 
notabile de aqua exeat > pellem dimittas, vt claudat 
vulnus fiphads:et prohibear ut aqua no exeat, 
ufep cum crufta panis infufa in vino, aut cum fimili 
patiens fit refocillatus. Etpoft, pellem fuperius tra>- 
has: E canulam de $re aut de argento facftam artificia 
liter imponas:E de aqua non multum,fed quantum 
poterit fuftinere virtus infirmi,extrahere permittas. 
Melius eft enim, vt ait Auicen.infra fubfiftere,E per 
vices, 8c paulatim cuacuare,virtutemcj;feruare:qua 
totum fimul, SC exquifite euacuare, Sc infirmum ad 
fyncopen, SC mortem ducere. Memorando femper 
q> omni euacuationi annexus eft cafus virtutis. Et 
poftq extraxeris aliquam partem,extrahe canula:cc 
dimirtcpellem defeenderecte claudere uulnusfipha 
cis:SC liga: 8C non remutetur vfq; ad aliam diem: SC 
iterum confortes, E nutrias patientem cum dbarrjs, 
SC potibus dedis,fubtiIibus,odoriferis,et confortati 
uis. In alteradieper eundem modum operare: E in 
altera taliter faciendo, donec maior pars aquofitatis 
fitexrrada: deindeconfolida. JEtfiquidremanferit, 
cum deficcantibusdidis deficca. Quidam faciutprf- 
mam incifione vfq? ad fiphac:deinde excoriando de 
fcenduntmodicu: Sc ibi perforant fiphac:E poftea 
vtdidum eftprocedunt;totum tamen ad idem ve- 
nit:diagonalitertamen perforantur, SC diagonaliter 
in vtraq? forma clauduntur. 
In fvmnanifr edu,carjr materia perventrem, SC 
Y P vcficam fecundum quod de afcli-' 
te didum eft, SC clyfteria,E fuppofitoria de oleo no- 
thae, cymino,SC baurace,funt vrilia. Elepar conferte 
tur etiam, vtdidum cft.ventofitasab intra carmine 
tur cum diacymino, Sc eleduario de bacis lauri: SC 
ab extra fricetur cum alrjs multoties: Evaporetur 
cum milio,E fu!phure:E quandoq? necelfariumeft 
ponere vcntolas. 
In hypofarca j0num cft cua™are cum P?'*“s 
dcagarico:qux Kcci. agancgdrac. 
tj.fucd cuparongreubarbarfariftolochixrotundae, 
r.na drac.q. fiant cum oxymelite fquillinco.de 
tur drac.rj. Hepar confortetur ab intra cum trochi 
icis de lacca qui fic fiunt, Red.lacoe,reubarba, ana 
drac.iipfeminis aprj, ameos, feminisiuniperffpicae, 
amygdalarum amararum,maftichis,fquinathi,cofti, 
amari, rubeae,ariftolochiae, gentianae,fucci 
trochifc.drac.i.dentur cum 
aporemate de radicibus. Ab extra vero fuper 
par epithemetur cum Ipica,maftiche,cypero,fquina 
tho,dnnamomo,calamo aromatico,croco,myn ha 
in vino pontico refoluds. iEger quoque in fole cali 
do cum arena calida fcpeliatur.*E in furno a quo exi 
uerint panes ftuphetur: E alia fiant ad euaporandu, 
SC refoluendu materiam,quae videbuntur expedire* 
De apoftematibus ancharum ,cr partium 
cius. Crfp* VII. 
APoftcmata partium ancharum,quxdam fiunt 
npartibus continentibus. Eiftain caulis, 
gnis,atq curis nihil habentpi oprium:immo curan- 
cwficut apoftemata communia aliorum membro^ 
nim.Quaedam fiuntin partibus cotcntis,quxhuiuf' 
modi confcriptionis non funt. Quaedam fiuntin par 
tibus exterius procedentibus, vtininguibus,tefticu 
lis, virga,vulua,atq? ano.De his quae fiuntin inguine 
dieftum eft fupra in fubafcellis:de alrjs vero hic eft di 
cendum. 
Et primo de hernia, Sc apoftematibus ofehei feti 
burlaetefticulorum, quae communi nomine herniae, 
feu ramices nuncupantur* 
teftl'cul°ruin,qu?damproprieapo 
o ftemara': quaedam fimilitudinarie* 
Proprie apoftemata dicuntur,et funt, uidelicetquiu 
que,herniahumoralis,aquofa,ventofa,carnofa,atq? 
vcrrucofa.Similitudinariefuntherniae,inimoueriuV 
eminentiae, rupturae feu crepaturae ac etiam 
inteftinalis.De his quae proprie dicuntur apoftemata 
dicetur hic.De alijs infra in tracftatu fexto* 
De hernia humorali. 
Hernia humoralis calidum, vel fr< 
gidum,faniolum uel non ia' 
niofum,ex humoribus non multum declinanobus a 
naturalirate,m buria tefticuloru generatum» Cuius 
caulae, 5d figna, Sc quali cura eft eadem,ficutapoftc' 
matum aliorum membrorum, excepto q? quiailla 
membra funt multum fcnfibilia, 8c in loco inferiori 
pofita,E quafinaturae emundoriaabfconfa,E pu' 
trefacftibilia:E ad oftendedum verecunda, difticilio 
ris funt curationis.Et excepto etiam q? aliqua habent 
auxilia propria: vt in purgando fecundum Auicen* 
adminiftrentur fuppofitoria.nam attrahendo mate-'- 
riam ad anum,conferunt magnifice. Etin repercutit 
do, appropriatur cimolea cum aceto, non obftantc 
Cjp tefticuli ftnt membra principalia:eo quia non funt 
neccflariaadeffeindiuidui,fedfpcciei, vtfuperius di 
«ftumfuir. In refoluendo appropriatur farina faba' 
rum,& aqua caulium: in fedado dolorem,folia hyO 
fcyami obtinent principatum: SC hoc in materia calK 
da*In frigida vero cum farina fabarum ponitur fet' 
nugraecum,E cyminum. Si vero incedant via mff' 
turariois, maturetur SC aperiatur vtalia:nifi q? apd 
tura, propter timorem fiftulae quaelcuiteriuxtaanv* 
generatur, quantum erit poifibileab eo elongetur» 
Si tamen ad duritiem couertentur, mellificentur Vt 
alia. Vndc Auicen.ad mellificandum duritiem teftf 
culorum appropriat furfur, qcPindefmenter teratur* 
dC cribelletur: oC cum oxymelite,in quo ammonia' 
cumfueritrefolutum, conficiatur:SC calidum fupe1* 
locum ponatur,Sc reiteretur aflidue.Eft enim 
niens,ut dicit,omni duritiei.In omnibus tamen cun* 
ligatura coxali iunftabracali tefticulifuftincantur. 
De hernia uentofa, 
tofum. Et eft duplex: quaedam eftfparfa pertotafl1 
burfam: quaedam non eftiparfa,fedinclufa 
lo,acftcllet vnum ouum,Vtdicit Albucaf.quse po' 
teft duci per didymum vfque ad inguen: licut rc' 
fticulus. Et aliquoties fubintrat 
pterquod vidi multos deceptos credentes hoc 
rupturam. 
Caufaiftarum herniarum eft debilitas virtutis df 
geftiuj praecipue in hepate: E adhociuuatregimi*1^ de apostematibvs et ex/, m e m b. o r g a. 
jpalitia, vt fuperius fuitdidum dehydfopiff. SC apo 
Ornatibus ventofis, (Sdaquofts: ad quae oportet re- 
currere p r o co mpl em c n to i ft or u m ♦ 
bigna herniaeaquofaeruntinflado,etgrauitas cum 
cum lu aditate. 
. *“1§na venrolaefunt inflatio, 6c lenitas cum rcfifte- 
pla’ cum claritate. Et ficut aquofa venit 
cjIC<^c^,uc: * venrofafubito, vt dicit Guilelmus 
e^aliceto. Et etiam ficut apoftemata communia ra 
°niueniuntur lingularia: ira edam, 8c ifta vrpluri- 
Um lunccommiffa:/ed nominatur a dominando- 
J? Vrfiiperiusfuit dictu. In omni hernia apoftema- 
canendum eft de tefticulis: quia diuturna mora re- 
um alienarum iuxta ipfos,alterat,et corrumpit eos, 
Vt mnuunt dodores. 
E £/Ula^oca^s^LlPP°^ta vniucrfalididainhydropi 
hoc apoftematibus aquofis, 3C ventofis, fecundum 
therapeu.cft euacuado aquofitads 
fit per pharmaca aut per chirurgiam. Pcrphar 
autem completur in ambabus cum emplaftris 
apoftematum ventoforum SC aquofo 
um.dc adaquofam appropriat Auice.emplaftrum 
Suod Red. nitri drac.x.cerae drac.rj.6d 5. olei lauri- 
1 vnc.rj.piperis,granorum lauri.an.xxvi.fiar ex eis 
Et ad vcntolam conceditur cy minii* 
,tha,calamcnthum,& oleum coftinum, atq nardi- 
preter chirurgiam, que proprie competit aquo 
viditalrqucm Albuca.qui au- 
,Us ehctfuper curatione cius cum ferro.licetHalyab. 
catq, ad modum emborifmi operatur, multiplici 
Cr completur* Primo Gal.quartodecimo therapeu. 
fipho ne vclfetonc eam extrahere praecipit: fit 
£ Utern feto cu m tenaculis piatis p crforads i n parte in 
erjOri deuiando futuram burfsc:,vfq ad vacuum: ca 
tUr deinde cum acu longa ignitaincapite cuius cft 
hs °oPer oramcnPonirur* Etpoft extractis tcnacu- 
k acu,feto dimittitur, St fuper ipm in primis die^ 
c ls Plum eum albumine oui: In alrjs vero folium 
uJis apponitur, 
r quoufqt; aqua fuerit euacuata. Auicen. autem 
c Guilelmus fequirur, eleuatis tefticulis in eadem 
rit^CUni Phlebotomo lato vftpadloeu 
extrac^aaqtta,c]audit.Etvtnonredear, empla 
tini conftrictiuum, fuprainguen cum bracaliap- 
f «ere praecipit.Et fi redit aqua,fi cutinfr3 fex men- 
do aCere conlueuft5Vt: dicit Albuca.reiterarcopera- 
dernpraedpit, &irafalubriter diesfuos infirmus 
pj.rCranfibir.Albuca.6C Halyab.a medio burfse vfcp 
inguen aperiunt, 8C aqua exrradra ita didy- 
le^1^COnfiolidat,q?aquaamplius defeendere no po 
q ‘ Etiftum modum obferuamaxime iniHa aqua, 
eftin cyfti. Ipfum enim didymum vfq; 
wrejSPe(^inis deduco. St a parte ventris, vtnonin- 
ecr0 laturintus, firmiter miniftro tenereprccipio. Et 
t^neaPart£EurJfa?, vtnon defeendat, etiam firmiter 
lrah° r^C CUm phlebotomo aperio, 8C aquam ex 
Cu,110j^e,nc^5ac^conhjmcndum folliculum, modi- 
<fcu cai'fcnico appono cum cotone.Etpoftcafum 
i-q rcec°nfolido,dC firmiterfigillo. Nonnulli ve- 
Co; tmagifterPetrusdeOrlhiacocumcauftico, St 
1Uo PuPer pccftenlocum aperiunt, vfquc ad 
11 Vaculrarem5&poft perforando,ducendo 
V Pr°kev%ae adlocumaqiif ,ipfam extra- 
poft cafumcfchara: figillanr* 
24 
Alrf vero cum cauterio actuali pracdi'<ftam operatio * 
nem perficiunt. Quocunque modo fiat:duntaxat q> 
aquofitas extrahatur, 8C non redeat: eft bonum. Si 
vero tefriculusefletcorruptus.‘quod fdtur perfecto 
rem, malam coloradonem: iuxta cofilium Albuca. 
ligetur fuperius didymus,& incidatur. 8C ipfo extra 
<fto,pro maiori fecuritate cauterizctur, vt dicit Roge 
rius: 8C locus, vt cetera vulnera curetur. 
De hernia carnofa er uaricofa* 
Tjr ' r fecundum Gal.in de tumoribus 
ilcniia. carnoia prgetgr naturam dicitur tefticu- 
lorum, vel carnis natae, iuxtaipfos. vt dicit Halyab. 
fchiracon, ficut varicofa (quod cft nomen nouum) 
dicitur venarum praeter naturam in eis originatio. 
Quarumcaufscfunt, humorum groflbrumadlocir 
difeurrentium abudantia, atque lociipfius debilitas. 
Signavero carnofacfunt durities , & inflatio cum 
longa temporis duratione, & pauca, aut nulla dimi- 
nutipne: 8C quando tangitur, totum quod cftinfra 
tefticulum, monetur. 
Signa varicofaefunt venarum cotortarumad mo 
dum viris repletio, 8C tefticulorum mollificatio. 
ludiciaiftarum duarum herniarum fecudii Albu. 
funt q? funt difficiles, 8C pcriculofae adoperandum. 
Quapropterfibi videtur, q> earum dimidio melior 
cft, qpextirpatio:verum oportet, vtdicatur opera- 
tio,quam fecerunt in eas primi. 
i y fuppofitavniuerfali eft experientia, 
3. xOCailS jn prlrnjs cum niollificantibus, 8t re 
foluentibus didis fuperiusin capitulis gladularum, 
8>C fcphyros.Siautemnonprofidt:& tu fueris roga- 
do multum infeftatusprognofdcato periculo iuxta 
dodrinam Albu.fecacutem tefticulorum. Etficar- 
nem libere a tefticulo poteft feperari, incide & extra 
he.Siveronon,autipfemettefticulus cftfchirratus, 
autcorruptus,ligafupcrius didymum, 8c fdndc, 6C 
cauterfta: St totum extrahe, 6C poftea vulnus lue. 
Si vero fuerit varix,liga eam a parte fupcriori,aut in 
feriori,quoderitinmedio,fecaleci:ionetotali,(S<l ex- 
trahe, & fue. Deinde cura vulnus, vt dictum eft,aut 
cumcauftico,& corrofiuo, vtmagifter Petrus facie- 
bat,operetur vtin glandulis fuperius eft didum. 
JDeapoftcmatibusuirgcc^uuluce. 
- n virgae,&L etia vuluae,proximanjnt 
Apoltemata curaQ0nj apoftematum tefticulo-' 
rum,veruntamen quiafunt particulae magis calidae, 
etinflammabilesipfis tefticulis,pro tanto magis funt 
tolerares in principio ftypdca. N o obftante q> quafi' 
funt emunftoria, 8C principalia membra, quantum 
adfpcciem.mon autem adindiuiduum,utdidum eft 
fepe. Er in proceflu maiore indigent ledationepro- 
pter eorum fortemfenfum. 8C maiori rcfpiradone, 
propter earum citam putrefadionc. Et propter hoc 
in calidis,quantum ad principium laudat Aui.letes, 
cortices granatorum, rofas codasin aqua cum oleo 
rof.incoVporatas, 8C populcon, dC folatrum valde. 
Etinfedadone doloris conceditur fomentatio mal- 
uarum,ethyofcyami,ctepithemado cuoleo viol.<S£ 
albuminibus ouoruinfimulmiftis. Et medulla panis 
albi in ladc iufufa, 8C temperata bene, miftacum vi 
tellis ouorumlemicodorum,&l modicoopfj,8C cro 
concorporando cura okopapaucrino. Incranfpf' D O a IL 
TRAC, IT* ; 
ratione, 8C mundificatione multum confert crebra 
remutatio. SC q? foramen virg£ teneatur apertum cu 
tentis dc cera,aut dc panno. Et ligaturae, 
dum fiant ad modum facculi cum bracali taliter q? te 
neat: SC ligaturae nullo modo inferant dolorem. 
De extenfionc ventoia quae dicitur priapifmus,di 
cetur infra. 
Dc dpoftemdtihusdni. 
Annffcmarii ani cu praedieftis apoftemadbus ma 
b* * ximam etiam habent communita^ 
tem. Et vitra hoc habent dcfpeciali, o? in matUratri 
uis,& fedatiuis additur taffusbarbafJus. Etpoftq? 
fuerint maturata, non permittatur lanies longo tem 
poreelfeinloco: &C cj> apertiones fiant rotundae , SC 
quafi lunares,uthumores facilius extrahanturr&l no 
aggregentur in ioco,& fianrfiftulae. Quomodo au 
tem curentur haemorrhoides. Sc filfulaeani, inferius 
dicetur* 
D r dpoftcmd tihus coxarum ti b idru m,fin e pe 
dum mdgnorum, Cap. VIII. 
APofrcmata coxarum,&C tibiarum, non varian 
turab alrjs communibus aliorum membro-' 
rum: nili q? ante rotulam genu non fiant apertiones 
profundae:quoniam fcquuntur eas accidentia mala, 
a quibus paudliberantur.vt dicit Auicen.dC Henriy 
cus hoc fuo experimento confirmat. 
Dc dephdntid,uaricihus3zr ucna meden. 
4 contingere intibus vtpluri 
po ' tqua idoque m- ingroftationes,&: groft 
fities praeter naturam que dicutur varices, vena me-' 
den,& elephantia. Sunt autem varices venae dilata 
tx,& inuolute ad modum viris, variatae, 8C rami fica 
taein crure, 8C pede utplurimum,quia quandoque in 
alrjs particulis reperiuntur. Vena meden ficdicftaab 
Auicen.ciuilis ab Albuca.famofaab Halyab. eft ve< 
naclongataadmodum varicis, 8C vermis volunta" 
rie mouentis,qu9 incipit cum inflacionc,ueficatione, 
dolore. Elephatia eft additio carnis in pedibus, 
SC tibrjs,vltra menfuram,uelut eft videre in tibijs ele 
phantum. 
Caufxiftarum caedem, 
vidclicetlanguis 
cadefcenditpropter eius muIritudincm:aurpropter 
labores fortes. Etproptcr hoc accidunt mclancholi-' 
ce viuenribus, SC onera portantibus,SC poft 
dines acutas,quando materia illuc expellitur. 
Si ana autem [unt di- 
o Icerniturexluo limili per colorem, 
SC regimen antecedens, vt dicit Auicen. Judicatur 
autem q? ftnt timorofsead 
confirmatae, eo quia quanto 
ria que folebar currere ad loca vilia, retinetur.43C per 
uenitad fublimiorafccundum 
ducit dilpofitionem. Juxta illud Gal.fexto aphorift 
morum duodecimo. Ab haemorrhoidibus antiquis 
fanato, nift vnarehcfta fuerinpericulu eft hydrope, 
autphthiftm fieri. In talibus enim eft melius non cuy 
rare.Nam curati citius pereunt.Non curatilongum 
tempus perficiunt. Et ego vidi plures:& 
f usidem tdlatur. Amplius iftae palfioncs fe cofcquu 
tur,& vtplurimum vlcera generant mala,& difficri’ 
lis curatiois:propterea incifio iftarum paflionum ad 
haemcrrhagias,ctcancrolitarcs cftfufpccfta. Caeterii 
pafiioesfuntrcgionales,& quafi 
cipue vena meden:quae in illa regione, 8C per confer 
quens in alrjs ita calidis multiplicatur. Vcnam mede, 
leu duile Albuca.cum pondere plumbi in longitudl' 
ne.xv.vcl.xx.palmarum extrahit. Ego autem nuix 
quam eam vidhnequcGal.vttcftatur Aui. 
' habetintenrioncs. Prima eft in vita, 
*" vt humor groflus 8C melancholicus 
non generetur. Secunda in materia antecedente, VC 
ip£agenerataeuacuctur. Tcrtiain coniurufta, vtipfa 
deftccando aut extrahendo confumatur. 
Intentio prima completur fecundum Raf q? abiti 
neatagroflis,& melancholids,vtfuntcarncs vaccri 
nae, & quae venando capiuntur: dC confedriones dc 
meile,&C lentes, SC caules,8C triticum codum,& pa' 
nis azymus, & vinum grolfum dulce: 8C tora diaeta 
didafuperiusin apoftematibus melancholicis. 
neat etiam a nimia ambulatione, 8C ftationefuper p£ 
des fuos.Et lit contentus cibis fubtilibus, pauci nutri 
menti, fanguinem fubtilem generantibus.4 ficutcar' 
nes pullorum,8C columboruiuucnum, 8C hccdoru, 
$C olera fubtilia, Sc vitelli otiorum forbiliu, &C vinU 
al b u m fu b ti 1 e fu n r b o n a, p a nis b e n e p r aep ar atu s. 
Secunda intentio completur cum phlebotomia? 
SC pilulis maioribus dehermodadtylis, &C hiera Rufi? 
epithymo, polypodio,& lapide SC vomitu 
mei in hebdomada, &C vfu rrypherse minoris. 
. Sed tertia res com pletur ponen do fty p tica, dciic* 
cantia,(Sd refoluentia fortiter, fuper totum pedem <5C 
tibjam.Et vtatur ligatura cum iftisab inferiori parte 
ad fuperiorem, vtfuk divftum luperius deapofteitiS 
tjjbus phlegmaticis 5C chiragra,ad quae pro huius ne' 
godo,cjTtrecurredum. Et ad hoc ordinantur tres aut 
quatuor formae auxiliorum. Primum cftlauamen7 
tum communitatiscum aqua fabrorum SC cimolee, 
f aceto. Secundum eft epithema Raf.cum aquacri 
ncrum,decoctionis feminis caulium,ftcechados ara7 
bici, lupinorum,fccnugraed,nitri,8C ftercoris capri7 
ni.T crtiuni eft eiufdem cum myrrha,aloe,acacia, 
pocyfthidc, alumine diflblutis cum aceto. Quarti 
eft Theodorici,proprium quando materia eft magi'3 
phlegmatica, 8C ventofa. Quod Red.radicisafphV 
delorum, ebulorum, filicis, folia fambuci, parietaria 
caulium rubeoru codorum cum vino, 3c aqua 
rinapifrata,&incorporatacumfaecc vini, cruntrn* 
liora. Etftcum iftis fieret ftupha, non minus valerri' 
Si autem addfetinflammado, Sc veficatio cum do' 
lore,vtcontingitin vena medenhubet Aui.empla/ 
ftrarecum fuccis frigidis notis, 8C duobus fandalri» 
pfyIlio,aloe, myrrha, 8c camphora. Etli' non valeri 
aliquid,& fueris cum inftantiarequifttus,fcmde cari 
nem circa plicaturam genu vbi apparet trucus, SC 
dix omnium varicu m: vel li ne i ncifio ne co mpr eh* 
datur vena cum vncino in duobus locis diftantib^5 
per duos aut tres digitos: deliga fortiter cum 
filo de feri co: deinde difearnando eleua,& fcinde T 
cftin medio.confequcnterfolueligaturam facf a 
fus partem inferiorem ipftus varicis,3C ducendo 
guinem fuperius cum manibus ipfum 
polfibile, extrahe,8C poft caput venaefuperioris? 
totum vulnus cum ferro calido, aut cum arfetfic B B wlneribvs mhmb. <s imp* 
8c mundificando firmiter confolida, Etfi 
,cum medicamini 
us didis ruo poffe conTume, 8>C deficca, Nonnulli 
Vero vt Albucafis,talem operationem cu 
fecundum duos modos, vnuseorum, vtfecan- 
° Tanguis niger extrahatur.alter vero, vt vena cum 
anguineeuellatur: Sedio fit quod ligata coxa vfque 
genu cum bona vitta, vena in duobus aut tribus 
Pc,s Tecetur 8C aperiatur: deinde comprimendo 8C 
icendo Tanguinem vfqueadlocaaperra,prouterit 
poffibile3extrahatur. Ettaleregimcnpofteainfirmo 
Pr?cipiarur vtin pofterum non laedatur. Eleuarur,8£ 
pellitur Teu eradicatur tota vena, incidendo cutem 
*ndiredo varicum in tot & talibuslocis, q> abfq; hoc 
comprehendatur 8C 
fanatur quoufqu€cueHaturapartcfuperiori,&infe- 
r,°r,‘ Etpoft vulnus cum lana infula in oleo SC vino 
"juretur, do nec fanetur. Primus modus mihi videtur 
ecunor.Galenus praecipit eum faccre in temporibus 
Pro rheumate calido oculoruterriodccimo therape. 
dumfubdit.Etenim uarices curamus ita vinculum ut 
uprain temporibusimmittentesprius: 8C iraabfcin- 
*lcntcs quod medium. EtHalyab.in Termone nono Te 
Tundaepartis lib.regalisdiTpo(icionis,ipTum appro- 
at5&ponit. De podagra et dolore iudurarum di 
c°fur in Texto tradatu in quo ponetur 
Proprie non Tunt apoftemata, nec vulnera, nec of- 
“Um paffiones. 
Tradtatus tertius. Et eft de vulneribus. 
Cuius funt dux do&n'na% 
C5odrinapr<ma eft de vulneribus prout infunt in 
fimplicibus. 
, Tecundain fpedaliprout infunt mem - 
“nscompofitis. 
Prima do&nna qumc|; habet capitula» 
uuln eribus er folutionibus continuitatis uni 
uerfaliter. Cap, I. 
Vinus eft folutio continuitatis recen 
.^anSu,no^enta fine putrefadionein par 
dbuS m0^,^us foda. Solutio enim con 
lt,nu,£atIS Pon,turibi pro genere, in pri 
de aegritudine & Tymptomate, qu$ 
aegritudo fimplicibus 8c compofitis par 
Jcu!is: magis tamen proprie fimplicibusineft quam 
0 Tecundum Aucrro.in fecundo 8C tertio 
oiliget.cum in eisuerior continuitatisratio faluetur. 
0 . SUa ponutur pro differentia: Recens uidelicetTan 
,no^entum fine putrefadionc,ad differentiam vlcc 
_ cum putrefadioe:Jn partibus mollibus, 
mtur ad differendam fradurarum qu$in membris 
C°nt,n§Unt‘ VndeTecudum hanc generalem 
ruro’00601 Part‘cu^arurn loannitius dicebat q> chi- 
&,a Crat^uP^ex*aut,ncarne.*autinoffe.Intellexit 
*carncm promufculis, ncruis, 8C venis,quaefub 
>bus et mediocribus particulis comprehendebat 
, -mentatornouu tertiotechni. Solutioconti- 
ahs multas habet Tpcciesin fecundo fen primi ca- 
nonfsAuiccnn£,uulnus,vicus,apertura,pun&ura,iit 
cifio,euuIfio,fradura:&illud genus» Quorum dcfcrl 
priones 8C differendae infuislocis dicentur. Nec der 
diflbnantia nominum eft curandum dum Tolumrcs 
intclligantur.vnumpro reliquo poniin> 
uenio. Vulnuscnfm 3C vlcusingraeca in translatione 
idem funr.Tnarabica vero differunt. Et pro certo gr£ 
ca translatio melius dixit: quia vulnerum, fiue vice-* 
rum fecundum Galenum quarto therapeudees, duae 
crantdifferendaemaximaefolum, videlicet finecaufii 
praefente, 8C affbdatum cum caufa operante. Vulnug 
autem 8C plagam idem reputatHalyabbas, Termone 
Texto djTpofidonisregalis. SpeciesTolutionis conti 
nuitatis TuasTumitpcr differendaspodffime atribufi 
primo a natura particularum in quibus fiunt: Sc ita 
dici mus in tertio techni,quod quaedam fiuntin partii 
busconfimilibus,& homseomcribusrquaedainorga- 
nicis.Etquaein coniimilibusrquoedain partibus moI> 
libus:quaedam in duris: quaedam in mediocribus. Et 
quaein mollibus: quaedam in carne: quaedam in pin- 
guedine. Quae vero in duris: quaedam in Tubftantia 
offis:quaedam iniudura.Etquaein mediocribus:quae 
damin n eruis,&ligamcnds:quaedaminarterrjs,& u<s 
nis. Quaeauteminorganicisrquaedamin principali- 
bus,vt corde, hepate, cerebro: quaedam in Tcruienti> 
bus principalibus, vt trachea arteria,meri, veffca ete* 
nonTeruicntibuscis,utauricula,oculusetc» 
Albucaffs vero dicit q? vulnera Tecundum loca di- 
ftinguuntur.*quiaquaedam fiuntin capite:qu£damirt 
collo, pedore, ventre ctc. Et Tecundum rcs,a quibus 
fiunt, vt dicetur ftatim. Secunda differentia fumi- 
turab effefolutionisin tertio fherapeutices.cp quaeda 
eftfimplex:quaedam compoffta.Simplexinquanort 
eft aliqua diTpofirio complicata. Compofira in qua 
eft duarum aut plurium complicatio, diTpofirionum 
inquam non habentium rationem vtcauTae opcran> 
tis maxime vulnus, Ted fine quibus non obtinent Ta> 
nationem in tertio thcrapeu.&Tcquenti capitulo. 8C 
magisde vulneribus dicetur inTra. Tertia differen- 
tia Tumituraproprrjs differentrjs ipfius Tolutionis iit 
tertio eiuTdem: vta magnitudine 8C paruitate:aequa- 
Iitate& in$qualitae:profunditate 8C Tupcrficiertota- 
Iitate& fecundum partem.*reditudineetobIiquitate: 
6>C id genus. Atalibus autem differentrjs Tumuntur 
iudida,&intentionescuratiuae, 8>C auxilia,& modus.* 
cum quibus complentur. VndeGalenus tertio thera- 
peutices, q? vitra indicationes primas, quae non Tunt 
partes artis ratione dign$, cum exiftuntidiotis notae? 
oportet confiderare Tupcr indicationes particulares, 
& Tubftantiam,& vniuTcuiuTquc particularum adu, 
vtilitatem, atque politionem: ex quibus procedens 
medicus,non potentem Tanan'praeTciet: 8Cpro po- 
tente TuTcipere fanicatem , de auxiliorum inuentionc 
confiderabir* 5 
Caufe, 
| *. fecundum Galenum in fecundo deaegritudi- 
‘L'1 c ne &TymptomateuniucrfaIirercauTaeomniu 
folutionum continuitatis funtrhaequidequaeextror- 
fumprocedunt:aliaeveroexipfo corpore:NihiIotm 
nus cauf$ uulnerum reccntiu in quantu vulnera Tunt, 
extrorfu m per forare, aut ceffare apta nata t r a a r. m. 
--D o c. - r. 
funt. Echasfpecificauit Halyab.fermone quarto di- 
fpofidonis regalis dum dixit.quoniam caufaehaeauc 
a corporibus fiunrinanimatis, vtenfe,iaculo,lapide, 
dC fimilibus: aut ab animatis, vt venenoforum pun- 
Aura,atq; ferarum morfus* Ex quibus fumituralia 
differenda vulnerum.*quod quaedam funt incifiones: 
quedamcontufiones:qu3edam vero morfurae.Aqua 
edamfumitur curadoisindicado:peraccidens tamc: 
quia probatum eft quarto thcrapeu.q? adifpofidone 
fumitur indicatio: a caufa vero primitiua tanquam a 
non cnte,6C tempore fignificatio. 
Signa cr indicia, 
SigMvuIn,ram.“ilp'^“S 
ncrum dC foludonumcondnuitadshabentur perfeie 
tiam fubftanriae, dc adus, 8C vtilitatis particularum, 
&effe difpofidonum vtfuperius eft allegatum: pro 
tanto indicat Galenus in quarto therapeudces,q> vul 
nus& folutiones continuitatis maghae 8C fortes non 
modicum habent periculum:fiunt enim fortes tripli- 
citer: vel propter principalitatem patientis pards.’uel 
propter malam morigeradonem: vel propter magni 
tudinem difpofidonis:Propter quod dC percuffionu 
quaecunque in capite,intra thoracem 8C ventrem ap- 
prehendunt, non paruum inferunt periculum; dC ma 
pdme quando fimul percutitur quid interiorum. 
Sed dC quoniam male morigeratae cito fiunt omnes, 
quae in articulis percuftiones, fduntfere omnes: vbi 
cnimfunttendones, dC nerui, dC excarnes dC offuofae 
regiones, periculum eft doloris, vigiliarum, fpafmi 
dC delirfj. Et cum his quaecuncp magna fiunt vulnera 
quod futura indigeant, vt fupplc quae fiunt per tota- 
lem tranfuerfum mufculorum principalium. Et quae 
magnas venas, dC arterias, dC neruos,atque medullas 
cbncudunt,maximum inferunt pcriculum.Primum 
cofulit Galenus, exilio fexto aphorifmorum, Vefica 
decifa, aut cerebro, aut corde,au t diaphragmate, aut 
aliquo inteftinorum fubtilium, authepate, aut ven- 
ere: mortale. Secundum exiliis aphorifmis.5. Qui- 
bufeunque ccdemaca,id eft tumores in vulneribus ap 
parent, non fpafmantur. Et fi in vulneribus magnis 
dC fortibus ccdemata no appareat, hpc magnum ma- 
lum. Et vocabat vlcera maligna: vtipfemet Galenus 
exponitin commcnto,vulnera,quaefecudum capita 
vet fines mufculoru, dC maxime neruoforum fiunt. 
luxtaquod aduertendum quod per periculum in 
tclligiturmors totalis corporis:autparticularis mem 
t>ri,quae eft priuatio vitse,autmalefadio,feumembri 
impotentia perpetua dC incorrigibilis, quae eft priua- 
tio motus dC fenfus,etpropric operationisipforum. 
poft quam membrum non dicitur membrum,neque 
pars corporis proprie: fed denominatiue dC cquiuo- 
ce,uelut lapideus oculus aut aercus.fecundo dc anima 
dC quarto mcteorologicorum. Etiftudeft multum 
neceflarium chirurgico difponenti in cura de vulne- 
ratis :fcire videlicetqus vulnera funt mortalia:et quae 
malefica. 
Pro quibus eftfdendum fecundum intentionem 
Galeni in fexto aphorifmorum in commento, Ve- 
fica decifa,quod vulnera,quaedam funt mortalia val 
de 8C ncceflario;quaedam non neceflario fed vtpluri-, 
\ mum.Et per oppofitifm:quadam fanabiliaomnino* 
quaedam vtplurimum. Mortalia neceflario fune vub 
nerafubftantiaecordis,quaeinterficiuntftatim:pr£ce- 
ptoenim naturse mandatur totus fanguis ad cor:ex: 
quo fit haemorrhagia,refolutio, apoftcma;& oppilat 
do prohibens delegare vitam ad vniucrfum corpus*. 
Cor vero diu non poteft pad foludonem continuit* 
tis: nec apoftemata durante vica,vt ponit Auicen. ■ 
Amplius mortalia neceflario fun t uulncra magna, 
etpcnetrantiafubftanriamccrebri,ethepatis,diaphra 
gmacis,ftomachi,inteftinorumgracilium,renum,tr* 
che£arteriae,meri,pulmonis,& iplenis, cyftisfellis,5£ 
omnium aliorum membrorum fer-' 
uiendum membris principalibus feruitute neceflfari* 
ad vitam* Etcaufaeihquia de ipfis nulli fanantur, vt 
rationabitur.Confequentcr vulnera mortalia no ne' 
ceflario,fed vtplurimu,funt vulnera parua,& fuper' 
ficialiapraedidorum membrorum, & penetranda ad 
regionemipforum,&capitum mufculorum.Etcau' 
fa eft, quia fi bene non tradentur, de ipfis contingit 
mors.fi vero bene,fanari. Sicut ego vidi de parte pO' 
fteriori cerebrfide qua exiuit paru m de fubftantia ce- 
rcbri:quod fuit cognitum per dC memoria» 
quampoft curamrecuperauit. Non tamen dicoq? 
viueret fi exiret tota una cellula: vt de illo cellario nar 
rat Theodoricus. Nec Galenus dicit de illis duobus 
quos vidit plagatos fanari in Smyrna, viuente magi'' 
ftrofuo Pelope, q?cxiuerat fubftantia cerebri:feritor 
lum plagatum fuerat cerebrum. Nequedeillo quoti 
ipfe vidit fanatumin Smyrna,yt narrat in odauo,dc 
vtilit. dicens q? exiuit fubftanda cerebri. Sed in altero 
Ventriculorum geminatorum fuifle vulneratum. Et 
cum hoc volutate dei curatus putabatur* Si enim ant 
bobus fuilfetplagatus,pauco tempoi e duraflet, vt cU 
xit:ex quo concludit geminationis aliquorum orgaP' 
norum vdlitatem, vt fuperiusin anotomiafuir di' 
dum. Et tam de ifto quam de iftis fanado rara rarorfi 
valde fiunt, vt dicitur comento* 
Caufa,quare vulnus cerebri et panniculorum eiu$ 
funt mortalia modo dido:eft quia ad laefionem cere' 
bri,fequiturlaefio thoracis dC membrorum refpiratP 
uorum, ex qua cucrafia corrumpitur cordis, in qu* 
ex neceflfitate fequitur animal totum perire,vt quin' 
to dc locis affedis ait Galenus* De hepate edam vi' 
di vulnera paruacircalumbos fanarfinontamen 
funda, nec cum deperditioealicuius pardculaeipfius, 
ficu t idem Galenus teftatur.Cuius caufam reddit ipfe 
in quinto locis affedis* Quia propter deperditionefl* 
nutricationis mortificatur cor, dc peritanimahhoc t* 
men tempore fit ampliori. Vulnera diaphragmati 
quaein locis fiunt neruofis, incurabilia fund 
quiacarentfanguine:&cumhoc habent continuum 
motum. Vulnera enim non curantur nifi quiefeant» 
dC labia coniungantur. Incarnofis tamen particuli 
confolidatafunt multodesfecundum ipfummec Gz' 
lcnum.5.thcrapeudces. Vulnera pulmonis quia citifi 
meapoftemantur,etiamfuntincurabilia 
eo quia nec propria uulnerum pharmaca tangere 
funt vicus: dC quoniam mouetur fecundum refpir*' 
dones,&: agitatur fecundum tuffes. 
Vulnera etiam arteriae magna predpue fi 
parte cartilaginofa,cdam raro curantur;quia funt ri^ D E WLNERIBVS M E.M!B* Si M P. 7 
26 
fa & exanguia ,■ 8C continuufr: refprramentum pcV 
'Vlilnus-habent. 
Vulnera etia ccfophagi magna no cureturrquia tra 
«tuscibi 8cpOtusimpediunt coufolidarione. Vul- 
nera etiam venarum organicarum magna noncura- 
tur,nifiraro: quia propter eius magnam haemorrha- 
giam perit fpificus,& vita ctiamrquia non polfuntfu 
uneretimorefufFocationis ligaturam necclfariamad 
feltringendum haemorrhagiam. Vulnera ftoma- 
mortalia modo diAo:&inteftinorurn graci/ 
'!u!??’Pr^aPU€ circa iciuniurn:& 8C 
plicae, 8c fellis:quiafunc neruofa 8C exanguia: 3C eft 
°cus& tran litus malignarum humiditatum: 8C eo- 
rumferuitus continue vitae eft neceffarius: 8C euhoe 
non pofluntapplicari. 
Vulnera fplems etiam cum habeat officium tori ne 
Cellarium , cum fitalterum hepar ( vtdixcrunt mul- 
11) funt pcriculofi: fed non funt ita periculola,ut alio 
rum membrorum. 
Vulnera etiam penetrantia ad intrinfeca membro- 
*UlTbindicantur mortalia vtplurimu pro tanto, quia 
a€rqui ingrediruradea finealterarione, offendit in> 
tr»nfeca membra. Etiam quia per ca infpiratur fpirl- 
tus:& offenditur 8C debilitatur virtus;etcum hoc no 
bene mundificari. Et finaltter patiunt fiftulas, 
■°^«mpyimata,cum quibus moriuntur. r. 
Signa vulnerationisiftorum membrorum 8C mul 
fa omittuntur ratione breuitatis, dicetur inferius 
ll>fuis locis. 
, Amplius vulnus &pun Aurae quae fiunt in capiti ♦ 
°Us fnufculoru, vbi funt nerui fatis denudati, 8>C chor 
& ligamenta, ad tres digitos prope iun Auram 8>C 
*e/npora:funt mortalia vtplurimu in tertio artis me- 
Idnalis. Nerui vero 8C tendonispunAura parata 
* ‘_vOcarc fpafmos propter plurimum fenfum quem 
denjntadcerebrum:d5r per confequens mortem.Ec 
'naeftnocumentum, quod venira cerebro mem- 
r,s refpiratiuis, vtfupcriuscft diAum* Etproptcr 
j°cdicebatHippocratesin quintoaphorifmorum. 
_ ulncrefpafm usfupcrucniens, mortale: Non ne' 
tQ lari°, fed vtplurimum inquitGalcnusin comen- 
j * Membraparticulariaiudicantur morta!ia:qua- 
vense, 8c arteriae, 8>C olfa, a quibus vi- 
’ eabantur 8c nutriebantur et fuftentabantur,peni- 
Sfunc incifae &C dcftruAae: 8c incipiunt nigrefeere, 
in° , car, s cadauerariad modum efthiomeni, vc 
iu‘ncifi°nC brachiorum 8c tibiarum. Membra etia 
lc,antur malefica,&impotentia perpetue,quando 
fc-|-l,l5Ch0rd3c,& ligamenta,quae rcgebantca,funt ab 
a5efpenitus deftruAa,et pcrduntincontincntiope 
10nefuam,ctincipiuntarcfier/,ctdcficcari. Vul- 
JaVero fanabiliaomninofunt, quaefuntineuchy- 
u^COrP0nbus, in locis carnofis, paucorum ner- 
prof m Venarum,non magnae capacitatis,neque 
feb ,Unclitaris* Et caulaeft.*quia ad canon debet fequi 
garjr^Sj ncque mala accidentia:duntaxarquod bene re 
liUrjiUr* Etideo eft bonum quod in depofitionibusta 
fpp itu dicas hoc:&: etfam,duntaxatquodaliud non 
guj !ien,‘lt>qfiod de praefenti non apparer,neque re- 
,ter Uen^re confueuir. Vulnerafanabilia utplu 
t5|ja I115 cum quadam differentia diAafunt mor* 
f<cUndtpIUrimUm‘ c,deoindifferentia 8C media, 3C 
um tertiumfignificatum neutra,funt vulne- 
rairi Capitibus muftutoruni,8£ (Traner, St thoracis, 8C 
ventris* Etcaufaeft quiafi traAantur bene& arti- 
ficialiter, 8C adhibeatur bona diligentia, 8C infirmus 
iit obediens,& habeat quae nercilaria funtab extra* 
poffuntcurari.fi vero non, interficere. Et ideo in de- 
pofitionibus talium de hoc caute oportet facere meri 
cionem. Attende tamen in tua depofidone, quod tit 
de videndo vulneratum &ipfa vulnera,habeaspre- 
ceptum de curia: 8>C quomodo nomines vulnera, dC 
loca vulnerum: 8C reddas caufam tuae depolitionis. 
Non fis tamen rogotein iudicando 8C deponendo 
velox 8C fubitus :fed deliberatus 8C pretiiIlis; Scriptu 
enim eft a patre noftro Hippocrate, fudidum diffici> 
le.Et licet, vtinfra difetur de vulnere capitis, tcrmt> 
nus vltimus vulnerum fit quadraginta dierum •, pri- 
mus infrafeptem, mediusad noucm iuxtaformarri 
acutorum morborum:Nihilominus infufpeAis vii! 
neribuscxpeAandaeftad deponendum j &iudican* 
dum dfesfeptima: eo quiacommunitcrinfra tale tent 
pus confueucruntapparereacddentia 8C bona 8c ma 
iaCfcilicetfcbris,fyncope,alftnatio,fpafmus,cccofimi 
lia.iEtinterim confiderandacfuntoperationes Virru> 
tum pcrpulfum , per Vrinam, per vomitum, SC per 
alia cxpulfa.Confiderandusctiameftappccitus,&' td 
Ierantia,& afpeAus vulnerati, 8C confimilia.Etfecim 
dum q? inuenies iuxta do Arinam Hippocratis, 8C Gat 
leni in prognofticis,compares robur virtutis 8C £gri< 
tudinis. Et de hoc facias tibi capitulum, 8C dauem to- 
tius prognofticationis iudicirj mortis 8C fallitis, eunt 
quo iudices 3C deponas. 
r Nec valet fi diceretur quod non fuifTet mortuus 
cum toto malo regimine mundi,fi non fuiflet vulne> 
rarus:qa nec etiaeflfet mortuus, fi voluifier, SC ea quae 
funt rationis,feciffet. Oportet enim nonfolufeipfunt 
8C patientem.Licctenimdehisquoefiunc 
afortuna,ficarscuratiuarnontamen 
tiua,in tertio techni. Natura hu mana multipliciter eft' 
feruanda.& fic exfediucrfis periculis fubieAa: vtiiV 
alia dicitur facultate. Eftaurem etiam inrelligedutn 
fecundum Auicennain quarto deextraAione fagic-! 
tarumrquodlicet vulnera fint mortalia.‘propter hoc 
non eft dimittendum, quin homo faciat fecundum 
rationem illud quod erit faciendum: duntaxatquod 
chirurgus fit bene requifitus* 
Sed praemittatur bona prognofticatio, propter- 
verbaftolidorum : eo quiamultoriesfanantur aliqui 
abfquefpe,mirabiIiter.Et fi nosdimitteremus,acddc 
retmors:& proportionaremur ad paucitatem miferl 
[ cordiae & pietatis. 
VIterius fcias quod vnitio in organicis partibus eft 
imponTibiliSjin tertio arris paruae. Et caufacft.*quia in- 
cilis omnino poris per quos veniebat nutrimcntu,8C 
vita,& fcnfusipfi mebro organico, fecundum nouu 
Commentatorem fupra techni, id eftartem parua, in 
continentiexpiranturfpiritusetvirtutes propter ma 
gnam fubtilitatem quam habent: quod non contin- 
gitin animalibus impcrfeAis 8c plantis: non propter 
repugnantiam medicaminum, vtdicebatHaly in co 
mento. Praetercavnirio poflibiliseftin carne fecun. 
dum intentionem primam:InolTe vero fecundum in 
tentioncmfccundam.Vocaturautemprimaintenrio 
quando coniunguntur diuifafinc medio haeteroge-: 
fed cum rore nutrimentali qui per modicam con- T RAC. m 
DOC. In- 
uerfionem fit caro confimilis, 8C vniformisprion. 
Secundaintcndo vocatur quandoconiunguntur 
diuifaper medium hetcrogeneumdicutaerariuscon- 
folidatplumbum,vcdidtpr3edidusCommentator. 
Etiftud medium dicitur porus farcoides:fic ex humo 
re magis groflb quam carnis, 8C minus groflb quam 
offis. Eccaufaquareos non confolidatur fecundum 
intentionem primam,eft durities ipfius,vt ponit Ga- 
lenus in textu:quiafola humida vniucur prima vnio 
ne: 8C debilitas virtutis nutriduae alceraduae cum fit 
particulce frigidae, vtdicitCommencator nouusfu- 
pradidus:Non carentia materiae fpermadcdvrdicc- 
bat Halyab, quia offa femper habent nutrimentum 
fpcrmaticum per conuerfionem fupple 8C affimilatio 
nem. Deneruis&T venis dicit Auicen na audoritate 
Galeni in quinto therapeudees, qcffehabent medio 
modo:fecundum q?ipfafunt mediocria interduride 
SC mollitiem. Vnde incarnantur quadofedio eft par 
ua,& corpus eft humidu:& non incarnantur in diuer 
iificato ab co, Vnde Galenus vbi fupra, Videtur au- 
tem cxpcricntiaatteftarirationi. Tn infantibus autem 
6C mulieribus vidi confolidari arteriam , propter hu> 
miditatem 8C mollitiem corporum.&in vno iuuc- 
nebreuem habente diuifionem, Et hoc confirmatur 
audoritate Hippocra.in fexto aphorifmorum, cum 
decifum fuerit os,autcartilago,aut maxill$ tenue,aut 
prappudum:neccrefcit,nequecongludnatur. Neque 
valet inftanda de ofl*e puerili q? eftpoffibile confoli- 
dare, vt ponit Galenus in tertio tcchnfiquia mollitie 
habet: SC virtutis fortitudinem, propter propinqui- 
tatem natiuitads. Nec de dendbus,quia generantur, 
6C nonfolum in pueritia ,fedin alfjs etatibus:quia no 
generantur ex materia ordinata: fed ex fuperfluitare, 
non a virtute prima informatiua:fednutritiua indu- 
cente adum gcncraduae, vt dicebat AlbertusBonon* 
«n ledura aphorifmorum. VItimo iudicat Hippo- 
cratesin fexto aphorifmorum, q? hydropicis quaein 
corpore fiu nc vlcera, non facile fanantur. Vnde Aui- 
ccnna, SC folutio quidem continuitatis, 8C vlceratio, 
&hisfimilia, cum in membro fucrintbonae comple- 
xionis:dtofanantur. Et cum fuerintin membro ma- 
lae complexionis, longo refiftunt tempore: 8C tan - 
to plus, cumin corporibus contingunt eorum, quae 
patiunturhydropifim, &conftrudionis malitiam,et 
lepram. Praeterea in quinto aphorifmorum.vlceri 
bus frigidum mordax, cutem indurat, dolorem fine 
fanie facit, & rigores, Sc pafliones inducit. ludicatur 
q? folutiones magnae male curatae, maxime extra iun 
duram, inducunt maciem in particula fequente. & . 
hoc eft propter oppilationem,et uirtutis debilitatem, 
vtdidumeft,& dicetur. Multaaliaiudiciaoportct 
vtferuentur in capitulis fingularibus:etin tradatu vl 
ccrum in quibus communicant vlcera 8C vulnera, vt 
dicetur infra iuffu dei ctc. 
Curatio Jntcnt,° communisomnifolutioni con- 
* tinuitatis cft vnitio vt in tertio techni: 8C 
cft indicatio prima omnibus nota ab effeaegritudinis, 
quae praecipit abijccre contrarium perfuum contra- 
rium fumpta. 
Qu$ quidem intendo generalis 8C primapcrficitur 
a duobus,a natura taquam a principali agente opera- 
te cum fuis virtutibus, 8>C nutrimento conuenienti:a 
medico tanquam miniftro operanticumquinqueiri' 
tcntionibus adinuicem fubaltcrnads. 
Prima praecipit remouere extranea: fi qua ilntirt' 
cer diftinda. 
Secunda adducere adinuiceptes diftindas diftates* 
T ertia coferuare parces replafmatas, 5C adinuicem 
in vnum addudas. 
Quarta cuftodire 8C praeferuarc mebri fubftanda. 
Sed quinta docet corrigere accidentia. 
De prima intentione qua ejl remonere extranea*. 
inter parces, vtpuea fquamula offis feparata pungens* 
aut aliquod infixum vr fagitea, feu aliud extraneum 
vtfpinarq? aperiatur:8C fi cft aperta fuffidenter,q?re> 
moueatur,& extrahatur leuiter, &abfq? dolore curti 
digitis,autpincecarolis, auttenaculis,autcum aliquo 
ingenio per te ipfum inuenco. 
De ingenio extra ftionis fagittarumzr alio* 
rum infixorum. 
Extrahuntur ™minfixa,Pcr ,n,ucnt,'orKm 
morum. Et modus inuemendi ha 
betur per conilderationem naturae,8C diuerfitaterti 
infixorum,& per confldcradoncm naturae,& diucr' 
fitatemmembrorum. Ex quibus duobus extrahitur 
tertium, fcilicec modus extrahendi, 8C inftrumcnto' 
rum inuentio,& diuerficas infixoru milicet ficinfinita 
& certis liceris nequeat feribi, Et propter hoc eft con' 
filium,quod examinentur formae proicdorum ab ini 
micis:Nihilominus Aui. fub diuifionc oduplici ea co 
prehendere conacur:de quibus accipio gratia breuica 
tis,communiorcs.Infixorumqu£dafuncferrca,qu£' 
da fpinofa: quaedam oflbfa, aut alterius naturae.Icerrt 
quaedam plana:quaedam barbulata. Praeterea quaeda 
habentdoleam in quaintratlignum: quaedam dauii 
quod intratlignum. Amplius quaedam fune 
fa:quaedam non venenoia. Diuerficas membrorit 
habetur per anotomiam;quiaquaedamfuntprincfpa 
liarquaedam non principalia. Et quaedam carnofa: in 
quibus debiliterinfiguncur:quaedam oflbfain quibus 
firmiter infixum. Praeterea quaedam funt ap 
parenda in quibus parum,profundatur inffxumlquf 
damfuntprofunda, in quibusfubmergitur infixum, 
immo aliquoties tatum profundatur q? venitad par' 
tem oppofitam. 
Inftrumcnta quae ab his inucniuntur,Iicet fint mul 
ta:odo tamen apud me funt magis co munia. 
Pri mu m, funt tenaculae Auicen. 8>C funt femiluna' 
res dentatae. A 
Secundum funttenaculae Albuca.&funt admO' 
dum roftri auisdentatae. B 
Tertium vero tenaculae cannuloff pro fagittis bar 
bulatis. C 
Quartum cft cerebella reuerfataad capiendam can 
nam ferri. D 
Quintumautem efttdcbella diredaad amplian' 
dum offa. E 
Sextum funt impellenda concaua; F a &impcP 
lentiafurda. F b 
Septimum funt inciTaria ad ampliandam carnem» 
vt facilius infixa extrahantur. G 
Qdauumeftbalifta. H D B VVLNERIBVS MEM B/ ORGA. 
27 TRAC. .JH,- 
P Q C; 3 I* 
uo!uendo,ct trahatur.Et fi illae non valent, capiantur 
aliae fortiores* Ecfifuntbarbulatae, apprehendantur 
barbulae cum cannulatis* Si lignum exiuitde dolia, 
cum terebello reuerfato immiflo in dolia extrahatur* 
Et fi aliter non poffunt extrahi, elargetur foramen 
carnis fi efi: poffibile cum raforio 8C offis cum terebeh 
Iis diredis,autcum trypanis: SC vt didum efir, extra' 
hatur. Etfihocnonvalet, ligetur balifta cumtena' 
culis: 8C patiente bene firmato difparetur balifta, SC 
extrahetur. Siautem fagittaeftinuerfa,&non po' 
teft extrahi per partem per quamintrauit:impellatur 
cum impelIentibusconcauis,autfurdisadpartern op 
pofitam.Et fi cornmpde potefi: fieri,per illam partem 
cxtrahatur.Si vero non eftpofiibiIe,dimittatur quo' 
ufque natura eam extrahat aut manifeftet. Albuca* 
vero narrat multos in quibus fagittae diu fteterunt oc 
' cultae: qui cum ds vixerunt longo tempore abfquc 
nocumento: & in aliquibus aliquae fuerunt per natu' 
ram manifeftatae,& extradae, 8C fanati Fuerunt. De 
iftisincantationibus,& coniurrjsNicodemi,quaepO' 
nitTheodoricus SC Gilbertus,non curo. De medi' 
cinisextrahentibusinfixa,operatus fum in (pinis, SC 
areftiSj&lapidibuSjac vitris, & in offium fruftulis. 
Htinueniproprium medicamenfumptumab Auicc* 
quodRedp.fermenti,melIis, aut fprdicicia+u eorum, 
analib.5. vifei quartam.hammoniaci, quarta.5.dleiy 
quartam.hfiatemplafirum.&defuperappqnatur. 
Rogeriusaflerit probatum quod radix arundinis rri' 
tacum melIeappofitafuperfixum,ipfum extrahit fi' 
ne dolore. Plura alia in antidotis ponuntur: SC ita 
ompletur primum. 
, C De fecunda intentione qu£ eft remouerc partes diftates. 
c t completur cum manibus trahendo SC 
oecunaum coniungendo partes diftantes SC metu 
brum indolorofius, quo poterit plafmando, vt infe' 
rius in fpeciali dicetur. 
De tertia intentione qu£ eflconferuareinunum 
partes rcplafmatas. 
nn . • completur cubonaet decenti ligatura,et 
- 1 emuni £tuatione debita,8c futura fi eft nccdfe* 
De modo cr qualitate ligandi. 
' ligaftonemeftfciendum quod fecundum in' 
- v>lrca tenc,onem Auiccnna in quarto, triplex eft 
ligatura.incarnatiua, expulfiua, 8C retendua. Li' 
gatura incarnatiua competit vulneribus recentibus 
SC fraduris:& fit cum bindaaduobus capitibuspli' 
cata, ligata vfquc ad medium, incipiendo ab oppofi 
ta parte loci foluti,ducendo vnum caput verfuspar' 
tem fuperiorem membri, SC aliud verfuspartem in' 
feriorem, capiendo de partibus adiaccntibus quarv 
tum videbitur expedire, firingendo plus fuper loci* 
laefum quam in partibus adiaccntibus. Caueattame*1 
animiafi:ridura,& nimialaxatione.Terminus.£r,b0 
~nainfirmi tolerantia. Capita autem bifidae fiiantui'- 
Et fi ncceffefint pluresbindsc, ponantur:8C per eun' 
dem modum voluantur: perifium autem moduu1 
ligandi: vnum labium cum aIioconiungitur,& apo' 
ftematio prohibetur, vtfexto therapeudees proba' 
tur. Nonnulli vero adaptant pnnnum duplicatum» 
SC ftringedofuunt eum fupra locum folutu. Lig1' 
Modus autem operandi qui a praedidis oritur, efi: 
talis. Quod fiinfixum , in primo occurfu non potefi: 
falubriter extrahi,debet dimitti vfquequo caro mar-- 
cefcat& putrefiat.EttuncidcircumuoIuendo 8C mo 
nendo illuciftuc, leuius extrahetur. Non obftante 
dido Henrici: qui praecipitquod ftatim extrahan- 
tur:quiaita volunt Auicena,et Albucafis,& Brutius. 
Deinde vulnus debet procurari, vt alia vulnera: nifi 
quodfanguisalteratusab infixo debet cxpelli,utvul 
nusaputrefadionc fecuretur: 8C debet infundi cum 
oleo calido: maxime fidubitarur dcdolore. Siau* 
temfuerittoxicatum, procuretur vt morfurae vene* 
narorum.Et fi non potefi: leuiter per modum didum 
haberi dearmato patiente,& praeparatis praepara dis, 
6C fada prognofticationc, fi efi: neccife iuxta formam 
datam, capiatur cum tenaculis communibus circum * DE" V VL NHRIBVS MEMB. SI M P. 
fa cxpulfiua competitvIceribus,& caucrnis ad ex 
peilendum materiam dcfundo,<SC ad defendendum 
q altera materia non veniat in loco, dffiteumbin- 
_a ab vno capite plicata,incipiendo a parte inferio- 
ri iplius membri, ibi fortius ftringendo, deinde re- 
fluendo proceditur vfque ad partem fuperiorem. 
1-Jico autem fuperiorem partem, vt Gal. quinto the- 
rapcu.cam , quxeft verfus cor fiue hepar, a quibus 
Onuntur omnia membra. Ego autem talem bindam 
*n membris inequalibus, veluefunt tibie,adapto fcin 
dendo eam abvnaparre depalmo in, palmum, 8C 
luendo, Sc eam pcrfilando rigide a parte arcuata, 8C 
>ncifa,laxeapartedorfi, SC nonmnfatetligandopar 
tem largam dorfalcm, teneo verfus groflum mem- 
bri , partem curuam incifam verfus partem gracilio 
rern* Qiiotautembona fecit mihi ifta ligatura, in vl- 
ccribus,varidbus,& in phlegmonibus tibiarum, no 
UitDcus. Ligatura retinens medicamina competit 
Membris in quibus non poteft fieri ftri Aura, neque 
Caligatura, vtin collo, 8C in ventre, dC in omnibus 
apoftematibus, 8C difpofirionibus dolorofis: dC fit 
cumbinda vnius capitis, aut multorum capitum fi- 
brachiorum, incipiendofuper locum Ixfum , li- 
bando in oppofito eiufdem. Modus disligandi fit 
*uauis, 3C indolorofus: S>C li ligamenta nimis fe te- 
neant,tantum madefiant cum vino vfquequo fepa- 
rentur. Infuper vult Gal. q bindx fiant de panno 
utundo,latx, SC longxfecundum naturam particu- 
funuvt qux ligant humerum in latitudine fex ha- 
bere debent digitos tranfuerfales: qux coxam quin 
qux tibiam quatuor: qux brachium tres:qux di 
Sttumvnum. Longitudo fit fecundum reuolutio- 
neccflitatem ♦ In hoc enim multum facitinge- 
11111m medici:quod artem adiuuat, SC naturam ope- 
rantem,vt dicitDamafccnus. SC fdentiaplafmatio- 
bis mebrorumtethoc eft quod dicebat Gal.in quar- 
lo fherapeu.ligare enim vlccratam particulam, non 
c°ntingitbene aliquem abfqhoc q fumat indicatio 
a plafmationc particularu m. 
De modo3<& qualitate fuendt• 
Circa a nem cftfcicndum q futura eft triplex,in- 
dqu i carnatjUa2ret.entjuafanginn,Sjfcruax 
ll,a labiorum ad tempus. Sutura incarnatiua, qux 
fOmpetitin omnibus vulneribus elongatorum la- 
fi poffunt approximari, in quibus non fuf- 
1 u* f°^a at,ira5 nulla habent extranea inter 
a^*a?> &funt recentia vel antiqua renouata perfea- 
1*lcationem,& pellis remotionem, vt dicit Halyab. 
quintupliciter, vno nodo cum filo forti equali, 
plano vt fericino,in communibus vulneribus. 
Pr»mumpunAum ponendo in medio vulneris, SC 
in medio fpatio cuiufcunque lateris:Sc ita pro 
<aendo infpatfis inter duo punAa faciendo pun- 
um quoufquefutum fiteonuenienter. Quod erit, 
° inter duo punAafpatium vnius tranfuer- 
digiti remanebit. Acus fint longx,planx, & lini 
5lllcufpide triangulatx, in cauda propter locare 
V1T1 •>vt non impediat tranfitum, cauatx. Canula 
5aturfeneftmta cum quaappodietur altera pars 
f rl’utnon vagetur in immittendo acum,8C vtpcr 
tUrie trampofiit videri, quando tranfiucritacus.Et 
f ahatur acus 6>C filum, appodiandolabium iu- 
' niuna cum tafta,vt trahedo filum3iabiumnonfe 
quatur. Etligetur primo cum duabus inuolutioni- 
bus,& fecunda cum vna,deinde filum fdndatur re- 
mote aliquantulum a nodo* Secundo modo fitfit 
tura incarnatiua cum acubus, auc cum hafta plumae 
introduAacu acu in vulneribus magnis profundis: 
quoru labia fune multu feparata. Acus initiatur infi- 
latas cor,quotfuntnecefleimponendo eas culilore- 
uoluendo, ficutfaciunt mulieres quando fuper ma> 
nicasacus referuantinflatas, 8Cremanent vfquead 
vulneris confolidationem. T ertio modo fit futura 
incarnatiua cum cannulis aequalibus faAis deftupis 
bene torris gracilibus, vr palea, longitudinis vt dig€ 
torum vnguis,auc de hafta plumerque quidem coni 
pctitinlocis, quando volumus q futura duret lon- 
go tempore, Et fit quando mittitur acusinfilara per 
ambo labia, deinde retornatur acus peridem fora- 
men vfque ad hoc q remaneat vnaanfa, in quapo- 
niturvnum de capitibus cannulx. poftea caudae 
duorum filorum ftringuntur, SC ligantur fuper ca- 
pite alio cannule,& ibi fdndunrur capita filorum,3C 
remanet cannula vfque ad pcrfcAam confolidatio- 
nem. Quarto modo fit futura incarnatiua fccun- 
dum Gal. cum hamis , dC debent effc parui,fecun- 
dum membrum ab vtraque parte curuati, ctinfigeii 
do in vno labio ducatur labium ad alterum labium, 
et in illa etiam figatur, vr faciunt retonditores panno 
rum. Quinto modo fit futura incarnatiua cum par 
nis: 8C conuenitin locisin quibus volumus q dea- 
trices non appareant vtin facie. Et iic fit q redpiun- 
tur duae pedx triangulatxmagnx fecundum 
bri quantitatem, 8C liniuntur cii linimento inuifeari- 
uo faAo depuluerefanguinis draconis, thuris, mafil 
ches,farcocollx, pids,farinx volatilis molendini in- 
corporata cum ouorumalbuminedta q applicetur 
quxlibet peda in quolibet latere vulneris fecun- 
dum diftantiam vniuspollicis. Er poftq erunt dc- 
ficcatx, fisanrur pedx cum fubtilitate, dC adhxrc- 
buntlabia. 
Sutura reftriAiualanguinis fit cum acubus, 3C filo 
intrando, SC reuolucndo ficutfuunturpelles:&:hoc 
quando alix fururx nonpolfunt fieri propter ma- 
gnumfanguinisimperum. In vulneribus venarum 
ifta etiam eft vtilis ad luendum inteftina, 8C pannicuc 
los, oC loca carne denudata: fufpeAa tamen eft, quia 
rupto vnopunAo extera relaxantur. 
Seruatiuafutura fitvtalixzfednon eftitaftriAai 
quia non fit nifi ad manutenendum labia quoufquc 
vulnus fit firmatum.Et conuenit vulneribus dilace- 
ratis : 8C in quibus deperdita eft caro, ad appropin- 
quandum partes vt citius confolidentur, & in qui- 
bus eft in proceffu aliquid extrahendum. Tempus 
rcmouendi futuram eft quando compleuerit finem 
fuum. Modus remonendi eft q ponatur aliqua ta- 
ftafub punAo, 8C fuprataftam fdndatur filum, 8C 
ponedo raftam fuper labium , per quod extrahitur, 
ne dilaceretur extrahendo. 
JDc qualitate plumaceolorum, 
. i i' fiue puluilli faciunt ad appo- 
Quiaplumaccoll diarionem,& compreffionem 
partium diffolucarumtetad confortandum calorem 
naturale membri difiun Ai, & ad prohibendu grauc 
dine IfiTamctoru:pro canto de ipiis eft fiic craAandu. 
28 TRA.a m. 
D O C. I* 
Eft tamen fciedum q> quia antiquitus fiebant de plu- ' 
mainter pannos fuca, talem aflumpferunc denomi- 
nationem : quia cum oportebat eosfxpc renouare, 
erat t£ dium: adi n u e n tu m eft eos facere dc ftupis cana 
pinis praecipue benepedinaris 8C mundatis, aliquo- 
des fiunt dc lanaliue de cotone.Multi uero locoipfo 
rum applicant pannos fuaues duplicatos aut triplica 
tos, autfpongiam adaptatam. Et ponuntur dux vel 
tres vel plures,ficutuidetur expedire. Et aliquoties 
applicantur ficci aliquoties madefadi, 8C infufi cum 
albumine oui, vel cum vino vel cum oxycrato. 3C 
aliquoties cum oleo fecundum quod difpofido re-* 
quirit. Er fiunt trium formarum triangulati,rotundi, 
8C quadrati. Et triangulari funt meliores, fecundum 
cp dicit Auiccn,adincarnadum,unum in latere cuiuf 
libetlabij fupra ipfum vulnusfeiungedo. Sunt etia 
rorundfqui ponuntur ficci fuper alios,ad conferua- 
dum calorem naturalem, 8c ad imbibendum forde. 
Sunt edam quadrati qui ponuntur adprohibcdum 
Ixfionem ligamentorum. 
De modo, cr qualitate tUarumj? lichinioru, 
' j eft fidendum cp tenta flue lichinium 
a 1 “ in iolis odo ponimus cafibus. Pria- 
mo in vulneribus qux volumus elargare, mundifi- 
care, autaliquidafundo extrahere, vt funt vulnera 
profunda qu£ habent ncceflitatem contra aperiendi, 
propterichorem qui congregaturinfundo,ctinfpa 
do litate fua. Secudo in vulneribus concauis,in qui- 
bus debemus carne generare. Tertio in vulneribus 
ab aere alteratis, qux oportet mundificare. Quarto 
in vulneribus contufis. Quinto in apoftemofis. Se- 
xtoin morfiuis. Septimo in vulneribus in quibus cir 
ca olla eft operandum. Octauo in vulneribus vlce- 
raris.jJn omnibus autem alijs vulneribus fine tentis, 
&lichinfjsad confolidadumincendimus. Propter 
quod eft fciendum q> rentx,& fichiniafumuntdiucr 
fitatem afinepro quo fiunt.Quia quxdam fiunt ad 
mundificandum vulnera, 8C i fla fiunt de carpiafua- 
vis panni prxeipue veteri. Quxdam fiunt ad tenen- 
dum aperta labia, 8C illa fiunt de ftupa bene munda- 
ta,aut de pctfjs panni fupradiefii, autdebobace vtfa 
ciebatRafis, aut de canna xris vel argenti perforata, 
vtin naribus propter acrem : 3C in vulneribus pro- 
fundis q?fanies per fe exeat, 3C nonincludatur. Qua- 
dam fiunt ad ampliandum orificium vulneris: 8C illa 
fiuntdefpongiabcnetorta,autdcradice gendanx. 
Formalichiniorum debet efle xqualis, tentarum vc 
ro inxqualis ad modum cauillarum.Et aliquoties ap 
plicantur ficcx,aliquoties indncfxin aliquo vnguen 
to:fecundum cp videtur expedire. 
Reliqua tangenda prxdiAas operationes, ingenio 
operantis reliquantur.Nareprehendcdus cflcm,fite 
tua docerem in primo adGlauconcm, 3C ira perfici- 
tur tertia intentio. 
Dc cmplaftrationc. 
Qyarta intentio S-30c^ftod!r5 
ltariam,(X prohibere dolorem, 
apoftemationem, 3C extera accidenda, completur 
cmplaftrando, definiendo membrum cum albumi- 
nibus ouorum, 3C rebus frigidis, vc dicit Raf.in pri- 
mis diebus* Ecpofr cum vino groflb ftypdeo, 8C cu 
aperdonibuSjdC cotra figura apta. 
3C phlebotomando, 8>C euacuando quando erit n c- 
cciTe,&l cumbona,& artificiali dixta.Nonobftat q? 
alrj dicunt q? vulnus inquantum Vulnus, non indi-' 
gctiftis, quod concedendum eftin paruis actioni-' 
bus,5e in corporibus cucratis, quae vbifunt,quaerac 
dominus. In magnis autem acfdonibus, SC in corpo- 
ribus cacochymis.adprxferuandum accidentia, eft 
neccflarium praediAaconucnienter ordinare,3C hoc 
dicebat Gahinfcxto cherapeu.fupponatur quis de-' 
uenire ad nos puncfius, &L fupple Vulneratus, 8C dif- 
iunctus,hic homo,fi boni ulceris,ideft eucrati fuerit* 
abfquc pharmato tranfibir, nihil patietur praui:fi ve 
ro vicerispraui vel malfideft cacochymifuenc,pri- 
mo quidem dolebit:poft hoc autem iam pulfabir,6£ 
inflammabitur particula. In omni aurem membro 
carnofo funt nerui,& venae que praeparant ad ea ac-' 
cideria mala, dC ideo Hippo.dicebat primoprognp 
fticorum.demelioribus rebus eft vti prxuifionc* 
De phlcbotomia9cr cuacuatiouc. 
‘f"" 
non exiuitfufficicntcr,cp fiat phlebotomia,8C fiat de 
parte oppofita.Nam purgatio per antifpalinin quar 
to therapeu.multum placuit Hippocrati. 
De uentre. 
Sl fuerit con^:,’Patus3^ant autdyftc' 
L ria , autadminifrretur aliquod IcnitiuuiH 
decafiafiftu.auc de manna. 
Ce potionibus» 
Qitjc confueucrunt adm,nlTrrari vulneratis, di- 
co q> non conlueui dare ah' 
quam potionem in vulneribus recentibus, quia calfr 
dxfunt,<Se aperidux, 8c commouentfanguincm,6£ 
praeparant vulnus ad apofrema, 8C ad fluxum. In an 
tiquistamen vlceribusinfiftulads,& canccratis nec' 
non &C in fanguine congelato in interioribus ac in 
fanic congregatam pectore, SC in glandulisintrinfe' 
cis, 8C crepaturis, vtinfuiscapitulis dicetur, quan' 
do que concefli. Antiqui tamen,vtRogcrius,qua' 
tuor magiftri indifferenter adminiftrabat potionent 
omnibus vulneribus,& ffaduris cppofiris ex rubea 
maiori in plus, 8C ex cofolidis,plantagine,tanaccto* 
canabo , caulibus rub.herba RolSti, pedecolubind* 
gariophyl.Iingua canis,pimpmelia,pilofella,8e con' 
Jimilibus. Et extrahebant fuccum, aut decoquebant 
ea cum aqua, vino, & meile,8C dabant quolibet ma' 
ne quartam.5.8>C defuper folium inuerfum caulis rU' 
bei de mane, 3C fero ponendo ligabant. EcaflcruU* 
tales empirici cp li potio euomitur, malum flgnunt 
eft:«S<l fi retinetur, bonu:& fi cxittalis qualis fuitptf 
vulnusdtaiuuet eos deus. Peius eft dc Theodorico* 
etHenrico qui pigmentum fprtiffimum iubenedar/ 
vulneratis rcceter in capite, 3C in pedore, nefeio VI1 
de.ycnitiftainfania* Scio vere cpGal.non prxciph' 
Dedicta vulneratorum. 
Diaeta omnium vulncratorumf’ &.d/nbluco;« 
in principio vlq; ad leptem dn7 
in quibus confueucrunt cllc fecuri a febre,dl apofteC 
mate, debet efle tenuis,frigida, 3C ficca, prxcipuc 1 
paties fuerit repletus, iuuenis,et aer fit cali dus. Suh' DE VVLNERIBVS MEMB. SIMP. 
tr a latur ergo fibi vinum, praecipue purum: 8C 
ncs gro(Tx,et pilees groffi, pais azymus male cocftus, 
Caftus,& frudus,aliia,& cepa, finapis,& omnes fpe 
acutx,& omnes res (allitae,3C acctofx,& vtatur 
ui !s5perdicibus, auiculisparuisalccrads cum aqua 
Apiata. vtatur etiaauenato, hordeato, amygdalato, 
Jactu cis,plantaginibus, bro 
J^mplici, aut compofiro cum ouis. 
( otuscius fit aqua bullita, in qua fitinfufus panis 
S* °Olis,aut aqua hordeaca,aur aqua cum modico ui 
ftyptico.parum ccenct.quiefcat.amulieri 
*)usfummc caucar. 
I3°ft§ autem fecuratus fuerit ab apoftemate, ii\' 
gtofTetur dixta, 8C redeat ad confuetudinem fuam 
Paulatine.vtatur ergo tunebono vino, bonis carnri 
us,gallinarum,caponum, 8C caftrarorum,6c omni 
“Usbonum(anguinemgenerantibus, 6c reparanti-' j 
“lis naturam. Et cp talis dicta fit vulneraris vdlis,(ic 
Probatur. Quia illa dixta eft vulneraris vtilis, qux 
rnanu tenet virtutem, 8C non commonent febres, 
ilecJ apo(temata,ncc£ hxmorrhagias exi tat, Sc nutri 
tempore conucnien 
1:1 * talis eft huiufmodi:ergo eft vtilis. Et propter hoc 
cam commendat Gal.Raf.Halyab.&l Auiccn. Bru-* 
*iLis,Guilelmus,arc£ Lanfrancus.Non autem Theo-- 
doricus qui a principio dictam vinofam,& calidiffri 
miror de Hcnrico, qui fuit 
1 arifqs nutritus inter philofophos:quicuminhocfe 
Litus eft.de Anglico non miror, quia nihil didt,nift 
Suodab Henrico habuit. Neq; ratio eorum valet: 
dum dicunt q? debilitatus confortetur, quia 
rilim dicit Gahin principio aphorifmorum.In his au 
teiTl qui xgrotanc’, augere virtutem non propera-- 
♦ moderate enim diminuimus : aut qualis eft 
a(hm in chroniciscuftodimus. Nifi cumellettan-' 
la debilitas, qux poftponeret omnes alias 
ll°nes , cp non eftincommunibus vulneribus, 8c 
ClLm hoc aduerfantibus indicationibus non opor-' 
alterius extremitatem cupientem obliuifci alte-' 
1Us penitus , fcd mifcere eas in ieptimo therapeu. 
circa finem,excitatum quidemetna 
tUra prudentem oportet efte medicum, vt vniuf' 
cd(ufe£ indicationis fubtilitcr ponderans virtutem 
■ dinuicem omnes comparans, vnum aliquid capitu 
Litn coaceruct propriarum laboranti dixtationum. 
ud autem qcf decepiteos,fuicarabicatranslatioin 
SLiarto de ingenio,capitulo penultimo,que dicit.Ite 
j Portet tccauerc vinum dum appftcma calidu eft. 
11 alio vero tempore non. Quia debuit dicere dum 
Poftema efte poteft. Quod patetper grxeam tranf- 
donem, qux dicit, palam autem eft quoniam vini 
llis catiere op ortet in ce mporc phlegmonum. ali- 
er nihil prohibet dare. Et ita conceditur q? in prin-' 
‘pio vfq; adfeptem dies:quod eft tempus phlegmo 
non detur vinum.Sed tranfado illo tempo 
> non prohibeatur. Ecira completur quartainten" 
0 qux erat membrifubftanriam conferuare. 
Be quinta intentione. 
Sed auinta intendo, qux eftaccidetium introdu 
t,- * <ftorum corred:io,fecundumacciden 
mdiuerfitatemcompletur. Accidentiaaute qux 
ftin jeuerunt venire in diftblutis continuitatibus, 
1 dolor,apoftemajdyfcrafta3febres,pruritus, atej 
fpafmus, paralyfi's,fyncope,atq[j alienatio. Vndefde 
dum cp vulnus nuncp curatur quoufqjifta corrigan 
tur.accidcntiaenim,qu3efuperantfuam caufam,or- 
dine curationis pnruaricanr,in primo ad Glaucone* 
Dc dolore. 
t * eficaufa trahendi materiam adlocu 
rC|U a i^fum?g^generan(jjapofl:cnia,fu.per 
omnia oportet cp cuitctur.Dolor uero communiter 
fedatur fomentando particulam cum oleo calido.Ec 
fi oleum efietrofatum,vriiiuseiTer.Etfi cum coadde 
returalbumen ouivcl vitellus, vbi nonefimagna 
caliditas, non tantum macularet vulnus. Et fi effet 
ncceflealiquatulumfopireparticulam, oleum fitpa 
pauerinum.Et fi cfi ncccfle, addatur parum de opio, 
aut dc mandragora, vtcofulit GuiLQuatuor autem 
magiftri laudant ad hoc radicem folatri cum axugia 
porci incorporaram.Theodoricus multum comen- 
dae emplaftrum dcfolfjs paruarum maluarum co- 
ctis 8C tritis,& cum cribratura furfuris miftis.Si adde 
retur modicum olei rof. melius effer. Medulla etiam 
panis frumenti in aqua fcrucnri infufa optima cfi, vt 
fuperiusfuitdidum. Si aut effet dolor fortis, fignifi 
caretur cp neruus eftetlDefus, 8C tuc ad vulnus neruo 
rum habeatur recurfus. 
Deapoftcmatc. 
n n generatur,8C cognofcitur,et curatur, 
.MpOlX 3. Pecudum quod dictum efein tradatu 
fecundo deapofiemaribus. Nihilominus Auic.lau- 
dat,& appropriatomni membro a capite vfq? ad pe 
des, emplaftrum fadu de granato dulci in vino fty- 
? ptico decodo,& pifiaro,& applicato.Siautem non 
poreftrepercuti, necrefoluhmaturetur cum empla- 
ftris ad maturandum apoftemata didis. Er ad hoc di 
datRogerius cmbrocam de maluis, abfinthio, arte- 
mifia, farinafrumeti coda cum vino, 8C parum met 
lis, 8C fatis de axungia. Et fi fanies non dentiatur ad 
vulnus,aperiatur in loco magis apparato. 
jD edyfcrafia, 
•p\ r fi cft calida, quod cognofdtur per rube 
Uy craua dinem , SC veficadoncm: infrigida lo- 
cum, no cumhyofcyamo necp mandragora,ut dicit 
Gal.quia nimis infrigidant, fedeum rofis, 8C planta- 
gine, 8>C vnguentoaibo:qii3eficcando moderare in- 
frigidant. Si eft frigida, quod cognofces per mollifi- 
cationem,& difcolorationcm,calcfaciaslocum non 
per refinam,pice,&;afphaltum,fed cum vino,8f vn 
gueto nigro fufeo videlicet, &bafihcone.Quarecu 
ifta accidentia conuerrunt vulnera ad vlcera, ad do- 
drinamillam habeatur recurfus. Si autem dyfcralia 
fueritficca&humida: per fuacontraria corrigatur». 
8C ira dc compofitis: vt dicetur infra. 
De febre, 
c - r ' febris, infrigidentur, 8C regatur, 
Sl IllpCl uenen ut deapofiemaribus calidis cft di 
dum. Et in hoc domini phyfici vocentur. 
Defpafmo, 
t-j r r intclligit Aucr.dccurtationem me 
ipaimum kr0rum, aut talem rigidationem, 
cp no poliunt fledi nccp dilatari, quia in co operatio TRAC, Ut 
D o c: L 
no eft ablata, ficuc in paralyfi, fed eft mutata. Eft.n. 
fpafmusin quinto ma 
Ius accidens in virtute modua voluntaria a difpofiV 
tione morbofa.etidco eft aegritudo neruofain tertio 
can. qua mouentur lacerti ad principia fua,&inobe" 
dientesfiuntindilatatione. 
s-y r enim cius fccundu Gal.ineode eft duplex, 
■ «• vtHippo*indicauit,impledo,eteuacuado, 
in phlegmonofis quide dilpofitionibus impledo, in 
ardentifllmis autem, 8C ficdflimisfebribus, 
tio* Quod aurem,5C impletur,eteuacuatur,amplius 
vniuerfis corporum ncruofis tendere contingit. 
dicant chordae in organis cenfe, fdnduncur enim fi' 
ueinhumida fiue in ficca demum tcnlae deponaris 
?ur. Et prop terea remittunt eas artifices,ancecp depo 
nant* Et fecundum illud idem indicant corrigiae, ad 
ignem, 6C aerifciliccthumido expoli tae Colliget ter 
tio. Tertium autem capitulum addit Auicc.q? licet 
ad materiam proportionetur: eft tamen nocumen' 
tum contriftans cerebrum, propter quod neruirefu 
giunt,et congregantur ad expellendfi iplam caufam 
impedietem* Tunc ergo tres modi 
anidonis,replcdonis,(3c cerebri compallionis* 
Primu caufarur maximepropter fluxus magnos 
quinto aphorifmorum, 8C caliditatesimmoderatas, 
6c putredines liquefacientes infecundo eorundem, 
i^.febremfpafmofuperuenire. 
Secundum fit propter apoftema, 8t. tumores di' 
/pergentesin fine, quinto aphorifmoru.quibufcfiqj 
oedemata* Et frigiditates immoderatas implentes, oC 
condefantes ncruos in eodem quinto.frigidum Ipaf 
mus etc. 
Tertium vero fit propter dolorem,tertio techni. 
Nerui SC tendonispunAura. Et propter mordicatio 
nem mali humoris,8C qualitatis uenenofaeincomme 
to quinti.fpafmus ex elleboro. 
Spafmi autem praefati quidam funt Vniuerfales, 
qui fiunt quando nocumctum peruenitadcerebrfi, 
dC ipfum conans expellere nocumentum, contrahit 
neruos, 8C membra neruofa, 8C fpafmat ea* Alteri 
funt particulares quando nocumentum non perue'' 
mt ad cerebrum, led remanet in membro incuruans 
ipfum* Et hoc etiam Aucnzoar teftatur, dico autem 
- Vniuerfales, quia teneat maiorem partem membro-* 
rum ad differentiam epilepfiae, quaetenet omnia, 8C 
ideo fpafmus totius dicitur fcilicct humidus,eft 
men,6d interpolatus, non continuus cum nocumen 
to mentis, 8C fenfuum prout tertio de locis affeAis 
declaratur, q> non eft in lpafmis,de quibus fit hic 
mo.Inquirere exquifite diffcrentiasfpafmi,caufas,et 
modum generadi alterius eft fpeculationis:quare di-' 
mitto. SufficitchirurgofdrcquoddiAumeft, 8cfi' 
gna eorundem, 8C corrcAiones fiquae funt* 
SlSTlia. COmmun*aj,funtmotus membrorum diffi-' 
o cultas, collitenfio, labiorum contraAio,ac 
fi vellet ridere: maxillarum, 8C dentium, 8C gutturis 
ftriAura,oculorit 8C totius faciei tortura* Signa 
cialiafpafmi deinanitionc, funtaductus paulatinus, 
&poft aegritudines cofumptiuas. De repletione ve 
ro funtaductus fubitus, & poftapoftemata, 8C reple 
Ciones,&: frigiditates fpiflantes. 
Spafmi autem copaffiuifigua funtaduentus acau 
fis extrinfeds,& eft cum dolore, 8C mordicatione,cc 
contriftatione* 
Si nocumenta fpafmi veniant ad membra 
tus, fubico moritur patiens* Spafmus confirmatus 
non curatur, maxime de inanidoc,quia ficcitas cum 
certilfime copleta fuerit,infanabilis exiftir,feptima 
therapeu* Non cofirmatus vero aliquam recipit cor 
reAione, fpedaliter de repletione qcf innuebat 
po.infecfido aphorirmorum*febreminfparmo mc 
lius efir fieri q? (palmum in febre. 
/•'» * 8C fpafmi Cicci eft praua,ut di 
° cit Auicen.veru conueniendor cura eft tl 
na,& inii Aio cfi oleohumido poftipfam.Et cius ite'' 
ratio multodes, SC fi efletpollibileq? tina fieret de 
Ae,& nafalia, SC gargarifmata, SC dyfteria, 8C finalk 
ter potagia,optimfi elTet,duntaxat q? febris no adcf' 
fer: tunc enim fiant praefata cum aquis, 8C oleis in qui 
busdecoAa funt folia lalids, 8C hordeum fraAum, 
viol.atq? ncnufar. Etadminiftrctur fup er iun Auras, 
8C originem lacertorum* Cibariaipforuin fintfor' 
bitionespingues, lenes faAae ex amygdalis, hordeo, 
8C zuccarobono, 8c aqua carnis affumpta ex carni' 
bus agnorum &hccdorum* Et fi cum diAismifce' 
retur modicumboni vini, vtpcnetrare faciat, non 
elfet longinquum areAitudine* Cum autem fpa' 
fmus eftliumidus,oportetvt curetur cum euationf’ 
bus fortibus humorum grolforfi,ut eft hiera, 8C pilu 
ix de agarico.Et dyfteria acuta funt oprima,& phile' 
botomia quoq;.Ecgargarifmata,& nafalia,& ftcrniX 
tatoria cu acutis funt expcdienda.EtinunAioncs per 
coilir fub afcellis,etinguina,cu oleis calidis delilio,ct 
cofto,dc fpica,laurino,pulegino,acuaris cum cafto> 
ero,et euphorbio funt bone. Et coopertura cfi molli 
lana plurima* Rogcrius ad tale fpafmfi tale diAat urt 
guentum, 8C ipfum acccptauit Theodoricus* Red* 
oleimufcellini, vnc.i.petrolei, vnc.f.oiei comunis, 
butyri,ana vnc.iiij.cer3e,vnc.i.ftyracis cala mirae, ft/ 
radsrub.anavnc.rj.6d5. maftiches,olibani, gummt 
eder£,arta Vnc.5. omnia liquabilia ponantur ad igne, 
6C mifceantur* Vldmo ponatur ft/ 
rax, SC fiat vnguenrum, de quo ceruix, 8C collum, 
atq;fpinae,& totfi corpus infigatur inter duos ignes* 
Inifto vnguento videtur addere Theodoricus her' 
bas quae ingrediuntur in vnguento arogon,& agrif> 
pa, 8C oleum caftoreum, 8c pinguedinem limadartf 
rubearum, 8C vocat eum alabauftrum, & eft valde 
proprium ad contra Aio nem neruorum* Et fi acci' 
derentfebres,duntaxat quod eflentephemerae, elfcc 
bonum* Stuphe,& fuffumigadonesficcae,ctcaqu£ 
prouocantfudorem,funt conferenda ad huncfpa'' 
fmum* Spafmus vero copaffiuus,fi fuerit ex dolo' 
re, curatur cum leptomeribus,& alrjs fcdandbus do 
lorem, vtindevulneribusneruorumdicetur* Et$ 
eft ex pun Aura ferarum,curetur cum theriaca,& V£ 
tofis fuper locum. Et fi fuerit ex mordicatione fto' 
machfprouocetur vomicus, & ftomachus confortc 
tur. Etfn omnibus, cerebrum confoletur * Et caput» 
SC collum,dorfum,afceIlae, 3C inguina cum oleo de 
lilioinungendo,quiaproprium medicamen 
fmohumido,vt Aucnzoar dicit. Et q> baculus tcne3 
turinter dentes, vtex toto non claudatur. Etfi aliud 
nonpoteft fieri, neruus qui mandat 
taliter incidatur: vt cofuiebat Raf quia melius eft pc? 
der e operationem vnius membri,c| totius* DE VVLNHRIB VS ME M.Bij S IM V; 
D c paralyfi. ' ' 
dPafalyfjg ct,am fequitur vulnera, 8C contuffones 
..... , maxime capitis,&totius dorfi:vtin ter^ 
"a° °c,s affecftis per multa cxcpla declaratur. Vtru 
**** fequatur vulnera ciufdem partis v*I cotrarft, 
C ra de vulneribus capitis mentio fiet. Eft autem 
paralyfis neruorum mollificario cum priuationefcn- 
S ct mot:us vtplurimum:ficut erat ipafmus,durides 
um motu malo 8C permutato,vt tertio collfgctdicc 
:J^tVr;yndetertio delocfsaffe<ftis,ficutapopiexiacft 
: ? ,tlcs totius corporis:ira & paralyfis vnius medie 
L tIS,c]uandoqucquidem dcxtrx,quandoc£ finiftrxi 
quandoque quidem vnius partis ut pedis uel manus. 
'r fi^r°^ter C^u^c,Pe *^am dfuiftoncm fpafmi in pa 
a yh uniuerfali 8C particulari: vniucrfalis totius late- 
v IS*ParticuIaris vnius membri. 
vero ParaIyfis 5 ta^ls at,^anon,s motus 8c 
' U fenfus,(unt duplices:extrinfecx, in 
rinfecae.Extrinfecx,vtcafus, pcrcuftio,incifio, dila- 
at*o,frigiditas, talia ab extra fepa 
clauduntfpirituum vias. Tntrinfecxfunt hu> 
moresgrofn,viTcofi,qui oppilantipfosncruos in ce- 
roto,et in nucha, qux vicariacerebri eft diAa.Inqui 
ere autcm quomodo eft hoc qualiter aliquoties 
Peditur motus, 8C remanet fenfus, 8C diffcrentias,<S£ 
aufas omnes exquifite,alterius cft fpecuIationis.Suf- 
c,tenim chirurgofcire quod ditftumcft:&C cogno- 
Cere parte a qua oritur nocumentum. Nam fi nocu- 
jPentum eft vniuerfale,quia nerui qui regunt vniuer 
Urn,veniunta cercbro:fcis quod nocumentum ori- 
tUraCerebro:fiparticularein membris fuperioribus, 
,Cls quod a collo. Si in inferioribus, a fpondylibus:fi 
medfjs,in medrjs.prouthxc leguntur in primo SC 
h€rt*o de locisaffetftis. Humorepeccatc feisper figna 
Caufas extrinfecas fcis iudicio patientis.) 
dicari ct,a Potc^qu°d paralyfis,8c oes egritudi 
. nes neruorum funt difficiles ad curanda: 
l,,a parum habent de natura calida, qux cft acris cu- 
t»Onis. Htperinde dicitur quod paralyfisin 
curatur. Ampliusiudicarur quod tremor 
j. 1 c°res fignificant bonum in paralyfi. Preterca pa- 
te squaefitabi<ftu non conterente 
quandoque fanatur, vt apparet ex Galeno in illo 
a'<rania,libro tertio delocisaffeftis.Si autem fuper- 
conterantur, non eftfpesquodfanetur:quia vul 
cf neruor” Pcrfe<ftc uo confolidantur, vt dicftu eft. 
jitdl*it Auenroar,quod fi fuerit in neruisanhe- 
moritur patiens fuffocatusin breui.Si membru 
cu 0 ,m,nuit:urynecco^or tnutatur;fpeseftaliquain 
ra* Si vero diminuitur, color mutatur: fignu eft 
a um, vt dicit Gordonius. 
Cura Paralyfis a caufis intrinfecis pertinet ad domi- 
pii • nos phy ficos quam perficit Heben Mefue,du 
reS,minccomuni dC proprio. Comune aute 
terv!!^Cri nunc Partem morbi tangit.*nunc proprieta- 
p*>nterdum vero dixtam. 
1 VlUrn COrnpletur cum adminiftrationc omnis 
n0ci Partem capitispoftcriorem,etnucham.qufa 
cb. pn?ent.urn £eCundum plurimum oritur ab illis Io 
Cet D C ?Cr tnune in infirmitatibus quinqg videft 
. ara y”^Pa^mo,tremori,ftupori,8c torturx. ' 
cundum vero completur cum adminiftrationc 
medicinarum, proprietate 8c virtute conforfantium 
neriios,vteftacorus,iua,caftoreum. •-& 
Tertium completur cu paucitate cibi 8C potus iSC 
cu regimine exiccatiuo difto in capitulo phlegmatis. 
Regimen autem proprium capit quatuor res.pn- 
maeftadequatio materiei, fecundaabfcifio cius» tertii 
conucrfio fui reiidui ad oppofitu oC diuerfum.quar- 
ta corrigit accidentia. 1 ■* 
Quomodo autem ifta completur,dicet vobis do- 
tftor allegatus. . i 
Curam autcmacauiTs extrinfecisqux crata per-* 
cu(Tione,autcafu,perficit Auiccnna, fifadum eftapo 
ft£ma,'8C materiaadlocum phlebo 
tomia, 8C medicinis calidis, 8C euaporatiuis, vtfunt 
vnguenta,cmplaftrafuper locum pcrculfum:& vera 
tofe quandoque ponuntur. Ego autem cofueui vn5 
linimentum laudatum,ab Heben Mefuein paiTioni- 
bus cordis,cum quo vngicur collum,dorfum, 8c mc 
bralxfa.&I cftmultum bonum.vcrbadoAoriseuara 
gelici funt haec, fer mones inuncftionisfpinj credo pe-* 
ritos medicos, 8C peritosphilofophorum traditione 
8>C memoriam & laudem tanti benefierj naturxoccul 
taiTe:cum eius beneficium in eorum rracftatibus fitab 
fcifum. Et eft de elegancioribus iuuamentis prxfer- 
uans fubftantiam vitx. Etfduifti quod principium 
oflium 8C neruorum cft nucha:dC generatur vel ger- 
minatur a cerebro .* SC fpina eft platea publica arteria- 
rum,neruorum,fpirituum,& virtutum, &ledusfpl 
ritualium membrorum: 8C continet medullam verae 
humiditatis:ficenimaggrcgabis multas bonas inten- 
tiones. Confortabis enim rubftanriam velatiuam, 3C 
fubftantiam fpiritualcm,<3d neruos,ct oifa vniuerftu 
Subucniens paralyfi in omnibus neruorum aegritu- 
dinibus, faltui cordis,8C tremori, laffitudini fubuenit 
manifefte. &eft medicamen omnium mcdicamen- 
toru m in celeri confortatione. Modus confedionis 
eft. Reci.myrrhx clecftx, aloes hepatici, 
■(anguinis draconis,thuris,mumic,opopanacis,bdel> 
lij, carpobalfami, croci, maftichis,gum mi arabi.fty- 
racis liquide,ftyracisrubee,ana drachma.fj.6G5.mu> 
fci drachma. 5. terebinthinx, ad pondus omnium:ml 
fcc omnia haec puluerizata cum terebinthina: 6Cpo- 
nehoc totum malembico : 8C ingeniofe li- 
quorem diftillacum fufeipe in vafe vitreo,& forti.vl 
cinatur enim balfarno: & ego aliquotiesaddebaher- 
bas paralyfis:6£ erat predofius. 
Ecfy neopa, 
o n. fecundum Galenum in duodecimo 
oyneopa elt thcrapeutices,fubita &C acuta conci- 
fio virtutis,quae confueuit fequiimmoderatas eua- 
cuationes, 8C doIorcs.*quam cognofces per pulfurra 
per colorem pallidum, et motum prj 
cipue palpebrarum 8>C extremorum difficilem, ac Q 
nonpoflet erigere ea: 8C perfudorem maxime circa 
collum frigidum. 
Syncopa nullo modo eft ncgligenda: quia via eft 
admortemnmoparua mors apud omnes dicitur. » 
■p • & curatio, quadi eft de cft ob-t 
ivCgimcn u^are toto p0j[fe qj non veniat fyneopa 
confolandoinfirmum : & expellendo multitudinem 
gentiu, ne calefaciant cameram:neque terreant cumr 
lv. Et eft cautela, qugdantequa veniat3detur fibi par- TRAC, III. 
D O C. I. 
«acruftapanisalbiinfufain optimo vino cum modi 
co de aqua rof.Et potet modicum deillo vino. Nam 
vt ait Galenus vbi fupra: vinum quidem aliquod na 
tura calidum ad anodofim, id cft ad dedudionem in 
corpus incedens hisquifyncopizantur eft dandum. 
Etirroretur, 8C profjciatur fortiter in eius facie aqua 
rof. aut aqua frigida: fi non habet aquam rofatam:fri 
centur exrrema:trahantur pili nafus,& aures:8C pro- 
prio nomine alte vocetur:dctur alapae: 8c caetera fiat 
qu$ praecipiuntdominiphyficiin ifto cafu. 
Bc alienatione* 
Dr\ * fecundum Galenum in quin- 
efipientiasvero todc?gritudmcctfymp?oma 
te omnes peccata exiftentes adionis hegemonicae, id 
cft regiduae virtutis funt, quae ab Auicenna in tertio 
canon,alienationes dicuntur. Etlicetfint acciden- 
tia propria, & communicata:hic tamen non agitur ni 
fi vt funt accidentia venientia per communitatem et 
colligandam,quae continguntin vulneribus, 8C arti- 
culorum percuflionibus: vtin quarto therapeudees 
dicebatur. 
in tertio de locis affedis,his qui fuffundilturiideftima 
ginationesin oculispaduntur,ex difpofitionibus ve 
tris. Nam ficurinillisaliunde mandaturoccafio: Ita 
quoq; et ncruofis particulis padcdbus paratius quam 
alfis veniunt defipiedae. quidem ipfo folo 
calore fecundum continuitatem ad caput afeenden- 
te:quandoque vero fpiritu vaporofofeu fumofo. Et 
illa quidem funtex eis quae finaliterdeficcant, vtaic 
Auicenna,vnde edam ipfe Galenus in libro rerdode- 
cimo therapeudees ait.Condngft enim vtin fermoni 
bus,qui de his habetur monftratum, eft propter frigi 
ditatem equidem ocium, propter calorem motus, 8C 
ex malitia humorum amentia. 
Curafeu regimen eorum cft quantum fpedatad 
chirurgum quiaincondnend domini phifici debent 
vocari,vt mali fumi per fricadones,et ligaturas extre 
morum a capite diuertantur: 6C in hoc cafu clyfteria 
funtab Auicenna dileda:& percufla particulaomni- 
no fedetur. 8>C neceffariafecundum cum edam,?eft per 
cuffio cum aiapislut ad fpfum ipfius redeatrado. Et 
»n principio Gal.terriodecimothcrapeu.oxyrodinu, 
jd cft oleum rofatum cum modico aceto comendat. 
Expellere enim oportctacapitehumorem 8C vapo- 
rem. Et infufionesforaniferae,quae per papauerisfemi 
na fiunt, funtopdmae. Et odorem naribus obrjcie- 
mus: 8C inungemus alas narium: 8C frontem fimili- 
buspharmaerjs. 
Ex rebus ei conferentibus fecundum Auiccnnam, 
cft vtinfundaturfuper capitaipforum, decodiope- 
dum & capitum. Et multodes fanat cos alfefur, quae 
cft radix vitis albae: cum ex eo bibunt aut comed unt 
ipfum diebus aliquibus, cum aliquo cibo quiabfeon 
datfaporem ipfius. 
De pruritu diceturin quinto &fexto. De duri' 
tie 8C impotentia motus, qui fequitur foludonespra- 
uas continuitatis dicetur infra in fexto. Depalfio- 
nibus iundurarum:& in antidotario fuo loco. 
D euulnercfaftoincarne. Cap. II. 
V Vinus carnofum,proprie dicitur in tertio the- 
rapeutices,diuifiofadain membro carnofo cu 
fanguineabfqueputrefacdone:vtfuperiusin capid*' 
Io communi fuit dicffum: 8C noneuacuatur fecunda 
eundem quin fitfimplex, fine perditione fubftanri#» 
autcum perditione eiufdem. Etquod eft fimpleX, 
non euacuatur afuis propriis differentrjs, quin fitfti'' 
pcrfidalelautprofundum:& vtrumqueautparuurrt 
aut magnum. Vulnus etiam cum deperditionefub 
ftandae non euacuatur quin perdatur cuds,quandoq> 
caro 8C cutis. 
Et vulnera cum talibus differentt)S noneuacuari' 
turquinfint pura fine accidentibus: & quin habeant 
aliqua accidcntianonhabenriarationcm caufse: quia 
tunc caderentfub ratione ulcerum difficile fanabiliu* 
de quibus dicetur in tranatu vlcerum infra. Sed ha' 
bentium rationem fine quo non, vtfuperiusfuit ai' 
legatum quarto therapeutices, non obtinetfanadua* 
velut fut dyfcrafia,dolor,apoftema,pruritus,de qui' 
bus diftum eftfupra. 
Nec curo fi tales differentiae dicantur differenti#* 
autdiTpofitioncsrquoniam licet Galenus in tertio the 
rapeu.magnam fecerit determinationem:non mul' 
tum tamen proficit hoc ad curam.sEft aurem in prin' 
cipio therapeu.Non ex nominibus bene fanare aegri' 
tudincSjScd ex reda de rebus opinione. 
Caufe. 
F)cranfTs vu*nerum «nquantum vulnera diduu» 
■ & eftfupra: cpfunt quaecunc£ res quae eX' 
trorfum perforare,autcaflare, feu mordereapraena' 
taefunt. Ex quibus difpofitionibus derelidis ab cis fi* 
muntur intentiones curatiuae. 
Er fignificariones fumptaeab efle difpofitionfs, & 
natura membrorum, & occurrentium accidentium 
diuerfitate, inucnfuntauxilia, 8C modum operandi* 
vt didum fuitfupra. 
Signa S>C indicia in capitulo vniuerfali funt dida* 
Curatio, 
Cura vulnerum vl-a qS 
tuor intentiones didas comun^ 
habet fpccialem intcntionem.vnam quae eft fluxum 
fanguinisretinere: modificatur tamen per Auicenn^ 
fi fuperfluit: quia fortafle temperata quantitas cofed* 
eo quia prohibet apoftcma,oppilationem,et febrem» 
qua? fumme prohibent vulnerum curationem. Etftf 
lud fecundum Galenum in quarto therapeutices,fu1<: 
praeceptum Hippoc. fitenim vteteffluentefanguine 
ficcius, 8C per confequensfanius: cum omneficcum 
propinquiusfi'tfano,humidum verononfano. 
Superfluus enim fanguis, fi non reftringitur cum 
his quae pertinent vulneribus,reftringatur cu his qv* 
diceturin capitulo vulnerum venarum. Intenti 
nes vero omnium vulnerum: licet quomodo com/ 
plentur in genere fit didum: fpecialis tamen modu* 
quomodo completur in carne, inuenitur fecundum 
differentias iam didas per hunc modum. 
Dcindpone cruulnercftmplid paruopne 
perditione fubflantU. 
Qj in cius modi vulnerein tertio thcrapeufj' 
US ces,nonpr£cipitnifiappropinquarclah** 
fola ligatura, vnde inquit fi conduxerit inuiccmdil1' DH VVINER1B VS MEMB. SIMP* 
Sputer ea quae diftant abfquealiaquacunqnc cxtriri' 
illudidc. 
alK 010111,1,8 tamen curfus habet: & Lanfrancus ponit 
umen oui agitatum cum leui ftupata.*& bene,quia 
ecundum Galenum in vndecimo fimplidum phar* 
™acorumreftringitfanguincm,& fedatdolorcm,aI- 
•^rat’ & prohibetapoftema non folum in oculis, fed 
r 0rnn,bus locis vlceratis.Super omnia cauea dolo - 
enim doletprouocat rheuma, &apoftema, 
c 5Pefl,<ftum eft.Quomodo fedatur dolordam fu- 
* , _ x». J 
j. ‘Usdl«umcft.Etnonremuteturufqueadtertium 
• ,cm*qu,a fecundum Gale.intertiorparuaeautefunt 
a congregatae fuerint, vna die, vel plus indigent 
vniendum.Et fi nonefletcofolidatumrc- 
utetur poft vt ftatim dicetur, 
Dcinctfione cr uulnere magnofupcrficialL 
cr non profundo. 
In quo quianofufficcrctfolaIigatura,pr$cipitGa- 
/ lenusfuirionem &Iaqueationem. Com- 
tamen vfuspoft fuitionem confueuit ponere 
Pluerem rubeum incarnatiuum , & confcruatiuum 
fit de duabus partibus thuris & vna fanguinis dra 
S°nis. Albuca.addit tres partes calcis viuae: 8C Lan- 
J"cus cofentir.Ego autem loco ca!cis,boIum arme. 
u. do,Halyab.fandalosponit. Etponitur foluspub 
•s.Caucndo vtnoningrediaturintra vulnus,neque 
,am pilus, neque oIcum.*quia confolidationem im- 
ipforum vnufquifque. Vclpoteft incorporari 
albuminibus ouorum: 8C defuper vna aut duas 
p *j*p3tas infufascum albuminibus didis:& pannum 
diem etiam balneatum in his immediate fuprauul 
Us«pponir, vtftupataein eleuatione non dilacerent 
Et fi cum oleo rofa.inungercntur dreumfere 
Pr°hibcndum dolorem 8C apoftemationem, 
lJenum effer. Quae aurem ligatura & futura &ftupa- 
c°nueniunt, 8C quomodo fiunt,in fermone com- 
t n'>3m didum eft.Etnon remutetur vfq; ad quar- 
nifidolor,autaliudacddensinfeftet. Et 
y 1 quartum diem nifiinuenerisconfolidatum,cum 
n°calidoftypticolauetur:& infundantur ftupate, 
*xPrclf*' applicentur 8>C ligentur. Et de die in diem 
lUrtt°T't1tur quiainfra breue tempus erirconfolida- 
qui ‘ * e^anre^a^eno,n quarto contraThcflallum, 
in r°longabat curam vulnerum ad menfes, quam 
re Cp ,chusad plurimum in feptem poterat perfice 
ru‘ Vi^maPraeParat,° laudatur cum albumfneouo- 
datf ,IIC> Puluere*quia refrenat, & prohibet,6«: fe- 
v, n anguinem,dolorem,Sdapoftema.Secunda cum 
vinum fecundum Galenum in tertio.opti 
Vn,- Pharmacum eft omnium vulnerum inquantff 
quae non habent aliquam difpofi- 
temCOntrad,ccntem implicatam. Quodproba- 
ftyp * Vulnusinquantum vulnusindiget 
duo ,Care5 Praec,Pue magnum. Sed vinum facit haec 
Pr°batur : quia in hoc tempore fe- 
llcula°m p '*e,num»°Pus eft pharmaci ficcantis par- 
tUr:ct'Vt fuerit ichor adiaccns, cofuma 
S uLde^ebat cofluerc ad uacuas regiones,pro 
COr>fol v* ■ t ProPter hoc debet effe maioris ficcitatis 
tertio t ?t,Vum3^uec°n§lunnatluum:<J>,<lem eft in 
echni,quam incarnatiuum: videlicet vfque ad 
fecundum gradum:Minor deduciturJquia vinum in 
feprimofimpliciumpharmacorum: nouum,eftcali- 
dum in primo:antiquum in tertio: medium in feciin- 
doiproportionaliter aute calidicadbus fune 8C eius fic 
citates. Et ideo fecundum diuer fas naturas deficcac SC 
confolidac:nonaurcm humecftat,ncque infrigidat: vt 
dicebat Theodoricus. Et hoc eft quod Galenus dicit, 
auctoritate Hippocradsin quarto therapeudees. vis- 
cera vniuerfa non oportet madefacere ideft lauarc 
nificumvino. Et caufam ait dicens. Omncficcura 
propinquum cftfano,humidum vero non fano. Et 
propter hoc dicebat magifter Arnoldus, q> recentia 
vulnera cum aqua ardentelotafanadonis effecftumcl 
tiflimeconfequentur:quiadeficcatiuaeft multum. 
Nonnulli vero poft primam remutationem ponunt 
cmplaftra 8C vnguenta quaead hoc habent propria: 
8C ftuparam defuper. Galenus autem in hoc multum 
commendat vnguentum nigrum. Auicenna vnguen 
tum de lino. Ego autem confueui vnguetum facftum 
de rubeo puluercincorporatum cum terebinthinalo 
ta. Quorum formae vnacum multis alrjs in antidota-* 
rio dicentur. 
Dc uulnere profundo cr occulto. 
I . C J _ 8C occultum multodes cur 
Vulnus profundum raturcumfll 
ta ligatura.Et fi non fieret ,iubet Galenus in tertio te- 
chni in pofterion tempore per effluxiones, 8C contra 
riadiuifione,& figura apta curare. Aptam vero figu- 
ram intelligit Auicenna, q?orificium vulneris icm> 
per fitinferius: 8C fundu m fuperius: v t ichores pofflnt 
libere exire. De qua figura dicitaudoritate fapientis 
in fecundo ad G(auconem,q? curauit uulnus profun- 
dum in coxa:cuiusprofundumcratdrcagenu,& ori 
fidum verfus coxam, cum praeparatioe figurae abfc£ 
cotra apcrtione:fecit enim libi tenere genu eleuatum: 
cttuncorificiumfuitinferius. Idempoffctin brachio 
praeparari.Si autem non poflet apra figura 
neque uulnus bene expurgari per foramcn.*fiat fecun' 
dum confilium Galeni contra apertio. Vnde in fi- 
ne tertfj therapeudees. Si vulnus concauitatem ha- 
bueritprofundam et occultam,ferutandum eft, vtruc 
ichores poflflntcoucnicnter expurgari, ucl non:fl fic, 
eadem efteura cum alrjs. Sinon pollimus ingeniarc’ 
bonam effluxionem cum preffliris, 8C bona ligatura 
cxprcffiuaquaeindpiat in fundo,finiat vero circa ori 
fidum: bonum eft. Si vero non poteft fieri, opor- 
tet nos ingeniarealias effluxiones. Duplex vero eft: 
ingeniado: quandoque quidem te incidente totam 
concauitatem; quandoque autem contra diufdentc 
folum in profundo, Qualiterautemoportet fingu- 
lum horum efficere, locorum indicabit natura 8>C vi- 
ceris magnitudo. Nam fi loca fallacem habent di- 
uifionem,& vicus fuerit magnum: melius eft: econ- 
tradiuidere. Si vero contrarium, melius eft: incidere, 
et ligare: vt eft dicftu m.Brunus aute in tali contra aper 
tionefuellosfiuetctasin vtraque parte imponit. Ego 
autem cum cotonctranfeo: quia melius mundificat 
dC tranfit per totum: 8C minorem infert dolorem: 8C 
ponoipfum cumintromiffb facflo ad modum acus: 
aut taftam ligneam impono: 8C defuper fecuriusinci- 
fionem facio: & defuper aliquod mundificaduum;5C 
ftupatam appono: & bis in die remuto. TRACa III. 'r 
O C. T. 
'DeuuhicrcconcAuocumdcpcrditioticcdtnis. v; 
r vulneris huius fecundum Galenum in ter* 
-ITl Cilia tJofecjini'5C(upIiccm oportet habercinten- 
tionem: quia V diipofido duplcxrcondnuitads qui 
dem folutiojulcusfiue 
concauitas: vna in vnitione:alia Vero in deperditae 
fubfrantiae generatione. Et oportet primo curare con 
cauitatcm: deinde vnire aggredi.eo quia ipfarum rea- 
rum indicat natura non poffc vulnus fanari:nifi'prib 
mo concauitas repleatur.Omnis enim cbcauirasprf" 
ter naturam indicat replctionem:quare 8C quae in car 
hofa particula. Haec autem repletio, terminus inuetio 
'nis fanadonis fuit: Vindicatio quae omnibus idiotis 
cxiftitnota. Vtautem inueniantur quaereplebunt,ar 
tificis cft, V rationeindigemus multa, V mulrispartb 
cularibusindicadonibus,V methodo rationali Cerri> 
tudinalitcr. Particulares ergo indicatio nes cum qui- 
businueniuntur quaercplebunrconcauitarcm vulne 
ris,funt quaruor.primafumiturafubrrandauulncris. 
fecunda a natura corporis,cr particularum, rerda aco 
fungads.fedquarta ab indicationum contrarictate. 
Talis enim fuit ordo Gal. in tertio therapeu. Subftan> 
tiaenim vulneris fecum importat differendarum pro 
priarum indicationes ;de quibus tradatur in fine. 
Prima enim intendo fcu indicatio inuenitur,quod 
quiaingeneradone carnis quae fit ex fanguinis coagu 
Jadoe matenaliter:effediue vero a natura, femper oc 
tpurrunc duae fuperfluitates: vna groifa,altera fubdlis: 
Si volumus eas cxdrpare tanquam natura 
per contrarietatem, nullum erit tempus in quo no in 
oigeamus vtriufquc pharmaci: exiccands humidita" 
tem videlicet, ctmundificandsfordem nonfimplicP 
tcr,fcd moderate fecudum primum gradum: maius 
enim appofitum confumeret:8C non coagularet ma» 
teriam carnis, velutfuntthus, 8C ordeaccafarina, 8C 
farina fabarum, V orobi, 8C ircos, V ariftolochia, 
cadmia,V panax,8C terra figillata. Omnia eni m talia 
adinuiccm differunt in co q? magis, V minus:ariftolo 
chia enim V panax magis cxiccantalrjs, V calidiora 
funtnatura. Ordcacca,Vfabarurnfarina,minus mul 
tum exiccant: Sc minori caliditate participant. Thus 
autem calidum eff moderate:minus tamen alqs 
cat.Orobi vero farina, V ircosin medio ariftolochiae 
V panacis funt. 
Sccundaintedo inucnitur,q> quia corpora V pat' 
ticulae haec quidem frigidiorafunt, haec calidiora,haec 
jficciora,h3echumidiora:fccundum naturam oportet 
«afcruarcrficutquoddiduin eftpraeter naturam abi] 
cerc.Si ergo fimile feruarfuum fimilc:ficut 8C 
rjum corrumpit fuum contrarium:Calidiora 
(}um naturam calidioribusindigcntauxiliisrfrigidio-' 
r?,frigidioribus etc. Carne enim quae fuper nutritur 
iimilem oportet effc preexiftenti.ficciGri igitur exifte 
te priori, ficciorcm oportet generare nouam : quare 
oportet amplius eam ficcaridn humidiori vero econ 
tra. Et propter hoc thusinhumidioribus naturis 
iiccar, V carnem generat: inficcioribus humedar, 
Vfuppurat. 
Tertia vero intendo inucniturabanncxis.vtpri' 
qio a complexione innaturali. Sieniminquit Gale. 
vel fecundum aliquam formam vel per ipfum tem- 
piisvlceradonig vulnerati caro fiat calidior decente. 
Vel frigidior :dccebk pharmacum non folum modtr 
rate ficcare.Ted 8C calefacere, V infrigidareintantuniT 
inquantum SC fabre-fla carofuper cgreflaeftab 
cfffccundum naturam: vtdidum cftfupra. Sivero 
haec i ta fe habent,coafpiccrc oportebit, & confequefl 
ternos acris crafim. Oportctenim pharmacum ap»' 
poni rn moderadoibus cius. Et propterea Hippocrai 
frigidioribus quidem vtitur in calidis humoribu&c* 
lidioribus vero in frigidis, feruado femper naturami 
Sed quarta intendo fu mitur a contrarias indicatio* 
nibusnon quae fiuntfecundum diuerfatempora: d* 
quibus di<fhim fuit in quodam notabili deindicario' 
nibus, fupra, in capitulo exeeutiuo primi traAatusJ 
Sed de his qu£ fiuntfecundum idem tempus: vt qua' 
docrahs laborantis cft humidiordecente,particuU 
vero ficcior, vulnus humidius,annexa ficciora:Iudi 
cabis pharmacum q? deficcecin fecundo 8C tertio gra 
du. Si autem fucritcconucrfo:q) dcficcet folum in 
primo gradu:& hoceftquiain prima multum diftat: 
jn fecunda parum aegritudo a difpofitionc membri 
ut dicit Auicena.Vniuerfa autem ifta(inquitGalenitf 
in tertio therapcutices)per coniecfhiram fumuntur. f 
Ecquod optime de pharmacis coicdurarepotcft,qUi 
in ratiocinrjs,<5C exercitatus puta decomplexionibus* 
manifeftum eff. Vides igitur aperte cp egeteonfidera* 
tionibus vir debens fecundum redam methodum vi 
cus fanare. Quia enim inuenta efthumiditas exifterc 
in paiTione, ficcaduumindicatpharmacum. ScdquO 
niam haec quidem eorum magis exiccandafunc, hac<; 
autem minus, haec autem calefaiftiuajhaec infrigidari' 
ua:ex vlcerum differenda,id quod vtile eftaffumpttf 
eft, V ex laborantis natura, 8C eorum annexis. Noi* 
enim faciebat ita Thcifalus nec etiam multi quibo' 
die Theffalum, aut credentes vnam curam Omniufl1 
hominum ad inffar malorum fcmellatorum, quite'' 
eundum prouerbium Vnaforma calcei omnes ca1' 
ceant, nono therapeuticcs capitulo decimo, et quin' 
to cuftodiaefanitatiscapiciilo vndecimo. 
nis vero pradica in talibus vulneribus habet q? reftf* 
dofanguine, Vloco ab apoffemate V dolorefecin*3 
todauarur vulnus cum vino calido:deinde ipfo ex«c 
cato ponitur puluis aut vnguentum carnis regenera' 
tiuum. Pofi: vero lichinrj, aut plagellae de carpia, & 
emplaftrum aliquodaut vnguentum carnisrcgcne' 
raduum: de quibus in antidocario diccturcopiofe* 
Dcfupcr pon uncur ftupatae ficcse, aut in vino infufc 
8C ligatur ligatura medicamina tenente:&rcmuratik 
bis in aeftace: 8C femel in hyemc. 
Dcuuherc cum cutis deperditione. 
De OHO ,ntert,° techniait Galenus,q? quando 
i pletum fuerit quod eff concauu, et aequate 
vicus exiftir, alteram intentionem afferre accidit: mc' 
dia enim noua carne inter labia viceris vniri qu* 
dem ea eftimpoffibile.intenrionem vero curationi5 
aliam inucnire oportet. V hoc effec operire cute, fi «f' 
tet poffibile.Cum igitur generatio cutis fitimpoffibi' 
lis.proptcr eius duritiem: aliquid fimile cuti, caro ca* 
lofa videlicet, faciendum.eritautem huiufmodi 
ficcata.siccantibusigitur& ftypticisfine mordicatio 
ne pharmacis erit opus ad cicatrizationem:non fin1' 
pliciterfedex tenfiuead tertium gradum. 
Sunt igitur in vulnere neceffarrj tres gradus ficcai1 DE VVLNBRIBVS M H M B. S I M P< 
e£cncl’antlum carnem; quorum ffcci- 
ca Vtc;,t^urn eft)ad primum pertingit gradum.In* 
ti n.an^Urn quoque ficcitasctiam vtdidum eft, per- 
ecundurn & tertium. TertiusCicatrizanti5 
omnes: eo q? non tantum habet dcficcareac- 
entalem humiditatem quaeinfluit.Ted 3C naturale: 
g carofiac callofaad modum cutis. Ethoc quidem 
f. P^feaftyptieis:quae vtplurimum frigida funt 
ca.velut funt galla uiridis,cortices mali granati, fru 
ac .Plnaeae§,Pt,acc,& fimiliaqucdicenturinfra.Per 
alu enS Uer° tacalld,s cofumptiuis, vtfuntcalceSj 
j. rncn5aesadultum, fcoriaaeris,vitrioIumr&T fimilia 
p" modo; fedadufta&Iauata;& bene 
parua quantitate: & nonin magna. 
De cicatricibus reparandis. 
Cicatrices tumes rcParatur>vc dicit Rafis, tenues 
o cumdiachyIon;autcumlithar- 
S7ro nutrito;8C groflae 8C antiqu? cum oleo de balfa- 
°‘autqj totum fuperfluum cumraforioincidatur, 
c cum cauterio remoueatur;& poftea cum pingue* 
ltle anatis,et maftiche curetur. 
Dc uulnere in quo cjl caro fuperflua. 
quo d,CIC Calenus ln tertio thcrapcu.q? eius ma 
da • gn,tudo praeter naturam indicatfupcrabu 
pharmacisautcmfit hocfolum, 
tie,n|? n 3 natura*econuet Po inuifeadone 8C incarnatio 
ra‘,“^rum enim naturae8C pharmacorum funtope- 
f0‘ . 1Usautem folorum pharmacorum ficcantium 
• titer: velut funt omnia genera atramentorum, cal 
g ntUm>vitrioIum,fpongia,radixafphodellorum, 
ermodadylorum, ftupae minutim incifae,albumen, 
ngUentum viride,etc. 
Dc uulnere contufo,zr ab aere alterato, doe 
lorofo cr apojlcmofo, 
111 Omnibus aut€m^,s fupponiturregimencom 
mune de phlebotomia & euacuatioc 
,3era ‘ clu,a 0n,n,a>fta trahunt materiam ad Io* 
dC cp corpus non eflet plenum,&praepar 
ppfam ad vlccra maligna. 
jrat*° eorum localis eftprohibere confolidati* 
fu deficeatiua.Etadminiftrarecircumcircaj&C non 
tillo °cum Pr°biben tia fluxu,de oleo rofaut myr- 
to sUm>vd de v n§uento fado de bolo, o!eo,& acc 
Vei l uRra vero locum, oleum apponatur lenitiuum, 
dUmCpr‘ua tnollificatiua 8C maturatiua. Namfecun- 
num>hocfmtpr?ceptumHlPPocn‘,'nvuI 
tit (-,Dl.,s^caroa^quateio,tumcontulatumc3efafue 
Ulc ita medendum eft, vt qua celerrime fuppuret 
phlegmone vrgebitur.Etneccflecftcar- 
fintputrcfadaSjdC in pus ver 
k*5 po^canouam carnem nafei. Ex quibus 
p ?a°Cmusintendoncsinhuiufmodi vulneribus. 
tibuclrna COrnpIetur cum calidis 8C humidis maturan 
dc tet,^L1^,a Unc ma^uae cO(ftac,& radices maluauifci, 
Periura^^arrnacurn5pan*s triticeuSjCt reliqua dida fu 
Ws'*P°ftcmatii;us>* antidotario di- 
nielf . CUm m^^,ficatibusdcfarina,aqua,etoleo 
antf/' au5cum ,T,fi(iificaduo deapio;autcum alrjs 
tUjp tenr ° d,Ccndls‘ Et in omnibus iftis conceda 
intingatur cum meile rofa.aut vnguen- 
toapoftoIorum:&fupravnguentutn,autempIaftrtr 
mundificaduum ponatur ftupataficca, 8C ligeturIi<* 
gatura retinente medicamina vfq; ad perfectam mua 
dificationem. 
Deinde fequatur fecunda intendo.&regeneretur 
caro,minuendo 8C dimittendo tentam, 8C incarnctur 
8C confolidetur.Si vero caro cffct multa dilacerata;cp 
futura effet vtilis, futura laxa retinente labiafuatur.fi 
etiam vulnus efletalteratum, nifi habeat aliam repu- 
gnantem difpofitionem : cum fcarpelloremouendo 
eorum labiaremouentur, 8C fuantur. 
Q. * in carne fine vulnere exteriori no-- 
uia contuli o cabl|,quacdldcuraGaIcno inquar 
to therapeutices ecchymofis;&: ab Auic.in primo ca- 
nonis fen quarta alfac;cft quaedam fpecies vulneris, ec 
foludoniscondnuitads;pro tanto gratia coniundio- 
niscum dido uulnere dicetur quid de ipfa. 
Eft enim contufio feparatio 8C dilaceratio fada,p- 
funde in carne mufculofaare contundente, ad quam 
Qpiflimc fcquitur dolor, 8C effunditur fanguis pluri- 
mus.quarealiquotiesapoftematur; vrplurimum ta- 
men refoluitur, Sc parit vefiigia, &Iiuores:Siquan- 
cxcoriationes. Indicatur q> magna conculfio 
cftpericulofa; fuipedaadcorruptionemmembrit 
8C per confequens corporis. Judicatur etiam 
feparata pendens,raro inuifcaturiquare melius eft,vc 
incidatur 3C exicceturcum medidnis.autdimittatur 
fineligatura;quiaaeradiuuatad reparandum eam.uc 
dicit Auiccnna. 
In curatione eius multaefunt intentiones, vtponft: 
Gal.vbifupra. Semper enim vt dicit in multitudine 
difpofitionum primae intentiones curationum funt 
aequales in nu m ero. 
Primaautem intentio cftq? materia fluens cuacua 
do deriuetur: quare dicit Auic.q? non eft excufatio a 
phlcbotomiadmmo opifices artis ad illud, 
quamuis corpus fit mundum. 
Secunda quod dolor fedetur. Etlocusprohibea- 
turcum frigidis 8C ftypticisdomefdcis, ad quam inter 
tionem Rafis& Lanfrancus acceptant inundionem 
cum oleorofa.&fparfionem defuper putueris myr- 
tillorumcum mediocri ligatura; vfus tamen commu 
nis in principioponitalbumina ouorum cum oleo 
rofato. 
Sed tertia quod poft principium refo!uatur,fi pof 
fibile eft, vt quando materia eft fubtilis, aut fuperffda 
lis, cum aliquo derefolutiuis dicendis: aut fi non eft: 
poftibile, extrahatur cum fcarpellis. Et fi adhuc nori 
eft poflibile,regatur regimine fuperius dido exitura- 
rum. Rcfolutiuum domefticum fitprimum de vi- 
no, meile,&fale. Secundum fit de farina hordei, S£ca 
lamento, 8C vino. Tertium fit de cera, 8C cymino. 
Quartum fit de floribus charnomillse,mcliloti,& ftee 
chade,cymino,bulIitisin vino. Quintum cum mal- 
uis, furfure,abfinthio, 8C cymino,autanetho,bullitis 
in vino.Sextum fit cum farina hordei, 
co,cum modico deauripigmcnto,bullitiscumaqua 
calamenti etc. Etadhoc faciunt potiones ab intus 
adiuuantes,ad carminandum 8C refoluendum fanguC 
nem mortuum: vclutfuntbdellium,coftus,centau- 
rea cum fyrupo acetofo: 8C alia quae dicentur infra dc 
cafu 8C offenfionerad quod capitulum pro iftis eft re- 
currendum. Quomodo curatur liuorcs dC alia acci- t f A c/ fiiL 
Doa i. 
(dcntia,qu3erequuntur:diccturinfuisIociS. 
De uulnere morpuo cr uenenofo, 
Di. * j• vulneribusfuccincftetranfeo:quia 
ehlllUimodl rarifRmg acuunt. Et quando acci 
dunr, populares abfque chirurgo dcalleis & cepis 8C 
oleo fuasfaciunt medicinas:!! tamen exquifire voluc 
ris iftam materiam, videatur Auicenna, Rafis, Rabbi 
Moyfes, 8C Henricus, qui plenarie de omni veneno 
tra<flauerunt:phyficum enim magis eft quam chirur- 
gum: nifi quantum ad vulnera. Morfura& pun> 
<ftura eft duplex,quedam eft non venenofa:quacdam 
venenofa.No venenoia eft vel quafi morfura homi- 
nis,canis,porci,equi,pulicum,mufcaru: 8C id genus; 
venenofa eft vt canis rabidi,lacerti,rcrpentis,fcorpiO 
Iiis,apum,et fimilium. 
Quorum curationes in aliquibus conueniunt :in 
lalrjs differunt: Conueniuntautem cp non debentde- 
ficcari,neque rcpercuti: immo attrahi, mellificari, & 
mundificari:& poftea incarnari. Differunt tamen in 
hoc cjjin non venenofisfuffidunt domeftica attrahe- 
tia 8>C maturantia:qualiafuntcepe,alIeafylueftria,do> 
meftica,cO(ffa 8Cpiftata.’& cum fermento, oleo 8C !a> 
le incorporata. Si autem morfura & pun&urafue- 
rinc venenofac:quod cognofces per dolorem,& mor 
dicationem, 8C mutationem coloris vulneris, & per 
anguftiam,arfuram,& obdormitadonem quam fen- 
titincorpe:potesiudicarequodeftpericulofa. Quia 
venenum perfui naturam lemper petitcordisdeftru 
«ftionem : & cumhocqjnoneftfecurus morfusaca- 
ne rabido: quoniam licet a principio non fentiat cius 
veftfgium;fecundum Gordonium poft menfem, an- 
num,immopoftfcpremannospotcftapparere. Prom- 
pter ea hydrophobus poftquam abhorret aqua,nun- 
quam curatur. 
rnMtimiptn omnium morfurarum venenofaru 
1 Cm p0nlt Galenus tertiodecimo chera> 
pcutices per haec verba. Cum autem a fera pungente 
vel mordente, dolorem fieri contigerit: Duplex 
lorationis intentioeft, euacuarc 6C extrahere vene- 
alterare quod dolorem operatur.Igitur 
cuantomnia quae calefaciunt: 8C quae fine 
ne attrahere habent vehementer : quemadmodum 
ventofae, & cornua: cum quibus aliqui operantur i 
quidam autem peripfum osfugendocum labrjs at- 
trahunt venenum. Adhaeret quidem praediftae in- 
tentioni quaecunquepharmacaquaefi- 
roiliter cautcrrjs cfcharam operatur.Igitur omnia haec 
quidem euacuant fubftantiam totam eius quod con- , 
triftat. Aliudaurem genus auxiliorum alterantium 
qualitatem per contraria inucnitur. 
Ex quibus habemus duas intentiones,attrahere ve 
henum,& fanare particulam. 
Propter primam laudatur iftud cmplaftrum.Rec. 
galbani, ferapini, opopanacis,aflaefcetid3e, myrrhae, 
piperis,fulfuris,ana vnc.5.calamenthi, mentaftri,ana 
vnc.i.ftcrcoris columbini,anatis,ana vnc.q.diflblua 
tur gummi cum vino: 8( incorporentur omnia cum 
meile,8C oleo antiquo: 8c fiat emplaftrum.Nonnulli 
vero ad fugendum, cula gallinarum, 8>C aliarum auiu 
deplumant, 8C applicant: & fi moriuntur, habent fi- 
gnum cp venenum eft extradum. 
Propter fecundum in vtracj laudatur iftud. Red; 
1 cerae,picis nigrae,refinae, axungiae montonis, oleta.iP 
<iqui,ana.quartam.i.galbani,vnc.i.fiat vnguentum' 
& eft magiftri Dini. 
De uulnere er fluxu [unguinis uenurunt cr ar* 
terurum. Cap. 111. 
QVoniam igitur de vulneribus quaein carnO' 
iis particulis fiunt; plurimus Termo tradatu* 
eft:Tam tempus eft de his quaein arteria, 8C Ve 
na pertranfire fcquentes doArinam Galeni quint° 
therapeutices. 
* Si quidem aliqua arteria vel vena percutiatur ma' 
gna-, haemorrhagia granis aduenitconfefrim:dicendM 
cfrde vtrifquein parte, prius quidem dehaemorrha' 
gijs: quia magis infeftant: 8C priori indigent curatio' 
nerSecundo vero de vulnere quod confequcnter eft 
curandum. Effunditur autem fecundum eunde Gal* 
vbi fuprafanguis, 8C tunica eorum diuifa, vel fecun' 
dum finem apertis 8C crepatis vafis, vel vt vtiq; dicat 
quid exudans. Et quia pro duobus vltimis 
domini phyfici: Agetur hic de primo qui cofequitut 
vulnus,quiad chirurgos magis pertinere videtur. 
Fluxus enim fanguinis aliquando exit de arteria*' 
aliquoties de vena. Et quandoque exit de vnalquan' 
doquede pluribus. Etquandoquede groflfoquart' 
doque deparuis. Amplius quandoque eft cum vul' 
nere in quo noneftdeperdiriofubftantiae: 
cum illo inquo fubftantia eft deperdita. Propter^3 
quandoque eft cum corrofione:quandoque eft abf? 
ipfa.Item quandoque eft aftu.*quandoque eft futuri 
fierfiquandoque caufa apparens,eft vrfagitta,uel c°r 
roftopraefens, 8C non cxtracfta de vulnere. Iftaefufl1 
diffcrentiaeprincipales,aquibusfuniunturindicatio/ 
nescuratiuae. 
rr,„r,,o fanguinis funteaufte plagatiuae, 
Cauix lIuXUS COmpreffiu^9 atque crii?orrofiu* 
Plagaduaefuntres vtfagitta, vel 
dius:Compreffiuae fcu cocuffiuse,funt res dure 8C gr* 
ucs:vtlapidcs,& mafle:Corrofiu£funt 
tivelutcholera, & melancholia aduftae. ExquibuS 
apparet cp no poteft vulnerari vena quin 
caro et cutis: quarereftrido fanguine oportet in in^f 
nando ab ipfis fumere iudicationem vt dicetur. 
Siona venc & eft fluxus 
£> exit cum faItu,SC impetu,^ 
pulfu, SC cftfubtilis,rubicundus:fignificantur cp 
de arteria. Si autem exit quiete, 8c 
adquandam nigredinempurpuream: 
exit de vena. Judicatur per omnes cp omnis h^m0! 
rhagia eft periculofa;quia fi non reftringitur,ducic3 
inortem. Sanguis enim thefaurus eft vitae. 
Amplius fyncopa, fpafmus, alienatio, atc£ fingu | 
rus in haemorrhagrjs,malafunt,vtdicit Auic. M3? 
fter Arnoldus dicit mirabile, qcP latitudinalis arttf 
feftio promptius confolidatur quam apertura 
dum longum. , 
Tnnmttnneh?m0rrhaS,'?Galenus pr?cipitdu* 
J^nCUratlO eintentioncs;& Auiccnna addic ce^ 
tiam,ut de o mnibus trimebralis fiat diui fio. Qj, c\< 
faereftringentesfan.quaedam funt 
refrenates:quaedam vero locales: 5C fubdiuiduntur'- 
* Quia diuertentes quae magisappropriantur flo* DH VVLNBRIB VS ME M B; ORG A. 
gnarum quam arteriarum:quedam funtfinceuacua 
,0nc: vtillaequxfiuntcum ventofisficcisignitis, 8c 
fiunt cum fricationibus, 8>C ligaturisincipietibus 
Propinquioripartcadremotam:quedam vero funt 
euaeuationc:vtquaefiuntcum phlebotomia flri 
a partis oppofitoe per locum longinquum fecunda 
•neam redam vnius diametri: ut de dextra manu ad 
niftram: 8c econuerfo. Et de latere dextero capitis 
I d Pec^em dextrum: non ad finiflrum. Er de finiflro 
atcre ad finiftrum pedem. Etenim inquit Gale. haec 
Tpocra.funtinuentiones cbmunes omnis immo- 
Deriuatur igitur ad loca propin 
Su autem ad oppofita. 
Gaufae vero refrenantes: quaedam funt 
ingroflantes, vt lentes, rizum,iuiuboe,cytonia: SC 
funes frudus flyptidqui in fluxibus confueuerunc 
?. flrari:quaedam funt flupcfacientcs:vtaquafri 
vt>iua potata proiedacircucirca, vnde influxit etia 
upcr ea quinto aphorifmorum:& omnes res frigidae 
u exceffu:Sc aduentus fyncope, in quo propter rctra 
fanguinis infrigidatur torum corpus, 8C re- 
fingitur fanguis. 
locales licctper Auicenam ponantur 
• ?prnodilocales adreflringendum fluxum fangui- 
' ,s* Hgo mihtreduco eos quantum efldepraefentiad 
quinque. Quorum primus eflperfuitionem. Secun- 
Tertiuspertotalem venaein- 
1 loncm. Quartus per ligationem venae, Quintus 
Peraduflionem. 
Primus modusquifitper Tuitione conueniens vul 
enbus, in quibus non cfldeperditiQfubflantiae, co- 
P etur:qj mundificato bcncuulnereathrombis fiqui 
Unt, vniantur cum manibuslabia vulncris:& fuan- 
ef>r^UtUrac°mun!,autpclIipariorum,quando fluxus 
,rnpetuofus. Etfucndo accipiaturfatis profunde 
8c 
Tiuu«&flupatae baln catae in mcdicaminefado 
calbumieoui,&: pulucrcilloreflridiuo, de quo fiet 
terrt^Infi*a.Etpoflligetur,&: fituetur deceter. 
mrftemodusfit vtilis, patct:quia pcripfum 
ntUr ,n idem labia diflantia:& infrigidatur Iocus,et 
c ficut uolebat Gal enus quinto therapeu ti- 
far',Ct u‘ccnna ln quarto,multotics inquit cllneccf- 
con^uas fifluras carnis etc.Et Theodoricus 
Nonobflantc q? multi 
tepUnt Calenus non fuere venas, neque in 
a:.^ulf ranquam dura Sc exanguia non poterant 
olidarfiCertecum reuerentiaipforum Gale.non 
fenr'Ult‘red lacuit*, affirmauir.lmo certe textus hoc 
*eri>re V,<^etur* Non enimpoflumus inquitfuerear- 
* Vc* venx plagam: ficut vtique dicent qui nulla 
tj1(P ,§at°rum membrorum fubflantia, et naturain- 
I3rn t,0nem fumi dicunt. Sed tamen fupplcperregu- 
efs (YPP°^t0riim,nos qui fumimusindicationem ab 
etnuseas.Etfinon casfeparatim Tuemus,coniu- 
liciantUrr carne m°durn fiphads:& fi non confo- 
nt(j,r“:cun^um pnmam intentionem:confolidat 
Hion Um fccunc*am: vtfuperius fuit didumin fer- 
ne communi. 
lJenicnUn^liS m°dusqui perlichinationem quicilco 
l,°‘ConlVU^^ner,^us3,n quibus eft fubflantixdeperdi- 
<5fiU0. i^tUr cl,*ocusPl,Jucrizetur cupuluerecoflri- 
impleatur decenter cum lichinijs dC (lupati? 
balncatis cum medicamine, & ligetur &fituetur, vt 
didu efl. Q+aurem ifte modus fit vtilis,reflatur Gale*. 
in preallcgatoloco. Obflructur aute orificium a thro 
bo:& ab eis quxcxtrorfum apponuntur, vtfunt vo 
cata reflanda, id efUichinia, SC pharmacorum quae-» 
cunque amplectuntur. 
T ertius modusquf fit per truncationem vense,ma 
gis efr conueniens venis,qu£ in profundocarnisfunt: 
etcomplcturfecundum Galc.abfdndcndo totam vc 
namrrcueilitur enim ita ad alterutram partem alteru- 
rrumq?:8c occulcatur Sc tegiturafuperiacentibus cac 
ne SC cute. Et defuper ponantur pulucrcs, SC flupatae 
cum medicaminibus ligentur,SC fituetur particula. 
Quartus modus qui fit per ligationem eft magis co 
ueniens arferrjsqusein profundofunr: SC fit fecunda 
Auicen.q? excorietur arteria: SC cum vncino traha- 
tur: SC cum filo fericoinuoluatur, deligetur fortiter: 
deinde medicamen incarnatiuum apponatur:&lige/ 
-tur,& fituetur. Vnde Gale.infallacius vero fades,la- 
queum quidem radici vafisdrcuponens.Tadicem aut 
tem vafis vocat priorem eius partem quae hepati co- 
pulatur velcorda.horumin collo quidem efl quod 
in ferius; in manibus vero SC crunbus,auodfuperius.. 
Haec autem gerendo carnofandacfccitifrime plaga* 
antequam defluata vafclaqueus: nifienim anticipa- 
ucritiupnutrita carocoflringereregione,q in circui- 
tu in arteriaabfcifla,fiet cmborifmafeuaneuryfma. 
Quintus modus quifitperaduflionem, magis efl 
conueniens venisapertis per corrofionem:& com> 
pletur cum ferro calido: aureum medicina aduflfua* 
quae cum caliditatehabeatflypticitatem, velurchal- 
canthum,& vitriolum vftum,& non vfhurUnon ta 
men per calcem, quia non habet flyptidtatem.exd- 
dunt igitur citius huius cfcharaefinherenr verocorpo 
ribus amplius quae ex flyptidtantibus. Et ftanc vt co 
operculum quoufqjuenafueridncarnata.Noncnitn 
feftinetur enim haemorrhagia 
vix detctibilisfecuta efl in efchararumexddcntrjs. Et 
propter hoc dicit Auic.q? preceperunt vtfiat caute- 
rium cum igne, uel cum ferro vehementer ignito pro 
fundefita vt facias efcharas groffas& profundas:qua 
rum cafus non fit facilis. Et propter hoc inter media- 
nas cauteriantes laudat Theodoricus, 8C beue,arfeni 
cum fublimatum:quia fncontinenrioem fluxumrc- 
ftringir:& profundam Sc durabilem facit efcharam* 
Efl autem alter modus fpcdalisreftringedifluxu: 
quilicetadu nofit:aptuseflfierf:quando extrahitur 
infixum quod iamexiftir in loco. Eceftq? preparefur 
puluillifeu flupatae rorundx tres vel quacuor perfo- 
ratae in medio infufaein faciendo in- 
trare flipitem fagittx per foramen flupatorum,com - 
p rimantur per miniflrum fupra uulnus circa flipitem 
iagittae:& tuneper magiflrum extrahatur fagitta: SC 
ipfa extracta vniantur &: comprimantur plumacco- 
li fupra vulnus: 8C alrj non perforati applicentur. 
Iflifunt modi conflringendi fanguinem a venis 3C 
arterrjs Vulneratisjquiinfui artificio requirunt aliqua 
documenta. 
Primum eflGal.in quinto therapcu.quodin omni 
fluxu confeflim apponas digitum ad os vulneris ve- 
nae firmans fuauiter, Sc proemens indolorofe: fimui 
enim detinebisfang.& thrombumfuper coagulabis: 
plagaeautem throrabatio ySC teflaricia, SC coagulatio* t r a a m. 
d o a TL 
lunt dereftrfhgcntibus, vt di<ftum eft. 
Secundum eft q? in omni fluxu pofl appofltionem 
puluerisreftriAiuiapplicentur tres aut plurcs ftupai£ 
jnfufae primo in aceto:8C aquaexpreflae : deinde cum 
fuperligentur. 
Tertium efleiufdcm , de ligaturafligetur inquit c« 
binda ex tenui linteo.primas quidem i mifliones qua> 
ter vel quinquiesftringendoinfpfo haemorrhagunte 
feu,pfluetc 
tine relaxando; & ira repellitur materia 8C conftringi 
tur vena: vt dic it Auicen. 
' Quartum q? membrum conuenientcrfttuetur.Vn 
de Galenus extra praedifta vniuerfa haemorrhagia eft 
auxiliumapta flgura percuflaeparticulae;apta vero fft 
duas habens intentiones, fcilicer indolorarioncm: SC 
furfum repofttionem. Si vero deorfum repens vel 
doloroia fuerit,haemorrhagias mouebit, 8C phlesmo 
nes augebit. 
Quintum etiam eft Gale.quod detribusaut qua 
tuor diebus non remutetur:& quando remutabitur, 
cleuenrur caute bindae 8C ftupatae &lichinia.* & fiefi 
nccefle,hume(flenturapplicado peraliquas horasde 
primo medicamine, auralbumine oui, cum oleo agi" 
tatisraur madefianteum vino groflb. 
Sextum documentum eft q> claudantur oculi 
tienris: aut ftetin loco obfcuro: vt non poffit videre 
fangufnem fuum; neque inlpicere res rubeas:imo fem 
per dicatur ftbi quod amplius non fluat quod eft ad 
vrilitatem ipftus: 6>C ira confortatur virtus naturalis 
per contrariam imaginationem. Et propter hoc 
bat Auicenna,quod grauiffimum accidentium an 
tnalium mouenrfum imaginationem eft motus 
guinis, & confecutio eius 
cum multum intentus fuerit ad confiderandum res 
rubeas. VItimo dicendum eft de medicinis conftn' 
#iuis:quarum prima eft Galeni in quinto 
tices.&eft quod Recip.thurisparrem 
tem mcdiam;miTceanrur:&' puluerizcntur:& cum ai 
bumine oui incorporentur tanta multitudine vt mei 
leamfubftantiam habeat:deindcfumatur 
ris pilis molliflimis: &in vafe vel vena& vicere 
ponatur. Et fequirur.hoc pharmaco multiformiter 
vtor,aliquado quidem vtdicftumeft mifcensin aloes 
duplicatum thus,in mollibus corporibus:aliquando 
cx ambobus aequaliter in duris. 
Secunda medicina accipitur cx datis per Auicen. 
& eft totius communitatis.Re.boliarmcni,fanguinis 
drac.aloes fuccotrinf, ana.partesaequales.fiatpuluis: 
& vtdnftum eft ponatur. 
T erria eftBruni:& eam accepitalibro diuiftonum 
Rafts, &ab Albuc.quantu ad calcemripfacnim fola 
reftringitfanguinem. vt dicit. Recip.calcis 
guinisdraconis, gypfi,aloes,thuris, vitrio!i,ana.par- 
tes aequales.puluerizentur: & cum albumine oui, 8C 
tela incorporentur, & fupraponantur. 
Haliab.autem multum comendargallam combu 
ftam in vino vel aceto proiedam ar 
teriam applicatam. 
Rogcrius in iftis pulueribus confolidam addit. 
Dcctira uulnerum ue narum* 
eftri&n ngu,ne deuram vulnerum eundum 
eft vtfuperius fuit dufturn, Edicctfe-'. 
cndum Galenum difcurabilior fit arteria quam uena* 
& fup.quam caro: non tamen permutatus eft multi* 
vfus pharmacorum alterutriufque.Sed eft idem feci* 
dum fpeciem in eo quod magis 8C minus differens: ta 
toenim indiget ficcioribus pharmacis arteria quant 
vena,& fupplc vena quam caro.*quanto ad naturarU 
ficcior complexione. Si nulla ergo eft fubftantiac 
dcperdmo:tentareoportctid confolidarecum fari' 
guinolentisfeuconfolidat/uis vocatis pharmacis. Si 
enim fuerit fubftatiae depditio facfta in plagatione, V«1 
fecundum cafum efcharaein cautcrrjs,vel quando la' 
queatur: vtemur omnino pharmacis,quibus vti mC' 
thodus nos docuit in concauis vlceribus. 
mentorum, Cap. Ilii. 
VVInera neruofarum particularum fecundufl* 
Auicennainquarto.quandoquefuntpuncftu' 
rae,quandoque fciflurae: quadoqut vero attritiones* 
fiue conquaflationes. Et quae puntfhirae: quaedam 
funtexcecataeiquaedaapcrtae.Quae vero fciflurae: quf 
dam funtfecundum Iongum:qu^damfecundi!tran» 
uerfum.Et vtraqueipfarum.‘quaedam funtabfquedf 
perditione fubftantiaecarnofae:quaedam cumdeper' 
dirioe tali quod neruus apparet denudatus. Et oifl/ 
ninoin quibufdameftdoIor,etapoftematio,occafi0 
fpafmandffin alijs nonnmotranftuinabiftisenimdi* 
ferentrjsindicationesfumuntur curatiuae. 
Caufte, 
re,etcaflare:vtinfermonecomunifuitdi<ftum. E* 
quibus apparet quod non poteft neruus vulnerat* 
quin caro 8C cutis vulnerentur.8C aliquoties ven$:e* 
quibus contingit haemorrhagia, & complicatio 
fpofitionumete. 
Signa cr iudicia, 
Sicvnir vuIncrat,'onfs neruoru, eft do!or.*et 
L & adiuuat locus neruofus5 motus et fefuS» 
Judicatur p Gal.in tertio techni.q, uulnus neruonV* 
tcdonum,chordaru,funt magna et dolorofa prop^r 
fenfum particulae, & continuationem ad 
&per 
nationem fufpecfta,vt dicit Auiccnna. In vulneribus 
neruorum, fi tumor appareat": 8C poft difpareat:hoc 
fignum eftfpafmandi, & alienandi: & ideo laxabo' 
na:cruda vero malaquinto aphorifmorum. Pr°' 
pterea dicit Galenus i fexto therapeutices.indffontt' 
ui fecundum latitudinem non totalis periculofiore# 
totali:eo quia in no totali nerui non diuifi portant n*7 
cumentum ad cerebrum: diuifi vero nomlicetin t0/ 
taliincifione vtplurimum membri perdatur 
tio, vt defpafmo fuperius fuit dieftu. Amplius 
moratur q? frigidum magis eft uulncribus neruoruf*1 
mordax quam carnoforum. 
Curatio. 
Cum fimillimum neruis fecundum Galenum & 
xto therapeutices, 8C tendonibusfpeciem habeant 
gamentaTeu colligatione:curacandem tolerant :did* 
rentem tn fecundu magis 8C minus;ficcioribus tam® DH WLNBRIBVS M H M B. ORG A* 
fortioribus pharmacis indiget colligatio praecipue . 
SUaE*ab ofle oritur, qua nemus & tendo.*quae vfroin 
prouemt quantum impericulofior cftten- 
One & neruo, tanto aliis colligationibus fallacionfi 
n°n bene curetur. 
Curatio neruofarum particularum. 
Curafcntnr vu^ncrum ipforum eafdcm 
nes habet,8C quaficodem modo com 
Pfttur,quo& vulneracarnoibrum membrorum:ni 
dquia accides quod eft dolor, ita fuperat intentiones 
c°mmunes &C vniuerfales:q? oportet ea, cum quibus 
c°mplemur,dur3te dolorc,ita mediare,cjj taliter fuc- 
ourratur dolori, cp nonobliuifcantur intentiones co- 
niunes 3c vniucrfalcs fuperius didae: quae videlicet 
*rant, Primaremoucre extranea. Secunda adducere 
oinuicem labia,T ertia in vnum conferuare. Et quar 
partiscuftodirc.Mediaturautem mo, 
Jusper quod complerurfecundu differentiasiam di> 
3 fimpliciori eft pundura incipiendo ete* 
Dcpunftura neruorum. 
Cura nnntH-nra* non 
Fa PUUCtUrac dia vnitprum,Sed extrahere infi 
qua finr,& cuftodireftlbftantiam partis. Quo 
autem extrahuntur infixa, iam fuperius didu 
remediare do 
°rem:& prohibereapoftcmationem,quaepoftuntcr 
e fpafmi, vt fuperius didu eft: tres vel quatuor 
habetintentiones. Prima eft ordinatio vitae. Secunda 
irradio raateriaeantecedctisivtradonc doloris no 
Currat ad locum. T ertia eft corpus a nocu 
tresintentionesfunt communes 
0lqnibus vulneribus neruorum. Sed quarta quae pro 
punduraecft, fedando dolorem extrahere aerugi 
a profundo pundurae. 
Deprima dicit Auicen.qp oportet vtfit regimen 
Onerati neruisfubrilei vltimo fubtilitatisnuxtafor 
arn didam fuperius dc vulnere infcrmonecomu- 
tl,‘ & vitra hoc oportet q?ftratus eius fit humidus&I 
ftetin quiete, vt dicit Gal. 
DefccundaaitGaIe.infexto;qj oportetabfqucfu- 
PCrfluitatibuscuftodire vniuerfum corpus cum phlc 
°tOtnia partis oppofirae: etiam fi non fuerit corpus 
Phthoricum : propter dolorem vtfupcriusfaepefuit 
*egatum. Et cum pharmada fi corpus fuerit ca- 
F 
. Ge tertia fuit didum fuperiusdcfpafmo:q?quan- 
j °fuperuenicipfis vulneribus,confoIetur caput,coi , 
dorfum totum cum oleo delilio,aut oleo co- 
calido,vt docet Gal.in fexto. 
jq V^apoftemata appropriatHaliab.&Auicen .em 
aftrum mineraliumcum aceto,non pultes putrefa- 
ctas,nequeaquam calidam, quae alios confueuitiu- 
reph!cgmones:eo quia talia putrefaciunt, & deua- 
jp^nt allegat cum in tertio carageni :in no- 
atamen aflummationenoneft. Etciusforma eft* 
calcade.drac.i.& quartam.‘dragaganthi.viq, 
ri, ac*^‘5‘corticum thuris, vnc.i.&.j.lezardigalba» 
W vnc. virj.olei tantundem,aceti fortis, 
to quartam.terantur racdicinaeficcae cum ace- 
fu n jCcrn foluantur ea in 
dc mifceantur omnia in olla, & mouean^ 
tur motu exquifitiflimo donec coquantur. Egfl tamc 
cum non amicui: fedillud Galc. 8C Auicen. probaui 
bonum:quodfitdefarinahordei,&fabarum,& oro 
bi codis cum aqua cineris* Auicenna ponit in deco- 
d:ione mei 8C acerum. 
De quarta qu$ eft magis propria pundurx confu- 
litGale.in fexto, non pauca pharmaca,quaein plaga 
apponuntur ad effluxionem aperiendam ichoribus* 
In fallacius tamc eft adaperire cutim cum raforio :auC 
cntenitemo,& melius,vtdidtHenricus:&poftexic 
care,vt dixitGale.in tertio technicum medicamine 
leptomere potente pertranfire ad profundum perfo- 
rati nerui:qualc eft utipfc cligitin fexto oleum fabinft 
non rofa.nec myrrinum, vt multi: quia claudunt:8C 
nondiaphorant calidum,non frigidum.Nam fecun- 
dum cp didum eft in quarto aphonTmorum ,frigidu 
inimicum eft nerufs. Ad hanc verointetionem eria 
per ipfummer Gale. vbi fupra elfgitur3ct per Auicen* 
cofirmatur terebinthina atq? refina p fcin infantibus, 
mulieribus3etalTjs mollem carnem habcntibus.dn dit 
ris vero cum pauco euphorbio. Edcquitur,q? nos ia 
compofuimus vnguentum ad hanc intentionem per 
ceram,rcfinam,rercbimhinam,picem,& euphorbia: 
cerae quidem immittentes partem.i.terebinthinae, 
picis 3 alterutrius partem mediam 3 euphorbrj partem 
cerae duodecimam: &C plus 3 fi id volueris facere for*» 
tius. Ira autem 8C propolis: 8C fpc mellis per Ce,dCcu 
euphorbio £>C fagapeno 8C opopanace vfus fui in du- 
rioribus corporibus molliens ea cum o!eo,& terebin 
thma.Etfulphurnon uiuum3neclapidofum3proptcr 
fubtilem partem ipfius fperauimusiuuarc neruos pia 
gatos in tanto oleo fubrilis partis mifcenres3ut fiatglu 
tinofumtprobatumenimeft&hocexpcrientia, Ex 
hoc etiam Auenzoar expertus eft, vt dicit. De lora cat 
ce, quia magis propria eft neniis denudaris,diccturin 
fra. Supra vero medicamina ftupatadefuaui lana cu 
ligatura decente ponatur. 
De ituipone nemorum. 
o «nr neruorum vitra tres intentiones didasiit 
OClIlunc cl,'gen r a]qs tribus aut quaruor intentioni- 
bus ipecialibus.Prima fi fuerint fine deperdirione fub 
ftantiae, quod cum carne Tuantur. Secunda cp in loco 
magis dependenti aliqua tenta fuauiter apponatur. 
Tertia qp aliquod medicamen fedatiuum 8C incarna- 
tiuum proprium neniis fuperpoatur. Quarta qp cum 
ftupata de mollilana,defuper mediocriter ligetur. 
Quod aut fit vrilis talis futura„pbatur:co quia per ta- 
lem futuram congregantur et feruantur in idem labia 
diftantia: &cumhoccuftoditur ncruus propter co- 
operturam curis 8C carnis afrigiditate ipfum diflipait 
te.Etita vult Auiccna, dum dicitin quarto. Si autem 
difrumpatur in latitudine ncruus: tuc neceflarium eft: 
fucreipfum:&finoncongIutinatur,& Guilclmusdc 
Saliceco,& Lanfrancus idem tcftantur, non obftantc 
q? multi dicunt, qp Galenus non praecipit fuere ipfost 
•quia non poterant confoIidari:& quia pundura acus 
eracaduocatiuafpafmi. Certe cum rcuerentia,GaIe- 
nus non inhibuit: fed fi tacuit, affirmauit: immo hoc 
certe videtur confentire in fexto therapcuticcs capi- 
tulo quinto.dum dicit, Abfcifo vero totoneruo pe- 
riculum quidem non eft aliquod fpafmi, oblaefa ve- 
ro particula erit, fanado vero corporis erit aliudab 
34 TRAC. III. 
d o c; ir. 
alqs vlccribus fupplc fimilibus. Certu aute c(l quod 
alia vlcerafuuntur: vtferuentur partes 
tae. Et hoc etiam defignauit.quiain tertio tcchni 
Ja fecit differentiam curationis vulnerum ncruorum 
ab alrjs nifi de fola pundura. Ncc£ in fexto therapeu. 
nifi de ipfa,& de vulneribus nerui denudati,& de ac-- 
cidente foliusincifi totaliter 8C non totaliter,& de at- 
tritioeipforum.Etad hoc facit q> cum tali futura par<* 
tesneruolae ventris fecundu ipfum conglutinentur. 
Nec valet quod dicunt de pundura‘nerui cum acu, 
quia perforata eft: noexcccatacum 
tam fubftandam. Nec quod dicunt q> non confolida 
tur.‘quia fi non confolidantur fecundu primam inten 
tioncm:confoIidantur tamen fecundu fecundam: vt 
didum fuit fupra. Er fi dicetur q> no proficit: quia ira 
parum pollquam incifus eft ncruus.*quia non confoli 
darur,nififccundu fecundam intcdonem.quaefitper 
alienam fubffandam perdit perforatione continuam: 
Ita q? fpiritus non feruntur:& ficperditur motus par- 
ticul3e:Dico q? proficitad duo. primo in pueris in qui 
bus confolidantur quafi vere. 8C fi perditur parsope 
rationis,non perditur tota. In iuuenibus vero etia:& 
dum magis approximantur partes nerui,minus inter 
ponitur de fubffanda aliena: & ita aliquis IpirituspO" 
tcft elucere:8C cum hoc membru magis decoratur. 
Ego vidi&audiui in multis nerdos & tendonesinef- 
fos, 8C eos ita reftauratoscu futura, 8>C alqsauxilrjs, q> 
erat poftea incredibile ipfosfuiffeincifos. Quod au 
tem debeat poni tenta fuauis, patet q> aliter 
cludi putredo fupra et iuxta neruum,ct corrumpere. 
EthocintellcxitHaliab.dum dixit. Cum autem 
nusin neruos ccciderit,non oportebit carnem 
Inducere, id eft incarnare pcnitus,donec multi pertra 
feunt dies q? ab apoftemate & fpafmo fueritfccurus: 
hoc tamen Rafis,de ffrido vulnere folum intellexit. 
_ Medicamen autem conueniens talibus vulneribus 
eft vnguentum de vermibus, quod Recip.Centaureae 
minoris,linguaecanis,IanccoIate, pilofelle,fcc.g.con> 
maioris& minoris,ana.M.i.vermiuterrcftriu, 
Jib.j.olei,lib.i. fimul, SC nutriam 
ruritafeptem dies: deindepiftenturcum eis fepiaric- 
fismundad,h'b.i.picisnigr£,rcfin£,anaquar.i.ammo 
f|iiaci,galbani, opopanacis diffblutorum in aceto,ana 
drac.v.bulliantur modicum vinum & 
tum finteonfumpta: ctcoIentur.Etpoftquacritqua 
l?infrigidatum,addatur terebin.quarta.5.thuris,ma-* 
fliches, iarcocollae,anadrac.irj.croci,drac.fj.ducedo 
cu fpatula,fiat vnguentum.eft enim pretiofum. Con 
fimile ponitur a Rogerio: 8C addit millefoliu:& a Lan 
franco. Nihilominusipfepraecipit q> 
duos dies fomentetur vulnus futum cum oleo ro.de* 
coAionis vermiu terreftrium: 8C defuper afpergatur 
puluis conferuatiuus futurarii. Ego autem addo cum 
Illo puluerc tantundem de vermibus di<ftis deficcatis 
dC puluerizatis. De vermibus ita fcrfpfic Gal. vndeciV 
mofimplicium pharmacorum. Terr? igiturinteftina 
Euelumbrici fubtiliant:acneruisdiuifisappofitami-' 
rabiliter coferunt* De centaurea minore, dicitur in 
fcpdmo q? magna & difficile confolidabilia vulnera 
conglutinat, & fanatnmo teftatur Aui.in fecundo. q> 
dicitur q? fi ipfa centaurea coquatur cum carne incifa, 
coniungitea. Alemani in plaga cum glutino: ( vt>di" 
cctur ftatim deoffibus) totum membru fuftentabat 
vt propter motu non impediretur confolidatio*' 
De neruo denudato, 
O • . ncruus appareat denudatus,non oportt* 
*“ hul'c ncruo prediAorum pharmacorufl1 
vllum afferre,quaecunq? per euphorbium,& ita acri* 
emplaftra fiunt.Non enim ita fuftineret virtute ipfa' 
rum:ficut per mediam cutem. Optimum tunc eft to' 
ta calce cum oleo plurimo vti. Optimum etiam eft 
quod per pomphoIygem:5£pcrthutiamloram curt* 
oleo roia. liqucfadam. Sint enim ifta lauata acftatis ho 
ra multoties cum bona aqua. Quf cimcj enim ex me' 
tallisfunt,lauare oportet uniuerfa debentia ficcareifrt 
mordaciter. Bonum etiam eft mcl milium cum opti' 
mo roiacco: 8C tercbinthina,refina,arque cera: lauate 
etia oportetomniailla.*ex omnibus enim lauatis m5y 
dantur 8C abllerguntur immordacitcr acres 8C mor' 
daces ichores. Si vero qui vulneratus eft,fortis fu*' 
rit, SC vulnus cum putrefactione multa,& cum hoC 
abfque fuperfluitatibus: tunt polfibile efl in eo vtial* 
quibus fortiorum pharmacoru. Sicut aliquoties pd' 
mo ego fcci Polyidgtrochifcosfoluensin Urio, qtfn1 
Alia hepfema, vinum autem coAum apud nos nuiv 
tepefaciens in aqua calida,imbuenfcplicM 
nia, appofui.Lauarcetiaoporteteiusichores cum Ia' 
na infufain puro vino cocfto calido. Non cum aqua, 
neque cum oIeo:aquacnim putrefacit neruos:ctoftl< 
comaculat eos. Non enim eftidem nudo ncruo 
re oleum:& per mediam cutem. 
Si eft autem neceffariummundificarc, fliauius 
dificacum vnguentofa<fto de vermibus: aut 
quo mundificatiuoinquofintmel,&tcrebinthina,e£ 
: farina hordci,ac fabarum:aut cum vnguento de refi' 
na;aut cum aliquo de dicendis in anddotario.Rotlan' 
dus cum Rogcrio attcllatur, q? fi capita ncruorum i*1 
ciforum fine taAu carnis cum ferro candenti tangat 
tur, q> optime confolidantur: 8C ita faciunt chirurgi 
terrae noftrae. 
De attritione cr concjuaffatione ncruorum. 
Onaflaftr» ncruorurn Galenum in fextfl' 
quando fimulcum cuti 
ratio,pharmacis indiget intentionem quidem ficcafl' 
di habentibus cum quadacoftritfione.vt effetaprii1 
cipio oleum roiatum cum albumine 
fedato dolore,vinumgroflfum ftypticum. 
abftp vulnere cutis fuerit quaflatio:fometetur frequ*5 
. ter cum oleo calido diaphoretico. Proptcrcatcftatut 
Gale.experientia edoAus athletarum in vtroq: caft* 
valere cataplafma: quod per oxymel & farinam & 
barumfit. 
Si verodolor aliquisaffucrit quaflationi,depic 
quidamifccreoportet: & coquendo bene apponi 
calida:ficutfacitLanfrancusin pedum contufionect 
contritione magnis. Idem facio ego. Quando 
ficcius vis facere,mifceorobinam farinam:etfi mag1* 
volueris ficcarc, irim iliricam. Corporis 
cum diaeta 8c purgatione his co munis eft: vt dicit. 
De uulncribusoffium cr cartilaginum, Cap. 
Licet fecudu Galenum in fexto therapcutices o r*1 
nes folutiones continuitatis oflium fecundu^ 
v i» . D £ VVLNBRIBVS MEMB. ORCA. 
Jjnguamgr aecorum fradurc voccnturiNihilommus 
tio etc°nPuetudo ladnorum vocare fraduram foRi 
| offis quae fit fineincifioe:de qua dicetur infra; 
cuionem au te, quae fit cum incido ne: de qua dicitur 
fcC* . en,m vulnus offis, incifio fadain ofic cu en 
alio incidente feuperforante.Quaequan 
eft totalis: quadoq; partialis. Ex quibus apparet 
vu*neran 5 nec incidi os, quin incidatur 
° w particulaefuperiaccntes.quarccontinguntf£' 
de fiuxufanguinis 8C dolore, quae dant 
dicationem* 
lcynaj(untmam’fefta* Gal.indicauitin tertiote-* 
v chnijSCfextotherapeu.q? fradura olfis 
fpC ln<-ifionorefiauratur fecunduprimaintentione: 
cundu vero fecundam confolidatur, 8c ligatur per 
JL rUrtl fercoideligantem partes offis diuifi:excipit ta 
f .e,^0s puerile quod fecundn primam intentione co 
‘daripoteft.Caufa vero reddita fuit in Termone co 
u 
cat cj> in offe denudato eryfipelas malum: licetraro 
ccidit fecundum Gal.in comento. 
Amplius recordare q?frigidufumenocet offibus 
cnudatis;proptereafecundu Rogerium 8C Lanfran 
m,ncifio rotalismagnoruoffium vtadiutorrj co- 
duorum fociliuinfimul,talirer q? exeat 
efipericuIofa,& vtplurimu mortificans membru: 
H dfecft:quiaintalimagnaindfioneincidunturue 
fcrrvM ~tenX° nerui magm qui portabant vita me-' 
‘Noobftate Guil.de Sali.qui hocncgat:propter 
,Urn intclledu Auice.in quarto qui dixit. Et quod 
c c,tUrdeincifione medullae, q? interficir,efi:intcntio 
fc ,r°n vtilitas:habet enim medulla lenitate 8C vi 
j.ra,^ura fine vulnere, qua credo q? medulla no it\' 
fe. elongari pofTit, propter vifeofitate eius: 
bft 2°n poffit incidi in totali incifione offis quisdu 
diV CCtcfortdntclIcxitq?no moritur:proptcr deper 
nicdullae:ficut& ego credo.&Albu.teftatur 
tlcofrIUUCnc*^°*annorurn Suem curauitdeperditio 
,SCrur,scum cxtradioe medullae:maxime quia 
po(TUradonem a^ct • quia no homo, fed mcbru 
f0n et mori amputatis vfjsper quas venit vita:noco 
Q^atcurn hoc quod eft didumin fermone c5muni. 
vbi multitudo homio 
tert'°rurri cft incifa:quorum vnitioeftfmpoflibilisin 
iur *?. tcchni. Summe tamc eil cauendum ne extraha^ 
Suoh °?*s CUm Vi°ient,aJnec5 iubito. Nam 
rega xtrahiturita,noneuacuaturquinfadat accide 
bi-fsv tImorcm ipafmb&:permiftionis,&fc- 
Vt uicit Auicen. in quarto.melius autem efi: 
Cricia «diquantulum dimittere, 8C naturam cualiV 
?3ctr r^d,carn,ne attradiuo adiuuarc,vt fuperius de 
V/ni fogictarum fuit didum:quam ea fubito cu 
v ent,a extrahere. 
Statione vu^ncrum0^s£^c,ntcnt,#0nibusco-' 
munibus fpedficantur 
extrancisinfixis,etfruftulis,fifint,extradis,ad 
adinuicem :8C fuere profun> 
rr?-terUU!nuscarms* Secunda eligere cum qui 
T medicabitur.Tcrtia eft ligare taliter q? uu! 
ando cf,tneceflc, poffit mutari abfip quod 
Su^frtotaI«^ig«ura 8C firmatura. Quarta q? pofi> 
duratus fuerit ab apofteraa£€3reginj€n fiat ta- 
i liter q? porus generetur* 
Quomodo completur primu,di<flumeftinfcrniO 
nc communi de futura* Et quod futura vulneris 
carnis fit vtilisin propofito , fic probatur* Quia il- 
ludquodfacitad appropinquationem difiunftorutn 
& conferuationemadiunftorum 8C cuftodiamfub- 
ftantiae parris, eft vtile in propolito vt pacet infe- 
xto therapeu*etinferius de fraduris declarabitur ma' 
gis.fed talis futura eft huiufmodi: quia caro ibicon- 
iunfta tenet propinquatas partes : 6C ftat loco liga- 
turae 8C afcellae: 8C eft defenforium vtacr non alteret 
osipfum, in quo multum eft aduertendum.ergo etc*. 
Et Galc*videbatur hocfentire vbifupra,dum dixit 
q? eorum pharmacaiubetHippocra.clTefanguinolc- 
ta.Meliusautcm medicamen vulnerum fanguinoleit 
torum eft futura & ligatura. Auicen. autem, Haliab.ct 
Albuc.per totum defracfturiscum vulnere iam illud 
preccpcrunt:Guil.eriam deSaIiccro,8f Theodoricus 
acqucHenricus idem vo!uerunt:Nonobftantc Lari 
franco qui generalem regulam conftituit q?in vulne- 
ribus in quibus ofiafant vulnerata,nunquacaro de- 
bet fuper os per medium confoIidari:nifi' os plenarie 
prius reparetur. Quomodo enim reparabitur os niit 
per carnem media nefeio.none nutrimentu a quo fit 
porus ucnit a carne? credebat q? nihil nutrit veranu* 
tricatione, nifi veniat a ftomacho ad hepar, 8C ad ve- 
nas difieminatas per carnem, 8C dehinc ad olfa,de vir 
turibus naturalibuspertotum* Carne enim dimit- 
tendum eft repleri vulnus:8C ipfa cum deffccatiuis f nc 
duranda, vt fiat porus:et caro defuper callofa no aliar 
quia concauicasincurabilisremanec: vt dicebatur in 
tertio therapeu.capitulo fecundo* 
Secundum completur qjfaAa futura in loco ma- 
gis dependeri ponatur tenta, ut fi quid remanferitex 
traneum de fruftulis aut de fanie,fi gencratur,per huc 
locum valeat expurgari. Defuper vero ponatur pul- 
uisconferuatiuus futurarum,6>Calbumen ouiinpri- 
misdiebus. Etpoftfuper incarnatiuumcomune dc 
puluere illo cum terebinthina infimul incorporato*, 
et deinde de alrjs,fccundum q? videbitur expedire ap 
ponatur*&tentulacum meilerofa.inquo fitpuluis 
mcarnatiuus cum myrrha, quae fecundum Auicenna 
cooperit ofia denudata, hume Actur. Et fi oselfetdc- 
tcAum,cu tali puluere 8C lichinrjs bone carpiae coope 
riatur, 8C defuper emplaftrum& ftupatabalneatain 
vino calido applicetur. 
Tertium completur,fi os eft totaliter indfum,q> fa 
<fta futuratotum membrum,vtRafispraecipit, inuo- 
luatur excepto vulnere cum panno duplicato in pri- 
mis diebus infufo in albumine ouorum :&pofteairi 
vino calido ftyptico:& ligeturcumbindalongaetla 
tafecundum membrum :8C incipiatur verfus finem 
membri: & voluendo vfq; prope vulnus, faciateam 
tranfire per partem oppofitu vulncris.Et deinde afcc 
dendo verfus corpus vertendo bindam uoluendo re 
ueniatinferiusquoufcgfftpropc vulnus. Ettuc faciac 
eam trafirc per partem oppofitam fupraaliam, vt ve 
niatad locum vbiincepit: & ibidem finem fuumcCE 
fuo principio nodet? & ita remanebit vulnus difeo- 
opertum* Deinde ponantur duae vel tres afcellaebc 
nepolitae &aptat£ fecundum membrum,coopertae 
8C munitae de bono panno taliter fufiinendo mem- 
brum, q> non cooperiat vulnus:ctligentur cumbiii' T R A c. m. 
D O C. ' II. 
fit curatus, nifi 
dolor aut pruritus feuapoftema compellat. Ad quae 
quomodofuccurratur,in fermonccommuni fuit di* 
dum. Et vulnus ab extra cum ftupads Sdbindellisli- 
geturtet qualibet die remutetur,mudificctur, et cxic- 
Cetur:& vt caetera vulnera tradetur. 
Nonnulli vero vt fupra fuit di«ftu dc neruis in ifto 
cafu, dC in vulneribus neruorum glottocomion: dC 
jnfirumerum mechanicum fadum cum duabusaftel 
lis dC ligno rotundo in claufura manus dC piato in fo- 
|a pedis ligando fuperius apponunt, dC ita profequun 
fur curam vt prius* 
Quartum quomodo copletur, dicetur infra: quan 
do tranabitur de fradura,iuffu dei. 
De duritie quomodo confequitur foludoes dC alge 
bras in fexto de arthretica et paflfionibus coniundura 
rum,etin amidotado dicetur*. l 
Do&nna fecunda.De fpeciah* cura vuh 
nerum prout iniunt membris ort 
ganicis compofins, 
Vcuulncribus capitis, Cap, I. 
Vanquam Galenus dC Auicenna,dcdi- 
uerfitate curae membrorum organico- 
v/y) rum €Xtdnfccorumnon dctcrminauc- 
rint exquifite:nifide capite dC ventre: 
Nihilominus: quiaaliqua diucrfitas eft 
Inalrjs particulisfccundum diuifionem datam fupe- 
nus, falrim in ligando, fuendo, fituando, dC aptando 
infirumenra, dC modum , 
nicdora particulis enim organicisfunthuiufmodi me 
dicationes fecundum Galenum in quinto therapeuti* 
ficut quaein ficcando,afublfantiaeorum quae in ho- 
miomeris: quatuor enim funt indicationes quae a na- 
tura particularum fumuntur vtin dodrina fecunda 
tradatusapoftematum fuitdidum:Protanto,gratia 
iuuenum, pro quibus eft huiufmodi confcriptio,tra- 
dabuntur vulnera fecundum particulas organicas, 
exquofunt tradataiadodrina preccdentifecudum 
homiomeres dC confirnilcs particulas, a capite inci- 
piendoete* 
tufionc:& vtraque quandoque eft abfque vulnere et 
fradura cranei: quandoque cu m fradura ciufdem. 8C 
quae cum fradura: quaedam eft penetrans: quaedam j 
non penetrans. dc. vtraque quaedam parua: quaedam 
vero magna. dC cum hoc quaedam funtpurae;quaeda 
cum accidentibus de dolore 3C apoftemate 8C panni- 
culorum laefione compofitac, Iftaefunt diuifiones co- 
munes vulneribus capitis.Speciales uero talesfut vul 
ncracum incifionccraneipenetrantia: quaedam funt 
fine deperditione fubftamiae:quaedam vero cum per 
ditioneeiufdcm. 8C vtraqueiftorum: quaedam funt 
plana 8C aequalia: quaedam afpera 8C fquamofa. 8C 
vtraque etiam iftorum : quaedam funt in fumitate ca- 
inlatcribus.Etiam vulnus cum 
fione dC fractura craneipenetrantia:quaedam eftpar- 
ua talis quod non facit comprcflionem neque com- 
pynctiofiem fupra cerebrum; quaeda vero cft itama- 
gna,q? comprcflionem 8c punctionem facit iliiplb*!, 
Iftae funt differentiae propriae vulneribus capitis,a qif1 
ptae ex dictis Pauli fexto libro fuo de fractura cranei 
Gale.autem non fecit mentionem, nifi de illis,in qui' 
bus erat maior diuer/itas, fdlicetdc fimplici fracturi 
magna,in fummitate capitis 8C in lateribus facta penC 
trance:&no penetrarc.*deparuis aut fracturis nond* 
rauit:qarolueratforma,etfedescoruq percufferunf» 
Etcuhocdeterminauitdc magnis contufionibus V1 
videbiturinfra. Albucafis vero vitra illas addit vn* 
in quafadtingredilaminam offis ad interiora: & fiti*1 
loco concauitas:ficut accidit caldarfjs $ris quando oC 
curriteispercuflioiquodplurimu fit in capitibus pUe 
rorum* Nonnulli vero ex dicto Auiccnnaein quarti 
volunt dicere quod eft alia quae no eft fractura in 
tein quapercutitur:fedin oppofita.quaediuifio cftrc 
probata in fexto chirurgiaePauli. Auicen.non vide' 
turcuraffe nifi de vulneribus carnis cumincifionc# 
contufione:& de fractura etiam cum indfione 8C co' 
tufionecum vulnere carnis 8>C fineipfo: quia perdi' 
uifiones communium fracturarum intellexit diffc' 
ren das dictas» 
CaufeVulnerum aliorumvu 
nerum dictaeluperius in Id- 
mone communi* 
S*,_ Qr *, fracturarumcapids.Eftintelli^ 
Ignacciudicia dum quod quaedam fignificanf 
fracturam cranehquaedamincifionem cerebri 8C p**1 
niculorum eiusiquaedam apoftcmationemrquaedart1 
laefionemcaufatam ex materia defeendente &grau2 
te cerebrum 8C panniculos eius* 
c * cranei fu mutur a multis. Prim? 
ra t fumunturaconfidcrarionecaufe 
frangentis: vt quia cecidit ab alto: aut fuit 
cum re forti. 
Secundo a confidcradoe quantitatis laefionttfqu** 
magnacontufio,autmagnum vulnus* 
Terdo a qualitate lod:quia doler,8C faepe ducit rtf3 
nu m ad loeu m: dC cu m digitis et probis percipitur td 
nuitasin cute,dc feparatioab ofle: 8C quando 
aut anhelitu m retinet , videbitur humiditas pulluli 
pcrfifiiiram. 
Quarto ab accidentibus qu$ occurrunt in 
apoplcxia,fcotomia,deftructio vocis, vomitus ctev, 
eius caput percutitur cum virga. 
Sexto a conffderadone ftridoris dentium; 
enim dum percutitur filum quod renent cum dcnt|V 
bus:et dum conantur frangere nodum palcfjautrd1* 
duram,laeduntur* 
Septimo a cofideradOnc cncauftri dC linimenti m3 
ftichesfuper fifiuram: quia remanet nigredo I fiflur3* 
8C ficciras in linimento fupra locum fiffurae: dC hoc $ 
lignum certum* 
Signa indfionfsCtSr" 
Primo a dolore:quiaftatimaprincipio 
*omia,& vertigo, & fimilia. 
Secundo a colore faciei SCoculoru: quia facies 
bet, 8C puftufatur, oculi rubent, eminent, dC obfru/ 
rantur etc. i 
Tertio ab exeuntibus: quiafanguis cxitper nar**# DE VVLNERIBVS MEMB. ORGAi 
iUres & palatum. 
Quarto a laefionc virtutum: quia cum difficultate 
jjaouetur,loquela turbatur,anguftiatur, eft totus pro 
ftupidus,febricitat,rigct,malc dormit,nihiI 
aPpetit,naufeat,& €UOmit,maleafcellat,& vrinat. 
De fignis incifionis cerebri, 
Sfofjo incifionis cerebri fumutur a multis. Primo 
, 1:5 ab cxeuntibus:quia exit fubftatiagrolfa,glo 
b°fa,fi(: meduIIariSjnonfaniofa. 
Secundo alaefioe virtutum:quiaperditur ratio, fi 
yulnuseftin anterioribus partibus capitis:memoria, 
*n pofterioribus:&cum praeduftisaccidentibus adeft 
mpor 8c defipientia maior. 
De fignis apofiemati s fupcrucni entis, 
Sfojia apofiematisfupcruenientis,etiam a multis fu 
~ muntur. 
Pn'mo a tumore.’quia inflantur panniculi, SC emi- 
11 en t extra vulnus,&rubent,& non mouentur. 
fecundo ab oculis:quia rubent,& inflamanfur,& 
* c^P,te egredi videntur,mobilitantur, 8C obliqntur, 
* ertioacaIore.*quiafebriunt:8C inquietantur. 
Quarto a virtutibus: quia alienantur, &fpafman> 
phreneticanc. 
S ignaquodmateria qua defeendit infra Jtdat,V 
grauat panniculos cr cerebrum, 
f?gna,'ndfionfe panniculorum ve 
E1 cCU1CL<l nientia paulatine poftprindpiu. 
cranei eft periculofa apud omnes* 
ia*Preterca incifio cerebri, & panniculorum 
*,Us corruptio, ac l3efio,eft mortalis fecundu Hippo- 
?ratem nifi fuerit parua,cxponit Galenus.ut fupra de 
,udicijs in vulneribus fuit ditftum. Etidco accidentia 
febris acuta, tremor,fpafmus,alienatio,fyn- 
*°Pa5abfdfio uocis,egreffio,tencbrofitas,ct rubedo, 
5 oculoru funt timorofa 8C mortalia, prj 
’PUe fi maneant,& non remittantur, 
p Amplius dicit Auicenna in tcrtio.de plaga &inci- 
*?ne capitis: 8C in vulneribus peruenientibus ad pan 
j.’culum cerebri, accidit laxitas in latere vulneris, 8C 
PafrnusinoppofiuKetproptcr illud vultdicereGui 
e‘ uius de Saliceto,quod quado fit vulnus in dextra, 
finiftra,et cconuerfo, quia nerui qui ve 
JUntad partem dextram funt radicaliterin finiftra: 
fu vt dicit. Confidera fi litera dicit hoc: 8C 
j.Per hoc cOnfulefccundumlibrum Galeni de fgritu 
,n5 8c fymptomate* 
* r*tereain fradura capitis pericula 8C accidentia 
t Rogeriumexpecftantur vfqueadcen 
taf1 cs‘& fecundu legiftas 8C iudiccsad quadragin- 
c iquia talis eft vltimus terminus acutarum.Etfc- 
ndu m quatuor magiftros ad quindecim qui eft co- 
Up,s Eminus acutarum* 
r?teteadenigratio durae matris quae non muneji- 
apUrcum melft,fignificat mortem,inquit Paulus. 
.,raetercafra<ftura cranei in plenilunio eft verenda 
‘dt Rogerius. 
cranei apparitio carnis ru- 
(*>bonura. 
AtnpUus, in vulneribus capitis tumor paruus, 8C 
laniei bonadigeftio, bonum. Tumor vero magnus, 
fi dto euanefccrit fine caufa rationabili,ma- 
Ium, Item in fradtura cranei expeAatur porus debilis, 
6C rarus ad trigmcacres dies. 
De curatione, 
- curandi modum eft notandum, 8C intelligcii 
dum quod multitudo medicorum difeorda- 
dum circaipfum, oftenditiudicium curationisipfius 
difficile efle. 
Nam Galenus,Paulus Haliab.Auicenna, Albuca. 
Rogerius, Iamcrius,Brunus, S>C Guildmus deSalice- 
to,uidentur aut falrccisimponiturindiffcrcnccrpro- 
cedere in omnibus fracfturis capitis difeooperiendo, 
ruginando, trypanando, 6C offa cuinftrumcntis fer- 
reis euelIendo,fundantesfe,vt dicunt, fu,per illo com 
munirq? neceirecftdetegere,etincidereosvtvirule- 
tiaquaeinfra crancum coadunatur, conuenicntcr pof 
fitmundificari 8C deficcari. 
Alq vtmagifter 
fere omnes Gallici,& Anglid proccduntincar- 
nando, 8C confolidando cum fuis emplaftris, 8>C po- 
cionibus,& bono vino,et ligatura: fundantes fefuper 
illo communi. Quod fi poilumuslaniem fine offiutn 
expulfione expellere, melius eft: quod facere polfu- 
muscummedicinispraecipueiquiafecundum modir 
illum non generatur lanies: ficutfccundum modum 
aliorum :immo inhibetudet fi gcneratur,conuenien' 
ter cum illis mundificatur,& deficcatur. 
Nonnulli vero vt Theodoricus,Henricus,& La- 
francus,quiinter caeteros melius dicit: nituntur tenc- 
re viam mediam:fed differenter. Nam Theodoricus 
incarnatrecenscum potione & vino cum ftupis: Ec 
Henricus fine potione cum luo emplaftro. Et ambo 
antiquas ffa<ft uras, poftquam tranfeunt quatuor vel 
quinque dies, trypanant, Sc eleuant: vt antiqui.Lan- 
francus vero in omnibus procedit incarnando cum 
lichinrjs intindis in partes duas olei rofa. SC vna mel- 
lis, &fupramundificatiuum de farina hordei Amel- 
le aut de cera 8C refina cu m puluerc capitali, exceptis 
duobus cafibus in quibus procedit ruginando, ape- 
riendo , olta cleuando. Primus cafus 
eft quando os premit. Secundus quando pungit. Ec 
fundantfecum fundamentis duarum viarum,addcri 
doqcfin operatione inftrumentorum poliunt fequl 
multa pericula:propter altcrationem quamfacitaeri 
8C dolorem, quem facit operatio:8C apoftema, quod 
procuratvtruque. 
Ego autem videns iftam difeordiam impofita:ma 
giftris reddebam me dum eram iuuenis anxium. Po- 
ftea vero cofideraui opera, & accufationcs, 8C nouas 
experientiasinuenientes difcordcsfufpeAoshabui. 
Quod autem ex dicto duorum vel trium omittatur 
totaliter lententia bonorum,malum eft.Scriptum.n*. 
cftin primo de alimentis. Iniuftum eft vni prae altjs 
credere fine dcmonftratione. EtHaliab.in fecudo fer 
mone partis fecundae libri difpofitionis regalis, tutius 
eft vti inuentisquam vti nouis experimentis. In ex- 
periendo enim medicamina corporibus hominum, 
pericuhimimminetanimarum,&inpericuIiscomu- 
nior 8C probabilior via eft teneda. Et propter hoc au 
xiliance rerum omnium opifice nondilcededoa vi«l tr a a m; 
boa n. 
Galeni quiaillafuit diuiniHippocratis, vtlpfe infe- 
xto therapcuti.teftificarur,diccns q> in his uulneribus 
quf in capitefunt,fcriptus eft liber integer ab Hippo- 
crate, docens omnia oportet gerere in eis. Et nos 
cum hoc compleucrimus,ipfum comerabimus. Nec 
etiam difcedam a via Haliab.& Pauli,atque Auicen- 
jipimmo cos interpretando,concordabo didaipfo- 
rum totopofTe:cum hoc quod cuidcnterapparenTa 
ics enim debent effe demonftrationes medicorum,vt 
fuperius in capitulo executiuofuitallegatum.Nofco 
quiaprologare verba eftimabor.fed necelfarium eft 
quod vbi maiusimminetpericulum, cautius 8C Ion-** 
gius eft agendum. 
Et vtnon oporteat in cura cuiuslibet differentiae 
comuniarefumere:praemitto nouem documetahuic 
curationi multum necelfaria, 
Tiocumcnta nouem nec JJaria admodumcura= 
tioni uulncrum capitis, 
Q primu per viam notabile eft quod vu!- 
UOrLim miscapiris maximecufradura olfismul 
tas fpccialitares 8C differentias habet a vulneribus alio 
rum membrorum: tum propter propinquitatem SC 
nobilitatem medullae cerebralis ;tum etiam quia pro- 
pter eius formam fphericam no poteft vniri:neq?fer- 
uari cum ligatura,ut alia membra. 
Secundum eft quod in vulneribus capitis praeci/ 
pue notabilibus oportet veferuenturintentiones co. 
munes didae fuperius infermonccommuni dephle- 
botomia 8C purgatione 8C ventre,faltem quod femel 
in die alfellec per fe: aut cum fuppofitorio,aur clyfte- 
ri, aut cum aliquo lenitiuo. De diaeta:quod fit magis 
tenuis. Deextradione infixorum, minus molefta. 
Defluxu fanguinis, quod reftringatur. Et de acci- 
dentium corredione,& praeferuatione, vt didum 
fuit,& dicetur. 
Tertium eft quod in vulneribus capitis, ante om- 
'niarcmoueantur crincs,& radatur caputilludhume- 
‘dando cum aqua 8C oleo, vt dicit Guilelmus, taliter 
cauendo quod pilus aqua & oleum in vulnere non 
‘ingrediantur.nam confolidationem impedirent: vt 
fuperius fuit didum. Et quod in principio materia 8>C 
ciolor 8c infra vulnus ponendo al- 
bumen oui.Et poft principium caetera fiant: vtin pro 
prrjs locis dicetur. Ad mundificandum 8C incarnan- 
dum. Etin circufcrcntrjsfemperinungatur cumvn- 
guentode bolo:aut cum oleo rof.vt dolor 8C dyfera 
iiafedentur,&apoftematioprohibeatur. 
Quartum quod caueatur a frigore:quia vt ftepeau 
diuifti ab Hippocrate, frigidum inimicum eft neruis, 
olfibus, 8c medullis: 8C cum hocaer offcndit:&alte- 
ratprincipaliamembra. Etideoconfulebat Guilel- 
rnus,quod in hyeme quando praeparabuntur,ponan 
tur carbonesincenfiiuxtaipfos, 8C claufis feneftris ha 
beatur lumen candelae: & q? poft ligationem coope- 
riatur caput cum cofa de pelle arietina. 
; Quintum q>fiineis eftfadafanies,remutenturin 
diefemel in hyeme:bis vero in aeftate:& q, remutatio 
et mundificatio cum cotone carpia atque pannis mol 
libus fuauiter & indolorofe fiat. 
Sextum q^defuperlichiniafruftumfuauisfpongif 
apponatur, vt per ipfumfugaturctrecipiatur fanies. 
Rc ad cerebrum defccndat. 
Septimu quod ligatura conuenicns adaptetur lig* 
tur^capitis:vtquando vulnusincarnare volumus,1* 
gatura duorum capitur» fiat, quaefaltim efrfemi in' 
carnatiua: 8C fit quod habeatur binda plus vnius bra' 
chrjlonga,lataquatuor digitorum:8C voluatur tota 
praeterquam duo palmi, cum quibus incipiatur fccu' 
dum frontislongitudinem , trahendo verfus aurem 
oppofiram vulneris, 8C aliam partem volutam ver' 
fusaurem vulneris: aures tamen non cooperiendo, 
ducendo eam vfquead caputaliudbindae: &ibiiu' 
xtaaurem circuuoluatur ftringendo:& caputpalniO 
rum ducatur verfus inferius:caput volutum ducatur 
fuperius verfus caput, reducendo ipfum per partefl* 
pofteriorem capitis verfus caputpalmorum: 8>C ite' 
rum vtprius eam cum illa circumuoluendo, 8C redti 
cendo fuper caput. Et toties illud fiat quod totum fic 
coopertum 8C benehgatum:deindeligant Bononic' 
fesduo capitafub tnetone. Parifienfesea fuuntinmc 
dio frontis» 
Si autem vellemusfolum tenere medicinam, face' 
remus ligaturam capitum multorum, quaefitin ca' 
pite per hunc modum.habeatur magna pecialintcO' 
li,longa trium palmorum, lata duorum,& incidatur 
in quolibet latere ad latitudinem trium digitorum» 
vfq? non remaneat mfi vnus palmus in medio; 8C tGc 
vnumde illis capitibus cum alio ftringendo fecuti' 
dum capitis circuitum ligetur retro: aliud vero cum 
alio tranfeundo per collu m, ligetur a parte anteriori 
fub mentone. 
Odauum documentum eft quodadcautelam, u 
aliqua fquamaoffi reman(it,cum vinoadminiftretur 
audader: (fi non fueritfebris.)ill£puluis capitalis eft 
pimpinella,betonica, gariophyllata,vaIeriana,ofiRl* 
daret quantum de omnibus tantum de pilofella» 
Nonum quod fituetur 8c iaccat vulneratusin pri11 
cipio fuper partem, in qua minus grauabicur;poft V* 
ro fi fadrfaniem, fuper locum vulneratum, vtfanft5 
polfitmelius excolari. Ethis praemiffis 
communibus veniendum eft ad curam 
differentias* 
Veuulncrecdpitisfafio per indfxoncm abfaue 
craneifraftura. 
iSi pff fimrdrv a^^lue depcrditiocfubftantiae, fa* 
DlCltlimplex tul.)&|igetur;& vtalia vulneraC» 
retur, &incarnetur. Siautem fuerit cum 
ne fubftantioe, regeneretur caro, Acutis cicatriretur 
cum fuislichinrjs 8C proprias pulueribus, vnguentfo 
8C emplaftris:&vtcaetera vulnera tradetur. 
Quodautem futura fit vtilis non foIumintaliM1* 
fimplicibus vulneribus capitis,fed in multis alrjs n0*J' 
paruis,inrellige ,fed magnis: probatur 
eft vtile multis vulneribus capitis, quod 
nere partes diftantes approximatasinidem. EtcuU* 
hocprohibetaeris alterationem,quae eft multum n0' 
ciua.Sed futura eft huiufmodi i tertio techni.& ther*' 
peutices per totum, ergo etc. Et ifta fuit intentio 
in quarto diccntis.In filfuris vero in quibus 
eft nifi fcilfura, fi eft plurima, fuatur. Et quod eft f°r/; 
tius, loquitur quando eft cranei fradura.vt patet pcft 
proceffutn capituli* Et ndfater dicit Q eft neceffariou1'  talis fi fluta cfletinfummitate capitis, non fue- 
p tUr5 led in lateribus bene fueretur, vt dicetur infra» 
t c lar>ctalcm futuram concedit Guilelmus de Salicc- 
. Eanfrancus, 8(. Henricus: SC in tantum Henricus 
°nceffit,q7fibifuitvifum quod Theodoricus eam 
nccflerat,qui contra Auicennam, vnacumappofi 
Oneoleirofa.penitus negauit, 8C male:Nam multo- 
,es Auicenna, 8c Paulus conceflerunt, 8C iubentin- 
nderc vulnus capitis cum oleo rofaiad fedandum 
ll° ®rern, quando vulnera pertingunt vfquead pcl- 
culam neruofam cooperientem carnem. Etad mol- 
adCan^Um adherentia, vtlcutus extrahantur. Et 
reprimendum acuitatem, quando volumus pan- 
nulos interiores mundificarecum meile. Necratio 
c°rurn Valctquantum ad futuram .* quia ligatura in/ 
j^rnaduain capht eft multum defecfiiua, vt dicetur, 
fu CC^uantUm adoleum rofatum;quialicct vnftuo- 
m maculet vulnera fimpl/da:nihilominuscompo- 
acurn dolore, &glfjsdifpofitionibus indicantibus, 
eu m re<fiificat& emendat. Medicare enim femper 
ubct GaUndicationes aduerfantes, 
Er minere capitis fafio per incificnem cum cra* 
na frafiura non penetrantev 
aute^ma§^m:autParuurn* Siparuu 
., quod rimulam vocauerunt mu!ti,eo 
modo curatur ficu t praecedens fiuefraduracra- 
e,*quiain tali vulnerepaucageneratur fanics.Etpro 
Ptereius groflltudinem pertaiem paruamfiflurade- 
Cendcre non poteft. 
Si vero fuerit magnum, aut eft in lateribus capitis: 
utinfuperioriparte:Sifueritinlatcribus, eadem etia 
*u ra cu ra tur v t prim u m fi m p 1 ex :nifi q u o d i n i nfer io 
‘part* ponitur tenta: vt fi aliqua materia retineba- 
fn illa fiffura, per foramen tent£ valeat expurgari, 
I “n fuperiori parte: non fuatur: fed fiet ibi cura. Ga- 
enusin lexto therapeudees dicit. Simpliccsigitur ru- 
L.,r? vfquead difploam , id cft medium duarum ta- 
J* arutu craneipcrucnientcs, diftorum roforum, fci 
0 ct ruginorum ftri<ftorUm indigent: effeautem eos 
Portet multos quidem quantiratern.mon aquales au 
111 magnitudineivtnoncareatvltimoopus.deindc 
nudatto fecundum confuetudfnem patiente offe, 
quidemampliori.Tecundo veropoft ipm 
$ifT °n’ Ec deinde ita confequenter alrjs vfque ad ftri 
f!?Um‘^0C autem utcr,dum in ipfa difploe. Dein * 
c^nfr^°r a^ non rec]uinE curare ficcis pharmacis 
ph i. vfc^in finem cuqsquae vocatur ce 
de quibus in fine capituli fiet fermo cum fuis 
q exiccatorfjs, 8C alrjs auxilfis opportunis. 
are autem iftud vulnus nonfuitur.quiaexiftes in 
fruhi?CaPitls non eftpotens expurgari per fe. Etnifi- 
ftCc ‘^erctur fanies,& cum lichinrjs et alrjs auxilrjs dc- 
buiaretur: P°fPet retineri aliqua materia in medio 
bus^J11 ‘ ‘kf putrefieri, 8C putredinem in offi- 
* fafto cum incijione cum frafiura cranei: 
, 'lnc dcperdittonc fubftantix ufquead interio» 
rem fuperficiem penetrant*. 
D E V V L N E R I B V S MEMB. ORGA. 
Tale Vulnus T hab"'l’uir'7 > ;fcd cft 
planum oC arqualc. bilquirlasquae 
poffent pungere duram matrem: fquirlis 8C afpcrita- 
tibusplanatis S>C aequatis cum lenticulari,etalfjsinfrru 
mentis eodem modo curatur vt immediate fuit di- 
dum. Et hoc cft quod dicebat confequenter Galenus 
fn eis vero quae vfquead merynga perueniunt, fi- 
quidem fucritfola ruptura &fdflura, SC non caflfatu- 
ra, praedidisraforijs vtendum. Er hoc quantum ad 
illa que funtin bregmate,id eft in fuperiori parte. In ii 
lis vero quae funtin latere, non multum curauir de in 
ftrumentis: nifiquod Tuerentur, & cum tentis 
dificarentur. Et hoc in fine capituli narrauitin duo- 
busexemplis. Vidi deniquebregmatisquidem osfra 
«fiumrquod vero cft deinceps os vocatum temporis, 
vbifquamiformes immifiioneselTeaccidir, vfquead 
multum maximam habens fcifluram, quam nosom- 
ninonon tangentes: fed folum abfcindenresea qua£ 
bregmatis, curauimus hominem vt adhuc vitiat ab 
annis multis. Si vero osbregmatis reliquerimus, ita 
putruiifetmcrynx, quaefubiacctanrequam fracftura 
porofaretur calluquc contraheretur.Galenus dat cau 
fam vtriufque curae. Nam fi nullus ex patientibus 
ichor intus fluerer, fuperfluum ciretabfcindere os. 
Modo, quia in tempore quod efi: in latere ex patien- 
tibus ichor nondefccndebat: 8C fi defcendebat,in!o- 
co habili erat ad expurgandum: propter hoc no erat 
neceflarium cum inftrumentisabfcindere. Sedin bre 
gmate, quia non erat in loco habili ad expurgandum 
jchores: im mo potius ad retinendum: pro tanto fuit 
neceflarium ampliare: 8C cum lichinrjs 8C altjsauxilfjs 
oportunis ichorem prohibere, 8C generatum extra- 
here 8C deficcare. 
In alio vero exemplo eodem modo fedt:quia du- 
bitabat, quod moueret cerebrum propter duritiem 
oflistemporis: S>C per foramen,fiipfumfaceret,cxircc 
cerebrum. Et cum hoc quia per latera exeunt multae 
cxplantationesneruorum nobilium, 
Dc uulncrc cum contufwne cr parua frafiura offis. 
tisapplanabuntur: dC pofteafuppofita prima remu- 
tatione in documentiusfupcrius diftapedapannidc 
licati, aut findonis mollis, infufain meile, & oleo ro- 
fato, defuper apponatur, ipfam aliqualiter cum cau-* 
da probe inter os 8C duram matrem imponendo, vt 
defendat quodfuomotu panniculi non laedantur in 
offe. Et defuper lichinia delicata infufa faftim primo 
cum eadem miftura, Etfupraipfam8Cipfumospc> 
ciam panni etiam infufamivt inhibeat quod fanies in/ 
ferius non defeendat. Antiquitamcn ponebant pe-1 
ciam vniusciphi, 8C erattrupha: quia afliftentesqui 
non erant infecunda rcmutatione,credebantquod 
ibidem loco oflis deperditi remaneret: 8C defuper im 
vulnere carnis ponatur alrj lichinrj ficci vel peda fpo 
giae vtimbibacfanicm.&defuper emplaftrum capi- 
tale perforatiuum, vt non includat faniem: SC vlti- 
mo ftupatas bealneatas in vino calido 8C expreflasj? 
Sc vnam non infufam. Et ligetur ita delicate, quod T R A C; fl l. 
DOC ' I!. 
ligatura retineat, 8C non comprimat. Et quando erit 
bencmundificarum , remoneatur pannus primus:8C 
ponatur puluis capitalis:& continuetur ad incarnan- 
dum:ct ultimo quando eritincarnatuirUpuIuere dc a 
8C cofolidetur:&!inifta operatio 
re Tatis laudo Henricum. 
De uulncreeum contufione abfque fraftura cranci, 
FTT rnnftlinm Auic? materia refrenetur a prin 
jjiLeuiiuuum dpio cum communi remutatione 
de albumine oui. Et fl vis addere oleum roTa.quia mi 
tigatiuum,bonum eft. Poft verorefoluatur materia 
cum vinoTalito, 8C melle.*autcu aliquo ex didis in ca 
pitulo decontufione inTcrmonccomuni.EtflfiatTa' 
nies,maturetur 8c aperiatur, vt aliae exiturae. 
Dc uulnere cum contufione c parua fraftura, 
fc/r Galeni.q? fi fradura eft parua, qd* 
fclt Coniliium curetur vtpr3efata c5tufio;co qu/a 
Galenus non faciendo mentionem de differentia,qua 
vocauitfolum Tedem eorum quaepercuflerunr,tacen 
do etiam de cura: voluit affirmare quod curaretur vt 
alia. Tota cura ftatq? taliter reToluatur, vt faniem Tal- 
tim notabilem non faciat. 
Auiccnna vero in tertio canon.de Toda a percuflio 
ne 8C regimine eius cui accidit com motio cercbri,di- 
cit cp oportet vt fit tota tua intentio in hoc cafu,ut do 
lorcm Tedes quantum potes,8C elonges materiam a lo 
colaefo, vtnon apoftemetur. Et hoc cum euacuatio- 
rieSC attradionead contrarium cum phlebotomia, 
SC clyfteribus acutis , & pilulis cochrjs: etiam empla- 
ftretur locus in principio cum co quod confortat, fi- 
cutTuntempIaftra quae fiunt ex aqua myrti, &Talicis, 
virgaepaftoris, vel ex oleis myrrino,& liliaceo,& ro 
faceo.Et ex pul.ro.balauftiarum, cyprcffi,calami aro 
matid, lentium, chamomillae, meliloti, boli anneni, 
aluminis, myrrhae, olibani, atque cytonrjs confcdis 
cumuino. Erdarcinpotuftocchadcmcumaquaaut 
melle.Ipflcnim cum eo liberantur: vt dicit. 
Et cum egredietur propter percuffionem Tangui- 
nis ex cerebro,oportet vt patientem potes cum cere- 
bellis gallinarum affatis cu aqua granatoru. Et Theo- 
doricus ad hoc facit emplaftrum cum baccislauri, cy 
mino,aniTo,TaIe,maftiche,rhure,atquecribratura fur 
furis, codis cum vino cp mihi placet in fine. Etinifta 
fradura potiones pofluntadminiftrari conuenicntesi 
quiatanquam per Teparuaeaut cum modico auxilio 
adiuta natura poteft eas redificare. 
De contufione cum fraftura magna, 
. r A- n. magna, neceflario eft eundum ad 
*"1 tractura Cit ch,'rurg,'am 8C dilatationem fradu 
rarum,quod probauitGalc.inTexto, & Auicennain 
quarto per tres rationes* 
Illud oportet fieri per aperturam: quod no poteft 
fieri per ligaturam.Sed prohibitio apoftematis 6C de- 
bus fraduris conquaflatis, non poteft fieri in capite g 
ligaturam: quia ineptum eft propter formam vt ibi- 
dem dedudtur.Ergo etc. 
Pr$tcreaquod minus videtur ineffe&ineft,&id 
quod magisTed minus videtur cp in brachrjs: dc i alijs 
oflfibus cfl*etnccefiariumaperirc8Ccxtfaherc ichorei 
quam incapitc: 8>C tameneft neceflc aliquodes.erg*7 
plus eft in capite ncccflariu m propter cerebrum. 
Amplius fi efletaliqua excufatio, hoc eflet per 
didnas. Sed illae non valent fine ligatura, vt dicit:# 
eft verbum notabile. Neceflarium eft ergo in magni® 
contufionibus denudare 8c dilatare aliquam partent 
fradurae, vtpoflimusabftergerc, 8C leuarea miryng1 
ichores.Non audiantur ergo verbaillorum Theodo 
ricorum, 8C lanuenflum qui Teiadantomnem fradi* 
ram capitis cum fuis pigmentis 8C potionibus abfqu* 
chirurgia et eleuarione oflium curare:quialicet dc par 
uiseft poflibile vtdixi: de magnis! tamen nunquam 
vidi.*nequcratio Conciliatoris valet:cp fortes medi' 
cinaeeleuare & extrahere polfuntaprofundo. Nant 
tales TuTpedseTunKpropter enim nimia fortitudinem 
fpecialiterin difpofitis,quod vrplurimu Tuntcorpo' 
ranoftra, vtfupra quartum Auiccnnaedicit Dynus» 
poliunt adducereapoftema. NecillaHenrici q?ipl* 
poliunt curare omnia vulnera abfque notabili laniet 
quia in magnis contufionibus faniem notabile opor' 
tetaduenire therapeutices quarto. Neque q? allegant 
de natura potenti: hic enim de parua intelligitur ma' 
teria:quiain magna oportet contra aperire vt in eifl/ 
pyimateflibquartacofta;flcutinfradicetur.&: magi® 
miror quando dicunt q> vitra quartam diem non V* 
let potio eorum , credebam quod plus valeret pofr 
eo quia vulnus defluxu etdolorcetapoftcmatccftfr 
curatum. Nequedicuntquideflet faciendum,fi pO' 
tio non valeret: credo cp facerent, vt de malo nauta 
dicitur quinto therapeutices,qui propter negligent# 
perdens naucm, deinde dans tabulam cuilibet naui' 
garorum,vtpcr eam,fi pofllt,adipiTcaturfalutem. 
Neceflario igitur eundum eft ad chirurgiam 
fradurarum: quam Galenus fub quodam epilogoi*1 
Texto therapeutices fle ponit. Si vero cum quaflatio' 
ne aliqua fup. magna fuerit, abfeindere oportet quod 
conquaflatum eft, vel per terebcllain circuitu 
pcrforando:deindeita vtcndoabTciTorrjs,velper tOf 
tellos mox a principio. 
Verum quia breues Termones in pradicis nonTuf' 
ficiunt, comentando epilogum Gal. faciam duo. 
Primo promittam odo documenta valde necef' 
Taria ad operationem iftam. Deinde ponam operati 
nem concordatam per Galenum, 
Ium,& Auiccnnam. 
Primum documentum eft cp non exerceatur ope 
ratio in eo in quo virtus eft debilis: quia Tecundutf1 
Gal.fecundoaphoriTmorum vbi eft indigentia, n0& 
oportet laborare. 
Secundum cp ante omnia promittatur, 8C 
tur de periculo, vt homo cuitet Termones ftolidorf' 
in quarto canon. Auiccn. 
Tertium vt in operatione fugiat comifluras qua*17 
tum poterit: timendum enim eflet de caTu 3C IxRofi6 
durae matris, vt in anotomia fuit didum. 
Quartum cp caueat dc plenilunio: quia in co cere' 
brum augmcntatur:et ad craneum 
in tertio de criticis diebus. 
Quintum cp dilatatio fiat magis in loco decliofa/ 
ri: quia talis eft aptior ad expurgandum, therapcuii' 
tertiodecimo* DE VV CNBRIBVS M E M B. ’0 R G A. 
Sextum q?m dilatando non confcquatur finis fiflu 
raIUm, fiifficif enim fecundu Gale.auferre tantam de 
0 lanies polfit expurgari. 
Septimii q? fi os quod debet extrahi, repugnat cx> 
tra&iom:cum oleo rofa.infundatur ad hoc: vttaliter 
mundificctur,quod indolorofe extrahatur. 
quod citius quam poterit,expedias te 
e operatione maximein comprelfione, 8C pundiO" 
r,cpannicuIorum:quiaadifi:a citiflimcconfequuntur 
apoftema& accidentiamala: nequein defcenfuma- 
tcriei dc fup erius fper cs alias: expedes in aeftatc dic fe> 
POmamrnequeinhyeme 
t|4rinpanniculis€(Tefada ta!isimprelfio,quodopera 
tJo non valeret. 
operatione concordatam per 
Cenn5.inuenio in quarto,qualiter inquit fit curatio, 
n°sdicemus in hocilludquod dixerunt primi. 
qniunt: oportet vt radatur in primis caput 
u* Effiantineo duaefilfuraefecanrcs fefecundufigu» 
larn crucis,autfecundum figuram cifre de.7.vt dicit 
anfrancus:& oportet q> vna carum fit fediopercuf 
l0ni’s: deinde oportet vt excorientur anguli,& difcO 
°pcriatur os totum qua(Tatum,in quo debet fieri con 
.Quatio. Quodfiacciditindefluxusfanguinis, opori- 
/tVt impleatur vulnus cum pannis infufis in aqua 
aceto: aut cum albumine oui.Ht fi non accidit flu- 
impleatur panno ficcotenui:deindc pone fuper 
. Pmtn puluillos in vino 8C oleoinfufos: 8C admini-* 
ra ligamentum quod conuenitadillud:ira vt cum 
Ueric mane, fi non acciderit aliquod ex accidentibus 
Ir|alis3tucincipias cauareosfradum. Etilludeftrquo 
lam oportet utcu facias federe infirmum, fecundum 
quod conuenit; deinde oppila aures cius cum lana, 
aut cumcotone, vt non ludatur cx voce percufliois* 
folueligametum vulncris:ctauferpannum exeo: 
abfifi-gejpdjm. Deinde duobus miniftris, 
ttcncamcum panisfubtilibus angulos excoriatos: 
j,L 1 Pangantur cum filo, poterit hoc facere vnus.& 
■ nc|! os iucrit debile, 8Cparum fetcnear:fcparaipm 
c ficfirncccfie percutere 
tc ni malleo,fiat cum facilitate. Si autem os fuerit for> 
5 Oportet vt perforetur cum trypanisforaminibus 
cj,u t,s vnumpropealiudadquantitatcmtafte,fecun 
v°1ucr 1S exP^11 cre d e offe: poftea cu m i nd 
Uf! aracum vno foramine ad aliud foramen,quo> 
met:tfeparatum os.Ettuncipfum cum 
tr:,.e eua*& ipfumcumdigitis,autparuistenaculiscx 
las' ij* vero cu lenticulari & malleo omnes fquir 
*"er a‘rP€ntatcs & vulnus carnis 8C olfis cu 
‘tUr5ut fuit didu defradura cum olfis deperditioe. 
De corregione accidentium. 
aP0^cma5qu0^vrP^ur,mum «ue-j 
1 nit propter comprclfioncm, & pua 
fr,- ram tencaru 8C ligametorum, autpropter 
ucProPter malu regimc:runcfeftinaad eleua 
cu D]i ||/cParationecaufarum. Etfubtrahe materiarii 
cGcu cboromia,&aIrjseu2cuationibus: 8C mitigalo 
Mis i ljn°lcoro.calido:aut cum aqua calida dccodid 
C lc?’Joenugraeci,feminislini,chamomill3e,& R' 
datUr.m * ~ cmplaftrum demaluis:& hoc mulculau" 
tjf n * °i autem nigredo acciderit i n meryngibus 
tUrc Ura medicaminum,abftergatur, 8C mundifice^ 
m meile 8c oleo rofi Quod fi acciderit ex feipo*. 
8C pcruencnt ad oculum cum flgnisalijs matis! tunc 
oportet ( vedidumefi) q? non confidas de fallitein- 
firmi.Nam illa nigredo fignificatfiecundum quod di 
cicPaulus caloris naturalis defirudionem. De carne 
fuperflua &alrjs accidentibus di&um eft in ferino > 
necomttiuni. ■- “» -3 
De medicinis capitalibus fit fermo, 
T7T _*. . vulncriscapidsin principio quoufiquc 
ivieaicinx akapoftcmatc fueritfiecurus,debcncfic 
fc mitigatiuae, qualis eft mifiura trium parciu olei roC 
ct vna mellis.Ec tamen fenex fexro therapcu.oxymcl 
apponcbat.Ec fi dolor non infeftabat,ad melius rnun 
dificandum debenc cfle econucrfo cresparres mellis 
vna olei rofi Poftquam au tc fuerit fiecurusab apo- 
ftemate,debet efic medicina dcficcatiua fine mordica 
rione:qualisefipuluiscapitalis,quififficcundum Gafi 
de iri ilirica, orobi farina, manna, quae eft dius minu- 
tuirUarifioIo.cordds radicis panacis.Brunus vero ad 
dic myrrham,fiarcocolIam, SC fang.draco.Lanfracus 
vero et GulieImus,myrtillos,et nuces cyprelfi. Em 
plaftrum capitale de betonica quod ponitur defuper 
fecundu Hcftfif&i fic fit.Re.fucci bechonice,fucci pla- 
caginis,fiucciapfj colatorum, analib.i.relin£,cer£ no- 
ux,ana quartam.i.terebinthinae,lib.i.coquantur pri- 
mo vfqjadfuccomm confumptionem.vltimoadda 
turterebinthina: 8C fiatemplaftrum. Emplaftrum 
de centaurea quo ego libenter vtor, in vulneribus ca 
pitis: fic fit.Rec. ccntaure? mi.M. v/. temperentur per 
vnamnodemin vinoalbo:deinde coquantur adeo 
fumptionem mcdietatis.‘deinde colentur: 5C colatura 
bulliatur vfic£ ad fipilfitudinc mellis, de quo recipias* 
, vnc.ifj.laAis mulicriSjVnc.q.terebinthinaejlib.i.cerae 
’ nouae,quartam,i.refine,quartam mediam,rhuris,ma 
ftiches,gummiarabic£,ana vnc.i.fiatcmplafirum. 
Potio ad vulnera quaein capite didaeftin illius capi- 
tuli documentis» 
Dc infirumentis cum quibus fit operatio* • 
T fil- nfn capitalia fiunt fex, & debent effie dc 
imtrumenta qUaijb€tforrnacrja;mafUS5nifniIS)CC 
medium. Primo fiunt trypana fieu trapana, quae fiunt 
ad faciendum foramina pro olfis elcuacionc, & fiunt 
diuerfiorum modorum. Galenus facit eaad modum, 
cerebelli cumquadam circuuolurionecminence pa- 
rum fiupra eam acuta extremitatem,quae cfi: in terebe! 
Ia.‘vt perforando no cadat fiupra dura matre. A) 
Parifienfesad euitandam multitudine formarum* 
quae debent efle fecundu m fipilfitudinem olfis, loco iE 
1 lius eminentiae faciunt trypana forata fiuper acuitatei 
&C cu vna cauilla mutando per foramina:adapcant ca 
ad fipilfitudinem olfis,vt apparet. B 
Bonon.ea faciunt ad modum lance$, quia pars afii 
tapoteft intrare, & lata prohibet vt contra volunta- 
tem intus non cadat. C 
Duo fiuntfeparacoria ad fieparandum de vno fora 
mleadaliud,&fiunt duaruformaru:primagalIicana. 
Secunda Bononicnfium* 
Et de eius cauda poteft fieri clcuatorium. 
Tertio autem fiunt eleuatoria ad eleuandum os try 
panacum et fieparatum. D 
Quarto fiunt rugina ad amplianda fiflliras:& fiunt 
ad modum ruginaefuficariorum. E 
Quinto fiunt cftinftrumentu multu 
laudatu a Gal. quia multu applanat:& fieparatafiperi- T R A C. I I T. 
D O C. IT; 
tatesfcparadas cu fecuritaterproptercmincntialenti' 
cularem quahabctin capite. Et eftin forma fcindipe" 
niumculenticulainacuitatefua. F 
Sexto cft malleus adpercutiendu retro lenticula-* 
rc,& debet effe de plumbo, vtinparua quantitate ma 
gispodcret3&Tonet magis obtuTe:vthic. G 
beuulncribusfaciei er partium eius, Cap, IJ* 
VVIncra faciei vitra intentiones comunes quali 
tumadeiustotal/ratem nihil habent proprii* 
nifi cp quiaeft membrum dccoris,& honorisfitacau/ 
te tradentur q? vniones et cicatrices non fiant turpes* 
Et ideo vbi erit poflibile fuere cum cum pecrjs pano' 
rumvtdidumcft, fiat, vbi autem non erit poflibile» 
ct fuerit pars carnofafixano mobilis fufficicnter,fua' 
tureum filo futura feparatorum pundorumivbi ve 
rofueritpars mobiIis,fuaturcumacubus inuolutis re 
manentibus in loco. Si autem pars fuerit ficca, fuatur 
futura pellipariorum. Et vbi erit poflibile ligare liga7 
tura incar nante, fiat. Albuc.autem nafum, aures, 8C Ia 
bia dum funt fanguinolcnta, 8C recentia, aut renoua' 
ta cu fcarpello, aut raforiorfuere praecepitfutura qu£ 
dicetur in ventre. 
Verum quia facies quodamodo participat cum ea 
pite in rotunditate 8C figura fphf rica:dcficiat ab illa H 
gatura. Et cum hoc accubitus eam relaxat, neccflarn* 
eft ea mediare appropinquado melius quod erit pof7 
fibilead incarnatiuam. Et propter hoc efl: confilium 
omnium operantium,q> vulneratiin fadehabeantirt 
capitccoffamfeu capellinam de panno lineo forte,bc 
ne 5C firmiter ligatam cum capite, in qua omnes liga/ 
turaeconfuantur.Etiam eftneceflarium:quiafades efl 
plurimaruparuarum particularum:q>Ioco ftupata7 
rum,aliquado ponantur pani duplicati aut triplicati» 
vt melius applicentur, 8C Icuiusrcmoueantur. Quafl 
tumadfuasautem particulashabetproprium* 
Vrimodc uulneribus oculorum, 
VulnmcKuloram 
pinquitaccm ad ccrcbrumnmo vidi multoties,quod 
etiam atteftatur Bertcucnutus, propter vulnera circi* 
ftantiarum oculi,fequi oppilationem neruorum op*1 
eorum, 8C catharaeflas. Quid ergo dicam quando fi,e 
rit in fubftantia ocuhVccrtum cft,q? fi effundantur hjj 
mores, fcquitur dcftrudio oculi, & ipfius adus. E t 
Gal.in quarto de aegritudine & fymptomate viditij7 
Ium puerum pundum graphio ex quo cifufafuit co' 
feftim aquofa humiditas, curatu.hoc fuit de raro cd1 
tingentibus. 8C potuit eflefecundu naturamrnon ob' 
ftante q? Rabbi Moyfes, quafi deridendo Gal. dicit ty 
fuitdemirabilibusipfius; partes enim fpermadeae & 
pueris quotidieregeneratur ut videtis. Cura eftfc' 
cundu lefum, prohibere materiam ne fluat ad 
Etfifanguisnoncxiuerit,colIyrireturcum 
modica camphora.Si autc fanguis exiuerit,cu 
curetur:quia ad hoc multam habet virtutem, ct p^11* 
fuper oculum albumen oui:& ligetur cum inftita Bf/ 
miter. Beneucnutusin hoc cafu fu me laudat gemii*13 
ouoru agitata 8C dudain mortario in forma vngucfl 
ti.Et vocat hanc medicinam virtutem a deo datam* 
De intrantibus in oculo. 
C* * a!iquidintraueritinocuIo,&vulncrcf£J 
Dl autem dolorct,& offendat eu:quod fit veluf 
mus,puluis, lapillus, aut palea,fiue ariftajprf cepi£ lc' 
fus diftillare in oculo lac mulieris vel aquam duRcfj 
pluries;quiamundificat cum,& extrahit omne 
in cocadit:&finon recedit r eu er fa palpebras:# 
des hoc,inuoIucftillum, aut digitum cum pano m. 
uilineOjSCabftergeilludr&lfi nimis feteneat,cum P*' DE V.VLNERIBVS M H M B. Q R G A.T 
tfcarcolisrcmoucatur. Et diftillain oculo lac mulieris 
Pellam nutrientis» 
Adtarfen er fanguinem qui infra oculum euenit pro» 
pttruulnera zrpetcuffiottcs, 
Laudat ledis lnftdIationem laftispuellae, 8calbu 
minisoui, Scfanguinis columbini, 
fub ala. Et emplaftrarc oculum cummedul' 
a panis in vino infula eft optimum» Et fi non diflbl 
atur, diftilla in oculo aquam ameos SC falis 
fomenta oculum cum aqua dcco<ftionis hor-* 
, hylfopi ficcf. Et fi non recedit,accipe claram 
ffuam,in quaftctcritarfcnicum puluerizatum,erpq 
0*n ° ht ex his quae proficiunt tarfeeft ficf* 
Xpod Rcdp.fedengabluti ,drac.iq.seris vfti drac.ip 
COrall/,margaritarum non perforatarum,anadrac.5. 
§unirni ara. dragaganthi,anadrac.rj.Sr.5. piperis gra- 
drac.i.arfeniciru.fang.draco. 
catabie,ana drac. 5.fiant fief cum fanguincgalli 
ru®* & vtantur cu m lade puellae» 
D c uulneribus palpebrarum, 
uantur cum acubus curuatis: 8c fi 
F r fierctfuturacumcauillis,proptermO" 
palpebrarum, magis cllettuta,fpccialiter quado 
ea pilorum cft incila:tatae enim cartilaginofitatis eft 
difficulter vnitur.SC poft cum polueribus, 8C pan-' 
18 bene fuftinetibus,artificialiter et ingeniofe ligetur* 
De uulneribus nafi. 
vulneratur :quandocfe fran^ 
Nalus quandoque attcrifur, & 
Hic autem proprie agetur de vulneribus et 
J^ifionibusjquiaplurimumacciduntquam reliqua: 
tamen comuniohis dicetur 8>C dealrjs Vtdcca*- 
Nafus quandoc£ abfeinditur 
jai*Huanciocjj non: 8C tenet fecum carne 
*eft10rUni* nafus cx toto ceciderit, amplius non po 
!^uniri:unitio enim in organicis eft impolfibilis in 
rt,^techni*Et caufainiudicrjs 
dicantgarruhtores. Siautem extoto 
fc n.£Ueritincilus, fifanguinolentum eft:autfi no,qcP 
ter- Cand°rcnouetur Vl,lnus>fuatur cauteSd decen 
gj ‘ co modo quo didum cftfupcriusdefuturacum 
tot punfta quot crut necclfaria. Et fi acus 
do C n<^n P°^unt bene ad futuram adaptari, calcfacie 
dq?as n*gnccuruentur, 8C imponantur in naribus 
tiis* tCrntae rotundap de ftupis: aut cannulatse de 
»ia pl^crisa vt acr bnies fua poffint habere 
(i t Poft ponatur applicentur plumaceo> 
C jailno decenter fafti vnus in quolibet latere: 8C 
quicoprehendattotum balneatiin 
Calid Parationc cum albumine oui, cum vino albo 
vd v*‘ erit necclfe, curetur cum cmplaftro 
tUr,„n^Uento Incarnatiuo Qc confolidatiuo, 
ingeniofe» : 
w Ligatura nafi, 
ligatura l^lusPartlcuI? multi a!tercatifunt»Al 
dCre buca.cnim 8C Auicenna, eam defen- 
fihiCr et Theodoricus: (vtfacit 
edcre Henricus) prjcipiunt ligare cu duabus U 
gaturis, vnamfubtusnafum ad fiiftincndum, aliam 
fupcr nafum ad tenendum medicamina. Rogerius SC 
Guilelmusligantcum vnabinda incifapcr medium, 
vnde nafuspolfittranfire ad modum capiftri. Hem* 
ricustotumhoc reprobat.immo dicitqcfmelius 
ret fine ligatura: quia fi ipfa cft ftridior,nafum 
mabit:fi laxior,paru proficit.Et vtraq; in fo m no po-* 
terit nocere ex compreiTione 8C verfione et motu in-* 
ordinato. Nihilominusincafu cocedit,q?ligeturfub 
tus:& ffondefuper. 
Ego autem de hac altercatioe parum curo.*quiavt 
dixi in facie non poteft dari certa regula de ligatura iti 
carnatiuarquare quilibet faciat,fecudum q?perfuum 
ingenium melius inuenire poterit: duntaxat q> in ca- 
pite fitbona coffa, aut capellina,in qua fuantur ligatu 
rae, 8C cp fuendo 8C ponendo fatis de ftupis 8C idoneis 
fuftentamentis,vtpr£cipitTheodoiicus,mcliori mo 
proximatas,et medicamina applicata,fuffkic. Si au 
tem nafuselfetinfrigidatus,&alteratus, confuIitHen 
ricus q? cum caliditatc naturali pullorum tantum 
lefiatqjredificetur. Siautem non poteft reAificari,rc 
moueatur, 8>C tardius quo poterit propter diffamiam 
popuIi5Iocus curetur et iletprima prg 
paratio per tres aut quatuor dies. Aliae vero bis in dic 
remutentur» Os nafiinfra.iS.dics fperatur quodre 
ftaurctur, In fradura additur qjcumintromiffionc 
digitorum, autalicuiusbaculiabintra, nafusfuftcntc 
tur, 8C ab extra cum manu altera aequetur.Et poft in- 
tromittanturteritaeconucnientcs &iuxta:&defupcr 
plumaccoli in primis infufi cualbumineoiii: Etpoft: 
cumdiachylon,in quo farina volatilis &puluis rub». 
cum oleo rofa.fuerit malaxafa:& caute fuftineatur et 
ligetur. Et quando cum fraAura fuerit attritio, cure-* 
tur vtaliae contufiones* Si autem eft cartilaginis fepa-" 
ratio,co ngluti netur» 
De uulneribus aurium CT labiorum, 
KTt ‘1 ». propriumifuantur. Seligentur mc- 
Nihil habent iioJmodo qu0 erit poffibile: 8c vt 
alia membra carnofa curentur» 
De uulneribus coUi,zr partium eius* Cap, III* 
V Vlnera in collo quaeda fiunt in fola carne: qua- 
dam vero in oflfibusfpondylium: quaedam in 
ligamentis latcralibus:quaedam vero in venis organi 
cis:qu3edam in vrjs ciborum 8C anhelitus: Proptcrca 
quod vitra intentiones comunes habent propriam 1« 
gatura. Etaliqua,ppria,pgnoftica, SC pauca curatiua* 
I ' ti tt * incarnatiuafit cubinda longa duo 
rtlin capitum,ponendo medium 
bindaeab oppofita parte vulneris,voluendo collinet 
ca ducendo fecundu crucem fupra vulnus: SCpoftca 
faciendo tranfire per fubafcellas,reducuntur ad collui 
id rcuoluendo:Se ibidem fuendo. Et fi eft capcllinain 
capite, fuatur cum ea vt eam manu tenear, q? non dc* 
fccndat.Ligaturam medicaminum rctentiuam praeci 
pitfacere Rogeriusita.fdndatur ligatura ab vtraque 
parte:8C duo brachia fuperiora tranfeundo fuper 
res ligentur in fronte.alia duo inferiora tranfeundo 
fubaicellas ligentur in pcdore.alia vero duo mediali 
genturper medium collu D O C. II. 
VrognojHcatio. 
autem 8C indicatur de vulneri' 
P rognoiticatur bus colll-pcr R0ger/um:q> r ncr 
uus fcu chorda incidatur in collo, raro efl: vt de caete*- 
ro collum liberum habeat motum» Amplius dicit, 
Cp fi vulnus veniat vfquequo exeat nucha, mortale 
& incurabile iudicatur.Nam paffiones nuchae fimiles 
funtpafllonibus ccrebri:vtinfccundo,de vtilitatein 
anotomiafuitallegatum. Siautem non perucniatad 
*nedullam,licet Ut curabile, timendum eft propter lac 
iionem neruorum orientiumabi!lapartenuchae,de 
nocumento fenilis 5C motus neruorum & membro*- 
rum,ad que delegantur nerui, * 
* 8C infra de fradurafpo 
dylium dicetur. Propterea vulneraquaepertingunt 
ad neruos rcuerfiuos, perpetuam generant rauccdi* 
nem.Et fi pertingunt ad quendam neruum, quitran' 
iitiuxraaureSjdicitur q? nuquam generabithomo. 
Deincifione cuiufdam venae fpermaticae efttrupha: 
vtfuprain anotomiafuitallegatum.Propterea vul<* 
ncra venarum 8C arteriarum groflarum funtpericu*- 
lofarquiapropter hemorrhagiam ipforum, citoexha 
Iaturfpirirus& vita. Amplius didum eftqjuulnus 
■meri 8C tracheae arteriaefunr periculofa: quia habent 
Pernicium 
difficilisconfolidationisrcjafunttranfitusacrisetcib/. 
Curatio. 
Q^mmiiSSS^^lSS^ 
SCcum pul.&vino:&.alrjsauxilfjs curentur. Qua*' 
tum ad neruos 8C chordas etiam fuantur profunde:et 
cum oleo vermium dC emplaftro curentur. 
Quantum ad venas 8C arteriasgroffas:fuantur .* 8C 
cum puI.Gale.& pilislcporis cum albumine oui em* 
plaftrentur.Et fi hoc non valet,excorientur capita u? 
narum,6C ligentur vtfuperiusdefluxufanguinisfuit 
didum* Quantum ad vias aeris 8C cibi: fuantur: SC 
cum puluere, 8C cum alrjsauxilrjsab extra tradentur 
Ab intra dragaganthum, aut diafimphytumad lam' 
benduminferiustribuatur. Quantum ad nucham, 
infundatur vulnus cum oleo rola.calido, 8C defuper 
ponatur l principio vitellus oui vfquequo dolor fuc 
riefedatus. Poftquam autem fecerit faniem,mundifi-- 
cetur, 8C incarnetur cumifto Guilelmi, 8C Lanfrafi' 
ci» Re.mellis rofa.colati, vnc.iirj.farinaehordei,vnc. 
j.terebinthinae, drac.itj.cerae, rdinae,ana drac.rj.thu* 
ana drac.5.olei maftichis, drac.irj.fiatemplaftrurn* 
Dc uulncribusomoplatarumc? brachiorum, Cap, IIII. 
VVIneraiftorum membrorum nihil habent p 
prium nili prognofticationem, 8C ligaturam» 
& fituationem: 8c fiunt quandoque in carne; quan** 
doqueinoflibus. 
P rognofiicatio. 
Tnrf tratin* vu^ncr3 fpatularum, propter neruos 
qui defeendunt ad brachia,funt fufp eda 
de dolore, & amiflione fenfus 8C motus brachiorum* 
Propterea vulnera plicaturae cubiti,funt timorofa: 
propter venas groflas: quia magnam faciunt hacmor^ 
T R A C. m. 
rhagiam. Amplius vulnera cubiti, 8C omnium iu*1 
<3:urarum,funtTuTpecfla ad dolorem,&apoflematio/ 
nem,& indurationem feu particularem TpaTmatione, 
propter infiltrationem offis 8C ligamentorum:8C pi*a 
pterloci fituationem, quiain baflfo.non enim com' 
plete poffunt mundificari;& ita materia quaeindudE 
tur,remanet,& induratur,8>C motus perditur iun&U' 
rx. De vulneread duos vel tres digitos prope iufl' 
<fturam,iudicatum fuit Tupra, 
Curatio, 
r • ipforum parum differta comuni cur* 
V/lira enim ,njfj^futuravulnerum humet* 
indigetfortitudine:etpropccumcauilIis:propter ffl3 
gnitudinem &C pondus brachij. 
Ligatura humeri. 
PtVrro* incarnatiua fitcumbindaduonnrK3' 
ligatura ponendofpcra de ftupis Tub 
afcella incipiatur per medium bindxibidem,&afcert 
dendo,bindamfupra humerum voluendofecundij 
crucc Tupra vulnus,ligetur:aut Tuatur fub altera afid 
Ia:& totiesficreuoluatur q> Tuffidat. Qux autem 
adtenendura medicamina, fit ad modum vniusm3' 
nicx cum duabus vittisligandoin TubaTcella. 
Et in vulneribus brachiorum,Oportetquod brS' 
chium cum matili teneatur in peftorc 
collu, praeter qcfin vulnere cubitian illo enim opor' 
tet quod brachium fitueturfecundum 
difrumpatur vulnus,ligaturx, 8C Tuflentamenta d\' 
gitorum,& totius manus fiantfecudutn 
arbitriu m operantis. 
Demollificatione duritierum quae remanentp0* 
curam vulnerum illorum membrorum, di&ume‘* 
in parte,in cura fclirolis,S>C dicetur magis infra. 
De uulncrihus thoracis er partium eius* Cap> 
DE vulnere thoracis. Magnum cfl 
ita parum de ipfis maxime quantum ad meu1' 
bra continentia ,inuenimus tradatum a Galeno ne$ 
ab Haliab. neque ab Auiccnna. Quantum autem3 
contenta multa dixerunt. Alios autem qui poft 
tradauerut de ipfis, Tatisinuenimus difeordes. 
Rogerius, Rotlandus, lamcrus, Brunus, Cuilclm 
& Lanfrancus,videtur vellefaltim in 
quod nullo modo ftringantur, neque retineatur 
guis in profunditate eius: fed quod teneantur apc*< 
cum lichinrjs 8C tentis, 8C mundificentur cum vn£ 
tis 8>C emplaftris &lauamentis attractiuis. Etfund 
fe,qa fi materia retineretur intus,recurreret ad 
ad alias pticulas,ct interficeretur infirmus. TheO<-E 
ricus vero 8C Henricus volunt quod omnino cla^f 
tur,&nullo modo ponatur tenta:fed Tuantur fi 
cclfe. Et quod ad confortandum naturam, detur Y 
gmentum cumpul.quod in vulneribus capitis d* 
confueuerunt. Etfundantferquianificitifiimeclai 
retur, calor vitalis per prodicta vulnera exhalaret» ~ 
frigiditasaerisconfundensipTum Tubintraret. 
Nosucro excuTandoGalenUjCtfuosfeqces, etc 
cordando difeordesin hac cura: Quantum efl dejP ' 
Tenti, dicemus illud quod euideter apparet,a fub/ rio •* lnc'P^cntcS. Vulnera thoracis tam a parte ante' 
q riJ}uamab alrjs partibus, quandoque funt extra, 
(* n° Pcnctrantia:quandoquc vero penetrantia funt 
n rajPad°fitatem:&: quae penetrant, quandoq? funt 
uipliciaabfquc vulnere membrorum contcntoru: 
quadoque membra vt cor,puImo,diaphragma, funt 
r j5rata* tvtraque quandoque parum fanguinis 
tijCl Iu*1 acio^tatcrn,ntr,nrecam:quandoq?mul- 
ni. Hae funt differetiaea quibus fu muntur in talibus 
u ncribusindicationes curatiuae ete, 
Caufe. 
Caufcdiftorum vulnerum fecundum q? didff 
1 eftinfermonibus comunibus, 
omnia quae apta nata funt perforare SC incidere, 
. tIagittae,telum,etcnfis. 
Signa criudida. 
Sionnm q? vulnus thoracis penetrat, eft anhelitus 
53 per vulnus emilfio,maxime quando os et 
a>*cs infirmi clauduntur, quae per candelainccnfam, 
Utpcr lanamfeu cotoncm carpinatum pofitaiuxta 
uinus5 dcmonftrantur. Non enim cum intromiffo 
t kcurc probatio. 
«igna cordis vulnerati,funt fanguinis exeuntis ni- 
Srcdo, extremorum frigiditas, fudoris copiofitas,& 
C.°Parn,nuta5& locus fub mamilla finiftra. 
vulnerati pulmonis funt,q? fanguis qui exif, 
q rubicundus, &fpumofus, SC aeger calefit,& rufTit, 
c| locus circalatcra. Illud autem quoddi- 
lell T^enusjde exeundo multum,& abfqp dolore,in- 
r^,tUl*Pcr°s,n rupta vena. 
„ ®igna diaphragmatis vuIncrati,funtfpifTus SC ma- 
?1Us anhelitus,tulfisfonans,& dolorofa alienatio, 
£Utpmliuidum,fitis,&cibifaftidium cueruduatio- 
locus iuxtafalfas coftas. 
q> fanguis defccnditinfra, SC corrumpitur, 
ipfan,atlir,iuxta illud GalcniaphonTmorum. Si ad 
H vcntrcm fanguis effundatur praeter naturam, 
fignagrauitas SC pon- 
atcrum iuxtafalfascoftas, 8C fputum putridum 
mulra,&incipitfebrire.EtcumhisadditIa- 
tct. Ius anhelitus qui exit per os et per vulnus, foe- 
tc^crabiliter:& panni qui imponuntur fanguinc 
SC putrefado educuntur infedi. 
5p3Uc^,catur deiftis vulneribusq>illa quaepenetrant 
r,-. rtc dor fi, funt periculofiora quam a parte anterio 
<0ptrVcnaS,*arterias,&neruos ,& meri,& tra 
cu^?>5<:I,Samentacordis}qujeiacentaparteilla:& . 
j j°c Jaefio nuchae,quae non parua computatur. 
lc*tur deiftis vulneribus etiam q? quae non pc- 
ant>nonhabentpcriculum. cau 
r«m,querantur in fermone comuni. 
t Curatio. 
nCUra vulncru thoracisqu$ non penetrant,vitra 
,ntcntl’oncs communes didas nihil habent 
| , lum:nifilfgaturam. 
c,uaP cl «ncarnaijua fiteu 
a,*teo r binda longa lata incipiendo a 
a vulneris ducedo rcuoluedo duo capi 
4 vulnusfccundu cruce;8c deinde ducendo 8C 
DH VVLNERIBVS MEMB. ORGA. 
rcuoluedo toties qdTufficiat.Et ptcan 
teriori 15ge a vulnere fuatur.Et vt dicit Hencus,annc 
datur fafciola una q trafeat fup humeros,ct altera fub 
coxis. Retenduam medicaminum facit Rogerius 
cum binda lata perforata in vno capite: SC in altero 
incifa:ita quod facitintrare humerum per foramen. 
Deinde drcumuolucndothoracem reditadhumem 
vbiincepit: SC cum brachrjsbindaeincifae ligentur in 
illo humero. Et fipoffet fieri, vtdicit,fineincifioc,vo 
luendo thoracem, leuius efTct ligatura. Pro apoftema 
tibus fubarcdlarumfitcum binda incifaab vtraque 
parte, 8C vna pars ligatur voluendo pedirs ab altera 
afcella,& altera tranfeundo fuper humerum fecundtf 
cutem reducitur per partem anteriorem,8C pofterius 
ad alteram afcellam. 
In cura vulnerum penetrandum, fi conftatper fi- 
gnaquod aliquod membrum intrinfecum non fue- 
rit laefum,neque quod aliqua materia intus defeende- 
rit, fiuc tenta cu cmplaftris 8C vnguendsincarnatiuis 
& ihipadsbalneadsin vino dC ligatura 8C remutado- 
ne tarda, vt alia curantur. Et propter hoc Galenus,8C 
alrjfequaccs,deipfis,quianullam habebant diuerfita- 
tem ab alrjs, non fecerunt mentionem fpecialem. Et 
quodin talibusuulneribus non debetponi tenta, nec 
ipfateneri aperta offenditur: quia tenta ponitur vbi 
neccffarium eft aliquam materiam congregatam ex- 
pellere per vulnusded in talibus rupponimusciTcnul 
lam.Ergo in uanum tenta poneretur. Et fuppofito cp 
effet aliqua,in parua tamen quantitate: natura eam re- 
foluit SC euacuat.Nec de regione dub/tetur:quia for- 
ti naturae nihil efiimpofTiIe: non folum facit tranfirc 
materias per panniculos: fed per medium offis, vt di- 
cit Galenus fepdmo aphoriTmorum. Et fi vis eam iu- 
uare cum tua potione, facere potes. Et cum ponere tc 
tam procederent nocumenta quae dicunt alii dedebi 
Iitate& aeris alteradone, quae nocumenta reputauit 
magna Au en de fquinada,quado inciditur vuu> 
Ia tradatu quarto. 
In penetrantibus veroin quibus membra intrtnfc 
ca funt vulnerata: fi materia nulla defcenderit,eodem 
modo curantur ab extra, vt didum eft. Sed ab intra 
oportet quod dentur ad lambendum medicinae vi- 
fcofae SC glutinofae. Et hoc eft quod dicebatur quinta 
therapcudccs.Siccareigituf oportet, 8C tentadumeft 
omnino perpharmacaextrorfum impofita,&per ea 
quae bibuntur ex aqua, 8C vinofubdli.Suntautcm SC 
horum aptiffima quod diafpcrmato dicitur, 8c quod 
conflictum nobis:quo ad thoracis perforadonesfent 
per vtimur quod ex cafia componitur: SC per diafper 
maton videtur intclligcre Auicenna, dyacodion qd* 
eft diapapaueris vel diagragin. aut diafymphitumt 
per cafiam ca quae ponuntab extra, vt cflent embro- 
chationcs cum vino,aut emplaftra deficcantia:qualc 
eft oleum rofatu, SC maluinum in aeftatefinhyemeau 
tem nardinum, et emplaftrum quod fit ex chalciti qcP 
dixitinprmdpiocatagcni.i.decopofitioe medicamc 
torum per genera,credo quod fit diapalma. Vnde SC 
in quarto therapeutices, loquens de vlceribus intrin- 
fecis capitulofeptimo dicit. Comunisauti omnibu* 
intrinfecis particulis indicatio eft eligere alTuctiffima 
animali] cibaria & pharmaca: fugere vero & auerte- 
re quae contraria:vt aeris,ct cadmiam ?pom T R A tv o IIT. 
D O C. ! IT. 
pholygcm quaecftthuchia, St lithargyrum, St ceruf- 
lam, et fimilia:quia diftum eft in tertio de complexio 
nibus St fimplicium pharmacorum : quodfila, licet 
confolident membra extrinfcca: nihilominusirritat, 
■St aperiuntintrinfeca. Eligere vcrocibaria fiquidem 
In cicatricem ducere, vel glutinare voluerimus, quae 
ifunt auftera,ct vifcofa,& immordacia: velutfunthy 
pocyftis, balauftia, galla,cytinipunicorum, malico- 
,riu m, terra fa mia, terra figillata, fumac, rofarum fuc- 
cus,& acacia,& fimilia:dare autem oportet ca per ali- 
quam ftypticorum decodioncm vt malorum cito- 
niorum, vel rubi extremitatum, vel viris,vel myrti, 
vel per aliquod aufterorum vinorum; duntaxatqcf 
jio fittempusphlegmonis.Adhucautem St corneos, 
quod cit gummaarabi.admifccndo. 
Si vero expurgare voluerimus,abflcrgentia dabi- 
mus moderata. Ad haec enim optimum omnium eft 
mei coftum. Et generaliter cum omnibus talibus me- 
didnisadrniTccndum eft mcl.deductionis enimeoru 
organum exiftit: 8C eft velut vehiculum celeristran- 
fitus,cum eo quod non nocet vlceribus.Non obfta- 
te Rotlando 8C Theodorico, qui de hoc etiam repre- 
hendendo Rodandum, qui iaftauitfecurafle partem 
pulmonis abfeifam ab extra cum puluere rubeo; af- 
lirmantilludidem vidiiTe. 
Si vero in vulneribus penetrantibus cognoueris 
per figna dicta,quod materia ad intra 
lardesin ciuscductione.immo vtcofulit Guilclmus, 
defal.tota intentio tua fit dislocare vulnus, vt mani- 
fefte et libere fanguis ucl fanies generata intus per ip m 
Vulnus pofTit exire,cum tenta bene facta ampla ab ex 
tra,ne cadat intus,et ligata cum filo: vt fi caderet,pof- 
fet extrahi,&infufa in oleo calido* Etpoft precipit i 
Rogcrius qp patiens fupra difen vertatur hac illae du- 
cendo materiam, St extrahendo per vulnus. Vel fe- 
cundum lamerium per tres velquatuor dicsinrjcia- 
jturcum clyfteriinfra pectus certa quantitas vini, vel 
melicrati. St reuoluendo corpus huc illuc, extrahe li- 
quorem, confiderans quantitatem St qualitatem. Et 
3uado minus inueneris quam miTeris,et exiuerit mu- 
um St clarum ficudntrauit, cella & confolida tenes 
femper cotonem vetufium: vt dicit Albucafis, non 
In orificio vulneris , vt fugatillud quod egreditur 
deeo exhumiditatibus. Etfac vt dormiatinfirmus 
fuper vulnus: vt currat quod aggregatur in eo.Siau- 
fem dicit idem Albucafis, praeterierint tres dies vul- 
neris: & non acciderit infirmo fpafmusneque tremor 
cordis malus, neque ftriduraanhelitus, St vides di- 
fpofitiones cius bonas: tunefeias quod vulnus eft fa- 
num , St natura fortis:cui nihil eft impoftibile: vcfu- 
pra fuitdicftum. 
Cura ergo ipfum poft diminuendo cotonem fiuc 
fentam cum fua curatione. 
Si autem per tuum motum,&iniecftionem parum 
facias:vel quodinfirmusnon poflitfuftinere tales rei 
terationcs.*cura vulnusfecundum Guilelmum, dimi- 
nuendo tentam in ipfo, & fupra vulnus admodum 
cmplaftriponatur mundificatiuumtquodficfit.Rec. 
mellis rofa.colati, lib.i.myrrhae, thuris, farcocollse, 
ana vnc.5.far^n^ehordd,far^n^efcenu.ana.qcf, fuffidc 
ad infpiflandu,Etii vis addere modicu de terebinthi- 
I na, bonum erit* Et tunc iudicio meo potes dare tu& 
potiones fadas de centaurea,cofto,nepita,gariophE 
lata,pimpincIla,pilofella,Tummiradbuscanabi',tcno/ 
ritatibuscaulium rub.tenafceto,rubea Jiquirida^n3* 
decoquanturcu vino SC melle.Etadminiftreturqu3' 
libet die de mane vnus paruus gobcletus. 
Siautcm penetratio vulnerisfuerit dubia:necpcf 
tentas in fu fas in oleo rofa.neccum aliqua re poter** 
manifeftari, vel quod ipfe non potuit laimmehtum 
expulfionem materi^fuftincre,& habetgraucdinen*» 
8C inflationem fcu enucham in latere,d^aliafignifica*1 
da quod materia fuper reflexionem diaphragma*13 
fucricaggrcgata:fiinfirmusfueritfortis ct volens, co/ 
fulit runc Guilelmus quod facias vulnus nouum curt1 
raforio in parte inferiori decliuiinlatere infirmiver' 
fiisfpinam, elongando ab ea fecundum longitudo 
: coflarum, dearum rugatione inter quintam dCqvf 
tam coftam vel inter quartam ct tertiam, verum qu1* 
diaphragma refleditur infuacontiguatione cumfp* 
na& coftis vfque ad tertiam coftam & plus,&illa rc 
flexio pofletimpedire exitum materiae, 8C facere mc' 
dico credere quod non penetraueric cum raforiofuf' 
flefen ter:propter hoc melius cft quod fiat inter qua»"' 
tam SC quintam,quam inter tertiam 8C quartam. 
da autem indfione procedatur ponendo tentam!*1' 
fufam in oleo rof calido vfcj-ad profundumtEthojj 
quoufque incipiat faniem emittere. Et facias quod 
hora mutationis fit breuis 8>C cauta: vtaer 
diatur: neque expirado offendat, 8C debilitet men1' 
brainteriora.Cum aurem faniesincipit apparere,m1* 
dificetur locus intrinfccus per vulnus nouum, eu*1* 
Vino decodionischamomillae in plus farinae lupin0' 
rum, thuris, myrrhae: in minus mellis rofad , 
fufficit coquantur cum vino: 8C fiat colatura dcqu* 
cumclyfteri inrjciaturlibra vna, voluatur dCrcu 
uatur infirmus, 8C reclinetur fuper vulnus: ita quO** 
praedida decodio exeat. Et poft ponatur 
da cum mclIerofato:etdefuper mundificatiuum p{\ 
didum.Et ab ifta hora dimittatur claudit fanari V*1* 
nus antiquum.Et quod iftacura fit artificialis,prob*' 
tur per Galenum in quinto therapeudces,qui eam W 
cit Romae in quodam rheumatico apoftema cmjpif-* 
cum in thorace padente:In quo fuit ncceffarium apf 
rire: 8c os coftae putrefadum abfeindere. Afluet' , 
mus in quit igitur in cura melicratum infunderes pef 
vicus , aliquando quidem multotiestuflireeisinclF 
natis in patientem particulam iubentesjmultoticsatj' 
tem agitare quiefcibi!iter.*aliquando vero cum 
co,idcftinftrumento, quod pus attrahit, educere *r 
intusex melicrato refiduum cft. Hocfado vbit* 
pus totum, tum ichoresviceris eluifle confidim1*5,' 
mox pharmaca inrjcimus.Et tunc fupple quando erlC 
conuenienter mundificatum , ceflabimus 8C 
demus. 
Ide probatur per Aui.in tertio can.de empiyn 
ita dicentem. Quando aute eftimaucrisin pleurefi 
teriam plurimam,et non mundificatam in 
ta diebus,nequeinpaucioribus,immofacitcadcre & 
phthifimrtuncneceflarium eft cautcriu fieri cum c^'t 
terio minuto,quo perforetur pectus in loco fank*: , 
cxiccetur materia, 8C extrahatur pauladm, 8C abW' DEVVLNERIBVS M E M B*rS I M P. 
tUr cum aqua mellis, 3C adiuuetur adattradionem 
Cuq mundificata fuerit, perueni ad co 
aurem &fulpedam tenet hanc incifio- 
Qc coefturam cum ferro in talibus emiffionibus 
P curicicis Halyab.i n Termone decimo fecundae par- 
tls ibri difpofitionis regalis. Quoniam, vt dicit, ab 
peccati morte patiens non eripitur, vel in 
gulam rrafir,cui nulla occurrit fanatio.Etideo mu- 
te femper de bona prognofticatione, Sc magna 
•'cquifinone, vtin talibus fxpc didum elt. Ipfc enim 
at vnum modum coqucdicum radice 
& oleo fortiter incenfis, qui non fuit mihi af- 
Uetus:hxc tamen probabiliter funt dida. Si vero, 
dicit Albuca.excufarurfanado talis viceris, tunc 
cias q iam fada eft fiftula,de qua inferius dicetur, 
Dc uulncribusucnlris cr partium 
eius. Cap. VI. 
Slcutin uentrefuntduxpartes,continentes vide 
licet 3C cotentx.*prout in anotomia fuit declara- 
lum:Ita& vulnera quandoqfiuntin parte continc- 
Vulnera ergo ventris qua- 
funt extra, non penetrantia ad interiora:quan- 
voq vero ad interiora penetrant: 8C quxpenetrant 
ad interiora,quandoq funttaliaqnihil prociditde 
interioribus: quandoq vero procidit zir- 
. Us5autintcftina,autquxdamalia. Qux Vero fiunt 
I*1 membris contentis: quandoq quidem fiunt in zir 
~p:quandoqueininteftinis:quadoqueinfi:omacho: 
5guc confequenter: hx enim funt difterentix a qui- 
bus fumunturiudicia,& curationes, 
Iftorum vulnerum funt quxalioru, enfis, 
lancea,fagitta, 8c omne illud quod aptum 
eftincidere,& perforare. 
Sfona & tnrltrto Si§num 9 uulnus vcnrrfs non 
5:5 Q penetrat,habetur per vifumec 
Pr°bam:& quando nihil exit abinde. Signum au- 
q penetrat, habetur quando proba intratpro- 
Unde:8c quado exfjt zirbus,intcfrinum,aut aliquod 
Signum qzirbus cft extra, 8C cftalte- 
atus:quia videtur fubftantia cius fepofa,et venis rc- 
* videtur liuidum 3c nigrum. 
Signum qinteftina funt vulnerata,eft exitus fter- 
Signum qfuntfubtiliauelgrofla,fu 
j, a loco. Nam fupra vmbilicum funt fubcilia, 
ubtus verogrolfa. Signum q ftomachus eft vul- 
. eratus,elt exitus chyli ala ipfo, & locus a parte ante- 
l^0r,‘ Signum q hepar cft vulneratum, eft exitus 
ttguinis, 8c locus dexter. Signum fplcnis, exitus 
e cuICntix,& locus finifter. Signum uerorenum, 
8C regioipforu. ludicatur 
thera.qpericulofiorcs, 8C difficiliores 
ntvulneratioes,et Tuitiones circa mediu ventris q? 
CQCa atera‘e°parcespcoptci*mufculosfunt 
ntradabiliores inrcitinorum cducibiiiores, 
reliqux. ludicatur etiam quia nili citofuc- 
uradreducendum,intcftinainflantur 8C ven- 
recjantur aeris frigiditate, 8C pofteum difficultate 
•“ifiUcuntur* EtiaiudicaturpcrHippo.fextoapho 
Cfco occurratur cgrelfioni epiploi, 
0rtlcntbfiuerirbi:ciriflime:alteracur,6C corrum- 
r»propter qua caufamincidunt de co illud quod 
denudatum SC alteratum eft.medici dicunt qnon 
cft verum vtfemper:fed vtplurimum fecundu Ga- 
lenum in commento» 
Indicatur etiam peripfummet Gal.in Texto thera- 
peu.q facile fanabilia funr grofia inteftina. difficile 
Vero fubtilia.omnifariam vero infanabile iciunum 
propter multitudinem,et magnitudinem vaforum, 
SC fubtilitatem ,& neruofitatem tunicx.fed 8C chole 
ra totam fynceram fu fcipit hoc inteftinu, & eftpro- 
pinquius quam alia hepati. Praeterea in feriora fto- 
machi,quiacarnofafunt, audere oportet curare. Et 
quia medicina inlocoftarepotelt, Quxvcro inore 
ftomachi, in tranfitu folo patientis tangit partes: SC 
cum hoc fenfibilitasipfius curarioi repugnat. ludi 
ciaautem alia, 8C caulx eorum didafuntfuperius in 
Termone communi. 
Curatio vu*nera vcntris quae inferius non pene- 
* rrant, nihil habent proprium nili liga- 
turam fuperiusin pedore didam. Curantur enim 
ut vulnera carnofa cum futura.Si indigent 8C alijs au 
xilfjsincarnatiuis.Illaautcm quae penetranna quibus 
nihil membrorum proddit;ncque aliquod ipforum 
fuerit vulneratum, eodem modo curantur:nifi q Tu 
turam habent propriam. 
<?. . _ quae quidem futura a diuerfis di- 
Sutura ventris ordinatur: quidam, 
vt Gal.prccipit, fuere taliter, vt fiphac vniatur cum 
mirace: quia dele fine carne cum fitexangue 8C ner- 
tiofum, confolidari nonpolTetconucnientcr. Quin 
propter carnis miracis laxitatem fequeretur ruptu- 
ra.Et fit q in pri mo pu ndo acusingredicdo per unu 
labium non tangat fiphac:&poft ab intra pungedo 
alterumlabiumpenetretperipfum,& per totum mi 
rac 8C fupra vulnus nodetur. In fequeti pundo acus 
ingrediendo per vnum labium penetret totum mi- 
fiphac,SC regrediendo per alterum labium di- 
mittat fiphac, SC penetretmirac:& extra nodetur. Ec 
ira per alia punda procedatur quoufquc totum fit 
Tutum fu Hi ci en ter. Alium aure modum affignat Gal. 
8>C Albuca.cuma{Tumir:5<C elt communis moduslc- 
uior,fednofecurior. Eteftq omnes quatuormar 
ginesduoriilabioruminfimulTuantur cu vnopun- 
do 3C nodo: 3C fiant tot punda quot erutncccilaria* 
Tertium modum ponit Albuca.cum acubus pun- 
gendo , vteftdidum:& dimittendoacus, voluatur 
filum fuper eas, vtfaciuntmuliercsin manicisfecun- 
dum q fuit didumfuperius de futura Termone com 
muni:adquam oportet recurrcrepro illa futura. 
Quartus modus eftLanfranci:& eumacccptauitHe 
ricus: 8C eftq figatur acus cum filo a parte exteriori 
in vnolabio: 8C perforetur totum mirae 8C fiphac* 
Deindeabintrainaltero labio veniendo extra per- 
foretur etiam fiphac 8C mirae. Deinde per fpadum 
minoris digiti a primo pundo idem acus cum eode 
filo non incifo non nodato facias fecundum pundu 
Tic. In labio quod fuit vlrimo perforatu figatur acus 
ab exteriori ad intus : deinde inaltero labio figatur 
ab intra ad extra fiphac,SC mirae femper comprehe- 
dendo: 8C tunc prope acum inucnies extremitatem 
fili, quam prius exterius dimilifti:tuc nodentur duo 
cap i ta fili i n fi m u 1 faci e d o i n du ob u s p u n di s v nicu m 
nodum in latere: quia fic nunquam tranfibit filum 
fupra labia vulneris . fedin lateribus.folum appa- 
rebit, Fadafutura ponantur aliaauxilia, 3C ligetur* T R A C/ IUI* 
d o a ii* 
Ligatura vero pedoris hic eft conueniens» 8t rado 
ibi accipiatur. 
In vulnere ventris penetrantein quo particulae 
interiores vulnerantur, St non exeunt. Si vulnus 
ventris eft fiuffidens: autfinon eftfufficiens, q? cum 
!nftrumentoproprio,quod dicetur infra, amplietur 
caute,St extrahantur.EtfiTuturaindigentq? eisprO" 
liceretur, velut eft fundus ftomachi,& groftaintefd- 
na, fuantur futura pelliperiorum: St non cum capi- 
tibus formicarum, quam dixerunt quidam experi- 
mentatores, vtteftatur Albuca. Nam tediofaeft, St 
inutilis, vt apparet de facto. Nonnulli autem, vt 
Rogerius, lamerius. St Theodoricus infra inteftinu 
adcuftodiendum ne feces putrefadantfucuram,im- 
ponuntcanulam fambuci. Alfj vero, vt Guilel- 
mus narrauir, ponunt partem intefd ni alicuius ani- 
malis,autpartem tracheae arterias, vt dicunt quatuor 
magiftri . quod mihi non videtur rationabile, eo 
quia natura intenta adalienorum expulliouem ex- 
pellit, St rcmouet illa de futura: St ita perit finis pro 
quo talia applicantur. Melius eft enimiudicio meo, 
quod furo inteftino, vt didum eft. St ipfo afordi- 
bus mundaro, ponarurfuperfuturam ab extra pul- 
uis conferuaduus futuraru m, St reducatur i nfra ven 
tremper modum qui dicetur. Si verozirbus exi- 
uerit. St denigratus St corruptus fuerit: laqueo, vt 
dicit Gal.comprehcndantur partes dcnigrat£,&ab- 
fdndatur pars quae poftlaqueum in inferiori fine fui 
donis ventris, dimittentes capitalaquei. St fili futu- 
rae dictae inteftinorum extra, vtpomt exire vulne- 
re fufpirato. Facta futura vel in zirbo ligatura, in- 
fra Ventrem, reducantur vt dicetur. Etincondnen- 
ti vulnus ventris, vt didum eft,fuatur:& nullo mo- 
do apertum teneatur vfque ad membrorum interio 
rum fanationem: vt praecipiebat lamerius. St Roge - 
rius.Etinhocfecutus efteosLanfrancus.Etrado eft, 
quia nihil magis offendit membra interiora. St calo- 
rem naturalem, quam contadus aeris a natura non 
alterari. Ex hoc enim incurrunt illud accidens perni- 
ciofum dcdolore. St tortionibus inteftinorum: ex 
quo poliuntfpafmari, St per confequens mori. Et 
cum hoc vulnus apertu m, q> ncccflario fuit magnu 
ad operatio nem, praeparat inteftina continue ad exi- 
tum, quodfumme nocumentum eft vel noduum, 
St pericuIofum.Er talia praeparantur ab extra. Ab 
intravero dentur fibi ea quae dicit Auicen. centau- 
rea, St terrafigillata:St ea quae didafuncin vulneri- 
bus membrorum intrinfecorum pedoris: quiaeda 
competebant iftis: St cauda equina fecundum Gal. 
infexto fimplidum pharmacorum. In vulneribus 
inteftinorum,St veficaeaquibufdam multum com- 
mendatur. Et clyfteria cum vino auftero nigro tepi- 
do,maxime fi perforatum fuerit totum vfq? ad eum 
qui intra porum, a Galeno in fexto therapeu.in hoc 
cafu praecipiuntur.Et diaeta faldm per feptem dies fit 
tenuis: St talis q> non faciat feces, neque fuperfluita- 
tesputrefadiuas,immoconfolidatiuas.Etadhoclau 
dant quatuor magiftri,& bene, iftud pulmetum.Re. 
furfur triticeum,St ponatur per horam in aqua cali- 
da:& fi elfet pluuialis,melius elfet:deinde coletur,St 
apponatur puluisamyli, dragaganthi,gummiarabi 
d, fanguinis draconis, confolidae maioris, pilorum 
leporis?& lingulis diebus ter vel quater exhibeatur» 
Et fi' virtus effet debilis, brodium gallinarum co da' 
rumpoteft dari.Etfiin eo poneretur dragaganthum 
8>C gumma arabica, quae faporem non irritant:opti' 
mumefiet:&aquam decodionis thuris, maftichesin 
hoc cafu multum laudat Guilel mus. 
In vulnere ventris penetrante, a quo procedunt 
intefrina, aut alie particula? non vulneratae, aut vul' 
neratae, 8C fute fiue ligatae: vt didum eft,Gal.8C Aufi 
quatuorhabentintentiones. Prima videlicetadpro 
priumlocum reponere ea,quaeprodduntur.Secun' 
da fuere vulnus.Tertia apponere pharmacum. Con 
fequcnter vero quarta prouidere, vt non pariatu? 
quis interiorum tumorem neq? dolorem. 
Prima completur li vulnus eft fatis magna, quod 
cum manibus fuauitcr comprimendo introducan' 
tur.autper brachia, et pedes eleuando concutiatur: 
8C fic, vt dixit Rogerius, reducentur* Si autem non 
pofluntperiftum modum reintrare, hoc eft, quiain 
flata funr, vel quia vulnus paruum eft: nonne tutiC 
inqui t Gal.neccflariu eft in hoc de duobus alterum, 
Vel Ventoftcatem cuacuarc, vel vulnus maius effice' 
re ? Melius autem , vt puto, q? prius fi' poiTibile fue' 
rit,fomentetur. Qualiter aut quis 
fam a qua vcnrofatur, i ntcrimendo. Quae eft autem 
acris frigiditas. Quocirca & fi natio 
in calefacicndoeft.ipongiamigitur oportet mollem 
aqua calida infundendo calefacere cum caintcftina» 
praeparetur interim autem vinum aufterum calidu*- 
8C enim calefacit magis quam aqua:Sc robur impo' 
nitinteftinis.NSnulli quidem, vt Rogerius, 8C ThcO 
doricus,fcindunt porcellos, aut alia animalia pe?' 
medium: d>C quantocalidiuspoflunt,fuperintcftintf 
applicant: 3C toties faciunt quoufque intefrina fintea 
lefada, SC dcinflata, 8C regrediantur. Halyabbas au,' 
tem praecipit, vt per extremitates in balneo fufpem 
datur patiens, 8>C concutiatur: aut q> inreftina cum 
oleo violaceo, aut cum axungia porci calida, vt di,' 
citlamerius, inungantur, 8C ita regredientur i nteith' 
na. Si vero 8C hoc vtentibus manferit inflatum nite" 
ftinum, praecipit Gal.& omnes, inciderc»de vulner? 
ventris tantum quod reduci pollit quod procidis 
Idonea autem funt fecundum eum ad huiufmodi im 
ciliones vocata 
8C obtufa retro, 8C fecundum finem, 3C non acuta*- 
Quorum formam deferibit Albuca. Figura v&'° 
idonea laboranti verfus inferius quidem deorfun*» 
fuperius dorfum vero vulneratum locum: 
ro fitin nongraueturab alrjs in& 
ftinis illud quod procidit. > 
Secundavero intentio completur, q> per idoncx* 
miniftrum extrorfum cum manibus pellendo cotfj' 
prehendatur tota plaga, SC difcooperiendofucceffi'' 
ue certitudinaliter per medium totum uulnus ft*a' 
tur. Qualis autem erit modus fuitionis uentris, did1* 
eft fuperius. 
T ertia intentio completur fecundum Gal. cu phaJ> 
macisfanguinolentisnominatis, quae 8C in alrjs palV 
ticulis confolidare uulneraper praecedentia monfir* 
uimus,ut fupra:funt puluisfuturarum conferuati' 
uus:& ftuparaecumuino:& emplaftra, & alia au*/* 
liaincarnatiua.Ligario uero,quaeab extra, ad 
his magis eft nccelfaria: quam ligaturam diximus3 
pedore debere fumi* DE VVLNERIBVS HEMB, SIMP.' 
, ,Qyartapars vero curae non modicum ab ea,quae 
p'orum,abfcedit.Oportctenim oleo calido tomen 
ararelanam mollem, Si infundere torain circuitu, 
coprehenderc quod eft inter bubones Si aflcllas. 
™ehusaut eft per clyfterc immittere in inteftinis ali- 
tale. Auiccn. vero in tcrtiocan.decura 
P|fisafchliris perinciffone inquit. Etfortaffe incifio" 
dolor, Si pun<ffura:quare oportet, vt 
effufio olei anethini,autchamOmilini, 
lupcr pun«fturam,& fuper locum incifionis, 
cinplaftra fa<fra cum fcenugroeco, Si fedini, Si fe*. 
j fimilibus.Nonulli vcro,utHenricus,adde 
eridum tales tortiones pcrforatiuas intolerabiles, vi 
111,111 cufale bulliunt, quibus addunt defurfure 
lUtTiq?fpiffctur: Si ponuntin facco qui omnes par-' 
*es dolorofas comprehendit, calidum quantum 
*.er,t effe.&l fupra ligaturam applicant. Et cum infrigi 
atur, cum alio confimili remurant toties faciendo, 
°nec tortiones, Si doloresfedcnrur. De materia, 
Huaremaneretinfra ventris fpatiofitatem, quseno 
P°ffet exire propter futuram,non eft multum curan 
11111: quia nonpoteftcflc multa,cum particulae illae 
°nfintmultum fanguinolcntoe.& vtdixit GuileE 
,,sj natura carefoluct:aut ea ad inguina delegabit. 
ibi curetur fecundum qaliaapofremata in hoc lo 
. curari confueucrunt. De vulneribus,quae fiunt 
j- uorfo , eodem modo curentur, vt duflum fuit de 
r°ndyhbus5&l nuchafuperiusin collo. 
Te uulncribusancharum,cr partium 
eius,' Cap, V 11* 
VVInera ancharum quaedam funtin partibus 
continentibus:quoedamin contentis: quoeda 
Croin extra procidentibus. Quae autem funtin 
continentibus, eundem modum habent cu 
.^ndi quem Si ventris fuperioris. Quae vero fiunt 
1 contentis,quae funt vcfica, Si matrix, nihil habent 
r°prium a vulnere contentorum in ventre nififir 
q uia i u di cia dia fu n t fu p cri u s i n fer m o n e c o in 
t uUi. Signum qjvefica cftincifa,habetur per exE* 
A1 Vrinoe,&lper locum in pecftine defignatum. 
matricis etiam denoratlocusfub vmbilico, 
. coitus fanguinofitatis. Et curantur vt alia per fu 
. maximecircaeorucolla:quiamagis funtear-' 
G ’a‘ldeo magis funt confolidabilia,ctin eis poffunt 
i his quae praecepta funt lambere 
particulis. Vulnera virge Si tefticuloru 
Oticum, vtaliacarnoforum vulnera curantur. 
rtcs au rem ancharum male ligantur ligatura incar 
4t,ua.fed tenente medicamina: vtdc vlcenbus df' 
'“«•infra. 
Dc uulneribus coxarum, tibiarum, CT 
V pedum. Cap. VIII. 
Vlneraiftorum membrorum parum differuc 
a vulneribus brachiorum: Neca vulneribus 
Anibus,nifi in prognofticatione, qu£ pro maio-- 
dicftaeftin fermonccommuni, Vcrutamc 
t-^neragenuum,&: cauillarumlquiahabcnt maio' 
Srifjj °^lllmligamentorum, chordarum. Si neruoru 
f>rotratlonem:&: quia funt in baffion loco, ad quem 
eAuicen. vulnera quae caduntin genu apud ro 
tirlam, fune mala: Si ad ea quandocf fequuntur 
denda mala:a quibus parum liberantur* Habent 
tamen proprium modum ligandi maxime drea pe- 
dem cum binda longa lata competenter incipiendo 
fecundum longitudinem lateris cauilloe, tranfcundo 
fubtusper foleam,& voluendofupra pedem, Si re- 
tro finem fupra talonem:Si ita voluendo quo-' 
ufquediffidat. Nonnulli vero expediendo fe,fadffc 
ligaturam ad tenendum fecndum formam calcaris, 
SC ligant ab oppofita vulneris parte: habent eria mo 
dum firuandi fecundum redi tu di ne m, quiefeendo 
inledo,ut vcrificetur di dum lombardicum.la man 
ai perro,il piedeal letto.Sitdeusadiutor nofterin 
culafeculorumamen. 
Tracftatus quartus, &T eft de vlccribus* 
Cuius funt dux docftrinsc. 
Dodrinaprimade vlceribusprout infunt 
bris fimplicibus. 
Dodrina fecunda infpcciali prout infunt 
briscompofitis. 
Prima docftrina quinque habet 
capitula* 
De ulceribus in uniucrfali. Cap. I. 
Lcus fecundum intentionem Gal.in quar 
OTcJ to therapeu.cftfolutio concimuratis in car 
nc5,nclua confiftitvnavelplures 
fitiones qu^confolidationcmimpediunt* 
ex quibus vt addit Auicen.fanies, aut putredo cauia 
tur:nonenimilIudquodadditHcnricusin diffinitio 
nc,eftneceffarium. videlicet emittens immundiciem. 
diutius quam perfeptem dies. Nam tempus nihil fa< 
citadrumbum. Quocunque enim tempore etiam ii 
in prima dic inucniatur prxlcripta difpoiitioin car-' 
ne,vicuseft. Neque Gal.loqucnsdeillis feptemdie" 
bus contraTheflalum dixit, q? vitra hoc fitvlcus* 
Nec valet quod dixit,q? antiqui dicebant quod 
ne apoftema poftquam tranfit quadraginta dies, 
rranlitin vicus: quia non dicuntin vicus, fcd in fiiftu 
lam.Namin vicere potefrrranfirc apoftema, vel exi 
rura ftatim q> apertum eft. Infiftula autem oportet 
quod interueniant multi dies, antequam callofitas 
quae eft eius differentia effentialis, fit generata. Eft er-- 
go praefata diffinitio bona fatis. Solutio enim conti'- 
nuitatisponiturprogcnerc:queautem,& quotfunc 
fpccics ipfius,fupcrius de vulneribus patuit 
ter. Reliqua ponuntur prodifferentia:in 
ue mollibus particulis, ponitur ad differentiam cor-- 
ruptionum offium qu$ proprie non fu nt vlcera: fed 
corruptiones ac etiam difruptiones, vt ponit Auic* 
inquarro.aliaponunturaddifferentiam vulnerum* 
Nam vulnus cftfolutiopcrfeipfam line communi 
cationcalicuiusdifpolitiorrisantecedetc.meq; feque> 
tc,vt Gal.dicit vbi fupra.fupple que faciat, et augeat 
vicus, Si confolidationeimpediar. No cn dico quin 
poffithaberecopofitionedifpoiitionu fibi propria-' 
rum:autdcncceifitacc confequentium Vt magnitu-- 
dinem,paruitatc, depcrditioncfubftantia’,ctnd de-- 
pditione3cquahratc,& incqualitatc, & aliarffiquaxi! TRA a - HIR 
D O C. R 
intentio non multum repugnat a generali, interi' 
tioni vulnerum * inquantum vulnera, vt fupra in 
traftatu ipforum, aliqualiter fuit dieffum. Exqui- 
bus apparet q> generaliter vulnera refpcftu vlce- 
rumfunclimplicia. VTlccraautemfemper compofi- 
ra dicuntur: componuntur enim cum difpofitioni- 
bus quefeorfum perfcexiftcre poliunt. Saniem, 8C 
putredinem addit Auicen.per quae intelligit fordis 
£iem,fquamas, 8C cruftas, quaeinipfis vlccribus con 
tingere poliunt. Species autem vlccrum fecunda 
Halyabba.fermonc feptimo parris prime librirega- 
lisdifpolitionis fumuntfuas differentias podlfimas 
a tribus, a quibus perficiuntur 8C componuntur: a 
caufisfciliccr,morbis,& accidentibus. Nihilominus 
gratia breuitaris non implicando dilpofitiones, vt 
primo therapeu.primi faciebat, vt melius compre- 
hendamus difta Auicen.qui inter ceteros de vlceri- 
bus meli u s dici t. Di cam us cp fp cci es vlceru m fu mu - 
tur a duobus,a caufis uidelicer,& accidentibus: quia 
'differende, qu£ fumutur a membris conotationibus 
comunibusin deapoftemaribus, dC vulneribus fatis 
parent:SC in fifrula etiam inferius explicabatur. A 
caufis fumantur quin que Ipecies vlccrum magis ta- 
men propriorum, dC fanioforum: fcilicet vicus viru 
lentum, 8c corrcfiuum,fordidum,& putridum,ca- 
uernofum, SC profundum, fiftula, Sc cancer. Ab 
accidentibus accipiuntur quaedam fpecies commu- 
nes,quaealiquomodo in gradu diminuto, cum vub 
neribusinueniuntur, videlicet vicus dyferafiatum, 
dolorofum,cum apofremate, contufum, cum mol- 
li carne SC fuperflua, vicus cum duriric,tcncbrofita- 
te labiorum,cum offe corrupto,cum varricibus,aut 
vicus difficilis confolidadonis,cum proprietate not- 
his occulta. Vicus virulentum, corrofiuum, 8C 
ambuladuum, dicitur vicus q> fui malitia, 8C acuira- 
te emittendo virulentiam,membrum mortificando 
confumit, 5C deuafrat. Vicus fordidum SC putre- 
faeffum, dicitur vicus q> fui malitia putrefacit mem- 
brum, dimittendo vifeofiratem, aut carnem mol- 
lem , fine cruftofam fozddam, a qua fumus eleuarur 
fccddus,& cadaucrofus. Vicus cauernofum, eft 
cuius orificium efrftrictum, 8C profunditas lata, 8C 
occulta £>C hindndc deuiandq , habet multas vias 
abfq duritie callofitarc. Fiftula eft confimilevl 
cus cum duritie 8C callofitatc. Cancer eft vicus la- 
tum,horribile,fordidum, cuius labiafunt dura & in 
uerfa. Vicus dyferafiatum, eft vicus in quo domi- 
natur mala qualitas praeter naturam. Vicus dolo- 
rofum eft vicus, in quo fenfibilitas rei contrariae re- 
pentur. Vicus apoftemofum, eft vicus in quo eft 
tumor praeter naturam ab aliquo humore procrea- 
tus* Vlcuscum carne mollifuperflua,cftin quo ca 
s*o marcida praeter naturam inuenitur. Vicus cum 
tcnebrofitate& duritie, eft vicus durum,liuidum in 
circuitu,fincfcctore. Vicus cum offe corrupto, eft 
.vlcusrefiduum habens carnem mollem, in quafacil 
lime penctrattenta, quae idafperum inuenit. Vi- 
cus varicofum,eft vicus in quofuntaparrefuperio- 
ri groffae, 8C repletae venaeinnaturales, ipfum vicus 
imbibentes. Vicus difficilis confblidationiscu pro 
prietate,eft vicus quod fine caufa manifefta confoli- 
eiarinonpoteft* 
Caufevlccrumft'ntduPI,ccs:antecfedcntes’&: 
comundae,quiacaufas pnmiti- 
uas, vt dicit Dynus fuper quarto can.proprle nDrt 
habent, cum aducntuprimo difrumpcndo carnem 
fanicm generare nonpoflint, licetbencconfequcn/' 
ter:eo quia antecedentes, SC corporeas mQucrcpof-' 
funt. antecedentes funt humorum prauitas, 
<5C eorum nimia quantitas potentium corrodere, SC 
corrumpere corporis particulas* Quee quidem gc' 
nerantur ex malitia regiminis, 6C ex peccato totius 
corporis, aut alicuius particuhe:hepatis 
(plenis. Caufse vero coniuncbe funt malitiae com' 
plexionum introductae in uulneratis particulis e* 
caulisdicb'santecedentibus,autuulncribus, 8C exif11 
ris, ac etiam puftulis apertis. Nam ficut ex formica* 
SC herpeften,ulcus generatur corfofiuum,ira ex car' 
bunculo, 8C anthrace,fordidum:& exapoftematri 
bus, profundum SC cauernofum. Vnde Gal. quarti 
' therapeu. Et tres modi diflanabilium ulcerum uidcy 
tur exiftcrc,qui ad dylcraliam fubiectae carnis.*SC qul 
ex prauitate influentis (anguinis: 3C tertius quidem 
ex quantitate.& quartus qui a dyfcrafla:quandoquC 
quidem ex qualitatibus folis, aliquado uero cum tU' 
more SC materia.8c quintumipfe additincommet1' 
to fextoaphorifmorum ulcera annua:fecundum 
meti translationem groecam, quaefunt propterp 
fionc offis corrupti. Etfequiturin quarto 
aliquando autem mifceri accidit aliquas prxdi&K 
rum dilpofirionum,uel omnes limuhex quibus ml1* 
tse fiunt ulcerum fpecies iam fiuperius numerat3?' 
De fimplidbus tamen traclabituriutperipfas co&' 
pofite habeantur. GauEcautem fluxus, 8c diriu3, 
tionishu.in fermone communiapoftematum refl11* 
rantur. Sanies eft humiditas alterata, 3c putret 
i da,generataafanguinc,-ucla carne contrita, ucfi1 
cinis a lignis per calorem naturalem 
Dicitur alterata quia fecundum Gal.quinro 
dum pharmacorum triplex eftalteratio.vna 
lore naturaliin cibo laudabili: alia fit a calore 
neo in materia putrefacftibili: tertia fit a calore 
in materia mediocri, a primaaltcratione fit mat^1* 
nurrimentalis:a duobus alrjs fit fanies. Dicitur 
tem fieri a fanguinc ucl a carne contrita, qui quid^1 
fanguis, quando uenitad ulcus,conucrtitur, 
Auiccn.ad corruptioncm:propter debilitatem &c' 
bri, ob quam attrahuntur ad ipfum fuperfluic 
membrorum manantium, aut propter ungu*fl!j 
mollificantia, &L lenientiaipfum cum 
unctuofitatef ua. & i fra elt caula fa ni ei pri nci p alis? 
coadiuuans dicebat Dynus fuper Jocu. Ettuncqlll|‘ 
{ fuperfluitatesattradae,utreftaturidem,nonregip|-j 
funt perfedea calore naturali: contingit q> in ifL 
efficitur calor extraneus: propter quod in illis 
quis modus putrefactionis efficitur : ex quo C0*1. 
tingit quodin fanicm conuertatur : 8C ita (/ 
caufa materialis: Et ideo in tali conucrfionc 
tas femper agit: cC extraneatur: 8C fit pugna cun1 
tcria quoufquc fanies fitfacfta. Et dicitur 
commento fecundi aphorifmorum quod fit 
dehumoreinflammato,uelutcinisdelignis.Et y - 
dicitaphorifmus Hippo.arcagenerationem i3*11 - 
magis accidunt dolores SC febres, quam facta 
Sanies autem fumirur duplicitcr:propric pro iHa A * 
eft alba leuis,cares foctorc horribili, laudata 
necoiaportcmatu.*large,pro oi humi ditate cXtraty, 
turam aiteraca.Ec de ifta dicitur q? quaeda, eft EjEe< * D E V V L N E R I B V S MBMB. S I M P. 
*|lIx dicitur virus, quxdam grofla, qux dicitur for- 
es5quxdam mediocris, qux fimpliciter lanies nun- 
cupatur. Eft autem fdendum, cp fanies ifta qux- 
dam eft pauca: &ifta contingit in vulneribus con- 
suis, Sdalrjsinquantum funt vulncra.alia cft mul- 
lei qux quidem contingit in vlceribus, 8C propter 
•hocdicebat Henricus 8c bene, cp oportet quod fa- 
vlccrum firplus debito. Ex quibus poteftis 
*|idicare, cpfanieseft fuperfiuiras mediocris ex me- 
diocritate humorum generata in fcminalcm, &al- 
bam qualitatem mutata, vtdicebat nouuscommen 
fuper tertio tcchni. Alba enim funt membra, 
SUaefaniemgcnerant,&fperma,vtexperientia lon- 
lotionis carnis oftendit. Virulentia eft fuper - 
■duitas fubtilis ex fuperfluitate humorum aquoforu 
Senerata. Qux duplex cft:calida, 8C frigida, ferofa, 
dC rubicunda. 
Sordes cft fuperfluitas grofla ex humoribus groft 
Ingenerata. Qux triplex cft,quxdamfpifla,inxqua- 
*,S3 8c coagulata alba: quxdam nigra.*alia vero vclut 
dnerofa. 
Squamxfuntfupcrfluitates durxparux in corpo 
*kus, ad modum fquamarum pifeium, dehumo- 
|"Urn nitrofitate circumcirca vicus generate. Cru- 
nifi quiafuntfpiffiores 8C grollio 
fuper vlcera generantur. 
Siona vlrrrnm habcnrur ex corum diffinitioni- 
** bus datis. Signa matcricrum 
didafunt in apoftematum docftrina. 
xpotiefcunquc vides vulnus, QC exituram emitte- 
*efaniem illaudabilem,&plufquam debcat:rcputa 
djaad vicus deuenire. ludicatHip.in fextoapho- 
vlcera quacunque annua fiunt, autlo- 
»us tempus habent,necelfe eft os emitti,& cicatrices 
f0Ucauasfieri* Etex commento Cal.clarius tame 
arabicahabetur, cp vicus ex fui diu- 
Urnitate,ctrecidiuantia,peflimitatcoftendit. Om 
eprxtercavicus fecundum Auiccn.in primo can. 
en S[uarta.quod cito rcuerritur,poftquam carne re- 
Phtumeft,(X confolidari debet: cftinfemitapcrue- 
j.,endi adfiftulam. ludicateriam Halpbb.odauo 
eruione partis libri dilpofifioisregalis.Quod 
Cllr,queautem vlcerum fimpliciumfiue compofito 
dierumfpatium,fiftula dcin- 
Vocatur non vera,fed fimilitudinarie: vtipfein 
Ruentibus exponit, 8c infra de fiftula oftendetur. 
lTlplius Auicen.in quarto iudicat,cp vlcera dura te 
eHtia verfus viriditatem SC nigredinem, funt mala. 
JSnificatur enim q? in eis calor naturalis eft deftru- ; 
Us. Praeterca dicit q? vlcera frigida funt alba, 8C 
propter medicinas calefacientes, 
£ ad rubedinem dediuia,frigorcdcIcdantur. 
multumatteftatur. Sicca ha 
j a edam fuis effccftibus cognofcutur ♦ Amplius 
Ceribus malis quand6 afiociatur color corporis 
albus purulentus,autcitrinus.*fignificatur cp he 
5 &lfangisfuus funt corrupti. Prxterea vlcera 
fucccflioiieegeftionum,funtmalx 
Vlceraincircuitu dci]cictiapilos,funt 
Et dicitur 
libro de fignis mortis velocis, dixit cp 
funt homini vlceraleuia, 3C apoftemata, 3C de- 
f,tUr eius rano5 moritur. Amplius vlcera, qux 
Uccelfione virulcntix generant faniem laudabi- 
lem: funt bona. Significat enim cp natura cft fortis,e t 
materia obediens. 
ludiciafaniei dicftafuntfuperius ex di<ftisliter£ Aui 
cen. fatis intricate concluditur, cp vlcera extremita- 
tum lacertorum dorfi,& coxarum, &C brachiorum, 
ac etiam membrorum intrinfccorum, Qc penetran- 
tia ad ea: funtpcriculofa. Amplius in vlceribusin 
quibus ante perfecftam mundificarionem adminiftra 
tur nafcentiacarnis,generatur caro mala, SC fuper- 
flua. Prxterea vlcera rotunda funt tardx confo- 
lidarionis, 8c ideo pueros funtinterficientia. Etin eis 
confuliturcp cum cauterio eorum forma reftifice- 
tur. Amplius ulcera colon,ideft extremitatum,ad 
ducunt apoftema in locis glandofis, SC maxime qua-' 
do corpus cft plcthoricum, Tranfcunt enim mate- 
rix,quxinfluunt ad vlcera, SC propter fpongiofita- 
tem carum partium,rcdpiuntur,&incuncanturibi- 
dem, Prxterea quando medicamina conferuntin 
vlccribus,aut faltim non nocent,fignificatur cp fime 
conuenientia, quando autem nocent, 8C adduntin 
humiditatem: tuncfuntinconucnicntia, SC oportet 
addere in virtutem dcficcantiu m. Quando aute ad- 
duntin caliditate, 8C rubore oportet minuere calidi- 
tarem, cum infrigidantibus. Quando vero addunt 
in frigiditatcm,& obfufcationem:tunc diminuas in- 
frigidantia cum calefacientibus. Quando autem ad- 
duntin molliciem vlceris:tunc oportet fiyptica ad- 
dere. Quandoautem corrodunt, SC profundant vi- 
cus: tunc eius abfterfiones frangere conucnit. Et non 
faciatteerrare medicameabfterfiuum, magis quam 
oporteat:quia corrodendo membrum, additin hu- 
miditate,& virulentia: 8i tu credendo cp fit ex vice- 
ris malitia, addis in eo: 8C ita vicus efficitur profun- 
dius, 8C calidiusfimile apoftemofo: quare infirmus 
fentit mordificationem. Prxterea de rebus magis 
nocitiuis vlceribus eft dies meridionalis, 3C humidi- 
tas aeris cu caliditatc.Et ob hoc dicitur cp ulcera tibia 
rum in Auinione difficilius curantur,quam Parifius* 
Cuius contrarium de vulneribus capitis, propter ffi 
giditatem, 8C fiedtatem cerebrofumme noduamin 
didis regionibusinuentam. 
Amplius fcire debes, cp ficutiudicia vulnerum co 
municantur iftis:ita dC iftaillis : &ideo recurren- 
dum eft ad ea in Termone communi vulnerum 
datus* 
r'i i concernit duo,fcilicet vicus m- 
\ Iccrum quantum vkus: & vicus ut tale 
ulcus compofitum cumfuacaufa,aut fuoacciden- 
te,autintalimcmbro fcu quacunque alia diTpofitio- 
ne. Inquantum autem ulcus eft ulcus, requirit dc- 
ficcationem,fecundum cp deducitur per multa di- 
daHippo.in quarto therapeu. Et licet in hoc con- 
ucnianrulcera cum uulneribus, nihilominus diffe- 
runtin maiori deficcatione. Nam ulcera maioriin- 
diget deficcatione quam uulncra,cum maiorem ha- 
beant humiditatem. Etideo intentiones cum quibus 
complentur,in tradatuuulncrumfpecialiterconca- 
uorum requirantur. Inquantum ucro tale ulcus 
compofitum cum fuacaufa, aut altera difpofitionc 
gcneratc,etaugcntcipfum,rcquiricablationcmcau- 
f$,SC difpofitionisgeneratis, & augetis ulcusipfumi 
utdedudum eftpentotum quartum librum. Et ifta 
non eft cura ulceris proprie: fed illius difpofitionis* 
Et in hoc cura ulcerum coueniteu cura apoftemata*. 
/ i > r •'* TRAC. IIR 
d o a i 
Et ideo quod hic deficit, in tradatu apoftematum, 
&infermonc accidentia vulneris requiratur. Du 
plexigitur cft intentio talium dilpofitionum fecun- 
dum Gal.inprincipio quarti therapeu.vel abfeinde 
re finaliter a corpore huius difpofitionis, vel vince- 
re nocumentum quod ab eis eft. Et hoc cft dicere, q> 
cura cft duplex curatiua,& preferuariua.Sedhacqui 
dem cum parua omnifaria exiftitdifpofitio,poflibi- 
le cft operari.Magna Vero exiftente non conucnit vl 
cus in cicatricem ducere,antequam illa fanetur. 
Cura ergo vlcerumvt talia vlcera compoffta cu 
difpofitionibus, tres, vel quatuor habetintentiones 
fpedalcs, prima vita ordinat, fecunda materiam an- 
recedentem adaequat, fed tertia accidentia SC dilpo- 
Ittioncs coniundas rcdificat,5£ quarta rcdificatis di 
fpofitionibus curam viceris reducere ad curam vul 
nerum concauorum praecipit. 
Pritm tV (rrnnda intenrio complentur fecun- 
lecunaa dum naturam materiae, quae 
peccat, 8C quae in corpore gencraturieuacuando di- 
uertendo cum phlcbotomrjs,purgationibus,diaetis, 
cauteriis, vomitibus, oc alrjs diuerfionibus,& inter- 
cipiendo fluxum ligando, epithemando, vngendo 
cum bolo armeno, 8C alrjs ftyp ti- 
cantibus:de quibus omnibus in tradatu apoftema- 
tum fuflicienter fuit data dodrina. Ita autem dicit 
Gal.in quarto therapeu.in fluctibus ad vlceratas par 
riculasprauishumoribuscuratio quidem quae eft ut 
vlceratur,hic dicetur. Quae vero vt cacochymia,uel 
plenitudinis, in proprrjs illarum ratiociniis iam eft di 
dafuperius in tradatu apoftematum: 8C fpecificat 
modum de utroque.Quando igitur paulo amplior, 
dC non multo prauior fuerit eo,qui fecundum natu- 
ram eft,quiinfluic ulceratis humor,prohibereiplum 
6C repercutere conuenitftypticando, 8C infrigidan- 
do eas, quaefuntante vlceratas particulas. Oportet 
autem & fuperligationern fuprarepulfiuamincipe- 
re quidem a patiente, deduci vero verfus fanam,fi- 
cutinfradurisiuflitHippo.talis enim ligatura con- 
ftringitmearus,pcr quos materia adparticulasinflui 
tur.Ad eas & in vlceribusipfiiis afferemus phar 
maca ficcantiora his quae fimplicibus, kilicct vlneri 
bus ofleruntur,ecce differentiam. Nequeunte ve> 
ro a pharmacis detineri,et compcfci influxione (ec- 
cebonam pradicam,) caufam eiusferutando,illam 
oportetabfeindereprius. Si igitur propter imbecil- 
litatem aliquam fufeipientis rheuma particulae hoc 
accidit, haec quoque fananda, erit autem hoc harum 
particularum vlceratarum propria quaedam fana- , 
tio. Si vero propter multitudinem, vel cacochymia 
totius corporis, vel alicuius fuperiacendum particu- 
larum,illapriuscorrigenda.Imbecillitas quidem par 
dyfcraliafuit,quomodoautem curatur dyfera 
fia,ftarim dicetur.Quomodo autem curatur particu 
Ia,vel vniuerfum corpus mittens materiam,quaein- 
fluitur,inapoftematibusfupcriusfuitdidum. 
Tertia intentio 3U* * rca,fkat acd' 
dentia,cx dilpolinones coniun- 
das completur fecundum naturam illorum acciden 
tiumfeu diipofitionum componentium ipfum vi- 
cus. Oportetautemfecundum Gal.ineodem quar- 
to dodrina prima, capitulo primo. Non enim om- 
nium fimul dicere oportet methodii curationisifed 
vniufcuiufquc feorfum. 
E t primo de uulnere dyfcrafiato, 
n. feqtur ftatim in Utera. Carnis igitur fpfui* 
C CjUO fanaj3is dyfcrafiam. Si quidem ari da, SC 
dura SC ficcaapparear,fomcntans eucrara multorieS 
aqua rcdificabis carnem, in Ungulo vero vfu inten' 
tio Ut tibi fomentationis. Quando videbis primo i*1 
ruborem SC tumorem eleuatam particulam alcen' 
dere, diaphoraretenimquod attraxifti, fifomenta' 
res amplius. 8C confulit aquam non vinum, quiaVi** 
tus pharmaci in vlccribus talibus debet clTe humi' 
dior quam in fana carne, cir foluta cft. Si vero hu' 
midior ea, quae fecundum naturam caro appareat 
contrarium faciendum: intendendo quidem phar' 
macorum virtutem Verfus ficcius, aqua vero om' 
nino no vtendo.fed U lauare volueris vicus, vinufl1 
vel oxycratum, vel codio cuiufquam herbae aufte' 
rx praeparetur. Secundum hoc autem, 8C calidiO' 
rem decente carnem infrigidandum: frigidiorem 
tem calefaciedum, prout etiam didumfuitfuperiu3 
de vulnerum dyferafia* 
Bc ulcere dolorofo*. 
Clamat Gal. pc5 %tums? nihil rb£ 
ma,<xprofternit virtutem, <X impfc 
dit redam operatione, quam dolor. Et propter ho£ 
confulit Auicen.q? oportetin vlceribus dolorofi5* 
quae funt vehementis doloris, vt fit occupatio in prl 
mis in fedando dolorem,SC illud cum mollificatiui5» 
quxtufcisproculdubio. Etquamuisfint contrari3 
vlceri,veruntamencum no fedatur dolor,non p>'?/ 
paratur nobis curatio. Copiam vero mediemarufl* 
fedanriumhabuiftisfupcrius in tradatu 
SC vulnerum,adhuchabebitisin multis locis. 
Be ulcere apoftcmofo. 
rvv,v Animi Oportetvtfis adiuuans inprol*' 
bendo apoftema, quoniam 
cftpoflibilecum apoftemate, vtcuretur vicus. Ec*} 
non eft tibi polfibile,vt prohibeas,curaipfum qu0<* 
cunquefuerit, curatioefuacum obferuationeiptf11* 
ulceris. Curatio apoftematum dida eft fuperiusJ|t 
tradatu apoftematum, 8C etiam de vulnere ferm(?/ 
ne communi* 
De ulcerecontufo. 
DlClt Gal. ‘5’,n quibufeunqueulceribus «rO<£ 
tunditur,oportet eam putrefieri, 
faniem coucrti,& deinde nouam generare. Jfta 
fecundum Auicen.indigentinprimis,utmolUficC,1t 
tur SC humedentur,proutdidum fuitdeapoften1*1 
bus fuperius, dC uulneribus contufis. 
Be carne fuperflua in uulneribus, 
FrfnvfofE. dicit Auicen.oritur caro mala.*qu3^ 
1 c e eft neceflarium, ut corrodatur cu^1 
dicamineacuto, &liniatur deforis 
bus,deinde eradicetur cum eo quo eradicatur ef^1 
ra,deinde curetur. Etad talem carnem corrode^3 
funt boni cortices afphodelorum , 8C 
apoftolorum,& 3egyptiacum,& alia,quae dida v* 
de carne fuperflua in uulnerum tradatu, 8C dicctt* 
inferius ualde prompte* !> E V V L NERIBVS M E M B» • S I M-P; 
Dc ulcere cum duritie,C? tenebroji* 
tate Ubiorum. 
sa&rsaSraJ 
*cit,etnigrefdt,curaid cum fcarpclladone,& fangui 
1118 extradionc:& etiam cum vcntofis:deindc adhac 
re eis fpongiam ficcam:SC poftea mcdicinas exiccan 
tes* Si vero ad amplius difpoiitio extenditur,dicit 
1 Gal.in quarto thcrapcu.q? ferutado debet fieri:vtm 
fit totum, quod cfiprsercr naturam: 
curandum in tempore, fup. cum medicinis acu-- 
t,s*Etpalam eft quoniam SC laborantis.hoc cafuani- 
'Jtio oportctuti.Qtiidaenimin temporcampliori cu 
Volunt abfqucincifione:quida vero quodeun- 
3U e Eu fti nere pro m p ti fu nc, gratia d roc fana ti o ni s. Ni 
uilominusipfe dicitinferius:etenim promptiffimum 
cEt feindere: maius vero , 8C artificialius eft fanare 
Pharmacis* 
Dc tdccrc cum tutricibus, 
ConT Gal.in eodem quarto, q? prius fanemus 
11 eas, confequcrer debemus fanare vicus, 
tamen carum in tractatu apoftematum, flipe- 
bus eft dicta. 
Dc tdccrc cum offc corrupto, 
\7„t Qr a * Etfiin vlceribus fuperucmijt 
Vlidcbc Auicen ofl]umfrufta,a:paniculi,aut 
5h'a: ne properes in extrahedo ca. Sed fac illud quod 
diximus fuperiusin vulnerum offium capitulo. Si 
eft corruptum, eft confihumipfius incidc- 
8C detegereipfum os quantum critpoffi- 
bhe:& hoc cum raforrjs, aut cum corrofiuis:vt dice 
tUr infra de tibia vlcerata. Etipfo difcooperto:fi fue 
eft fuper ipfum cum frica- 
llone,fadcmus.Etfin6,incidcmus,&faciemusillud 
Cuius eft expofitio in capitulo corruptionis offis, in 
dicit.Curatio corruptionis ollis eft eius fricatio, 
dus abfcifio,6d ferratura. Nam neceffe eft rade- 
*e & cauterizareperueniend o ad vltimu corruptio 
58 dus: vt cadant cortices per fe,aut cum auxilio me 
1Caminum:adquodlaudat Auicen.iftud:quodRe* 
rifiolochic,ircos,myrrh^,aloes, corticis piante opo 
P°nacis, cambil adufti:& eft terra rubea minuta, vt 
ena,^ris,corticis pini,ana:aggregetur, fupple cum 
j |le,6c fiat emplaftrum.Eft enim mirabile,ut dicit, 
cadere cortices offium, 8C nafei defuper car- 
eru bonam. EtcertcLanfrancus inifto cafu laudat 
dJteriuniadualcpoft omnem rafuram, 8C benedi- 
lr*S|uia fi corruptio offis eft ex humiditate contami 
j^nte ipfum os: nihil eam ita cito &C infallibiliter de- 
Ccat,& prope 8C longe ficut adualis ignis. Poft cau 
ci1Urri Vero iubetipfe Lanfrancus infundere locum 
r°E calido. Ego autem poft cauterium olcu 
lr ‘cumalbiimineoui per tresdicsponoletperaiios 
oescum vitello oui: 8C poft butyru cum meile rofi 
dc mundificatiuis vfq; ad offis ex- 
ft!^b°ncm continuo: 8C poft cum puluere empla- 
8c confolido. 
cj medullam:tunc di- 
qs Auicen.q? non eft excufatio:quinaffiimatur illud 
CQCllrn medullafua, ficut narrat Albuca.qd’’ fecit in 
ruptione offi cruris iuuenis.^o.annorum; dC fi eft 
de illis que poliunt ferrari,fccures te deloco cum teri 
ta vfquequoinucneris adhaerendam carnis cum of- 
fe: quia illic eft terminus: 8C feca audacfter. Si vero fue 
riteaput coxae vel anchae, SC ficut fpondyles dorfi: 
tunefugereab eius curatione melius eft propter nub- 
ebam. 
Dc ulcere difficulter curabili cum proprie- 
tate nobis occulta, 
Tirminelirit Auicen.c^nonfuntputrida,neque 
1L 1 L corrofiua,neque ambulatilia:fcd 
funt vnius difpofidonis,pIana,daudenda,& reddi- 
uantiafaepe. In quibus funt neceilaria medicamina 
cum proprietate fortiter deficcantia: fecundum q> 
funtfeoria aeris, SC flos aeris aduftus, 8C fcoria ferri, 
glutinum auri, colcotar, dragagantum, cum alumi- 
ne SC gallis quae prohibent materias curreread mem 
brum. Etdeiftisfacit cerota SC vnguenta &puluc- 
res Gal.in quarto carageni: a quo accepi Vnam for- 
mam: quam Auicen*narrat. EtBrunus eamconfir- 
mat.Rcd. climiae, aluminis, glutinis auri, ana partes 
o<fto, floris aeris, corticis aeris vftorum, ana partem 
.i.gummicypreffi partes quatuor, cerae, olei rofi aut 
myrtmi,ana quod fufficit, fiat vnguentum.Et ita ter 
tiaintentio completur. 
Q *. intetio que locum vlceratum fanat: poft- 
- quam difpofido repugnans confolidado 
nifueritablata, & reclificata completur cumeifdem 
intentionibus dC modis qui didi funt fuperius,q? cu- 
rantur vulnera concauain quibus fubftanda fuerat 
deperdita. Quis enim non nouitinquit Gal.in quar- 
to.quoniam omne vicus male morigeratum, mox 
& concauum feu cxcoriatione fiens. Et q> talia vlce- 
rain fine ita debeat curari, teftaturidem Gal.in quar 
to.dum dicit. Nulla autem harum curationum quae 
fupple tradantur in quarto,eft viceris :fed difpofi- 
tionis generantis vel augentis ipfum. Etlubdit infe- 
riuslongc,quodpoftillascuratio eft viceris quaedi> 
cfa eftin tertio libro, videas ergo aperte quantam co 
munitatem habet’ cura vlcerum cum cura vulneris, 
dletiam apoftematum. Non ergo mireris fi Gal.in 
multis comifcuit do&rinas* 
Dc ulceribus proprijsfaniofis,cr primo detddcre 
uirulcntocrcorrojluo, Cap. IJ. 
VLcerauiruIcntaacorrofiuisnon differunt: nl 
fifecundum magis 8C minus. Nam in princi- 
pio, dum non emittunt nifi folam virulentiam, di- 
cuntur virulenta.Poftquam autem augetur acuitas, 
& malitia,8C corrodendo augmentatur capacitas fi- 
ne cfchara, dicitur corrofiuum. Etfiinccdit hincin- 
de non multum in carne profundando,dicirur am- 
bulatilium. Si autem in cantum augmentatur mali- 
tia q?confumit membrum,dicitur manducans.Ec 
dehinc tranfit ad lupum SC ad cancrum. 
C f 'Cf vlcerufuntpraui humores cho- 
um icricl' acuri'5 Sc mordficariui, qui 
propter fui aduftionem quandam fraudulentiaadi- 
pifcuntur,quoc vtplurimum Veniuntpoft formicas, 
dC puftuias pruriginofas, 8c poft vulnera cu mordi- 
caduis irritata. 
fnn ,'annim ftatin debita diaeta,«purgatione, 
um heuteftdictumfuperiusde herpe TRAC. IJIT. 
d o a i. 
ften& formica. Vnde Gal. quarto therapeu.contra 
Theffalu. Age igitur ficut opere mulrodesuidimus, 
ira Sc fermone hominem formemus fanadone vice- 
ris male morigerari egentem.liquidem aliquis fcal- 
pens aliquam particulam per quam erigatur confe- 
ftim vefica,deinde virus,et rurfus fcabiofafiatilla ea 
dem particula,& erupta ueficaulcus mali colorisin- 
rodes fiat.& hoc in tribus vel quatuor die- 
bus a principio cocidat.dicat mihi aliquis Thcflalio- 
Tu,quomodo oportet fanare huiufmodi vicus. Ego 
enim aio male morigeratu omnino exiftere ipfum, 
3c propterea ferutabor confeftim rodus corporis 
difpoiidonem qualis firrinueniam enim tum exfym 
pro maribus ipiius viceris, tum ex ii'gnis,qu3etotum 
corpus oftendit,qualis maxime fttfpecie, qui abun- 
dat humor, & huccuacuabo pharmaco mox. Nam 
vt dixerat, prius confultum eftab omnibus fere and 
quis quicunqp ratione aliqua, 8>C methodo de cura vl 
rerum fcripferunt: q?abfdnderc oportet operantes 
eas caufasprius. Et non folum in vlceribus clfeputo 
necellarium: fedin omnibus aegritudinibus iimplici 
ter,quorum efficiens caufaadeft, ab illaincipieda eft 
curatione. Nam comunis elt admonido,tcrdodcd- 
mo therapeu.capitulo vldmo, q> quia cuaporadua 
pharmaca multitudine exiftenre in roto corpore par 
riculis quibufdam ablatis, attrahendo ad inftar ven- 
tofaeimplerent magis cp euacuarer.nullo vd audeas 
auxiliorum antcq; cuacuadoneto 
tiuscorporis, aurparrisruperiacends fuperabundan 
tiam mittetis vtaris. Et de hoc fuit caii.conclufus ter 
tio techni. Vnum commune habes Effi- 
cientem vnamquanq? earum caufarum oportetab- 
feindere prius, deinde fic venire ad eam dyferafiam, 
quae facta eft ex illa acritudine. Facracrgo cuacua 
tione,ficutfuitfactum in illa muliereromana patien 
teformicanUueniendumeft ad difpoiidonem facta: 
quam fi vides calefactam, ipfam infrigida cum frigi- 
ficcisftypdcanribus, 8C dchccantibus, lauado 
vicus,3C totam particulam cu aqua aluminofa.nam 
illaabluit,repercudt,<Se deficcat,vt dicit Auicen.aut 
cum aqua plaraginis 8C rof.aut cum aqua ferrata,aut 
cum aqua decodionis cyperi, aut myrabolanorum, 
confimiliu. 
Et iri circuitu pro defenlione pOnatur,ut dictum cft, 
vnguetum de bolo.Et in medio viceris ponatur ali- 
quispuluis dcficcariuus, dclethargyro, plubo vfto, 
tuda,andmonio,serc vfto,coralio,haemadte,fpodio 
loris,atcppfidia, myrabolanis, & cofimilibus,& pia 
gclla de carpialinita cum vnguento albo. Rafis autc 
cum vnguento de fextaparte lethargyri in quo con 
ueniuntomnes:autcum diapomphoIygos,quorum 
dicentur infra in ariddotario. Etdcfuperplu- 
maceolum effufumin oxycrato: 8c poftea ligetur li- 
gatura exprimere, de qua mentionem fuperius audi 
uiftis. Ego autem in talibus vlceribus cofueui poft 
lotionem abfq; aliquo ponere laminam plumbi te- 
nuem, in qua virtus argenti viui cum aqua plantagi- 
nis fit infixa, deligare ligatura exprimente:quod no 
cft fas loqui propter idiotas.Tu autem videas in no- 
no defimplicibuspharmacis,capitulo de molybdo, 
Ideft plubo, 6C intelliges incredibiliadeeo. De aqua 
aluminofa rationabilia addifees, fi legis primum li- 
brum libriallcgathdeligatura alias mirabiliafuntd- 
bi dicta* Si autem corroiio vitra applicata augetur. 
8C augmentetur,purga etrepurga,ct confli maturae 
deliccetur materia comuncta corrodens cum caute' 
rio actuali, fi' vis, quia pretiofius efEautplumaceoH 
cumpuluereaut trochifciafphodelorum ,autcalidf 
con, S>C ob hoc encaullrum eft vtile. Et fi eftneccffc 
cum arfenico fublimato, in parua tamen quantitate, 
fecundum q? dictum fuit in tractatu apoftematurn 
de efthiomeno. Et locus in circuitu femper defenda' 
tureum frigidis, Etficorroiioita ambularet,quan 
doq; eft neceflarium, vt dicit Auicen.inddere meiti 
brum. 
De ulcere fordidozr putrido, Cap. II r. 
I Sta etiam duo non differunt, nifiTecundum ma' 
gi s 3c minus. Nam dum vicus non habet nififo* 
dem &faniem groflam &L viTcofam: dicitur fordi' 
dum: poftq; autem augetur ipfius malitia, ita q? pu' 
mortificat carnem dimittendofarra,aqU* 
eleuatur fumus farddus,et cadauerofus:dicitur putri 
dum fraudulentum. Et fi ambulat cius malitia,tran' 
fit ad efthiomenum,& ad hominis mortem. 
Caufe i (lorum vlccrl"" fimt h“m°r“fan^ 
neigroihpram oC ebullietes: c* 
qua cbullitioeadcptifune venenofirate, quf vrpltri 
rimum veniunt poft carbunculos, &C anthraces, $ 
apoftcmata,& uulncra male tradata. 
f-ntinm vlccrum ftadn,dixta> & cuacuatio' 
V-rlira raiiu n£bus talibus, ficutfuperius fuitdi/ 
ctum de carbunculis, 8C puftulis cruflofis,& putre' 
factis. Vnde Auicen.in quarto horum malorum vE 
cerum curatio melior eft cum mundificarionc cot' 
poris, autipfius membri fi corpus fuerit mundum? 
cum eo q? mudificatipfum lolum cum ventofis,aU( 
ftaraxaconibus, 8C fanguifugis,& epithemarionibtri 
redificatibus oppilationem:SC rcdificacio fanguim5 
cum debita dixta. Et poli; ad vicus deucniendutf1 
eft,ita q? primo fordeslauctur cum hydromelite,aUc 
cum aqua maris: deinde mundificctur cum vngue11 
to apoftolorum, aut cum vnguento cegyptiaco* 
defuper praecipit Lanfrancus mundificatiuum fa#1* 
dcfucco abfinthrj, meile rof farina hordei, de myri 
rha: 3C circumcirca femper vnguentum de bolo, 
defuper ftupatam de oxycrato. Si vero fordes em1 
uertatur in putredinem dC corruptionem, 
cus cum oxycrato,aut cum aqua cineris fcu fapon|S' 
Et emplaftrctur cum carne pifeium falitorum, 8C&' 
rina orobi, SC ariftolochia no rotunda fcd longa, 
dicit Theodoricus,&fquiila codis cum vino 8C mJ/ 
ftis cum meile* Et ad eandem intentionem AuiecJl* 
didatiftud medicamen expertum, &illud Brunu, 
concedit.Reci.dragantitub.vnc.i.calcis viu^ah11* 
nis,corticis granatoru m,ana drac. vi. thuris,gallarirr 
ana drac.iifj.ceroe,olci,ana,quodfufficit fiat vnguCl* 
tum.vitrioli partes.xrj.colcotar.x.draganri.14*^ 
quanturcum aceto, SC fiat ex eislinimcntum.Ht*ejT 
pcfr vnguentum de bolo ponatur in circuitu; & 
per (lupata cum oxycrato. Et quando huiufm 
vlcerafuperfluuntin corruptione, fit nccclfariu111, Q 
cundu Auic.vteleucntur corruptiones cu caufcr / 
aduali ignito,aut cu medicamine acuto,aut cufl1 
cilione, vt non remaneat nili caro fana cognita P 
bonitatem coloris &fanguinis cius. Et medicari 
quidem actuum,quod non habet par in hoc ca('-hc DE VVLNERIBVS MEMB. SIMP. 
arr i • , _ 
erflllaim hiblimatum: vt didum fuit fuperius in 
c fiomeno, 8C in glandulis. 8C dicetur infra:in quo 
JPr°ifta materia eft recurrendum. Etfortaffe fit necef 
dicit hic, SdfupraAui.incidere membru, 
•duetur corpus a putrefadionefua* 
ulcere profundo cr caucrnofo, Gtp. IUI. 
VE cera talia funt cum orificio ftrido,& profun 
ditate lata occulta, vnica Vel pluirbus, reda 
vritortaabfqj duritie & collofitate. Etin hoc diffe- 
■ ru,lc realitcr a fiftula:non obfrante quod idiotx om- 
r“a talia vicera fiftulas dicunt: quod tamen non eft 
Vcrum,vr dicetur. 
Caufc ifiorum vlccrum funtapoftemata, 8C Vul- 
nera male curata:quando enim lanies ma- 
S*sftatincxituraqjdcbeat,autin vulnereqafundo, 
'Su°dnon poteftper orificium mundari, quiafupe- 
iLlseft,ctfundusinferius,ettardatur contraapcrrio: 
an*es conuertitur ad nirrofitatem,&l malitiam;etita 
c°ntaminantur parietes cauernx, cpnonpoffuntin- 
Qc cofoiidari:& fit finus ralpus, feu cauerna, 
propter hoc quia debilitata eft particula, 
fuperfluitates a membris vidnandbus,«5C 
Vniuerfo corpore,8c efficitur vicus diffanabile. 
Sipnifinfur natura cauernx cum tentis, 3C pro- 
r bis de argento,plubo,dc radicibus, 
cereis candelis, 8C cum injectionibus coloratis. 
materia exiens per colorem,quando eft: 
*rhlisloturxcarnis:ctperfubdlitatem,q7 eft calida: 
Pcralbedinem &fcrofitatcm,q? eft frigida. Indica 
Urq? talia vicera conglutinantur per bonitatem, 8c 
I deitatem eius quod currit: 8C per priuationem do- 
0°ris, & tumoris in fecundo ad Glauconem :& per 
Ppofitas conditiones,quod non conglutinatur in- 
datur. 
ifinnm vlccrum ftatinbona conuenienti 
u dixta,3C purgationefecundi! ma- 
- humoris peccantis, dicrafupcriusin tractatu 
P°ftcmarum:deinde veniendo ad particulam, fi tu 
3, cs cum vnguentis, 8c emplaftris mundificaduis, 
f &L bonis prelfuris,8C 
c vino ftyptico, SC decenti ligatura 
1 Celocum,facias 8C tentes. Et ad hoc laudatur vn 
Um apoftolorum,nigrum, diapalmainfccun- 
Glauconem. Si autem non polfir,eo quia fi- 
Sq1?n°n cftaPra5,mmoradix fundieftinferius, dC 
ficu C,Um fiLIPenus:fi eft tibi poffibile, vt alteres,fitu: 
■ tm eodem fecundo ad Glauconem narrat Gah 
riiiCcit dio qui habebat vicus profundum in bra- 
coxa,taliter eleuando particulam q> radix 
p0uPcrius,lorificium inferius,facias. Siautcnon 
iricEtfieri:tunc melius eft, q> aperiatur in radice,aut 
fiu apUrlccundum totum cauerna, vftp ad profun 
difi *^C tunc curn lichinrjs,aut cotonibus taliter mu 
dLlI^ctUr5 deficceturq?incarnetur:&Cfancrur fccu 
liis v fuit fuperius de profundis &C conca- 
du,^UpCr^us‘ad quxcftproifta materia recurren- 
tamen aduertendum, q> anteqp fifltincifio, 
liern S In co con§regari di mittatur, vt parietes ca- 
cii^c^attenucnrur,6Ctafta melius intromittatur.Sc- 
Vnct° SP tafia, quxinfigctur,fitlenis,&r cum aliquo 
do q,U°r0 *nunctajfine dolore intro mittatur. Ter 
T tafta vd aliquaproba quxintromittetur,fit p- 
foratam cauda ad modum acus:pcr quod pofiitpo- 
ni ccro factus de canabo,aut de aliquo gracili bindei 
lo,aut de cordula quxintromittcrur. Et factaincifio 
ne fedetur dolor, & iluxusfanguinis cum albumine 
oui SC alrjs, quae videbuntur opportuna. Etpoft inj- 
ungatur, &remutetur ccro,fuendo,aurligandoaliir 
cum illo,autlichinialiniantur cum aliquo mundifica 
tiuo:& defuper, & in circuitu ponantur ,quxfupc- 
rius funt dicta. Si aurem non eft tibi poffibile, vtfa 
ciasincifionem, confidit Auiccn. ablutionem cum. 
clyftcrrjsfecundum modum Albuca.fi confidit, q> 
adhaereant primo cum mundificariuis:dcinde cuin- 
carnatiuis. Et ad mundificandum Gal.in fecundo ad 
Glauconem prxcipitmelicratum folum:&poftco- 
cedit vinum cui quandoq? mcl coniungit ad expur- 
gandum quidem, 8C mundificandum eos, qui circa 
eum Iiquores;melius eft melicratum, vt dicir:ad fu- 
furam vero conglutinationem, vinum. 8C defuper 
fpongiamnouain vinoinfufam. Alrj vero, vt Aui* 
prxdpue fi' malitia fuerit notabilis, lauant cum aqua 
cincrisiaut cum aqua maris,SC cum aqua aluminofat 
qux cum hoc quod eft lauadua, eft prohibitiua eius, 
quod attrahitur ad 
tere vnguentum xgyptiacum diffolutum cum aqua 
SC melle.Nonulli vcro,vtLanfrancus,&Hcnricus, 
fi vicus fuerit calidum, & virus, vt lotura carnis ru- 
beum,lauant cum aqua 8C meile,8C decodione hor- 
dd,Ienticularum,rof.balauftiarum. Et fi vicus eft fri 
gidum,& virus aquofum,lauant cum vino, 8C mcl- 
le,decoctione abfinthij, 
Ad incarnadix vero inquit Aui.q? oportet 
fiant currctes lauariuc cu vifeofitare ad- 
inrjdantur in eis cum clyfterrjs,& immite 
rantur cumlichinrjs 3C tentis.Et nos quidem iam ex- 
perti fumus, inquit Auicc.emplaftrumapoftolicon, 
ideftapoftolorum, 8C centaurea:quando cum eaiin 
pletur,SC eft mirabilis valde.Poft autem iris illyrica, 
8C fymphyton addit Gal.dcindefarina orobi 8C fimi 
lia.Et defuper ponantur emplaftra, 8>C panni liniti cir 
aliquo, qcFhabctrcdificareilla, vtdiapalma,& cm- 
plaftrum nigrum, vel flauum cum gallis, 8C mei co- 
dum cum puluere thuris, myrrhx,& aloes, vel quf- 
dam horum, vel omnia fimul:& vinum ftypticum 
grolfum. Etpoftea ligetur,vtdocct Gal.in fecundo 
ad Glauconem. &Henricusiftam ligaturam appro- 
bat valde. & licet litera Gal.ibi fit faris intricata: nihi- 
lominus affumatur,fic q? poft cxpulfionem, 8C mun 
dificarionem materixponaturfuper totam cauerna 
emplaftrumincarnariuum de didis perforatu quan- 
tum tenet orificium viceris: et fuper illud orificium 
reponatur illud quod amotu eft de perforato: 8C po 
ftcaligenturfiridecumbindaconcerncnte vtraque 
extrema cauernx, incipiendo a fundo ipfius vfque. 
ad orificium relaxado:poftca ligetur orificium cum 
paruo emplaftro cum vnobindello: ita q? prima li- 
gatura non foluatur vfque ad complementum incar 
narionis.Scdfecudadetertiointcrtium diemremu- 
tetur. Communiter ligatur cum ligatura exprimen- 
te cum ingenio, q? cuipfa 8C bonis prelfuris coftrin- 
gas per totum fundum. De tenta hxfiran t multi,ut 
Henricus,& magifter meus Bonon.qjfolida non po 
natur: quia fani e in loco retiner.fedcanulata aut du- 
plicata, ut lanies cotinueualeatexirc.Etfpogiafupcr 
orificiu ponatur3utfanies trahatur exterius fugeaoV T R A C. IIII* 
D o a I* 
De fiftula etc. Cdp* V, 
Fiftula eft vicus profundum, SC cauernofum cu 
callofa duritie a parte intcriori,aquoprocedit 
utplurimum fanies viruleta manans,et hoc eft quod 
dicebat Gahin de tumoribus prxter naturam* Eft au 
tem SC fiftula ffriefus, 8C longus finus, qux ficut alrj 
finus coercetur, Sc rurfus abfccdir ob influxum fu-' 
perfluitatum quemadmodum illi* quandoqj enim 
clauditur,SC nihil emittit, quandoq? aperitur,8C emit 
tit:8<Chocfecudum dixtam,& purgationem*Etideo 
fanies virulenta non eft eflentialis differentia ipfius: 
fed callofitas didta, cum formafiftulari * Necj; obftat 
q didicit magifter Arnoldus,cj? quandiu fanies fiftula 
ris aquofa,vel g!utinofa,feu praux qualitatis extite- 
rir,fiftula viua manenquia non coniicrtitur ♦ q? fi no’ 
m an at,fit ex ti n eia: li ce t ip fe fuggefleri t, q> quadiuui- 
xcrit fiftula, nunquam poterit obturarfiquia hoc eft: 
Verum perfedte. Sed quoniam ad tempus, & imper- 
fcctcpoflctexiccariSc claudi: nonputauit Gal.neqs 
Albuca.dumdicit* Ercftin quibufdamhoris humi-» 
ditarem emitrens:in quibufdam vero horis abfeindi 
turhumidiras ah eadem. Illud idem Halyab* tenuit 
atq?Brumis. Iamcrius& quatuor magiftri dedu- 
ride, de qua reprehendit Rogerium , SC Rotlandum 
Hernicus,non dubito, quoniam ipfi intellexerunt 
lpfam:quia cum confunientibus carnem duram iu- 
bene eam curare. Etglofatorcs ipforumira glofauc- 
runr* Fiftulaquedam eftincarne, quedain venis, 
quadam in neruis,quxdam vero inoflibus. Amplius 
quxdam eft re<fta,quxda obliqua,fiuc torta,Sc qux- 
dam eft: vnius finus SC orificrj, quxdam multorum. 
Ht quxdam eft in iunduris, quxdam in oculis, qux- 
dam in faucibus,quxdam in pedore, quxdam in ve 
rcndis.Etfic confequenter. Ab iftis enim differcntrjs 
fumiturprognofticatio,5£ indicatio curatiua* 
Cr CH i funteaque vlccrum cauerno 
Caufe fi aularum fonim^Ja quancuniJ, 
lam prxcedit vicus cauernofum,& ab ilio oritur, ve 
rum humores quicurrunt, SC corrumpunt locum, 
funr peiores J fiftula ep in vicere cauernofo* Eft enim 
illa materia phlegmatica, SC melancholica, vt dicit 
Guilclmus de falicetodn qua aduftio adducit acuita • 
tem SC venenofitatem* Et propter hoc dicebat Ar 
noldus,q> humiditas dominans, SC a ncillans frigi di- 
tas, fupple corruptafiftulx viam prxbet. 
OQr - Signa fiftularum fumuntur a 
* fubftantialiter inherentibus,ut 
ab illo corio callofo, SC aformafiftulxinftrumcnta- 
lis:&ab accidentibus SC effectibus, vta viruletia, SC 
horribilitate, qux aliquando currit ab ipfa:& a dolo 
rc,qui paruuseftnifi fitiuxta neruum* Significatur 
cp eftin carne exgrofla Sc vifeofa SC turbida SC cru- 
dahumiditate,qu£curritabipfa* Q* fiin ncruo,ex 
dolore SC tenuitate cius quod exit* venis, 
offenditur per exitum fanguinis et fecis* offc, 
ex tenuitate SC fubtilitateeius qcf exit, vt ponit Aui* 
Etadhociuuantprobationcs cum tentis, SC probis, 
SC lotionibus coloratis. Etlocus & tempus faciunt 
ad hoc:quia fi cftiuxta neruos SC ofla:cofiderarepof 
fumus infccitea* Etiam fi tranfiuit annum,q? eft 
in offe.fi vero non,q? eftin carne vel in neruo* De 
corruptione offis quomodo cognofcitur; didum 
cftfupraf 
Judicatur q> fiftula ex toto genere difficilis eft Oi' 
rationis, maxime profunda, Sc tortuofa, maffata,#’ 
antiquata: Sc qux plures habet concauicates Pr#" 
tcrca fiftula, que eft in membro nobilgetpropeipn1* 
'SC qux ad interiora penetrat, adpedus, ventrem, 
veficam, vel ad aliquam de coitis, vel de 
bus, vei aliquam iuntfturam,puta manus, vel pedis* 
fufpcdta eft,& malx curatiois.Etoccupatioin eaefo 
vt dicit Albuca.labor,8£ ignorantia* 
s-y < Fiftula duo habet regimina* vniucrfa^ 
'“'U** videlicet,& particulare: vniuerfalereg* 
me tres habetintctiones.primauita ordinat.fecud* 
materiam peccantem euacuat*fed tertia membrain' 
teriora confortando, et deficcado fiftulam ad coni*5 
lidandum adaptat* 
Prima intentio completur cum debito 
fecundum materiam ordinato* 
Secunda completur cum cuacuationibus materi# 
appropriatis, de quibus duabus fuperius in tracti'1 
apoffematum fpccialitcr frigidorum fatis plenar# 
fuit dictum* 
Sed tertia copletur cum potionibus ad fiftula p 
baris quarumifta eft mihi magis 
nix partes.iipplantaginis partes duas:foliorum olit'? 
partem vnam ** fcindantur minutim, SC 
cum vino albo coquantur: SC fiat colatura: de qll? 
quolibet die in aurora cyathus unus adminiftretui** 
Item adidcm.Rcci.ofmundxpartcs tres,gcntiaf? 
partes duas, partem vnam.coquatur cii# 
vino albo: SC vtfupra adminiftrecur* Eftcnim 
caxin offiura cxpulfione* 
Regimeautem particulare tresuel quatuor habd" 
intentiones.Primaftricftum orificium ampliat: 
da fiitulam au fer t Sc mortificat: tertia locum mW' 
dificat.fcd quarta locum mundificatum incarfl2*’ 
SC fanar* n 
Prima completur q>poftquam 
tus defemita SC profunditatetper foramen impofl2' 
tur tenta de radice gentianx, aut mali authtf0 
nix,aut dragontcx,uel de fruffis fpongix, bene tof' 
ta Sc aptata: quia de medulla fambuci, 8C ebuli n°fl 
placetmihi,eo quia in extrahcdofepefrangitur.I1#' 
mo ex hoc confulo q> tentxligentur cii filo,ut fi 
lixrerent, autprofundarentur nimis:poffint 
fine fallacia: Sc fiant groifx, 8c longx, fccundu m 
raminis quantitatem* Et q, ftctper duodecim 
poft autem remoueatur tenta* Et fi' foramen eft 
cicnterampliatum:completa efrprimaintcntio*t 
uenit fccunda,qux eft mortificare fiftulam* Quae q 
dem fecunda intentio completur uno de tribus &°' 
dis*uno modo fineincifionc per 
rum,&l corrofiuorum.alio modocumindfiond / 
cautcrifatione.tertio modo cum incifionc,Si ca 
fitatis euulfionc* Primum modum docet Guilch 
facere cum impofitionc tcntx,trochifcisafphoddQ 
rum:etRogeriuscumtentadecaIceetfappne,atiI:C/ 
tenta linita de arfcnico qux non fallit* Si aurem 0lI/ 
Ixclfentdiuerix caucrnx: tunc oportet 
rcraliaacuta medicaminacum aceto,autaliqt10 , 
'quore, &inrjdantur cum inftrumcntotalitcr q>llC< 
niantad omnes profunditates, Sc claudatur for3' 
q> morentur infra, quoufqfuam fecerint operat' 
nem* Et hoc eft quod dicebat Arnoldus, fiftula t° 
tuofa, & intricata nunquam permittitur, * DE VVLNHribVS M e M B. SI M P. 
Utnitrofis liquoribus imbibatur. Ad hoc enim mul 
valet aqua fortis alchimiftarum faldm prima, 
enim fiftulas mortificat SC difrumpit. 
, yumincifione 8c cauterio completur ifta fecun- 
a i n te n d o fi c. q? i mp o fita ralla lignea vfc£ ad radice 
undi,fdndatur tota cauernaab orificio vfc£ ad fun- 
eo modo quo didu m eft fuperius de vulnere, 
vlceribus cauernofis, dC ftatim propter fluxum 
Piparetur cum albumine oui,6e tentis dilatantibus 
13 Viceris. Etpoftin crafdnum cautcrizerurlocus 
*jUni cauterio adualfiaut cum potendalifado depul 
reafphodelorum, aurarfcnico.Auiccu.vero hoc 
c,rcumargcnro viuofubiimatotalitcr,q> nihilcor 
Tptum, 6C callofum neque praeter naturam 
eatJn vicere,quin fit torum dcficcarum eiedum,<SC 
nlumptum.Etin circuitu frigidafemperappona- 
r r>vc didum eft. Quomodoautefepararur os cor- 
PcUm, fuperius fuit didum. Signum autem, q? 
r. Uta medicina fuam perfccitoperationem,eft vlce- 
tumefadio,vt dicitRogeriiiSjdl trium dicru mo- 
Vthabetvfus. Cum autem fiftula cauteriata, 
deficcara fuerit: fuccurratur cum medicamine 
\ttgatiuo, ficut eftin primis diebus oleu cum ouo: 
,jmde cum butyro, autaliquo vnduofo quoufque 
f!~n,S3& efchara cadat, & in lanie couertatur.Cumcp 
nics quae prius erat indigefta, egreditur digefta, SC 
,riorata:fignum eft q? fiftula cft mordficata. Et hoc 
jp^e dicebat Arnoldus.Ex quacunq? fui parte fiftula 
Qftm puram, & perfedam cmiferit,ibi cft fiftula 
‘^extincia. 
Cumindfioncfinccauterio completur iftafecuri 
vt di- 
eft,auferatur cum raforio tota caro in circuitu, 
5erputrcfadataliter q? locus remaneatpurus, 
apparebitper praefentiam carnis bonae, vt di- 
Et ifta eft vera mortificatio, 8C curatio 
t tufae, &l fi per iftos modos non curantur, remitran 
ad fandum Eligium, vt dicunt gcntes.Non ob- 
a,lrc,q? Lanfrancus promittiteam curare cum agri 
0rha &L fale, quod tamen in opere non inueni. Et fi 
t in vlceribus cauernofis, q> fiftulas recc 
c Auicen./aris fuit etiam, cj? cum pater nofter 
8C ita completur fecundaintentio. 
cd tertia intentio quae eft mundificarclocum, SC 
eft locum mundificacum incarnare SC la 
h^e;>complentur vtiam didum cft dcalijs vlceri- 
s Cau er no fis. 
D ecurapaUUtiua. 
J^ndoautem fiftula cftmtal/Ioco.q, non po, ' 
br-Qr tcft curari: OC quando eft m me- 
l-u siublimibus, &:in vicinitateneruorum 8>C vena- 
Vel fi aeger eft debilis, 8C non poteft fuftincre pe 
5 propter timorem eft magis dediuis, vtre- 
velforte, q?per eius cu- 
Cl°r fequeretur , vt in fiftula lon- 
t^l-Ls3*nuoIuntarius faecis exitus:tunc neceffarium 
Iipalliare cum diaeta, 8C purgatione,& diuer 
e adpartcm minus nobilem.Et mundi- 
dereei,P^am 3 carne fraudulenta 8C vnduofa. Dcin- 
c~ jatur cum exicc3fiuisdomefticis,& cooperia 
11 nigro.*quoniam ipla 
quietatemporelongc^duntaxatq> cauea 
aqua36i: afitudolorofo,d<la motu iaborio- 
L fo.Etiftam palliationcni ponit Auiccn.&ArnoIdus 
fupcr eam ratiocinatus eft, dum dixirmcatusinnatu 
ralis, qui diu manauir, vtin fiftulis antiquatis, obtu- 
rarinequit ab/c£ timore grauioris incommodi, nifi 
manatio confueta ad proxima dcriucrur. 
r e cancro ulcerato. e ap, VI. 
CAnccr ulceratus cft ulcus apparens,rotudum, 
horribile,foetidum,cum labijs groflis,duris,ec 
nodofis,inucrfis,fublcuatis,ct cauernofis,habens eo 
lorcm liuidum Se oblcurum,& in circuitu venas/an 
guine melancholico plenas* Er videtur fecundum 
Auiccn.q? nominatur cancerpropter vnam duarii 
rerum,aut propter fuam tenacitatem cum membro: 
ficut tenacitas cancri cum eo q? venatur,autpropter 
formam fuam, quia rotunda: SC venas emittitin cir- 
, cuitu, quaefunt licutpedes cancri, SC colorem habee 
obfcurum,vtcancer.EtHcnricusaddit,q> corrode- 
doperambulat,vtpifcisille. Species & 
cancri fumuntur a tribus, ab c/Tentia aegritudinis; a 
materia ex qua fiunt: 3C a membroru natura* Per prt 
mu dicitur q? cancer alius cft fuauis,paruus,non mu| 
tumdolorofus. alius magnus, 8C violentus. Vehe- 
mentis doloris. Per fecundum dicitur, q> quidam eft 
ex melancholiaadufta dcfc.Oe quidam ex melacho- 
lia adufta ex alrjs huoribus, maxime ex cholera adu- 
fta.Per tertium dicitur, q? quidam fitin membris /im 
plicibus,vtin carne,ucnis,neruis,et offibus:quidam 
in compofitis, vt in facie, qui communiter,Nolime 
tangere vocatur, in coxis,lupusfin medio corporis, 
cingulus, vt dixitRogcrius.no obftante q> Brunus, 
3C Theodoricus dicunt, quod nullus antiquorum, 
itanominauir* 
Canlatiirrancer vlcclTusanon vlccrato’&ab 
1 r * vlceribusirritatis,etindodecu 
ratis. A cancro non vlcerato caufatur cancer vlcera 
tus incidendo, ficutfupcrius de apoftematibus mela 
cholicis in cancrofuitdidum. Ab vlceribus SC vul- 
neribus caufatur cancer, quando propter irritatione 
cumacutis aduruntur, SC commoucnrur humores 
praui melancholici,et fluunt & trahuntur ab vniuer 
fo corpore,Se a vicinantibus membrisin loco,& pu 
trefiunc,& calefaciunr:ac acuitatem SC venenofitate 
acquirunt,cx quibus generatur, 8c augetur mala di- 
fpofitio,&efficitur cancer. Caulxautem primiriuae 
mouere poliunt antecedentes: SC ex eis vel exiliis co 
i u n fi u n r, v c faep edidu m e ft. 
C ' _ futnunrura fubftantialirer inhaereri 
olgna an 1 tibus,vtafubftanriadura labioru* 
SC viceris,a figura Iata,rotunda,caucrnofa,& reuer- 
fata,& ab efficientibus,6C ab accidentaliterinhaeren- 
tibus,utauiruleciahorribilietfa:tida,cctali,q>nopo 
teftfcriptura denotari. Sed qui uii funt,ftarim a lon- 
ge cam pcrcipiut. Et cum hoc fi lauatur cum lixiuio, 
efficitur cinericius 6>C uifcofus.Et ultra cu paruis cor- 
rofiuisirritatur, 8c eiusaugmentatur malitia, utpo- 
nit Lanfrancus 3C Henricus. Judicatur de cancro 
ulccrato,q»iudicatumfuitfuperiusdenon ulcerato* 
Et ulrrahoc dicitur,q> eius diuturnitas,8C perfeuera- 
da arguunt malitiam, 3C difficultatem cius magnam* 
Et propter hoc dicebat Albuca. q> quando antiqua- 
tur, SC eft magnus, non oportet utappropinquecuir 
ei. Ego autem,ut dixit, non curaui aliquem, nccp ui- 
di aliquem ante me 5 quiperuenirct adillyd» Eride.Q TRAC. IUI* 
do a ii. 
Gal. in commeto quibufcunq; infexto aphorifmo- 
rum,dicit q> non cures cancrum,nili ad magnam im- 
itandam , SC requifidonem. Amplius cancer, qui 
eft antiquatus, & in membro habituatus,& qui eft in 
fibratus in venis,ncruis,& offibus,& qui eftabfcon- 
ditus,<SL in interioribus profundatus,&l qui eft in lo- 
covbinon poteft totus comprehendi, & qui eftin 
perfonadebili,et dmorofa:melius eft quod pallietur 
quam fi curaretur. Curati enim citius pereunr:no cu 
rad 8c palliati longum tempus perficiunt, vtin fexto 
aphorifmorum in capitulo de non vlcerato cancro 
fuitallcgatum. Et propter hoc dicebat Auicen.illud 
mirabile q> de vlcerato efficiebatur no vlceratusali- 
quoties. Quia fi curatur in vnoloco,faepcin alio mu 
tatur. VldmoiudicatGuilelmusdeSaliceto,q? ca- 
cer eft languofus morbus,quia quanto magis palpa- 
tur, magis indignatur. Quare confidit,q> nonnifile- 
uiter tagatur, &pptcr hoc Noli me tagerc vocatur. 
• vlceradduohabctregimina. vniuer 
Vvlira cancri f^ie videlicet Sc particulare, vniuer- 
faleregimen tres habetintendones.prima vitam or- 
dinat.fecunda materiam antecedentem euacuar. fed 
tertia membrainteriora confortando adaptat. 
Prima 8C fecunda intentio complentur cum debi- 
toregimine, Sc conueniend purgatione, de quibus 
fuperius in de apoftemadbus mclacholicis fuit di Air. 
Sed tertia intentio completur cum potionibus, 8C 
fufpenfionibusadhocprobatis,& forte q> magis fa- 
cit cofidcnria quam proprietas. Et de his funt omnes 
herbae capillares, & praecipue dtarac,et herbaRober 
ti, 8C fcrofularia: quae propter hoc herba cancrofa 
nominatur,quaefuntoptimaeadfaciendum potio- 
nes. et cenrinodia laudatur ab Arnoldo. Er cancri flu 
valent:8C fmaragdus,& fapphirus de- 
portati valentad cancrum, vt dicit Albertus.Theria 
ca,8C carnes therorum fummeconferunr,quiacxpel 
lunt omnem venenofitatem ad cutem. Regimen 
particulare duas habetintendones fecundum Gal.in 
commento praeallcgato,5£ fecundo ad Glauconem. 
prima vtfi eftin loco poffibili,totahter eradicctur.fe 
cfida cp fi eftin loco no poffibili,quod pallictur,qua£: 
locafuperius',&lin primo commento nominantur* 
Modus autem exdrpandi eft duplex: vnus fit cum 
incifione,5d expreffione, et cautcrizadone:altcr fine 
incifionecum corrofione. Inindfione caueas, q> to- 
tus cum radicibus fuis comprehedarur,& incidatur: 
alias nihil valeret,immo effet nouifllmus error prio- 
re peior.Et poftincifionem hinc inde exprimatur,ut 
fanguis melancholicus extrahatur,8C poft cumferro 
ignito cauterizetur. 
Secundo cxdrpetur cum corrofione,SC mortifica 
tionc ford,quxfimul totum extirpet.Na forti segri-* 
tudini fortis debet applicari medicina: iuxta do Ari- 
nam Hippo.primo aphorifmorum.adquod arfeni- 
cumfublimatum par non habet, vtfuprain efthio- 
meno,&l glandulis fuit didum, 8C infra dicetur. Pri- 
ma enim dicdicitTheodoricus 8c bene, cancrum,lu 
pum,efthiomenum,noli me tangcre,fiftulam,et om 
nes tales peflimos morbos occidit, 8C cxdrpar. Ca- 
neat tamen de loco, 8C quaudtate:inutroc£ enim mo 
do femper defendatur locus cumvngucto de bolo, 
ct poft operationem,quam,utdidum eft,cognofccs 
perlocunfladonem,&per trium dierum ftarionem. 
mitigetur dolor 3 dc procuretur .cafus vt di- 
<ftum eft de fiftula. Mortificato cancro, quod cogrt° 
fccs per bonitatem carnis, 8C carendam virulentia 
6C fcetorisicuretur vicus more vlceru concauoru- 
DecurapaUiatiua. 
r\ „ j _ cancer eft in tali loco, qh non p° 
Quandoailtcm tot;aijcer comprehendi, 
quiperuenitadintcriora,auteftiuxtaprindpalia tflc 
bra, aut in locis venis intricatis: Vel aeger eft debili 
dC non poteft,veltimorofus,etno audet fperarecU'' 
ram, aut ex iplius cura fcqueretur peior aegritudo- 
tunc bonum cftipfum mitigare Sc palliare,8C hoc 
diaeta, 8C purgatione& diuerfione materiae ad padc 
alia, (3C infrigidare 8C dcliccareipfum cu aqua folatrb 
et cu ungueto albo,de lcthargyro,et de thucia,ct pftf 
bo vfto,& diapompholygos,&alrjs mineralibus 
tis,ctaquis,etfucciscaphoratisdudrisin mortario d* 
pIubo,& cu ligatione laminae plumbeae, 8C 
didafuntin vicere virulcto, oC in cancro 
fo non vlcerato. Quantam auteuirtutenihaberpl'1' 
bum in difpofitionibus cancrofis nouitillc qui nih’* 
ignorat. Nonnulli vero palliant cu herba Robei ' 
ri,3C fcabiofa,ccrfolio, caprifoIio,talTobarbaflb, pu: 
uereftercoris humani,6C anethi combuftoru. M11* 
ti vero mitigant cius fraudulentiam, 8C lupadtate»11 
cum peciafcarlad, 8C cum appofirionc carnium 
linarum.Propter quod dicit populus, ap ob hoc 
turlupus, quiain die comedit vnamgallinam, 
eam non haberet,comederetperfonam:quicquidf‘ 
talia temperata funt, 8C li non profunt, nocere 
tum non poliunt» 
DocTtrma fecunda de vlcenbus prout $ 
fijnnn membris compofitfs. 
Ce ulceribus capitis, ut eft talparia,er tcftu* 
dinaria. C ap, I. 
p— Vrfus igitur ad methodum redeant 
Mft oftendenrcs quantum communis 
! rum cura permutatur fecundum 
dcm in vnacluaqtic animalium 
■——a.Quatuor enimfuntindicadoes,q 
ab his fumutur, vtin 
tum fuitdiftum, quae licet fecundum homiomcr, 
pardculas lint dicftae,nihilominus fecundum 
cas funt dicendae a capite incipicdo. Et qui bene V^1 
perfcrucari, inuenict q? vitra intentiones 
didas infermonc cummunide vlcenbus, eftdia£ 
rendafpecialis indicationum ipfiu^inprognoftft0’ 
6C modo curandi. 
mus q> fi vlcera capitis perueniunt vfque ad 
& ad menyngasintrinfecas,vtintalparia,& 
naria pafiionefaepe contingitrnon modicum in 
rando infertur periculum maximeiuxta 
ras. HtideoconfulitRogcriuspotius talem curan 
linquere, quam opere profequi. Ethocconfidera11 * 
vt fuperius dixi vna cum Lanfranco, in talibus 
confului palliare quam curare. Nihilominus 
rius quantum ad modum operandiin cafuin q0° 
tiensaffedarct,<S<: requireret curam, precipit vt£u 
tota radicitus fcparctur,& craneuminfedum ttaP 
netur 6C cleuetur, 8C a dura matre feparetur: & 
cum pannis dc lichinijs in meile rof iriufis3 & DE VVLNERIBVS MEMR'.«I MP. 
47 
J1*!? rnundificetur, SC incarnerur, prout fupcriusin 
capitis fuit didum, SC faciebatita ma- 
S’ftermeusBonon.& ego feci in illo Greco,quififtu 
corruptionem olfis in capite retro aures patie 
atur. lamcrius autem qui talia in Capitulo fiftulam 
*eP°nebat: pofttrypanadone,& depuradonem of- 
ls talem puluerem confulebat. Reci.ranx aquatica? 
c°mbuftx, vnc*5.gallarum,faluiae,&f addatur myr- 
lap,anadrac.rj.fiatpuluis*&: fupra vulnus diapal- 
cmplaftrum nigrum fufticitinhoc cafu. 
De ulceribus faciei. Qap. II. 
F Acies fecundum q continet multas particulas, 
diucrfas habet vlcerum fpedes* In genis, oculis 
Videlicet, 8C auribus, ocaj 3C confimilibus.in primis 
dicendum eft de his qux in tora facie, SC maximein 
venire confucuerunt* 
De noli mc tangere. 
,P0 . . fxpepoftformicas 8C cryfipelata ma- 
inglt vlccra,8C puftulas male cura 
lasinfacie,maximeinleporc,genis, SC labr)s,accidc- 
Vicus corrofiuum, ferpiginofum,horribiIe, foeti- 
et virulentum qdhioli me tangere nuncupatur 
8C eft de genere cancri,ex cholera bis adu 
lta>vt fuperius fuit didum,generatum* 
funtcorrofiomordicatiuacuardore, &pu 
ond- dura,uiruletiafcerida,ctfordicicsmala* Vn 
eius eradicatio eft difficilis, & cotagiofa:du enim 
]r>agis tangitur, magis multiplicatur: SC ob hoc noli 
Jne tangere dicitur.ee cum hoc facies,propter fui de- 
itatem materias faciliter recipit* 
Cin- eius vltraregime vniuerfale de dieta, 8>C crc- 
a bra purgatione didis in apoftematibus,et pu 
.is cholericis,etvlceribus virulentis eft,qlauctur 
fuscum oxycrato,autcumaquaaluminofa,etpcr 
dies attentetur: fi poterit dcficcari, & lanari 
Cl*m vngucnds ad vlccra virulenta* Quia talis fuit in 
lentioJamerrj:& fi non polfir,defuper apponatur in 
Theodoricifadum defucco li- 
arlae, 8c plantaginis cum falc gemmae. Et propter 
circumcirca panniinfufiin oxycra- 
alicuius herbxfrigidx applicentur: et 
erindie naturali remutetur per tres dies. Et poftfi 
fuerit extindus, Sc locus cum meile, fucco 
5 8c farina hordei fuerit mundificatus.*quod co- 
Vl°fcesper carnis bonitate, fi incarnctur SC confoli- 
etl»rcum vnguentis vlcerum virulentorum. Si au 
morbus non eft extindus,curetur ut didum cfi: 
cancro vlcerato: licutfacitRogerius 8c quatuor 
Attendendo q corrofiua,&: cauteria caute 
Ucantur: locus enim fenfibilis eft, dC tenuis, &C olla 
P°ngiojfa,d: cardlaginofa, 6C faciliteralterabiliadta 
Scando ab vtraq parte perforantur, in perpetuu 
|..0ri confolidantur, vtinfextoaphorifmorumfupe 
fuit allegatum* Et propter hoc adiftaextinguen 
acjuaforris cum peciafecurius adaptatur. 
De.ulccribus^crcancrofitatibusiueficisruptis, 
Cr ekuationeuuca: oculorum. 
vlcera ocl^orum vitra hoc 
A ueniuntaVulneribus:urplurimum 
ft1q5nab apoftematibus,exituris,bothorjbus,&: pu 
lsfeu veficis efficiuntur; pro tanto non eft mirff. 
lilefusilla vocauit vlcera: Auiccn.exituras:Arara- 
mus puftulas* Etlicetipfi numeraucrut feptem lpc> 
des eorum diftin das, uel fecundum cortices 
velfecundujn ficum fupcrficialem 8>C profundum: 
nihilominus, quia no multum diuerfilicantintentio 
nescuraduas, dcprcefend, vt confulic Lanfrancus, 
omittantur* Sed,fi placct,comprehendantur omnia 
vlccra oculorum, vtquafididum fuit de ophrhal- 
itiiain tribus fpccicbus, in paruis virulentis, in maxi 
mis Sc cancrofis,in mediocribus 8C fordidis* Quoru 
quidem omnium caufte,( vt dixitIcfus)funthumo- 
res acuti,mordicanccs, qui fiuuntad oculos* 
Sterna v^cer“ oculoi^,funtdolores,etlachrymaru 
effluxiones,&ophthalmici ruborcs.Et qua • 
do aperitur oculus, li funcin coniundiua, piidusap 
parebit rubeus.Si in cornea,albus 8C nebulofus* Vl- 
ccra autem coniundiuxfuntrubca:cornc3c veroal- 
ba,propteripforum corpora,vtdixit lefus, & Aui* 
q mamfeftat cornu nigri rafura. SC hinc eft qi multi' 
decipiuntur,utdicit Gordonius, credentes q Iit abii 
ia propter additionem, 8C applicando confumptiua 
deuafcantoculum, 8C tamen efcalbcdo: propter ca- 
nationem cornee* Judicatur de vlccribus oculo- 
rum,q fi malignantur,duccntad difruptionem cor- 
n ex,& ad exi tum, 8>C elcuadonem]vuc£:& per confc 
quens ad oculi deperdidonem. 
Judicatur etiam q ad vlccrafequuntur cicatrice* 
albx,indelebilcs:eo quia cornea eft membrum ,’lper- 
maticum :cuius confolidationcs non funt fecundurp, 
primam intentionem* Sed per medium extraneum 
confolidantur, vtiam fuperius fuit didum, SC dice- 
tur * Amplius multa iudicia vlcerum, comuniurrt, 
hic habent locum: quare ad ea habeatur recurfus* 
Amplius confulitur operatflqficum vlceribusfue 
ritOphthalmia notabilis, rheuma, 8C dolor capitis; 
non fatiget patientem quoufq illa fuerint fedata* 
Amplius confulitur q antequam ifta pallio profe- 
quatur,ad capirulu de Ophthalmia recurratur: quia 
in multis communicant intentiones vlcerum &C o- 
phthalmiarum* 
r, • vlcerum oculorum fccundu Gahinquar 
c L to mcamir,indigct hac eadem fecundum 
genus,qu£ 8C alia vlccra:propter tamen natura par- 
ticulx,opOrterpharmacacfleimmordacilfima,mun 
dificantia, replentia, 3C ad cicatricem ducentia,inter 
qu£ laudatur,quae per thuciam,& conlimilialota mi 
fceantur ei,& fuccinonfolumimmordacitatcm ha- 
bentes , fcd & uchcmentiiTimos dolores mitigare po 
tentes: ficuteftfuccus mandragorc. Sordidis vero 
exiftentibus mifecre oportetaliquod abftcrfiuoruj 
quale eft cerotum cum aliquibus metallicis abfterfi- 
uis. Et quia talia vlccra in curando quatuor habent 
i'ntemiones:pro tanto cura vlcerum oculorum qua 
tuor habet intcntioncs.prima fitin vira: fecunda in 
materia antecedenti, 8c fluenti: tertia fit adminiftra- 
tio intentionis circa vicus*fcd quarta accidentium 
corredio. 
Prima 8C fecunda intentio complentur fecundum 
q fuperius fuit didum, q complentur in ophthal- 
miarhoc tamen addito q non iaceat,neq dormiat fu 
per latus,in quo eft vicus, vtfanies non corrodar 
nicas oculi, neq clamet, neq frcrnutet,neq euomat* 
Omnia enim ifta ducunt materias ad oculum: tora 
autem tuaimendo fit diminuere,diucrtcre,& prob» TRAC. Illi. 
d o c. ii* 
berc materiam rheumatizantem, vtnon vematad 
oculum,SC Pedare dolorem. 
Tertiaintentio copletur, vt fi puftula non cft aper 
ta,q> diftillcturm oculo aqua fccnugraeci,aut melilo- 
ti;qa aperiunt vicus feftinater,vt dicit Teius,poft mu 
dificetur vicus cum hoc, quod lauar quali abftergit 
faniem, velutdiftillatio fyrupiro.fumme enimlau- 
datur a Rabbi Moyfe.zz.parte libri fui.Er po ft mun- 
dificacionem, repleatur concauitas cum his quae fa- 
ciunt carnem nafei, vteftficfalbum ,in quo cft opiu 
cum larte mulieris, auralbumine oui , fi dolor adfir. 
Si vero dolor fuerit repreflus,utatur ficfalboin quo 
eftehimia, quod Auic. lunans vocar.Eclicf de thure 
laudatur ad hocm quinto rherape u.quoniam matu- 
raret mundificat materias groflas,ut dicit lefusrquo 
rum formae,SC rccepr in capitulo Ophthalmiae,SC in 
antidotarioinuenicntur:fiefctiam de plumbo lauda 
tur in fine,ctab Heben Mefue, Alcoatim,Azarani.*re 
pletenim,& confolidat vlceraoculorum:cuiusfor- 
ma recipitur a Rafi. Red. plumbi vftfantimonfj, thu 
ciaeablute,chalcucecaumcnu:quod cft es vftu,gumi 
arabici, dragaganthi, ana drac. viij.oprj, 
flefeum aqua pluuiali. 
Sed quarta intentio completur fecundum natu- 
ram accidentium. De dolore fatis eft dirtum ino- 
phthalmia. 
De ruptura cornea,cr cyitu uuca. 
Quod (1 propter corrofionc“3 rumPatur cor' 
c Jr nea,etprocidatextra vuea.ita 
q> fequatur eleuatio .* manifeftum eft fecundum Gal. 
vbifupra, quoniam SC propter fcipfam, SC propter 
Illud quod procidit:rcpercufliuis,et ftypticis indiget 
pharmacis,SC bonaftrirtura compreffis,& ligatura. 
Et ad hoc cft mirabiliffimus fief de haemati te: SC ipfe- 
met haemati res cu m alb u mi n c oui i n cote fri catus: qcf 
Reci.Iapidis hf maritis abluti,drac.iiij.ceruffe, 
anadrac.fj.xris vfti, amyli, gumini arab. dragagan- 
thi, opfj, ana drac.i.fiant fief cum fucco foliorum oli- 
uae. Et quandoepeft ncccfle quando eleuatio fuerit 
magna,ftringcrecum lamina plumbi. Erliaegritu 
do fueritantiqua,dcvno,autduobusannis,non ap- 
propinques efquia non habet curam, vt dixit lefus. 
Et fi volueris oculum decorare, liga eminentiam cu 
filofcrico, SC infrigida, SC conforta oculum vfque-- 
quo cadatipfa ct filii. De cicatrice et ueftigio quod 
remanet poft illa,inferius dicetur. 
Defiftula in lachrymali domcftico iurta nafum. 
F.ftulanrlachrymali^^^g^b! 
qui ex humoribus malis nafdturibidem,& maturan 
do tantum tardatur ad aperiendum,quodfanies co- 
uertituradnirrofitatem, SC vicerat locum, &indu- 
ratintrinfecas circumferentias, Sc corrumpit,SC con 
taminat osipfum. Er aperitur quandoq: ad exte- 
rioraiquandoq; uerfus interiora oculi fub Jachryma: 
Sc quandoq? ad vtranq? partem. Et quandoq? aperi- 
tur verfus calamos narjum.‘quaeda eft in carne: quae- 
dam inlofle. 
Caufe ‘dusfumhumoresgroffi, qui,ur dirtum cft, 
*- inlongitudine,maturatur m loco,Sc cii cor 
rupunt, ad qua corruptione fequitur dcbiliras:qua- 
l*c.attrahuntur humores loeu, 
8C vicus faciunt fiftulofum. 
Significatur fiftula oculi ex apoftematc quod pr* 
cedit,SC ex duritie, & forma cal!ofa,& 
exfanieferola, &glutinofa, qua? exit per foramen» 
maxime quando comprimitur, SC oculi funt rubei» 
Sc ophthalmici,Sc tartu probe 
m olTe,fentitur aTpferitas:fi uero in carne,molhcies SC 
lenitas. Judicatur quod fiftulalachrymalis, eftdffi 
ficilis curationis propter carnofitatis fubrilitatetrt» 
SC magis propter oculi propinquitatem:fenfibilflh' 
ma enim cft particula. 
Etfepeita appropinquatur apertura de lachryn13 
li, q> rumpitur area palpcbrse, 5C confumitur coX° 
ipfius: quare in perpetuum fluuntlachrymae, & 1°' 
cus non confolidatur,fcd efficitur deformatus. 
r , rn i lachrymalis duo habet regimina» 
1 . ® vniuerfale,&particulare. Vniuef/ 
fale regimen dirtum cft in capitulo defiftulain corn/ 
muni. 
Particulareregimcn tres habet intentiones. Prin1? 
cft repercutere, Sc rcfolucrc, 8C maturare fccundu^1 
fua tempora,et aperire apoftemaquado no 
tum. Secunda mudificare quando eft apertu. Terti* 
mortificare fiftulam quando eft confirmata. 
Primum completur prout de Ophthalmia 
cft, cumrcpercuffiuis SC rcfolutiuis Sc maturatiu<s> 
Etproprie maturatur cum emplaftro farto de farina 
hordei, SC conchylrjs,croco,aioe,& myrrhaconfc' 
rtis cuopopanaco maceto difloluto:maturater.fin» 
SC perferumpirapoftema. Etli non aperitur perfr» 
non expertetur maturatio, fcd cum lanceta long^3 
lachrymali aperiatur. 
Poft aure apertionem venit 
completur farta bona exprcffione,& 
niei, SC lotione fi eft ne cede cum aqua ruth£ mclii£? 
cum tribus auxilrjs. 
Primum cft Auicen.de lanugine arundinisinut* 
tain interiori parte eius, Sc proprie apud 
congregetur tantum de ea, q? poffic impleri totap1'? 
funditas:SC cooperiatur cum diapalma, aut cum 
quoappropriato cmplaftrp:& remuterurbisin 
Et quando erit fatis mundificatum,conlblidctur. 
Secundum auxilium eftRafis, q> imponatur p*r 
foramen, collyrium fartu de thure, farcocolla, al<*» 
fanguinc draconis, balauftij, annmonio, alumini 
aequales partes.* Sc de flore aeris quarta pars vnitis P3? 
tistdC cu aqua pluuiali fiant iief.Er proprie dicit 
quando dilloluitur cum aquagallarum, SC 
tur duae aut tres guttae: «SCiaceat ad partem 
bis aut ter in die remuterur: SC fieper hebdomadi 
codnuetur. Iftudenim collyrium eft tantae 
qp fiftulam oculi fanar, vt dicitRafis:autitaretard*h 
quod videtur fanata. 
T er dum auxiliu eft Guil.de Sali.q? clargato 
mine, mundificetur cum vnguento viridi ferto 
flore aeris, alumine, SC mcllc:aurcum puluercafp^1. 
delorum:&poftmundificationcmcum confolid 
tibus fanetur. Et fi ifta non Valent; accedat cerfl 
intentio, quae eft mortificare fiftulam: quae elarga£ 
foramine, SC certificaro de fundo, vt dirtum f>hc , 
fiftulain communi, completurdupIiciter.*vnQ 
do perincifionem Sc cautcrizatione: alio modo pc 
corrofionem.perincifioneqi fit,quodcum fencC-f 
fprci? aut cum raforio Pandatur fecundum rertuj11 DE VVLNERIBVS M H M B/’S I M P* 
48 
c^rymali quantum eft poffibile elogando, vfq?ad 
Undiim.Et tunc impleatur uulnus cum tentis infuffs 
11 albumine oui:&in craftinum remutandoinfpicia 
Jr 0s:8nccundum quatitatem contaminationis cau 
Cr,zetur cum cauterrjs claualibus, rotundis praecii" 
oculum cum canula, vt Alcoatim,vel cu 
a5VtIefus:aut cu cochleari argenteo feu aereo, vt 
poft cauterizationem fedetur dolor, 
arftira, S(. cafus efcharx, et exfoliatio offis procu" 
tUr,uteft didum in communi. Per corrolionem 
ratur, epimponatur tcntainrindain aliquo caufti 
°5 & praemuniatur oculus cum frigidis. Primus 
tert* modus magis placet mihi, SC Lanfranco: quia 
uterium cum ferro melius menfuratur, quod non 
ceaat ad rumpedum lachrymale quam cu medici" 
‘ Btpoftquam eritmortificatafiftula, quodCO" 
vt didum fuitfuperius,curetur SC confo 
fuktUr* autem curandi, & perforadi cum. 
°l,la ad calamos narium non laudat Heben Mefi 
ec£ ego jn eo miieni effedu. Nam fatis cito poft iin- 
5Cur foramen offis: S>C nihil eft quod currere poffit 
nares:dcnuatio autem materiae ad calamos nariu, 
laudat Arnoldus, cum caputpurgrjs, eft mihi 
Et fi non poteft aliud fieri, pahetur,ut didu 
Hperius: 8C cum tali collyrio quod laudat TheO" 
Scfedenegi abluti, ana 
cineris fornacis in qpurgatur £S, drac.ifj.myr 
croci,opfj, anadrac.i.confice cu 
adminiftretur cumalbuminc oui. 
Ce ulceribus cr polypo qu<e fiunt in nafo etc. 
fiunt in naribus: quaedam funt fine 
3.CJUX carnefupcrflua: quaedam vero cum 
r,lefuperflua. Etquefuntfinecarnefuperflua:qu£ 
funt virulenta: quaedam fordida.‘quaedam ve" 
(j COrr°fiua:&I quae luntcum carneiupcrflua,quae" 
fe quorum caro eft mollis,pendens, 8C qua fi 
apud Gal.dicuntur ozaena, apud Alii. 
at:quaedam funt quorum caro eft dura nofe> 
pedens,fed adhaerens, quae dicitur a Gal. 
p, ypus,ab Auiccn. cancer. 
vlcerum nafi funt humores acuti 
fi autem pUtridi a capite defcendctes,qui 
r°pter aduftioncm adepti funt groffiitiem, germi 
p vero fineaduftionc,ingroflantur, 
pacationem illam carnem mollem efficiunt* vn" 
5C tertio meamir,ozaenae ex influxu humoru 
0rum, ctpurridorum fiunr.polypusgroflbrum 
•nft °rum cft germen* Diciturautem polypusad 
Utilius pifds fic nominati,quia multos habet pe" 
ffi-i ‘. ticJe° ab Auenzoar multipes nominatur:quia 
fili? IterI°co adhacretin quo eft,vel aflimilatur carni 
«. ■'v'dicicGal. 
iftae paffionesapcricdo nares cum 
tlCantUr inftrumento dido fpeculum ad fo 
eCUrnviflH vt dicit Halyabbas, Si tadu :;dicirur 
polypus fecundum Lanfraii" 
carne i lia fu perflua: eo quia caro ilia eft mollis, 
etlS2 de colore 5dfubftantiapulmonis,indolO" 
fi^n0nadherens,nifi fecundum radicem: & vtplu 
l)iis poft aegritudines catarrhofas. Poly" 
%jj.u^eft durus, ficcus,dolorofus, vmbrofus,hor 
• fcctidus,venenofus,non pedens, fed firmi" 
fibus adhaerens: dC vtplurimum incipit per le a 
puftula cicerali,& paulatineaugmentatiir, 8C crefcic 
vfquequoad palatum perucniat. Vlccra nafi' non 
funt negligcnda:quia ad polypum funt via, vt dicut 
omnes. Polypus enim ex toto genere cft perniciO" 
fus,nam cft de genere cancrorum abfeonditorum. 
Judicatur q? melius eftnoncurare quam curare, vt 
dicit Hippo. Sufficit enim ei via blandiriua fineind" 
fione,& corroftone, vt dicit Auiccn. Caro autem 
addita cum qua naius eft tradabilis, 8C boni coloris, 
ab‘% timore curetur, vt dicit Brimus. Ex quibus 
apparet quod illa diftindio quam ponit Rogcrius,et 
multi alrj, cp polypus quidam cft curabilis, quidam 
non curabilis:non proprieaccipitpoIypum:fedlar" 
ge, pro quacunque carne in naribus praeter natu> 
ram exorta. 
Pnra rommimk vlccribus &polypo fuppofita 
communis VIta & purgatione didafupc" 
riusin matcrrjs acutis, SC melancholiciseft, fecudum 
Gal.vbi fupra,ficcarc,&f roborare caput:qualiter au 
tem oportet roborare caput totum, vt nulla ab eo lu 
perfluiras in inferioribus partibus ftuatvel influat: 
didum eftmulroricsTuprainOphthalmia, Edicetur 
in rheumatibus oculorum. Etfequitur q? poftqua 
per illa feceris caputrobuftu m, ad curam ozoenae,5£ 
vlcerum inuenies,intentionem hab ens ficcare paties 
tem particulam per pharmaca permiftae virtutisre" 
percudentis videlicet,8C diaphorands, Vndein quin 
to therapeu. Naribus vero multo quidem Accius cp 
oculis:minus vero quam auribus oportet effephar" 
macum. Et propter hoc fi vlcera fint virulcta: vn 
guentaalba cum plumbo vfto funt cis propitia: vt 
Halyabb.ponit. Si autem fint fordida& cruftofa* 
lauentur cum vino, & meile decodionischamomil 
1$,meliloti,nafturdi,ellebori, atque myrrhae. Et fi eft 
nccefle, cum lixiuio,deinde cum vnguenroapofto" 
lorum mundificentur.& ficimponatur tenta deradi 
ceacoriinfufa diuinolcoiuniperi in quo fcamonea 
fuerit diflblura: optime mudificat Si fanar. Et vngu-e 
tum quatuor magiftrorum eftfpecialeinhoc, qd fit 
de menta,agrimonia,oculo Chrifti,&: berbena,tritis 
cum axungia porci. Etpoftca cum vnguentis albis 
didis confolidentur. 
Si autem fuerint corrofiua,cum medicamine GaL 
in tertio meamir.quod Auicen.recipit de tribus gC" 
neribus malorum granatorum aufterorum dulcium 
& acidorum incipiendum eft: fit autem fecundum 
ipfumpcr hunc modum. Incidere ea oportet reccii" 
da 8C matura, 8C piftarc diligerer, vt exprimi poffinc 
fucci excis: quae reponere oportetin vafc depiltro* 
vel de vitro:parum coquendo ipfum, fi nimis eft hu 
midus:qcfucro relinquitur ex eisfolidiget groflum, 
reiteraturfortiter, utex eopoffintlichinia fieri, quae 
in naribus ponantur: SC quando illud in lichinfjsfa" 
ciendo erit confumptum, accipe de fucco quem fery 
uafti vtendo eo, vel cum penna, vel cum lana circu 
appofi ta graphio. Approbate autem operatur prae" 
didum collyrium. 
Et fi didus fuccus dcficcaretur: poftqua effet pul" 
ucrizatus infufflando pollet apponi, 8C frequenter 
fiat, vt nunquam fit particula patiens fine ipfo. Si au 
tem iftud non valet, recurrendum eft adtrochifcos 
andaron,ctcalidicon,diirolutos cum vino dulci,aut 
aceto fipaffio fuerit dura:SC poft mudificeturivtcUV 
dum eft, 8C confolidccur. Et fi vlcera effient vehe" t r a a mi. 
d o c. ii* 
mentis doloris,curentur cum unguentis didis in qui 
bus modicu de opio ponatur* Et ii ad eifet caliditas, 
oleum rofatum,aut nenufarinum prxeepto Halyab 
badsrcfpirct, 3C fupra, 8C iuxta nafum fandali, 
mitha,portulaca, SC fimilia cum aqua rofata, 8C ace- 
to ponantur* Vlcera autem iicca, 8C rhagadixfeu 
fiffurx, cum cera, 8C medulla cruris vituli, 8C muci- 
laginefeminis citoniorum, dragagatho,oleo amyg- 
dalarum curantur* 
Caro autem fupcrfluaquxeftleuisnon fraudulen 
ta, neq?cancrofa, fecundum Albuca.periftum mo- 
dum inciditur* oportet ut facias federe infirmum in- 
ter manus tuas oppofitumfoli, 8C aperi nares eius:5C 
extrahe carnes ad exteriora, etmeide qefeoprehendi 
fti cu ipatumine fuh tili acuto a parte vna donec fcias 
cp tota caro ia eft ablata. remaneat ex ea aliqd, 
cuius abfcifio non eft poifibiIis,rade illud cum facili- 
tate, donec non remaneat ex eo aliquid.Si aurem do 
minatur tibi fanguis, autapoftema:abfdnde eam cu 
coqdfcis* Er h non eft tibi poffibile incidere quod 
eft in altum in fuperioribus oflibus narium, quod co 
gnofees facicndofugere acetofum,aut aliquod tale 
ii non venit ad os: tunc intro mittas fugendo per na- 
fpuendo, vt faciunt pueri in fcholis:aut cu acu 
plumbea filum nodofum vfquequo perueniat per 
os: deinde (errando tantum ducas quoufque caro 
fueritincifa &C confumpra. Deinde extrahe filum, 
&intromite cu tenta vnguentum aegyptiacum quo 
uiq; fuerit confumptum qefremaniit. Et ii cuillo vn 
guento liniretur filum, bonum eifet* Nonnulli ve 
rovtquatuor magiftri quando eis non eftpoilibile 
totum confumere vfcp ad radicem: fcindunt nafum 
In latere vfc£ ad os:deindeincidutiIlud fuperfluum, 
6>C cauterizanndeindc bene 8>C firmiter fuunt. Ego ta 
men non confulo cp fuatur quoufcp fueritfecurus,q? 
fanguis iitreitriefus, SC radicitus toti! euulfum:quia 
Ita parum no poteft remanere de radice quin redeat: 
8C ita pro nihilo operario eifet faefia* Er poftrcnouan 
do labia, vtiliter poteft fui. Alrj vcro,utRogerius, 
Imponendo ferrum calidum per cannulam, carnem 
Illamincidunt.Ego tamen vidi fxpiilime q? illa canu 
la fic caliditatem cauterij recipiebar, cj; patiens opera 
rionem non poteratfuftinerc:ctquando munitur cu 
pannis,eftitaimpcdita, quod cum difficultatcopera 
tioperficirur.fiautem patiens ferru calidum timue- 
rit,iuberipfeRoge.ftucllum, vel tentam intiruflam 
In ruptorio apponere. 3c poft cafum efcharx, vt ex- 
tera vulneraianarc. In omni tamen cafu circumcir- 
ca infrigidantia, 8C prohibentia,8C fedanriadolorem 
apponantur.Ettentxplumbex canulatxquado erit 
neceife,imponantur* 
Vefiuxu faiiguinisqui a naribus fluit. 
Scripfit Gal. mterrio m.am/r.q, Heraclides Ta 
c rennus thrombos auferens, primo 
tentaminunftam cum lycio in aqua diifoluto, ad re- 
ftringendumimponebar, 8C apprehendendo narem 
cum digitis ab extra fic coprimebat quoufcj: rcftrin- 
gcbarur. vel thus,et alia auxilia ad plagas,in fuc- 
copolygoni: (&eit virga vel burfapaftoris,)infu- 
fumlichiniu vngensimponebat.Cofercetiam,vtdi 
cit,frontem infrigidare fpogfjs in aceto acerrimo in- 
fulis* Et partes capitis eleuatas tenere, 3C brachia, 8C 
manus, 8C bubones, 8C tefticulos,genua, QC pedes cq 
trahendo ligare, 8c fricare* Ita enim fanguis diucrff 
tur,& dimittit nares*Et dare in potu infrigidantia; & 
nares panis oppilare frequenter,et in ore tenere aqu* 
frigidam pluuialem* In quinto* vero thcrapeu.noy 
laudat ftypticantiacircumcircaquoufq? diueriio 
fafta: quia capiti nocerent aperte* lubet enim adal|3 
conucrtere prius puta phlebotomia, vel ventofd11 
hypochondrio,8c occipitio,& fricanone,& ligatio' 
ne talium,& extremorum* 
De ulcola,cr ulceribus oris. 
\/lrrrn htmtin orc,recipiunteafdcm diuffl 
a qu*r nes que i naribus,hoc addito, q? c°r/ 
roiiua,quxdam funtin lingua:quaedam lI,s, 
quaedam in ofle mandibulae: vnde iicut vlcerationc? 
qux fiunt fupcrficietcnus in ore, Galenus 
in fexto miamir,aphthas:&: Auicen*intertio al cd> 
Nonnulli uero in gingiuis cancrolitates habentes 9r 
caliditatisigncxdta & illas quaein olTibus, 
citCoitas: 8c quae carnium funt additarum,ficus,1*' 
haemorrhoides* 
Caufc iftarum Pa<n°"um funt ta,cs’ 
rmrnili q> m pueris Vtplurimt**1 
acciditpropter laftis malitiam, 8C eiufdem 
geftionis* 
Signa figmfleantur “vifu cx c€ 
& & lore mdicatur hu. ex ql 
fiunt.rubedo fanguis.citrinitas cholera.albedo p*1 
gma* nigredo mciancholia*Vlceraoris vtplurim1111* 
fucceduntpuftulis , bothoribus, 8C apoitcmatiN- 
quaein ore fiunt* ludicat Gal* vbi fupra q? vkc[ 
oris funt difficilia: quia funt in locis calidis, 8C 
dis, in quibus citilfime multiplicatur putrefactio j 
corrofio. Etcumhocappofitum pharmacu no 
tum poteft manere in loco: profundantur enim 
timafaliua* 
rtjam quodammodo confimiliscft eoru' 
C quaein naribus: nili cp 
venarum linguae, eft eis multum iuuariua, ut 
<ftuminfquinantia:&cumhocpropria 
maca* In uiruletisaute bothoribus 
maca qux moderate iiccant: iicut diamoron, 8C 
tifruftus , 8C corticis nucum uiridium fuccusN 
cypreflipomautin quinto therapeu*dicitur* 
uero addit lentes, fumac* Coitasautem plantag1’1, 
aquam, SC rof caprifolrj, 8C confimilium. I*1 Plf 
dis laudatur uinum mellitum, decoctio chelidOfJ 
cypreili,dperi, mmftri,gallix,croci,atque 
In corrofiuis uero alumen, SC uitreolum, unde 
in fexto miamir. Ego autem in paruulis lentem 
pauco pane, 8C medulla ceruina, autuitulinadO; 
fructus ftypticos cum cibo eispermifceo:uclut' 
cytonia, 8C mefpila: aliquando de lactucis, en 
portulaca adminifrro:&: facio eis colluere modcr‘ 
ftyptica.dicutfuntfumac SC roix. Confequentefc 
cum diaphoretidslinio.In maioribus chalcand 
8c uinum ftypticum addo. Etii aphtafucritfo^1 
mei adiungo* Et ii' corroiiua,xruginem xris,& c°r}, 
moderatum pharmacum cum oleo, 8C calidir°n 
cio: iicut cerotum cum xrugine aeris ulceribus 
uis tempero. Siigitur hu/ufmodi ulceracorr0 
SC cancroia fuerint, in gingiuisipiispriusfricat*5’ 
expreflis a (anguine malo, lauenturfxpc cuma 
fquillipeo decoctionis foliorum oliu^deindcl'1 DE- VLCERIBVS MEMB. ORGA, 
49 
tUrcum tali medicamine. Red. vtriufq? aluminis, fa* 
'Adultorum, gallarum, pfidie, cupularum glandiu, 
lnnamomi_,gar.ariftoIochiae, faluioe,rof.oflium da* 
pylorum,tibiarum cancrorumaduftarum,anapar* 
*erru'.puluerizentur:& cum aceto dido,& meile mi 
Ceantur: 8c fiatlinimentumiautinpuluerc applice* 
ttir in loco.Et fi ifta non valent,trochifci alphodcllo 
Ll,n,autcalidico,fine andacaron,aut aqua fortis ap* 
Ponatur. Et fi neceffe fuerit, locus cu cauterrjs adua* 
'ous cautcrirctur. Si autem oflata fuerit fiftulain 
g*ngiuis,remoueantur dentes, 8C foramen dilatetur. 
, h cum vna gutta fortis, autarfenicifublima* 
& i cprefiinonporeftfiftula mortificarftquantum 
difeooperiatur: 8C quod corruptum 
Uerit,cum acu argetea, aut aenea, vtponitRogerius 
8C vt fuerit necelTe,poftca procuretur, 
°£h no potcftbcnc mundificari per parte fuperiorc, 
£°fulutmulti q> co tra aperiatur p inferiore parte: di f 
11 die tamen eftadconfoiidandu,propter faliuam:<S£ 
intus, SC extra non inuenitlo* 
in quo appodietfc, ficut fundamentum in terra 
*n primo prognofticorum. Veru quia dolor con 
lefluitur ifta vulnera,8C impcditopcrationes,quaein 
fiunt, praecipitur cpfedctur cum oleo rof.intus, 
exterius applicando. Gal.autemin fexto miamir, 
c°nfulitoleuIcnnTcinum cum retinetur in orelreper 
Clititenimintriftanterabfcpafperatione, 8C diapho* 
Quando autem dolor fueritfe* 
QatUs, 8c cancrofitas 8C fiftulamorrificata, SC conue* 
jenter mudara: tunc procedatur ad incarnandum, 
fluendo os cum vino, Sc meile decodionis thuris: 
cUm linimento fado dealoe, myrrha, farcocolla, 
3Tlaftiche,thure,fanguine meilerofi 
additam lidura 8c cancrofa eft 
' 1 v non tangas curando, fcd pallia* 
,°*Si vero mollis fuerit,8C bene rradabilis fuerinin* 
Cjdeeam, dC fiicrit ncceffe: 8C fecundum 
innafo. Et fi polles eam ligare cum 
. 1° circa radicem, effer via fecunor:propterfang.& 
timorem. 
Fiflr „ corriguntur cum vngueto di* 
£ c do in nafo,aut cu oleo qcf erit 
nUclco nucis dfi c6buritur.*appiicatu enim mirifice 
3nat eas, vt dicit Rogerius. Albu. vero fi cu his non 
. dantur,iubet eas vfc£ ad profundi! cuparuo cultel 
cauterizare:8C poftea eas curarc,donec fanentur. 
Dc ulceribus durium. 
Vire™ annutu cafdem diftindioes, caufas,& fi* 
a aurium gnahakent,qu3e&nariu,etoris: 
Pharmacis came indiget ficcioribus, in quinto thera. 
j.teuidcnter declarauitin ulccre,qcfcurabat quidam 
aPietilfimus Theflalinus. vnde i tertio miamir, qu£* 
quidem rccctcr patiutur vlcera aurium,et fine 
°lore,curatglaucium, quod eft ficfmcmirhe, folu 
oltu cii aceto; «Si quae vocantur a medicis diamyrrha 
cK* acr0ca* vero cfi dolore trochif Androma* 
j, !* Si vero heccomitantur:fcoriam ferri cu aceto 
n,ens vtplurimum in fole,aut in igne cum fartaginc 
ere cofidenter.Si igitur auris indiget lotioneilaue* 
j.Urcuni oxymelite, aut cum vino, 3C meile, 8C aqua 
Si fiftula eft, aut caro addita: procedatur vt 
P£rius eft didum.In omni tamen cafu3fcdetur do* 
Ior;ficut fupra de apoftematibus fuit didum. 
Bc ulceribus que in collocer per confequens dc 
his,queindorfo, Cap. III. 
VLceraquaein collo, 8C quaein dorfofiunt,no 
habent ab alrjs diuerfitatem rufi i n prognofti* 
co;quiafunt venas, <S£ arterias, 
&C neruos, 8c vias aeris 8C cibi, Et quae funtin dorfo, 
periclitantur propter nucham. 
De ulceribus que funtin omopUte, er 
brachijs. Cap. 1 i 1I. 
VLceraiftarum particularum nullam habent di 
uerfitatemab vlceribus aliarum particularu; 
nifiinptognoftico, 8C modol/gandfidc quibus fatis 
fuit didum in cura vulnerum ipforum* 
De ulceribus que funtin pedore,, Cap, V* 
VL cera q u ae fu n t in p edor e, q use n on p e n e traf, 
curatur,vt alia.Que vero penetrant, in gene* 
re fiftutanjm reponunturrad quae vt didum eft,non 
ualet curatio.Sufficitenim q? pallietur. Cura enim 
palliatiua,aliquando fiteuratiua. Etcftfuppofitobo 
no regimine, vtfupcrius de vulneribus pedoris fuic 
didum: fi confidererur q? materia congregetur in* 
tus, 3Ccadat, 8C impediat membra anhelitus, 8C q> 
p olfit p erilium locum expurgari, elargetur fora me, 
fi fufficiens non cft ad imponendum canulam clyfte* 
riscum tenta de gentiana bene ligata, vtnon cadat 
intra.Htpoftea mundificetur inrjciendo melicratum, 
vt docet Gai.fexto therapeu. aut vinum mellitum;; 
aut aliquod de lauamentis didis in cura vulnerum 
pedoris, ad quam pro ifta materia eft recurrendum*. 
Et defuper potiatur mundificatiuum de meile co* 
do:autde his quae trahunt materiam a fundo, 8C ab 
vlccrum concauiratibus, didisin vlceribus cauer* 
nofis: ad quae etiam pro ifta eft recurrendum. Prae* 
ter quam in hoc q? acut£ vclut eft flos eris, 
in iftis ulceribus non inrjciantur. Si autem non pof 
fet expurgari conuenienter, aperiatur inter quartam 
dC quintam coftam:proutinillo capitulo fuit didu* 
Et procuretur illud vicus cum vnguento apoftolo* 
rum, aut aliquo mundificariuo: vicus antiquum fu/ 
perius confumpta callofitate fiftularicum cauterio 
confoiidari permittatur. Potiones in ifto cafu fune 
de quibus copiam fuperius habuiftis, vnam 
tamen approbatHenricus quam viditper quendam 
magiftrum adminiftrari: 8C multos curare, quae fuit 
de radicibus cardonis fullonum trita, 8C cum meile 
mifta,data mane Sc fero in quantitate nucis commu* 
nis. Vnde AuerroisI quinto Colliget carfof.i.cardo 
fullonum eft calidum in fecudo,ficcumin tertio.mu 
dificat omnem putredinem per vrinam, coda cum 
vino,& remonet afccllarum,SC a toto corpore fccto 
rem.SC generaliter habctrefiftcreatota fpecie omm 
putredini: & eft medicina cibalis 8C faporofa. 
De ulceribus uentris, Cap. VI. 
VLcera verris quae no penetrat, curatur ut alia. 
Que vero penetrat, in genere fiftulaRjreponfi 
tur,adque paru valet curatio.Sufticit enim, vtpallic 
tureum bono regimine, 8C conucniemipotione, dC T R A a IIII* 
D O a fL 
mundificatione cum emplaftro mundificatiuo , 8C 
confolidatiuo. 
De ulceribus ancharum, cr partiunt 
eius. Cap, VII*. 
IN anchis aliquod es funt vlcera in membris 
tinentibus:aliquotiesin contenris:quandoqueue 
jo in membris procidentibus , vtin virga 8C ofeheo 
S>C ano: vlcera vero quaefiuntin membris 
cibus,eodem modo curantur vt vlcera ventris.Qu£ 
vero in membris fiunt contentis, chirurgorum non 
funt fpeculationis. Quae autem fiuntin 
bus,vt in virga,etin matricis collo, 
jies,calefactiones,vlcera virulenta,p utrida,& corro 
iiua, 6C cancrofa. In ano rhagadiae, vlcera, fiflulae. 
In vtrifque haemorrhoides, carnes additae, ficus, 3c 
condylomata. 
Quoru caufae funt humores mali corrupti, SC apo 
ftemata, 8C vulnera male curata, fricationes, 3C 
dus inordinati* 
c , eorum vifui SC tadui funt manife^ 
Dlgnaautcm fta7&infrrumcnturn dictum/pecu 
lumfecundum Auiccn.adhoc multumiuuat* Iu-* 
dicantur per Gal.in nono miamir.&pcr Auicen.in 
tertio,q ulceraiftorum membrorum,funtdifficilia, 
quia fenfibiliflima funt hec membra:ac etiam 
fluitatum exitus,qii£ per feipfa,& maxime cum cho 
-lera mordaces funt,8C cum hoc medicamina 
ta, non habent tempus diffidens: quia facillime cum 
extradionibus cadunt, SC cum hoc funt calida 8C hu 
midaab aere protcda,ad quaefeftinat 
additur quod propter verecundiam non monftrati 
tur,quoufqfucrint malignata. Er deteriora funtil 
Ia, vt dicit Auicen.qux fiuntin lacerto qui cftin radi 
ce virge, & in ano, 3C quxprofundanturinterius,q 
'iintin manifefto. 
'C' t' vlcera fine phlegmone in pudedo et ano 
kvliratlO. fecimciUm Gal.in fine.6. 
plafmare mollificaduo nullo egent: fedpharmaco d 
catrizante non tali,ficutalia vlcera:fcd intantum liC' 
cius in virtute, inquantum funt SC he ficdo 
reSjCarne.d qux funt apud balanum leu glande pluf 
quam circa totum pudendum,quod quidam decre-* 
dcnscoadus vti talibus in tribus diebus fanatumeit 
vicus de quo fuit magis dolens, quam admiratus:eo 
quia praua fuit nutritus haerefi dogmatumipropter 
quodfifueritfolaexcoriatio 8C calcfadio, fuflicitla-* 
uare cum aqua rof. SC plantaginis, SC ad vitimum cu 
aquaaluminola, 3C ponere vnguenta alba maxime 
camphorata: aut corticembugiaefiue balauftix:aut 
fungum bdegaris pulucrizata:8iC cxiccare 
nis delicatis. Si autem fuerint vlcera recentia viru- 
lcnta,et quodam modo corrofiuadn his aloe fola bo 
num cftpharmacu. Etaffimilatur ei plumbum vftu, 
clymiaablutacum vino, 8C thucia, lithargyrus,& ce 
rufla:<SC fortiora his aes vftum, 8C pini cortices, 8C 
pis hxmatites* Et medicamen compolitum a Gal. co 
fuctum: quod fit per chartam de pano combuftam, 
alumecombuftum,(SC cucurbitaficcaadufta.Et me- 
dicamen ad ea expertu, quae indiget 
cadone vehementi cum incarnatione.Red. thucix, 
. aloes, farcocollx, thuris, lapidis hxinatids, corticis 
canna? combuft£,galIarum,baIaufi:iarum,acari£:p1*} 
ucrizentur:8(C cum oleo rofato fiat vnguentum. Bd* 
vlcera fuerint verfus partem interiorem virgeti-32' 
cipit Auiccnna q prxdida cum iniecfforio intro' 
mittantur. 
Si autem fuerint antiqua putrida 8C cancrola* 
laucntur, SC epithementur cum collyrio tali:qnod 
Lafrancus ponit in partc.Reci. vini albi Iib.i.& 
plantaginis,& aquae rof.ana quartam, i.auripigmen7 
d, drac.rj. floris aeris, drac.i.teranturfubtiliflime, 
mifceatur cum ali]s,et fiat collyrium.hoc enim mof' 
tificat, deficcat, 8C fanat. Et fortius illo funt 
afphodelorum, 3C aldacaron, 8C arfenicum non ctf7 
ficit. Si autem fiat maligna, ita q locus denigretur* 
tunc melius cft vtpenituslocus niger 
poft: cauterizctur:& cum aliquo cauftico maximeaT 
fenico ponendo inter viuum 8C mortuum’, vt di#1* 
fuitde efthiomeno, feparerur. Etpoftloco mundir*7 
cato, caro generetur, 8C confolidetur. Si tamen**1 
iftis vlceribus fluxus fanguinisacdderet:cum pulaC 
ribus 8C auxilrjsreftridiuiscommunibus, aut cuil|° 
quatuor magiftrorum faefio dealkanna, &fikroc07 
bufio, 8C de plumis gallinae combuftis, non poterat 
reftringi thrombis omnibus bene remotis, ponatu» 
arfenicum: quia non fallit, duntaxat q cadat fuprJ 
venam apertam,in quo cafu fi medicamina non p0/ 
terant fup er locum attingere, praecipiuntpraefati 
giftri incidere pellem: 8C tunc auxilia applicare. Qy 
ego facio inuite: quia male poftea confolidatur, 
praeputium ca.dk 78C congregatur: 8C facit tumore^1 
fub virga quodcft valde txdiofum: propter q\i°, 
Iud$i circuncifi ab huius poena funtfccuri. 
nus fecundum Gal.in decimo thcrapeutices qui nO*1 
habeat nili' vnam viam, licet fit fallax, velit vel n£7 
lit, oportet qtranftat per illam. In omnibus cafi7 
busintendaturad dolorem,5C ardorem cum pop1*7 
leone,cumfuccofolatrimiftocumpauca farinah0,r 
dei, aut cum albumine ouorum, 8C oleo 
ponitRogcrius:& fifanguis non dubitatur, cumhf 
neo decodionis maluarum 8C fimilium. Et proh*7 
beatur materia cum vnguento ,de bolo arment 
8Cinfrigidando partes vfque adinguina cum osf 
crato, & fuccisfrigidis: 8c vt propter apoftematio7 
nem non claudatur foramen virg£, ponatur in eo 
ta de cera vel de panno delicato 8c ligetur locus, $ 
fuftentetur cumfacculo 8c ligamento. 
Rhagadia; autem & ficus qrux v“,unt$ 
ga et matnce,et carnes 
flux, curatur Vt quae in ano, de quibus dicetur i.nfr*'' 
GrofRfiVc qu3efub 
re praeputium, ligetur 8C incidatur: 
pofi, fi eft necefle „p pter hpnorrhagia cauterif eV#* 
Fnramtnn qu* veniunt in praeputio, & in virf 
a inna pCr vndefaepe venit vrina, male eo*1 
folidantur in fexto in alio. z6.aphorifmorum. 
p* . quia communiter ad haemorrhoides 
L tl0*quiturfluxus, 8C vlcera,immofunt 
cera, SC fluxus, aut caufaeipforum,vtmnuebat C*' 
fexto aphorifmorum: pro canto diceturde ipfis 1 
hac dodrina. 
Haemorrhoides funt tumores SC inflationes dolfl, 
rof^,generate ex fluxu humoru in capitibus vena* c^nTOrrh°;du.Hc propter hoc bene dicebat Lanfra- 
q? haeniorrhois erat nomen commune membri 
nis. In ano autem terminantur quinque 
quae haemorrhoides nuncupantur, vtinano- 
, Et pallio 8C membrum fic dicitur 
tl laem°rrhois graece, quod eft fluxus fanguinis la- 
quia ab illisfanguis exit: SC expurgatur faldm 
fL Ueac1' capita venarum, &faluatur quantumad 
t ‘ naturaliter, aliquando praeter na- 
j* i1111 * loquendo de naturalifecundu quid, non vt 
t- l‘Xu menftruorum, qui fimpliciterad falutcm co 
ypeciei ordinatus eft, fcd parris vein corporibus 
11 j.an habcntibus.Naillapraeferuatab aegri 
dl multis, non obftante q Gal.dixit in fexto 
«ccidenri 6C morbo, q omnis fluxus fanguinis eft 
fuaCtCr naturam * menftruorum commenfuratorum 
cercio eiufdem 
r riapcrte difpoficionisnon nature regulari ter ope 
ri nt,S5 & fanguinem malum expellentis. Hacmor- 
°ldum multaefuntfpecies 8C diflerendae:qu3edani 
t lln fumuntur ex parte materiae, quaedam ex par- 
c °cbquaeda ex parte annexorum. Exparte ma- 
r?.r,aelumuntur differende:quia ab omnibus humo- 
p us excepta cholera polfunc fieri, morales fiunt a 
nguine grolfo.verrucalesa melancholia.vcficales 
mediocribus humoribus. Et 
minantur ita a fimilitudine rerum a quibus fumut 
5ncupadoncm, vt habetur ex dictis Auiccn.in tcr- 
°canon.fui. 
parteloci manifcft$,queda 
(j parce annexorum,quia quaedamfunt furde no 
lentes,quaedam autem funt apertae, 8C fluentes'. 
hsemorrhofdum ecundu m Mo7 
ien diciturabundanna 
nguinis grofli melancholici vtplurimum: vt raro 
lamen aliorum fecundum q dieftum eft: in naturam 
cri melancholie approximarorum.Ingroflantur 
d aduruntur humores ex malo regiminc:dein 
j Uapondcrofitate adinferioradefeendunt: 8C 
Cl^ntUcnas illas, quae funt in margine ani, 8C 
dolorant,ex quibus inflantur,8C crepantur, 
aciunt fluxu.Et eas excitant materiae acutae, 
fearrentes lofll:aut acutae medicinae, velutaloedC 
cofimilesiftis,vcHebcMcfue dicit ccc. 
p^enturperyifumct 
, t3.CtUlll5 OC ilOC ITllll 
dilatatorium fpeculum di 
d.],ni:maximein occultis,quia cum ipfo aperitur,& 
confucuerunt fequi dolores, 
tf1Carcs ancharum, 8C dorfi,&l faciei colorado ma 
vrplurimu veniunt periodice de menfein me- 
c^Ve^e quarta anni vel de arnno. ludicatur q? f 
i\0n^l,ntmoderate,conferunr,&l bene ferunt: & tue 
corpus alepra. 
s.la5ftraguria,&ab aegritudinibus melancholicis, 
q^aaut^uPcrduant:etno conferant, reftringatur: 
Patlens adducunt hydropifim. 
-r1* c*ri cEquitur documctum Hippo, 
fanari°r,rm0rUm‘ ;rm°rrl1°ldas antiquas habent: 
firn a5 ni Vnarc fuerit,periculum erit hydropi 
CUrratUt?i eri‘ lldicatur etiam,nifi cito oc^ 
6CrirrkUr dolori haemorrhoidum, cito apofteinacur, 
apoftcma ad fiftulam, conuerdtur* 
D E V LC ERIBVS MEMB. ORGA. 
r> ' haemorrhoidum eft duplex: vniucrfalc 
ivegl 11 & particulare. Vniuerfale regime ha 
bet tres intentiones, vna eft in vita,q non generetur 
fanguis groiTus melancholicus, fecunda eft in mate- 
ria antecedenti. q fi generata eft,domefdce expella- 
tur, tertia eft in potionibus, 8C antidotis proprie tali- 
bus ab intra datis,quae eas deficcant,& fanant. 
Primum completur cum debita adminiftradonc 
lex rerum non naturalium,8C trium eiIdem annexa- 
rum, QuaspcrtraAare exquifice eflet longum, alte,- 
rius enim fpeculationis eft. Et cum hoc magifter Ar- 
noldus &Rabbi Moyfes inulta 8c diffufa dixerutde 
ipfis: fufficit quantum eft depr^fenti, fcire q fecun- 
dum Rabbi.i4.funtcibi a quibus debent caneri pa- 
tientes haemorrhoides: videlicet acetum, 
grylfae,caules rubei,dad:yli,pifcesgroifi, carnes bo- 
uinae,& caprine, carnes auium aquaticam, 
capita animalium, cafeus antiquus, panis agymus SC 
malecoftus,faI,<S<: omnia acutafalfamenta:6d omnia 
quae dicta fuerunt fuperius in apoftematibus melan- 
cholicis.Et cti hoc fume caucat a coftipatione Vetris. 
Secundum completur per acceptionem interpo- 
laram diacatolicon aut diacafia , aut pilularum de 
bdellio,quae fecundum Raftm,Rc.myrabolanorurn 
belliricorum, chebu!orum,indoru,anadrac.iirj.fe- 
rapini,drac.ii].nafturcfj,drac.rj.Iiquiricie rafae, drac. 
i.bdellrj,drac.xv.cumfucco porri,fiancpilul£,dofis 
fit drac.q.vfquead.irj.verum Auic. dicit q noncon 
feruntinnon habentibus periodos. 
Tertium completur cum tali elecftuario probato. 
Re. myrabolanorumindorum,belliricorum,embIi- 
corum lauatorum cum aquabugloifae vfquequo di- 
miferint eorum amaritudinem, drac.v.radicistafli- 
barbafll,drac.i].£in£ib.cinnamomi,galag£,nucifmu 
fcharae,olibani, ana drac.i.ameos,fpicae, Iquinanthi, 
ana drac.5.fcoriae ferri praeparatae SC coebe cum ace- 
to, vnc.i. penidiarum lib.f.panis fuccari lib.q.auC 
plus,fi fuerit delicatus,fiat eleduarium. 
In regimine particulari haemorrhoidum fecundu 
magiftrum Arnoldum duointcdunrur.primumeft 
fi nimis fluant, quodreftringantur.fecundum eft q 
dolor pro toto polle fedetur. 
Primum completur cum tribus.primo q vitetur 
acria 8C acuta,& inflammantia,vtira,coitus, 8C exer 
eidum forte:Et q vtatur delectabilibus, ftypticis,no 
ante cibum:fedpoft,propter ventris conftipadone, 
vtfunt pira coda, SC fi milia, amylu,& rizum,achor 
deu tunc funt ele<fb,& pedcs,etauriculeporcoru,ec 
\ vinum grofluirijSd ftypdcum,& aqua ferrata* 
Et fi fuerit ud mane et fero fyrupo roft 
aut myrti no, SC citonioru miua.fi vero hyems, lau- 
dantur fibi in ieiunio radices tryphcru,aut radices taf 
fibarbalfi coftae in fyrupo rof.& hoc eft fecundum. 
Tcrdu eft vt applicetur exterius ftypdca aliqua,ui 
delicetin eftatc fiatfacculuscx tribus partibus rof.ee 
vnamyrdlloru m,& bulliant vnicoferuorein aquar 
deinde exprimatur,8C fupraapplicetur. In hyeme ue 
rofaluia con qua flabitur, & fncetur cum multo oleo 
rof 8C infacculo ponatur,6C applicetur, aut defuper 
ambobus fedeatur. Rafistame inreftringcdo 
cipitadminiftraretrochif.decharabccumfumac. Et 
fuper hepar ponere emplaftru defpicain capitulo de 
debilitatehepadspofitum. Praecipit edahic Auic. 
q fiant vencofadn fpatulis, 8C applicentur incus, 8C T R A C» UTI» 
dictatbutyrum coctum,et delpumatum ductum ai 
folem in mortario de plumbo quoufque nigrefeari 
3C eft valde mirabile: vt dicitinfcdatione doloris, 
vocat hoc fuccum plumbi. Et ii' miferetur oleu chrf 
fomelorum in quo refolutum eifet bdellium, ficrcf 
gratum Auicen* Et axungia gallinae, 8>C anatis in 
cafu ab omnibus conceduntur. Guilelmus de Sali' 
ceto dictat vnguentumadhoc, quod Reci.oleiroj- 
drac»i|' 
oprj,fcrop.i.corticis mandragore,drac,5.fiat vnguc 
tum. Ad vltimu,fi dolor eft nimis in feftus:fuccui' 
rendum eft cum probata medicina Alexandri, q»-13' 
mihi in renafmis,5C adomnes dolores ani multoshfl 
nores dcdit.EtLanfrancus etiam idem inuenit, vQ’ 
cit,quod Re. thuris, myrrhae,Iycrj,croci,ana partc> 
oprj,partes duas.tcrantur et conficiantur cum vito' 
lo oui,iSc mucilaginc pfyllrj,& oleo rof.etfiatlinin11' 
tum:dc quo inungatur lichinium, quod ponatur 
fra,& plagella ab extra. 
Quando autem dolor caufatur propter excreficl1 
tiam,fi lint vuales quae ex retentione generantur fc1* 
guinis,proficiuntremcdiapriusdicta.Sifunt vertu/ 
cales, proficit vitellus oui cum oleo violaceo ag>' 
tatusinaeftate: inhyeme vero cum oleo amygdala 
rum, autbutyro,aut aliqua mucilagine mifto. Si 
rales,exiccatiuafine mordicariocprofunt, veluf pu 
uis factus de folfjs taffibarbafli, vel'plantaginis, vel 
dicis cannam aduftae adiunctis ccrufla 8c lirhargy1'0’ 
et cum iftis eifde poteft fieri vnguentum qui vult» 
alrjs etiam 8C in iftis fi non mitigantur, oportet 1'rc3 
carum ablationem. Vcruntamen fi antiquae funfi 
fcmpcrvna debet remanere aperta, propter d 
mentum dictum, quod conuenientcr poteft 
aloe mifto cum vno ficu fuper ipfam applicato, £ 
cum hoc in regiminefemper debet cifc fobrictas. £ 
non auferantur omnesinfimul, fedfucceffiuc: 
magis dilectu magiftro Arnoldo, vt au ferantur p3lt 
larim cu fuauibus corrofiuis, qualia funt ea quacfiIflt 
de natura falis,ut lal gem ma,& fal nitri,faex vini 
fta,incorporatacum meile. NonulIi,vero,vr Ra#' 
Auice.6C Halyab.acuta medicamina,vt trochili 
bardich,quod eft de viridi fris,& calidicon, app°ni 
re praecipiunt. Rogerius vnguentum ruptoriurrriv 
capfulaapponit defuper. Auicen. vero SC 
8c Bruno cn fectafua magis videtur placere, cp Pllff 
ferro calido vel frigido incidantur.Et fi' eflent occlIv 
tae:docenteas cum ventofa,autcum 
primendi extrahere,8C eas cum digitis vel panno 
pere, 8C tenere quoufque operatio fit completa» Ip 
etiam vna cum magiftro Arnoldo docent eas 
filo ligare, continue taliter ftringcrcquoufqucFl’ 
fe cadant. . 
Quando autem dolor fuerit propter 
earum, tunc fecundum Arnoldum fufficitquod * 
uentur cum aqua tepida decoctionis feminum 
dorum cucumeris,cucurbitae, &portulace,6<l 
tur cum albumine oui, 8C fuccis vel aquis frigiri,s’. 
mucilagincpfylhp* vel inungantur cumpopuR 
feu cum ceroto GaE Quando autem continglC , 
lor propter duritiem faecum: vtatur rebus 
8c deturin principioprandq, vnc.i.de cafia filri1' 
actu etiam aflellandi immergantur inferiora cj 
tdccoctionis inungatur anus cum 0 
rofato tepido,6c hoc eft probatum* 
d o a n» 
extra lichinia depilis leporinis, 8C tela araneae, & pul- 
uere fado ex aloe, thure, fanguine draconis, balau- 
ftrjs,& conlimilibusincorporatis cualbumine 
rum. Ecatramcnrafunt, quaerctincntfanguinemin- 
cilio n is, v t di ci t i p fe. 
Secundum q> intenditur completur cum mitigan 
tibus dolorem . mitigatur enim dolor fecundu ma/ 
giftrum Arnoldum multipliciter, fecundu cp a muh 
tiscaulis caufatur: quandoque enim caufatur pro- 
pter languinis cuacuandi retentionem , quandoque 
propter excrcfccntiaeimpullionem, quadoque prom- 
pter carum inflationem,quandoqucproptcr ficcita- 
tem duritiem egefrionum: quando autem caufa- 
tur dolor propter fanguinis retentionem. Mitiga- 
tur dupliciter, vno m odo ad perfectam curam.’alio 
modo ad remedium tantum. 
Curavero pcrfcdacft, vt caufa doloris abfdn- 
datur perfede, quod fit, li fanguis qui fuperfluit, 
fenfibiliter euacuecur:& perillaspartes maximeper 
quas natura confueuit: adhuc conatur cuacuare 
fcilicet per haemorrhoides. Et ideo feftinandum eft, 
apcriantur.Ethocfitrnbus modis, vnus efteu 
phlebotomo vel lanccra.alius cum fanguifugis ap- 
politis cum canna, tertiiis eft cum medicinis. Ecme- 
lior medicinam eft foliu ficulneae, quod debet prius 
vnapars coreri cum aliaquoufquelac effluat,3C po- 
ftea cum eis friccntur hannorrhoides, donec aperian 
tur. Et eodem modo fricantur cum rotulo cepae:auc 
aloes fuccorrinumcum fellebouino fuperponatur* 
Aut fecundum Auicen. fumantur pulpae colocyn- 
thydos, drac.irj.amyg.amararum, drac.iirj.fiant ex 
cis lichinia longa, 8c retineantur in ano:& de 
quinquein quinque horis. Si vero tardatur apertio, 
eftconlilium Arnoldi, q>aperiantur venae quaeap- 
paret groftae,fupra dorfum pedis,& de vrracp, vnc. 
iq.fanguinis extrahantur. Et li de illa nequit fieri, con 
fulit fieri debafilica. Ad remedium fadedumfunt 
inpropofteo calefactoria mollitiua,quaefuauiter8C 
infenfibiliter detumefeere faciunt,fuperfi uitatem fan 
guinisrefolucndo.fiunrautcm haec calefidoriafecu 
dum eundem Arnoldu duobus modis.’vno modo 
ut medicine cocraeinaliq oilafub fella perforata po- 
natur,cc fededo in fella recipiatur vapor per inferio- 
ra. Alio modo vt medicinae cum aqua decoctionis 
earum ponantur in gandali vel concha, & fedeatur 
exprima- 
tur, velfiatfacculus, SC applicetur. Medicinae vero 
qusebulhenturin aqua, erunt folia linguae canis, vel 
maluarum, vel bifmaluae.M.rj. violarum.M.i.mcli- 
loti, parietariae tantundem,foenugraeci,lib. 5. Rafis 
autem ad hoc laudat cepe album coctum, 3C tritum 
cum butyro vaccino, vtmollcfiat:& tepefactu fup- 
ponatur. Auicc.laudatmelilotum,& lentes exco- 
riatas coctas, Sc cum vitello oui, 8c oleorofato mi- 
ftas.’& quandoque vt dicit, ponitur diachylon mol- 
lificarum cum oleorofato aucadipc anatis cu aliqua- 
' tulo croci,& opfj. Halyab.facit empiaftru de cha- 
momilla,meliloto,porro comunfmdicibus bifmal- 
uae cuiufque fafciculum,et trita in aqua fortiter,dcco 
quereiubet donec diftbluantur: poftquamin morta 
rio terantur, 8C oui vitellus fuper mifccatur: deinde 
farinae fcenugraeci,feminis lini,bdellrj in adipe gallinc 
-calefacti,femispartem, mifceantur, & cerantur om- 
jiia5& fiat cmplaftrum, dC fit molle* Rabbi Moyfes DE VLCERIB VS M E M B* O R G A« 
'Deficuqut fit in ano 
Ficus atrfces c6cfylomata> qu£in ano> virga, 
5 3 et matrice fiut:liccuratur,ut pome 
neodoricus, cum millefolio,parictaria,cumpauco 
a e piftata,& quotidieappoiiraligentur, 6dincidan 
,Ur vrantur cu cauterio aduali, vel potenriali, vt 
choemorrhoidib ustuit didu.&l dolor fedeturdicut 
Illorum fedatur. 
Dcfiftuliscju£ fiunt in ano. 
Fiftula' C1UX ®untl*nano5clusedam funtpenctran 
1 c tesinfra fpariofitatem inteftinilon- 
ja°nis:quaedam vero non ftrnt penetrantes,fed ten- 
des ad alia loca. Et quae penetrant ad inteftinum, 
Snaedam profundatur vitra tres digitos verfusme- 
lum mufculorum ani:quaedam penetrant citra ver 
niargincm ani. Illae vero quae no penetrant ad in- 
,eftinum,fed tendunt ad alia loca,quaedam incedunt 
rf1 Carneancliarum5 & marginis exterioris ani: quae- 
am verius ollaancharum , 8C caudae verfus vcfica, 
Radicem virgae* hae enimfuntdifferentix, quoefa- 
ClUnt diuerfiratem in opere. 
Cauf* iftarum ®ftularum 5'"' Su?0al,iarum’ aP°, 
, ftemata videlicet, & hacmorrhoi 
es3et vulnera male curata:quando enim lanies per- 
metitur in locis illis calidis, dC humidis, citae purrefa/ 
10nis, vitra debitum ftare,corroditilla,&alterat,ct 
acftfinum SC fiftulas* 
Sipnn fiftnfornm loci ftrnt prxcelftoes cau 
rutularum farum dia.arum5& durities, 
nodatio, 3C ingroflatio, quae aedditprope anu. 
quandoque aperitur,quandoque ciauditur,aqua 
virus aquolum fiue ferofum. Significatur efle 
Pr°funditatis cu proba de plumbo, au t de radicibus 
Petrofelini,vel de cofta maluaefeu praeuenche* Si- 
Sniim autem cp penetrat adinteftinum, habetur per 
fiecis 5 8C ventofitatis perforamen fiftulae, 8C 
u,n proba immifla per ipftim foramen fiftulae, & di 
m°preparatoperrafuram vngulc,&inunAionem 
ni-n aliquo vnftuofo immifib per anum,quando fe 
lnuicem abfque medio obuiabunt. Significatur 
/Peftin corpore mufculorum, perpriuadonem opT 
itionisipforum, non enim fufficicnter poftiintcon. 
nere fxces, neque digitum immilftim per 
num. Signum cp tendit ad vcficam, habetur per 
vrinandi. vero incedat ad par- 
es °fiium,proba manifeftar* Indicatur per Auicc* 
in hoc fequitur Lanfrancus, q? fi fiftula ani no 
j a§num facit taedium, dimittatur 8c teneatur mun- 
pUni Pannislenibus,SC cotono fuaui,8c lauamen- 
collyrio Rafis dido ad fiftulas oculoru, 8c em- 
foa‘tr° nigro, nam cius cura eft multum tediofa * Et 
rt^.cI7 Padcns propteripfam non minus uiuetdm- 
dijUe hxmorrhoi- 
_ ni,& eft velut emundorium* materia enim emun 
rUm natural1Lim vclfadorum ex naturx aflue 
p lne abfque graui periculo, non poteft prohiberi. 
tur°P;crea Vult Albucafis, q? fiftula, qux penerra- 
Cl^a<a Veficam, 8c ad ollaancharum, Sc caudae,non 
ni^etUr* quia curatio carum non eft nifi laborinfir- 
«n' rUni’ fatuftss ftultorum medicorum* fufficit 
tsef11 Cam Pa^^are* Infiltratae enim 6C ita profunda- 
cum illis particulis, cp nequit homo venire 
adicem. Amplius eftlntentio.ojnmuinj^fiftu 
Ia penetrans fupra medium mujfculorum ani,non cu 
retur:eo quia peior aegritudo quae eft exitus inuolun 
carius egeftiois, feqiicrerur: Melius ergo eft cp palliem 
tur* Ceterum fiftula quae non penetrat, fed incedit 
in carnem iuxtaanum 8C anchas, 8C quae penetrant 
non multum elongando ab ano, poceft curari line tf 
more,vr dicit Rafis* 
Iftaefiftulae ftcut 8C aliae, duplex habent regimen, 
vniuerfale,& particulare* Vniuerfaledidum cftfupe 
rius in capitulo de fiftula in communi* Particulare 
dicendum eft hic* 
igitur fiftulenopenetrantis,fed in carne ince> 
detis,curatur elargato foramine cum teta de 
de gentiana per incilionc cauernae,& cauterizatione 
cu cauterio aduali, vel potcntiaIi,ut didu eft de alfjsi 
nili cp iftelocus ,ppter cius naturaindiget maiori in- 
frigidatione 8C prohibitionccpalia.Brunusautem 8C 
Theodoricus magis comendatmifta fiftula cauterivc 
aduale quam potentia!e:eft enim in vltimo iuuamc 
to, 8C non adducit materiam in loco* Penetrantes 
autemfiftulaefecundum Ralim nonlananturmificu 
ligatione,8C extradione cum falce:deinde curantur, 
Vtdicit, cum mcdicamineincarnatiuo* Etcaula eft 
fecundumBrunum 8c Theodoricum, quia aliter illg 
humiditates, quae congregabantur in cauernofitati- 
bus, non poterant euacuari, neque deliccarfiimmo 
ipfaemct fteccsadunato foramine, eas expurgant,8C 
mundant. Modus autem ligationis fecundum AI- 
buca. eft q? per foramen fiftulae intromittatur acus 
plumbea in capite: cuius fit chordula ccriflina de tri/ 
bus, aut quatuor filis: pofteacum digito praeparato 
mtromiflbinano plicado caputipfius acus ducatur 
per anum, 8C extrahatur extra acus, 8C filum rema- 
neat, 8C ligetur ftringendo qualibet die taliter, quod 
totum illud fparium a tranfitu fiftulae, vfque ad anu 
fitincifum*Ettuncfuperipfum mitigantia dolorem 
funtapponenda. Etfipatiens non poteft attendere 
dolorem, tunc confulit Rogerius cp ligetur in capite 
fili paruum bindellum de panno linitu m cum aliquo 
corrofiuo, 3C extrahendo filum feti chordulam, di- 
mittatur bindellus,et ligetur,non tamen ftride:tunc 
defuper apponantur mitigantia ardorem. Modus 
incilionis cum falce eft, cp extrahatur cum chordula 
immiffa extra quantum crirpolTibileinteftinum co- 
prehenfum peripfam chordulam: SC poftintromit- 
tendum inftrumentum pofitum ab Albucafi' bene 
fdndens,totum illud quod comprehenftim eft cum 
chordula fdndaturfita q> chordula expediatur* Vel 
aliterfecudum magiftrum meumintromittatur per 
foramen chordulaeinftrumcntum, quod eft curua- 
tum, cauatumab vnaparte: dldelupercum cul- 
tellari ignito totum comprehenftim incidatur, fic cp 
chordula, &inftrumctum expediantur Jncifo quod 
apprehendebatur cum chordula de inteftino, oC vi- 
uificatoforamineinnaturali cum naturali, mundifi- 
catolocoab cfchara liqua fit dncarnetur locus cum 
fomentatione vini,& vnguento apoftolorum,8C 
emplaftro nigro, dC puluercincarnatiuo,!! eft necef- 
fc,vt dicebat Rafis. No obftante q> Brimus, & Theo 
doricus volunt cp poftincifionem, oportet q? fiftula 
mortificetur,&C callofitasilladeftruatur.Ad nullam* 
ncceflitate video remotio callofi'taris, Imo 
expedit cp remaneat, Sc procuretur maior:Tota*n. 
intentio debet cflepoftincilionc, cp totuforaineco* 
51 TRAa V* 
d o a h 
rietur, 8Ccicatrftetur, ficutcftinteftinum,Vtfuper-* ] 
fluitares non cadant fuper carnem nudam 3 8C dolo-' 
rem inferant in ea* 
Dc rhagadijs. 
Ari tffnrrarliaQ quadn ano, virga, & matriceffup 
/-\Clr polita diaetaremollitiua, confert 
fomentare locum cum aqua decoftionismaluarum, 
6C radicis eius, atque feminis lini. Etinugerecum vn 
guentoRafis, quod fufeepit Lanfracus. Re.oleirofi 
vnc.iirj.cerx, vnc.irj.cerullx,vnc.5.plubi ufti, drac 
rj.amyli, dragaganthi, ana drac.i.oprj, caphore, ana 
cirac.5»albuminis nucro.fiat unguetu* 
Ligaturxiftarum pardum funt plurimum adte^ 
nendum medicamina: SC fiuntinpaffionibusani, 8C 
inguinum cumbrachali,& bindapedcntebifurcata* 
Jnburfatefticulorum cum eoffaJn virga cum faccu 
lo ad brachale ligatis, 
Dc ulceribus coxarum, tibiarum, cr 
pedum. C ap. VIII. 
VLccra quxin iftis particulis fiur, vt in 
que alium modum curandi /pedalem habent 
quam alia,excepta ligatura, qu£ in coxis indpitinge 
nu,in tibia fuper cauillam: 8C indigent maiori quiete 
propter promptitudinem defcendendi humores ad 
ipfas.Benetamen eft verum,q> cancros quiinhuiuf' 
modi particulis fiunt vulgus, 8C etiaRogerius in 
xalupos vocat:In tibrjs vero cangrxnas:Lanfracus 
vero efthiomcnos vocat* Htfacit differentiam inter 
ipfas,& malum mortuum, qux eft foetida fcabies,de 
qua dicetur infra. Non eft tamen curandum de no-- 
minibus: vtfxpe dixit Gal.Quicquid fit, fi talia vice 
ra cancrofa non curantur cum aqua aluminoia, 8C 
plantaginis; vtfupradiftum elhplacet mihi 
citLanfrancus, cauterftentur totaliter cum cauterio 
cultellari:& cum ipfo eorum forma rotunda rcduca 
tur ad longam, vt.citius confolidctur: &poftmid- 
geturignis cum ouo,& oleo rof.& maturetur, SC 
mundificetur efcharacum emplaftro dc apio: SC dc' 
fendatur locus cum vnguento debolo, vt femper 
cftdiAum* Si vero os fuerit contaminatum,& fii" 
per ipfum aliqua eminentia apparuerit: confulit 
geritis q> munitis circunferentfjs cum aliqua pafta, 
vel panno cerato, vel diachylon, vel aliquo empla" 
ftro frigido adhxrcnte, caro fuperpolito impicatur 
de aliquo cau frico: & ftetamane vfqadfero vel eco 
nerfo. Etpoftcp caro fuerit denigrata, 8>C mortifica-' 
ta:adextingucaumignem defuper ouumcum oleo 
rof.fi vis appponatur: & procuretur cum butyro,et 
caulibus piftatis , q? caro mortificata cadar. Et 
quam ceciderit: os abradatur,&remoueatur quouff 
que remaneat mudum. Et fi eft necelfc, cauterizetur 
& tradetur, vtfupra didufuit, de olfe corrupto.Et 
poft vti extera vlcera curetur:in cafu tamen, q> to 
tum os elfet mortificarum, 8C tabefadum, di 
jnittatur:quiaincurabile eft, vt dicit. Caue 
tamen de quantitate corrofiui feu 
ftici, quia pericula vidi:a quibus nos 
liberet omnium Deus libera-* 
tor, Amen* 
I ncipit liber quintus de algebra58£extett* 
fione 5& reftauratione offium fradorurff 
&C difslocatoru.Cuius fimt dusc do&rinav 
Dodrina prima eft de reftauratione fradurarum* 
Dodrina fccuda de reftauratione difslocationum» 
Doctrinae primae funt odio capitula* 
De reftauratione frafturaruuniuerftaliter, Cap. L 
I Radura ollis,ideft catagma, vt didun1 
I A fuit fuperiusin deoflium vulneribus* 
S apud Gal.in fexto therapeu.diciturft" 
0C eundum linguam Grxcorum queeun' 
j GSqUe folucio continuitatis fadain off* 
Secundum autem linguam noftram dicitur folliti0 
in olfe fada,non a quacunque re,fed a contundente» 
vt verafir prima differentia folutionis ollis, q? qii 
dam eftincifa:quxdamcontufa:non acceptaacauR 
efficiente,fedadilpofitionederclidapropter verb* 
Gal.in quarto therapeu. A caulis enimprocatarff1' 
cisfcuprimitiuis tanquam a non entibus no fufcip\/ 
turindicatiocuraduaffcdfolu fignificatiua.fola vti/ 
qucdifpofitio dereliffa,& natura parricule funt pd*1 
cipaliter illa qux curam iudicant:difpofirio vero 
eludit effendam rei, SC fua accidentia feu difpoliti0/ 
nes confcqucntes. Et fecundum hoc dicitur q? fta/ 
dura quxdam eft fimplex, quxdam compofiraffi*1' 
plex fecundu Gal.in capitulo preallegato , quxdaH* 
eft virgalis feu trafuerfalis,quxdam eftfdffuralis ft1* 
longitudinalis.Etquxlibetiftarum, vt dicit Lanfr*1* 
cus,quxdam eft completa inquarotunde frangfttIir 
totum os.' quxdam incompletam qua non frangit 
nifi medietas, autaliquaparsfola.Etitcrum quxlibcC 
eft aqualis et 
Iofa,& fruftulofa. Et adhuc quae®* 
eft in offc in duobus affociatis. Cod1 
polita vero quedam eft cum vulnere, quadam ciiltl 
dolore,quxdam cum apoftemate, quxdam cu equl/ 
tatura, 8C nodationeoffismaleconfolidati:(3£ fic dc' 
alfjs. Quxautem fumutur a natura particularum 
fecudum Albucafim, quedam funtin 
dam in offc mandibulx, quxdam in furcula, quaj* 
in brachqs: 8C fic confequenter. A talibus enim di$c' 
rentijs fumuntur intentiones curadux. 
[ Caufe fradurarum 
eft cotuderc 8C fragere offa,vtcft cafus,& perculfi^ 
Signa cr indicia. 
c- . fracturarum fecudum Halya.oc^ 
autem uo ferm5eparcis primx 
nis regalis fenfuipatent.fractura quide fi manus b3 
proxima,8C tangat membrum fractu, partes lnutn‘ 
offis adinuice feparatas variafq?, 8C membri figu/ j 
Rafim 8>C Aui.palpando cu111 
nu, crepidario auditur in olfe. Et dolor du tangis * 
SC impotentia fuftinendi, fuper hoc atteftatur.Et<:3 
fxquxfaciuntfracturamadhoc dantiuuamentum 
vtdicit Auicen. Verum in longitudinali non 
nitur groffides naturalis infubftantia offis, Vt 
Lanfrancusjfine pr^fenriaaliorum3 Vt dicitRafis-b DE RHSTAVRATIONE FRA CTVRARVM 
amchibi dolor:& quaedam inaequalitas.vtoftendit 
emus. Alias autem differentias offendit fenfus,et 
entia lingularum, ludicatur per Auicen. vitra in- 
lcia data fuperiusin de vulneribus ofiium,ad quod 
in multis pro ifta materia eft currendum, 
V*quia cum difficultateremanetofiafecundum co- 
naturalem:8Cideo laepe inipfaacciditof- 
Urn fupcrequitatura:& maxime quando eftin vni- 
5° olfenon affociato, vtin coxa: vel in ambobus af- 
, Amplius fradura quae eft prope iundura, 
irticiiis eft: quia malepoteftligari, 8C vtplurimum 
ca morus remanet difficilis 8C durus. Praeterea 
adura cum dolore 8C apoftemate SC caffatfone car 
Sc fruftulis, eft mala:quia non poteft bene rcftau— 
ari 5 illa fuerint correda: fradura autem cu 
umere Sc difruptioncctiam eft difficilis:quia opor- 
dimittere foramen pro vulnere praeparando: SC 
lr haftellac deficiunt:quare male poteft mem- 
r,Jrn in fua aequatione feruari. Fradura autem quan 
0 moratur ad reftaurandu,tanto deterior eft: 
S^jainduratur Sc implentur fpatia alienafubftantia: 
,t;ain rcftaurationcindiget magna extenfione. Ma 
autem extenfio fufpcda eft ad fpafmum, vt po- 
Auicen. Ampliusfradurae diuerfificanturfecu 
um fpatium 8C terminum in quo morantur ad con 
Ufinadum & fanandum: vtcrancumin.35. diebus: 
snafiin.iS.diebus:coftain.z8.&: ficdealrjs, vtdice 
Urinfra, Etaeras etiam in hoc addit, SC minuir,vtla- 
dicit. Praeterea inquit Auicen. & Halyabb. 
fermonefecundaepartis:quod caufae, quare 
‘faretardantur ad confolidandum, funt multitudo 
cum aqua calida Emutatio crebra, 
motu feftinatio,& fanguinis uifeofi paucitas: 
c nimia ftridura prohibens membrum nurrire:aut 
lIftoru offium praefentia. Et propter hoc dicit Aui. 
rcftaurario cholericorum 8C conualefcentium , 8C 
fenum, minoratur:immo dicit Albu, SC lame- 
q» in decrepitis n5 fitreftauratio. Et de illis 
t>nificantrcftaurationem membri, eft aequalis com 
fitio ad focium fibi compare comparata, 8c deli- 
ajCt apparitio fanguinis,quem expellit natura cum 
£Udioadfracfturam. Etidco dicitur inflatio membri 
magno dolore poftprxparationeprima,ctdein 
tempus reparationis, eft bonum fignum. 
Curatio ornrralts fraAurar« fequirur inrentio- 
rj L1°genCrai- nes generales vulnerum fupe 
j In vulneribus didas. Et prout habetur a Gal. 
lu e5cto ab Auic.in primo 8C quarto, a- ' 
b ‘ ecunda ipfius aequati conferuatio.tertia eft cum 
ru r° figatio. quarta eft accidcntiu correctio. Vc- 
di procedatur ad offendendum quomodo 
fexdo- 
quae funt neceffaria ad operarioesprefatas. 
rEnum documentueft, q? ante olapraeparentur 
d0Ce *ar^aacI reductionem.primo locus aptus.fecun 
b0m,niftri conuenientes.tertio albumina ouorii in 
quantitate,& oleum rof.&panusinfufusin eo 
quantitatem membri fracti, quarto 
°^bind^treslatae&longaefecundu membrum, 
ew na?ut duabus brachiatis, in oxycrato infufae, Sc 
quinto ftupataeleues bene 8C f qualiter 
ndu quantitatem membri, etiam oxycra^ 
to,& expreff£,vtconfulitRafis.fexto haftellae planae 
et leues de abiete,uel de ligno a vaginis ipatharu, au t 
de cornu, aut de ferro fiue corio log£ fecudu mebrii 
ad tres uel qtuor digitos ultra fractura,ut dicit Albu. 
8C plus,fi eft necelTe:dutaxat q> no tangat,nec£ offcn 
datiuncturam:grolfioresin medio cp circa extrema: 
tot quot funt neceffe ad inuoluendum totum menv 
brum:devna tamen ad alia digiti vnius fit latitudo: 
8C cp cooperiatur de pano, 8C liniantur cu albumine 
oui.feptimo cp fi eft neccffe, habeatur canuli cir chor 
dula ligari fingulariter tot quot fiunt ncccffarrj fecun- 
dii longitudine membri, 8C cum chordula ligetur ha 
ftellae:&l cu cannulis voluedo ftringatur adfufficie- 
tiam.& pofteaper omnescannulos virga paruain- 
tromittatur:vtreuolutionc et Unctura fua non per- 
dant.octauo cp habeatur cunabuluaut fuipcnforiu 
in quo meEru firmiter et plane fituctur.nono lectus 
dcalmatracrjs,in quoiaceat.& fi cftncceffe, firperfo 
ratus,ad aflellandu. decimo chorda pendens fuprale 
ctum:autaliudadappodiandu &iuuandum fiecum 
voluerit affellarc,autfe erigere, 8C gyrare. 
Secundii documentum eft de aquatione cp in tem 
pore aequationis fintduo miniftri:& vnus tenear, 8C 
trahat membrum ab vna extremitate:et alter ab alia 
directc,vt eminenti? non frangantur. Et fi couenien 
ter cum manibus non poliunt extendere membrum 
fractum, q? circuimirrantlaqueos vel organa qua- 
lia Hipp.nos docuit, vtvbifupra dicit Gal.Organa 
aute illa credo fint corni lignei cu columnis ficutdi- 
cit Albu.autfacti ad modum lpingularu,vthabebat 
illedelimclIo:& extenfo membro cum manibus ma 
giftertractando ipfum fecundu longitudinem cCifa 
cilitate ducat ad contrarium,quae cgreftafiunt exem- 
plo vtentibus eo cp fianu eft, vt vbi fupra dixit Gal. 
Tertium documentum eft cp conferuatio quae fiet 
per ligaturam, SC per limationem, fiat faciliter 8C in- 
dolorofe. Eliget, inquit Gal. vriq: quis extendere,SC 
plafmare,&ftiperligare,& deponere fecundum mo 
dum,& figuram indolorofiffima. Nihil enim eft caix 
fa magis dcftructionis membri cp dolor qui peruenit 
cxftrictura, & inepta repofitura, Etaduerte cp ex 
hoc multa membra vidi cfthiomenari 8C corrumpi: 
de quo etiam Rafis operante incantat.Ligaruraenim 
qu£quidcrcmiffaeft,nontenetoffa:qu£ vero forti- 
ter eftreftricta, dolorem operatur,8C vitam no per- 
mittit venireinmembro.fiatergo mediocris.tcrmi- 
nus autem cius cftbona toleratio, vt dicit Rafis:8C di 
ctum eft fupra, T res autem bindas cofulit Hippo.in 
ligando fracturam, prima enim de loco fracturae afee 
dendo,quae eft materiei dcfccnfus prohibitiua.fccun 
da a dicto loco defeendendo quae eft materiei expref 
fiua.cuftodiunt igitur fimul, 8C roborant quod fra- 
ctum eft:& dug 
prime bindc,vt dicit Gal, multis inuolutionibus co- 
tinentesfracturam verfusfanum:quatum fueritne- 
celfe fuperpoffidentes:non tamen fufficiunr: nififit 
tertia qu$ ad cuftodiam fpIeniorum,ideft plumaceo 
lorum fuitadinuenta: vtautem nonphlegmoniqer, 
iubet vti ceroto.doco cuius oleum rofponitur.fi ta- 
men fuerit cum vulnere, aufterum 8C nigrum vinu. 
Et eft confilium Rafis,q? circa diem feptimam ftrf» 
ctior ligatura incipiatur,inprincipio tamen &fine 
laxior fiet timore apoftematis a principio: 3C vt me- 
lioretur nutritio in fine. Apta enim fituatio dupli- T R A C/' v; / 
d o c. r. 
citer proeparatur,vt ponit Gal.vno modo cxcomu 3 
ni intentione q fit indolorofa: alio modo ex natura 
particulae«S£ confuetudine:& concordantur ifti 
diadinuicem:quia naturalis SC confueta figura partii 
culseindolorofa eft maximc.Etdehacpofitionefum. 
meincantantpatientem,q caueat eam.Etob hocin-' 
uentafunt cunabula, 8>C fuipenforia, drinftrumenta 
mechanica ad firmius SC tutius tenendum ipfa. 
Quartum documcntu eft q a principio apponan 
earum no adreftrin 
gendum, fedfolumadfuftinendum vfquead diem 
feptimum:quando tranfiuerit tempus apoftematis: 
SC tunc ponantur haftelbebone,&l fufficientes ad 
ftringedum 8C fuftinendum, SC continuentur vlque 
ad finem,q porus fitbene firmus:& non fiat 
tio in remonendo, vt dicit Auicen. Vnde 
xro. Appareat uero iam omnia modo nihil impediat 
phlegmone libera, ac quam pro naturali habitu 
nunqua magis gracilia, tuc licebit ferulas dreupone 
re 8C foluere ex maiori interual!o:ante vero quando 
phlegmoes dominabatur itteio , licetfupple elfctbo 
nuadfuftineduponere, tii no erat tutu eas premere. 
Quintum documetum eft de tempore remutatio- 
nis q remutatio non fiar,fi conftat q fradura 
ne redificata, 8C nihil finiftrum contingat, vfque ad 
no.vcl.15. vel.zo.dics, quanto enim tardius foluitur. 
tanto melius, dicebatRafis* Si autem dubitaretur de 
redificatione, infrafeptimum diem vel.io.remutari 
poteft:quia adhuc non generatur porus. Et fi aliquid 
cftad redificandum:tunc poteftredificari. Si autem 
accideret dolor, autapoftema, feu pruritus,infratcr 
tiumdiem fiatremutatio: 8C ita voluit Auicen .vn/ 
de Gal.vbifupra.verumlitera eftintricata, 8Cforte 
in exemplis Graecorum male inuenta: quia illud loR 
neretur intra acus eft negadue. Soluere autem iubet 
Hippo.per tertium:fi faftidium, aut pruritus,aut tra 
fpirationes male detentae particulae innafeantur. Si 
Vero illano fuerint:non licet foluere frequenter, fcd 
expedare.Vndepoftprincipium,acuero 5C 
ptem non licet foluere plurimum,nifi particulaindri 
geret extrahere ichores.velli porofatio no fieret 
ne: quodeognofeitur circatempus praedidum: SC 
tunceftfoluendum:<SiCitainLcllcxitBrunuSjdl Theo 
doricus,& omnespradicantes. 
Sextum documentum eft de generatione porfiqcP 
poftquam indpitgcnerari,uerfus.8.diem regimein/ 
groftetur.renutricarc enim dicit Gal. oportet corpus 
cibarrjs euchymis 8C nutritiuis:ex quibus generari co 
fueuit humor non folum benignus, fed etiam 
fus.ex quo oportet magis generari porum, vclut dis- 
cit Aui. vt eftrifum,& frumentu codu cum 
pedes, ventres,et capita animalium vinu 
ftypticu,groftijm.Et caueat ab omni eo quodfubtri 
liatdC aduritfanguinem,ficutvinum fubtile,allia, 
atque fi’napis,&: fpecies,ira,8c coitus,SC fimi 
lia. Vnde Rafis. oportet in eis regime fubtiliare a prin 
cipio per aliquot dies: 8C vino nullo modoapproxri 
anarepraefumant:&l ventrem folui,&l 
ri,fi fortes fuerint, vt prohibeatur apoftema: 
autem eritfecurus de apoftemate, ad regimen quo 
confueuerat vti, reuertatur. 
Expeditis documentis veniendu eftadpraedidas 
quatuor intetiones quomodo in fu mma coplentur. 
Prima quj eft offis aequado,complecur cum debi> 
ea membri extenfione,& oflis depreffi eIeuatione,& 
cleuati depreffione in capita oflitf 
ad naturalem fitum reducantur* 
Secundum completur cum bona 8C decenti lig#' 
tura et appodiatura.Et licet modus apud diuerfos fic 
diucrfus:quiaaliqui immediatefuper fraduramV# 
gunt, 8C ligant vfquead quintum vel Textum aut & 
ptimu dies, non haftellant.no nulli immediate a pn11 
cipio emplaftranr:& numerum plumaceolorum dc 
ftupata, vt Theodoricusraut de pannis, Vt magift£,r 
Petrus de Argentina applicant: SC defuper ligant, $• 
haftcllant. Et vtrobiquepericulum:quia dormied0 
membrum poflet torqueri. Etfupratot plumaceO' 
los debita non poteft fieri ligatura. 
Ego tamen mediando plu s vere ad modum GaI* 
Albuca* Auicen. Halybba. declinando iuxta docu' 
menta prius data, iftas duas intentiones cum tribu3 
ordinibus compleo.In primis refpicio vt conferua# 
do dolor fedetur. In fecundo conferuando,ut por#3 
generetur. Etintertio, vtconferuando membru#1 
confortetur,& ad Tuos adus reducatur. 
Primus ordo fic completur,q» fraduraaequatad# 
adhuc tenetur membrum extefumper miniftros cy 
ligamentolongo lato fecundum naturam membri* 
vtimmediate,vtRogerius,aut mediante aliquo pa,t 
no,autleuiffima ftupata, vtLanfrancus,duntaxat # 
non fit adeo grofla q> impediat decentem ligatura#1 
infufain miftura albuminis olei rof.i#cl/ 
piendofuper fraduram deicendendo & afeende#'' 
do de parte fana fatis capiendo:plus tamen fupra fia' 
duram ftringcdo,plane 8C 
fuperligaturam filtrum, autpannus duplicatus, a#c 
ftupata infula 8>C exprefla quae comprehendat totu#1 
membrum, vthaftcllae non offendantipfum,fuatu,> 
&C apponatur defuper haftellaedeligno, autdecoi'10 
fecundum naturam membri fadsecuftuellis autbi11 
dello ligentur: 8C ad quiefccndum in loco firme trafl 
quillo cum fuis appodiamentis fituetur. Etin era#1* 
num patiens fi eft nccefte &poffibile phleboro# 
tur:&regimefubtile fibiiniungatur. Etdeucntrd11 
primis diebus,praedpue fi fraduram membris fuerijj 
inferioribus,non curetur:etnon remutetur ufque3<J 
to.uel.15.dies: nifi fradurafuerit maleprcparata:aUJ| 
aliud occurrat quod inftet. Et tunc poft tertium ut 
quartum die diftbluatur, dC reparatis reparandis 
prius preparetur,& ita completur primus ordo. ’ 1 
Secundus uero completur q> poft.tz.uel. 15.dieI\ 
quado materia p ori incipit uenire, q(fpercipiturpe 
I fedationem doloris 8c aduentus apoftematis, 
bonam membri coloradonem,&ligaturam: diy° 
uatur: 8>C membrum cu aqua calidalauetur.Et fi al1 
quid eft ad reparandu m, reparetur: 8C empIaftrlJl,/ 
fadum de farinauolatili, 8C pul.rubeo cum albu#1* 
nibus ouorumextenfum in panno defuper app 
tur,& ligetur: 8C omnia alia fiant vt in prima pr3ePjc 
ratione:nilialiquantulumpIusftringatur:&ab in , 
regimen ingrolfetur. Etfi eft neceflcucnter leniat11 'c 
dC ita remutetur de feptimo ad nonu,aut plus q1* 
que os fitbene cum poro Iigatum:quod icitur per ? 
dum, 8c deinflationem, dC tempus fuse firmati011 
aduentum. 'i# 
Et tunc incipiendus eft tertius: 8C eft de terti0 £ 
tertium membrum cum uino falito decodionisr 
dC abfinthrj inuafe arboris quercus lauetur: & DE r.estavratione fra c t vrarvm 
k _ naftupata i' n fu fa i n illo vi no, 8C expreffa cum dua 
0 Saut tribus haftellis ligetur: & tunc membrum ad 
et caute reducatur: &Pin 
eft neceffe,cu dialthea,ct oxycrato dulcoretur* 
quarta aut quinta intentio completur fecun- 
£ 111 accidentia occurrunt: Vt fi eft dolor aut apO" 
fi effer ligatum,difibluatur: 
& oleo & aceto & Jjs conucmcntib«s 
£ niC(fijsfedentur:& no ligetur,neque haftelletur;m 
e-niftinendum membrum,8C tenendum medica-- 
. lla,quoufque fuerint fedata.Et tunc ad praeparans 
_ tJm redeatur prout didum eft* Si autem pruritus fu 
dilfoluatur ligatura, 8C cum aqua fellita 
lemorum embrocetur, aut cu vnguento albo, aut 
P°puIeoneinungatur,&: ligetur vtprius. 
m Vulnus fuerit fadum a principio autpoftpro' 
Cr exttahere fruftula, ipfis extrahis, fuatur, vt di' 
r 1,111 fiiitin de oflium vulneribus fupra, ad quod eft 
pro huiufirnodifraduris:&,ut didum 
Spraeparetur.Etquadofadetfenicm, foramen per 
ndepoflitvulnusmundificariquandoeritneccire, 
1,T*ittatur. Si fuerit porus paruus, cum fricationi' 
cmbrocationibus,etemplaftrispiceis,&laxa 
_§atura nutrimentum adlocum trahatur.Si nimius* 
um lamina plumbi &ligarura conftringatur* Si 
s luerit male confolidatu,& fuerit recens de. 6. men 
} Us, mollificetur cum balneo 3C emplaftro debif' 
amis 8c confimilibusper.i5*dies,vtdicitIamerius: 
, cum vittis ab vtraq? parte impinguen 
£ cum genu refrangatur, 8C incontinenti equetur: 
eft, praeparetur* Etmultoties eftpoffi' 
1 eq> leniendo orofbotaequatur fradura,cum eo 
**V°d fcis,inquit Auicen.in quo pondus cum pallula 
Idi vtile* Si autem fu erit antiqua, 8>C porus indu' 
tuMuxtaconfilium omnium peritorum dimitta' 
<£inri'."’Ar n -~A c . c; 
&0ron30tfr,cad°fcparcnln Si 
membri corrupno/carpel. 
h,'f’V.C d,*u eft’de regacur.Etfi re 
t modo eft procedendum.premere autem opor. 
CTi“fTi.r"m6 T- f P re ‘ntUS 
° lllud quod abfcclfitjVt dicit Galenus. 
fpeciali reductione fr ac turje cranei3ojfs 
dibule,oflium capitiSyV faciei» Cap. II. 
IV E cranei fraflura» de nafo didu eftfuperius 
U in tradam tertio de vulneribus. In fradura 
9ndibulae conueniunt omnes Halyabbas, Albuca. 
fi frada fuerit, cum digitis tuis pofitisin' 
5» os patTentis reducatur ad fchemafuumiquod co- 
quando dentes partis fanae coniunguntur 
dentibus alterius diredae: & tunc ligatis denti' 
us infirrnis alirjs fanis cum filo bene ceraro, aut de ar 
nt° Vel auro apponantur: 6d defuper auxilia dida 
fOmmuniferrnonc:6C defuper loco ftuparum pia 
de pano multiplicatae:SCpofthaftellam defolia 
Et ligetur ligatura incipide retro collum,& vc 
l^ntefupra mandibulam,reuertendo fub auribus 
retro.caput reducendo ligetur m fronte*Et fi fintne- 
plures reuolutiones, fiant per cudcm modii, 
donec ligatura bene fuerit firma* Cibaria fua fint 
forbilia, neipfumgrauent in mafticado* Tempus 
autem fuse firmationis eftfere.z$. dierum fecundum, 
Auicen, 8C Albuca* 
JD e fractura coUi cr fpoudylium dorfi. Cap, III, 
INquit Paulus,ut dicit Auicc. SC Halyab*idcm af- 
firmat, op oflibusfpondylium raro acdditfradu 
ra.fedplurimum attritio.licet contrarium dicat Al- 
fruca. Verum Paulus & Halyabbas intellexeruntin 
rotunditadbus ipforum. Albuca, vero in alrjs eorun. 
dem* Quicquidfit,finocumentumpcruenit adnu- 
cham 8C neruos procedentes ab ea, producunt ad pa 
ralyfim,vt dicit Albuca*manuum,fifuperiorum:pe 
dum , fi inferiorum* 8C aliquando fequitur mors , vt 
dicit Auicen* quare oportet vt praemittamus fermo- 
nem in perditione. Et fi accidit egeftionis inuolunta- 
fiacgrcffio, autnonpoteft mingere quando defide- 
ratddas q? cft mortale, vt dicit Albuca.Non ergo la 
bores in curatione eius* Si vero no acciditaliquidex 
illo,curatio eius critin fedatioe doloris 8C apoftema- 
ds cum oleo rof*&vitellis ouorum affatis: & fedads 
illis pone fuper ipfos aliquid de cmplaftris confortari 
tibus et deficcandbus, et ftringe locum cum ligamen 
to* Etpraedpeinfirmo quietem 8C fitumfuper pardE 
lii qua minus doler* Si vero frangitur poftrcmum 
offis caudae, intromitte pollicem manus finiftrae in 
anum,etequaosfradum cum manu altera,fecundfi 
Cp fuerit polfibile: deinde pone fuper ipfum empla- 
ftrum,6c haftellas,& ftringe cumligamento, 
D e fractura fur cule offis fpatuUjeu 
omoplatt, Cap. 1111* 
FRadura furculae pedoris aliquando cft ad extc- 
riora,aliquando ad interiora: 8c quae ad extcrio 
ra, eft facilis redudionis: quae veroadintcriora,difff- 
cifis* In illis qti£ ad exteriora non oportet nifi mo- 
dicum trahere humerum, & fraduram premedo in- 
tus ducere, 8C auxilia didaponere, 8C ftupatam:aut 
pannos plicatos, & haftellam de fola duorum digito 
rum in latitudine, 8C odo in longitudine: 8C ligareli- 
longa tranfeundo fub titillids,in quibus fit pl 
|a de lana, aut ftupis: & toties voluatur quoufc£ lo- 
cus fuerit bene firmatus: &C fufp edatur brachium ad 
collum 8C quiefcat.Et uideatur continue,id eft quoti 
die q? libatura non relaxetur, 8C femp er refirmetur, 
vtdicitAlbuca* Si autem fradura fit ad interiora, 
applicato genu in medio fpatularum, vt faciebat ma 
«ulter meusBonon.trahantur fortiter humeri adpo 
ftcriora: SC tunc cu manu reducatur fradura, vel 
tendatur patiens ad terram, vt Auic* 3C retro fcapu- 
las ponatur puluinarfeu carellus rotundus, aut gib- 
bofris:et premantur ad terra fortiter humeri: 8C tunc 
cum manu reducatur fradura. Et fi no reducitur, vn 
«re manum,aut corium cum aliquo vifco,ut fi t de co 
ftis: &.violenter eleuando manum,aut corium,redu 
catur. Et fi faceret nocumentum anhelitui, 8C qp ali 
ter non pollet fieri vel rcducficapiatur caute fine hoc 
q, difrumpatur fiphac cum vncino: 8C trahatur ex- 
tra vtfitin extrahedo olfium fruftula, 8C emplaftrc- 
tu/, & ligetur,&fuftetetur,vcdiducftfupra, i e- TRAC. V. 
D O C. I* 
pus Tuae firmationis eft.14.dies vtdicit Albuca* 1 
"Defractura offsadiutorijbrachij,ZT totius 
manus. * C ap. V. 
OS adiutort) cum frangitur fecundum plurimu 
declinat ad exteriora, vt dicit Aui. Circa qua 
fraduram eftintelligendum praeter vniucrfalia:q li- 
cet Albuca.ponat duos modos redudionis Sc £qua- 
tionis,quorum primus mihi eft difficilis, fecundus fa 
cilis,quia concors eft cum omnibus,nifi'in hoc q lo- 
co cum ad- 
jutorio taliter q uola manus iungatur cum humero: 
nihilominus melius eft, vt poft reductionem fadam. 
fuauiterindolorofe trahendo adiutoriumcum bra- 
chio & cubito per vnum miniftruirUaltero firmiter 
tenente partem fuperiorem 8C humerum: fradura 
cum manibus aequetur, 5C ligetur, SC quinq aut fex 
haftcllis haftelletur.& ad collum cum gaufape fuften 
teturrita q brachium planefupra ventrem iaccat:<SC 
cum preffuris,&: pannis ita appodietur, quod no ror 
queatur. Remutatur autem dc quarto ad feptimum, 
firmatur in quadragefima. 
Dc brachio er facilibus cius. 
vero alteru folum. Et fradura focilis inferioris maio 
ris eft vehementior,& turpior, quam fuperioris mi' 
noris,vt dicit Auic. 8>C Albu.illud idem.Circa quam 
fraduram concordant omnes,q fiue vnum os fitfra 
du,fiue ambo:extendatur per duos miniftros, vnus 
trahatverfus cubitum,alter verfus manumA medi 
cus cumfuis manibus fuauiter aequet,& reftaurct, 8C 
liget:8C alia fiat que didafuntin capitulo vniuerfali. 
Brachium quando alterum os frangitur, cum mino- 
rifufficithafteIIatione:quadoautem ambo frangun- 
tur, quinque aut fex haftelloe requiruntur. Siruaturiu 
xta ventrem.fufpenditur ad collum.firmatur in.$S. 
De rafceta cr digitis mantis. 
tfo. Quareconfulit Albuca. q extendatur manus fu 
pratabulam,& comprimendo &plafmando redu- 
cantur, 8C emplaftrcntur, 8C ligenter, SC haftellen- 
turconuenientcr:& vola & manus cuftupis,autpa- 
nis impleatur,SC digiti vnus cum alio ligentur.remu 
tetur de quarto in quartum. Firmatur in. 20. dicbus. 
fradura coftarum cr partium eius* Cap. VI. 
INtelligedum eft q fradurafurculf,5C coftarum, 
8C oflium thoracisin multis conueniunt differen- 
trjs, 8C caufis, lignis, SC iudicqs, 8c in modo curan- 
di. Nam ficutdidumeftdefurcula:aliquando fran- 
guntur adinteriora:aIiquando ad exteriora:aliquan 
do vero coftaeplicantur,8C non franguntur, 
g ' a autefuntcomuniaetulcera:q quando fran 
& gutur,aut plicatur ad interiora:acddut acci 
dentia pleurefis de nocumeto anhelitus, 8c fputo fan 
guinis,&; tuffi:quare eft multum periculofa. 
Circacuram eftaduertcdum «HcctHaly. 
0cAu1.Albu.ctmulti alr) diuerfimo 
de,et fine diftinctione tradent de fradura coftarum: 
quia Albu. AuudC Halyab. cum lana et oleopuhullis 
8C ligamentis* Rogerius aequat 8C reducit cum mani-' 
bus fuis linitis aliquo uifco in balneo aut iuxca igncin 
firmando cu apoftolicon, in alio cum applicatione, 
lamerius idem: nifi' q in quatuor primis diebus em' 
plaftrac cum meile, & cymino, bacis lauri, pulegio» 
SC cofto.Quem modum edam, vtaffirmat Thcodo 
ricus, fequebatur Hugomagifterfuus. Brimus aul* 
cum diftindioneillam quae ab extra, aequat cum 
nibus:& emplailrat, Sc haftellat vtconuenit. adii' 
lam quae ad intra declinat, fomentat cum oleo & te' 
nam parua.in magna aperit 8c trahit. Guilelmusde 
Saliceto cum manibus $quar,& cum albumine ouO' 
rum,&farina, 8c alrjsglutinatiuis emplaftrat.Lanfr* 
cusprocedit vtRogerius: nili'q praecipit vt patiens 
tuffiendo iuuedextrahere coftam ad extra* Ego avt 
tem de tali fradura fupp olito regimine vniuerfali de 
phlebotomia, 8C ventre, 8c diaeta, 8C potionecarrn* 
nante materiam congelaram,vt cft brodium deerit» 
tunc comprimendo cum manibus aequo:8C cum etf1 
plaftro de albuminibus ouoru,& farina,SC alrjs gh,r* 
natiuis 8c bonis ftupatis, & haftelIa,foka& logabii* 
da locum firmo: 8C in fine cum 8C 
dulcoro, aut ad intra declinat: 8C tunc vt Rogerius» 
lamerius,Lanfrancus,in balneo veliuxtaigncm m* 
nibus linitis cu terebinthina, aut aliquo vifco,&ap' 
plicatis fu per partem depreffam trahendo cum adii* 
torio rullis SC retentione anhelitus patietis,eam cun1 
omni ingenio eleuo:& li necclTanum eft, vcntofai11 
appono:autaperio vt dicit Auicen. Etfuper parten* 
in primis tribus aut quatuor diebus ad fedandum do 
lorem 8C prohibendum apoftemationem oleum rO' 
fatum, 3C albuminaouorum cum flupis 
leui ligatura folumadretineddm medicaminaligO» 
Poft vero cum emplaftro dc farina fabarum, SC iW 
leipfum rego. In fine cum 8c oxycraro dul' 
coro. Rem utatur de quinq. firmatur in. 20. 
~Dc fradura offis anch£*ycox<c. Cap. VII. 
OS anchaeraro frangitur.Scd quadoq finditur 
8C cominuuntur extremitates:8C 
impellituradvcnrrem:etacciditpropterhocdolor, 
&C. ftuporin coxa.& ex hoc fequiturdiminutio in d* 
xis: & cft res fatis difficilis ad reducendum.Etin redi* 
ccndo oportet extendere coxas, 8C pellere anchafl*; 
8Cficuteritpoffibile,reducere; &poftea emplaftra/ 
re, 8c ligare* r 
Decoya. 
Cum coxa frangkur5ncce^ar 
vtdicit Auicen.propter quam fradi*' 
ram & omnium aliorum membrorum eftintelligel1 
dum qj de caulis, SC etiam deregimine in crenereefc 
recurrendum ad Termones vniuerfales fuperius di' 
Aos:nifi'quantum eftdefraffura coxae, parum deni* 
datur a claudicatione, vtdicit Auicen. Infpeciali fa' 
men eft fciendum, q fere omnes cocordant, 
modo eft procedendum in regimineipfiuSjVtinad' 
mtorij fradura:propter quod oportet vtfortius e%' 
tendatur. Ecideo praecipiunt eam extedere per 
mmiftros cum ligamentis ligatis fuper,& fubtus ffa' 
tturam:etiam praecipiunt, 
jetur cum.6. quarum exteriores 
lebat Guilelmus effe longiores et fortiorcs^icctftd1' DE RESTAVRAT» dislocationvm 
Jt-ir! cum tribus .* quia crus loco ha- , 
aruni praecipiebatur ligari cum coxa, vtcalca- 
Peruenirctad nares, quod mihi no placer. In 
°dotamefituandifuntdiuerfi. Nam aliqui, ut Ro 
Ho * V 5^buca* & Guilelmus,fituant eam in ledo pia 
appodiantipfamhincindecum pannis Sc ftu- 
laudo. Alrj,vtmagifterPctrus,cufufte 
de paleis longis fecundum lo ngitudi- 
ein pedis inuoluds cum linteamine 8C futura, defu- 
r llgatcum tribus aut quatuor vittis. Alrj vero,vt 
k *cen.& Brunus, 8c fendcbatRogcrius, cum dua- 
*i’U Nja^te^1S IS v% a<a pcdcsligaris edam cum vic 
‘ NonnuIli,vtLanfrancus,et multi moderni,in ca 
a u a*cu canabulo vfq; ad pedes ponunt. Quicquid 
Cmdiuerfificent, omnes intendunt coxam frada 
SUatam taliter fituari : vt line moleftia quiefeat, Sc 
t nm°ueatur, neque declinet ad aliquam partem. 
Io ,°lncantancoperatem. Rogerius vt fecundum 
n§>tudinemfanx teneaturinfirma.Etad maiorem 
t0.UtC am Rogerius fituabat in ledo ftrido perfora- 
fine eleuare dc litu pofletalfellare:& ligabat co 
tibiam in tribus aut quatuor locis cum fpon 
aiedi, Sc pedem ad columnam, vt non polfet eam 
Padensadfe trahere, vtThcodoricus. Ego autem ca 
gatam cum haftellis longis vfc£ ad pedes firmo, ali- 
quoties cum illis appodiamends de paleis, aliquo- 
C3cum capla.& ad pedem ligo pondus plumbi tra 
undo chordamfuperparuam polegeam: ita q> re- 
tibiam in fua longitudine. Et li cft aliquis defe- 
Usmaequadone,trahendopauIatincrcdilicabit.Re 
utatur vltra.Firmaturin.5o*diebus. 
Defraftura genu cr tibiarum, totiufcpuc 
pedis. Cap, y JII. f 
0 Otula genu raro frangitur,fcdplurimum co- 
*AV uerritur.Et oportet in rcftaurationecius,utdi 
uHalyab.fragmenta cum digitis adunare, Sc fecun 
U|nfuam figuram adequare,& emplaftrare, SC po- 
Cl‘c haftella rotuda de fola:deinde ligare vt couenir» 
De tibia. 
"Tibia quandoque frangitur fecundum duo fo- 
1 1 cilia: quandoquelecundum 
maiori, 8C tunc declinat adpo 
quandoq; minori, Sc declinat ad anteriora 
lr»teriora. Et fradura focilis maioris eft deterior 
more, quia maior fuftinere poteft tibiam:quando 
, .tem franguntur ambo, eft deterius. Fradura ti- 
rVult Albu.St Halyab.q? ita regatur, ficut fradu- 
Ptachq,niliq5prxcipitquodlitueturintcr ditas ta 
as longitudinem totius tibiae, aut in cu 
ni j^o:Sluo<fidem facio, dC quando eft necelfe,inge 
a de coxa libi approprio. 
DecaUdtico. 
frangitur:quia osdurumeft,6c 
protedum a ligamentis» 
Dcrafceta pedis. 
DCdlS ct*am raro ftat>gitur, Sc quado fra 
cjt a . gitur,difficiliscftcurationis,utdi- 
Cft ACCn C ac^^ucit accidentia mala 3 cie qua 
qp reftauratur ponendo pedem fupra 
m a calcando cum pede tuo cmplaftmur ? Sc 
ligetur cum haftella lata fecundum ventrem, &fo-' 
lam pedis: Sc compleantur concauitates, Vt dc ma- 
nu fuit di dum. 
D e articulis digitorum, 
Digitorum pedis 
Doftrfna fecunda dercftaurationc dislof 
cationum. c uius funt odio capitula» 
"Dcdijlocationc inuntuerfali, Cap. I. 
IsJ°catl° 3 vtdicit Aui.cfr egreflio oflis 
ex loco fuo naturali, in quo cft coniun 
dum. Circa quam cft intelligendum 
fecundum intentionem eiufdem in li-* 
bro primo,q? coniundio offium adin< 
uiccm eft quadruplex: vnacftfcrratiua, vtin com-? 
milfuris cranefialiainfixiua, vtin fixione dentiu:alia 
eftappodiatiua, vtin tabula pedoris:quarta eft liga- 
tura, vt pyxidis SC vertebri. Circa quam conimv 
dionem proprie accidit dislocatio. Circa vero alias 
non,fed modo fiue apertio: quae non proprie,fedlar 
ge dicitur dislocatio, vt dicit Lanfrancus. Dislo- 
cado autc qusedam eft comp!cta,in qua totaliter exit 
os a lua coniundura, quae dicitur vera dislocatio: 
Quaedam eft incompleta, in qua non exit totaliter, 
quae dicitur ab Auicen.declinatio, 8C cotorfio:Qii£- 
dam non elongatur ligamentum, 
quae dicitur gahen, SC elongatio ligamcnri:ita voca- 
turin quarto caii.in duobus locis* Modi disloca- 
donum funt edam quatuor,anterius,pofterius, inte- 
rius, & exterius.Et cum hoc quaeda eft limplex:qu£-* 
dam compofita cu fradura,vulncre, dolore,SC apo 
ftemate:quaedam cum duritie. Ab iftis enim differen 
tqsfumitur indicatio curadua. 
r i i • quaedam funt extrinfe- 
Caulae dislocationum vt cafus ? & percuf- 
fio,ac inepta extefio:quaedam inrrinfecae, vt humor 
mucillagmofus,continens iunduras. 
Signa er indicia. 
c, . quaedam fumuntura fubftan- 
Dignorum enim haliter inhaerentibus, vtacom 
politione peccantis,quae habet eminentiam, Sc con- 
cauitatem ab alia prxter folitum: quaedam ab acci de- 
taliter inhsercntibus, vt a dolore, &ab operationis 
Sc motus difficultate,quae quidem figna per compar 
rationem ad fuamfanam compare iunduram trahu 
tur,vtdicit Auic. ludicaturper Hippo.&Gal.fc- 
xto aphorifmorum, q? quicunq; a dislocatione 
leftantur 8C reftaurantur, SC rurfusrefilit,his mucilla 
gincsfuntiniundura:tabefcitcrus, 8C claudicat, nifi 
Vrantur. Et licet ifta non fintrede verba Hippo.ita 
tamen exponit Gal.modum Vrendidat Albu. curti 
inftrumento circulari. Judicatur per Aui.q? dislo- 
cariones compofitae cu vulneribus, dolore,autapo- 
ftemate,funt difficiles,& periculofte. Ita q? aliquoties 
cogunt remanere particulam incuruatam lineredu- 
dione, vt dicebat Gal.in quarto therapeudees. 
Praeterea dislocatio antiquat indurata, eft diffi- 
quafiixnpolfibilisadcurandum.Etideo qua- T R A C* V* 
d o a n. 
to citius erit polfibile, fcftinctur ad reftaurandum* 
Amplius dislocationes diuerfificantur fecunduiun- 
durasin quibus fiunnquiaquedam eft facilis disloca 
donis, de facilis redudionis, vtin iundura poplitis 
propter lenitatem ligamenti:quaedam difficilis, vtin 
iundura cubiti, pedum, de digicorum:quaedam mc» 
diocris, vt humeri, etc. Amplius disloca- 
do in qua franguntur margines cocauitatis olfium, 
funtpeifiniae. 
Ad vltimum indicatur redudio, quando auditus 
eft ftrepirus offis intrantis,de videtur figura naturalis 
comparata luo pari, vt dicit lamcrius* 
Curatfogencralis 
dodrina fradurarum communibus omnium reftau 
rationum fradurae SC dislocatioisffiabet quatuorin- 
tentiones.prima eftiunduraeredudio.fecunda eftiu 
duracredudsc firmatio de conferuatio. tertia eft ab 
apoftemate, de dolore defenfio*fed quarta eft accide 
dum corredio* 
Prima completur cum extcfi'onciundurae,deim- 
pulfione eminentiae, de concauiratis repletione fua, 
de indoloroft fecundum q? erit polfibile* 
Secunda completur q> inunda iundura cum oleo 
rof.dC applicato panno gracili applicentur ftupatae, 
aut panni multipliciter plicati in albuminibus ouo- 
rum infufi, 8C fi eft necclle haftella de corio fuperap- 
ponatur,de ligetur cum bindisin oxycrato infulis la 
ds, de longis iuxta particulae quantitatem, vtfpecifi> 
cabi tur infra: de fituetur membrum quictius,dl indo 
Jorofiusquo eritpoflibile, de quarto ad feptimum 
remutando* Infecundisremuradonibus cmbrocan- 
do,fi eft necefle, cum aqua calida.in prima fi fuerit re 
cens nequaquam,quia adderetur in apoftemate ficut 
de pannis calidis dicit Auicen.de emplaftrando cum 
farina volatili, de puluere rubeo cum albuminibus 
ouorum incorporatis, de ftridius ligando tunc, vt 
dicit Rafis* 
Tertia intentio completur cum phlebotomia, de 
purgatione fi eft necelfe, de bona diaeta a principio 
iubtili: de fedato dolore de apoftemate ingrolfetur, 
prout eft didum luperius in fradura: deinfinecon-- 
forteturcum embroca aquae decoctionis rof.abfin- 
thij inolfc arboris quercinaeponedo fpadagrapum, 
aut oxycroccum,reducendo membrum fuauiter ad 
priftinas fuas adiones* 
Sed quarta intentio completur fecundum accide- 
tia.Si eft dolor de apoftema,q> priusfedetur quam re 
ducatur,quia propter rradionem timedum effetde 
Jpafmo de accidentibus malis, de hoc cum lanainfu- 
fain aqua calida de oleo:de poftea reducatur vt dicit 
Albuca.Si fuerit cu vulnere,primo reducatur dislo- 
catio, poft curetur vulnus, de fuatur fi eft necelfe: de 
quando facietlaniem, dimittatur fibiforame 
purgandum. Sivero componatur cum fradura, 
primo dislocatio,et poftea fradura, fi eft 
polubilerii vero non eft polfibile,prxparetur fradu 
ra:de quando porus erit firmus, praeparetur disloca- 
tio. Et fi eft dislocatioantiqua,de fuerit ibi durities, 
cmbrocetur cum aqua decodiois maluce, bifmaluae; 
de inungendo cum dialthea, de emplaftrando cum 
diachylon magno,autcumlanafuccidainfufain mu 
dlaginibus, de cum corticibus radicisbifmaluaeco- 
dis SC piftaciSj de cum axungia impinguatis, de loco 
benemollificato reducatur iundura, de fanetur. H 
eftfanatio , de motus difficilis aut nullus remanferid 
cureturqmtinfexto dearthretica,de pafTionibus iu*1 
Aurarum, de inantidotario dicetur* 
De dislocatione mandibuU, Cap, II. 
MAndibula quandoq: mollificatur, quando# 
fpafmatur,quadocp dislocatur.Er cius dislo' 
cadoquandoq? eft ad anteriora, de tunc 
apertum ficutin modificatione: quandoq; ad poftc/ 
noraccorrario eius quod accidit apud modificatio' 
nem , vt dicit Auicen.de tunc dentes inferiores fub/ 
intrant fuperiores,vt dicitLanfrancus, neque osp° 
teft aperiri,ficut neque in fpafmo. 
Sisnadislocationis fignaun.Watorj* 
t> ta, lunt, quianunquaclcn 
tesfuperiorcs cum inferioribus poliunt adaequari» 
Judicatur per Auicen.de Halyab.q? nili cito reduca' 
tur, induratur, et adducit febres,dolores, defluxi*111 
cholcricum,de accidenda mala, donecin decimoi*1' 
terfidat patientem* 
•p rdiintnr quandoeftadpofterrora, vtteneate* 
put eius vnus minifter, deinde intro' 
mittat rcftaurator pollicem fuum in os, de alios dxgf 
tosfub mandibula, vel cuneum de ligno, fi nonp0/ 
teft ponere digitos: de tunc trahendo fortiter mand1' 
bulam,impellatfub auribus os in locum fuum.Si 
ro fueritad anteriora,fecundum Guilclmum de Lal1 
francum ponant bindam fatis fortem fub mentonc» 
quae totum ipfum mentonem comprehendat: de 
Vnus minifter quando tu pofueris cuneum infra0 
magis retro quod potueris, trahet fortiter capitabi*1 
daeper partempoftenoremrenendo genuafupcrp* 
tientishumerospatienteiaccnrefupino,vtdocetIa/ 
merius. Etficrcftaurabitur Deo date* Poft vcr°rC 
ftauradonem ponatur emplaftra de peciae 
de ligetur ligatura conuenicnte didain fradura*'-*' 
remutetur de quarto in quartum* Infra.13. diem 00,1 
fueuit firmari* Jaceat in puluinari firmo: vtaturf 
bilibus, vt no oporteat eum mafticarc* Si autem 
ftc ter it di sio cata, de fuerit dura:balneetur, de 
cerur cum aqua calida, de oleo, & alrjsconuenftntl/ 
bus,ut di dum eft,etreducatur* Et fi accidenda 
la fuperueniant,occurre eis fecundum q? erunt de 0 
lore, radendo caput, & inungendo ipfum SCrc[l / 
aures, de per collum, 6C fubafcellas cum oleo r 
Iido;&cura eum* 
De dislocatione coUi,CT fpondyliunt 
dorji, Cap. 111, 
S Pondylia colli vtdorfi, de quandoc£ 
comp!ete:quandoqjincomplete.Eteoru did°y/ 
catio,quandoq; eft ad intra,quandoc£ ab extra,qua? 
doque ucro ad latera* de quandoqj fit in 
fuperioribus:de facitfquinanda ftrumofam in qu3’ 
to interiorum: quandoq? in inferioribus: quaad 
in medrjs,de fadtgibbofitatem* , / 
Signa dislocationum £un^d?cuium 11^ 
lta,oeadtadum. 
Judicatur q> omnis dislocatio fpondylium eft pcrl 
lofa, de fufpedaadreducendum propter nucha*11 
neruos,maxime quae ad interiora fit: quia non 
conuenienter pertradari* Judicatur edam q? ,, 
cado Jpondylium fuperiorum nocettranfglufl01 DE RESTAVRAT. DISLOCATIONV.M 
iorum refpirationirinferioruni vero egeftioni 
rcdificandi f“'taPud Aib»-H:>!yab.et 
j Auic.fans longus, m ium- 
tamen in dislocatione fpondylium colli trahatur 
PUc cautc cum manibus aut cum binda, v t dicit Ia 
aut*11*8 3 CUnco lrnP°fito inter dentes per metonem, 
jP,crpd°s, aut per aures ad fuperius humeri cum 
io us impellantur inferius, eminentia compri- 
iV U£m alr)s corpus extendatur. Et cum omniinge 
VCra(Juc parte trahatur vel cum fafcrjs cu co- 
na oc cauillis,vel po!eilhis,vel curuo,et confimili- 
aut ln§en^s:&: emincria cum manibus aut pedibus, 
rakula fuppofita comprimatur. Modus 
Cc^i,&cofortandi, etrcmolliendi vtinalrjsexer 
pratUr5nifi q? haftelletur, 8C iaccat defuper, vt com- 
matur.&remutcturde quinto in quintum diem, 
Summ.zo.firmatur diebus* 
rpCS1’bbofitate humerali dicetur,dumdeproprrjs 
ionibus dorfi inferius tradabitur. 
Dc dislocatione humeri, cr partium 
Lomoplat<e. Cap. 1111. 
Icet Auicen.non ponit nifiduos modos dislo- 
cacionishumeri, videlicet ad partem inferiore 
Verfustitilicum, quia fit vtplurimum: 
i adpartem exteriorem fylucftrcm, vtparumlnihi 
Ponit Albuca.SC quafi omnes, q> aliquado, 
edraro dislocatur ad pedoris parrcm:ad fuperiore 
Ute parte nequaqj,,ppter additamcca:quae funthic* 
Significatur d*s^ocac*°i^usluncffur3e fecundum 
1 omnes per fignacomunia,qusefunt 
nfincnria,& profunditas, feu concauitasinfo!ita,5C 
fu°tUS dl®cdls’ abfluando 8C impoffibilis, quae cum 
10 co mpari poffunt comprobari.Et per propria,ut 
•y °funditas,feu cocauitas, 8c baflitudo magna in hu 
fc r°tuditaseminens ad modum oui infuba- 
-rio - manus ad caput non potcftcleuari. Ininfc- 
dislocatur, 8C eminentia anterior, 8C concaui- 
q oetro*Ec manus diftenia remanet retro in 
em*nent,apofterius manus non poteft alaterc 
tjf'^rari m pofteriori. Judicatur q?aduertendum 
ene adiffamdislocationem: quia faepe propter 
,Cj- ati°nem 3C apoftemationcautcotorfionem, 
homoiutRafis recitat, 8c audiui dc fado in fi-- 
Regis Francix* 
Curatio. 
ifta. quae eft ad inferius, re- 
p lslocano ducitur per quincp modos. 
1?I^Us competitinleuibus, 8C eftq>, extendatur 
imponatur pugnus, aut digitus,aut fum- 
tUr .1Umeri tui fub afcella: deinde trahedo incline- 
trahatur brachium ad inferiora, 8C reducetur. 
e;ci'nd“sm°dus eft in fortibus, q> ponatur glo- 
cumUS _mus ffibafcella:& trahatur fuperius fortiter 
feq impingatur cum pede fortiter ad in- 
rachium trahendo,8C reducetur. 
lUrbertllIS modus eft polito glomero tranfuerfe- 
tr a/1 a 8c eleuctur per duos miniftrps, 
a 13tur fortiter Jjrachiu ad iferiora, 8C reducetur. 
fiip^Iartus modus eft q> polito 8C eleuato patiente 
raduTn^m e^amPadcns ponat fubafcclla in vno 
calae glomero immiflb;& tenendo SC trahen- 
do fortiter brachium per miniftrum remoueatuf fel 
la dcfub pedibus eius,& reducetur. 
Quintum de manubrio, no intclligo,verum Ha-i 
Iyab.AIbu.Aui.Brunus,Theodoricusocsiftos mo- 
dos ponunt.Rogerius tn qui mihi fatis placuit in hoc 
cafu,no ponitillu de pugno,8c de pede cu pila,8CiU 
Iu de barra loco rh in illo feliam fub pedi- 
bus. lamerius folu ponit illum de pila ctpcde. Modu 
cupila& mantili pofuerunt GuileImus,ctLanfran- 
cus. Illae autc dislocationes cuextenfione& manuxt 
compreffione,aut cum mantili, vtponitLafranciiSj 
reducuntur. Et fi non poterit reduci: quia diufte- 
tit,etindurataefi::fometetur,& mollificetur cum rc- 
molli tiuis diu,& poftea reducatur. Rcdu<ftionefa- 
dtafuppofiris vniuerfalibusfliperius didis,placet ml 
hi,utRogcrio,q?in primis tribus diebus,propter do 
lorcm praeparetur cum panno fubrili, dC ftupatisin- 
fufisinalbumineoui:& poft cum emplaftro defari- 
na 8C puluererubeo.Et ligetur ponedo pilam de ftu- 
pis, aut panno fubafcclla: 8C ligetur bene 8C firmiter 
cum bindalatitudinis quinque digitorum, 8C longi- 
tudinis duarum brachiatam a duobus capitibus in- 
uolutaper medium,incipeido fuper pilam fub afccl- 
Ia,deindcambocapira voluedo, 6>C cruciando fuper 
humerum ducantur ad aliam fubafccllam, 8C reduca 
rur iterum fuper humerum cruciando , SC reducens 
do fuper pilam, &C iteru 3c toties voluendo quoufq; 
bene firmetur, &fuatur.Et vbi indigebit maiori fir— 
mitudine,refuatur:&lfuftineaturcum mantili ad coi 
lum:remuteturde.ix.in.3x.dicbus:autquando infla 
tio quaeprouenitexreftridorio, fuerit depreffa. Fir- 
matur in.zo.dicbusl&poftlocus dulcoretur cu dial 
cu aliquo Jparadrapo, aut emplaftro. Par 
tes humeri parum dislocantur,fedfeparantur,ponf- 
fime furcula pedoris, quia in humeris nonfunt alia 
oflaqifpatula rccipienscum duobus roffris, SC fur-' 
cula claudente, &C adiutoriointrante, vtdidumfuic 
in anoromia. Separatio autem furculae cum con- 
ftridiuis didis curatur. 
De dislocatione cubiti, Cap, y. 
CVbiti dislocatiofccundum Auicen.quandoq? 
cftparua, quandoq? vero magna. Etfecundu 
Albuca.& omnes alios quaedam eft ad partem ante-' 
riorcm,quaeda. vero ad pofteriorem. Rogerius came 
no curauit nifidcilla quae fit ad partem anteriorem: 
quia illa vtpluri mu m accidi t. 
q, talis dislocatiois vitra communia dc 
Digna V eminentia 8C concauitate, funtarcua 
tio lateralis, 8>C difficultas in motu, 8C appiicatioim- 
poflibilis adhumerum. Judicatur q? cubitus diffi- 
culter dislocatur,& difficulter reducitur propter in- 
filtrationem ligamentorum, 8C offium varietatem* 
Amplius raro dislocaturfocilefupcrius,quianonha 
betdiucrfitatem magnam:inferius autem vtpluri- 
mum,propter additionem recepti no tranfuerfante. 
De regimine <zr cura. 
T tt' i eft q> ultra duos modos quos po 
Intel!Igenaum niti^uicenjn anteriori clisloca- 
tione percutere humerum cum vola manus, SC cum 
altera impellere eminentiam ad locum debitumrin 
pofterion trahere fortiter brachili, 8C percutere po- 
fterius cubitum mundis manibus cuoleovehemen-* T R AC, VI* 
D o a 
ic* abftcrgendo donec ingrediatur* Ponit Rogerius 
modum detalone 8C fcaffa. 8C Lanfrancus cum ap' 
propriat ad anteriorem,pofteriorem veroipfe curat 
cum cxtenfione SC fu ipenfione,aut deportatione p 5 
deris alicuius.Ego autem reduco anteriorem cum ge 
£3 £3 
nu, pofteriorem vt Auiccn.ponit. Et eodem modo 
faciebat Romanus 8C Boemus feftauratores fortuna' 
ti.Modus autem cumfcaffa,etcum calcaneo,8C cum 
genu appropriantur ad anteriorem dislocationem* 
Etintendunt quadobrachium trahitur impellerero 
tundum adiurorrj ad concauitatem focilis, a quo exi 
uit. Se fubito plicare brachium verfus humerum,8C 
fiuntita. Scaffa bindalonga ligata fuper eminen' 
dam, 8>C dum extenditurbrachium,ipfacumpcdcli 
gataadmodum ftreba?, autper aliquem miniftrum 
ad pofterius tracfta, fubito per magiftrum ad hume' 
rum brachiu plicatur* Modus cum pede. Brachia 
per plana dum trahitur eminentia cu 
calcaneo premitur:ctbrachium adhumeru plicatur* 
Modus cum genu* Brachium exteditur:& dum 
trahitur eminentia cum genu impellitur.’ & brachia 
ad humerum plicatur* 
In his omnibus confert brachium duplicare et CX' 
tendere, 8C aliquid ponderofum fubleuare,& fubk' 
natum deportare, vt dicit lamerius. Dc firmando 
procedatur v t in adiu t ori o:niii q? brachiu m fuipen' 
fum ad collum paularine conftringatur quoufque 
xnanusadhacrethumero. Etdc quarto in quartum re 
mutetur in iunefturam qualibet vice eleuando 8C de-' 
primendo. In. 15.diebus firmatur. 
Dc dislocatione rafccta manus?? di* 
gi torum. Cap. VJ. 
ISta oflarafcctc SC digitorum faciliterrcducuntur’ 
duntaxatq? fiatrecenter:poffunt autem disloca- 
ri ad quancunq; partem, praecipue tamen ad anterio 
rem & poftcnorem. Significatur enim per coni' 
munia ligna. 
Dc regimine 'pt"™/Yft!nfdligcndT 
£? intentioftatinbeneextedendo, Oc 
plicando, SC erigcndojhi n ci n de i u n fturam, 8C com' 
primendo eminentiam.Etfiper hoc non pofluntre' 
daficari, docet Albu.comprimcre eminentiam cum 
manu fupra fabulam* In firmando non eft aliud fa 
ciendum quam in alfjs: nili cp haftelletur cum ligno, 
aut folea:et rem litetur dc quarto in quartum. Firma-' 
tur fecundum lamerium in.zz.diebus, 5C poftea, vt 
didum eftjdulcorerur. 
De dislocatione fci£,autcox£» Cap. VII. 
INtelligcndum eft circa modos dislocationis CO' 
x? ty auAoresfunt multum varrj fuper ipfos.Na 
Albu.nonponitnifitrcs modos fcilicct ad interio' 
ra,ad exteriora, 8C adpofteriora:Brunus, Theodori 
cus, 8C Lanfrancus fequentes Auiccn.ponunt qua' 
tuor,& comparando dicunt q? vrplurimum accidit 
ad exteriora, vt raroadinreriora.Guilelmus de Sali' 
ceto eft cis oppofitus in comparatione: quia dicit q> 
vtplurimum dislocaturadpofteriora, nunquam ta' 
men ad exteriora propter os adligamcntum anchse. 
Verum quia omnes modi curandi quali concurrunt 
in duobus modis reftificadifcilicetadintcriusetpO" 
fterius,ideo non eft multum curandum* 
CVtra (Tana c^intefi,§en^uni q? vitrafignacon1 
* o™ muniainter omnes Auic.meliusfpe/ 
cificauit propria figna.Ex quibus verbis vna cu hoC 
quod dixit in fecundo .§■ illius capituli, habetur cp i? 
dislocationeadinterius, & anterius tibia infirmadc 
longior alia, 8C calcat de toto pede,& non poteftill/ 
gi cum alia, neque plicari: quia caput coxae intrautf 
in inguen,8C inflauit eam,et in ea apparet concauif35 
in parte exteriori. In dislocatione ad exterius SC p°' 
fterius econuerfo, tibia eft breuior: & non calcat dc 
calcaneo,neque de alia p o tcft feparari: 3C eft concaul 
tas in inguine,SC eminentia extra. 
Circa modum 'cd“ccndi intdUgmdum ® W* 
auctores ponant multos oC dmc‘ 
fos modos reducendi hos modos dislocationis: nih* 
lominus omnes ad vnum communem modum, 
duos proprios reducuntur, vnde communis modllS 
fecundum Albu.ad omnes modos eft multum Vt1'' 
lis, quando ignoratur proprius modus dislocatio1’* 
Et eft q> teneatur patiens per humeros fortiter autIV 
getur per humeros per radicem coxx cu fafciaad c° 
lumnam cum corio, SC trahatur etiam cum manibuS 
per inguen :SC ab alia parte per partem genu trahit11! 
fortiter coxa,& vice vna taliter fit extenfio,q qt'3'1 
eleuetur patiens a terra,& tunc tantum coxa ad &lV 
dem partem moneatur quoufq? fit reducta. 
Primus modus proprius ad dislocationem ad it*' 
terius,& anterius efr,q,vt dictum efr, patiens rrah3' 
tur:& dum eminentia apud inguen cir calcaneo i&' 
pellatur coxa,per genu ad interius ducatur. . 
Secundus modus proprius ad dislocationem 
exterius 8C pofterius eft, q, eodem modo patiens tf* 
hatur: 8C dumeminenia extra cum gcmrimpcllaculf 
coxa, per genu ad exterius trahatur. Perfectio fc' 
dudionisperlongitudinem comparis fanae inanit 
ftatur, vt dicit Rogerius SC lamerius imitator iplftb' 
Ingenium ad extendendum iuncturam ficalias ftcl* 
extendebatur menfa longior patiente, 8C in quofifieC 
capite firmabatur columna,poftea cum mantili fr3fl 
feunte per inguina fubtus dorftrm,& fupra ven tre11* 
ligabatur ad columnam. 8c cum alio matili ligata cO' 
xa fupra genu voluendo totam tibiam vfque ad cK 
caneum ad aliam ligabatur columnam: & cum eat1'1 
lis pofitisinter mantile 8c columnam torquendo 
hebaturad quamlibet partem. Circa modum 
mandi non eft aliud faciendum quam in alfjs: 
ligatur infirmus incipiendo fupra eminetiam ad p 
rem oppofitam tranfeundoante 8C retro per re*1* 
ad partem fanam.Et in interiori ponitur peda de 
no, aut ftupa fupra inguen .* 8c ligatur cum tibi***' 
na. Et quando eft antiqua, cum ftrembapes fulpc,l/ 
ditur ad humerum, vt dicitAuicenna. 
Et in exteriori ponitur haftella loga ufque ad 
neum. Et quando eft antiqua, ligatur pondus tri^J1 
aut quatuor librarum in coxa comprehededo 
dependeat cum polhia. Muratur de quinto in qu,ll/ 
tum.Firmatur in.30. 
Dc dislocatione rotuU pcdis,zr par* 
tiumcius, cap. VI i I. 
GEnu eft velocis dislocatiois.fortafle enim db^ 
caturabfquecaufa deambulationem 
locem:autIubricatparufi'cutcanaIis.Multotiesdb‘ / 
catur abftj cauiaprseter falcum.Etgenu quidc db|( iE G R IT V DINIB. IVNCTVRARVM 
propter , 
tlflain dc adiutorium eius* 
Sedeat infirmus fuper fedem propinqua 
* terrae:8C eleuenturpedeseiusparumper: 
Clnde extendat vir fortis manum fuam defuper, 8C 
ut>tusextenfione forti: 3L reducat reftauratorifi' 
utamaddifpofitionem fuam fecundum iudicium 
ds ocationis vniuerfalis:etliget eam. 
D CYOtuU. 
QuanJo acadit rotule dislocatio, oportetvtpo- 
r natur pes plane in terram, dC reducatur 
t»r u. clnc^e impleatur curuatura geniculi pannis 
fiaf, entibusduplicationem:& ponanturfuper eu 
‘e**? ytfiftcnteseiinpartead quam declinat.Cum 
tr,ngicur,& adhaeret, no duplicetur genu cum 
cir a*i°ne»fed paulatim, donec alleuietur bene.Di- 
c M^icen*q) duplicetur paulatim:quia dicit Lanfra 
s Iamerius,q? non eft ingenium faciendi ftare fir 
Co mrotularnpoftredudioncm,c| duplare crus cu 
Xa* & ideo ligata teneatur per horam. 
De pede cr digitis eius» 
C'rcadislocacioncm Ped;s cftfeiendum, ® Pc 
racihter dislocatur, oC fas 
hf01*,rc^UCICur * fed difficulter firmatur propter mul- 
l?P^,nemofliurn componetium iunduram:&po- 
. Elocari ad quancuncj partem, praecipue ad ex- 
interiorem* Cuius fignafunt cminen- 
concauitasinfolita, dolor, 8C priuatio motus. 
n mredudione eius non eft aliud: nifi q> patiente be 
Ornato, 8C tibia extefapes trahatur, S>C moueatur 
hi!^Uacun^ueParCern^ort,ter‘ eminentia cum ma 
jus comprimatur,qu°ufc£ reducarur,firmetur,6c 
tclietur.*muteturdequincf in quincp.quiefcat per 
jle‘ai,t*4°*dies,vtdicit textus* inreduAio- 
pedis erratur. Etdeusper fui gratiam ab 
ni errore nos eximat. 
(extus de omnibus aegritudini* 
Us quae non funt proprie apoftemata,ne* 
lle vulnera, vlcera, offiumpaf/ 
quibus habetur recurfus ad chi 
habet duas doctrinas. 
pnma eft dc ggritudinibus que 
c°nimunes toti corpori* 
ecun^aeritdehis,qu5appropriaturin membro. 
prima habet ocflo capitula. 
3zrdoloreduritieiunftururii Cap. I. 
fiuc gutta eft dolor iundura- 
I & lirum ex fluxu humorum in coniundu- 
§enerarus‘ Certum enim eftfecun- 
Gahin comento illius, d.aphorif' 
, Jmorum, Eunuchi non podagrizant.cb 
lt ntea”Sluofiuniorcadiunduras,illapafliQfit* 
3 Vt ec!u*curin fitera, nunquam flueret illuc 
£50 „ 5 nunquam paffio effeadC acdpithic fpeciem 
IhUmere:,^rr03rt^retlcaP0(^a§ram5v,:PuPra apho 
Praefatu dicebat Albertus Bonon. Eft enim 
arthreticaapoftemafumendo apoftemalargc qcfm 
difgregatioe fit articuloru fecundu Halyab.in nono 
fermone partis prime libri difpofitioisrcgalis:no ob 
ftate qp multi dicut, vt poit Rafis.in libello fuo de do 
loreiunduraru, q? talis pallio poteft fieri ex malaco 
plexione finemateria. Efttamenhoc raro, vt dicit 
Auiccn. Et cum hoc talis dolor.no eft gutta proprie, 
fedlarge 8C improprie: vnde Gahin decimo miamir. 
materia abudans quae facitarthreticam,fciaticam,po 
dagram, rheumatizando comprehendendo, 8C im- 
plendo iunduram et ligamenta lata de foris extendit 
omnes ncruofas particulas:quarcfnfcrtdolorem, 8C 
no fpafmum, vt dicebat idem Gahin co mento, qui- 
aphorifmorum.49. Gutta 
autem 8C arthreticaidcfunt,vtdicitGordonius*Sed 
dicitur gutta a fluxu, arthrctica ab arthro, quod eft 
articulus:quarum rpecicsfuntfciaticainfcia, 8C po- 
dagra in pcdc,& arthrctica in fcia,& i pcde,& inalrjs 
iunduris per Gahin miamir loco praeallcgato.Chira 
gra proprie no eft arthrctica; fcd inflatio manuum de 
materia phlegmatica,de qua in de apoftematibus di- 
ftum eft fupra.Necj; etiam tumefeentia genuum qug 
in pueris ex indigeftionc multoties accruatur, eft ar- 
thretica:vt dicit Gahin commento* Infans no poda- 
grizar* de nominibus tamen non efi: curandum* Et 
cum hoc tales differentiae non multum faciuntadcu 
ram; nifi in fdatica, propter materisefitum. 
riacnim,&afymptomatedolorofo fumunturpotif 
fimaeintentiones curatiuae* A materia,quia quxdam 
eft gutta frigida: quaedam calida* A dolore, quaedam 
eft damofa 3C moleftiffima:utdicebatmagifter Pau 
lus:quaedam fatis tolerabilis 8C quieta* 
r rr- iundurarum funt quae apo- 
Caulac pallionum ftematum gencraies, vt cau- 
f3crheumatis,&fpcciales 
3C coniunAae, vtfupra de apoftematibus fuit fpecifi- 
catum* Membra enim mandantia,quantum ad phle- 
gma, funt cerebrum,8C ftomachus:quatum vero ad 
choleram 8C ad alias fuperfluitates, hepar 8C 
propter hoc dicebat Aui.q> horum quidem humo- 
rum plurimum eft fuperfluitas digeftionis fecundae 
& tertie. Membra autem recipientia funt iunduraev 
Etiftascaufasdiftinguebat Auic.intribus. Incaufas 
materiales,quas efficietcs VocabaqEtin caufasinftrii 
metales, quaefuntlatitudincs meatuum per quos ma 
teriatranfit facillime, Etin caufas patientes,quae funt 
debilitates iundurarum per naturam, vt quia de ge- 
nere guttoforihaut per accidens, vt eft cafus,& per- 
cuflio SC regiminis malitia* 
Primum cocipitur a Verbis Hippo.infexto apho 
rifmorum. Mulier non podagrizatnifimenftrua ei 
deficiant: tunc enim redneturmateria multa: &po- 
teft podagrizare, vt dicit comentum,Ecce caulam 
materialem. Secundu accipitur pro illo,eunuchi et 
pueri non podagri^ant: quia non coeunt:nequc dila 
tant meatus per vnde materia faciliter tranfeat, Ecce 
caufaminftrumentalem.Tertium cocluditur in pro- 
fato comento, dum dicit q? neceffarium quide opor 
tet habere pedes, 8C fuperiunduras imbecilliores,!! 
debet quis capi podagra: quemadmodum cercbru, 
fi'debet quis epilepticus cfle, Eft ergo fecudu Gah 
in miamir vbi fupra:aliquando vbi pcrucnit humor 
fanguineus: vtplurimum auterrt phlegmaticus, vel 
miftus ex phlegmatico, 3C cholcrico, vel cu hisf^n- t r a c. vr; 
eftlecundum complexione generatis* 
cuc dolor iimAurarum quado indoAe repercutitu*» 
eft timorofus de reditu materie ad membra princip* 
liaritaipfa guttafecurat patientem a multis nocutneIt 
tis,vtinfepdmotherapeu*& quarto fanaduoru 
ducitur euideter. Inter dolores iunAurarum, 
ticaeft peior fecundum Auicen* Praeterea dolorCS 
iu n Auraru m fcpiffi me co m mouent febres: SC feb 
Sc colicacommouent eos: vc dicit Auic* Ampl 
dicit Auicen* q omne membrum in quo eft dolor11 
Aurae, Sc diuturnatunmacrefcir, SC attenuatur, vd- 
gibbo SC vulneribus iunAurarum manifeftatur 
hoc eftpropter virtutis debilitatem Praeterea fcl3 
q xgritudinesiunAurarumjpoftquamimprcfftA11 
riatin membro,licetaAus affliAionisearum rem0' 
neripoflitrapdtudo tamenfemperremaner* Na^11! 
nis immoderata qualitas diu exiftens in mebro, 
ipfius debilitat: vt dicit Auicen* Et hinc eft q velpd 
ter fiunt recidiuae* Et non obliuifcaris,dicitRafisl 
diuifioniBus:quoniam dolor iun Aurarum, quados 
perdu cit ad afthma,paralyfim,apoplexia, Sc ad tU 
badonemfenfus:quandoq? ad mortem fubitam* 
r guttxad duo communiter intcrid11 
C do Aores,et tertium addebaturi 
lo regimine papali.Primum eft ad prseferuadum 
tequam Veniat* Secundum eft ad curandum duav, 
infeftat* Sed tertium adrefumendum cumiam^1 
Aio ceflauit. j 
Regimen praeferuatiuum tres habet intedonesT 
ma eft ut materia no generetur*Secunda vr gener 
expellatur*Sed tertia vt membra mandantia SC rc 
pientiareAificentur* Prima completur fecundu» 
eft materia calida vel frigida: 8C cum debita adm 
ftratione fex rerum non naturalium:& trium 
generahtatefui funtillis annexae.Etfunt ae^cib^5’ 
potus,inanirio, repletio, fomnus, SC vigilia, 
& quies, 8c animse accidentia* Ac eda obuiatio 
ab ex tra,balneum,et itinerario fub diuo.Secunff1 
pletur cum debitis phlegmonrjs, SC euacuationi^11 r 
Sed tertia requirit confortantia SC deiiccantia 
bra illa* Regimen autem curatiuum in affli^ 
quatuor habet intentiones* Prima eft in 
tenuis. Secudain materia antecedente, q euacveVi$ 
di u erratur, fluere prohibeatur. Tertia in ma[C'[3 
coniunAa, q repercutiatur, cuaporetur* Sedqu3‘ 
in accidentibus qfedentur. 
Regimen vero refumptiuum tres habet intei 
nes, primaeftin vita, q paularim reducatur 
men fanorum* Secunda q fi aliquid de materia 
liAum fuerit:cu diureticis,& theriaca finiatur,*^c 
fumatur* Sed tertia q iunAurx cum balneo SC s., 
Aione vulpina Sc confimilibus liniantur, SC con* \ 
tcntiir* Verum quiaifta magis pertinent ad 
nbsphyficos : nccinea chirurgi vocantur, 
manuali opcratione:et aliquado in affliAione,1,1 Q{/ 
vocantur omnes etiam empirici : exquifitam P ip 
traAatione de modo,5C qualitate complendi Pl 
Aas intentiones o mi tta:fup erficialiter aliqua tagc J 
Quantum enim ad regimen prxferuatiuu pr 
maintendone complenda qux erat de vita,q,TI $ 
ria non generetur prxeipue frigida, afflirnauic 
fter Arnoldus.io.aphonimosextrauagantes:qll,^tlc 
tiafux excellentiae hic inferatur. Quorum 
eft de aere Pedes oodaiTncnriim aer offendit c' '1 
Doa r. 
guineo:rarbtamenfitamelancholico, vt dicit Aui* ] 
Namfplenetici Sc melancholici raro fiunt rheuma-' 
tici, SC econucrfo* Auicen.imponit Hippo* Et rarius 
ex humoribus corruptis:ranffimecxomnibus mi" 
ftis fecundum proportionem fuam in corpore, vt di 
cit Rafis* Et mutatio fubira pallionis oftedit materias 
iftas cum ventofitatealfociari, vtin quodam regimi 
nepapali dicebatur.Et plurimumiftxpaffioncsfunt 
compofitx fine proportione diAa: raro tamen fini'- 
plices.Nam humor crudus fine cholera adiun Auras 
currere no poflet, vtRafisinlibro innuebat diuifio" 
iium. Gurae autem fimplidum ficut deapoftemari'- 
•bus dicentur,vtper eas compofirc habeantur. 
'C,- clamofx non oportet dcfcribere.na 
“o1* c faris eam deferibut infirmi. Signa 
autem guttae calidae SC frigidae,Iicethabcanrurper fi' 
gnaapoftematum calidorum SC frigidoru fuperius 
in de apoftematibus diAa: nihilominus Gal.inmia-' 
mir* dat octo modos cognolcedi materiam ipfarum, 
ex colore,ex taAu,cx applicatis,cxprxcedenti diae'- 
■ ta,ex compIexionc,xtate,regianc,& tempore.Aui. 
autem additadiftos modos modum dolaris, 
fitatem durationis, SC confuetudinem,& iudiciu vri 
nxSC aliarum fuperfluitatum. Confiderctpr igitur, 
vt dicit Gordonius,in primis locus fi rubet,doler, ca 
let,fi deleAatur frigidis,er triftatur calidis:fi' prxccffk 
diaeta calida, SC eius complexio, Sc SC alia parti" 
culariaconucniantin caiiditate:fatis videtur proba" 
bile q gutta fit calida. Si tamen fitecouerfo,q eftfri" 
gida.attamen in his fxpiflime facit errare: SC ponit dif 
ficultatcm tam in figmficando quam in curando 
pofitio materierum, litus, SC natura applicatorum, 
vt dicit-Rafis,SC Amcen.Vltraiftafignainuenitur fc" 
eundum prxdiAos viros: q gutta vtplurimuminci 
pit a podagra:& prxeipue circaarticulum maiorem, 
SC latera pedis: SC fciatica communicatanche,& vfq 
ad calcaneum extenditur. ludicaturpcr Hippo.in 
fexto aphorifmorum, quod quaecunq podagricx 
ficut enim , vtibide dicit Gal. terminus phlegmonu 
particularum carnofarum eft.14.1ra 8C neruofarum 
, 40.co quia natura fubftanrix carnis eft rarior quam 
fubftantiacolliganti^;materia enim quxeftincarne, 
cito congregatur,SC citorefoIuitnr:qux tamen eftin. 
colIigatione,econrra, vt dicit textus* Et inde eft q tu 
. mor, SC varices apparere in gutta, dicitur ellc bonut 
contrarium Vero malum, vt dicit vulgus: SC eft: qm 
tunc materia dimittitparticulasneruofas,5c 
tituradcarnolas. iEgritudines iunAurarum 
tuor habent tempora,SC fequuntur motum fuarum 
.materierum,ficutaliaapoftemaca:iS<: terminatur 
plurimum per refolurionem, aut per petrificatione, 
proprium autem earum eft, vt dicit Rafis in diuifio' 
nibus, qcf n5 faciunt lanie, ficut reliqua apoftemata. 
Judicatur etiam per ipfumHippo.infexto apho-' 
rifmorum:quod vere Sc auruno moucnrur 
niumrin vere propter abundandam humoru inhye 
me generatam; auruno, propter eorum malitiam SC 
latitudinem meatuum in eftatefaAam* aliquoties ta-' 
men mouentur in hyeme, propter frigiditatem coni 
primentem.Etin propter caliditatcm diffbluc 
tem,ut in tertio aphorifmorum notatur. Amplius 
dicit Auice.q dolores iunAurarum funt exfumma 
9pgritudinum quxhxreditantur; quoniam fperma D £ iEGRlTVDlNIBVS IVNCTVRARVM 
. nter infrigidans,& faciens aeftuare.Secundus de d- 
0 potu,lacftensporcclIus,ctfiuuialcs aues,nec no 
edfltiflimae gallinae, proditionaliterferiuntinferio- 
Tertius, pileesbellualcs, &anguilae 
icturis femperaduerfantur. Quartus.minas in - 
8C capiti qui lac animalium cum vino SC 
1 isfumir. Qiiintus.potus qui non fpecfiat adiu- 
c,um Verae litis, iunduris miniftratgrauaminalae- 
nis. Sextus, ficutauarus veter opprimit omnes 
rtUs, fic quotidiana largitas fouet eos. Septimus, 
fatiga deambulatio, 3C p ed u m fu Ip en fio laedit 
ncturas. Odauus.in dormentibus nimis laedit ar 
culos decubitus refupinus. Nonus.extremis ar- 
excitat iracundia tepeftatem. Decimus.paf- 
1 ilitasiundurarum SC maxime pedunequit vlum 
°centium in quantitate notabili tolerare. Ex di- 
,ls etiam Gal.fupcrillo aphorifmo.Eunuchi non po 
a§rizant.cocluditur q crapula, cbrietas,indigcftio, 
J" eXercitrj 8C purgationis confuetae omiffio, ~&C im- 
Moderatus coitus,innumerabiles faciuc podagricos. 
. r°fecundaintentionecomplcnda queeratmate 
generate expulfio, adducit praefatus Arnoldusiu 
taaphorifmum Hipp.phlebotomiam, 8C pharma- 
in vere et autumno", aut antequa incidat paffio, 
,e fodenda.Quomodo autem fitphlebotomia 8C 
armacia:iatisindeapoftematibusfuitdi<ftum, 8C 
infra. Verum pro ipiis purgandis diacarta- 
quod phlegma 6C choleram conuenientcr pur- 
arTub hac forma praefatus Arnoldus ordinauit.Re. 
frigidi,vnc.i. carnium cytoniorum 
cumzucha.unc.rj.zinzi.albi.hermoda 
paii,drac.iq. turbit eledi, vnc.i. manae granate,mcl 
‘Srpf.difpumati,ana quartam. 5. panis zuchari, vnc. 
vffiateleduarium.dofis,drac.iirj. 
tertia vero intentione coplcndaquae erat mc^ 
r°J*Um confortatio,quantum ad iunduras:afluma- 
Cldem Arnoldus alios dece aphorifmos. Qiiorii 
tT>l?1US Interius alu tofis pedibus nunquam deeft 
11 rproip eri tatis* Sccundus.laluia parum coda 
Cret>rofumptain finerefedionis miniftratineffabi 
ti,lllUaiT,cnrum neruis SC omnibus iunduris. Tcr- 
s.fl0res amygdalarum, nec non myrti,& chamo- 
q1 
rpartus.acorus, Sc edera non arborea, fed terreftris 
lucturis omnibus amicantur. Qiiintus. 
8C neruis prae caetcris nafce 
Us multipliciter eft amica. Sextus, qui faepiuscal 
Vuas>aut mufto recenti balneat pedes fuos:rarilTi 
a§rizat* Septi mus.verbcna geftata recens 
5Ca*LIrrmias pedu iuuat viribus occultis. Oeta/ 
Jq0* fignu dolore pedum effugatin aeternu. 
lj0 nils‘acIdituraRafi q nulla medicina in conferua- 
adoiorciuncturarum eftitaiuuatiua:ficut vri- 
prj, r°UOcatio: quod Halyab.concedit in Termone 
*erti0°nllbrifecundi regalis difpofitionis.Et Auice. in 
P raeci pi t.‘ q fi di mittunt vinu ni,di ureticis v ta- 
enim fecundae Sc tertiae digeftionis 
c,cerunr<aiUrcnca5 vtrnoftratur cuideter:aquacrgo 
raba,Tl COnucni€nter domino noftro 
QuCUr rnaximein praeferuatione* 
rareantUrn autemad membra mandantiaadmini- 
liajCj1.f>Jaec,piuntur in illo magno regimine electua- 
gcchae, emplaftra, 6C alia auxilia confortantia; 
8C hoc de regi mine praeferuatiuo. 
Quantum autem ad regimen curatiuum afflictio- 
nis pro primaintentionc complenda que eratin uita: 
praecipit Auic.& quafi omnes, vt auferatur vinum, 
8C Tubtrahantur carnes,maximein gutta calida: vtan 
tur melicrato. & fi efleteu diurcticisgratu eflet Auic. 
Et fi ill a di u r e ti ca effen t d o m e fti ca, 8c p oft pri ncipiui 
fufficeret mihi.& magis fi materia partes fuperiores 
obtincret.Siautca vino no poflctabrtinere, fitgrof- 
fum a principio cum multa aque quantitatc:poft ve- 
ro fubtile. Vtarurauenato, hordeato, etcofimilibus, 
fecudum q dictum fuit, in de apoftematibus fupra. 
Pro fecunda intentione que erat diuertcrc,& pro- 
bibere fluxum:concedutur vomitus,et clyfteria acu 
ta,in quibus fitbenedicta, etpurgatio cum diacarta- 
mo:& phlebotomiadeparte cotrarialiadfitpletho- 
ra,autfanguinisabundantia:turius tamcfitpoftpriii 
cipium,vt dicit Aui.imo qcf mirum elt,eamaprinci 
pio penitus inhibet: quod verificatur in cafu in quo 
abundat cholera autphlegma.‘utinde phlebotomia 
dicit Arnoldus.Etconftrictio cum auxilrjs conuenic 
tibus, non fupra locum apoftematum ,fedapartea 
qua venit materia, vtdicitRafis. 
Pro tertia intentione circa materiam coniunctam , 
eft neceflarium,utinalrjs apoftematibus fuit dictum, 
qin principio procedatur cii reperculTluis:pr3ererq 
infdatica,non quibufcunq,feddomell:icis,ncmate-- 
ria retrocedat ad membra 
dC fiatinobediensrefolutioni, vt dicit Auic. 8c cu mi 
ftis inaequaliter repercuffiuis in augmento: 8C cum 
aequaliter miftis in ftatu.&l cii puris refolutiuis in 
clinatione:talis quidem fuit voluntas Gal.in tractatu 
fiepe dicto. Et licet auxilia comunia quaein vtraq 
materia complent intentiones praedictas, pofirafine 
fuperius in tractatu apoftematum, 8C etiam infra in 
antidotario aliqua ponentur: nihilominus gratia ma 
ni fefie doctri ne hic ali qua for m entur. Et foep e fiat mu 
tado de vno ad aliud ciufdcrationis:quia natura gau 
det:&C quodproficitin vnahora, nocetinalia, vtdi-* 
cit Auic. Auxilia quae complentintentiones in 
ria frigida.primo repercullluorum eliguntur for 
mae. Quarum prima eft Auiccn. quod 
nae,nucum cyprefli, oflium adultorum, ana.partes 
aequales.aluminispartem vnam, dragagathi fextam 
partem illius.glutinispifcium quantum fuflicit ad ag 
gregandum: dC fiat emplaftrum. Secunda eftRafis 
Reci.olei nardini, ftyracis,myrrhae, rdoes, acaciae, fe- 
cundum q tibi uidebitur.commifceantur cum aqua 
gallarum coctarum,vt dicebatin deiuncturis.&l fiat 
linimetum. Auxilia refolutiuatriumaut quatuor 
eliguntur formaru.primaeft Aui.quodRe.ftercoris 
bouinicalidi quantu volueris: ddcalidu applicetur 
Halya.auradditcuiftodeftercorecaprino,& cinere 
cauliii comuniu incorporando cu meile. Et confulit 
q ante emplaftrationc lauetur locus cum aqua deco 
ctionis 
taureae,ctconlimilibus. Secuda forma eft Rafis.in 
Almanfore.R.ammoniaci,bdclIrj,ftyraciscum uino 
ueteridiflblutis,an.par.i.fcenugreci,fe.lini,an.par.5. 
comifccaturcuoleocoftino,d<l fiatemplaftru. Ad 
eandeintetionem magifter Dynus,Re.aloes, vnc.i. 
myrrhae,vnc.5.falis,drac.rj.croci,drac.i.farine lupi- 
noru,vnc.i.furfurisfubtiIis, vnc.rj. mellis lib. 5. aque 
cineris quod fuflicit ad coquendu.fiac emplaftrum* T R A C. VI. 
D O C. I. 
Tnrcfoludone edam iftius materiae confcrtaqua ar- ] 
dcns,3e oleum benedictum, SC diftjllatio di«fla in 
pitulo deparalyfi. In materia calida auxilia repere 
cufliuafunttrium formarum. Primaeft Auicen.cu 
aquis endiuiae,rofaru m,plantaginis,folatri,deco<ftio--' 
nisfandaF. cum modico de aceto:aut oleum ipforu: 
autcerotum dc oleo rof & cera lauatum:aut 
go pfyllipaut albumen ouorum in quibus infundant 
tur panni, SC fieperenouentur, 8C applicentur. Se-- 
eunda forma eft Rafis,in de iunefturis. Re.fandali.ru. 
boli armcni,mcmithe,pfidiae,fcrruginis,oprj, ana co 
fice cum aceto 8C aqua rof.autfucco coriadri. Ter 
da forma eft ibide. Re. oflium cobuftorumlauatorit 
dC deficcatorum, zurunge quod creduntur hermo-' 
da<ftili,amyli,cerufije, ana partem vnam.cofice cum 
aqua roi.camphorata. Ad eadem intentionem ma 
gifter Dynus. Re. rof.vnc.rj.farinae hordei, vnc.iipfa . 
rinae lendum, vnc. vi. coquantur cum oxycrato: 8C 
addendo modicum de oleo rof. applicentur. 
Auxiliarefoluduafuntetia triuformaru. Prima 
eft Auic.Re.aloes,myrrhc, croci, ana dilToluantur cu. 
aqua caulium, aut endiuiseiuxta calidirads forma: 8C 
fi addatur farina hordei, melius erit. Secunda cft 
Gal.in decimo miamir.Re.aloes, vnc.i.fucci cenrau-- 
vnc.5. floris lapidis afq , alumls fciffi, an. drac.rj., 
tureum vino dulci, 8C diflbluanturcumlafte, 3C vn 
gatur locus cum penna. Tertia forma efr Rafis. Re. 
mucilaginis pfyllrj,& fe.lini, Sc farinae 
amborum:ccrod facfticum oleochamomillae.aggre 
gentur (SCliniantur.Etconfulit q? antelinidoncmfo" 
mentetur membrum cu aqua calida, SC dimittantur 
medicinaepcrdccehoras.In materiaaute miftaopor 1 
tet mifcere medicamina. Et licet predictapoflcnt 
fceri fecundu coiccfturam:nihiIominusaflumo 
foluendumhic materialia aliqua elcftaper doftoresf 
PrimoRafis.in diuifionibusiubetaccipere micam pa 
nis filiginis,<Sd vitellos ouoru, atq crocum confecftu 
cumlafte Secundo Auenzoar. Re.farinae 
hordei lib. i. cineris nucu cyprcffi quarta.i.confician- 
tur cu oleo Sc aqua. Tertio 
ta.Re.farinaefcenugraeci,fe.lini,anethi, chamomillae, 
an.drac.x.bdellrj,ftyracisliquid£,ammoniad, galba 
ni,anadrac.v*olei de lilio quodfufficit, difiblutis gu 
inis cum aceto,fiatemplaftrum. Item 
ii£ fccnugrcci hb.i. coquatur cu oxymclitc:8c fiat em 
plaftrum. Ite Vrina cocta cu fale ponitur a vulgo. 
Itemfuccus ebuliinfpiffatus cum oleo rof.ponitur in 
regimine papali. Adeandeintetioncm diftaucrut 
expcrimentatoresgcncrofi vnguentum delimacr)S, 
de ferpetibus,de ranis, tartucis, de uulpe, 
nibus,ct confimilibus.Et fiunt fimplicitcr coquendo 
eacuaquafallita,&: cogregatur pinguedo aut ponen 
do cuialein olla perforata cualia integra defuptus, 
8C fepeliendoin qdMiftillatur feruetur. Co 
finecatageni ponit vn 
guencu de ranis Sc tartucis. Re.olei radicis cucumeris 
’ agrcftislib.fj.olei maioranae,5C alcanne,cere,tercbin 
rhine,galbani, oflium cerui,ana quarta.i.ra-' 
- narum.ifj.numero, fanguinis teftudinu.rj.numero. 
balfanii,drac.ij.coquendo ranas dC fanguine teftudi-' 
num cum oleis colentur: 8C tunc reliqua mifceantur: 
et fiat unguentu:eft enim ualde pretiofum. Vngue 
tum de vulpe fecundu HcbeuMcf.R.vulpe|integra 
intcrioribuscuulfis: & coque in vafe terreo cuacp2 
fallita vino 8C oleo adiumftis, fa!uia,rore 
nipero,anetho,origano,& maiorana vfq adaqu£ 
vini confumptioncm:& cu vulpes fititacofta,quod 
caro ab oflibus fep aretur: pofteain torculari cxprl 
matur 8C coletur*8C fiat vnguetum. 
vcfpertiIioibusfccuduRafim.R.vc(pertiIionesfcp 
numero,pone in caldario,& cooperi cum aqua plu' 
uiali, SC coquevfq ad mcdietate:poftea cola:8C 
neta n t u d c o 1 ei r o f. & fu p eri ora falids: &coque vl# 
ad cofumptioneaqu£,& cola.‘etfiat vnguentu. 
au te de ifds faciebat balneum: SC in decoftionc adde7 
batrapas,porros, 8C capas, eruca, caules,foenicuU1* 
8C apiu. Ecindeeftq? ego deprcccpto Ifaacfacio eos 
lauare cu m brodio raparu m. V nguetum de 
aTadeoBonon.Re.anferepinguem deplumatam & 
mundata ab interioribus:ctfarciatur cu carnibus ga' 
torum pinguium falids cum fale cornum', 8c fale nl' 
tro,falearmenico,etfalegema,atq alumine, an. un^ 
i.et addatur euphorbipafllTo:tidc,caftorei,an.unc. 5» 
dC adletum igncafletur:& quoddiftillaueritretinea/ 
tur,& fiat vnguetum .In far fimeto iftius anferis p°J/ 
fet poni iua arthredea,pes columbinus,pes coruinU5» 
hcrmodaftyli. Theodoricus edaaddirparictaria,!'1^ 
ta,marrubium,radice cucumerisagreftis,foliaedetv» 
£>C gumma eius:8C tunc difdllatio eius efr magis p*c' 
tiofain materiafrigida, &C antiquata» Emplafrru d 
formicis probatu per Rafim in matetrjs calidis ma#l/ 
mc.R. formicarum cu ouis et totu 
hor.etfabaru,an.unc.i.ro.unc.5. 
an.drac. vi* coque maluas ct madragorain tribus fi*7' 
vfq ad medietatc:et cola:SC coficereliquas mcj 
dicinasin mortariopuhicrizatasaddedo 
naouoru,& duos vitellos: & vtcre. In fciaticaa11 
copetunt ola dicfta:duntaxat q fortificetur cum n*1. 
pi,& oleoipfius,&fermeto,6<: fimilibusrqusapfi1 
do materia extrahunt:<5C adiftaintentione fiunt 
tof£,rubificationes,& veficationescumalleis,& 
tharidibus,& piata lupina, 8C marrubio caU( 
tcriapotetialia:<3£ eda actualia,punctualia,oliuari 
circularia,drcudrcaiuncftura: 8C in medio ipRuh 
docet Albuca,&dicetur infra. Et fluere permittit 
per.40.dies, qui cft terminus arthrericaru, vtdicu 
quatuor magiftri, cum tentis 5C folfjs caulium 
vfq quo fit curatus: 8C fic perficitur tertia intendo* 
Sed quartaintentio, qua; erat accidendum cod . 
dio^ompleturfecundumqfuntaccidentiajpOt11 
me duo,dolor videlicet,8c durities. 
Dc dolore iundurarum. 
_ in gutta fedatur dupliciter .* v 
OoiOl autem cccg euaporaduis fuperius dfifj/ 
&palliatiue cum narcoticis. Et quia difficile cft 
ladm cum ifds in tali dolore operari. pro tanto 
tius mifccrc ambo. Et ad hoc eligantur quatuor 
lia. Primum cft Rafis 6C Auicen. 5C idacccpcl L^c 
in miamiraGal.Re.micam panis albiffimi, dCirx 
eam in laftc vaccino donec fiat ficut vnguentu* 
pone decimam partem opij, 8C croci quartam 
tcmipfius oprj,& confidendo fiat ficut linimcnt 
apponatur,^ remutetur. Adide. 
rodrof.libra vna, oprj, croci,ana 
tur, Qc applicentur. Ad idem ponit Lanfr* 
amylum, dC camphoram confedos cum aquat 
Vide 
Gal. fc' 
pdtno 
libro ,1 
Acopis 
piade i 
Acopo 
a flauio 
tcco 
<fto * 
uerfa 
eni' eft 
<ftio. DB ifi.G RITVDINIBVB I VNCTVRAR VM 
regimineiHo papali.Reci.capitum papaueris al.cu 
minibus 8c corticibus fuis,hordei mundati,ana par 
e*Meminis hyofcyamipar.ifj.illiusbulliantin lib.i. 
vlq; ad co n fu m p ti o n e m m edieta tis.* dei n d e co 
ncur:& in colatura addatur mucilaginispfyllrj, fce- 
iat raeci5 extradi cum aceto quantfi cft de 
albuminibusouorum quantum 
medietas:* fiatlinimcnrfi,inquoinfundaturpan 
bneus, 8C frigidum applicetur: * quam cito cale 
lo^1TJpl,usfecundum interionem Hip.* Gal.quin- 
aphorifmorum aqua frigida multa infula fuperar 
ulos dolorem ipforumfoluitobtundcdo fenfum: 
rpOr enim mediocris dolore fedar, vt dicit textus. 
Dc duritie iuntiurarum. 
durities umcflurarum q 
licet rarnh me curetur m 
ai‘lud Ouidfj. Soluere nodofam nequit medicina 
, emendatur cum medicinis 
**°llitiuis & refolutiuis domefticis 8C caute,iuxta do 
• *l'nani datam in capitulo de fephyros SC felirofi, 8>C 
P ra*n antidotario dicendam.Et etiam Rafis.in dciu 
Uris> vbi ponit modum de euaporadone cum mar 
ift 1ja*§n^tainacetoext*nda didat ad hoc in fpeciali 
ud emplaftr. Re.ammoniaci, opopanacis, galba- 
nitri,finapis,pyrethri, an.par.i. 
c argyri quantum de omnibus : coquatur lithar- 
cum oleo:* gumm$ diflbluatur cum aceto, 
“ulliantur.* fiat emplaftrum:* fuperponatur lo 
prius cum aliquo mollificatiuo. Adquaminte- 
ac^^Pa^mum didat tale vnguentum. Red. 
dellrj cum aceto * modico de rob,& de meile dif- 
Ut,5drac.^o.0libani,opopanacis,ammoniaci,myr 
tj chamomillc.vnc.irj.oleian- 
gallinae, anfcris,aquilae, vel anguil 
sana vnc.i.pinguedmis vituli, vnc.q.confice.S>C 
at^nguentum. 
.Ad eandem etiam intentione valet diachylonpar 
01 s & magnum Heben Mef quorum formae da- 
.1,1 tur infra. Galenus vero teftaturindecimo fim 
1ClUm pharmacorum,qjcafcusantiquilfimus co- 
CuUs CUlTl iure tibiae fallitaeporci, rumpendo cutem 
Iru^ent,aextrahit lapidesgypfcos, & mollifi- 
. ritiemiundurarum.ipfeautem,utdicit,proba 
ajCJn ,Tluhls. Rafts autem hoc recitando nafturdum 
,tt‘ Durities autem quae confequitur algebras, 
ti j as folutiones iundurarum SC ncruofarum par- 
doU ?Umsctjam cft difficilis curatiois, maxime quan 
ru, marafmata taliter cp fricando non 
t,Us ej5lc 5vt dicit Rafts. Etillain qua nullus, aut par- 
duS 6 p !nf'Js,cft iam fufpcda. Et tempus ad operans 
du'r me^lorar* debet, requirit longum, nihilo mi- 
pof;u-sVtdidtAuiccn. Et de curationibus bonis 
*gni mP^^canonem eft vaporatio cum lapidibus 
errinl r ext‘n(^,sinaceto,6drefolutio domeltica cu 
ado jris^",Vn§uertls didis in capitulo de felirofi: 
percaP,tlJlum pro talibus difpofitionibus fem- 
recurrendum. Siauteno eft ibi materia:aut 
CeturUCa^C^1CCata*Pr°ce(^aturit3^n Pnm,scmEro- 
aqiia artl'cu^aea dedendo, 3c extendendo diu cum 
laginofa decodiois corticis radicis altheae, 
icis vlmi3chamomilla?,melilori,fa:nugra?ci,fe. 
itnt, 8C fimiliu. Aut cu aqua decodionis capitum, 8C 
pedum montonu,autcum mufto,autcumfanguinc 
calido alicuius animalis. Deinde infigatur iuxtaignc 
m oderatum cfiifto vnguento.Re.dialtheelib.j.oIei 
laurini, olei maftichini, olei delilio, olei muftellini, 
olei de been, olei nucisindic£.an.quarta.5.axUngiae, 
ftruthq,aquile, anguiIl£,marmotanc, cafonis,anatis, 
gallin3e,axungiae afini,medullc cruris vituli 6c cerui, 
an.unc.i.bdcllr),hyffbpihumidc,ftyracisliquide,ana 
caftorci, drac.fj.ee- 
r? qdTuffidt.fiat vnguentfi. Deindeappliceturiftud 
empIaftrum.R.cere,picis,diachylon,anaquartam.i,. 
afini,quartam.5.1audani,hyflbpi humide,ga! 
bai,opopanacis, ammoniaci,bdelJfj,ftyradscalami- 
t£,maftichis,farcocoIl£ diflolutorficfi vino.an.vnc* 
i.axungie vrfi,ftruthrj,aquile,anguillc, fecis olei de II 
Iio,tcrebinthin£,ana fcenugrcd,& fe.li> 
ni,croci, ana drac.fj.fiat cmplaftrfi. Et genera dia- 
chylon funtadhocpropitia:& aquafanguinis huma 
ni fepries diifillata cft ad hoc per alchimiftas,et p Hert 
riefi laudata.Plura aliaifra i anridotario ponetur.Et i 
hoc ligaturae er iitrumeta mechanica mftfi auxilianu 
De lepra, Cap. II. 
LEpra eft maximus error virtutis afllmiladuae, 
qua forma corrumpitur in toto, ira habetur ex 
verbis Gal. cptum ad prima partem in fcxto.&c|tu 
ad fecunda, in fecundo de egritudine et fymptomate. 
Etintelligo errore virtutis alfimilariueimediate: quia 
mediate poteft elfc caufa error 8C 
in hepate.EtideoAuic. vocat errore virtutis hepatis 
caufam efficiente antiquiorem: quado.n.hcparlabi- 
tur ad calidi tatem.*& fic aduriturfanguis, 
ipfum ad melancholia. Et talis fanguis quando venit 
ad membra tertie digeftiois, inueniens ea debilitata a 
mala complexione frigida et ficcaintroduda a caulis 
fuis,vtftatim dicctur,no poteft eum couertere ad co 
lorc,necp ad carnem bonam vniformem 8C rubeam, 
couertitad colorem 8C carne granulofam nigram 8C 
horridam, vnde in primo de virtutibus naturalibus 
affumatur. Cum virtus digeftiua erat in dilfeminan- 
do,caufatur hedica:quandoinunicndo,hydropifis: 
quando inaffimilando, lepra. Eft enim lepra mori- 
bus Sc acddensfccundfi Gordonium qui fequendo 
Auic. valde bene tradauitiftam materia.Morbus co 
fimilis officialis 8C comunis. Morbus coli milis eft: <ja 
eft mala coplcxio frigida & ficca aqualis 8C diuerfain 
parte SC in toto. Officialis: quiaeft corruptio figura?, 
qu$ eft propria differctiaipfius vtdicetur.Comunis, 
quia cu fit apoftema vniuerfale, foluiteotinuum vt 
apoftemata alia particularia. Er eft accidens: quia 
adio. Diciturautcmlepraaleporenali: quiain eo 
potiora 3C cerrioraapparcntfignaipfius.Vel dicitur 
a Iupo:quia omnia mebra vtlupus deuorar. Corru- 
pit enim omniamcbrautlupus cacrofus fecundum 
Halya.inodauo fermone parris prima?libri difpofi- 
tionisregalis. Etidco ab Auic.dicitur cancer comu- 
nis toti corpori. Species 8>C 
mefumuntur a materia etafympromate Etlicetfecu 
dum Halya. vbifupra.*et forte fecundu Gal.non po- 
natur nifi du$ fpecies a duabus choleris aduftis malis: 
nihilominus co munis fcholanoftraaflignat quatuor 
fpecies fecundu cp quatuor humores poliunt 
$Cin melancholia conuerti. Elephantiam demelan- 
Vox 
e tra c; v vi;- v 
d o c: i. 
cholia. Leoninam de cholera. Tyriam de phlegma- 
te. Et alopeciam de fanguine. Raro tamen inueniun 
tur fingulares:pIurimumfuntcopolitae vtalia apo- 
ftemata. Et vocatur ita a proprietatibus talibus, qu£ 
in talibus animalibus inueniuntur. 
Cofunttriphccs,primiduoeanteceden- 
icpr Caufteprimi- 
duae funt corruptio acris, dC contadusleproforum, 
malitia ciborum , macula generationis. Et adiuuant 
fuperfluitatum melancholicarum,uth£ 
morrhoidum,mcftruorum, uariolaru, quartanarii, 
8C debilitas Iplenis, & hepatis caliditas,utdidt Auic. 
antecedentes funt humores difpofiri ad vren- 
dum,& in melancholiam 
iunda eft melancholiafparfa per totu. Propter qcP 
fciendum q?,utdiclum fuitdcapoltemadbus,melan 
cholia eft duplex, naturalis 8C non naturalis;de natu 
rali non fit lepra.‘fed de non naturali: 8C non de qua> 
cuncp,fedde illaqutefada elfperadufdonc. 
tem melancholia, vr dicit Auic.aurfpargitur per tor- 
tum corpus, aut ad parte.Si ad torum corpus 8>C pu- 
trefit, facit febrem: li no putrefit, morpheam in 
&C lepram in carne, ii ad partem, generantur cancer, 
&C veruc3e,et conlimiIia,vtin fexto desegritudinc 8C 
fympto.irmuitur a Gal. 
Signa &iudkfa. J^dligtndtTI fecunda magiftru 
& iordanu m elr etmdi 
cialepr^, q? in Motcpelfulanoipfaleprahet dilpoli- 
done 3d acfiu.Difpolido feu preparario lepre eft pro- 
prietasin corpore,qua aliquis valde eft dilpofitusad 
Jepra.Ettales a caulis prim iduis; 
ctcoadiuuadbus dictis. eftnocumc 
tu virtutis melancholia per to 
tu corpus prouenif. Etifte acftus dicitur habere qua- 
tuor de- 
clinationem laldm ad mortem. Principii! cft,qua- 
do nocumentum tangit mcmbraintrinlcca; 8C tunc 
apparet ligna debiliora:lepra enim incipit m interio- 
ribus;dcinde,pccdic ad exteriora, dcindereditadin- 
teriora.6C tunc cum venenofitate fua interficit. Au 
gmentum eft,quado apparerin exterioribus:8C tunc 
figna augmentantur, SC plurificantur. Status cft, 
quando membra incipiunt vlcerari:et tuc ligna funt 
manifefta. Declinatio quando membra cadunt:SC 
tunc fignafunt popularia. Signa autem comunia 
Oium fpecieru lepie qda lignificant preparadone feu 
difpofidonc:qdaipfiusadu.Preparationefcu difpo 
fitionemli'gnificatfoeduscolor,morphca,rcabies,6<C 
fuperfluitates foetentes, 8C caufae difpofiduae dicftae. 
A<flu autem fignificanda:quaedafunt v niuoca:quae- 
dam dicuntur,qu£fcmperfigni- 
ficant lepram, etfequuntur eam velintenfe velremif 
re.Etfuntfcx:oculorum 8C aurium rotunditas,depi- 
lado, 6C grolliciesleu tuberolitasfuperciliorum:diIa 
tado SC tortura narium, ab extra cfi interiori ftri&u- 
radabiorum foedditas: vox rauca,ac licum naribus 
loqueretur:fcetoranhelitus,& totius pcrfonae:afpe- 
<ftus fixus et horribilis ad modum animalis faton.Vn 
de.G.in fecudo de egritudine et fymptomarc.Sima- 
tur enim nafus,etlabiagrolfa,etacut£ aures apparet: 
vniuerfalitcrlimilesfatyriselephandalim parietes 
ki.Ieprofantes fiur.Satyrus aut vd fato i terra arabica 
cftalalis horribilis alpedusin quo funt ligna ia dicfta. 
i 
f>ra,inueniuntur in alrjs aegritudinibus; &T ideo no* 
femper lignificantIepram.Etfunt.i6. Primum eft<hj 
rides 8C tuberolitas carnisfpecialiter iundurarum 
extremorum.Secundu eft color morpheatus,ettcrtf 
brofus.Terdumcftcalus capillongetrenafcidolLib' 
tilium. Quartum cofumpdo mufcuIorum,pra?cipuC 
polfids. Quintum infenfibilitas, 8C ftupor,atq? grafrt 
paexrremorum.Scxtumfcabies,&impetigines,guC 
rarof.& vlcerariones in corpore.Septimu eft gran* 
fub lingua fub palpebris, QC retro aures. Ocftauurn 
dores,& punduroeacuuincorporefcnlibilitas. N0/ 
num cutis eorum ad aerem ad modum anferis dilp|? 
matse crifpitudo.Dedmu quando proijcitur aquali 
peripfos videtur vmftuoli. Vndccimum 
citant. Duodccimumfuntaftuti & dolofifuriofi: 
ni mis fe ingerere volut fuper populum.T erriumde/ 
cimi! habent fomnia ponderofa et grauia.Quartun1' 
decimum habenrpulfum debilem. Quintumdecirn1* 
habent nigrum fanguinem, plumbeum, bC 
fum,cineruld{r,arcnofum, 8C thrombofum.ScxOJ' 
decimi! habent vrinashuidas,albas,fubdles,&ctflc/ 
rofas.Cum iftis autem lignis examinantur leprofi* 
Circa tamen examen, 8C iudicium leproforurn 
multum aduertedum, quia maximainiuriaeftfcq 
ftrare non fcqueftrandos, 8C dimittereleprofos cu»11 
populo.Nam morbus eftconragiofus,&linfe(ftii 
Er ideo medicus debens eosiudicare, fsepe debet c°jj 
afpicere, SC fecum fignalvoluere 8C reuoluere,& vl/ 
dere quae ligna funt vniuoca:et quae aequiuocairf# 
noniudicet per vnum lignum :fed per 
multorum fpecialiter vniuocorum. 
In primis inuocando Dei auxilium debet cos c0*1 
fortare,q? ifta pallio eftfaluatio animae; 8C q> non 
bitent dicere veritatem: quia li reperirentur leprolV 
purgatorii! anime efter: 8c li mundus habet cos odi°* 
non tamen DeusdmmoLazarumleprofum 
lexit quam alios. Si autem non reperirentur tales, W 
buntin pace.‘deinde faciat cos iurare veritatem dftc/ 
di de interrogandis. Et tunc in primis debctintcrrO' 
garedehis quedilponuntadlepram. Si ipfc habet 
quid, vr li' ipfe cft de generelcproforum:autfi cfr co/ 
uerfatus cum cis. 8>C li' refrrida funt ei mcnftrua vclM 
morrhoides.&C li regimine melancholico vBfont*. 
quales confueuerunt pati.Dcinde inq 
ratcumnodsipforum:etcumipUs de aftutiaSCt*0* 
ribus ipforum, 8C fomnrjs,deliderrjs ipforu: & li f*11' 
tiunt acuitatem, ardorem, 8C pundurasin carne;d 
de tangat pulfum:deinde faciat libi facere 
miam:& conlideretfubftantiam 8C colorem fang 
nis, li eft niger, 8C cineritius. 6C lauctipfum: SC 
qualis erit illa caro,que remanet i colatorio.di eCt&c' 
nof^granulola^tthrombofa.^quiamaximumffe11 
cft.Et li' uult probarc,in altera fcutellari,li fal cito lu£ 
ditur.& li acetum, 8C vrinacito commifeentur. t 
per modum farin^defcenditinplenapeluiaquaJp0 
teli:gratiafolennitatis facere. Hocfado confide** 
alpedum fuum:et dicat libi q?reccdat.*et dcma»c v 
portet vrina: &interim cogitet medicus fuper V*** 
& Videndis. Etdemaneipfe veniatinpradcntia & ,y 
dici: 8C tuc i primis videat vrina,et colidcrct li fign‘» 
ficabitaliqdde li eft alba,fiibtfi*®’ 
nerofa:qa tales leproforu.Dcinde cofid 
ret faciem fua. Supercilia lilint depilata, 
,ta, & tuberofa:oculos fi rotundos fpecialiter ve* 
1 i /-* - DE LEPRA 
59 
n partemifi coru albafuntf cncbrofa. Dc 
R Oftcfttortus,grolfus,vlccratusintus. Dcauribus 
r°tundantur et curtantur.Dcvocc,ft loquitur rau 
e>,ct c5 naribus.De labfjs 8C lingua,ii fanguinantur, 
lis habet grana.Si anhelitus iit diffici 
g ii cius forma fit diucrfa,et horribilis. 
confideret bene ifta,quia figna faciei funt certiora. 
cn?n-C ac,atipfarn expoliare,SC cofideretin primis 
jn ° corius corporis,fi c tcnebrofus,et morpheus. 
cindcfabftanda carnis, fi cft dura, 8C aipera, tubc- 
p aipecialiter circaiuduras 3C extremitates:8C fi cit 
*>. t310fus,pruriginorus,ctferpiginorus,ct vlcerofus. 
fu C°num c*us crifpatur, vt anferis J5 mufculi funt co 
r rnPtJ. dormitationem in membris. Si fen 
Rt bene quando pungitur retro talonem et tibiam, 
r ,nterrogecur cii quo et vbi.Deindeprorjciataqua 
dj?cr corpus fuu:& videat fi eft vnduofum:&! fifal 
dc lacrcccluando proficiturfuperipfum. Deindere- 
eatad confiderarionc faciei,8C afpedus:& dimittat 
t* “m‘P™fcmur omnia figna, & conferar, 8C delibe 
hene dc lignis 3C cocordiaipforum. Etfiinucniat 
TJpfecum difpofidoneadleprahabcat aliqua figna 
SluJuoca diminuta,domcfdce 3C fecrctc cominadus 
Vt_ftetin bono regiminc:&: habeat cofilium me- 
pRorii:alias efficeretur leprofus. Si autc multa habet 
Rna aequiuoca 8C pauca vniuoca, calfatus vocatur 
R gari ter. Et tales funt acriter cominandi,q? teneant 
RnUm regimen, SC habeantbonum confilium me- 
qjftentin domibus &mafionibusipfo- 
Or.EtrjQ multumfeingerantcumpopuIo.*quiain- 
jrediuntur lepram. Si autc habent multa figna £ qui- 
RCa>& multa vniuoca cum bonis verbis,8C confo- 
t0rfisfequeftrandi funtapopulo: 8C in malanteria 
li^Cendl* Si autem funt fani, abfolucndifunt,& cu 
eris medicorum adredores mittendi. 
Signa aute propria humoru,habetur per figna hu 
fu d,c^aindcapoftemaribusfupra:peiorestame 
8C elephantina quam aliarum. 
, ,Cacur per omnes q> lepra eft peflimus morbus:et 
lis 'redharius,<Sc cft quafiimpoifibi 
in prxfertim cofirmata. Quomodo, n. 
SuitAui.curabitur lcpra,cum fit cacer uniuerfalis, 
aUt cancer Pardcularis non curatur ? praeferuari 
pljCm & palliari: curari vero minime. Am 
pha*S *udlcarur q? inter fpccies leprae leonina, 8c ele- 
VerlltIatanquadepeilima materia funt peiores. Aliae 
0 tanquam de magis mirifuauiorcs* 
curatione cPr‘adrriacomunherintendutdo 
difp.p dores.primum eftad praeferuandu 
,t0Santcquamveniat.fecundueft adeurandu 
tert dum eftintroduda,fed non cft confirmata* 
jRcftadpalliadfr, dii eftintroduda 8>C cofirmata. 
CS,menpraeferuaduu tres habetintendones.pri- 
gen Vt materia non generetur.fecunda vt materia 
tQti^rata cxpcllatur.fed tertia vr hepar, 8C coplexio 
S ccRP°risredtifieerxji-. Prima completur cum 
triUm miniftradonc fex rcrum non naturalium:et 
neceflariarum quae fui generali tate anne- 
adtemri tls,vtfuntaer,abus,er potus ctc.vergenciu 
daaUt eramentUm‘ Secunda completur cumbi- 
t,InaPurgadone in anno, vere tamen potilli- 
*dote^Ur.Uni,no CUm diacatho!icon,autpilulisdefu- 
lebot0mia5cum debita prouocadone 
rhoidum? Qc cauteriorumin fontancllisbra- 
chiorum, 8C tibiarum* Tertia completur cum bo- 
nis eleduarfis fadis de diarhodo abbatis, & bonis epi 
thematibus ,pro hepate. 
Regimen autem curatiuum quando cft actu lepra, 
non tamen cofirmata:habct quatuorintentiones.Pn 
ma efr bonitas regiminis, vt humor lapitis temperem 
tur.fccunda cft humorum adultorum euacuatio.ter 
tia eft impreflionis illat£ rcdificado.fed quarta cft ac- 
ddetium corrcdio. Primum completur cum de- 
bita adminiftradone fexrcrumnon naturalium, 8C 
trium annexarum vergendum in frigiditatem cthu- 
miditatem* Secundum completur cum phleboto- 
mia et pharmacia,caputpurgqs,balncis, ventofatio- 
nibus, 3C fricationibus, SC alrjs refolueribus materias 
ab extra. Tertium completur cum debita admini- 
ftradoneferpendum , 8C potionum , SC confedionu 
dealfilude, deauro, 8C de talibus euhmilibus confor 
rantibuscor, & rcdificantibus natura. Sedquartu 
complctur,fccudu natura aeddendu quae occurrut* 
Regimen palliatiuum quod competit leprae confir 
mat£ tres habetintendones.primaeft humedarecor 
pus ab intra ne incineretur.fecunda confortare cor 
&alia membra principalia nediifoluantur*fed ter/ 
tia eft cuftodire membra ne deformentur. 
Primum completur cum debita adminiftradoela 
dis,& brodrj gallinarum, SC aliorum humedariunu 
Sccudum cum laetificate Gal.&l diarhodo n abbatis* 
Sedtertiumcumcauterfis fadis inlocis vbifeitis: 3C 
cum gum meris,et alrjs decorantibus ctfolidantibus 
faciem,etalia membra. Veru quiaiftamagisperti- 
nentaddominos phyficosquam ad chirurgos, nili 
quatumeftadiudicandu,& ad manualem operatio 
nem,cxquifitam pertradadone, de modo et qualita 
te complendi praedi das intentiones omittam, fuper- 
ficialiter aliqua tangendo ea in. 8. capitulis tangendo 
Vclaflumendo.Primum erit de diaeta.fecundum erit 
dephlebotomia.tcrtiu de medicinis laxatiuis.quar- 
tum de caputpurgfis.quintum debalneis, vndioni- 
bus,epirhematibus, embrocationibus, 8C coniimili- 
bus.fextum deregimineferpentium.fcptimu decau 
tcrfis.odauum de corredione accidendum. 
D, • i r debetcife, ficut patientium 
daetalepr olorum ap0ftematamelacholica, dc 
quafuperius indeapoftemadbus melancholicis fuit 
didu.Et vltrailla caneant a coitu,3C ab omnire,qu£ 
poteftcoru-calefaccrc naturam: vt vult Aui.Iacetia, 
Vtdicir,eft de conuenicntioribus, quibus curatur le- 
proprie apud conftridioncm SC difficultatem 
anhelitus & vocis.Et poft euacuadocs oportet, vt bi 
batiddu mulgetur, et detur cptitas qu$ digeratur. Et 
li'poffer ftarc cu ipfo fo!o,bonu cifet. Et fi paifio fedd 
retur,aufcrarur:totu autrcgimeipforu pcipueinpal 
liadoadrcgimenhcdicarudeclinetur, vt volutoes* 
Pblrbnfnmia V€narum magnar{i modo 
PmeDotomia compcn'dnicpraconfirmara:nifi 
cifet magna repletiotaut q> timeretur conftridio an- 
helitus.Ted ventofatio etfcarificatio in nadbus,dbfis, 
retro collum , inter fpatulas: SC apertio venarum 
paruarum narium, 8C faciei, bene poteft competere 
cis:eo quia materiaiam exiuit venas:SC iieftin carne 
antequam confirmetur, tamen praecipit Halyabbas 
fermonc quarto, parrisprimae libri difpofitionis re- 
galis,accelerare minutionem fanguinis a duabus ve- 
nis QrganiciSjdC duabus poft aures,dC quae frontis, 8C TRAC. VI* 
D O C* L 
a mediaftinis:& tantum auferre donec defedusappa 
reat. Ralis tamen a purpurea vena dextri brachrj 
incipit:&poft interuallum,afiniftra:& refert,q? cu> 
rauitquendam adolefccntcm leprofum, in cuius 
cie nodi fieri incipiebant, 8C pili defluebant, cuiox> 
currcreincepitcumphlcbotomia, SC verris 
ne cu apozemate dc epirhymo,& pilulis cholcrapur 
gantibus : &L frequenter cuminbalnco pofuit: 2>C cH 
bariahumedantia dedir:poftea quietem per aliquos 
dies ordinauft: poftad ventrem foluendum redqt: 
quod toties fecit,donec plufcp quadragefiesin quin-- 
que menfibus ventrem foluit:quibus peradis pili in 
ceperunt nafei, 8C oculi,& color,SC facies meliorari, 
ct prope fanitate reduci. Et recedens ab ipfo per alios 
fex menfes dimiiTapurgadoneprxtcr cum Iero cum 
bono regimine,perfede fanum eum inuenir. 
Dc medicinis Ux diluis. 
T rimtc digeraturmatcriacumfyrup0 de fumo 
ilipn S tcrr#5qUOdRed.fumiterrx,quartam.f. 
buglofixcum toro, teneritatum lupuli, fcabiofx,la" 
pathrj,capilli ve. dianthos,poIytrichi,fcolopendrix, 
endiuixnouelIx,dchorcx, ana 
fe.melonum,fe.acctofc,anifi,cufcure, ana 
rumrof.violarum,boraginis,etbuglolTa,cpithymi, 
ana vnc.i.polypodrj quercini, vnc.q. vini malorum 
granatorum,aceti paflulati,ana quartam.i.paniszuc 
chari lib.i.fiatfyrupus. 
Digefta materia,purgetur paulatinc cu 
telaxatiuo fado cum prxdidis, addendo fuccum fu 
miterrse, boraginis,buglono?,lapathrj, 8C defene, 8C 
epithymo quantum dcpolypodio,etdeprimis,8C ta 
marindis, ac cafiafiftula: 8C non ponatur acetum. Et 
adminiftretur bis in feptimana quarta.f. in quo 
tefidifibluiadacuendum, drac.i.elcduarrj defucco 
rof Etfi vis poncrcin prxdido fyrupo 
nos,pra’ceptu Heben Mcfuefacies* Siautc vispur 
gareforrius:fiathoc cum pilulis defumorerrx, cuius 
formafccundum Auiccn.Rcci.myrabolanorumci" 
trinorum,chcbulorum,nigrorum,omniu,anadrac. 
v.alocsfuccotrini, drac.vrj.fcamoncx, drac.v.fine 
celfatione conficiantur cum aqua vel fucco 
rx: 8C fiant pilulx dofis drac.i. veldrac.i.&.J. Si 
autem vis purgare fortiflime,prxcipit Auic.hieram 
Rufi,hieramLogodion,Theodoricon.acuatur cum 
pulpacolocynthidos, 8c cucleduario defucco rofi 
Cum iftisautem medicinis poifunt addi, 8C diminui 
mcdicinxfccundum q? videbitur,q? natura declina-' 
bit ad phlegma, vel ad choleram: 8C fecundum 
pus,8c qualitatem patientis. 
T>c caput purgijs. 
Poft cuaaiafiVwtn vl,iucrfalE caputpur- 
1 olT euacuationcm gia cum fucco vel dccoftio 
nefanfuci,chelidonix, nafturcq, ftaphidis 
rethri,nucifmuf piperislon.in quo addatur modicii 
deeuphorbio, 8c defeamonea, autdeeleduario de 
jfuccorof bC trarjciatur:autimponatur vnaguttain 
naribus cum emboto nafali. 
De jiuphis,<zr balneis uti 
ctionibuSjZT confimilibus. 
D n. */t autem purgatio es, fiant fiuphx cu her^ 
t s bis didis in fyrupo» Et in ftupharafoca 
pite friccntur,& Iauentur,per caput 8C faciem 8C tO' 
tum corpus cum tali decodione. Re.fumiterrx,Iap3 
rhrj,Tcabiofae, chamomilla?, mcli'Ion,ftaphi'di's agri#» 
ii'napis,piperis logi, nucifmuf fulphuris, nitri, alos, 
auripigmenti codis cum aqua 8C aceto,et facta frica' 
donelinianturtotuscumfanguineleporis. Ecin e%1' 
tu detur theriaca cum vino,drac.i.Etpoftquamfail/ 
guis fuerit dcficcatus, redeat ad ftupham: 8C ibiden* 
lauctur cum aqua decoctionis radicis lilrj, iarri,& fu£ 
furis macri. Er poft inungatur torus cum ifto vng 
to. Re* vnguenti citrinilib.i. vnguenti albi Iib.5*plfIC 
guedinisferpentis, quartam vnam, oleirofacei,olcl 
myrtini, vnguenti popu!eon,ana quarta. 5. miRea!1' 
tur& inungatur. 
ProiTtaintenrioneinucnircntur multa alia auxibf 
in morphea, rcabieferpiginc, 8C in morbis faciei. 
ifta talia reiterentur toties,quoties videbit expediri 
D e adminijiratione ferpentum, 
Frfrias icitAui.q? caro velthiri 3C 
lud I quo eil virtus eius, eft de meliorib^5 
medidnisei. EtGal.in vndecimo fimplicium 
macorum per quinq? exemplahoc probauit.eligari/ 
turergo ferpentesfecundum nobilem GordoniulTt 
de locis ficciflimis cum dorfo nigro, 8C ligentur 
fus caput 3c caudam: 8C cum virgis minutis ilagclleIt 
tur,&fubitoinii'mul duo viri abfeindat caput et 
dam: 8C permittantur volutari per terram: SC quafa 
plus volutabuntur, 8C exibit de fanguine, tanto 
liuserit. &excorientur SC abluantur cum aquafab* 
calida: 8C pofteacum uino puro. 
utatur omnibus modis quibus poterimus 
re:q jiabreuiter loquendo aliammam nonhabcmuS 
in curando leprofos per corporis mundificadoncft1' 
nili' in ferpendbus. decoquatur igitur ulq; ad ofthfIlt 
feparationem cum focniculo,etanerh9,et 
do 8C modicofalis.Etforbeaturbrodium, 3C 
danturcarncs:uclcarnesiicpraeparate ceratur cu3** 
gallinx,& modico finci. 6c fatis dczuccharo,& 
comcfrio alba. Vel aliter,q> carnes iic prxparaf£ clt 
puluerc £in£ib.coriadri,& croci ponatur in paTtil^" 
Vei aliter, q? carnes terantur forritcr’ 
SC cum nucifmuf. &zuccharo: 
eleduariu. Vel aliter ferpetesuiui ponatur in 
tepore uindemiaru cu 
anifo, fccniculo, 8C anetho, 8C quando 
tum,ponaturinaliouafe.& eritlaxatiuum,fiadull,1| 
ftreturbisueltcrindie. Vel aliter fecundum 
ricum:ponanturpoftdecolationeminalembicO* 
fiataqua.Etpadentes pofluntlauari cum aqua &zCf, 
dionis ipfarum. Eft tamen aduertendum q? u*l'c 
ipfarum facitcorpusprimoinflare:&l poftea cad^1! 
fquamae, 8C pelles:8C excoriantur:&: 
nantur. Tempus autem diffidentia? ufus ipfai'u’ t 
efqdumincurrereincipiuntfcotomiam^cmuta^L 
ratione: tunc enim cellandum eft ab ufuipfaruu1 
eft iterum* De his quae 
runteft, vtdicit Aui. quando bibuntur, aut cou1 
duntur,funtconfcdiones bedcrafuli &alfelude£t' 
Becauterijs. 
Circa cauteria fdntd^enf *‘Pfa n.°" 
neri> nili poft omnes al las cu» D E IN FECTIONIBVS CVT IrS 
. 
po 35cimcin putrefafta 8C humorofa.Htlicet Albu. 
Ph ac*7o‘cautcriaproipfis: quia dixit q? quato fiut 
ta r^’,magIsconferunE;nihilominusnonfiintcorue 
fontanel- 
brachiorum, 8C tibiarum, inguinum, 8>C a- 
fe arurn5ctinfummitatc capids,& retro collum ad 
fi nem.Ruptoria fiuntfub mentone &C in collo. Et 
praecederet ruptoria, no cfietid malefaftu. 
Vltirno cjl dicendu de corrcftione accidentium. 
Accidentia aue aPPar?dn lepra,funt multa que 
Li t E correftione indigent, vt mor- 
P pruritus, & ferpigo, de quibus dicetur 
tesICSUcnti capitulo. 
t ,5^JCcra corrofiratcs, de quibus in proprijs capi 
cft fupra. Depilado, puftuIario,oppi- 
narium,de quibus dicetur infra doctrina fecun- 
j 3Uccdo,difficultasanheIitus, de quibus in phy- 
. calibus libris fatis tractatur. Et ideo correcdoeseo- 
v m in locis fuis requirantur. 
v 'Morphea,ferpigine, fcabic, pruritu, fyronibus, pedi» 
f cffijs infiftion ibus cutis. Grp. III. 
INtelligendum cp morphea,& albaras,algada,al- 
§afen,pani, lentigines, fanguis mortuus,gutta ro- 
ferpigo, 8C impetigo, 8C confimiliafunt 
f*Rctiones cutis maculofae: 8C quia non differunt,ni 
1 magnitudine & parui tate,& in fitu SC in colore, SC 
pqualiterin matcria:propterea doctores noftri fuc- 
l,ntita varfj 8c difeordes in differentfjs ipforum:im 
quod fortius eft, morpheam albarofan vocauit 
avab.lepram:Nihilominus communis vfus tenet 
ter nos q? iftx infectionesquandoque funtplanx: 
non habentinaequalitatem, nctp vlcerationemjfi 
nigrx, vocantur morphex.*fialbx,albaras:firu 
e^5gutta.f. ro.fi magnx, vocantur panni: fipar- 
5Ienrigines:fi vero nonfunt plane, fcd inxquales 
'Wcerate, vocantur fcabies,ferpigines, ddimpetigi 
feeS* ,Pn olaftanteq?Lanfrancus 8C Henricusin dif- 
multum videntur gloriari. 
I. ,°nPrgofaciuntinoperediuerfitatcm tales diffe 
ntiaenifiinnon viceratisquxreponutur fubmor 
in viceratis fub fcabie 8c ferpigine. Etin fy- 
ta a” i Vs *n Pe^icu^,s de qbus dicetur.Etlicet mul- 
enisdicantur hic in generali: nihilominus aliqua 
fpeciali in fecuda doctrina de difpofitio- 
Sctnorphca* 
feftemo morphea cutis plana, defoedado maculo 
pr . P fa.Cuius licet fint tot fpecics,ficut 8C le- 
* Ar^0mi*nus unt ma§,s fanioff,nigra vide- 
alba. Quarum caufxfunt,albx,phlegma.*ni- 
Yer°5 nielancholicus humor: vt dicebatur in fe» 
e3e,§r,tndine<8(:fympt0mate. 
funt atls manifefta. Sediudicia funt diffici- 
d0n- lla* Judicatur enim per nobile Gor- 
oc^uPatmagnu 
PunIUrn:> Uae CUm fricatur,non rubet,nec quado 
cljra^lt.Ur5em,tr,t:fangliinem,fedaquofitacem:eft in- 
Ver0 1is:autciltn magna difficultate curabilis:qux 
alioi. e . PP°^farum conditionum,ad curandum 
habet fufpitioncm. 
1 Cura morplicje ni'p-fl'PP^o;cgi™«dicto 
mlepra, oportetfecudum Aui. 
utincipiacurcu phlebotomia, fi fueritillic multitudo 
humorisadufti & me- 
lanchrohci cum his quae in lepra funtdicta. Verum, 
deeuacuanribus fublimibus eftaqua cafeicum cpiV 
thymo,Tumendo quolibet dic,drac*i.cum cado uno 
aquaecalei: 8C multories cumipfo cftfoluendus, vc 
dicit Rafis. Et poft hoc dicit quod ex femine rapha 
ni, 8C erucae, 8c condifi confodis cum aceto locus eft 
epithemandus:ipfo tame prius balnearo* Halyab* 
autem iubet conterere cepam: 8C ad folem cum ipfa 
cataplafmare. Gordonius praecipit cp fricetur lp> 
cus cum pano afpero.*& poftea q> locus epithemetur 
cum auripigmento rubeo piftato cum fucco fumiter 
rx:3C in crafdnum lauetur cu aqua furfuris. lamc- 
1 rius hanc morpheam fricat cum memitha. Roge-' 
riusrecipit tartarum 8C fuliginem dequolibet, vnc* 
fi.falis nitri, fulphuris viui, ana vnc.i.auripigmenaV 
aluminisfciiri,vtriurqucelIebori, anavnc. f.puluerf 
zentur omnia,cum fucco fumiterrae, SC abrotani, SC 
lapathrj acud,atque panis porcini, et/apoc cum oleo 
in mortario incorporentur tah'tcr,utfiatlinimctum: 
cum quo morpheatuslocus epithemetur. Etfiifta. 
non valent, fcarificetur locus: & cum illo /anguine 
epithemetur. Aut, utdicicGuil.de Sali.catharidcs cu 
fermento 8C aceto apponantur.* aut mei anacardinu 
vtdicuntgloffatorcs Rogerfi. Et poft vcficarionem 
defuper folium caulis ponatur, &C remota cute, fi eft: 
nccelTe,uc quando cft infectio profunda,corrodarur 
caro cum arfenico incorporato cum dialthea:ctpur 
gata carne locus cum vnguento citriacuato cum li- 
thargyro cofolidetur. In morphea autem albafup 
pofito regimine dicto in apoftematibus phlegmad- 
Auicen.vtdeuitcrurphlebo- 
tomia, 8C euacuetur phlegma cu hiera acuata cu col- 
locynthide,autcu pilulis cochfis Rafis. Et poft hoc 
prxcipitRafis, q? fricetur ad folem cum linimento fa 
cto ex fetaragi quod credo capfiam: & ex rubearet ei 
leboro,& finapi,& fe.raphani. Auicen.vero vultq> 
cum alcali 8C calce coctis cum Vrina infantium vfc£ 
ad mellis fpiftitudinem fricetur ad folem, quoufquc 
locus vlceretur. Deinde accipiatur pix 8C ccra,arque 
tercbinthina,& cortices nucis aduftse, atquefanguis 
pulli columbae,& oleum dealcanna, 8c vfqueadfuf 
ficiendam decoquantur: 8C condnuerurfuper locit 
donccfanetur: & color eius fit ficut color corporis* 
Theodoricus dicit q? quaedam dominaPifana cura- 
batomnes morpheas periftum modum. In primis 
lauabatlocum morpheatum deciescumaqua frigi- 
da.Poftcumifto vngcbatunguento.Rcci.cinerisfer 
penris combufti in olla noua bene cooperta, vnc.i.li 
thargyri vfti,gallarum,radicisflamuIa*,folearum an 
dquarum,plumarum nigrarum gallinae,omnium 
combuftorum,ana viuae,arge- 
ri viui,anadrac.rj.conficianturomniacumaceco:SC 
fiatficut vnguentum. Cum quo locus morpheatus 
inungatur bis vel tcr:autplusficut videbitur expedi 
re. Poft aut mittatur ad balncu: 8C dum intrabitbal- 
neir,liniarur cu pfilothro facto ex qtuor partibus cal 
cis 8C vnius arfenici coctis cu aceto et aqua.Et poftq? 
fudaueririn balneo aliquatulu, lauetur cum aqua,<x 
erit fanatus. Melius tn videretur q? prius m balneo 
liniretur culUo piilothroter poftin exitu finiretur cu t r a c. vr:> 
i d o c. r. 
illo Vnguentodple tamen ita dicit. Si autem cirfh illis ] 
non curaretur,cfr intendo doAoru, q> locus cu can / 
tharidibus 8C arfenico curetur, fiinfcAio fit 
profundata,vt di Aum elide morphea nigra. No au 
tem cum cauterio aAuali:nec£ cu fcarificarione:quia 
velligia magis apparerent,vt dicit Auic. Etfi' cura 
non valet, tingatur locus cum illa tinAura Auic.Re. 
ficiantur cum meile 8C aceto nigro, dC fiatlinimentu 
de quo locus liniatur. 
Dc impetigine er ferpigine zraffafcti. 
Jfta,vtdiAum dl,funtfnfcAiones 
vJmma autem J. - , % , 
cutis mequales,ethnahtcr 
fe non multum profundantes. Et propter hoc Auic. 
dicit q» funt proxima adinuiccm: 8C funt de fumma 
bothorum vlceroforum.Indpicntes,paruxlenes di I 
uilein multis Iocis:dcinde vlceratur viccribus 
molis 8C fur fur olis, quandocp apparentibus: 
quae funt fixae, magis proprie dicun 
tur alfafati SC impetigines:qux vero funt mobiles,8C 
ferpentes hindnde, ferpigines que vulgariter 
tur derbes, 8C ignis volagius. Et quaelibet ipfarum; 
quxdam funt humidx:quxdam vero ficcae. 
Caufae autem ,fu?,m infc*omm;max.m£hu. 
midarum dthumictitas mala 
rofiua,quxpcrmifcctur cu grolfo fanguine, 8C 
gmate falfo, veru in ficca magis praedo minatur mc» 
lancholia. Expelluntur enim huiufmodi materixad 
cutim, 8C corrumpunt eam, vt dicit Auicen. Et talis 
humidiras dl vehementerignita.*etproptcrhocfunt 
cum pruritu 8C ardore: vt dicuntglofx 8c Theodo" 
ricus.Etgencraturinfade, 8C capite puerorum ( 
prie. Et multoties apparent in hyemc fccundu Auic. 
eo quia frigus coartat 8C deriuat tales materias ad 
tem, vt dicit inaeftatefaepe propter 
calores vehementes,vt dicit Jamerius. 
p» T • quantum ad regimen, & cuacuationem 
tl ♦ no dificruta curationeapoftcmarum,& 
pullularum cholericarum melacholicarum, de qui- 
busfads diAum eftfuprain deapoftematibus, 8C de 
lepra,morphea. In /pedali aurem defendit Auicc. 
- omnequod habet dulcedinem fuperfluam, 8C pro- 
prie daAylos, aut amaritudinem,aut acuiratem, aut 
falfedinem,Sd vtatur humcAadone 
ditate aequali,cum balneo 8c alfjs. 
Quantum autem adlocaliainrcccndbus laudan-- 
tur fomentationes cum aqua tepida. Et alterare loeu 
cum fucco portulacae, 5C cucumeris, dC mucilagine 
pfyllrj, 6dfaliua hominisieiuni.in decimo fimplidu, 
dC acetofitas citri,8C gumma cum aceto:& finapis cu 
aceto funt optima fecundum Auic.&: oleum de 
mcnto,oleum ouorum, oleum deferpcribus,&l olcu 
Juniperi ab Heben Mefue appropriantur: 8C oleum 
detartaro vulgus tenetfuprcmum. Rogcrius 
datlaponem SC fuccum chelidonix. Et ficum cis 
Jmifceretur vnguentum album, pulchrius dfet, vtdi 
cuntglollxipfius. Etlodonem cum aqua rof.dd 
cofitate citri in quafulphur puluerizatum fteteritin 
vafc vitreo adfolem per.zo.dies, laudant Montipe-- 
qeffit cum aceto 8C lithargyro, 
dillillando 8c 
non. Vnguentum album faAum de lithargyro, 8C ci 
trinum factum cum oleo de tartaro dC fuccofitate ci" 
tri funt Parilius conflicta. Adantiquas veropr°' 
priead faffad laudat Auicen.linimentum factum & 
cimolea,fulphure, cinere cucurbitae' pulpa coiocy* 
thidos om nium parces aequales cum aceto. A.d 
Theodoricus.Re.fucci radicis lapathrj acuti quartafl* 
.i.axungiaeantiquaeporci lib.j.argend viuj 
cxtincti cum faliua,quartam.5.coquatur axungia 
fucco vfque ad cius fpilfitudincm:pollea 
argentum viuumpiftando in mortariofiat vnguclt 
tum. Ad idem Rogerius.Re.tarrari,plumbi ufth& 
liginis dneris,pyrethri,fucci cyclaminis.an.cofice 0* 
oleo,& fiat vnguentum. Hcnricus teitatur q> quK 
dam medicus Parifienfis curauit ferpiginem quin<J» 
annorum cum tali ungucnto.Re.fe.iuniperi 
fati, vnc.iirj. coquantur cum fiuffidenda aquae:8C 
laturae addatur axungiae porci reinfufae colatx, vfR* 
fex, terebinthinae, vncia vna. diflbluantur omd* 
fimul, &difToluta ab igne deponatur. Et cum infriS? 
datum fuerit,aquofitas cxpeIIatur.Xtunctuofitasf°r 
titer in mortario agitetur: 8C addendo fulphuris Vlf i 
uijimc.ij.fiat vnguentum. Rafis autem dicit,q?afl/ i 
tiquaindiget fanguifugis 3C fricatione, donec eX&c 
fanguis plurimus, 6C refoluatur caro mala, & appa' 
feat bona.Quae vero ex ea fortis cft, indiget fccutid1* 
Auicc. medicamine acuto corrodente, 
ueniat ad carnem fanam. Deinde cum vnguentis , 
cerum, proprie albo, 8c de lithargyro confolidetUf' 
De fcabic er pruritu. 
rn. funtinfectionescutis vlcerofaeprubr 
1 nofaecumfquamis SC cruftis,que q 
doc£ funt cum virulentia &fanie:&T quandoq; abw 
ipfa, vtponitGordonius. Quarum 
dum Auicen. ell fanguis cui commifcetur cholera c° 
uerfain melancholiajautphlegmalalfumbaurachi 
Ex prima.n.materia, vtdidt,fitfcabies|fi'cca:cx 
da humida.Sunt igitur fecundu hoc duae fpedesfd1' 
biei humidaetficca,fub quapruriginem 
enim talem materiam natura ab interioribus adeV 
trinfecamcutem pertulerit, fifubcute permanfedh 
& fuerit fubtilis, facit pruriginem:!!' grolfa, fcabic»11» 
ut euideter ponit Halyab.pte prima,fermoe octaU0' 
Et ibidem ponitur, q? tales fiunt maximep*1! 
rimum comedentibus: & qui malis vtuntur cibis?*? 
fis videlicet, 8C amaris,duldbus, 8C acutis, vtad»' 
Auicen. 8C qui balneum dimittunt, 6C veftes no 
rant,laboranr,& vigilant, et vinum purum potaf^ 
[ AdditRafis.fitautemfenibuspropter cutis 
tem,& quia in eis falfus humor vtplurimum gend? 
tur,& plurimum fit inter digitos: quoniamfunt 
bilioreSjVt dicit Auicen. 
Cirr„f fcabiem fecundum quidemHaty^ 
t*11 batem pullulaeparuaeincipientes:^ 
inde vlcerantes.Et lignificatur natura hu.per 
calori 
ardorem, pruriginem, 8C per expulfa. Judicatur 
-quauis fcabies fit mala per viam figni, poteft tafU 
die bona perviam caufae. expurgare enim corPu 
ita confueuit natura ad cutim fuperiluitates repeJr, 
do, vtin quarto therap eu. dicit Gal. Judicatur 
biesin decrepitis elldifficilis,aut impolfibilis 
tionis. Judicatur etiam q? fcabies 8C pruritus iu^. 
eunt vlcera, impetigines, 8C aegritudines foedas»*' 
etiam fcabies de aegritudinibus contagiofis. DH INFECTIONIBVS CVTIS 
Ouratfo <Iuantum regimen Si euacuationem 
Inf a- * nondifferunta curatione praedidarum 
cdionum Jnfpeciali autem comendat Auic.cum 
P oprictate chelidoniam cum laxariuis.Etaloe de ter 
Jn tertium fumpta,drac.i.cu aqua endiuiae,& foe- 
eradicat Rabiem, vt dicunt Rafis Si Auicen.Et 
r'K enireCcx eo inteftinoru rafura, curetur cu clyfte- 
usopportunis: Si fi'adeftrepletio,phlebotomc- 
J.Vtdidum eft fupra.etfcias fecundum Aui.q? ve 
cruribus con ferunt Rabiei fcede. Fa 
autem cuacuarionefuffic‘«i volunt dodores no 
ftuphentur cum herbis pofitis in fyrupo de fu- 
°terraepofitoin capitulodelcpra. Et intret ftupha 
r sP°fitisab Auiccn.qu3ehabentabftcrgere,et 
■ meare complexionem cutis, vtfuntmalua,ficla, 
pathium,acetofa,apium,furfur,farinaletium,rRi, 
fenugraeci, melones decodi cu aqua, Si aceto Ru 
j§ranatoru vino.Etin exitu offeratur theriaca,ailtru 
eatrochifcata.Etpoftquarn fudauerit. Si dormiuc- 
.1!i 1 afferetur cutis cum oleo uiolato, rof.amy 
falarum, aceto, aut granatorum fucco. Quan tu 
Utem adlocalia:Inhumida laudant Rafis Si Auicc. 
r§entum viuum extindum cum faliua, cachimiam 
rgenri,oleandrum, condifum, alchali, lithargyrum 
cum oleorof.&aceto,etq> fiat epithema 
totam nodem. In mane vero balneum ingredia 
Ur patiens, & cum aceto. Si moffa viridi quercus fri 
etur:poftea cvt aqua calida lauctur. Et his fadis aqua 
infundatur. Si cum oleorof.inun- 
. Us egrediatur. In ficca & pruritiua conceditAui. 
potu lac vaccinum acetofum,5C balneum cu aqua 
epida,& adminiftrationem vndionum olcaginoru 
°ffls frigidis,& proprie quando ponitur in eis fuc 
& aquarofidd endiuiae. Si acetum cum aloe, 
ale armoniaco,&alumine. Et de medicinis quie- 
eee facientibus pruritum, eft papauer cum aceto tri 
cerotum in quo ponitur opium. 
Rafis autem iniftaRabie,Re.baurac, cofti, falis,co 
jd bana drac.i;ftyracis,drac.vij.accti, Si olei qcFfuf- 
de quo epithemetur in balneo, 
Caneat:Si poftealauctur. Infuisadditionibusin- 
enitur5q,iauarelocum cum aquarof & aceto deco 
lonisrof.myrrhae, fandalis, ru.SC parum aluminis, 
l!yiF,m^ortem ftatim tollit. Vfusautem comu- 
fcSj/a°et vnguenta alba <8dlithargyca. In vtraque 
Rinueniuntur multa communia vnguenta, Pri 
j nono fimplidum pharmacorum,capitu- 
Qefulphurc docebat quofdam amicos fuos pifca- 
rC^U^^Ur m^ccrc melle,&: tercbinthi- 
oi fanabant Rabiem Si ferpiginem:& ipfe etiam 
lu Uraro* mcdicinastalcshabere vir- 
cit^p1 m‘^am5Vtconfumant&: repercutiant, vtdi- 
, • * _/Ppter hoc ego inlib.i.terebinthinae Si quarta 
ticsXlI§iaeP0ra rem*Pceo5rvnc,i,rulphuris Si aliquo- 
Th lodicum de argento Viuo appono fecundum 
pa eo^?ncum*Re.radicis lapathrj acuti, enulae cam- 
,ae’ aPpff°delorum,ac cicuta-codaefub prunis, 
dn3lnf;aC^Ua P‘^at,s miftis cum axungia veteri por 
kuri ' VnSu5ntUm* Adidem Henricus.Re.olci 
ris a*113 axunS!ae veteris porcinae, cerae viridis, thu- 
lis30^n« V*U1 extindi cum faliua, ana partem.ffa- 
co CmUni$ tntI^mi partes.iii-).conficiantur cfr fuc 
P^ quantum poteft im- 
gitando; Si fi adderetur modicum de fuligine 
in aceto temperata, conferrctad omnes infediones. 
Ad idem magifter. Dynus,Rcci.fuccilapathij,fcabio 
fae,chcIidoniae,enulae campanae, fu miterrae,anadrac. 
vi.olei communis,vnc.vi.falis comunis,vnc.rj.mi- 
fceantur Sibulliant adfuccorum confumptionem: 
deinde coletur:& affumaturilIudole{r,& cerae,vnc. 
i.&fiquefiantfimuladigne, Si depolito ab igne mi" 
fceatur donec equentur.Et li vis magis deficcare,ad- 
de vitriolgvnc.?. Etli vis, vt fit magis proprium ad 
phlegma lallum,adde ceruffam,Iithargyrum,plum- 
bum vftum,cinerem viris cum modico deaceto. 
Ad idem magifter Petrus deBonantopro fcabie 
ex phlegmate falfo Rcci.fucci chclidonioe,fucd 
terreftris, ana lib.i.axungiae porcinae.lib.i.coquatur 
omnia ad confumptioncm fucd: deinde cola,& ad- 
de argenti viui, vnc.i.incorporando fiat vnguentu. 
Etpoftinundionem folium lappae inuerfae, autlilrj 
deluper apponatur» Vnguetum farracenfcum coii 
traRabiem Si malum mortuum Si phlegmafalfum: 
facit enim educere fuperfluitatespcr os balneando: 
Si per fubarcellasrefudando,inungendo folum ex- 
tremitate a genu et cubito in fo!e,vel ad ignem:dun- 
taxat q illa hora lumine homo caueata frigore.Re* 
cuphorbrj,lithargyri,analib.5.ftaphidisagri£qrta.5,. 
argenti viui, quartam.«.axungiae porci veteris.lib.R 
incorporando in mortario fiat Vnguentum:de quo 
inungat Rfemel infeptimana. Eli: tamen aduerten 
dum q quia argentum viuum nocet membris prin- 
cipalibus Si dentibus atque gingiuis,praecipit Auicc. 
quod vnguentain quibus ponitur,elongentur quan 
tum poterita partibus ftomachi,& membrorum no 
bilium. EtHcnricusdidt, q> dentes Si gingiuae cum 
dccodionc mcntaftri,anethi,etchamomill£ lauctur* 
Nonnulli cum aquafolatri faciuntidcm. 
D c pediculis zrfyronihus cr 'fuisconfartilibus. 
f fit pediculus, omnibus eft notum* 
autem Pjunt enim ex materia predidarum 
infedionum,minus tamen mala. Et ideo ad eam non 
feftinatur putrefadio viruleta,ncq? vltimata: fcdeft 
conucniens, Vt fit materia recipiens vitam a creatore 
fuo,vt addit Auicen. 
De modo autem generationis noncuro:quia phy 
ficum eft:fed ad generationem ipforum iuuant res 
quarum proprietas eft mouerc materiam ad cutim, 
vtfuntficus, 8C coitus, Si di milfio mundificationis. 
Si tarda pannorum mutatio. 
c ' . ipforum habentur per colorem: 
blgnamaterie VCp0njtG0r(j0nius. Indicatur 
per ipfummet Gordonium, cp pediculoru multipli- 
catio a caulatamenintrinfeca praetendit morpheam 
Si lepram: eo quia fi natura cutis effet fortis, non er- 
rarct:fed alfi milaret.Error autem alfimilatiusc virtu- 
caufa leprae, vtdidum eft. 
r . enim ipforum oportet in primis q> 
111 Curatione corpUS mundificetur cum phlebo- 
tomia, Si hicrapicra. Si alrjs euacuantibus humores 
putrefados,& regiminis redificatioe, Si affumptio- 
ne medicinarum interficienda pediculos, velutfunc 
alliadecoda, Si calamcnthum montanum, vt dicit 
Auicen. Et cum localibus Si deiplis fiunt ftuphae. 
Si balnea cum aqua decodionis aluminis,falis,blete, 
tenaceti,cyprefli, pini,calamcthi, lupinoru ftaphidis 
agriae3et olea 8i vnguenta cum oleis cartami,rapha- 
tx aliae 
medici 
nae quae 
huiuf- 
modi af 
fedus 
curant, 
miftam 
habeat 
potctia 
nempe 
vtdige 
rant pa 
riter Si 
repet" 
utiat. 
fcj' 
st 
v'° 
EV 
k 
st 
»5 D O Ci I. 
T R A a T VI. 
rint.non enim poliunt manere incodcm ftatu.relnfi' 
quicur ergo ad peius, q? fiuffbcentur,aut vene crcpc/ 
tur. Judicatur per Gal.in fecudo techm.q? prims* 
6C folidaspartes corporum no efr poflibilehumidia 
res facere* Et propter hoc dicebarin feprimo thera-; 
pcu.arefadadifipofidoinfianabilis exiftit, cum ccrn!7 
fime completa fuerit.Et fecundum hoc indicatur, 
licet iiccitas fi t difficilior ad curandum quam hum- 
ditas: nihilominus periculofior cftnimia groftid*5 
ad fufidnen d u m quam ariditas. Et hoc eft qdP diccb# 
Hippo.in fecundo, q? grofli valde fecundum natur* 
cito mortales magis fiutmacrismam fecundum 
in commento tales frigidi funt,<S<l ftridas habent ar£c 
rias 3C venas. Et propter hoc fanguinem 8C fipiricuU1 
omnifariam paucum habent.quare calor 
eis paruaoccafionedto corrumpitur.Etcum hodc/ 
eundum Auicen.in quarto funt expoliti 
paralyli, pulfiii cordis, diarrheex, malirixanhelitus? 
fyncopi,& febribus malis,8C famem etfirim nonp°l 
funt tolerare. Optiumm eft ergo bene 3C 
carnofum efie: nam vitainhumido exiftit, vtdid 
Auicen.nonaquofo fed vnduofio, vt dicitglofia» : 
Amplius iudicarHippo.infiecundo,que in mulr0 
tempore extenuantur corpora,tarde vel pigre rciftf 
ti confueuerunt: qu£ vero in pauco pauce. Ethoc 
propter cofumptarum humiditatum 
vt dicit litera. Ex quibus omnibus fequitur 
ditas longa &habicuata, SC quae fequitur 
profundas male curatas, nunquam 
autem eft fi quid prohibeat eas ficcari,non cito ink' 
eundo tec.mi* 
Cura duas habet mterioneS» 
a LipC c prima eft diminuere fanguinc,^ 
multiplicatur.fecundarefoluere materiam, quxc01* 
iundaeft,& debilitare Virtutem ncattrahadpfiairu 
Primu m completur per Gal.in. 14. 
diaeta attenuante dida in libro defubtiliante 
Et cum pharmacis vrinam dcludorem 
bus, vtfuntruta, 8C luagrana,ariftolochia rot.ge*1' 
riana, polium, acfubrilis centaurea, dC viperxeon1' 
buftx,5c ipfarum fal, 8C acetum adiftafacit, vtdid 
Rafis.Ec medicinae laxatiuoe continux fiubducend5 
phlegma, vtdicitHalyab.infermoneprimo, 
nia,&: acuta exercitia,per Gal. vbi fupra. 
Secundum completur per balnea naturalia, aut3f 
tificialircr conftfudafiimiliain virtute tali vrict q 
lifieretmifto florefaliscum aqua marina.Etdeiidf 
cum aliquo oleorum acutorum inungere :velutc 
oleum cucumeris fylueftns,gentiane,ariftolo*SC cCtl 
fimilibus.Et non comederem balneo,fedieiunare*c 
dormire prius,aut non quiefeere. 
De ingrolTatione SXSSSSS^ 
de chiragra, 8C elephanda,in deapoftematum 
tu. In quibusinuenies q> adiftasintetioncs 
iungitur & tertia qux eft deriuatio matcrixadiU311 
partem,cum pondere 8C ligatura ut docet Auf* 
In cura arefa<^lon,s & deficcadois corporis ad 
breuiterintcnduntopcrantes.PrimO adh 
neradii faris de fanguine benigno. Secudoadip^1 
fanguinem extrahendum ad carnem. Sed 3C terCl°’ 
ad roborandum virtutem nutritiuam,vtfang^sa 
tractus retineatur,S>C non euaporetur. , 
Primum coinpktur.cum dixta eucbyma qpf. 
n/,fumac,acetofoe cum radice fua. Etfpedale eft ad 
hoc vnguen tum fcqucns, de quo fi inungatur cingu 
Ium delana SC portetur nuda carne, interficitpcdicu 
los,et prohibet ne amplius generctur.Reci.olei,vnc. 
«h cerx,vnc.5.argenti viui,vnc.i.mifcendoin mor*' 
tario fiat vnguentum. 
Syroncs funt animalm parua facientia viascauer 
1 nolas corrodendo inter carnem, oc 
cutem potiffimeinmanibus ocioforum. Etcuran 
turlauando locum cum aqua fiallitadecodionis pfo 
fcium: aut cum fucco ederx terreftris:aut cum aceto 
mifto cum aloe 8C con fi milibus. 
H)c VarriollS morbillis etdefiudadoibus & pia. 
5 ta noctis qu£ luntbothores parui in 
membro plurimi fudoris. 
Pj. j no. que funt nodationes in carne 
L ritu venientes., quando homo eft fit" 
percalcfadus, & fudando fcaIpirfe,fuperfcdeo quan 
tum eftdeprxfenti: magis enim eft phy ficum quam 
foris ex fidenda apoftematum poteft 
haberi eorum cura. Quantum autem ad vefitigia, 
infra dicetur in facie de cicatricibus varioiarum. 
De extenuatione cr ingrojjationc corporum CT 
membrorum, Cap, i 111. 
QVanquam de ingroflatione fieu impinguatiO" 
nc,& arefacfioneficu extenuatione fialtim vni 
- uerfialiterpertineatad dominos phyficos: 
nihilominusquiainparticulari ingroftarionc 8C atte-- 
nuationemembrorumchirurghi confueuerunt vo/ 
cari, pro tanto dicetur quid dcipfis. Quid autem 
fitingroflario 8C attenuatio notum eft fiatis a Gal.in 
.iq.therapeu.quando enim in cantam carnofiracem 
fcu pinguedinem vertitur corpus, vtneq? ambulare 
polfit fine rriftiria, neq? tangere anum , neq calciare, 
propter tumorem ventris, fied 
hibite, dicitur grollumlficut quando liquefit, SC 
primitur, quemadmodum in atrophia Sc phtffi, dici 
tur arefadum. Ecficquiturq plerunq non cotum, 
fed vna particula efficitur talis. 
r &fiecundumhocduxfipedes aflignantur: 
quarum caufie principales dicuntur in fiecu 
do de xgritudine 8C fymptomate: multitudo mate- 
rix,indigcntia;ficurinfiuperingraffatis vel colliqua-' 
tis valde fiecundum vnam particulam vrel corpore 
vniuerfio eft videre. Etinfiextode cuftodiafianitads 
adiungitur fortitudo vel debilitas virtutis reddidux 
8C nutridux vel ambarum:dC ea quxextrinficcus eue 
niunc, ad deficcandum adduntur ab Auic.in quarto 
Vt eft vfius cibi fiubdliands,<Sd quiesimmoderata.Na 
Vf ipfeficripfit in primo, dimittentes exercitium 
currunthedicam. Sopirurenim virtus attradiuain 
quiete, deftruitur labore, ira, anguftrjs, vigilqs, 
jne, durciacere, vtdicitRafis. Etadhocfacitlfo 
f gaturafirrida,& confitridior pororum a calido 8C fri 
gido 8C ficco exceftiuis fada,vt dicit Aui.aut dolor, 
palfio iundurxfiupcrioris: vtipfiemet dicebatde 
podagralonga, dC gibbo, 8C fiolutione profunda ma 
lerefitaurata,quodattcnuabat membra fiequenda,vt 
in fuis capitulis fuit didum. Oppilatur vix cibi quo-- 
dammodo,& debilitatur virtus atrradiua. 
r J; * Judicatur per Hippo.in primo aphorifino 
1 * rum,cjjingymnafticis‘quo!adfiummueue 
jcix, idefiboni habitus, fallaces funt fi in vltimo fue- 
i 
$ 
te' DE- INFECTIONI BVS C V T IS 
62 
tl5\Cls^confumptis potiffime ordinatur: vnde.14. 
at „raPcu* Quofcunq; enim renutricare voluerimus 
quidem dabimus groffum, pachy- 
. yma cibaria, 8C exercitia non acuta, neque fortia, 
Meationem moderatam,Sc dmpliciter dicere vni 
pecudum completur inhisqui fecundum totum 
Plcari effugiunt,! fexto de cufrodia fanitatis, ante bal 
manibus non valde mollibus, deut neq? afperis 
jC j*Cai'ccorpws,vfquequoadruborcdeueniat: dc- 
c dicatio dura non multum: Sc poftea exercitrjs 
mmenfuratis vtatur: deinde in balneo, non ita 
Prolixe moretur.dC poltea oleo pauco vngas cum, 
r 5Urnc|> offeras. Nihilominus 1n.14.therapeu.con' 
Co Ckalncu,poft dbu,aptu.Etdoppilationcs ex hoc 
ntrngeret, confcftim cappari ex oxy- 
principio cibi,donec u ticp dedftat graucdo. 
1 ertium completur in eodem fexto cum eo quod 
ad e acitcarr»em,dC non cuaporatur qui dedueffus eff: 
t Carncmfanam vngenribusoleo virtutem haben- 
cumpi- 
j3e.1quefacffum.Si vero SC aetas conceflerit,& frigidis 
g ffdsidem homo vtensfimul cum praedieffis, pro- 
t^let Otidum. In his vero que difficulter nutriun- 
rparticulae, 8C plus quam oportet infrigidatur fup 
P^dtaremotione caufx veluteflct dolor,8C conftri- 
t l0ParricuIae,6C dc dcdnguIis,vfusfuicGal.in qua- 
°rdecimo therapeu.quandoq? 3C thapda:quado- 
Sffdde ea qii£ ff t cx melle,fupcrungens particula* 
. cautemaptiflimum qcfpcr cerotum,auxilium, vt 
lc>tur ibidem. Euellitenim SC hoc particulis quibus 
multitudinem fanguinis:fitau- 
liff1 pice nigra fola, vel cum rednaaffbdataequa- 
j. l,spartibus diflblutis& diftendsfuperalutam,auc 
,,tela imbibitis. Et non oportet offerre his laboran- 
in US co**Por*bus mulrotiesffedinhyemequibusbis: 
*ftate autem femelfufficitcontinuado per tres aut 
g atuordies.&dopportunnfuerit,perplures.De- 
tautem praecedere picationcm fricatio,dd fomen- 
cum virgulis percuffio,donec vtique eleueii 
ir)rcarn nonconfcffimccflareoporter,antcqua 
Cr^/at iaphorari: 8>C poftea pix debet applicari.Et 
Pram dieffa debet cum quadam violentia ele- 
fr)J‘ot poftea inungatur cu oleo piceo:autcuaqua 
t^§Jdainfundatur. Etpofrquam membrum cooper 
ijj11 Pcr horam quieuerinde iterum redeat ad opera 
l^.?Crn? SC toties hoc fiat, donec dt curatu membru. 
dominus bonum cft, vt dicit Auicen. femper 
tfiffmbrum exercitare portando,auttrahendo rem 
cu em Sc ponderofam: autbrachium appodtum 
t ,cia ligare: vt nutrimentum non recipiat, fed 
articulam vadatarefadam. 
traauxidahic data,ordinatur pRadm. Halyab* 
confediones,potiones,clyfteria,bal- 
c?d,rnpinguandum, 
lrtirgos non pertinent,relinquantur. 
ticcafu ojfenfwne cr diftenfioncCT fub= 
v merfione. Cap. V. 
I fuperius in de vulneribus dt tra<ffatum dc 
contudone carnis mufculofae,&: ncruorum,&: 
oculorum:nihilominus quia cafus,offen- 
btenb° differunta cocuffione, ficutpropriu 
magisdongatura vulneribus dc apo 
. ftematibus quamconcuflio:pro tanto hic in fpedali 
dicetur deipds. 
Cafus dc offendo fecundum cp dicit Auicen 
8C impediunt corpora cum concuffione 3C atrritio- 
nc.& fupple aliquoties cum dislocatione etfracffura* 
dC differunt,vtdicitgloflainloco: quia cafus dicitur 
quando corpus cadit & percutitur ad terram,aut ad 
lapidem,aut ad aliquam rem percudentem* Offendo 
vero dicitur, quando corpuspcrcurirurabaliquare 
exterius obuiate. Vel aliter cp cafus cft concuffio cor 
poris. Offendo folius ventris. Vel dicitur cafus rclpc 
<ffu exteriorum:offendo interiorum* 
Diftedo eft mebroru tra«ftus cu fune aut cathcna* 
Submcrdo eff fumi Vel aque praefocatio. Ad ca 
fum &C adoftendoncmfequuntirr multa incommo> 
da, vtdicit Auic.Incidolacerti cordis & ftomach/, 
ex quibus moritur ftatim: SC nocumenta egeftionis, 
8C vrinae,(3£ vomitus, atque fanguinisfluxus,ftriifl:u 
ra anhelitus, abfeido vocis 6C loquelae, quae omnia 
funtmala& timorolapropterfoludoncm continui> 
tatis nemorum paniculorum atque venam: &pro- 
pter dolorem 8C nocumentaqux membris prindpa 
libus& neceffarrjs comunicantur. Etfequirur inte- 
xtu , quod quanto corpus eft maius, tanto timor eff: 
vchcmenrior. Amplius dicit Auicen* q? glandulacin 
cadbus 8C offendonibus mulriplicanrur,& curantur 
vtfupcrius de glandulis fuit dictum. Indicia cafuum 
3C offendonu fequuturiudiciamagnoruuulnerum. 
r ' cafuum 3(. offendonum Sc extedo- 
111 cura lone nu,rigcnerah'tereftaduerredu,q>Ii 
cum cis fuerit dislocatio, fcufradura, aut aliqua fepa 
rado,feu contudo: cp illa tradentur prout dictum clt 
in capitulis ipforum. 
Quarum autem ipfa funt, eorum curatio quatuor 
habetinrei dones.prima vitam ordinat.fecundama 
tcriam ve non fluar,diuertit 3C cuacuat. tertia locum 
laefum vt materiam non recipiar 8C apoftemetur,de- 
fendit 8C drmat*quarta materiam fluxam carminat 
«SC refoluit* 
Primum completur cum diaeta tenui SC fobria,di> 
mittendo carnes, vt dicit Aui.immo in prima die ni- 
hil comedat,etparum in fecunda «SC tertia,8C vfquc- 
quo ab apoftcmatefuerirfccurus. Etpoftlgroffetur, 
etcomcdatdceractnbes:ad hoc utltcriora firment* 
Secundum completur cum phlebotomia «SClini- 
tioc ve tris cum cadaffftu.et dyfteribus, 8C id genus* 
3C rcubarbarum cumfyrupo ro.fccundumRadmin 
hoc obtinetprincipatum* 
Tertium cp ab intra a principio talis adminiftretur 
potio.Re.boliarmeni, mu miniae, terrae dgillatae, ana 
unc.i.fiatpuluis de quodrac.i.cumaquaplantaginis 
quolibet mane ufque ad quinque vclfep tem dies ad- 
miniftrctur.Etfupralocu vult Aui.q? ponatur iftud 
emplaftru.Re.fafeoli,rizi,anapartcm.i.boliarmeni, 
fumac,anaparrem*5*alocs,aluminis,gypd,calcis cx- 
rindorum, ana quartam partemiIlius,incorporado 
cum albuminibus ouorumffat emplaftrum* Com- 
munis tamen vfusaudoritate Rads omnia localaefa 
inungit cum oleo rof autoleo myrtillorum:<SC defu 
per afpergit myrtillos pulucrizatos, vt fuperius in ca 
pitulo de contudonibusfuitdidum. 
Quartum autem coplctur cp poft principium de- 
tur talis potio.Reci.reubarbari, cofti,radicis ru. cen- 
tauree?ariftolo.ro»anf vncdfdatpuluisde quo, drac*:- T R A a VI. 
D O C. I. 
iiiimmiTtrctur quolibetmanepernouem diescum 
vnc.i.fyrupi acetofi,& aqucanagallidis 8C 
maioristanrudcm . Anagallisenim quod eftipiafeu 
morfus gallmxin hoc magnam proprietatem habet, 
vt dicit Guii.de Sahccto. 
Ad i ft a m i n te n ti o n e a dm in i ftrab a t m agi fter Am c 
vicus de Alelfo,potionem fadam cum vino Se meile 
decodionis radicis ofmundae, iarri,& caudxequinae 
rcrrcftnsin quantitate vniusgobeleti: dum intrabat 
dormitum:fudando enim rora materia expellitur. 
Etproifta intentione etiam ordinauit ftupham SC 
balneum derertioin tertium,autdequarto 
tum,in quibus ponantur cofolida maior, ofmunda, 
fanamuda,ipia,ebuli,arremifia,abfin thium,rofe,cha 
momilla,melilotu,erpul.qui fubrusfcenurcperitur* 
Eribidcm cum meile fricantur,autcuifto vnguen 
to:Se eft Gu,ilei mi de Sali. & eum acceptat Henricus. 
Red.ccrx,vnc.irj.rcfinx,vnc. vi. rerebinthinx. vnc. 
virj.olci comunis.Ii.rj.thuris, fccnugrxcfiana vnc. 5. 
fiat vnguentum , de quo etiam omni dieinungatur* 
Si autem aliquislocusnotafcilirerfitcofradus, po 
natur defuper fiba coda cum oxymclite: 8C crocus 
in hoc eft optimus: autoxycroceum feuapoftolico: 
aut folia fambuci, ebuli, cyprelfi, tamarifei, coda 8C 
piftatacumladcacetofo, vtdicit Auicen. Nonnulli 
vero in fimo calido cosfcpeliunt, dC ibidem fudado 
innantur. Halyabbas Se Auicen,cos cum pelle ouina 
bidenterccetcr excoriata calida cum falc trito 
pizato inuoluunt.Tortafie enim fi dimittantur, in die 
fecuda curantur.hoc etiam teftatur Gal.in libro 
decimo medicinarum. 
Si autc offenfio in uentre fada fuerit,confulit Aui. 
cmplaftrum quod fit de granatis fylucftribus codis 
cum mufco,in ejuo delaudano Se roftantundem mi 
Iccatur.&T fpictj*, mafdchis,euparorrj,terdam partem 
silius:6e olei de filio quod luffidr:fiatemplaftrum. 
f j n. r- confucuerunt operantes iuxta co 
indlltcnuonc Halyab.priusloco ciima^ 
nibus aut pedibus reformaro linreamclineu infufum 
in aqua frigida fuper Joca applicare: firmat enim 
eum;& confortato calore l udant corpora. Se fanan--. 
tur. Er fi non proficit, ad curam predida reducatur. 
C• * ab alto loco ceciderit, & fine voce 
hiquis tamen faAus fuerit, & fi loquitur,aliena di 
cittfufpicandum cfi quod cerebrum,autaliquod me 
brorum principalium fitlxfum. Claritas intellcdus 
fanitatem cerebri demonftrar, vt dicit Rafis.ExamT 
nandum tamen prius cft ffefi: mortuus vel viuus,tan 
gendopulfum, vocando ipfum, trahendo pilos 8C 
nares, refpiciendo pupillas oculorum fimouenrur, 
ponendo flofculum lanx, aut coti carpinari inore 
SC naribus,& fcutellam aqux plenam, fi mouetur pe 
dus prouocado fternutationem cu pipere et euphor 
hiOySC id genus.Er fi non eft mortuus,procedatur ad 
curam fricando extremitates cum aceto & fele SC ru 
ta,prouocando fternutationem Se fluxum {anguinis 
cum fetis aut paleis per nares. Et ipfo aliqualiter u i' 
uificato,firitclyfteria,<3<: phlcbotomix,& alia auxilia 
didafuperius. Et fi cerebrum fitin caufa, queratur 
cura in capitis corufione. Se ira dcalrjs. Si vero fuerit 
mortuus,no tagas:fedfuge,et dimitteipfumin pace. 
ci immerfusfuerithomo:vuirHaIyabb.in 
ioi autem r r r a 1 
lexto lermone parris lecundx:q? cum pe 
dibusfufpedatur capite dcnjiffp aqiiaab co exeat. 
Pofl hoc acetum decodiois piperis fxpc gargarfcdy 
Se aquam deeris aliquibus diebus forbeat. Si aute 
in fumo ahquis diflblutus fuerit: fi fpumauerir, nuU2 
cftad eiuslalutem via.Cum autem non,oleum vi0/' 
larum gargarizet:& aquam tepidam decodionisfr1* 
mentiforbeat, 8C calida cibariapinguiacomedaf. 
Be combuflionc(iqu£udrci ardentis. Cap, VI» 
COmbuftioncs Se arfuras fequuntur 
vciicx dolores,propter malam 
Velicx, quia caliditasignea fubito 
tesaquolasadfub cutim, quxnon potentes 
igne ipiflatacute exterius exire, remanentes ibide**1 
cleuantipfam curem: &C faciunt veficas 8C inflationi 
aquofas:quxquandoq? occurrunt corpori pleno: 
adducuntapoftemata, 8C vlccra maligna:quando*# 
vero mundo,8C tales funt magis mites* 
r ' locali combuftionis tres intetioni 
‘ 1 habctur.primalocum veficaript0' 
hibct.fccunda vclicas fadas curare docet * fed tertii 
excoriationem claudit. 
Prima completur cuminfrigidatibus domeftR'5’ 
vt fecundum Ralim funt panni infufiin aqua rof fu/ 
perniucm infrigidatafxperenouati. Ecfires mag11* 
fuerit,hoc cft q> apoftemata fuerint,ex latere con**3' 
rio phebotomia erit facienda: Se regimen 
dum,&fubtiliandum. Auiccnnavero oleum rof^1* 
cum vitellis ouorum agitadsfuperapponit.&.fohu’ 
maluarum, fidae, lentes,rofas cum aqua dulci co#3* 
cum oleo rof.aut bolum ancum aceto terram fign * 
tam feu argillam lithargyri!m,atc£ ccruflam,aquacrt 
diuix,folatri,ctiam ad prohibendum vcficas co&cfl 
dat Auicen. Htaquam oliuarum Halyabbas app1 
bauit. Theodoricus confidit totum membrum 
neare cum aceto: SC cerotum Gahdc cera SC oleo 
approbatur, Ht oleum lanatum laudat Rogcrius. 
lardum cum folrjs lambuci. Ad illud idem popule°|l 
cum vitellis ouorum ponunt quatuor magiftr/. B*' 
propter dolorcinprxdidis adderetur aliquid op*b 
placeret Alexandro. 
Secunda intentio completur aperiendo 
forpicibus,aut cum aliquo fcarpello. 
Sed tertia intentio completur cum 
domcfticis, vtfccundum Rafimcft vnguentum 3 7 
bum ,in quo funt albumina ouorum 8C camphor3' 
Et vnguetum de calce fepties aut toties lauata ql,0/ 
ufquc dimiferitacuitatem:quarum formxin antid0 
tario dicentur. Auicen. vero facit quandam long31 • 
compofidonem deftercorc vaccino deficcato, 
ce pmi,lithargyro,cerufla, bolo armeno, calce ab* 
ta,tucia,plumbo vfto,fcoriaferri, camphora, 
fimiliaincorporatacum oleo rof. SC medulla,feti 
gucdinecerui,quam dicit efle expertam, vbinon 
magna caliditas. Et de hoc genere eftfimus coh 
binus in panno lineo combuftus,ctcum oleo rof1 > 
corporatus:cft enim mirabilis,ut dicit.Etpori 
compctuntlocis viceratis.Et fi vlccra fiant inobc 
tia,cura vlccrum malignorum curantur. 
Dc porris cr ucrrucci$atq;cornubus Cdp, V*1" 
VErruccxfecudum Halyab.fcrmonc o do p 
tisprimx, funtpuftulxparux nimium dl]h 
ac rocandx infuperficie corporis natae. QuarLl 
quaedam dicuntur porralcs; quia Se i'arJl DE E X T E N V A T. ET I N G R O S S A T. C O R P ORIS 
modum capitisporri. Quaedamfunt claua> A cina acuta, ipiis prius fecundum Albuca.in circuitu 
es5nonmcifr:fed capitatae Sc radicatae ad moducla- feparatisetradicitus euulfis. Aut cum embuladepc- 
'‘fitquacdamfuntcornales: quiafuntquaedam ad- naduragalli, ficut dicit Gal.aur de aere, vt Albu.per 
vngularesnafcentes fupcriuncfluras, circuitum comprehendatur d>C euoluatur canulado 
. c°tporum extremitates, vt dicit Auic. vndeGah nec in circuitu fecetur,&eradicetur* 
• 4 vJi ti 1X1 rCITil V l vllCJ L V llllv VJdu 
de aegritudine (Sdfymptomate SC quarro- 
: ecimo therapeu. Acrochordones, 8c formicae Ver- 
bales,alphi, 8C extotogene> 
naturam.Cuius caufain fecundo de aegritu 
deerat edam materiapreter naturam queadeudm 
Sc deponitur a robufta natura. Et hoc 
tc}uod dicebat Auicen.inprimoiq? erant dc genere 
8C bothorum. Cuius caufa efficiens,vt 
‘Sparto dicebatur, erat natura expellens , 8c mate- 
groflus,melancholicus, aut phlegmati-* 
melancholiam coucrfus. Licet Halyab- 
t.^s Velit q, a duabus oriuturhumoribusa phlegma- fi 
-cc> videlicct,dd melancholicoindurato,et no putrt 
, pi vtgloffaturinloco. Ei fiunt in' omnibus mem 
ris maxime in manibus et pcdibus.‘et ad magnas fe- 
i 'Untur paruse non a fanguine fluente extra dii fan- 
vt credit vulgus. Sed quia magis fit caufa 
cOnuertcndum complexionem nutrimenti dele/ 
ad natura fua:qre multiplicantur, vtdidtAuic. 
dlcnt-o tres funtintentiones.Primama> 
lltOTUm ter]jam melancholiam, & phle- 
Secudaq? amplius talis ma 
ha non generetur, docet cuftodire.Scd tertia mate 
localiter oftendit exdrpare. 
. docet Halyabbas complere cu decochfo- 
eepithymi 8C agarici, 8c Auicen.ad fanguinem mi- 
feftinat. 
. Auicc.cumbono regi- Q 
lhe bonum chymum generante. 
1edterdaintendocompletur vno de duobus mo 
per pharmaca.fccundo per chirurgia.Pcr 
n arfnaca refoluicur, &dcficcatur materia fecundu 
j., d*d,fricando cum folfjs capparis:aut cum xyloca 
humidis.aut fecundum Auiccn.cum olcofi- 
cum aqua porrorum 8C fumac. Autfecu- 
Quii .cum mcdiaftino caepe fquillidci, mollifi- 
ci,0116 Cum aclua praecedente. Et emplaftru 
0 caPrarum cu,n aceto: & feni fiam quod cft ni 
Cli acUrn aceto:8C acetum cumfale,etpenraphyllon 
mufto piftatum laudatur ab Halyab. Hern icus 
Per"11 a rutae, millefolfj 5 herbam Robcrd trita fu- 
!pfas ligare praecipit. Qc dicit q> infra tres dies aut 
tlIOr fine dubio curantur. Etadidcm praecipit 
,niireperfex dies bis aut ter in diecuilla aquofi- D 
plumbeo in quo limaces 
eaecumfaleperquatuor diesreconduntur:abfcj 
p1 dolore,vt dicit,omnes cum radice cadent. 
e^chirurgiamconfumitctcorroditeasIamerius 
° CUm frumento temperato SC diflbluto in ca 
Cq,J.°: aut cum la<ffe ficuum. Auicen. vero hoc facit 
»l^t tithymali:autcumoleo anacardino:aut po 
defuper ruptorium de calce 3C fapone, vt Ha- 
c,-utipfis apertis cum vngue,autfagitella,vcl cu 
Co: aridibus, ponatur in fiflura modicum dc arfeni 
falhr»Aut,utilIe Gallicus,linianrur cum 
ftilo in quo fit modicu de cotone, irnmer- 
UgenacJuafortialkimiftaru dc qua dicetur infra. Aut 
tUin nUr °Um eta’aut vt Pr3eclP1I:Rafis. Et poft 
Pun<ftalic4ut€rio cautcrizcntur;auccum medi- 
/\ „ qcfcftin pedibus,confuIitHcn 
A cornu autem rj ita quida meusfcuti 
fer Parilius me inuito in articulo pedis mei operatus 
fuit: )quod radatur et perforatur defuper quantu erit 
polfibile cornu. Deinde ponatur fuperipfum plan- 
ca de ferro vel de corio, in quo fit foramen fccudum 
cornu quantitatem: SC tunc in illo foramine ponatur 
vnaguttafulphurisardentis: SC dimittaturextingui 
in loco. Poft defuper ponatur cerotum, quiefcatdC 
Curabitur. Et hoc eftquod Auicen.dicitin quarto.Si 
accipitur lignum etincendaturmigne donec inflam 
mctur,&approximetur verrucis, cxiccabuntur. Et 
toties vna vice poft aliam donec deleantur: deinde 
confequatur butyrum coctum donec cadant. 
Dc membris fuperfluis dc corporibus 
mortuis feruandis. Cap, VIII» 
MEmbra liue particulae fecundum Gal.in pri- 
mo &fymptomatequ£fuper- 
fluuotvsutfunt de genere eorum quae fecundum na- 
turam, vtfextus digitus, feu articulus.aut furit ex to 
co genere praeter naturam,vt fune bocia,& membra- 
mortua,' OC putrefacta. 
p r fuperabundandae eorum quae fecundum 
Dtcaulu nacuram,eftabudantia materiaebenigne, 
Sc virtutis fortitudo, quod in pregnantibus contin- 
oir, vt dicebatur in fecundo. 
& Caufaautemfuperfluetioe membrorum mortuo- 
ru,accipitur tripliciter,vtin efthiomeno fuit dictu. 
Caufaeaute mortis totius corporis funt caufaeare- 
factionis 8C fuffocationis fecundum q> probatum eft 
in fcienda naturali. 
q , particularum fupcrabudanriu quae 
Olglia autem punt generc corum quae fecundu 
naturam,funt valde nota. Signaautem membro- 
rum mortuorum in efthiomcno fuerunt dicta. Si- 
gna S>C examinatio hominis mortui dicta funt in fu- 
perioribus de cafu SC oflenfione. 
Signa autem hominis mortui ex veneno fibi admf 
niftrato:habenturpcr Gal.in fexto interiorum dum 
dicit. Cu enim euchymo alicui natura, Sc diaetadone 
fecundum conuenientem modum,rependnafuper- 
uenit mors,qualis in aliquo deleteriorum,ideft vene 
noforum pharmacorum venire confueuit: deinde 
liuidum vel nigrum vel varium vel deficiens vel pu 
trefeens ftadm fectet: fignificaturq? venenumfum- 
pfit. Si vero fueritalitcr mortuus,cfi:fecundum cor- 
ruptiones quae ex corpore proficifcuntur. Judica- 
tur q? fi membra corrupta cito non abfeindantur, q> 
multiplicatur corruptio. Et fi venit ad grolfa olfaco 
x? vel adiu torf|: non cft i ngeni u m i n curando, v t di- 
cit Albuca.fedeft mors infirmi: quare relinquendus 
eft Deo 8C fanetis eius. 
Eft opi 
nio a- 
liorum 
no Ga- 
leni, vi 
de ibi. 
Kegimen digiti,aut articuli fuperflui» 
r t • fuperabundantibus quaefuntdege- 
Xllmemoris nercCorum qnaefecundum naturat 
vtfextus digitus,eft canon Gal.in tertio tcchni quod 
quxcuncj particula: fuperabundant fccudum natu* T RAC. ~ VI 
d o a i* 
ram , caufafalubris efteoruablatio,generare autem 
eft difficile. Et no eft mirum:refecare autem eft facile 
& eftartis.iq-.therapeu.praedpue quando eft torum 
carnofum : maior enim difficultas eft in oflbfo, quia 
iun Auris oritur, vt dicit Halyab.in.tj. vel. 4.fermo- 
ne fecundae parris. 
Modus autem rcfecadi eft, q? in radicefui ortus cu 
raforioincidatur SC difcarnerur.ErpoftiunAuradif- 
(ungatur,& ligamentum incidatur, 8C digitusremo- 
ueatur.‘& ftatim cfi puluere rubeo 8C albumineouo- 
rumfanguisreftringatur,&aliorum vulnerum cura 
lanctur.Nonnulli vero, vt Auicen.faAaindfionelo 
cum cum oleo feruente adurunt. Nam exhoc,vc 
dicit,pcruenitfccuritas corruptionis, 8C exitusfan- 
guinis, 5C nafcuntur fupra incifionis locum caro 3C 
cutis fortis &C dura. 
Renimmin abfdndcndo membrum mortifica- 
te tu,de quo dicunt Albucafis & Auic. 
fi talis malitia no poteft corrigi cum repercuffiuis, 
neque cum fcanficationibus, 3c alrjs auxilfjs didisin 
cftniomeno:oportet q? incidatur illud membru vfqj 
ad fanum, vt euadat infirmus a morte totius corpo- 
ris, Maior enim eft mors totius corporis, vt dicit Al- 
buca.quam defeAus membri. Incidatur ergo: 8C lo- 
cus abfeifionis eligatur, fi corruptio pertingeret vft£ 
prope iun Auram,incidatur in iunAura cumraforio, 
ct alrjs infrrumcntis,fiueferratione. Si autem no eft 
propeiun Auram, fcd elongatur ab ea: incidatur fu- 
pra corruptum aliquatulum in loco in quo cum re- 
ta inrromifla inuenit firmitudinem &L doldrem. Et 
(erretur os cum fubrili ferra. Et modus eft cp inuolua 
tur membrum a parte fana, &C a parte corrupta cum 
ligamentis: & teneatur firmiter per rmniftros: 8C fepa 
rctur caro qu$ eftinter duo ligameta cir raforio, do- 
nec videatur os totaliter a carne liberatu. Er poft mu 
niantur labia cfr pano, vt no I^dantur a ferra. Et tunc 
ferretur osfubrilircr, etpfeAe 8C mcbrofcparato cau 
tcrirctfanu cii ferro ignito adiioc4pro,autcuoleo 
feruenti, vt diAum eft: 3C1 igetur: SC reliqua vlcerum 
curatione curetur. Si autem fluxus fanguimsaflue 
rft, cum pul.ru.8C albumine oui 3c alqs modis diAis 
r-eftringatur. Nonnulli vero,ut Theodoricus,me- 
dicinas obdormitatiuas, vt non fentiatur incifio,di- 
Aanr, velut eft opium, fuccus morellac, hyofcyami, 
mandragor3e,eder3earborese,cicutae,laAuc3e.Etim- 
bibuntin eis fpongiam nouam, 8C permittunt caad 
folem exiccari: 8C quando erit necefle mirtuntillam. 
fpongiam inaquacalida, 8c danteaad odorandum 
tantum vfquequo capiatfomnum.Etipfoobdormi 
tato faciunt operationem. Et poftea cum aliafpogia 
inaceto infufa naribus applicita expergefaciunt, vel 
fuccu rutae vel fceniculi in naribus 8C auribus ponut, 
te ita euigilant eft, vt dicunt. Alij uero dant opium 
ad potandum SC male:praecipuefi iuuenis eft,& per- 
cipiat: quia cum magnapugna virtutis animalis SC 
naturalis audiui q? incurrerunt maniam:& per confc 
quens mortem. 
Ego autem in tali membri mortificatione interce- 
ptaambuladone corruptionis cum fcanficationibus 
dC arfenico,&C ponendo defenfiuum fuper partem fa 
nam de bolo armcno,ct alrjs opportunisfinuoluo to 
tum membrum mortificatum cum fparadrapo in- 
fraferipto multipliciter: &Iigo ipfum: 8C praeparo 
fuo modo5y t dicetur de corporibus mor tuorum fer 
uandis.Etficeuretineo quoufquciunAura ficacq 
liquata:& membrum per fe cadat: quiahoneftiusd 
medico q? cadat per fe: quam fi incideretur: fempcf 
enim quando inciditur, remanctrancor 8C cogftaD° 
in patiente q» poflet re manere* 
Regimen cujlodi* corporum mortuorum 
c«p«— 
ter.vno modo fecundumdoArinamRafis, q?cul? 
clyftenbus acutis de colocy nthide,baurac rub.cap^ 
te exiftenre declini:8>C pofteaereAo corporc,& ve11' 
trepremendo,totum ftercus egrediatur. Et 
alio clyfteri de aloe, myrrha,acada, ramich q eft gaI/ 
liamuf.& alipta, plidia, nucecypreffi, nucemuf.fa,v! 
dalgligno aloes, cymino,et alumine cuaceto,etaqu3 
rof.diflblutisinfjciatur,etanuscumcotono SC 
in eodem medicamine infufis ligetur fortiter cii^1 
tiplici bindamaribus quoque & auribus, S>C in oreaf 
gentum viuum infjdatur:cum hoc enim 
q? non defluet cerebrum eius. Poft hoc predpit q>c<? 
tum corpus cum praediAo medicamine condiat 
Et vltimo dicit q? cu alchitran que eft pix nigra,lini:I 
tur: 8C vult cp cum ligaturis decentibus omniafor3j 
mina& omnes pori corporis conftringantur: qu° 
comunis facit vfusperiftum moduiruHabcatur i11'1 
gna quantitas fparadrapi faAi cum pice nigra, 
colophonia, thure, maftichc,ftyrace,gumma3 rah,/ 
ca,& dragagantho,& puluereiamfuperiusdiAoA 
quo fiat magnaquantitasad partem:ita q? inuolLl3/ 
tur qualibet tibia p fe vfcp ad natcs:et quodiibctbi'3'' 
chium vfq? ad humeros: SC poft totum refiduum c 
poris vfcpadtotum 
miter,&futurae cum pice liniantur: dC brachia cfrcJ 
latera collocentur: 8c pedes fecundum 
inungatur.Deinde fpargaturfuper totum 
puluerc:& loca vacuaimpleantur cum ftupatisinll(7 
lutisin medicamine fecundi clyftcris. Etpoftea 
mul totum corpus inuoluatur cum alia 
fparadrapi: 8C fuaturab oppofitofuturarum fpar3/ 
drapi primi:& futurae cum piceliniantur.poftea ir*' 
rum fuperpuluerizetur. Etfterum cu alio panno 
rato inuoluatur, & fuatur,& liniatur:poftea vero^1 
bindis fortibus firmiffime, fi cut ligantur ballae,li^£/ 
tur: deinde cum findone munda inuoluatur. Et in 
pfa plumbea ponatur beneclaufa 8C linita 
calido. In qua capfa ponantur herbae 
maiorana,menta,balfamita:autin capfa de cypr 
aut de nogerio:& firmetur:etinuoluatur cumb^1 
ferreis in quibus funtfex annuli ad leuandum 8cp°r, 
tandum.Nonnulliuero cum corio bouino, auteq’1 
no eos inuoluut:et talis eft primus modus prcpar3'✓ 
Secundo modo praeparantur corpora mor 
q? ftatim per ventrem aperiuntur, 8c vifcera 
extrahuntur: & venter cum pulueredicto 8C mar 
quantitate falis 8C cyminiimpleatur, 8C fuatur,$v 
dictum eft inuoluatur. Etfi vis vifcera 
na8C munda:&falacum praedictis: Sc in olla ph*111. 
bea reconde: 3c in capfa pone. Deiftis modis pri»111' 
eftfecurus pro macilentis 8C deftccatis, & temp 
frigido. Secundus magis eft certus pro pinguibus * 
yentrofis. Eft tamen cautela Rafis, q? vt corpora fi 
inflentur, fuper faciem fuam iaceant SC inuoluauU', 
Etfi venter dfetinflatus, eft cautela q? venter ip3 DE DECORATIONE 
tur y S °ClSctim tercbcllo velgroffa fubulapunga- 
Ca(?U0^ ventofitas valeant exire, vcdice 
dfices 0busaPothecarius qui multos Romanos pon 
taVf De facie tenenda difeooper- 
altera^°rt0d! es in quibus corpora confueuerunt 
r°f faf Putrcfieri, voluitqp fxpeliniantur cii aqua 
fCcj ,ta* autcum ballamo de quo multa dicuntur: 
lici.slibUm cfuanturnadbunc calum inucnioin aude 
aias n lls‘Sd'ide Henricus fuit atteftatus. Deus aute 
01iras cuftodiat cu fue mifericordie balfamo. 
P°ftrina fecunda de aegritudinibus qua: 
11 1unt proprie apoftemata;(neq3 vlcera, 
oflium paffiones: pro quibus habe* 
r recurfus ad chirurgum: qua: funtpro/ 
Pri& vnf membro.habens o£to capitula* 
'^^^c‘€gritudinibus capitis, Cap, I, 
Ccidunt enim capiti praeter paffiones 
communes quamplurimae propria, vc 
tinea, alopecia, feu caluicies, 8c piloru 
\ p deformitas: de quibus eft dicendum. 
De tinca, 
Tfjlca fecundum Halyab.fermone odo parris pri- 
q ,, m$,vlcerafuntparuaqusfncapiteaeddut: 
p , Us eft vefica cruftofa, quaefpedeshabet multas, 
Jtna cft fauofa,dc qua exit per foramina fubtilis hu 
lcfitas fauo 8>C melli fimilis. Secunda eft ficofa, in 
quoddam granis ficuum limile:et eft 
tl^tUncf a ec dura,infummitatecuiuseftrubor. T er 
damedofa,in quahuiditas aquae carnis fi milis egre- 
per foramina minora quam in fauofa. Quar 
berofa fimilis mulierum vbcribus mamillarum 
rubore,aqua humidiras fluitfanguini fimilis. 
fimilis in colore dC figura lupi— 
c 3a9ua quafi cortices, 6>C fquame fluunt 8C iic- 
f ‘ ktfubiftapoteft comprehendi furfurofain qua 
fln tc°rporafubtiliafurfurifimilia,qu£acapitcfluut 
Y _j Ulceratione. Gal.autem in primo miamir,non 
°lUr pemere : nili tres fpccies, achorofam, fauo- 
furfurofain. Achor autem, vt dicit,de genere 
tlsni0rum exiftens, fubtilibus foraminibus perfora- 
tfUandam humiditatem fubtilem cum paucauifco 
c,c te^m|ttir. Appropinquatautem eisfecudum fpc- 
Cl m foramina habens maiora, humiditatem 
Ve^tCcns nielli,quodeftin fauo confimilem.Furfurea 
°ltl aho capitulo quafifcalpctibus, furfuribus fi- 
5C]la a cuti capitis cadunt multoties. Auicen. vero 
j-j- 0les videtur vocare alfafaty, amedam, & exco- 
cut;uam thiriam quia progreditur quafi ferpedo per 
jm^ur^ures,quendam modum excoriationislic- 
n0n,cJ[‘ De nominibus tamen,vt fxpc didum eft. 
Qui C ,CUrancfum: dunraxat q> res cognofcanrur. 
cab^uidiit,vfuscomunishabet q? tinca cftfcabics 
d?5011111 uamis & cruftis, &L aliqua humidirate, 
fcet/d°rUm euul^onc , &C colore cineririo, 3C odore 
hurj. °’atcF^orrfbiliafpedu. Cuius generatio eft ex 
Pror.?nbus COrrupds generatis in vtero: aut poft, 
j-, Pter nialitiam vitx. 
fclUs enim %nafunt tnanifeftacx didis naturali- 
bus di non naturalibus;dC contra natu 
ram.Incipitautem, vt dicit Gal.vbifupra cum mor 
dicatione&pruritu,qui cogitfcalpere eos.*poftaut? 
tumor crefdt, SC foramina fecundum ipfum confi- 
ftunt. Judicaturq? iftapaffio eft difficilis ad curan- 
dum :immo antiqua callofa &fquamofa qusepiios 
corroditcfttantum laboriofa, cj.Rogerius magis ea 
diligitdimittere, quam profequi curam. Et cum hoc 
q> curatur, dimittitcfcharam 8C priuadoncm piloru. 
ad opprobrium fcmpitcrnum. Etidco vocat cam Ia 
merius tincam a tenendo: quia firmiter caputtener. 
Vel a verme t/neali.nam ficut tinea vermis corrum- 
piclignumflta tinea caput. Ad tinea fcquiturmul- 
tiplicario pediculorum, prsetcnditlcpram.Edic ti- 
nea modus cftlcprx. 
T tinearum duplexcftintentio:& re- 
In cuianone gimen vniu<£falc>&pardcuiarc. 
Vniuerfalecftin diaeta, 8C debitacuacuatione, dc 
quibus fufficieter didum cft in deapoftematibus, 8C 
delepra&fcabie. NihilominusHalyab.conccdit ve 
tofam ceruici 8>C phlebotomiam cephalicae, fi fieri po 
teft: 3C venarum quae funtpoft aures, loco quarum. 
Sarraccni(vtdicir Gordonius,& verum dicit)vtun 
tur narium fcarificatione.&T purgationem cumpilu- 
lis quxper aloen 8C collocynthida 6C fcamoncam af- 
fumptascumfucco cauliumlaudat Gal.vbifupra. 
Particulare regimen duas habetintendones. Pri- 
ma cacochymiam SC fcabicm cutis capitis c orrigit. 
Secuda capillos euulfosregenerat. Prima comple 
tur in recenti fecundum Guil.cum crcbraraiione ca- 
pitis, & lotione cum aqua 6>C aceto decoctionis fumi- 
terrae,blctarum,& chamomillae,SC fricatione cualu- 
mine faecis vini. Etpoftca cum linitione alicuiusli- 
nimenti de dictis in ferpigine autin fcabie:folia enim 
falicis in lotione obtinent principatum, vt dicit Aui. 
Et Gal.in de fccrcds ad Monrcum laudat hoc ungue- 
tum cum quo curauit multos homines: vt dicit de ti- 
nea, 8>Cfcabie vlccrofa capitis,et faphati,& ferpigine, 
6>C pruritu, 8C capillorumcafu,iendibus.& pedicuF. 
Cuius forma Rcci.galIarum,drac.rj.granorum har- 
mei quod eft fc. cicutae, drac.ifj. arfenici rub.ariftof. 
amborum,ana drac.ifj.falis ammoniaci, fuliginis fur 
ni,fulphuris,amygdalarum amararum, colocynthi- 
dis,radicis capparis,folioru fid,& oliuae,radicis can- 
nae, viridis aeris, aluminisiameni.fiefmcmithe,myr- 
rhse,a!oes, olibani,ana drac.i.fellis vaccini, alchitra, 
quod eft pix nigra,ana drac.i.et.5. teratur medicinae, 
&C cribellentur,3C conficiantur cum aceto uini donec 
fiat ficut vnguentum : deponatur ad folem donec 
mifceanturrdeinde liniatur caput cu eo. Aliud ex- 
perimentum eftadachores, &fauumindc fadliac- 
quifibilibusa Gal.Re.lithargyri, drac.x vi. foliorum 
rutx,drac.virj.ftaphidis agriae, drac.iij.uitrioli,drac. 
rj.coficc cum aceto,5C oleo myrdno. Et fi in ifto me- 
dicamine adderetur cimolca,dC charta cobufta, in li- 
bro miamir placeret Gah Cares ego inquit aliqua- 
doruri: eo quod fit ex charta pharmaco, videns in 
domo patietis chartauinutilem,petrj lucernam, dein 
de combures chartam, 3C permifccns cum aceto,vn 
xi patientis particulam:prxcipicns homini venire ad 
mefequenti die. Noueram enim, quod durae carnis 
exiftes,toleraret pharmacum. Cuq; venit,SC paulo- 
minus effet curatus, tranlircquide ad aliud pharma- 
cum non putaui fore ncccflariumallo eodem confu- 
lens3 vti fanum perfede vidi faduni fcqucnri die,. 
Kc 
Ewt 
k 
te 
k 
b- TRAC. VI. 
d o a i. 
Gordonius autem adhanepaffionem diAatiftudvn 
guentumdn quo ego magnam inueni efficaciam. Re. 
ellebori albi Sc nigri,fulphuris viui,arramenti,auripi' 
gmenti,lithargyri,calds vi uae, vitreo Ii, aluminis gal 
larum, fuliginis, cinerum clauellatorum, anavnc.j. 
argenti viui extin Ai, viridis aeris,ana drac.fj.fiatpul' 
uis,qui incorporetur cum fucco borag.fcabiofae, fu> 
miterrae,laparhfj acuri,aceti,ana quartam.i. olei and- 
qui.lib.i.bulliris vfqjad fuccorum cofumprionem: 
Sc tucin fine 
do picis liquide, vnc. 5. cerae quod fufficit, fiat vngue 
tum,quod proculdubio curat omnem tineam,et lea 
biem, 8C malum mortuum, 8C vniuerfaliter omnem 
cudsinfeAionem:quareinhonore,vtdicir, debet ha 
beri: Sc verum cfi. Si vero tinea fuerit furfurofa, 
concedit Gal.in de facili acquifibilibus lauare caput 
cum aquafalfa, vel cum decoAionc lupinorum,vel 
cum fucco portulae^,vel blctae, vel cucumerisfylue 
ftris:&pofteainungere cum oleo ftaphidisagriae, 8C 
gumma,8C faponc rutae agreftis laudatur ab Auicen. 
SC oleum rofarum cum aceto ab Halyabb.Rafisaute 
dicit,furfurcsrcmoucntur,continucradendo caput, 
SC lingulis no Aibus inungendo, Sc de mane cu aqua 
calida lauando, q? fi no fufficerer, cum farina ciceris. 
SC fe.althaeae, Sc aceto tribus lauetur diebus. Ablu' 
tio fortis fic fir.Re.farinaeciceris, drac.c.farinaefcenu 
graeci, furfuris tritici, taurae panis, nitri albicontriti, 
flnapis omnium,ana drac.x.mifcca 
rur omnia cum aceto 8c aqua.8C fiatlauamentum,de 
quofemelin hebdomada caput lauetur. Antiqua 
vero SC dura tinca fortioribus indiget medicamini' 
bus:fcarificetur ergo fecundum confilium Halyabb. 
cum ferro donec fanguis exeat.Deinde cum farina lu 
pinorum co Aa cu aceto cataplafmerur:aut cu epithe 
mate de cantharidibus, quod Re.carharidum, vnc.i. 
fulphuris, vnc. nucis, drac.rj.finapis, myr' 
rhe,ana drac.i.mellis SC aceti quod fufficit.fiat empla 
ftrum,& ftetper vnum diem. Ecpofteaper quatuor 
dies cum folrjs fidae 8C caulium calefaAorum caput 
inuoluarur quoufque aquofitas fit bene mudificata, 
& foetor fit amotus, SC claritas in carne 8C cute appa' 
rear .Et li maliriaprofundarctur,cum aliquo corrofi' 
uo caro putrida confumatur 8c mundificetur Sc con 
folidetur. Rogerius vero,etfuigloifatores,etIamc 
rius curant antiquam tineam cuellendo pillos cum 
pfilorhro:aut cum capello piceo:aut cu picecherolis, 
SC lotibe cu aceto et aqua marinaraut cu vrina pueri. 
Dei n d e m u di ficata cu te Rogeri u s p o n i t i ft u d v ngu e 
tum. Re. adipis vrfi, adipis ana vnc.i.ftercoris 
muris,vnc. 5.pomorum cedn queiuniperumuocat. 
unc.rj.aranearu aduftaru,drac.i.picis Iiqde,olei lucer 
lamcrius adide.Re.axu 
g i? antiq porci cuaquaacctofc,lib.i.olei co 
munis, picis liquidae, ana abrotani, fucci 
mentae farracenicae, fucci fumiterrae, lapathrj, erucae, 
mercurialis,ana vnc.i.aluminis, vitriolfgummi ede 
r? cobuftae,fuliginis,falis toffi,tartari,aloes,ana vnc. 
5.piftandoin mortario, fiat vnguentum. Si autem 
per fe vel exacuitate niedicaminum efficeretur in Io' 
co arfura,& dolor:mitigetur cum oleo rof aut myr' 
tino, aut cum vnguento quod conftquentcr deferi' 
bit Apollonius, ut in primo miamir narrat Gal.Coty 
Jam olei optimiinfundein olla plumbea, cum piftel' 
io plumbeo cere 5 quoufque grolfgm fecerit &fub' 
nigrum ;defnde feorfum teres lithargyri 
tantundem,& miTcein oleo, SC piftando fiat vngV*' 
tum.fumme enim mitigat» Edafi corrofiua,auccf|J 
cancrofa fuerint aut quomodocumc£ quid malignC 
ac male morigeratum habuerint* Et non folum inCi 
pite, fedin ano,rugis,& fcifluris,&; vniucrfaliterO?1 
mbus doloribus vlcerofis, ficutetiam didum 
pra de vlceribus 8c morbis, confert* Etita 
turprimaintentio. 
Secunda aurem intentio qu£ eft capillos generari» 
completur cum attrahentibus bonam materiam? 7 
congregantibus eam in loco: ficut dicetur in pro*1' 
ma rubrica* 
Dc alopecia cr calui:ic, atque ca fu capillorum, 
PafTiV»*-»£>c capdIorum fecun.luGahinprimo 
S mir,funt totalis deperditio, SC co 
mutatio: ficut fitinleucc& alopecia*Er,vt bcnev,,/ 
deantur caufteiftarum pal!ionum,vult Gahin quar 
todecimo therapeu* q? dicantur caulae generati^111 
pilorum* Pilus autem eft vapor ficcusa corp°fC 
refolutus,&per poroscuris exiesabaere dcficcari15' 
Generatio autem pilorum fecundum Gahubi fupr3’ 
cft ficuteorum quae de terra prodeunt: ficut in t*10' 
numentis de crafibus monftratum eft* Cauter 
ro pilorum quatuorfunt, vt a fecundo de 
xionibusaccipitfcholacommunis MontifpelfuP^1' 
Caufa efficiens, eft calor naturalis, non multum 
crefcens, materiam in vaporem refoluens. Cat* 
materialis, vapor ipfe ficcus* Caufa formalis, 
debita porofitas* Finalis vero caufa, eft decor 
vtilitas* Ex quibus poteft apparere, qui 
fpeculari, quare mulieres Sc eunuchi non habent # 
los in barba* 8C quare non fiunt caluhEt quare facili 
me cadunt in fenibus, debilibus, Sc confumptis* 
quare in aliquibus criipantur, dC coloribus diu^ri1 
colorantur* SC quarein aliquibus locis habent derir/ 
minarumaugmctum,& multaaIiaproblemata,qu? 
de pilis confueuerunt dici. Ex pra-didis etiam p°' 
funtapparere cauteepaffionumpradidarum. Na | 
vtaitGal.vbi fiupra,ficut plantarum quaedam 
ditatis indigentia corrumpuntur 
vero humiditatibus extraneis earum natura,app 
ximandbus,eodem modo & pili: vel 
tiam humiditatu, a quibus nutriri natifunt: vel P*°f 
pter prauitatem corrumpiaccidit: 
tia autem humiditatu fitcaluitium:propter praific3 
rem alopecia*Et Auicen.additq? propter laxicariF 
rorum cadunt capilli:& propter conftridionerue , 
ceffiuam non ueniunr,fadam a frigore excefliu0'3 
abvlcerum praeteritorum veftigiis. Alopecia 
dicitur fecundu Gal.a vulpibus quibus ifta pafii0 C 
fueuituenire.Sicut thiria,feu ophiafisaipgrelft,Pe 
cutem iimilem ferpenti per terram,dicitur. 
Sianaautem 
o mores corrupti peccantes fignmc 
turper colorem SC corporis habitudinem 8Creg$t 
praeteritum.Indicatur cdepilatio naturalis, Vtca 
cies Sc imbarbatio eunuchoru Sc mulierum, 
dentalis a caute folidante et cicatrizante 
qux nimis eft antiquata:& ilia qu? 
SC hedices vitra fecundam fpecicnf non curatu*" 
talibus enim mala complexio cftadaequara. 
ludicatur per Hippcun fexto aphorilfnoru111 DE DECORATIO NE 
calui funt,his varices magnx non innafcun 
I * xyibus vero caluis exiftentibus varices magnx 
nalcuntur,rurfus capillati tiunt.In comcnto apho- 
Cj in caluitieimpropria,quxeftaIope- 
ex corruptis fit humoribus per tranfpofitio- 
I11 niaterix ad inferiora. Non autc in caluitie pro- 
la Su? fit propter indigendam Quis enim, 
ignorat infanabilem paflfionem caluidum exi 
erc?quafi dicat.nullus* Amplius eunuchi nofiui 
umeq?blefi, propter multitudine humiditatisce- 
r* e0ru,vt dicit Auic. Rurfusiudicatur per Gal. 
£namir,q>fi per fricationem locus depilatus non 
lo eac,nu^a curationisfpes.Si aurem rubet,quan 
Velocius rubefeit,tanto velocius curatur:quod 
'Oamdicit Auiccn. 
in CUratinrw. cfr regime: vmuer 
fale, SC particulare. Vniucrfale eft in 
cuacuationeiuxranaruramhumorispecca- 
‘de quibus fufficicntcr fuit prxrnilfum in cura ti- 
' aru*n. Infpecialiautem iubetGal.inprimo mia 
q? poft purgatione totius apophlegmatizare.i* 
caput purgare oportet cu caputpurgrjs 
■ * §argarifmadbus fadis cu deponentibus phlegma, 
e*Utfuntpilula* diacaftoree dilfolurx cuaquamaio 
t.nae* Particulare vero regimen habet duas inten- 
nes. Vnam cacochymiam cutis capitis corrigere. 
lanatrahere fanguinem benignum adlocum:eteu 
PHqs conuerterc. 
Erirna completur fecundu duas diuerfitates ipfa- 
rn*in recenti qux adhuc eft in principio fecundum 
afquartodecimo therapeu.prohibedo materiam, 
e recipiarur in loco. S>C alterando locum, ne eam 
rahat:neque id eft ne cachexiam in- 
c £?tUr. vel cataplafmetur cum domcfticis reper- 
Io 1U,S ? qua^ia conueniunt in fimplici cafu capil- 
l0runa:luxta docftrinam Heben Mefue.qjpraelaua- 
*‘h^apc,Ce: 
aut loco cum aqua decodaonis rof.myr- 
capllli Ve.radatur: deindeepithemetur cum 
«'U ‘^ecip.fucci extremitatum myrrhx: fucci oliua- 
n?!y^ueftrium,ana finc.q.rof.ficcarum,vnc.5.ab- 
du > 5 rac‘q*t>ullianturhf€omniainlib.5.acerivf- 
adconfumpdonem medietatis, deinde cola, S>C 
te^n^ein co dum erit calidu,ladani, vric.rj.&l dimit 
Pe|-duos dies: deinde infunde fuper ipfum oleum 
vinum ftypticudonecinfubftatiamellis 
I>te1^atUr‘ deinde aromatizetur mifcendo ibide ali- 
l{i^u%alli, muf.ana drac.i.confice, Sc faclinimcn 
uo inungatur per tres dies. PoftcaIaua,&: pan 
aipcro exicca:deinde redi ad inungendum vfque 
pili PPareatfanitas. EtiftumprocclTumad cafumca 
i^ia mitium caluiticiapprobauit Gal.in primo 
dereni,r*a‘t cnim cp manifeftum eft q? oportet prxee 
ftea.rem°fioneomniumpiIoru,&fricatione: Sc po 
§:Conungerccurali quod habet virtutem attracftiua 
comoderate. Quocirca ncq^accc 
ean5|?eC1-Ulexco§,tau,'r melil,s cfIcPharmacfi *n ca 
Pcino p quod eft miftum ex ladano SC lenti- 
*inQ ‘ 11 fi raritas elfetincaufa, non efletineptu myr- 
l“6Cn^ntLfdn0 mifcere ladano. Mifcebat aliqua/ 
al-att f *nU^tace frlg1 a SC hora hycmalirim mo 
Puroar-C tatur q?aIopecias incipietcs multoties fanat 
0ctn1OneSabf^ueaHSuolocaH mc<iIcarn,nc‘ Et ad 
eSatcura quam in illo iuwene exai atore fecit» 
V. Rafis aut ad iftam intentione Red.capillorum ve*fo- 
lioru myrti corticu pini,abfinthrj alfatoru ve teri pof 
finr,anapartem.i.ladani partes duas:myrrli£ partem 
5.ilhus:thurispar.irj.illius.puluerizatisrcbus cdolco 
raphani et vino veteri mifceantur.ee fiat linimecum, 
dequoinno(ftcepithcmctur:& de mane caput laue- 
tur:hoc enim caluicium fanat, ve dicit. Adide Ar- 
chigenes,utnarratin miamir Gal.Re.granoruiunipe 
ri,ladani,abfinthrj,capilli vc.ana permifcc oia cu vi- 
no SC oleo myrtino.&l dimitte quinque diebus.dein 
de coquantur vfque ad vini confumptionem: SC co- 
Ia,et unge caput,& laua. Jn antiqua vero et quf tra 
liuicprincipium, oportet cuaporare Sc rcfoluereca- 
cochymia,antequam ad cachexiam ducatur cucis, uc 
dicit Gal.in. 14. therapeu.ctin primo miamir:non cu 
quibufcuquecalidis:fed cu moderate calidis, cp non 
i exiccerur, neque coburatur cutis* Et cum hacfubti- 
iiparre elfe congruitillud,quod debet vfque ad pro- 
fundum mergi,in quo eft principium radicis pilorum 
Et ad hancintentionem rafo loco,et planato cu aqua 
decodiois chamom{lIs,anethi,etftccchados cligitipe 
in miamir thapfiam non antiquam,fed rcccnte quam 
Aui. videtur appellare gu m ma rutx agreftis: dC dicic 
fequendo Gal.q? eftradix iniftocapitulo: duntaxac 
q? fragatur caliditas eius cum olc«s temperatis: veluc 
dicit Gal.cp elt fabinum,et fifami nuirUaut antiquum 
omphacinu. Poft vero thapfiam elegit Gahfinapim, 
SC nafturtium,<5L fulphur,5e fpumam maris, SC nitrir 
ipfum molle adultum, SC elleboros ambos,5d femen 
eruc£,& oleum laurinum, SC radice arundinis 3c cor 
ticem vtraque combufta, Apicem liquidam, 8C ce- 
dream , Sc ftercus muriu, SC adipem vrfi. EcRafis 
; Vult q? cum cadunt pili capitis vel barbe, locus cum 
panno afpero fricetur cum de cepis vfque adincifio- 
nem SC ardorem loci. Et die illa 8C node fic dimitta- 
tur:in mane li militer regatur. Et fi locus ampullaue- 
rit,vngatur cum adipe anatis vel gallinae. Si nonfri- 
cetur aliquibus diebus.Et fi tunc pili nafei inceperint, 
radaturfxpe, 8c fricetur cum panno afpero qualibet 
die;&l oleo ifto inungatur. decoftionisca- 
pilli ve.chamomilloclib.i.olei debeen.lib.5.coquan- 
turad confumptionem aqux.& oleum vfuireferue- 
tur.Etad eandem intentionem ipfe facit epithemaad 
alopeciam mirabile.Red.fpumx maris, drac.x.bau- 
rac, ftilphuris quod non tetigeritignis,gummxrut3e 
agreftis, cuphorbrj, anadrac.rj.ftaphidisagrix, can- 
tharidum,ana drac.i.permifce anti- 
qui: 8C line ex eo poft fricatione. Et fi locus ampulla- 
uerit,fiat vtfupra. Etfi caufaelfetcalida, vultGor 
donius cp procedatur cum corticibus amygdalam, 
auellanarum, nucum ftercoris caprarum allatis pul- 
uerizatis:&l cum meile et aceto in formalinimend co 
fccftis, prxeedenterafione SC fricatione. Etfiprx- 
dida non fufficiuntad medicandu cutem iubetAui* 
q? fi poft fricationes didas cum panno afpero eteepe 
locusnon rubet,q? apponantur fanguifugx SC ven. 
tofe, SC fcarpelletur locus cum acubus pluribus. SC 
toties iterentur auxilia donec videris per refolutio- 
netn SC hilaritatem curisfinitatcmloci.Ettuccenan- 
dumeft, Sc trafeundum adfecundam intentionem* 
Secundaautcmintendo completur cum medica- 
minePhilagrj, ut dicit Heben Mcfue.quodRe.carniu 
Iimadarum,& fanguifugarir,etapum,& vefparu,ec 
felis vfti,ana partes xqua!es,pone in vale vitreo ha- 
Vide 
copofi 
tionc 
aliter fc 
habere 
ibide* T R A C. VI. 
D O C. It 
benteforaminamulta i n fundo eius:ficut cribrato- 
rium: 8C ponefub eo aliud vas vitreum fineforami- 
nibus:& manebit poftdiemhumiditas queeonferue 
tur in vafe: line locum cum ea poft fricationem: fa 
cit enim pilos nafei, SC curat caluitium. Ad eadem 
intentionem Rafis Re.cineris abrotani, drac.x. vete- 
rum cantharidum , drac.rj.ladani, drac.irj.auellana- 
rum combuffarum,drac.rj.galliae muf.drac.i.teran- 
tur cu oleo vereri; SC poft fricatione infigatur locus. 
Ad idem Heraclides Tarentinus fecundum q narrat 
Gal.in primo miamir ad alopecias diuturnas poft fo- 
mentationem,rafioncm,5c fricationem cum frondi- 
bus ficus SC nitro quolibet die vngebateum iftoRe. 
crinorum marinorum cum teftis luis, gallarfi, amy- 
gdalarum amararum, pilorum vrfi, adianti, radicis 
amygd.frodium fici,omnium aduftorum, ana drac. 
ij.ftercoris muris,drac.i.cum aceto,8C cedrea,8C adi- 
pe vrfi mifcendo fiat linimentum. Etin fequentibus 
laudat mures adultos, ct cortices vitis adultas cu mei 
le incorporata. Et cum hoc dicit q cortices aucllana- 
rum adufbelinitsecum meile faciunt alopeciam defi- 
fterc in decem diebus. Adeandcmintcntionemin 
chartolario fuit probatum iftud Rc.fucdcalddarfi, 
vnc.i.pul.fanguifugarum aduftarum,lacerte viridis 
aduftae, viride aeris, ana vnc.j.pul. talpae combu- 
ftx,puluerisfolcaru combuftarum, fetaru porci adu 
ftarum, ana vnc.i.mcllis quodfuflidtadincorpora- 
dum in forma vnguenti, dC inungatur locus fingulis 
nodibus , & mane quolibet lauetur cum vino al- 
bo SC meile. 
Decanicie cr pilorum mutatione cr tindura, 
C* ' * n. pilorum dealbatio. Jntelligcdum ta- 
elt men ijcet fiUpiex fit canides,natu- 
ralis 8C innaturalis:hic tamen non agitur nili de inna- 
turali qu$ praeoccupat fenedutem. 
Cuius caufaimmediata fecundum Auic.cft abun 
datia phlegmatis aquofi putrefadi generati ex rebus 
debilitantibus calorem naturalem, vtluntargritudi- 
neslong£ 8C diuerfae,5d ftomachi malitia,SC anguftiae 
fortes,bC nimia capitis lotio,et coopertura excefliua^ 
O' ' - funt fatis manifefta. ludicaturq? 
Digna Can CICI can|cjes eft maja & fufpeda. Nam 
videtur q> mors capiti vexillum futim applicauit,Vt 
aitGordonius. Indicatur etiam per Gal.in primo 
miamidq» propterindodas denigrationes capilloru 
cum medicinis comunibus quae vtplurimum funt fri 
gidse 8C ftypticae, nonfolum viditin periculo venire 
multas mulieres: fededamori. Proptercaenim quia 
capita carum infrigidantur.* aliquado quidem in apo 
plexia SC epilcpfia:aliquando in maximos catarrhos 
icurrunt,ut et patiat p ulmo, et phthifis ex co feqtur^ 
T„ caniciei duplex eft regimen,vniuer- 
lll ur t e fale, particulare. Vniuerfale eft 
dicta,et euacuatione phlegmatis,8C cuftoditiuanegc 
neretur. De quibus fuit didum fatis in de apoftema- 
tibus phlegmaticis fupra. Tryphera autem farrace- 
nica S>C myrobaf. vt dicit Halyab.in fine techni in re- 
tardanda canicie 8C fenedute obtinent principatum. 
Veru Aui. confidit q? per annum integru fumantur. 
Et poft acceptione tardet cibum vfquead meridie. 
Particulareregimenftatinduobus.primo q? 
parenturpili ad recipiendum tinduram.fecundo q> 
detur eis t/ndura, . 
Primum complcturfecundum GordonmmtyP* 
Ii lauentur multis diebus cum lixiuio cinerum trun' 
eorum cauliumin quo fit alumen diflblutum t h#c 
enim abludo ratione aluminispraeparat pilos adre' 
cipiendum omnem colorem. Adiftam eadcmin/ 
tenrioncm dicit Auic.q? radix alcannsc, 8Cindicii111 
funt radices fuper quas aggregantur homines intui' 
gendo veladdenigradum veladflauum. Secudu*11 
completur cum ad colores appropriatis. 
capillos funt fecundum Gal.in prl' 
Denigrantia miamiriCcdra cum oleo a* 
ne oleo in frigidis SC humidis. verum m partibus 
Afiae dicit q? mulieres ruftica? montanae addunt 
liquidam, & inungunt radices pilorum. Haec e ni111 
pharmacaita denigrant, q» non 
cum ftypdeitate aliquam fubdliratem,qua profun1^3 
tur ad radices pilorum. Etcumhoc d idtcpfcciifl' 
dum verba Archigenis nigrificat capillos radix cafl 
paris cum ladc mulieris aut afinae vfquequo tertif 
pars per dccodionem fit confumpta, in node cata' 
plafmata.Etiftudeft meilius fecundum Auic. velvr! 
na canis coferuata in quinq vel fex diebus: vel corf|' 
cis pruni codae ad mellis fpiifitudinem .* vel illud * 
grum quod cftin medio papaueris rub.cu oleo 
tino mifto, cum quibus vngatur&I cataplafmeti 
In defacile acquifibilibus addit q oleum 
cum plumbo in vafe plumbeo tSdrepofitum inp^ul 
bocum quo inugatur, eft bonum. Rafisautemfi r 
hoc didat q> galle ad quantitate lib.fricentur in oR0' 
& cum oleo cOdo,&Salcannae 3C dragaganthi,& 
vfto, &falcgemmafiatlinimentum, dequoliniatt* 
caput, & barba prius lauata cum aqua calida: 8C 
manibus cxiccata.& vt no dcficcctur cti folrjs idcf' 
uel fambuci, v t dicit Halyabbas, cooperta per IcX 
ras dimittatur. Btpoftealauetur.eft enim optimi 
adcaniciemdenigrandam. Auiccn.vero 
nitoleaad denigrandum 8C conferuandum de 
robalanis nigris <3C emblicis dC gallis 
ni partes.xx.foliorum myrti & granorum cius par 
tes.xxx. ponantur per tresdiesin tribus libris 
Deinde coquantur,donecingroflentur, 8c fricent 
cum eo capilli:fubfcquenrer dicitq? quando pon1 
in tindura pondus. drac.i.gariophyilorum,denigr* 
Valde, SC prohibet malitiam eius a cerebro. 
F aci entia capillos flauos, 
lupini crudi cum aqua 8C nitro liniti.Sed flauos ! 
fpos faciunt cum lotio cum fpuma nitri 5C myrr 
& radix afphodelorum coda cum mero. 
ro dicit,SC Auiccn.cum eo,q fiatlixiuium de cin ; 
bus farmentorum,ct temperentur cum eo ■ 
unam lupinorum tritorum,drac.x. 
alcannae affate,drac.irj.poftea coletur: 8C ex hac 
caput lauetur: fupple cum vino: quod toties 
ciendu quoufq? fintrufi. Mulieres MohtifpC*', 
niponunt flores de ftoechadc inImula & 
Bonon.rafurabuxi ct corticem citn.Parificn.r^r; 
gedanae,&C radices berberis,& florem cardam DE DECORATIONE 
66 
p0nC aif0rfl‘et ci! albuminibus ouorum 8c cum fa- 
|js tC:>^enim fapo duplex,Sarracenicus quijeft mol 
fc>Us C ,|b'cus Si11* durus. Sarracenicus fit ex dua- 
fit e t,Pl,s capitelli ct tertia olei oliuarum. Gallicus 
C * duabus partibus capitelli, & vna fepi arietini. 
Pltu fUm autcm duabus partibus dnerufti- 
in *m fabarum S>C tertia calcis viua?: 8C infundatur 
fcir- aaa modum laxiuiae:& coletur:3C qcf diftilla- 
Cit>eft capitellum. H 
capillos fecundum Critonem narrat 
_j Gal. vbi fupra, arfenici coloris aurei, 
Vnc eff auripigmentum cirrinum, calcis viuse, ana 
rpuC‘l‘amyl,’? terrae vocatae a larinisfelinufie quod eff 
m^ru§en°’ Vnc‘5*terantur5 & incorporentur cu 
bulliantur.Signum autem perfedionis eff fi 
lmP°bU€ris, 8>C depiletur. Rafis autem in 
1 a, m qua cajx perfex dies de tertlo in tertium re- 
lr-U^.n(f° calce,infufafuerir,incorporatarfenici ci- 
lle(,1 cxtam partem:8C tandiu in fale dimittatur, do- 
Uj Pennaimmifladepiierurcum extrahetur.et cum 
Au:»'!a"da fricare praecipit, SC depilantur, 
ftlop Urnit calcis viue partes duas,arfenicitantunde, 
cs modicum. liniantur cum aqua calida: abradit 
tat,m.Et vtpfilothru meliore odorem habeat, 
■hin !ClIPonatur cum co dcgalliamuf Vfuscom- 
l-jCln,s aufert pilos vno de quincj: modis, vt dicit He 
j*Prlmo relecandocum forpicibus.fecundora- 
*ol° CUm nouaculis. tertio cradicado cum pinccca 
«lutS ’3Ut digitis.quarto cum pice naualiin digitis, 
!n Panno applicata, quinto cum pfilothris didis. 
8C q?poft 
<i-iran?.forn?rat,on^cumaSua calida dum pfilothru 
C7du.m Ipiffum ficutlinimentum, applicetur 
tetPer fpaoum dicendi miferere. Etfi 
biti. e.f:cjUOd coSn°bccs,quia trahendo pilos, depila 
f‘ euiter fricando 8>C lauando cum aqua calida,re 
lir aUeantur plb* Et poft locus cum oleo rof inunga- 
WUtaTiafrigida. Etfi locus effet excoriatus, cu rh 
albo curetur. 
Prohibentia pilos rena fci radicitus euulfos, 
0r*lpOnuntur autem Pracdidapharmacafecun 
fcraD dum rationc,vt dicit Gal. vbi fu 
eporem marinu, & per ranas quae in viridi- 
*ietorU,1^nctlsfru cannlspafcuntur:5d cum langui- 
5teffudinis marinae,Sc vefperrilioibus,&T 
liCp 01 picarum,etgirmi vitisal.atcj;bryonic,& vr 
L,1C*VCr° hocfcribunthyofcya- 
& °Piurn5 pfylllu m coda cum aceto: & cimo^ 
5 ccruffam plumbi aequaliter, aluminis media 
aud 1115 tritacuaquahyofcyami albi:nonnulli vero 
ntlimaturam ferri codam fortiter cum aceto. 
£ I}P0fftioibus faciei et partiunij eius m 
cotinens quatuorpartes Cap. II, 
Pars prima de uniuerfali faciei decoratione. 
ffpofitiones que in facie funt 
naturalcs,quedapreter naruram:naturalesin- 
ntC?n^crUdb9neb funr:& decoratione, 
c«re Vc^ut€ffetalbedinem albiore 
rublcundiorem,filicitumfuerit. vero 
*iatura,indiget corredione: ftelut eftpuftul^- 
cio,&macuIatlo,ctfuppiIatlo.EthoclntedebatGa/. 
dicerem primo miamir:quandoponebat differentia 
inter comaticam & decoratiua parte 
tame omniain omnibusffed certa i cerris, vt dicebat 
magifter Raymudus deMoIerrjsin Motepeffulano., 
Na Jicet decoratiua curatiua iit licita: comatica vero 
non efth'cira,nifigratiahoneftaris.undc Galenus vbi' 
fupra. Quecunq; in delicrjs exiffctcs dccorantfeipfas. 
nulli earum deprecanti aliquod dareiibi,pharma- 
cum dedi. Quecirque vero honeftioresfuerinr, 8C fi- 
gnafenq et turpiditatis cffugiebant,afuoru maritoru 
molcftrjs eripi dcfiderantes, aliquibus confului vti. 
Ad decorandum cr faciendum colorem bonum. 
corporis fecudu G.in primo apho- 
aucem rifmorum in translatioearabicaau- 
(floritateHippo.dominantia humorum offendit, fi 
no in profundo occubucrit:propter quod cftintelli- 
gendu, cj> bonus color 8c floridus, eff ab humoribus 
bonis (anguineis tradis ad cutem.Color aure malus 
a malis humoribus, vt niger a melancholicis: albus 
a phlegmaticis:cirrinus vero a cholericis. Cauff au 
tern extrinfecc adiuuantad mutatione coloris, vtfe- 
cudu Aui.caloraduftiuus,& dimifliobaInei,& vfus 
aceti,& malaruaquarum,adnigredinc:frigus,SCcoi 
tus,& triftitia,6C albedinem:8C 
comeftio reru citrinarum, vt cymini, arneos,8C reru: 
falfarum,ad citrinitate. Etproprer hoc vocat loanes 
de Sancto Amado, iuxta doctrina Aui.q? quadam fa 
ciunrbonum colore veroap 
poffta exterius. Ab intra vero hoc: quia 
generantbonu 8C fubtilemfanguinem.vtouaforbl- 
lia, 8>C brodiabonaru carnium, vinumq? aromaticu, 
8C cibi fubftantiae. quiafanguinem 
fpargut,& dilatat ad exteriora:ficutficus,piperis, ga 
riophyllorum, 8C croci modeftus vfus.Queda, quia 
languinem mundificant, velut tryphera minor, dC 
myrobaf.& id genus. Queaute exterius polita fa- 
ciut bonu colorem.Taciunthoc cu attradione 3C ab- 
fterfione:& funtlinimenta, & ablutiones ex 
farina fabaru excorricataru:& ciceru,orobi,hordei, 
frumenti, amyli,ri£i,& confimiliu. Ex quibus Rafis*. 
Halyab.Aui.ct tales collicuerunt facerego 
meras.R.farin£ ciceris,fabaru,hordei,amygdalarum 
depurataru,dragaganthi,feminis raphani, an. diftem 
pererur cum Iade:& de node facies epithemetur, 8C 
de mane cu aqua calida decodionis violarii ficcaru, 
aut furfuris lauetur. Et li adderetur cu illis radicis fic- 
c$ hlrj,narcifci,&ireosatqueiarri, 3C q> fieret trochl- 
fci qui diftemperarentur cumlade,in neceflitate effet 
vtile valde. Adidc Aui.Re.faponislib.i.ammonia 
ci hb.j.refoluaturin tribus libris aq:deindeproijda- 
tur defuper thuris, maftichis, nitri, ana vnc.j.mellis, 
vnc. virj.teratur omniain vafe vitreato vehemeterr 
et adminiftretur de node. Adidc Theodoricus fa-* 
citpulchram dealbationem:praeparetur cerullafic, 
diftemperetur cum aqua lympida per menfem ad fo 
lem calidum, ipfam quolibet die colando, 8C aquam 
renouando:&l in fine di mittatur exiccari. Et talis vo- 
catur ccrufla dealbata,etprscparata,de qua Reci.par- 
tes quin que, margaritam ,cryftalli, vitri,boracis,ana 
partem myrrhf clar^,ar- 
genti viuifubllmati,anamediapartem Vnius.teran- 
turfubtililfime; dC molliantur fupra lapide marmo- TRAC. VI. 
D O C. IT. 
reum:& incorporentur cum aquaroHSdflat puluisi 
aut trochif. feruentur: St quando erit necefle, di' 
ftemperentur cum oleo de tartaro: St poftliniantur. 
Ad eandem intentionem eft vnguentum citrinu. 
St multa vnguenta quaeHunt cum telacapretorum, 
& pinguedine columborum. Sed quia malum 
runt odorem,dimittatur. Modus autem decorans 
di,eftq facies primitus ftuphetur. Deinde lauetur cu 
fapone dilPoluco in aqua tepida. Et fi illa aqua;eflet de 
floribus fabarum, aut litrj, aut nenufar,fambuci, aut 
diTtillata:eflet melius. Deinde exie 
cetur:poftealiniatur cum aliquo praedirorum:di 
mittaturper nocfem:etin craftinum lauetur cu aqua 
furfuris,|aut violarum.et flet modicum facies cu pan 
no cooperta. Etpoif fi volueris colorarepoma 
xillarum, liniantur cum aquaaluminis,in qua 
cum de rafura brafillrj fit temperata. Quando au> 
tem remonentur pili,St prohibentur q renafeantur. 
St quomodo rcmoucntur morpheae,ferpigines, St 
afperitates,di(frum cftfupra. 
A A tmrnhc lentigines, St pannum rcmouendu, 
liniatur facies cum oleo de tartaro, 
6C de frumento, aut cum aqua gallicana,quam ponit 
Henricus. Re.tartari calcinati lib.i.maftichis, vnc.i. 
camphoreae, cum albuminibus 
rum, St ponantur in alembico : SC ficutaquarof.di- 
ftilletur. Adidem diachylon Auic.decoquatur li" 
thargyri, vnc.i.in olei antiqui, vnc.rj.donec diflblua 
tur:deinde fumatur mucilaginis fccnugraeci , 
laginisTinapis,ana vnc.rj.bdellrj,&: myrrhe, an. vnc. 
5.profjcianturfuperlithargyrum,&: oleum,cO(fta6£ 
agitata vehementer, 8t fiat vtdiachylon. Lacaute 
Virgineum,qcf fit de lithargyro in aceto albo 
rato: 8C cum filtro diftillato cum aquafalfa mifto, efl; 
optimum inhoccafu. Rafis vero 8c Auic.diciitq 
fl accipiatur argenti viui, drac.i.amyg.drac.ii'j.&: tC' 
rantur vltima mollirione, donec nihil appareat dear 
gento viuo:dcinde proijciatur fuper eotantundem 
defe.melonum trito valde: deinde facies liniaturcu 
eo omni nocte per feptem dies:& in mane lauetur cu 
aqua tepida: non efl: ei par in mundificando 
<5i:a. Si vero cum iftis non curentur, ad capitulum de 
morpheafuntremittendi. 
A/d mortuum , St liuorcm in facie, 
Ad langumcm &liial,is lo’ds;laudat.G.in quin 
to miamir pyriationem cumfpongiainfufa in aceto 
mifto calido: quodlaudatinprincipio. Deinde 
dat decoAionem ameos, St hyflbpi cum la<fte SC 
no.Henricus vero dicit q fi cum fucco radias napp£ 
agreftis mifceatur modicum de aloe hepatico, SC 
niatur locus ter vel quater indiednfra duos dies c\i' 
ratur, Rafis tamen in loco vulneris: vbi neque do-* 
lor,neque calor poft percuffionem remanferit, loco 
folia caulis vel raphani feu metaltri, quod melius efl, 
fupponantur. Et locus fi non curatur cum 
co citrino St lapide St thure etammoniaco lini 
tis cum fucco coriandri, aut aprj,multis vicibus 
themetur. Etabfinthium cum meile efl optimum fe' 
eundum Aui.aut fecundum Dynum, Re.fucci maio 
fenici cirrini,oIci chamomill?,cer£,ana partes 
sequales.fiat vnguentum. Etdiachylon etiam 
datur. Comuniter tamen locus fometatur cum aqua 
decocflionisrof.foenugraeci: St emplaftretur cumpa 
noinfufoin uino:aut cum farina fabarum coda-cum 
i oxymelite* Et ad citius expediedum, ponitur ccru£ 
fa cum aquarof.aut vnguentum album. 
Ad uariolas cr ad cicatrices ipfarum. 
A A xranVifoc duPIex reperitur regimen. VniutfJ 
S fale de diaeta St cuacuadone, 
pertinetphyfids. Particulare, quod eft quadrupli 
primu quomodo extrahuntur extra, vt materia ma/ 
ia non rcmaneatintra.Secundum quomodo prsefl*' 
uantur membra aliqua extrinfeca vel intrinfeca,quae 
propter ipfas periclitantur. Tertium quomodo p0' 
ftulaerumpantur, poftquam fint maturae. 
quomodo confolidcntur, vt non remaneant vefl1' 
gia mala. Primum completur,cum quibufdam 
tionibus,quaefiuntdelenticulis,& ficubus,& crot°' 
St cum inuolutione panni rubei, St cautela a frig°rC 
' Avento. Secundum completur rquantum ad 0& 
los, cum collyrio aquae rof.& croci:quantum ad n# 
res, cumagrefta, St aquarofi quantu adguttur,cL,n* 
diamoronrquantu ad pulmonem,cum diadragaga'1 
tho:quantuadinteflina, trochifci defpodio St idgCi 
nus. Tertium copletur q 
forpicibus remonendo modicu depelle, ne recludi 
tur. Quartum, q nonfcalpent fe,& 
cum farinalentium,fabaru,Iupinorum,orobi,li 
gyri, cerufla, St aloe. Poft deficcationem, vngatU* 
cum vngueto delithargyro, St cerufla, 
cum oleo delilio,etaxungiaaiini,autgalline.EtcUi^ 
ifto Rafis. Re. lithargyri nutriti,radi.arudinum, oW 
uctuftorum,farin£ ciceris,rizi,feminis melonum 
datorum,becn,coiti,ana.haec omnia cum 
nefoenugraeci,etfe.lini,comifceantur.Et exhisfad e| 
\ epithemetur. De cicatricibus vulneru in loco 
ner um carnoforum diclum cftfupra. 
Be gutta rofacea cr pufiulisquein facie. 
t . ii ’ t q gutta rofapud Auic.voca^ 
Intdllgendu albedlanem.Et eft rubedo 
nea iimilis rubedini cum qua incipit lepra: St 
rimum apparctin facie, &proprieinnafo, St in p°( 
mis maxillarum.Quae quandoque eft cum inflati0'1 
totius faciei.et tunc dicitur apud Guil.de Saliceto 
tizaga:& quandoque eft fine inflatione: 
cum pullulis: quandoque cum cruftis:& tunc efl 
genere aflafati. Cuius generatio eft ex phlegu 
lalfo,6£ ex alrjs humoribus aduftis.Et q forte 
fumus, eft malus venenofus: quare inflat, St vldrJ 
partes circuuicinas,vtdicitGuiklmus. ' 
‘ Signa materiae 
tiam quam emittit: St per res naturales, non nat°r 
les,et contra naturam, vtdiAum eftfupra. ' j 
tur qefl; morbuscontagiofus, St lignum pritn11 |> 
lepram. CumhocctiaiudicaturperRafim.q / 
tiplicatur i hyeme,edn frigore.Et caufa,ut dicit A 
quia frigus coartat uaporem plurimum. ludi& , 
etiam q efl; difficilis eradicationis, propter propc,c . 
dinemquam facies habetad recipiendum mac v? 
caufafueraritatis St debilitatis, vtdicftum fuit • 
ceribusfupra:immo,quaeeftanriqua,no eradi°aC 
~ duofuntrcgimina,vniuerfalceCq;e 
curam tjCUiarefiuelocale.Vniuerfalede 
ta St cuacuadone fitfecudu diuerfitate materi?* {J 
diuertendo cufricationibus materiam, St vetofl5 DE DHCORATIONH' 
aridibus,ruptorijs retro (patulas, 8C colIu,&fub 
nt0llc5 & phlebotomia venarum frontis 5c na fi. 
riI PP*Icaflo fanguifugarum in loco commendans 
»bt purgatio cum cleduario dc fucco rof.habet 
CJ r°gatiuam in hoc.Et diaetafubtilis 8C tenuis, pre- 
vino,quodabftineatfeabeofaltim forti8C 
tis 1t caucatabomnibusfpccicbus, & rebus acu- 
1 ai^s5 ccpis,pipcre,finapi,ruta,odore fambuci. 
caucatab omni re falita, frixa, dC affata cobufta 
‘acholica,atc£ vaporofa, 3C a coitu,& ab omni 
ltate5&caliditatecxceffiua. Teneat verre laxu: 
ki rm‘atcapitecleuato. Etbrcuitcr adminiftrerur fi- 
rUi C^,nicn aliaru infedionum, puftularu cholerica- 
p aduftarum, dC principfj leprae, vt dicit Auic. 
I~ aQ culare regi me in recentibus eft q? infrigidetur 
*UCUs*P/ ,-i r 0 — n~ * 0 
j.,-0 acliccetur curcpculhuis.In antiquis,q> cor- 
rcfolutiuis.Adprimu confert 
aaluminata, qu$ fit cu fucco agrefte dC 
ataginiS)etalbuminib.ouoru cu alumine ad mo 
fuDeC?U‘rC?r‘dirtillar^Infunda,:ur-n .in capani,& dc- 
ftu k aPP^centur Jnantiq fiat 
Uc Pha Cu chamomilla,meliloto rofviof.er flori bus 
ans‘^rP0^^cu^a^>Ptcr^oncinugatcuvnguen 
i 0 citnno, in quo modicu de argero viuo 8C 
pOr UrC <^'a^um,ne5cum oleodetartaro fintincor- 
ru|rata* Adide Guil.Rc.acctofitatiscitri,vnc.irj.ee 
qr Su°dfufficitadinfpiflandupraedidumfuccu, 
fiat nt*VlU1 CAfaliua, vnc.j.incorporando 
ucntu. TheodoricusRe.boracis,drac.rj.fa 
cSVciceru,fabarum,anadrac.i.&.5.caph0r?,drac.i. 
dift?e le> Pucco fiattrochif.&l cu opus fuerit 
l^c erctur,ctliniatur. Ad eandcintcntione valet 
cr£^neurrbaqua ro.fulfurata, oleu dctarraro,et 
pio dc multa alia auxilia didafuperius in fer 
Et fi cu iftis 110 recedit, vcfi> 
fCp r Cus cuappofitione cantharidum miftaru cu 
‘ P:cpofleacufolrjs Er de- 
c curn prxdidis deflccetur:dc confolidctur. 
fecunda de aegritudinibus oculorum 
fuperiusnonfunttrafiatt. 
Gritudinesoculoruque fecundu Gal.in ter- 
ho dc 5gritudinc dC fymptomatcnocetadio 
flo 1^ll?P ocu!iftas:quedafunt vniuerfalesro 
c^°,vt apoftemata,ct inflationes,* mali motus: 
aegritudines palpebraru, 
nnicuIoru,humiditatum,&fpirituuipfius.Ethoc 
le cpu°d Gal.in quarto de aegritudine, SC fymptoma 
lflo|Ce^at* fenfitiuis quide adibus: pura oculoru, 
fl\o Cx fymptomatu eft differentm. vna quide in pri- 
fet)p°r§ano velutincryflalloydc patiente. Altcrain 
Vircuteacercbroper neruu opticu defeen- 
par ,e* Pcrtia vero in coadiuuantibus:ut funt ocsali£ 
u*ac. Et vniuerfaliterfubdit cp iftaeaegritudines 
Vntcoplexionales,queutinhomiomeribuspar 
inPunt:clu?<ia copofirionales, 
Et p :^uacc^arn Vero comunes,que in vtrifq; fiunt, 
kfls* omnibus me 
lominusProP,:ernatLira0cu^cluandoacc^ 
j’,s^uPc,P*unt quanda proprietatem facit 
liis Qj aflluerfitatem in ctirando.Et ob hoc dicebat Ic 
*^U^'^da.€rantae?Pitudincs oculoru,quf multum 
fl«s QjOflenicntes alrjs membris, vt malae coplexio- 
3 uflones>6capoft€mata:quaeda vero pfoprij. 
vtlachrym^,pani,catarad£,et id genus: 8C inde efi:q> 
multipliciter aegritudines oculorum numerauerunt: 
Nam ipfeIefusnumerauit.pi.Auic.vcr0.4S» Alcoa 
Acanamofis deBaldac dicit: q> 
ipfe medicauit.65. Etatrcftatur q? Gal.pofuit.105. cC 
Almanfor. 65. Bcneucnutus, & Hifpanus de paucis 
tradauerunr. Quotquot autem funt, hic non nili dc 
magis manifeftisagetur, de quibus non fuit didura, 
fuprain apoftematibus,uulncribus,ct ulccribus:pro 
qbusad chirurgu habetur recurfus coirer. De mani> 
feftis vero que occulte funtfenfui,paucahic tagetur* 
Nam caru fpeculatio ad aliam pertinet doctrinam. 
x§rkudinum &fymptomatu ocu 
V^auia:aucem |orum aijorum membrorumfe- 
cundu magis &C minus funt primitiu^, antecedentes, 
dC coniundac.Quas Gal.in toto libro interioru.Sym 
pathias dC idiopathias,ideftcompaffionales, dc pro- 
prias vocabat: compafllonales quando veniunt ab 
alia particula: proprias quando funtpropter caufam 
propriam in eadem. Quae quidem caufae generantur 
ex humoribus a malo regimine in corpore generaris; 
dc cxipforum oculorum debilitate, vtdidum 
pe.Ex quibus apparet q? in aegritudinibus oculorum 
potcfteffefiens,& fadu,vtin Ophthalmia,& inapo- 
ftemaribusfuperiusfuitdeclaratum. 
o * * 1' oculorum apparctium SC 
Signa Xgr 1 tudinurn <arum 5 fatis funt manife- 
vero occultafunt, maximaindigctperfcru- 
tatione. primo interiorum: quae figna particulariter 
infra dicentur. Judicatur tn ap ipfaefunt difficilis cu 
rationis:eoquia oculus eftintricare copofltionis: vt 
didum fuit in anatomia ♦ Etcu hoc eft fenfibiliflima 
particula tertiodecimo therapeu.et 
copetunt ei,arrifidofitatis funt magnae: vtin q uarto 
miamir.docet Gal.&C Acanamofis illud idem* Etcn 
hoc mult£ difpofitioncsin implicari 
tur:vtin fcabie dc febehimplicationcs autem difpofi 
tionu cura faciunt difficile feptimo therap. dicit Gal. 
' 1' oculorum in genere habet 
Curaxgntudmum quinque intetiones. Prima 
eft in documentis odo ad curam vtiliaq? obPeruen- 
tur. Secunda in materia antecedente generata, q> eua 
cuetur. T erriain vita,utamplius materiapeccans no 
generetur. Quarta in materia coiunda, ut extirpetur* 
Sed quinrain accidentibus, vt mitigentur. 
Primu documentum intctioniseft, q> quan 
do cum aegritudinibus oculorum coniungitur foda* 
dc dolor, aut fluxus: q? illa prius funtfedanda,ante- 
quam ad curam oculorum aegritudinum accedatur; 
hoc dicit Auicen.& Iefus.& didum fuitin vlceribus 
dc Ophthalmia. 
Secundo eft Gal.in tertiodecimo therapeu.q? nul- 
la operatio particularis fiatin oculis quoufque cor** 
pus SC caput non fuerint purgata dC redificata. 
Tertium eft q? omnis operatio particularis in ocu 
lo delicatius 8C indolorofius quo erit poflibile exer- 
ceacur.Ec propter hoc Icfus q? dum aperitur 
oculus,fuauiterpalpcbracleuetur dC paulatine:& no 
fubito claudi dimittatur. Et Albuca.q? non attentes 
operari in oculo, in quo fuerit dolor, aut aliqua fati- 
gatio:quoufque fedatafuerit. Etpoft ad operatione 
redeas fi eft necefle, 
- Quartum q? operationes fiantin loco claro, dC no 
vetofo; dC qp patiens praecipue circa caput ftet flripei trac. vnr v 
d o a ii* 
et propter Hoc Albiica.in operationibus omnibus iu 
bet patientem in finu uel inter genua medici,uelfecu 
dum Halyab.fupinumfuprafcamnum collocari. Et 
poft operationem in loco vmbrofo et oculo cooper 
to cum fi ndone nigro debet reponi. 
Quintum q in applicando eft melius multiplicare 
vices,quam quantitatem.Quantitas enim nimia bO" 
nitatem obtundit auxiliorum : vt Azaramus dicit. 
Sextum, q medicamina oculorum fint bene de-- 
purata praeparata:dC ad vlrimum trita dC cribrata:ali 
ter plus grauarent, quam proficerent: vt Acanamo-- 
falus dicit. 
r Septimum q? ante operationem medicamini! ocu 
Ius bene lauctur cum aqua calida, & bene abfterga" 
,tur,&l mundetur cum cotonc dC friloinuoluto. 
Octauum q? non accedat quis ad operationes ,nifi 
fitfubrilis &ingeniofusbene vides, & manus habeat 
'firmas: 8C q? alium viderit operari: dc habeat hamos, 
dC acus,ftilos,forpiccs,fpatulas, lancetas,raforia 
xiajdC bcncpolita, duplicata, 8C femper 
cotonis, dC claraoui, 8C aqua rofata prompta fint 
bi:6c panni pro bindcllis,& ligaturis.Operario enim 
oculorum eft particularis, SC non communis, vt 
cit Guilelmus dc Saliccto. 
De fecunda SC tertia 8C quintaintetionibus fatis di 
Aii eftin de apoftematibus,ulccribus,et Ophthalmia. 
Deqrtavero dicet hic fecudu fingulas egritudles. 
Etprimode <egritud nibustotius oculi ejuce quatuor nu = 
merantur a lachrymis cr fluxibilibus incipiendo. 
T l'cetueniantper lachrymaliaproprie 
a quoda foramine paruo:3C quafi in.' 
fenfibili in fine pilorum, fecundum cp teftatur 
uenutus: nihilominus ex cis totus patitur, SC inficitur 
oculus. Etideo dicit Auic.quod efrxgrirudo,in qua 
funt oculi femper humidi SC infeAi humiditate aquo 
fa a capite ad oculos defcedete. Qux quidem 
ties defccndir per venas exteriores: quandoqueper 
interiores, vt dicit Icfus. 
c r funt repletio capitis 8c totius corporis: 
aut oculoru debilitas naturalis feu accide 
talis,velutincifio, SC diminutio carnistn lachrymali, 
aut frigus,aut caliditas fortis, atq; animi paffiones. 
Signa iplarum ruPtfatis notaV /'Utcna a“ce,n 
o E ipfirum cognofcitur per taAum. 
Nam fi fentiuntur frigidx: fignificatur q? materia eft 
frigida.Si vero fentiuntur calidx 8c mordicatiux, dC 
q? adurant partes vicinas, fignificatur q materia eft 
calida. Regio vnde veniunt, cognofcitur per 
dum, qui diAus eftin Ophthalmia. Abfcifio dC du 
minutio carnis lachrymalis eft manifefta, SC 
tione habetur Indicatur per Auic.q 
curales,& que funt propter abfdfione carnis lachry>- 
ma!is,noncurantur.Etqux veniunt a parteintrinfe 
ca, difficilisfuntcurationis, vt Alcoatimtcftatur. Et 
ideo in talibus expedit deficcatio palliatiua cumpul> 
uerib us infraferiptis. 
Tn rnrnfinnr lachrymarum duplex eft regimen, 
vniuerfalectparticulare. Vniuer^ 
faledc diaeta, dC purgatione diAum eft fupra in 
ribus,et Ophthalmia,dC l fluxibus,rheumatifmis.Sed 
vitra diaolibanu in hoc cafu de cera,Beneuenutus dC 
Acanamoficomendant. Diuerfio tamen in hoc ca 
dC ob hoc laudant onjnes cau^ 
teriain fummitate capitis faAa.Cuius modus 
infra Gal.tertiodecimo therap.in interioribus lachif 
mis conceditinciiionc arteriaru temporu:in exterl° 
ribus venarum. &Albu.& Hal. dant modfi: quia 
men opus eit: difficile,et narratio longa: dC etiam di# 
aliquidin ophthalmia,omitto eam deprefenti. G3U' 
teria vero puncftalia in fontanellisbrachioru,&fir0/ 
nes retro collum funt mihiin hoc cafu magis dile^3' 
Confortatio dC deficcatio cerebri fccudum Gal.h1 
maxime habet locii. In caufa frigida cii ambra dC W 
race,In calida curofis dC caphora. Et Auen^oarg1' 
riofusfacellatione,autfinapizationefupra ,pra cap1' 
tis cu cinnamomo, macis,piperi,corticibus, citri,i111 
gulariter,aut coiumfta cum aqua mente aquatice.*3 
rof.fecundu tempus SC difpofitioneinfirmi cotn#1' 
dat in infiftendo rheuma experimento fui:ac etiap3 
tris fui.Rabbi Moyfes hec in fuis aphorifmis accepi’ 
Interceptio materia’cum ftypticis, vtin ophthah11' 
fuit diAum,non tradatur obliuioniin hoc cafu. 
Particulare regimen perficitur in caufacalida 
iftoalcofol vtiliiachryme dC calori. Et ponitur a Ic f 
Re.fcdcngloti quod cft lapis hematites ucl fangui*1 
rius,marcafiteloq,tutic prcparaq,anadrac.i.m3r? 
ritaru,drac.5.fiefmemithe,aloe,anafcrup.i.terantlif 
dC cribellentur: 8C fiat alcofol. Et fi cu eo adderent 
offium myrobalanoru combuftoru in palta,fcrup*' 
coralii, fcrup.5.melius cflet.de pipere in parua 
te in hoc medicamine ponunt multi. Ad eandefi 
none Aui.&l Heben Mcftale collyriu approbaucf 
expertu ad lachrymas et \ 
fucci granatoru acctoforum coAi viq confump 
ne medictatislib.5.aIoes,fiefmemithe,licrj,croci, 
drac.ifj.mufehigrana,16.mifceatur di ponaturi»1 v, 
fe vitreo ad fole per. 40. dies. Et ad 
ne valet puluis magifiri Arnoldi, quiin antidof 
dicetur.Etcollyriaalbacuclimia:etidgenus. In^v 
fa aut frigida ponit Azaramusgalafin.zi.parre aQ 
dotarfj magni alcofol lubtile coferensad Jachry111 f 
dc humiditates dC relaxatipes 3c grauiratespalpet*1?, 
ru. Cuius forma Rec. capi tu viperarum fincfaR 
fioru,anrimonrj,turiealbe et viridis,anadrac.i>c‘l . 
phorc tertiam parte illius. 3. teratur. EtadiftainlC j 
tionem valet balilicon, dc collyrium de domo, 
genus. Et Brunus purgatia oculos per edu Aio*1 
chrymaru faAa ex aqua agrefte dc fum3<^; 
myrobalani funt utilia:et fal ammoniacu,aut fd 
et odorario et comeftio finapis educutl 
mas,(SC purgat oculos, vtexpcrietiadocer. C«rc 
enim per lachrymas purgatur, vt dicit Iefus,& 
Dc minentia feu ingrojfationc totius oculiicr dc 
oppofita macilentia cr diminutionc» 
& eminentiaoculorufecundu A1' , 
1 ngrollatio fit triplidter:aut qapter magna tn* 
tione et repletione alicuius materiae: 
mente coar Aatione ad exteriora:qua vocat Iefrs Q 
focationc,ficut fit cu foda eft vehemens: 8C apu 
mitum,tenafmu, 6C clamorem, & labore partu5', 
propter vehemente mollificationcm lacertoru c 
Et minoratio eius fit a caufis contrarias 
S>C confumptiuis, vtinhcAica &infcbribus vi£ 
tiuis: aut a caufis triftatiuis:autafpafmo. DE DECORATI ONE 
Jj Phthalrnia: 8c crebra vetoiadoneretrocollum. 
Cisf ° °c-ilum cu binda 8C fafcijs madefaAis in fuc- 
vcluteftfuccusprunellarum,& folia oh 
co |>lil:*n^n*rncnr(:)fa<ffocieacada,al0e,thure,etiai 
diA°f 5 VCdidt Albuca.Etlamina plumbi, 8>C ea 
a‘lIeruntin cleuarione vueaein vlceribusoculo- 
ejj r i nt valdc bona. Et lauarefaciem cum aqua fri 
dic'3 d^a;Pr°ficit valde, vt dicit lefus. Aui.aurcm 
c ir cx medicinis conferentibus inegreifione, SC 
ror,r|Cncia cft: vt fiat cmplaitrum cum farina fabam, 
cj?.*V^re3 & albuminibus oui. Er etiam dicit, q> nu- 
1 sAylorum adufti cum ipica,funtboni. 
•lll macie Vero Pro^un^,rare oculorum. Si de- 
Co .. bet curari, proficit regimen hcAi- 
dujll oculum culaAe tepido, &aqua 
rC? tcpida: SC vngerc caput cum oleo yiolamm: 
ricare emplaftrarecum frequenti remutadone 
dnuT10^000, dotibus vioP.cum laAe: 3C cu me- 
adouisproficit valde. 
De ftrabofitate oculorum. 
Strabofitas ocu*°rum cftvifiotortuofa obli^ 
qua. Obliquatur 8C tranfponiturhu- 
Cryftallinus:&: Pcr confequens totus oculus uel 
q ar€ra,ueladftiperiora SC inferiora, vnde fecundu 
ht 10 cluarto de aegritudine etfymptomate.Si apud 
€ra > nil dignum ratione nocet. Sivero furfum 3C 
Ht'°r Urn 5 duplicia omnia faciuntapparere. Etcaufi 
c IUs eft cancellario idolorum in vnidonc, fcu cruce 
(fiita debeat dici) nemorum opticorum, 
j ad hoc faciunt fubtilitas 8c mobilitasipirituum,ut 
t Auic.infesAo naturaIium,traAatu primo. 
obliquitatis suyc^funtextriifec^vt 
jjj alhduitas alpcAus ad parte 
(Juam obIiquatio:utfacitimprefllo,<SC im 
10 lub oculis faAa cum digitis, & oppofido fene 
luminis, vel pi Aure ad vnam partem 
Pue,at,a‘^>roPter quod debet nutrices effe cau- 
| y ua n d o fi t ab in tra p r o p t er fp afm u m, au t p ar a 
in Ioda couenit forti,et epilepfia,et tortura, 
rit' lcaturq? inadulris, maxime quado fuerit a 
(JuaeProuerilcexficcitate:noncuratur* Quae 
5rtClP accidit pueris, re Aificari poteft per contraria 
,fi candela vel aliquidlucidum fcu colora- 
adoppofitaparte,adquarefpicit, apponatur: 
ecdficandu tale obliquitate, lefus laudat aqua 
adu?\^1S collyrizata. Et Aui. fanguine turturis. In 
v Ver° eucncnrtPPter fpafmu,autparalyfim, 
ailquam 3egritudincm:curation€ illarum cura. 
nfc({ucnter dicendum eft de tgritudinihuspar= 
*iumoculiftncipiedo a fcabic,cr fgritudmibus 
palpebrarum qua.i^.numcrantur. 
eRritlldines P^P^raru,licet numerentur mul 
nihilominus aliquoties coinci- 
gr^Clri Vnu:vt dicemus de pruritu, ardore,rubore, 
Vjc ltat^>‘nfladoe, 
C*uC et firoilibus.Oia enim ifta vtplurimu fun t 
Hulof le:& v^tra hoc eft in fcabie gra- 
djn ilta^‘n ,ntrinfecaparte palpebrae cum mulcitu- 
CArymarUm: <SC quadam ophthalmiadone, vt 
tUorf 2aramus dicit. Et ideo ponuntur cius qua- 
maioritatis 8C 
ritatis;vt de Ophthalmia dicebatur. 
pi r fcabiA'eft materia falfanitrofa facies 
prouenire pruritum prius; deinde 
fcabic,vt dicit Aui.Ec plurimu accidit poft ophthal- 
miam 8c vlcera oculorum, vt Alcoatim dicit» Ma-* 
gnam autchabentaffinitate.Etideopro curafcabiei, 
cft recurrendum ad curasipforum. 
SlPIiaeius habenturpcrcaquaediAa funtinprae- 
o diAadefcripdone, quaeperinuerfatio- 
nem palpebrarum manifeftantur. Inuerfatur autem 
palpebra comprimendo palpebra cum proba lata, 
autdenario rotundo:SC palpebra cum pilisfuauiter 
trahendoinuerfetur. Judicatur q? cum fcabie com 
plicantur multe difpofidones. 8>C ideo cft difficilis cu- 
rationis, vt teftatur Rafis: vt dicetur de febel infra, 
p duplex habet regimen ,vniucrfale <S£ 
r1 particulare. Vniucrfalcdedixta, <S£ 
purgatione,8C deriuatione,et confortatione cerebri, 
8C dcficcationc, SC interceptione materiae rheumati* 
zantis fit, vt diAum eftin apoftematibus, ophthal- 
mia,et vlceribus oculorum. 
Particulare praecipit balneum 8C fomentatione eff 
aquaro.exdnAionisferrfiautcum aqua decoAionis 
rofarum SC lendum.*& appofido albuminis otiorum 
cum oleo rof &fucco portulacae autroftri porcini* 
Ifta aut remoucnt pruritu,ut Alcoatim dicit.Brunus 
autem dicit q> aqua rof.cum vino albo in qua fit mo 
dicum de aloe hepatico, eftbona. Etaq rof.in quafit 
modicu de cupcrofa, aut de viridi aeris, aut fecundu 
Alcoatim dcalumiue, 8C croco, eft vdhs 3C pulchra* 
Et collyrium Beneuenud.quod Re.tudae alcxandri- 
na*,zuc.ana vnc.xrj.rofarum rubearum ficcarii pul* 
vnc.i.coquanrur adlentumignem cumduabuslib* 
boni vini vfqueadconfumpdoncm medietatis, co- 
letur &vfui conferuetur. Et fiadderetur aliquid de 
andmonio &aere vfto, meliuseffet. Et propter in- 
fladonem Auiccn.praecipit pofteuaporationcm fa- 
Aamcum fpongiainfufainaqua calida 5C pauco ace 
to,linire palpebram cum aloe, memiche,croco, cum 
aquafolatri diftemperads. Etdefuper ponit Guil.de 
Saliceto cmplaitrum faAu de farina fccnugraeci lib* 
5.puI.rof.vnc.i.chamomiIlaepuluerifate, vnc.5.co- 
quatur cum vino, 8C colaturainfpiffetur cum vitel- 
lis ouorum. Auicen. vero emplaftrum maluarum 
in hoc laudat: 8C fanies mundificetur cum zuc.&fi 
cum eo poneretur modicum de tudapraeparata, pia 
ceretBeneuenuto.Etfi defedengcombufto,confor- 
taretocuIu:& hoc laudatur a Iefu.& parui fapphiri, 
8C grana gallitrichi adiftam intentionem infra ocu- 
lum ponuntur a vulgo adfcabiofitatcm deficcanda; 
Rafis praecipit collyrium rub.leue vdlcfcabici leui, 
Julac, 13C Ophthalmiae proprie circa fine ipfius. Cuius 
forma fecundum Icfum Reci.fedcng abluti,drac.x* 
aeris vfti, drac.virj. coralii, margaritarum, falis indi, 
ana drac.iirj.gummi arab.draganthi, myrrhae clarae, 
ana drac.rj.fanguinis draconis, croci, ana drac.i.te- 
rantur, SC molliantur, 8C conficiendo cum vino an-' 
dquo fiant fief. In magnis 8>C fortibus fcabiebus iu- 
bet Auicen.poftreucrfioncm palpebram m,fricado- 
nem cu his que funtficutfpuma maris,et folia fici auc 
cuzuc.vtdicit Alcoadm.*aut cii fiefm.vt lefus, auc 
cu uiridi eris, vt Rafis. vtile fcabiei:etfebel,et ungule, 
albugini,& tcncbrofitad.Cuiusformafecundu eum 
R.floru aeris, drac.irj.colcotar adufti, drac.rj.arfcnici 
ru.drac.x.baurac, fpumae maris, ana drac.e.ammo* TRAC. VI* 
d o c* n 
niaci cum fucco rutae diftbluti,drac.i. &C.$.8C fiat fief* 
Etfific non fanatur, radantur granula cum raforio, 
aut fpatumincrotundo,vtdidtRafis.etpoftinftille- 
cur in oculo aqua cum pauco acetoraut aqua cymini 
mafticati: vt oculus non incarnetur:dcinde cum pul, 
ci trino dido in ophthalmia,curetur*Etdcfupin hye- 
mecumamygd,amaris, Inacftarecum vitello oui,&I 
SC oleo viol, emplaftretur. Et fi adclfct calefadio, 
vult lefus q fedetur cum fedcng,et non cum amylo: 
neq cum collyrijs albis,dc quo fatis miror* 
Becafu cr relaxatione palpebrarum. 
RdaxatlO Pa^Pe^rarum3 vt dicit lefus, eft elonga 
u tio palpebram fuperiorum vfquequo 
nonpoflintcleuari:& forteaugetur in tantum,q du 
plicatur, 8C piliintratoculu, ddlaeduntipfum.Cuius 
caufaeft vt dicir,humiditatum abundatia:& multo- 
fies prouenir,ut didtAlcoatixn,alefionc lacertorum 
inouendum palpebras, 
t ipfius eft duplex regimen, vniuerfale 8C 
particulare, Vniuerfale de diaeta, SC eua- 
cuationcdichim eft fupra inapoftematum tradatu* 
Particulare regimen.In recenti confert,ut dicit lefus, 
ungere palpebras euhoe,quod dcficcat,et cdftringic 
ficutmemitha, a!oc,crocus, acacia, myrrha, SC aqua 
(lia. in antiqua vero aut in recenti, fi illud no pro- 
ficir,opcrandum cftfecundu Alcoadm,vno de qua- 
tuor modis. Primus modus eft cumindfionc pel- 
Iispal.adformam foirj myrtiintata quantitate quod 
fuffidenterfit eleuata,& fit q cum digitis eleuetur,8C 
capiatur pellis,8C infigantur cu acubus tria fila vnius 
palmi:aut cum hamo triplicato cum quibus cleuetur 
pellisad fuffidcndam : SC tunc cum forpicibus inci- 
datur ,& ftadm fuatur:deinde cum puhru. SC alburni 
ne oui,& ligatura futura cofeructur: SC vt cetera vul 
neracum diapalmacuretur. Secundo modo q cu 
duabus virgis gracilibus ferreis, aut ligneis capiatur 
illa pcllis,*etcu bono filo in capitibus ftrideligeturlet 
ficligatum dimittatur quoufquepellis mortificetur, 
8C cadat. Tertio modo q; fecundum formam SC 
quantitatem diefam palpebra cum cauterio aftuali 
curuo cautcrizetur:& poft confoliderur:quia in dea 
tricando decurtatur, Qtiarto qidem fiat cum cau 
terio potentiali pofito in chartabombidnaad forma 
foli) myrti fupra palpebram, & teneatur cum digitis 
tanto tempore quoufque seger fcnriat caliaitatem SC 
niordicationecaufticfideindeeleuetur, 8C cu butyro 
arfurafedetur, dC moucatur,&: poftea, vtalia,curet, 
Dc abbreuiatione cr reuerfatione palpebrarum. 
Tj r • palpebrarum eft carum feparado tal 
JvGUCriailO tcr oculum coopcrirenequeunt.Ei 
eft fimilis oculo leporis, vt Halyabbas dicit: SC in ea 
includitur gelfe quae fecundum Auicen.eft palpita- 
tionis difficultas. Et fit naturaliter ex dcfcdu 
aut acddentaliter ex mala palpebrarum fuitionc, SC 
confolidatione,aut ex fpafmo lacertorum,aut ex car 
nofitate generata infra ipfas, 
Tn ninftntie duplex eft regimen, Vniuerfale, dc 
111 euiuLiuxic chgcta, SC purgatione variafecudum 
caufas, a quibus fit. Particulare, fi fuerit ex ficcira- 
te,oportet humedare palpebram, vt dicit lefus cum 
oleo 6C balneo 3c mucilagine fcenugraed fada cum 
lacftc,& adeps gallinae in hoc experta,vt dicit Aufi*'' 
St autem non valet,oportet vc dicit Alcoatim, inci' 
dcrepalpebram,& extendere eam, 3C ponereinfi*1* 
ralichinia tcnetia plagam apertam, taliter q regene' 
retur caro SC pellis, quantum fuffidcbar. Si 
prouencrit a carne fupcrflua, praecipit lefus eam c°n 
fumerecum pulueribuscorrofiuis, vt eft fief 
SC id genus. Nonnulli vero carnem illam 
cum cauterio ignito fubtilfiquod fatis laudo:dunta/ 
xat q oculus ex cauterio non hedatur,Et fi non pr°' 
fperatur,oportet,utdidt,fufpendere eam cum du°' 
bus aut tribus vncinis:aut cum filo immilfo 
bus, dC elcuareeam, &fdndcrecumfpatuminc,ad; 
forpicibus,vfquequo fufficiat:ct terge fanguincm cl* 
cotone 8C panno.Et poft inciiionem,vtlocus no nj' 
carnetur,ponatur aqua cymini mafticati, vt dicit H3 
lyab.8c fupra oculum albumen oui, Et vltimo 
tur cum fief rubeo dido in fcabic: aut cumpul.eft*1' 
dicto in Ophthalmia, Caueatur tamen in excoriati0; 
etinddendo a cartilagine:na male cofolidationis 
De in u ifc at ion e palpebrarum* 
T T ofio PaIPebrarumeftduplex:quadam 
111 1 C O tunicisoculorurnraliapalpcbrarumi117 
ter fc.quae quidem inuifcado proucnit ex incifioflC 
vngufi: vel febel,feu carnis ex fricati0' 
ne,& rafurafcabiei,& indiioncpilorum,quado oC& 
lus ligatur, 8C no moucturlaut quando ponitur p°* 
operationem aliquod medium, vel aliquod acutuli 
vtfal 8C cyminum 8C huiufmodi, 
pt * eft fecundum Icfum,vtaperta ali^1*3 
UlUS cur parce immitratur ftilus fub palpebt”3’ 
8c deuctur, 8C excorietur cum fdlo autpenna tota' 
liter, Cauendo tame a cornea: quia ex ruptura 
caufarctur exitus,SC clcuado vuej. Etdiidllain oc 
loaquam cymini 8C ialislautinterponat pannum^1 
Alcoatim: et defup er ponecotonem madefadu c 
albumine oui SC oleo rof. Et poft diem tertium, clI‘f 
fief viridi:& poft, cu rubeo ctpulueredtrino 
De pilis additis infra oculum inuerfis, 
M3rn,nfnr pili fuperflui in interiori marginep 
N cuncur pcbrarum,pfigentes & laedentes oc& 
lum ex multitudine humiditatis putrefadse. Qy°' 
rum cura duplex habet regimen,de diaeta, SC purgJ/ 
tione vniuerfale,ut fepe dictum eft. Et particula1?* 
qcf uno de fex modis coplctur. Primus eft q? eU 
ian tur cum digitis,aut cum pincecarolis. Er poft 
tur cum fanguine ranarum, vel limatura ferri 
cum aceto* Secundus modus eft q» ipfts euulfi5 g / 
candolocum, materiadeftccetur cumficfde vio-*0, 
lo per lefum diftato vdli,pilis additis fulac, fcabic * 
febcl, albugini, SC vftioni:quodRcd.g 
mi arab.dragaganthi,aloes fucotrini, viridis seris53f 
fenici rub.colcotar,aeriscombufti, trium piper 
fcdeng,amyli,rubcae rinftorum, batiturx aeris c°J1* 
bufti ,ana drac.ipfanguinisdra.acadae, anadrao1'*' 
tutic,fpicae,lycrj,gallae combuftae, ana dracJ.catb1 
argeti,cerufte, myrrhe,ana drac.i.iarcocoll^, 
niaci, ana drac.iii.diffoluatur ammoniacu cum afi 
rutae, Qc fucco pomi citri, SC alia bene pulucri^ 
mifceantur, 8C fiant fief. Tertius modus eft q> lP 
euulfis et palpcbrainuerfata,locus pilorum cum 
tcriofubtili, cuius caDutfitcuraum. cautcricctU1' de DECORAT IONE 
69 
cu ra 0c?uliJrn albumen oui cum oleo rofmiftu 
plagella cotonis apponatur. Quartus modus 
lrnr^C°nUei rantur ad exteriora per iftum modum. 
acj P°natur acus fubtilis per radicem pili ab interiori 
acJ‘XCcrfl,s5 & pilus ponatur in foramine acus, &cu 
ris\Mfia^atUr:autaccipiantur duocapitapili mulie 
h ferici fubtilis, din foramine acus ponatur 
anCUr €xcra vfquequo faciunt anfam: bC in illa 
a ponantur pili,8C extrahatur ania:&pili cum ea: 
fti rjCS€lcreiterandum quoufque omnes fintredu- 
ednon per idem forame:quia nimis eflet amplii: 
0npofletrctinerepilum. Etpoftcftbonum cum 
jjje°sinuifcare vtnon poffint redire. Quintus 
lla ails vt pili innaturales 8C curuati, ducantur ad 
coU***"? u^co de maftiche,thure,etaloe,iarco 
ciV t c^ra§aSatfl° diflblutis cu albumine oui,cum 
PaJIri k CentUr 5 Sextus modus eftq? 
pebra abbreuietur fecundum dodrinam datam 
capituIo relaxationis. 
Dccafu ptlorum,albedine,cr pediculis. 
pilorum £tdr“5Ux- quidam eft ffmpkx’ 
, r oc citae genere Alter eft 
Heni^n^atione, 6>C quadam vIccratione:d eft dege- 
me Icabiei, Deprimo fatis dictum eft in alopecia. 
tii ecuildoin cabic ialatina. Vcrii lefus 8C Alcoa- 
hifi COnuenerunt cjp medicamen fadumex partibus 
bu U,s°^uni dadylorum combuftorum,& parti- 
to Sduabusfpic3e tritis 3C mollitis cumftilo appofi- 
,cy- conueniens valde. Et ex cis quse experta funt 
l,d Auicc.eft,vt teratur ipina nigra 8C anrimoniu, 
adminiftretur cii radio. Denigrantur pili fccun- 
Icfum, ficut de canicie capitis fuit didu. Appro 
dirfCUr tamen Peripflim inundio cii oleo autpingue 
eanfcrisin plumbo fortiter fricato, 
ediculi curanturen#am, vtdidum eftfupra.Ve/ 
tutamen appropriant cis ablutionem cii 
? maris, 8c falfeis, 8c fulphurcis: &L linitionem cii 
lcam*nc fado ex alumine, Sc ftaphide agria, 8c 
ejfiicorporads cum oleo £>C aceto fcillitico. 
De duritie, lupia, hordcolo, grauedi- 
nc3 fulac, cr xcruac. 
ac genere glandularum,& tumoruphlc- 
las r gmaticorum induratorum. Et habet cau 
CaDi i13’ cluodanimodo curam:ficut didueftin 
11.1°§landularum» ctlupiarum:debentautem ac 
tatioan poteruut mollificari 3C refolui cumfomen- 
(0n. UeaclU3ecalid2e, 6C emplaftrationecum diachy- 
|u;autcum opopanaco,fcrapino,ammoniaco dilfo 
aceto,vt dicit lefus. EtlinonpoiTuntre- 
j^j^^^paruispoftfricationem cumipatumine per- 
rg f^raliquatulumianguinare:poftdeficca:et cu- 
uon poliunt refolui: videatur ad quam par 
tuncm^s declinat, interiorem , aut exteriorem: &C 
C °n§cntur quantum critpollibilcab arapilo- 
malae confolidationi s eft. Et incidatur fecii 
lligu ru§as etlatitudinc oculi a lachrymali ad lachry- 
C|lti?UairtUon cr^tneceflead extrahendum, 8C exeo 
extrahantur integre, fi eft poflibile:6d 
1 llccedaifia bC vtilis fit futura. Et fi' aliquid rc- 
l°aDor Ci0nfumatur mundificetur cum vnguen- 
er9lbt0 0ruiTbautPLduereafphodclorum. Etdcfu 
unien ouiapponatur; 8c pul.rub.fifuerit ne- 
ceflarius.Etpoft cu diapalma, aut cofimili cofolidet. 
De mora cr ucrruca palpebrarum. 
Sunt enim scexcrc^c^sePc^entcscxtracutemr 
1 maxime in lachrymalc,ut dicit Bcneue 
nutus.Et quando funt durae, dicuntur de genere ver 
rucaru:quado vero molles 8C fanguinolcnt£,funtde 
genere ficuum 8C haemorrhoidum moralium* 
Cura autem ift°rum fic“tillorum cum hSatu 
ra«x mcilione a cautcnzatione cu- 
ftodiendofemper oculum ab acuitate medicaminu* 
Deapoftematibus,fiftulis, 3c vlccribuslachrymaliu: 
8C de carnofitatc excedente 3C diminutaa qua fit la- 
chrimarum continuus fluxus, fatis dictum eft fupra. 
De £gritudinibus coniunftiux 
rantur.ej primo dc ungula. 
Qnb rjptnnlfjc aegritudinibuscoiundiuae, vtdc 
uiauemmns ophthaImia& Vulneribus 8C tar 
fe,didum crtfupra inapoftemau rradatu,& de qui- 
bufdam alrjs aegritudinibus palpebrarum.‘non dice- 
turhocnifi de vngula,5d febel, quae funt magis pro- 
prie paffionesipfiusconiundiue* Vngulafecundu 
intentionem Auicen.eftexcrefcentia:quscdam paii- 
nicularis procedens a lachrymali fuper coniundiua 
vfque ad corneam 6c pupillam. Verum tamen pluri 
mum oritur a lachrymali domeftico apartenafhali- 
quado a fylueftri.aliquado, fcd raro, ab infcriori,auc 
fuperioriparte. Etfecundumhocfunt quatuor fpe- 
des earum, vt ponit Acanamofalus de baldac. Alcoa 
tim vero ponit duas, carnofam videlicet, 8C neruo- 
fam. Albuca.cum neruofa eft fimilis fiphacfubti 
li,numcratadipofam quae proprie eft de genere ma- 
cularum: quae quidem eft alba fimilis humiditati 
vel vini, vt dicetur infra:in qua non capitur vn- 
cus:fed abfeinditur, dum tentatur eleuari. Et pro- 
pter hoc dicebat Auicen.q? vngulaeerant variorum 
colorum: quaedam coloris citrini: aliquando rubei: 
aliquando fufei uergentis ad albedinem fupple.Et cu 
hoc dicebat, q> quaedam erantrccentes 8C Icncs,quae 
velociter dcnudantur,eteleuantur ex qualibet fufpe 
fione:quaedain 8C durae, quae non funt faci 
lisfeparationis. 
r vngularum fecundum Beneuenutum,funt 
humores phlegmatici grofli 8c vifeofi' a ma 
lo regimine generati. 
q . _ funtfatis manifeftaper ea quae dida 
oigna caium funttYerum differentia eft ftcundu 
lefuminterpanniculum 8c coniunAiuam: quia pan- 
niculus fufpcnditur cum hamo: coniundiua vero 
non feparatur, nec immergitur in ea hamus. Et inter 
carnem lachrymalemdc vngulam eft differctia:quia 
Vngula vergit ad albedinem: caro ucro ad rubedine; 
vt etiam dicit lefus. 
ludicatur etiam per ipfum q?in elcuando vngu- 
lam nili caute agatur,cft periculum derumpedome 
branam maxime corneam:ctin incidedo tantum di- 
minuere carnem lachrymalis, fiant per- 
petuae: & cp venaapenatur:SC fluxus fiat difficilis.vt 
dicit Acanamofalus. Ergo vtconfulit lefus, oportet 
q? caute cleuetur quantumfalubriterpoterit eleuari, 
8C refiduum cu medicinis cofumatur paulatine:quia 
nifi tora ucl cu vno vel cii alio eleuetur,reiterabitur. 
Secudo, vt dicit lefus, in curatione vngularu duo T R A a VI* 
DO C. II* 
requiratur regimina, vniuerfale,&pnculare. Vni- j 
uerfale de dixta et purgatione fiat fecundum q? didu 
eftinapoftemaribus frigidis, 8C dicetur in catarada* 
Regimen particulare completur in recentibus 8C leo- 
nibus mellificando SC refoluendo 8C abftergendo. 
fiat ergo moliificado cum vaporeaut balneo aqux 
calidx,vt dicit Auiccn.Etabftcrfio cum collyrio ex- 
perto q fit de xre vfto, & calcadis,3d fclle hirci,par- 
tes aquales mifccantur:& fiat collyrium: 8>C fi cum eo 
mifcerctur modicum mellis, eflet melius. Ad ean- 
dem intetionern ponit Icfus fiefruftcim vtile vngu 
Ix,febel,& fcabiei,veftigrjs,lachrymis, SC obfcurita- 
ti. Cuius forma Re.fedengloti, xris vfti,cachimixar 
genti, falis indi,baurac,xrisviridis,piperislongi,ana 
drac.iiij.piperis albi,SC nigri,fpumx maris,ana drac* 
Virj.aloes fucotrini,fpic£ nardi, gaf.ana drac.iirj.&. 5. 
rin5i.bellirici,anadrac-irj.numcrus 
cerantur &C cribellentur SC molliantur:8C fiant liefeu 
Vinodl aquafccniculi. Er ad eandem laudat Alcoa 
timfief viride didu m in fcabie, <Sd Jief de vitriolo in 
pilis additis* In duris vero 8Cantiquis lecundum 
Auice.eft melior cura denudatio vel eleuatio feufe-- 
paratio. SC proprie quando eft lenis denudationis, 8C 
eleuationis.Nam 
tum, vtipfe dicit.oC modus eft duorum modorum 
ac trium, qui vult maculam adipofam numerarem- 
ter vngulas,vt fecit Albuca. Primus modus efteu 
ferro, SC eftfccundulefum q> aperta palpebra <p non 
vngula per medium cum vn 
co:& extedatur fuperius:SC fi fuerit nccefiarium ad- 
dere fecundum 8c tertium vncum,fiat:&l ipfafufpe- 
fa mittatur fub ea lancea aut pluma fubrilis, aut pla- 
na qux tutior eft. Er,fi eftneceffe,fiat in vngula fora- 1 
mena latere, per quod ingrediatur pluma: & cum ea 
excorietur, SC feparetur leuiter &lingeniofe. Etpoft 
incidatur cum forpicibus cauendo membranam: SC 
proprie corneam, vt didu eft, SC carnem lachryma- 
iis.Deinde diftillctur in oculo fal £C cyminum niade- 
fadum,vt nonincarnctur.& fuper oculum ponatur 
albumen oui cum pauco oleo, vt oculus non apoiix 
metur:erpatiens incitetur, vt oculum moueat,vt no 
inuifeetur: 8C fic per tres dies bis,autplus remutetur* 
Poft autem curetur q remanfiteum liet fupra didis 
8C clarificatiuis mcdicinisqux dicenturin maculis. 
Secundus modus eft cum pilo de cauda equi: aut cu 
ferico.& cft fecundum Albuca. &C. Auicen. qui etiam 
modum ponunt prxdidum, quem modum depilo 
acceptat Halya.& Alcoatim,etBrunus.Et eft qaper 
ta palpebra et eleuata vngula cum vncuio 
cationisvel cum filo in medio eius cum acuimpofi- 
to 8c ligato imponatur non per idc foramen, fed per 
alium aliquantulum fubtus pundum fili ligati inter 
vngulam 8c membranam: quia aliter laberetur vn- 
gula aligamento.imponatur inquam pilus: aut feta 
cum acu fubtili modicum incuruara.Etpofteacapie- 
do pilum aut fetam per duo capita,excorietur vngu 
lafubtiIiter,primo verfus pupillam .‘deinde vcrfusla 
xhrymale:8C poft vtdictum cft, cumforpicibusinci 
datur,3C vt didum in primo modo,procedatur. 
Tertiusmodus eftcuraforrjs, 8c eft Albuca.pro- 
prius in vngula adipofaacceptatus a multis in rafio- 
ne macularum , vt in eisinfra dicetur. Qiiomodo 
autem caro in lachrymali, 8C fuper coniundiuagene 
rataremouetur,iam didum eftin palpebrafupra^ 
T>efcbeh 
C i i fecundum Auicen.eft panniculus 
oeoei inoculocxinflarione venarum ciusapp 
ti u m in fup er ficie co m'undiux 8C cornex. Et i n rcr £C' 
xcuramiprarumeftapparenda:fi'cutncbuIafuniOia' 
8C eft cum pruritu,lachrymis,vlceribus,& palpchn 
groffitudineetfcabiofitate,ac etiam lucis offenfi°n<;' 
8C eft vtdiciripfe Auicen.duorum modorum» 
dam qui venit per venas interiores: quidam p 
teriorcs. Cuius caufa eft capitis repletio, dcdeh1 
tas oculi, vt etiam dicit* . j 
0 ' 'C febel per defcriptionem datam» 
OlgmncatLir e-us matena dcfignatur& modusp 
ea qux didafuntin Ophthalmia, Quando enim d^ 
lefusapparentin oculo & drcufercnrrjs vcnxgr° , 
fae, 8C rub.dolor in fronte 8C fupcrdlrjs, 8C vidc^\ 
quodammodo pannus incorporatus cum palpch1^ 
tunc ftgnificatur q? venit ab exterioribus. Quan^ 
autem venx 8C circufcrentixnon funtita rubeae 
adeft fternutatio continua, SC proprie quando vd 
folem,autlumen,& doloremin profundo cum Pu 
fatioefentit:tucfi'gnificatur q? venit abinterioribllj' 
T /diVnfn*» Pervtdiducftinfcabie,q?fcbj' 
Ilia atlir ctfcabieS5graueS(3£ manfibilespafii^ 
funt& vix curabiles. Et per Auicen. dicitur 
bel eft ex aegritudinibus haereditarfjs qux hxredi£an, 
tur:& de vno ad alium permutatur. 
peripfum (p pleriiq? accidit in febel q? pupillae m 
rantur, 8C villis q omne quodfupcr 
ponitur in eo,infertaeftuationcm dC nocumentu*11' 
r . febel duplex cft regimen, vniucd3 
1 n curatione Je g, pardcuiar€t Vniueriale de 
ta, 8C purgatione,3C diuerlione materix, didumc 
in Ophthalmia, 8C in vlceribus oculorum, in fcab1 ’ 
& lachrymis: ad qux capitula oportet recurrere pv 
Particulare completur 
dum eft de vngula, excepto q? quantum ad 
nas Auicen. Alcoatim 8C Azaramus comcndantt3/ 
quam expertum alcofolfadum ex corticibus oV°t 
rumrecentium gallinarum.x.diebusin acetotcH1r/ 
ratorum: 8C pofteain vmbradeficcatorum & tdl° 
rum 8C cribratorum, vtfiatalcofol. Ad eadem 1 
tentionem laudauerunt omnes fiefru. viride ruftcl > 
dCiief de vitriolo dida fuperius. Etpul.bafilR0?f 
vtilisfebel,SC vngule,fcabici,etlachrymis.Cuius 
ma fecundum lefum, Red.piperis, 51115. 
citrinoru,indoru,remotis olfibus, ana drac. v.al°y 
fucotrini, drac.i.&*5. fpumx maris, 
drac, gaf.ana drac.iirj.falis amm0/1*. 
cijdrac.i.medicinf teratur, 8C cribretur,6C eisud£ 
D e aegritudinibus corne £, quae decem n umerd tt 
tur. E t primo agetur de maculis. 
t' cornexetiam multxfunt, ( 
Aegritudines de aliquibus dldum cft fupra^ 
defanie retro corneam, debothoribus-.ulccribt15? 
pturis.Dc maculis autc 3C cataradishic dicetur. 
tcliigendum tamen q? macula quam lefus uoc* 
thor, eft quodammodo genus ad ueftigium, fctI C(C/ 
tricem,punctum,albulam,& nebulam,pannum* 
lam,feupcciam,quam uocat ungulam .y 
Beneuenutusflofculum niuis,fquamamfeui^i^1 v 
lam3autperiam3 parum differentes:nififecuu^11.. DE DECORATI ONE 
70 
rje m,nus.Sunt enim omnia albedines quedam fi- 
ne COncauatione dC notabilieleuationeincorneage- 
ja atae‘Quaequidem maculse aliquoties fupra pupil- 
t 111 exeunt:& tunc nocet vifui. Aliquodesin circui- 
ea C°rn53c* tunc non multum nocent. Et quaedam 
um iunt fubtiles, quae non tranfeunt fupcrficiem 
fc ca?2clua?dam v ero funt groflae, q uae p ri m u m au t 
undir corticem traricunt:& quaedam funr planae: 
£, flnaedam quodammodo cleuarae Sc bothoratae:ac 
*ricis cflet aliqua materia in durata, & infiltrata* 
earum uncPr‘minuoe5 vtapoftemajVuf- 
Cc nus, SC percuifio, frigus, calor ex- 
iuus. Antecedentes funt humores groffi in oculu 
te Ccndentes. Coniundavero caufaipfarum eftma 
la mloco inuifeara 8Cindurata:aut cicatrix quae 
t confolidadone viceris in loco rcmanfir.Ex qui- 
l,sappareCq? duaefuntfpedesiftarum macularum, 
Ila pedalis 8C telaris:aliacicatrizalis. 
Sl’gna macularum Cunt ™anJfefta cx Pgfernria 
lingulanu:quia maculaefunt 
traad differentiam cataradarum,&faniei,etalbe- 
nis cryflallinae, quae funt retro corneam: albae fine 
ncauatione ad differentiam vlccrum 
ficutfuperiusdidumeftde 
ceribus oculorum, vlcera corneae funt alba,coniu 
Et etiam funt fine clcuatioe notabili, ad 
1 erentiam bothorum alborum,qui funt clcuari,<SC 
* puftulari. Signu q? materia defcedita ce 
nro,eft apparitio quarundam venarum quae defee 
Untper coniundiuam adipfam. Signum autem 
|lc dcatrix,habetur per formam oblongam,8C per 
c CUs5& per ea q uae praec efferunt. ludicatur qp ma 
fl~C^CamZa^eS 5 vcin vlccdbus didum cft, non 
funtdeleridmmo dum magis rodutur, magis po 
eaaugmentantur. Amplius maculae antiquae, 8c 
t Pr°uedis, vt ponit Alcoatim, 8C quae corrupe- 
nuubftanriamcornex: non curantur. Membrum 
hc)IlTl e^^P corruptum non generatur 
mogenie:fedhcterogenfe:&l peralienam fubftan- 
fu 111 ‘Vt etiam didfi fuit. Decorari vero 8C tingi pofi 
nbvt dicetur. 
•In curatione macu^arum uo funt regimina, fci- 
licet vniuerfale,et particulare. Vni 
edale de diaeta, 8c purgatione fietfecundum q? di- 
apoftemadbusfrigidis,dC dicetur fradmin 
taradis: non obftantc q? lefus dicit, q> purgatio in 
necneceflitatemnifiocu- 
calefieret:qcfleuitcr contingitin maculis venatis: 
■ rurn materia a cerebro defccndir. 
lis artICL,late regimen in ea quae recens eft, &fubti- 
Yt^c°mpIeturlabendo & abftergendo cumlingua, 
d'niaC1Unt: mulieres, Jiutfecundum Auicen.&T Alcoa 
'tUr j,Vc°culusfuffumigetur cum aqua calida,& vta- 
C°5 c°llyr«zetur oculus cu aqua papaueris 
CUsl centaurea minoris miftiscum meile. Etfuc- 
»0 ,n§Uae pafcerinac(quam Diofcorides vocat poly 
ift0 vulgushirundinariam)fadtmirabiliain 
©U p* vt rdoniusrefiatur.Etpuluisnabadnus, 
»ia 111 facit de zucha,candia aut caffati- 
° Pred°fus, nam mollificat Sc abftergit 
vocatur cIarificariuus:6C 
•forta°mif«tur cfi fumo ligni aloes, efl: multum co- 
'CoJ|a cum eo mifceatur fpuma maris,farco 
jOC ftercus muris, vt facit Rafis:eft magis abfter- 
fiuus. HcJefus ponit cum eoVordces ouorum pr$pa- 
ratorum,vt docet. Et illa roia anglicana 
Iot$ partes duas,floris aeris partem.i. terantur contri- 
tionevltima: &ponanturin vafc seneo mudocum 
vino albo, 8C fucco rutae. Si chelidoniae, 8C dimittan- 
tur per diem,& nodem:dcinde cum panno diftillan 
do coletur.& fietaqua, quscin oculisponatur.& tu- 
tiaalexadrina cum camphora Sl modico de 
dC pipere dC miftaab Acanamofi lauda- 
tur. In macula vero grofla 8C antiqua fi fuerit ve- 
nofa, confulirur quod praemillis vniucrialibus, col- 
liganturillae venae: & fuper coniundiuam incidatur* 
3C reliqua fiant quae dicta fimtin elcuatione v ligulae* 
Etpoftea etiam aliaegroflaein quibus non fimt vene, 
fortioribusindigent medicaminibus. Quare oportet 
q? primitus mollificentur cu cuaporationc dccodio- 
i nis paleae hordei, vio?, chamomillae,meliloti,malua- 
rum, 3C fccnugraeci. Et cum aqua dccodionis prae- 
diifrae oculus fomentetur: deinde abftergatur cu pul* 
ifto.Re.olfis fepie, drac.i.cin£i*al.drac.5.pipis,fcrup. 
i.fiatpuluisbenefubtilis: SC fupra maculam modicit 
cum probalataponatur, dC claufo cumpalpa digiti 
fuper palpebra aliquatulum fricctur. Et oes medi- 
cinae eradicantes vngulam,febel,& fcabiem,funtma 
culis couenientes.Er propter hoc dicebat ielus,q> in- 
tentio tua fit quando volucris eradicare albedinem. 
et bothor,q> polt egreffum balnei vtaris fief viridi dt 
do in Rabie. & poft hoc cofcdionc mufehati. Cuius 
forma minorisR.ftercorislacerd, drac.ifj.nitri, drac* 
v.fpumaeelgagncr, corticis oui ftruthrj,anadrac.ifj'. 
margaritaru non perforatam, turic,coralli,anadrac.. 
rj. et. 5. viridis £ris,drac.i.vfhe£ ,drac.5*mufchi grana. 
1 fj.fijmmamedicinarum.x.tcrantur,& vrantur. Ad 
eandem intentionem conucniuntRafis, S>C Auicc.dC 
Amaram in confedione demaflacumia:&eam acce- 
ptatLanfrancus pretiofam fuper alias. Cuius forma 
fecundum Heben Mef Re.maflacumie, 8C eftuitrum 
male coctum fecundum Dynum: loco cuius accipi- 
tur rafcatura uiridis uaforum ulrramarinorum, fter- 
coris lacerti, fp urnae maris, baurac,zuchari 
ana partes cquales. terantur fubtiliffime,& ponantur 
in unalib.aquae dccodionis 
ri,ana unc.i.tantum decoque quoufq? redeat ad unc. 
irj.conteranturinfimul,& conterendo exicccntur:et 
fiatalcofol, 8C utatur. Etfiiii macula fuerit tumefa 
dio, 3C aliqua materiaindufa;tucin ea coferunt me- 
dicinae quaercfoluuntbothores &faniemrerro cor- 
neamrde quibus fuit didumfupra:& medicinae quae 
1 funtadcataradas:& in hoc habet praerogantiam ba! 
farnus: & fi cum hoc ponatur puluis auri tritgfacitco 
filium Alcoatim in antidotario fuo.Et fimus hirundf 
numconfectus cum mclleeft inhoccertus, ut dicit 
lefusidemconccffit. Et fi macula efl: 
adipofa,ctuenalis:confertradereipfam cumraforio 
uiccpoft uicem.*ut docet Albuca.incapitulo ungu- 
lariEeteftq? aperta palpebra accipias fpatumenfub- 
tilcm,et rade cum eo ungulam uel maculam illam cu 
iubdlirare:dcindeapponecollyriaabftcrgentiaetfc- 
dada fupra dicta.Et toties reitera operationem fuper 
illud, donec rcmouearur torum eius, nili contrarius 
fittibiinoculo dolor,autapoftcma. Ettucprimo cu 
renrurilla.&poftrcitercturoperadodoncc fanetur. 
In cafu autem, in quo prsedictanon conferunt, con- 
fulitur dccoratio OC tincturaper magiftros. Ad quod TRAC. VI* 
D O C* II* 
Icfus commendat lac almarum, &iftuda!cofoI. Re* 
gallarum,acacie, ana partem.i.calcathipartem.j.fiat 
alcofol. Etad idem florum malorum granatorum, 
calcadis, acaciae,gummi arab. anadrac.i.gallarum, 
drac.fj. antimonfj, drac.irj. terantur. 8C fiat ftef cum 
fucco florum papaucris. 
D ccataraftisCT gutta ferena. 
Cataracftacft clU£3CC^am tnaculapannicularisinfra 
c c oculum coram pupilla,quae vifum 
prohibet ex humiditate extranea defeendente in ocu 
lum diuturnitate temporis frigiditate oculi congela- 
ta. Quae quidem humiditas, quia aliquando dcfcedit 
de humoribus iplius ocuIi,maximealbugineo vtin- 
nuebatur in quarto de aegritu.d fy mptomate, dici- 
tur fieri de cauiapnuata: aliquando vero defeendit 
deftomacho SC cerebro in forma fumi feti vaporis, 
& poft infra oculum in aquam couertitur: dicitur in 
quarto interiorum fieri decaufacomunicata.Vtrum 
autemifta humiditas congregetur inter corneam 8C 
Vueam,vtprobat Icfus: vel inter albugineum &C cry 
ftallinum,vtinnuebatGal.quarto vtilitatum, nocti 
1*0 determinare ad prefens. Intelligcndum tamen 
q? catarada fecundum triafuatempora,tria fortitur 
nomina.Quantum adfui principium,dicitur imagi- 
natio fcuphanrafia : quia facit apparere in aere diuer- 
fas res,quae non funt. Quantum adfuum mcdium,di 
citurfuffufio,& aquadefeendens, 8C quodammodo 
gutta.eo quia uidetur infra pupillam,ut nebula aquo 
fa.Quatum adfui finem, dicitur catarada. quia pro- 
hibet vifum,ut catarada mo!endini:et catarada coeli 
prohibet folem* Jpla etenim catarada fecundum 
Gal.vbifupra, prout dicit etiam Auiccn.diuerfifica- 
tur quandoquein quantitate, quandoqrin fubftatia, 
quandocp vero in qualitate. Secundu quantitate ve- 
ro, quia quadocp eft ita magna, q> occupat totam pu 
piilam,&: prohibet totum vifum.‘quandoc£uerono 
occupat nili partem : 3C tuncres videntur diuerfaru 
"formarum,lunares,fencftrar^,oblonga?,& id genus, 
infubftanriaucrofumit diuerfi'ratcm:quiaquandoq; 
cftfubtilis 8C mobi!is:5C tuc videntur res obumbra- 
tae,ac fi pannus eflctluper oculum. Et aliquando vi- 
dentur res fi miles cordis, pilis, mufeis, &C radrjs de- 
fcendentibus&afcendencibus,& lacerantibus fecun 
dum q? materiamouctur.*quandoq,' verocftita grof 
fa,quodformererum non apprehenduntur.Inqua- 
litate etiam diuerfificantur:quia quandoq; eft cineri- 
trina: quandoq; ni gra& ferena. Auicen.vero ponit 
fex varietates colorum cataradarum: quia diuidital 
bam in margaritalem &!gypfealem.Bcneucnufusfc- 
ptemquia addit viridalem. Alcoarim ponitdccem: 
quiaadditrubealem, 8C argentinam,5<: vitrealcm.Ie 
fusponit duodecim:qa addit fimileargento viuo, 
8C liuida. Acanamofis no ponit nili qtuor humores. 
Caufeiftarum «raraftarumI qu«dam funt pri- 
minuae,vtcalus, oC pcrcuflio, fe- 
bris,dolor capitis,frigiditas nimia,& oculi debilitas. 
Quaedam funt antecedentes, ficut mali fumi vaporo 
fi a malis humoribus &grofl]s cibis, & maledigeftis 
cleuati. Quaedam vero coniundae:&: iftxfunt mate- 
riae exiftentes in oculo. 
Signa cataradarum 
ne. Diftinguitur tamen catarada a gutta Cerenatqui* 
in catarada videtur macula infra pupillam, 8C appr<: 
henditur.&ideo dicitur ferena: vel enim fpiritus Vf 
fibilis non venitpropter oppilationem ncrui opti& 
vtin quarto diciturinteriorum: vel ii' venit, cata»*3' 
da eft nigra, 8C non apprehenditur, vt Ben 
teftatur. Signavero cataractarum non con 
tarum,funt conturbatio pupillae,minoratio 
apprchenfioidolorum,etphantafiarum dictarum1*1 
aere. Signa vero diftindiua propter caufam pt,lj 
tam habentur in quarto interiora. Et funt tria in Tu111 
ma. Primum quidem quia imagines quae in cac°' 
chymia ventris fiunt, vtrifque oculis aequali ter cofif 
t i ngu n t: quae vero pr op ter caufam oculi, i n al tero 
lo. Secundo vero fecundum tempus. Si enim rrfi1*11 
vel quatuor menfium aurampliorum fteterit, & n,/ 
hil appareat ncbulofum in oculo, a ventre procet' 
Si vero apparueritaliquod ncbulofum, ab 
nit.Tertio propter periodu. Si no continuatur pha* 
tafia,fedaliquadointerpolatur, maxime pofibof3 
digeftiones&C aflumptionem hierarum, SC fentiu*1 
horaaduentus, mordicationem in ftomachora 
treprocedir.li uero non interpolatur, neque per 
num regimen, nequeper 
compaflionem, fcdfccundil dilpolitionem prop|1? 
fcire oportet haec cotingentiain oculis. Et ad hoc a**' 
ducit teftimoniaquorundam quos curauit periit 
ras in alfjs regionibus. Signa quando ucnitpoCtc&er 
bruminfedum SC turbidum, 
fcotomiae,doloresfortesincapite,ctlaefioncs op#*' 
tionum hcgemonicarum,id eft principalium 
utGal.ibidem.5£in tertio de aegritudine &fympf<7/ 
mate dcclaratperexempla. Judicatur q> gutta fefC 
nanocurat:quiaeft oppilatio nerufiaut materiam3 
Ia 8C inepta adoperandum. Judicatur q> 
qua* non dilatatur claufo alio oculo per aliquam 
cationem 8C comprefllonem, neque fufflationem 
quam,& nihil vidct:eft nimis dura ctantiquatarq1 
re no eft fubfjcibilis acui: neque poteft deponi bc* 
Et fi deponitur, fratim rcuertitur 8C reafcendit. 
dicatur q> catarada, quse cumdilataturper fricadj' 
nem, non conftringitur, fed rcmanctfparfa, 8C 
adhuc formas rerum, 8c non tranfit tres aut 
aut quin que annos, ficut dicit Acanamofis, eft n 
tenera: 3c non eft confirmata. Et ideo 
bilis acui neque operanda: quia non polfet duci 
inftrumento.inftrumcntum enim tranfirerperca,t1* 
ficut per aquam nonbcnegelatam. 
taracta quae eft boni coloris aerei uel codeftini cu fi11, 
dam albedine, SC reducitur ad formam fuam, qu3l\ 
do dilatatur, 8C uidetaliquam claritatem uel translli 
centiam: eft mediocris, 8i latis confirmararquarc^ 
obediens, et fubfjcibilis ad operandum. 
etiam ch cataracta cuius pupilla per fricationem ,lCf 
per fufflationem, neque per alterius oculi claufi0*1 J 
nondilatatur:noneftacccptabilis.‘quia eft cum °P 
latioe ncrui optici: & pofito cp deponeretur, no m . 
retaliquid. Judicatur per Beneuenutum, q? ea 
cta nigra ferenata 8C citrina, 8c cuius pupilla eft 
dilatata:noneftIaudabiIis. Judicatur per Alcoa*3 { 
q? cataracta quae fucritin homine habente oculos 
los, aut habente dolorem in capite, autin ocufiSj 
tulfim,ucl fternutarionem, uel rheuma, ucIuom,r 
aut aliquam infirmitatem moleftam:non eltop^3 DE DECORATIONE 
re? fUiaPerftuIum eftdccomodone accidentis, 8C 
c°ati10ne catara<%‘ Judicatur etia per lefum et AI" 
e&],CP catarada,qu3efueritacafu,etpercuffione, 
fufi la,Jdabilis:quia humores oculorum funttranf" 
r']°luti‘ bddeo P°fi depofidonem parum aut 
qu- Iiacnt. Nofecureste in opere cataradarum: 
lj0 medicinae in eis parum proficiunt; SC opera" 
eftbl!111 acu fatis deludofnprsedpue quando non 
o e nc fndicata. Pr o p ter p ri mu m dici t Ga l. i n quar" 
cinar~1f f:> PrOrni^0nesomnIum ipfarum medi" 
d0 riI'jUnt magnae:operatio vero ipfarum aliquan" 
fer /luidern nulla: aliquado valde parua.propter huc 
f0 °!?em omnes valentes viri operationem cu fer" 
q, °r^us Judicatur tame per Auic. 
*Hea uccurrhuraquae, in principiofui confert 
(Ja ni e n: & hoc p r ob a t p er h o c, q> vi di t i n qu o " 
h°mincde his qui habent memoriam &intel" 
: 9U1 curauitfcipfum cum euacuationibus,& 
liu lnent*a,ct adminiftrationecollyriorumfubtilian 
r^ofiiendum.quando autem eft confirmata, 
eft coueniens,utdidr,nifi cura cuminftrumcto. 
congruum ad deponendum cataradasde" 
eK !eclarum^erenum5qufttum, feptetrionale, no 
5lai°nale,vc didtlcfus, hora tertia melis Marj uel 
r*nt u”S 5 vt didt Acanam°fis * eo quia tunc non 
cs 3 neque tonitrua, neque caliditates,neque 
inftrume 
H1^,CUm cluo cPonitur catarada, arabice dicitur el 
es & f>ladnC acus* Et debent effe mediocriter fubri- 
°nSaeextrarnanuhntim ad longitudinem vn 
SC manubrium debet effeleue,aptum 
t0 |1C€C Eeneuenutus eas eligat de arge 
Acanamofis de auro:plus mihi placet de bono 
v 0 tradabiIi,6<C non fraugibili. 
cataradaru duo funtregimina, vni" 
uerfalc videlicet et particulare. \/7ni 
efeShnen habet diaetam,8C euacuationc.Dieta 
- Um uP^ex*vnaante confirmatione, 
cofirmationem 8C operationem cum ferro. 
e3-utcm confirmationem fiquis vult eam curare 
fc0ri 1Tlcdicinis: oportet q> teneatbonam 
bns Unireglmeninfexrebusnonnaturalibus,8<: tri" 
hejf n°n nccefiarrj s, quae fui generalitate funt illis an " 
declinantes ad caliditatem cum 
• °ne: vceftaeD dbus3 potus,inanitio, 8C 
5ccic/1°5P°mnus5 v*giha,motus,6£ 
obuiatl° rcru,n ab extra,balneado,SC ad 
*ftf,? ad lunam ftatio: haec enim funt res a quibus 
l*rnP°nibiIe hominem egredi in toto tempore vi" 
Verum quia de ordinationeiftarum rerum 
p,n adiftum cafumpraecipue quantum ad ci" 
V0 affecit libellum fpedalem de fubtilianti dicta 
niagifter Arnoldus etiam fecit de hoc tra" 
egoproilluftri JoanneRcge Boemiae, 8C 
°cd°miniphyficiinhocfunt vocandi: 8C fatis 
Krd.?deh° cinapoftematibusfrigidis:de exqui 
hjm lnatl°nefuperfedco quantum eft deprefenti, 
*l*kiftaTlatarrien dlc° cauendum a dbanjs,qu£ 
Strera^re»atProPdctates*QyarLIni Pr*ma 
tl,s ab ,0roncat:em et cruditarem, vt fanguis genera" 
vap0 ‘sfnon ntphIegmaticus:Secundagrofflricm et 
CaPUt; vcn°n offendant fromachum, neq^ 
crtla <-ft,conftrid:ioneni:immo laxent ven" 
Materiam vicepoft vicem non continuent. 
Etpropter hoc frigidus 8C humidus acr,& panis cru- 
dus, 8c azymus, 8C legumina, caules,cafcus, fruAus, 
carnes 3C vifcoi£,& pingucdo:Infuper pifces, 
SCpotus aqueus, turbulentus, crapula, 8C indigeftio 
eis acomunitate medicorum inhibentur» Rafis tame 
inipedali dicit, q> acuta quoque ficutccpe,etallia, fi" 
napis,8C eruca atque porri,nocumctum in capite ad/ 
ducut, 8C oculos obfcurantpropter caliditate quam ■ 
habent vaporofam, vt Auenzoar dicit. luuantau 
tem tales abfiinentia maxime ferorina, etfobrietasin 
potu, 8C vfus fceniculi de quo dicit Democritus,vc 
Auic.teftatur, q? reptilia venenofa caecata in terra tc" 
porehyemalidum egrediuntur de cauernis in vere, 
comedunt 3C fricant oculos cum ea,& recuperant vi 
fum.Et comcftio herbae adii.quam credo euphra" 
giam,in hoc mirabile datiuuamentum,utdicitHebc 
Mcfue:<3£ brodium raparum in quo columbi abla" 
tis capitib us fint decodi, laudatur ab Auenzoar ex" 
perta,& hepar hircinu affatum comeftum, 8C liquor 
collyrizatus valet in humiditate vi 
cinanteifti cafui,vtin miamir, 8C vndecimo medici" 
narum dicebat Gah Etfilardatur cum pipere longo 
8C fale nitro, melioratur eius effeftus fecundff Auice, 
Et exercitare oculos in legendo literasnon fubtiles, 
etinrefpiciehdo quid de picturis,proficit et corrobo 
rat vifiim,vt dicit Rafis. Etfubmergere oculos aper> 
tos in aqua dccoAioms croci confert, vt dicit Auen * 
roar.&C probatum cft miro modo.8£ ficut Aui.apep 
tis oculis ingredi dC fubmergi in aquam claram viri" 
dem: 8C itare per horam in vifus cofortatione laudat 
propricin iuuetute 8C aeftiuo fupple temporeffta ego 
in difgregationeaquaeidem, duntaxat q> aqua no fit 
frigida, 8C fit in vafe viridi, aut citrino; 8C inipicerc 
fortiter in oculis afini fylueftris difgregat aquam, vt 
dicit Auenzoar. 8C fpeculff de chalybe laudat ad hoc 
perfpectiui.Etmagifter Arnoldus dicit, q> herbarum 
viriditas, aquarum paruietas, gemar um pretiofitas, 
intuitumrefodlIant:5d per confequens aquam dige" 
runt 8C refoluunt: 8C fricatio pedum, 8C lotio capitis 
atque pedinatio, materias ab oculis 8C a capite eua-* 
cuant,& diuertunt, vt idem dicit. SC frequens infpira 
tio pueri,quifemefceniculi,aut aliquodacutumma- 
fticauerit,inocuIisaquamdigerit 6C confumit,vtdo 
cetexpcrietiamanifefta. Vfus vero feminum fub* 
tiliantium aquam confumir 3C difpergit,Etideo dra* 
geta confulebatur per Thadeum de femine fceniculi, 
anifi,ameos,fiIerismontani,£in£.cubebarum.gaf.pi 
peris longi, nucifmuf.radicis chelidonie, euphragiae, 
rutae, betonicae, hafceregic, 8C id genus.Et de his pO" 
reft fieri puluis aut cleduarium. & vti mane 8C fero 
modicum fine potu* Euacuatio autem fiat praedi" 
gefta materia cum aliquo couenienti 3C approxima" 
to cum hierapicra,aut pilulis cochrjs fiue aureis. Dem 
depurgetur caput cum pilulis diacaftoreis diffbluta 
vna cum fucco mai oranae: 8C hoc eft quod Aui ce. di-r 
cebat. In praecedentibus vero aquam, oportet vt in" 
cipias 8C corpus mundifices,& propriefolum.Dein" 
devenias ad mundificadum caput cum gargarifmis 
6C caputpurgijs,& mafticadonibus. Et oportet vtil" 
lud fiat frequenter valde fecundum q? dicit. Na feri" 
ptumeft patienteminoculis a diarrhoea accipi bonu 
eft. Regimen autem quodcompetitincataradaco 
firmata,eft q? in cafuin quo eritfuipitio,q> non fuerit 
b ne firma, vcatur pifeibus 8C c$pis SC alhjs;& alijsre TRAC. VT. 
D O C. IT. 
busprohibids fuperius.vtin eaaddatur, SC firmior 
fiat, et hoc eft etiam qcPdicebat Aui.& quado volun 
tas adeft,ut fiat cura cum inftrumcto,pcrmitdtur ha-- 
bend aquam, vt nutriatur pifeibus recentibus 8C d< 
bis humcdatiuis:deinde fiat cura. Sed regimen qcf 
competit poft depofidonem cataracfi^,eft quies,file-' 
tium, 8C obfcuritas.& iaceatin ledo capite eleuato. 
6C parum comedat:dC quae comedit fint mollia, quae 
nonindigeant mafticatione, vt pulmenta, ouafor' 
bilia:& aquafitpotus eius, vtdicit Icfus, aut vinum 
acerbum,ut Alcanamofis. Particulare regimen in 
principio antequam aqua fit congelata, fiat cum 
dicinisfubtiliaduis,incifiuis, 8C confumpduis.Etind 
piatprimo fecundum Auic.aleniduis, ficutfccnicu' 
luscum meile, dC oleo.8£ fi oleum elfetbalfamus, ef- 
fetfpes inillo.&l Gal.in miamir.8G14.thcrapcu.ap'' 
propriat collyrium de myrrha, in quo recipitur liba/ 
notum,galbanum,crocus,8£ fimilia. Et Rafis com 
mendat collyrium dcfcllibus.Re.fellis gruis, accipP 
tris,aquilae vel hirci, Vnum vel duo vel plura in va' 
feaenco deficcatorum partes decem, colocynthidos, 
ferapini,euphorbfj, ana partem.i.teratur: SC eft aqua 
£ocniculi,& rutae fiat collyrium. Ad eandem inten 
donem didat Icfus fiefquod Re.fellis vaccae vnum 
numero,alfaefccdde,drac.i.balfami,drac.5.diirolua' 
turin vafe vitrco,& permittatur deficcan:et fiat fief, 
Etad eandem intentionem valet fief burud defucco 
rutae 8c farniculi 3d bafilicon.&aqua magiftri Petri 
Hifpani,8C omnia talia,qii£ vifumacuut et cofortat. 
Regimeauteparticularepoftcpcataracfta eft confir 
mata 8C bona, 8C fubfjcibilisindicara»: eft q? clyfteri-' 
zato patiente 5C phlebotomato, fi videtur expedire, 
&C conftridis temporibus, SC fronte cum aliquo 
plaftro conftridiuo,vtaIiquaoccafionenon mouea 
tur humores,neque defccndant ad oculos: 3C ipfo it' 
iunoexiftente, &C confolato,fano,omnialiapalTione 
priuato, die pulchra, in tertfjs, lunacrefcentc, non in 
ariete peragrante,altero oculo ligato,confutuatur in 
loco bene claro a parcelucis, fuper fcamunum bene 
firmatum equitando, retro ipfum fit bonus mini-' 
fler, quitencat fibicaput benefirme:Ettunc opera-' 
tor poftquam mafdcaueritfcmen foeniculi, vel allia. 
Vel aliquod acutum coram patiente, 
culum altius patiente in eodem fcamno, renendo pa 
cientis manus fubtus genua ciufdem patientis. Et ope 
rator amplexetur genua patientis cum tibrjsfuis: SC 
cuncapcriatur patienti oculus cum altera manu: ope 
raturenim dextrum oculum cumfiniftra manu: 8C 
finiftrum cum dextera: 8c aperto oculo infuflet in 
co ter vel quater, vtcatarada motum cum calore 
recipiat. Deinde praecipiat patienti vt uertat ocu-* 
lum verfus nafum:8£ tencatipfumfirmum. Ettunc 
in nomine domini intromittat rctornando acum 
per medium coniundiuae, deuiando venulas ipfius, 
impingendo Sc perforando intus quoufque 
cipiat acum effe in vacuum : 8C poft vertat acum 
verfus corneam : dC quando videbit acum intus per 
corneam, impingat eam vfque ad medium pupillae, 
&C aliquantulum plus:et tunc quodamodo plicando 
catara<ftam,reponat8£ trafponateam inferius. Et hic 
tantum eam teneat cum acu quantum diceret pater 
nofter ter; aut vnum miferere.et fi catarafta refurgit, 
toties eam cum acu capiar, q? inferius remaneat.Ca'* 
uendo tamen de dilatatione vueae8C tadu cryftalli" 
ni* Et poftquam bene firmata fuerit, 8C non refargtj' 
extrahe acum, voluedo ficut eam intromififti: &cUt 
ad extolledum artem tuam, obumbrato oculo cu^1 
capudo fuo oftendefibi fignum folum femel, Si 
cas quid eft.3C tuc deo benediAo,ponatur fuper o& 
lum albumen oui cum cotone:& ligentur ambo 
li, vt vnus alium non mouear,& 
caute ad propinquum le<frum,et vt eft di 
tur.Prima die nihil comededo.Et no remutetur VW 
ad craftinum, vel ad tertium diem ,vt dicit lefus* 
tunc remutetur vt prius. 3C fic bis in die, fine 
aperiatur ocuIus,remutetur vfque ad nouem dies» 
tunc lauato oculo fuauiter cum aqua frigi da, paub 
ne ad luas redeat operationes. 8C fi cataraAa relurg* 
rctpoft primam remutadonem 8Cfedationem lab° 
ris,iterum deponatur fi eft polfibile per eundem 
men:8C per eundem modum. Idus autem 8C Auict' 
eam tranfponerc praecipiunt inter corneam 8C 
quod eft mihi, 8C Alcoatim,8<l Beneuenuto difl*cl 
3C aliqui ex Graecorum antiquis, vt recitant Albuca' 
dC Auic.faciendo foramen fubtus corneam curti* 
canulata, eam fugendo extrahebant:quod nonblp 
do,quia forte cum acu egrederetur albugineus,$1 
fet error nouilfimus peior priore. 
De aegritudinibus aliarum particuUrum intrinfccd* 
rum oculi,cy quibus proucnit debili= 
tatio,cr nocumentum in uifu. 
t -p, et nocumctu in vifu a particulis int,',,t/ 
1 1 fecis prouenitvno modo a mala difp^ 
fitioncpupillae:quianimisampla.&l dicitur ab A11* 
alintifariquae femper eft nodua.vt dicitur in 
de aegritudine 8C fymptomate: autaliquando eft 
mis ftri<fla:8£ dicitur conftricftio, 
datur, poft vero vituperatur, vt dicit ibidem. 
doypuenitcaufahumorisalbuginei:quianimisg1 j 
fus,autfubtilisinfubftantia,autalteratusincolori' 
hoc efteaufa multarum phatafiarum fimilium fuv, 
fionibus.Tertiocaufacryftallinipropter eafdcit1 
fpofitiones^utpropteripfiustranfpofidonc.Ql 
to caufa vitrei, propter etiam eafdem difpofitic»11 ,Jf 
Quinto caufa fpiritus non quia multus, &C fub*1 a 
etenim tunc longe fubtilia videt 8C 
paucus & fubtilis, 8C tunc difeernit prope:8C 
det longe: aut quia grolfus & multus, 8C tuncl? 
videt,& male difcernit:aut quia paucus 8C 
tunc neque longe uidet,neque longe difcernit:pr y 
leguntur in quarto de£gritudine&lympI:0 y 
te.exgroifitie humorum Sdfpirituum 
<£tylops,quae eft male videre poft folis occafum?u a 
cit Rafis.propter autem fubrilitatem 8C jj 
aliha,har,quae eft videre de nocfte, 8c non de 
cit Auic. Sexto modoprouenit nocumentum 
pter ncruu opticu:quia e dyferafiatus vel 
pf r iftarum difpofirionum aliquoties 
U a uatainfubftanda particularum 
Aliquando comunicaraa capite vel ftomacho 
vapore toto.Etfunt vtplurimumrepletionale 
proueniunt a crapula,indigeftione,et a cibarii5 £ 0 
fis, 8c ventofisin cararacftafpecificatis, & ador*1* $ 
ne nimia, maxime poftcomeftionem 
a dormitione capite toto calciato,- 
ga mora in tenebris, 8C a vento frigido,fumo3pu d 
rc,8C confimilibus. Aliquoties fune inanitioni DE DHCORATIONB 
c°ituTKaCaad0nc ventofationc retro collum, a 
?re5^ctu5a^onga aegritudine,abigne,&: ni 
Pedionedaritatis,ctfoIisetlunae,5£ab vfufa 
n! fortium fpecierum,6did genus. 
debilitatis unc notaPat*cnti:^c^exdU1'' 
Cu^tionis kus proucnit,altioris eft Ipe^ 
caa^,s &exquilita ad dominos phyfi" 
ratio COS Pcrtlner:quiain talibus non caditope 
p1QD?lanuaj,s< genere tamen fi debilitas prouenic 
te g/ ei resinanientes, confortetur oculus cum quic 
cibis humedantibus, 8C balneis,&fo" 
tI0^s feclis circa oculum cum aqua tepida 
ad e ‘ Atterit propter res replentes, intendatur 
o.aiT\tenuem: & ad purgationes 
lihUs’ ad clarificandum oculos cum collyrio dcfel 
l0nil Ulum viuentium de rapina, 8C balfamo. NihP 
di(^as Us Srada dodrmae pona hic tria auxilia ad 
fue* Crcs intentiones complendas mihi multum 
riu * . Quorum primum eft Heben Mefue eledua-' 
lo CQ a a icU‘boni faporis,educens fuperfluitates a ro 
nesfer^r°remax,mcacaP1I:e5cofortans vifumj&lom 
d retardans caniciem,&iuuentutem confer 
Oticum myrobalanorum citri. 
m^^lcoriJrn Pu^uei'featorum, SC cu oleo amy' 
cu -um fricatorum, 8C poft deficcarorum:deindc 
depo{Sua Zl,charatatantumlauentur quoufqjfuam 
Uerint amarltudincm, ana vnc.i.turbitalbi 3C 
cinn atI,vnc.j,mafiaches,Iiquiririae,zirizib.giaIangae, 
fea,.uamomidigni aloes, gariophylloru, pipcris,cube 
l<chni5-mac*S5f>^orum ,cae5fe.foeniculi,ana drac.5* 
Vrjc ari tabarzetquartam,j.pinearum purgatarum, 
rne^,S antoraceI difpumati qd5 fufficit.fiatele- 
infeD1Urn^e<^uopofimediamnodem fcmelautbis 
t,manadeCur5u Secundum cftconfccflio 
ti e^>ac^^ens ,n vifinn, 3C conferens tenebrofita-r 
‘^^*,eufrag1?5fe*i'ut^,anadrac.vii.&.5.fifelcos, 
5puIcgrj,zinzi.cubebarum, nucifmuf.ana 
afiiVKCryftalli5 mar»ar'tarum 3 ana drac.rj.fccbra, 
dr^c es3 ferpentis combufii,anadrac.i.&I.5.croci. 
cittg ‘Oalfemi grana, v.panis zucharati: quodfuffi> 
Voc at e^c*fi:tiarium, de quo detur quolibet mane, 
M tertium eft collyrium burud loannis 
fu,^efue & comunitatis, acuens 8C conferuans vi' 
rutae lib.i. vini 
§i} anatorum lib.5. mellis quartam.5.piperis lo 
cs fucotrini, falis armoniaci, ana drac.rj.tutiae 
V/tr^_ drac.i.mifceantur puluerizata in phiala 
ferUc aufolem per tres mcnfes,abrjdatur fcx,etcon 
cui,- r * eandem intentionem funt aqua fceni- 
berbenae, 8C aqus 
hpo v a magiftri Petri Hifpani, 8C cofimilia. Et fi ifta 
ericj^ntj a(i ocularios vitri, aut beriliorum eft ro- 
v ars tertia dc £gritudimhus aurium* 
Aritudines auriu quae paria nocu meta aftio 
npauc^f1U3efaciunt,ficut&;aegritudines oci 
Pr^t vidciicet&grauedincs atqu< 
fy,^aU^tloncs5VCPer Gal.in tertio de aegritudim 
aUn^t0mate lce^acur * funt fecundum eunden 
s Uarco5clu?^aniin proprio organo ipfius au 
l porus neruofus:quaedam in coadiuiu 
P ficulis, funt forame* et anfraccus,et fub- 
ftantia auriculdquaedamin virtute a cerebro dejfcea 
dente. Etifiae aegritudines funcaut fecundum dy» 
ferafias maxime frigidas, vcdicit Aui. autfecundum 
vnionisfolutionempraecipue vlcera. autfecundum 
abftradionem ab intrinfccofacftam ab apoftemate, 
vel aliquo humore vel ventofitate feu lanie, 
ne,vel forde,verme,fcu verruca, autcarnofo vel p3 
niculofo germine fupernutritis.‘<Sd etiam ab extrinfe-' 
co, velutaranca, pulex, autlapillus, fcu nucleus, 8C. 
granum. puluis,feu aqua fubmgrcfla. 
p -l apparet manifefte q? caufaeaegritudinu 
XtiU aurium,quacdamfuntprimitiuae,vtca 
fus,percuffio,& regiminis malitia: quaedam antecede 
tes,vt mali humores vaporofi.CaufcconiunCtcfunc 
res, quaein auribus aggregantur. Ecifta quando fune 
ex natura particulae, dicuntur proprie tales 8C priua- 
tae:quado autem veniunt aliunde, velut a flomacho 
feu a capite: funt compalfionales SC 
&C tales fuum habentlieri, SC facium eiTe, vt de 
lis dicebatur. 
c* /7' aurium quaecuncfe in ipfis quae 
Signapaflionum videntJ c5cauiLbUs auriu 
fiunt, logica non indigent cognitionefin quarto inte 
riorum:que autem non apparent,per nocitumaudfe 
tum apprehenduntur. Nam qui non audiunt paruas 
voces,ncc£ vix magnas:fubfurdi 
furdi perficiuntur : vtin tertio miamir dicit Gal.Qui 
autem apprehendunt fonos phanrafticos,p!uuiofos, 
SC cIangorofosfeuiibilofos:tinnitum, &practcraudi' 
tionc3,fcupermutationcsaudituspariuncur, vcdicit 
Gal.& Aui. Caufaaquafit, defignatur afuisfym- 
ptomacibus. Vt ii' eft ab apollemate, eft cum febre &C 
dolore &extcfionibus &grauitatilnisarq;pulfatiO'* 
nibus, dC alrjsaccidentibus didis fuperiusin aurium 
apollematibus.Si vero fuerit materia frigida : fenti" 
tur grauicas cum frigiditate* Et fi calida:ardor SC pun 
dura:ctantecdfitfluxusfangurs,autfebrischolerica; 
cuius materia afeendit ad aures, vtin quarto 
tur aphorifmorum. Si eft a ventofitate: eft cum iono 
3C tinnitu. Si ab vicere:ellpruritus dolorofus.Si 
ro fuerit a verruca, autre aliqua ingreffa: fcitur per 
patientem,S>C perinfpedioncm adfolcm,trahcdo au 
rem ,& ampliando cumfpeculo, autalioinllrumcn- 
to. Si fuerit vermis:fentitur eius motus infra aurem* 
vel fi fuerit aliud animal,per eius motum fcitur. Lo 
cusfignificatur: quiafecundum Gal.in quarto inte>- 
riorum,fiquidemfoIapatiacur, proprium fonumpa 
ti cogitamus: cum alrjs autem faciei particulis, cere*- 
brum patitur cum eo.Et ad hociuuancfanicas tranfi" 
tus foraminis 8C propinquum tempus 5C alleuiatio 
poli bonas digdtiones 8C euacuationes:addic Auice* 
vt de oculis dicebatur. ludicaturper 
ditas naturalis a quacuncj; caufa ab oppl 
lationefuperficiali cxtrinfcca, 8C illa quae eft acciden- 
talis chronica duorum annorum, SC quae eft ex cica-' 
trice,vel apoftemateindurato: no curatur. Edam 
iudicatur q?furditas accidentalis non antiqua,quae 
quadoq?interpolatur dC allcuiationem habct:pocell 
curari. Praeterea innuit Hippo.in quarto aphorif' 
morum, q> quibufcuncpfurdiras fit, felleisegeftioni'* 
bus fuperucnietibus quiefcir.Inrcll exit autc hoc Gal. 
de accidentali quae fit in febre ex cholerae afcenlione* 
t furditatis 8C nocumenti audit is duplex a fe 
1 neura fignaturregimen,vniuerlale 3C particula-' t r a a vr. 
d o c. IT. 
re. Vniuerlalercgimcn dedia?ta, 8C purgatione, 8C 
doloris fedatione, fecundum q fuit di dum fuperius 
in de apoftemate aurium completur. 
Particulare regimen concernit duo.primum o<flo 
documenta, multum neceflaria adi fram operatione 
complendam. 
Primum documentum eft q nihil particulare fiat 
in aure, fpecialiter acutum SC dolorofum, antequam 
corpus fit euacuatum. Secundum q omnes 
rationes aurium,quae praecipue perucniunt adintrin 
feca,fiant fuauiter etmdolorofe,propter neruum iri' 
terius complantatum. Tertium q omnia 
nentur in auribus,fint tepida, non calida,neque frigi 
dainexccflu. Quartum q fint liquida, vt melius 
intrent 8C euacuentur. Quintu qinieAa nonftent 
infra aurem, vitra tres horas. Sextum q poftqua 
fuerintinicfla,iaceaefupcrpartemfanam, 3C coope- 
riatur forame auris cum lana aut cotone. Septimu 
q nihil imponatur quoufqueimpolitum fuerit ex- 
tractum vertendo fe fuper partem aegram, 8C mun- 
dando cum proba inuoluta pano aut cotone, &ad- 
iuuando cum tufli,& fternutarione,etinund:ioneat/ 
que forti fpuitione. Odauum q medicator auriu 
habeatinftrumentaaptaadfuam operationem, ve" 
lutfuntftila curatiua, &leuatoria, vncinum paucae 
curuationis, canulasfugftiuas:&habeatlanam, coto 
nem,fpongiam, pannumet vifcum,ctcaecera necefi- 
faria ad operationem fuam. 
Secundum q concernit regimen particulare,eft q 
cura localis ordinetur fecundum diuerfitatem cau- 
farumfurditatis 2>C nocumenti auditus. 
De apoftemateO' ulcere. 
o. r furditatis 8C nocumenti auditus fuerit ab 
OlCail a ap0ftemate& vicere,curetur prout diftu 
eft fuperius in capitulis fuis. 
De furditate tinnitu propter humores 
frigidos er uentofos. 
q. in caufa fuerint humores frigidi vclven 
DI autem tofiras, primitusfuffumiganda eftauris 
cu traie<ftono,aut cantila fuffumigatoria, et olla ftri- 
Aiorificfj in quaiubctGal.ponere conliiio Apollo- 
nrj vrmam bonis cum tertiafui parte de aceto: 3C pa- 
rumquidde myrrhacotrita.ddcanna ftuphaedreu- 
uoluatur cum lana, autpanno, vt non offendat au- 
rem:nequc dreuferentias eius. Co munis tamen vfus 
facit fuffumigationem cum vino albo decodionis 
rutae, calamenthi,hyflbpi,fanfuci,centaureae,betoni 
cae,foIiorum &C granorum lauri,ftccchados,anifi,ma 
rathri,fpic£nardi, 8C id genus. Poft ftupham, eligit 
infjccreintraipfe Apollonius adipem an feris, fel bo- 
uis,& oleum laurinum in aequalibus portionibus mi 
ftis. Vfus autem co munis immittit olea calida, ve- 
lutchamomillinum, anethinum,amygdalarum ama 
rarum,coftinu, nardinum, raphaninum, fraxininu, 
& aquam diftillationiseius. Infuper aquam femper- 
uiu£ in omni cafu ab alicjbus laudatur. Et fortius po- 
nit fel accipitris, balfamu, 8C fuccu raphai depuratu* 
Rafisponit 5C Heben Mefuecoccditfief.quodRe. 
pulpae colocynthides, drac.fj.fucci abfinthrj,ariftol. 
ana drac.i.cofti, baurac, ana fcrup.i. 
fiantfiefcum felle vaccino, 8C dilfoluatur quado erit 
necefle cu oleo amygdalarum ainarai ffi Auic,dicit 
q eft expertu. R. caftorei, drac.irj. nitri, draj.ct.f / 
b ori, drac.i. fiat trochif cu fucco raphani.Et ambu* 
re per loca arenofa confert eis, vt dixit Alexander* 
clamare,8C excitare eos cu voce clamofa,eft vtild 
dicit Aui. Vndein tertio miamir,mteliexit Gal.fl?3 
res quae patiuntur dolorem,egent quiete: motu V* 
vehementi & tranfmutarioncin contrariamdifp01 
donem, quae patiuntur furditaccm. 
De furditate propter fordicicm. 
7f „ cum aqua calida mellita. Etcur#^ 
Mollmcctur cum f^lo curatorio: aut intro< 
tanturlichinialinitacum meile, aut oleo chamorfl1 
lae,& pice:auc cum nafturtio de baurac. 
De aqua ingrcjfa inaure. 
queadhoccoferuntfecundu 
tx cis autem c[t vt cum embula vel Canula 
toriapucrorum,fugatur tantu q extrahatur, fic P°*a 
cum oleo amygdalarum dulcium infundatur.AtlCl, 
capite exteriori cotonus, aut aliquod inflammet1* 
SC virtute caloris ignis extrahetur. Autfruftulutf1 , 
fpongialigatacum forti filo immitcatur.&T 
imbiberitquiddeaqua,extrahatur. 
5 D e lapillo uel nucleo ucl bcftiola er quocun* 
que ingrediente aurem. 
Confulit Albuca. 
8C poft prouocetur fternutatio, auttuflis, feu 
cxpuitio,autfuper pedem a parte auris 
cum palma cotufio.Etifta valent ad omne quod 
rem ingreditur: SC adhociuuatelargare 8C traherf * 
rem cum omniingeniofltate. Et fi hoc non valet, * 
niatur ftilusautprobacumaliquo vifco, &impo11 
tur 8C extrahatur: 8C fi hoc no valet, extrahatur 
pincecarolis,autcum vnco lato pauce plication&u. 
fi non poteft, fugaturcum cannula in circuitu 
oleo, 8C cera bene claufa. Si ergo non egrediru1 
illisingenrjsrtunc fellineturad incidendum 
accidatapoftema,autfpafmus.&indfio eius fit 
dum lunarem formam in radice auris vfquc acHaFj, 
dem.Etipfo extrad:o,fuatur:8<: modo aliorum vtV, 
nerum curetur. Si autem fuerit granu, aut resfl 
pofteaingroflatur, vult etiam Albuca. q? fi non P‘ 
teft extrahi cum ingenfjs di<ftis,quod cum aliqu0 L 
tuminefiibtili fruftatim incidatur: deinde cum F*£( 
cecarolis et ingenrjs extrahatur. Et fi fuerit befl*3 
non poteft extrahi viua!cum pincecarolis 8C ing0 
diclis: vultidem Albuca.in diuifionibus, q 
tur in aurem aqua in qua diflbluta fuerit aloe, aut 
cus abfinthrj, aut calamethi, autacetum forte: & 
mortuo extrahatur cum ingenfjsiam dieftis, aut 
impletioneaquae, autimpofitionepilorum, Vt^1 
Brunus,autfaliu£,vt Auicen. 
De panniculo,uerruca,fcu carne aurem oppilante* 
extrinfecus cu fpatumine incide , 
1 “nmculus rflua 
tur cum ligamine:autcum fpatumine fpinofo apy, 
hendedo eam cum vncino, aut cum cauterio a# . 
Ii vclpotentiali. Erpoft imponatur tenta linita L jjj 
vngueto viridi aut cum aliquo leui corrofiuo* y 
oppiladoe vero imrinfeca difficile eft ingenium' DE DECORATI O NE 
73 
Albuca.iubet eam aperire cum cauterio radiali. 
' Ca,JC nc vulneres neruos. 
Vars quarta de aegritudinibus narium, 
§ritudines multae accidunt in naribus qua? 
XJv deftruunt,debilitant, aut permutant adionc 
°doratus 3C refpiradonis: quarum quaedam in pro- 
Prio organo in coadiuuantibus: 
vero in ipia virtute, velutfunt dyfcrafiae, 
Rera,fcetores, attridones,apoftemata, operationes 
umorales, carnofae, polypodales,corizse,fternuta- 
*l°nes,acedamfanguinis fluxus:quae aliquando cau 
jntur in ipfis particulis : aliquoties progrediuntur 
Verum quia maior pars iftarum paflionum 
Petcinetad phyficalcm dodrinam , 8C etiam de mul- 
lIsipfarum eft didum fupcrius:hic non tradabitur, 
dc oppilatione cathefiali,& de fcecore. 
De oppilatione in cathcfun, 
cathcfialisfccundum Aui.eft oppilatio 
, * ano oral,sfeU carnofa,autcruftora inter 
iam nafi& gutturis generata. Cuius fignificado 
,lt:quiafemper vulchomofcreare: 8C quando clau- 
lc°s, non potcft anhelare per nares:8C facit quenda 
voluntatem naufeandi. 
• lUs Cnraftn Pardcular‘s eft fuffumigare, 8c fuge- 
ur<tLlu refaepe aquam decodionis chamo-' 
filiae, meliloti, hyflopi, fanfuci,5d fimilia:& inrjcere 
,nfia nares cum cmboto nafali pilulas diacaftoreas 
‘‘lolutascum fticcofanfuci, aut cofedionem Rafls. 
f k nc hitentionem expertam, 8C ab Heben Mefite 
aceto tribus diebus rem-' 
eratarn cxiccatam, & vt alcohol puluerizatam:8£ 
cum oleo veteri: 8C per naresfadafuffu- 
5C aqua ore repleto, capite retro inuerfa- 
t SC fugantur vehemen- 
donec egrediatur humidiras plurima,quod in 
diebus tribus uicibus fieri conuenit.Ec poft qua- 
hi Vlccrn 08 eum aqua calida eft lauandum.Et ii ex 
I , olor 6c ardorfequeretur, oleum defem.cucurbi 
& caput cum aqua cahdain fundatur. 
y fortior fecundu cum, fi addantur colocynthis, 
g 5"eborus,& cyclamen,&falammoniacum,& co 
JlatUrcum meile gruis 8c urina camcli,aut cius fup- 
Et muftoticSjVt dicit Auicen.indigetdi- 
tu ldo operatione &rafione cumradio:aut fupple 
da*11 n°dato introdudo'fecundum dodrinam 
tarn in vlceribus narium. Et tantum radere donec 
ludificetur. Et quandoque egreditur cum rafione 
de cuius fuma miratur homq:& fi aliud 
fitn fieri, amplietur cum intromflfione tenta- 
h Atilium de gentiana, aut radice acori, vt facie- 
niag,ftcr Petrus deBonanto. 
De faetore anhelitus, 
anhelitus '5“r™Prio acrisexciitis ana 
c nbus SC ab ore. Quae oC ah< 
lunt ° fieptopter caufampriuatam inloco, velut 
ruPt,ones,& putrefadiones vlcerum nariu, 
Quarum,dentium,& membroru propinquo- 
* aliquando fit propter caufam coniundam de- 
legatam aftomacho,cerebro, 8C pedore, vtin quar- 
to de aegritudinibus dicebatur. Significatur autem 
q> venit a pedore , quando fputum eft faniofum. 
a ftomacho, quando non eft continuus, 
fed maior apparet ante cibum quam poft. 
bro, quia ore aquaimpleto percipitur fcctor.Et cum 
hoc eft continuus, 8C percipi turper patientem. 
]wr * ipfius defignetur calida per ardorem SC 
punduram: frigidaperpriuadonem eo- 
rundem. Judicatur q?fcctor anhelitus eft vitupe- 
rabilis, 8C praecipue medico damnofus. Judicatur 
cp fcetor anhelitus propter ftriduram foraminum co 
Jatorrj, eft incurabilis. Etideo fimici, vtplurimufunt 
tales. ludicaturetiaq? foctor anhelitus SC eius 
ccpdoinfimilirudineodorispifcium,infcbribusacu 
ris:eft malum fignum. 
r . foetoris anhelitus duo funt regnnla, 
xn curatione vrnU€rfaie & particulare. Viuuer 
faledcdiaeta, 3C purgatione fiatfecundum naturam 
humorum a quibus proceditputredo.Communiter 
tamen caucndifuntabomnircputrcfadibili, vt eft 
maluspanis,& mala caro,blaenofa,& vifcoia,8£ pa- 
Iudola:«S£ malum vinu, groflum, dulce, &pifces,8C 
Iadicinia:& frudus molles, horarii, vt cucurbitae at- 
que caules maxime, attriplices,& fubftandalegumi- 
num, 8C omniabrodia, oC foppee, 8C allia,8C cepe fa- 
dut malum anhelitum. Bonafunteis omniaacria, 
3C acetoia, velut granata, Paranda , SC acerum, SC 
omnia ficca,vtpcrdices, 8( auiculaeparuae,6<I ea quae 
reprimunt vapores poft cibum, vteitonia, pyra,5C 
coriandrum praeparatum , vt dicit Arnoldus. Infu- 
pervtantur apio, nam fecundum Rafim eiuscome- 
ftio freques omnibus alfjs melior exiftit.Et rami myr 
d cum paflulis mundatis funt ad hoc predofi, vt di- 
cit Auicenna. Etfaluia,& maioranainter herbas ob- 
tinent principatum.Etbone confcdiones velut aro- 
maticum Heben Mefue:quodquafieft roiata noucV 
la: dC bonae dragetaein quibus lemina fint cum acer o 
praeparata dcgarioph.cinnamomo,cypero,ireos,io 
liorum nardi, aliptico, calamo aromatico, citro, fo- 
Ifjslauri, 8C myrti, xyloaloe,fandal.rof.zucha.roC 
in tabula funtpreriofae. Expulfio fuperfluitatum 8C 
fobrietas vire,paruadormitio,exercitium pedum, 
crebra lauario eft ncceflariain hoc cafu. Purgatio cu 
hieris,& cu myrobalaniseftpropria:etphlebotomia 
fi eft neccflaria.Etdiuerfio 8C euaporado cum cautc- 
rfjsfupracoronalem,laudatur. Regimen pardeu- 
lareconcernit occafiones vndehabet ortum. Sifoe- 
tor procedit ab aliquo membro, curetur illud. Si ab 
aliqua paflidne, curetur edam illa: vt fi fuerint vlce- 
ra,autexcrefccndepuftule, aut oppilatio: curetur vt 
inproprrjs capitulisdidum eft. Commune tameeft 
omnibus fcctoribus, mundificare& abftergere, ac 
edam aromatizare nares,8C osvias anhelitus cum 
quibufda appropriads. Et ad hoc laudat Heben Me- 
fue collutionem poft collutione SC fudionem cu vi- 
no odorifero: deinde cu vino decodionis myrti, cy 
peri,calami aromadci,xyloaloes,ro. myrrhe, falis gc 
mz.EtRaf.poitgalia,fpica,gar.Eturinaafinorueftfu 
premainhoc, vtponitHebeMel.& intromiflio ten 
ta^fadaijtcu pul.hierzpic.dra.iiij.calami aromadei. T R A a VI, 
D O a I T, 
myrrh£.gari.fpicf,folq,fquinanthi,darfini,ana drac, 
rj.conficiantur cum vino bono, eft optima,vt dicit. 
Et fi aliud non porefr fieri, pallientur cum pilulis de 
gari.Auice. Cuius forma ana 
vnc.5»pyrcthri, drac.iij.aloes, drac.rj.finapis.drac.fi 
mufchi,camphorae.anadrac.5,fiatpiluIaecum vino, 
de quibus quolibet mane tranfglutianrur duae,& ali£ 
ducin ore teneantur.Gordoniusadditin eis 
nam,bafiliconem,nucefmuficinnamomum,lignum 
a!ocs,Ioco aloes SC ftyracc calamiram, atque ambra: 
ct eas conficit cu aqua rofi Odorem vini palliat ma 
fticario cyperi: Ceparum, 8c alliorum rura, vtRafis 
teftatur. De polypo SC fluxu fanguinis, in de 
ribus eftdidum. 
Parsquinta de aegritudinibus om,cr partili cius. 
QVemadmodum dicit Gal.in quarto de 
tudine& fympromateinpracdidis 
tio particularum oftendir caufas 
tum:ita&inore.Cognofcentibus nobisq?in ipfo 
funt duae principales particule coplentes duosadus, 
ad quos ordinatum eft,lingua uidelicctguftationi,(S£ 
dentes mafticationi:rcliquae vero funr coadiuuantes: 
8C cum hoc adefl virtus eius a cerebro deriuata.Quae 
quidem fymptomata, vt aliarum adionu,rriplici dif 
ferentia funt partirarin adione debilitata,er ablata,ac 
etiam permutata feu corrupta ex aegritudinibus 
miomeribus,organicis,etcommunibusutrique,que 
folutiones funtimparitatis, fecundum magis 8( mi' 
nus varietatis faltim debilitationis 8C ablationis, non 
autem permutationis, vt Gal.& Auicen.& dodor 
fubtilisdeclaratinplerifqjlocis. Quarum 
fae,aliquando funr priuatae: aliquando vero commu 
nicacae,vc de alrjs didum eft 3C dicetur. 
Be degritudinihuslingude. 
n . j. linguaeimpedienteseiusadu, funt 
irVCgntlluinCS dyfcrafiae,vlcera,alcole,apofteraa 
ta, inflatio feu magnificatio , ranula, 8c fubcarnatio, 
fpafmus feu curuatio, paralyfis feu mollificatio, & 
balbuties. Etlicet quamplurim^iftarum aegritudinu 
pertineant dodrinaephyficalfinihilominus quia pro 
ipfis ad chirurgos aliquotieshabctur recurfus: dice-' 
tur quid 8>C de ipfis aliquibus, nonapoftematibus, 3C 
vlceribus, & alcolisrquiadeipfisfuperiusfuitdidu. 
De inflatione er magnificatione lingur. 
'A fi fuerit ex calidis humoribus, fup- 
CjUldem p0£ta bona diaeta SC purgatione 
cum pilulis 
rftarefuccum laducae. Cum enim ipfofolo curatus 
fuit, vt dicit,homo quidam, vt non vitra alio indige 
ret medicamine: nihilominus diuerfio materiae cum 
ventofis retro collum, 8C phlebotomia venarum lin 
guaeconfuetae, funt mihi in hoc cafu. Sivero eue- 
nerit ex humoribus frigidis 8c groffa ventofitate: vo 
lunt Rafis 8C Auicen. q> materia educatur per 
uando cum fricationefalisammoniaci, 8c ceparum: 
6Ccp lauctur os cum aceto. Et fi cum eo iungeretur 
$in$i*8c piper adrefoluendum:efl*etmelius.Etinhoc 
cafu deficcarecaput cura deficcamibus rheuma, efl: 
valde vtile* 
De ranula er fubcarnatione. 
Ranula fecundu obi 
d fub lingua impedienseius aduad forifl* 
ranae, aut alterius linguae generata. Et oportet in cU' 
randoipfam vtexperiatur fecundum Auicen.fip0' 
terit confumicum medicinis flypticis&refolutiui5» 
velut funt cortices granatorum cum origano etfale> 
dragaganthum vftum, 8C hermodadyli mifta cum 
albumine oui detenta fub lingua efl:expertum pr<J 
infantibus, vt dicit. & poftiftaefttranfeudum adf°f 
dora, ficuteftfricatio cumfaleammoniaco;aut cu& 
flore aeris, 3C dragantho:aut cum 
caIidicon:6£ caneatur ne aliquod iftorum ad inferi0' 
ra defeendat. Et fi non poteft curari cum illis, n0,11 
erit excufatio ab operatione manus, vt etiam ipfe <*[/ 
cir.Quam operationem Albuca.itaponit:oporretuC 
aperiatur os infirmi coram fo!e,& 
la: 8c fieft nigra, autfufca, SC dura,& finefenfu:^011 
tangatur: quia cancrofa eft. Si vero non fuerit 
fcdalba,& bene tradabilis.*tunc capiatur 
no, 8C fcindatur cum fpatuminc fubtili, 8C libcrctU 
ab omni parte, SC extrahatur. fi fuperuencritft11' 
guis,abftcrgatur cum ipongia.et,fi eft necefl^po* 
tur £egi quod eft vitreolum: 8c dimittatur opera0 
quoufque fueritreftridus. Er tunc fi operario nocJ 
completa,redeaturadipfam vfqueadipfius cornp . 
mentum:deinde colluatur cum aceto per vnurn 
duos dies.Etpoft dicit Guil.de Sali.cum vino dec°' 
dionis myrrh3ecolluatur,donec fuerit fanatus. 
De fpafino er filo contrahente linguam* 
c r eftretradio & curuatio 
originem,quaimpeditureiusadus. i<{ 
Cuius caufa eft humiditasreplens:autficcitas inafl11 
autligamentum retrahens. 
shumiditatis replentis eft cuacua^’ 
autem vnjuerfaijs & particularis. Vruu£{/ 
falis fit cum pilulis cochrjs. Particulariscum cap 
purgrjs, 8C mafticationibus, 8C collutionibuscufl 
lamentho, origano, finapi,& fccnugroeco,piper£y 
pyrethro, 8C alrjs quae dicentur ftatim in paralyfi* 
quod etiam conferunt vaporationes radicis c°,, 
cum eis quae funt ficut chamomilla, 
chas,& anethum. , 
Curaautem flcc“atis 
medatio, oC refumptio cum 
li cibo:et cum temperaris 
nibus colli S>C capitis cum oleo nenufarino,et vi°' 
cuminfufioneaquaecalidae 8C ladis 8C fimiliurn» 
C j fili feu ligamenti contrahentis linguf ./ 
eftincifio per latitudinem, donec f° 
tur lingua a retentionefua, vt dicit Albuca. SC p° fi 
tur lichynium per aliquos dies cum vitreolo, 11 
reconfolidetur. Et fi dubitatur propter venas, 
fulit Auicen.q? intromittatur filum cum 
getur donec perferumpatur. Autfecundum c 
lium Lanfrancicumraforioargenteoignito incl 
do cautcrizctur. 
De paralyfi er balbutie. DE DECORATIONE 
74 
venit a paralyli:& ab humiditatibus in neruis 
Sc 1 ubftantia linguae i imbibitis. 
Cuius autem cau^3C co 
Ij munis:& cum hoc adefi:fluxusfalP 
,sabfque vouutate: neque direclc poteflloqui: 
vt Gal. declarat in illo aphorif- 
flic* * rauh a diarrhoea maxime capiutur longa. Iu 
j1j-ftUrcommunitcr q balbuties occidentalis praeco 
Indicatur q ficut febris curat fpal 
lT15 ita 3C balburiem exhumiditate. Indicatur 
larn SI7 naturalis balbuties Sc paralylis chronica 
nquani perfeAccurantur: nihilominus in pueris 
111 Pcrucncrintadadolefcentiam, fxpilTimcrc<fdfi- 
cantur,vt dicit Auiccn. 
Curaautem c,usEccrin genere litca,quaeparaly- 
, fiscommunis:nihilominusineapr£- 
v,3m Sc purgationem,funt tres Ipeciales SC potifi 
I Intentiones, vtHebcn Mefue ponir. Primaclt 
yiuerfione materiae. Secundaindeliccadone cere> 
r,‘ tertiain confumptionchumiditatis conium 
* Prima completur cum clyfteribus acutis,SC fri 
Eribus, Sc ventofationibus retro collum. 
nda completur cum emplaftris deliccantibus fu- 
atotum caput cum his quaefunt vclut finapis 8C 
Cus columbinum, milium, 8C fal torrefadfum, ba 
Co pUrb marathrum, piper, gar.& alia quae 
niortando caput deficcantrheuma.SC cauteria fu- 
Caput Sc lateribus SC retro fpondyles colli, funt 
Ethoccmplaftrumfupra collumad com 
rtancjUm neruosprxeipit Halyabb.Reci. chamo- 
*ia ■ meIil°ti, 
0^ls5pyrcthri,fol.lauri,an. drac.irj.opopanaciSjCa- 
SC cu cera SC oleo fam 
letCln°fist emplaftru. Etadeandc intentione va- 
coltino, nardino,ruta 
pi-e°5Sa^0rino? oleum bencditfluminhoc cltfu- 
Er oleum terebinthinae, Sc diftillatio dorfalis 
C c^uc,diftain paralyfi fuperius,eftin hoc pre- 
"Eertiam rem complentgargarifmata SC col- 
lUr ncs°r,s5ac fricationes lingux cum cis quae diccn 
ti0r^ra^Uand° res procedendo a debilioribus ad for 
fub,/Er incipiatur ab oxymelite fquillitico: quonia 
Jy6 §ar§ar,?ancl0* quandoque confortant 
Vqh E> quxfunt licut halhafce, quodeft ftccchas, 
ihq *°pns hortulanus: Sc corticescapparis,pyrc- 
Ainci.&f tria pipera.Et oportet vriflam garga 
fi'car10nern prxccdat cdudio humidiratuphlegma- 
fricando linguam cum eo quodeft ficutfal 
l,°conn,aCUm,&: caepe.Etpoftcacritopera- 
|aer Mirionis melior. Ad eadem intentionem ex- 
f>hle&ScEHeben Mefue,gargarifma quod dilfoluic 
rn.aa§Sregatum in radicelingux: cuius forma 
f)iper°ri^ani 3 Eanfuci, hyflbpi, pyrethri, trium 
Claritu ITl;> Clnnam°mi,coftijfinapis,nigelle:&1 confi- 
•'Urjg r Um °xymelitefquillitico:etrob quod elt vi 
£ranc^*um,etgargarizetur diebus continuis. La. 
ditiae narrat reflituitloquelam cuidam do- 
mundis,8c mcllc,&fex granis cla 
cnpborbrj inflmul in corporatis SC confc- 
u^Ponebat fub lingua parux fabx quanti- 
rauitat medicaminis adparalylim 8C 
Crtl hnguf, Re. falis ammoniaci, pyrethri, fta/ 
§ri3e3 finapis, piperis, acori, xquali menfura. 
terantur, 8C fricetur cum efslinguafubtus, 8C fapra 
in die multoties. Halyabb. iubet eam fricare cum 
hierapicra, finapi,pyrethro contritis:3C acoruslccun 
dum teftimonium Diofcoridis,& fccudum omnem 
modum adminiftrationis,efcmcdidnapropriamol- 
lificationi lingux atque paralyfi: SC laluia, rura,cala- 
mcnthum, herba paralylis, ro (marinus, fe.baiilico- 
nis, 8C cauliculi agreftisfummam in hoc habet pro- 
prietatem. SC detentio fub lingua pilularum fadarft 
cum caftono ,<SC alfafcenda,et terebinthina cft ad hoc 
fuprcma, vt dicit Auiccn. Et ad hoc pilulae diacafto- 
rexappropriantur SC theriaca:& confectio anacarcU 
na per omnes commendantur. Et alfiduatioloquen- 
di,&fricadolinguxcumfalcgemmafcltinat loque- 
lam puerorum, vt dicit Auicen. 
De pajfionibus dentium. 
Partiones dentium 
tis libri regalis diTpofitiois,quinque vel fex,ut dolor, 
corrolio, congelatio,dormitatio, limolitas fcu fceti- 
ditas,cafusfeu co motio. Apolfcma proprie non pa- 
tiuntur, fed rem quae apoftemati fimflatur, vt dicit 
Auicen.& intelligiturper illam corrofio,aut putre- 
do, vt tenet fchola noftra communis. Vtrum autem 
habeant fenfum, dC percipiant dolorem: Gal.in quin 
to miamir,& Auiccn in tertio canonis videntur te- 
nere q lic.Halyabb.dicitexpreife q nullum fenfum 
habentperfe: led ratione nerui qui ad ipfos de tertio 
pari neruorum cerebri delegatur. Et ita declarat fe 
Gal. in fextodedmo de volitate particularum. Ex 
quibus apparet q non apoflemantur proprie, ne- 
que dolent nili ratione gingiuarum et neruorum ad- 
haerentium eis* 
r* r palfionum & nocumentorum den, 
Cau .ac autem tiumeftmaiac0mplexio,etfolutio 
continuitatis,& apoltemata.Qux quandoque,Hunc 
propter caufam priuatam exiltentem in dente,autin 
membrisadhaerentibuscis:quandoqueproptcr cau- 
fam communicatam a cerebro, aut a ftomacho, auc 
aliundederiuatam: 8Citain talibuspaflionibusinue- 
nitur fieri SC fadum elfe* Etiftoru efteaufa triplex* 
Primitiua,vtcafus,ctpcrcuflio,& malitiaregiminis* 
Antecedens humoresluperflui. Coniunda, ipfamec 
dilpolitio in dente facfa* 
C - rp dentium latis funt manifefla. 
Signa palll Omnibus enim euidenterap- 
parctquando perforantur, SC corroduntur, SC nigri 
fiunt, 8C teruntur: aut quando neque calida, neque 
frigidatolerant: aut quando ex altero illorum acci- 
ditdolor, vtin quinto miamir dicit Gal. Et ad hoc iu: 
uantnoccntia,&l conferentia,tempus,&regimeprx 
tcrirum , 3C relaxatio patiens, vtfupradiclumdt de 
gutta. Indicatur q> interpaflioes corporis totiusde 
qua minus plangitur homo, dolor dentium eftgra- 
uior. Indicatur etiam q inflatio genarum in dolo- 
re dentium, eftbonum lignum:eo q fignificatur q 
materia dimittit neruum SC ligamentum: 8C conuer- 
titur ad loca carnola: vt de gutta etiam dicebatur* 
r paflionu dentiu datur duplex regl- 
C mc:uniuerlale uidelicet,etpticulare* 
Vniuerfalcregimeingenere duas habet intentiones: 
vnain vita;alial euacuadoe.fpcdificac cu eo vitaia T R A C. VI. 
D O C. II. 
fex fecundu Aui. Primo quide cp no u tantur putre 
fadibihbus,uclutfuntpifces&ladidnia. Secundo 
<p euitencur res excdfiue etiam 
cipue immediatevnum poftaliud. Tertioq?non 
mafticcnturres durae, vtolfa:6£ vifcofac, vt ficus:8C 
confcdioncs demclle. Quarto q? non vtanturck 
barijs,de proprietate quorum eft nocere dendbus,ut 
funr porri. Quinto cp dentes non curentur exquk 
fite,necp acerbe. Sexto q> fricentur cum meile 3C Ia 
leaduftis. Et fi cum eis adderetur acetum, omni eifet 
complementum, vtdedarauitHalyabb.infermone 
quinto fecundae parris difpofitionis regalis. In pur 
gadocappropriatur hiera,etphlebotomia de 
lica,& venarum labiorum SC linguae, 8C diuerterecu 
fricationibus,Si ucntofis,ctcaputpurgrjs,& 
tione rheumatis, 8C confortatione capitis, vtdiduin 
eftfocpc.& educere phlegmaticas - 
rethro,maftiche,& conlimilibusfaepcdidis. 
Particulare regimen concernit duo.Pr/mo tria do 
cumenta ad operationem dentium nccclfaria. 
eundo operatione ipfamiuxta palfionu diuerfitate* 
Pri m u m do c u m e n tu m eft cp iftc op era ti o n es fu n t 
particulares maxime appropriatoe barbitoforibus 8C 
dentatoribus. Etideo medici ifram operationem di- 
dam eis reliquerunt. Tutum autem eft vt tales 
rationes per medicos dirigantur. 
Secundum documentum efr,cp oportet medicum 
confulenrcm in talibus:cpfciat cpconfilia detiumfe-' 
cundu Auicc.fiunt multipliciter: videlicecper collu-* 
tiones,& per gargarifmata, mafticationcs, 
nes, vaporationes, linimenta,fricationes, 
tiones, cauterizationes,caputpurgia, diftillationesin 
auribus, 6>C per manuum operationes, vt in fuis < 
cis dicetur. 
T ertium documentum efi,cp fecundu Albu.opor 
tetdentiftam elfe munitum deaptisinftrumends,vk 
delicetraforijs, rafpatorrjs, 8C fpatuminibus redis SC 
curuis, dCleuatorrjs fimplicibus, & cum duobus 
mis,tenaculisdentatis, 8c probis diucrfis,canulis,fcal 
pris, 8C etiam limis, <3C multis alrjs in hoc 
opere necelfarfjs ctc. 
Dc dolore dentium» 
SldUldcm or fucnt Cl,,n comunitate alterius 
4U L membri:tunccuretur priusilludmem 
brum. Si autem fuerit propter apoftema gingiuaru: 
purgata materia 8C diuerfa,in primis repercutiatur 
materia calida cum frigidis 8C ftypticis, velut eftfecu 
dum Heben Mefue, re tendo aquae calidae cum aceto j 
in ore,aut aquae rof.au rplataginis. Et fi poneretur cu 
cis modicum de camphora, melius elfcr.Et huius qui 
dem incentionis eft oleum de rofis, aut myrtinu, aut 
omphacinumin orerctetum. Cumaute tranfitprin 
cipium, addantur cum didis aliquarefolutiua, ficut 
eft maftiche, 8C vuoe palfoe. Et fi dolor vehementior 
fieret, addatur cum cis quid opfj, aut aliorum narco>- 
ticorum,fi fueritnecelTc.Incaufaucro frigidam prin 
cipio ponatur oleum rof.cum maftiche:dcinde vinu 
aluminatum: deindedecodio hylfopi,calamenthi. 
Si vero materia tenderet ad maturationem, iuuetur 
cum decodionc vuarum, ficuum, fe.Iini, ac 
„ci:deindeaperiatur: 3C cum meilerof.& vino muii" 
dificctur:fecundumq> didum eft in vlceribus oris* 
Si uero caufa fuerit in radice ipiius dentis,iif4eius ner-' 
uo vd ligameto, 8C fuerit cum 
teria, 8C refoluatur cum eis quae dicta funt SC dicctuu 
&C proprie in calida cum oleo rof.& 
anethino.& in frigida cum oleo debeen, 8C nardin0', 
Et fi fuerit vetofa, carminetur cum decodione cy^1* 
ni,& bacarum lauri,femine cicutae,& galbano,& & 
rapino.Si aurem dolor ille effet fine materia:altcrcfl,r 
calida cum fr igi dis: er fr i gi da cu m calidisin principe 
didis, ct etiam dicendis.Ethumida cum Iale,& alutff1 
ne, 8c gallis affatis deiiccecur: ilicea cum butyro $ 
adipe arietino humedetur. Si autem non clTetrcfrtc/ 
dium cum didis, cauterizetur cum oleo calidiffim0» 
immergedo probam inuolutam cum cotone, autp* 
no in co,ct dend frpifll me applicando:aut cauterii 
tureum ferroignito:aurcuinftrumentis extrahatuiv 
Et quia dentium a multis multe ponunt 
cum diftindione narrabo mihi magis probatas ad lc/ 
dandum dolorem per uiam alterationis 8C rcfoluo 
nts.‘& alias per viam ftupefadionis. Medicine aticC 
dentium fecundum Gal.in quinto miamir,fi'uerepc)r 
cutere quis, fiuc diaphorarc voluerit, 
beteffe. Erproptereaplurcsipfarum cumfortiifi1110 
conftruuntur aceto.Nec ualct quod dicitur, cp a 
nocet dentibus:quia quado mifcctur cum aliquib1? 
calidi^pcrditiliudnocumcntum.Etproprerhoc^ 
cebat Auiccn.in tertio decurationibusjcapitis, cp*cC 
tum erat commune omnibus materfjsTeius enim in' 
neat eius profundatio 8C indfi'o:hoc quidem eftcU111 
adminiftrarur in materijs frigidis, fn materijs autclT* 
calidis non eligatur fupcripfum. Quod etiam in pr!|* 
cipiofimplidum pharmacorum eftprobatum.^11* 
primo miamir, conceflum. Etideo Archig.vd 
rat Gal.in quinto miamir,ponitprimam 
ad dolorem dentium acetum calidum cu galla, in 31, 
teria intellige calida. In frigida vero a quacunque / 
neritoccafion e, 
ter uftoru,drac.xvi.faIis,drac.xi.aluminis uftgdi' 
v.extremitatum organi, ircos, piperis, pyrethri/0 
fti, flnapis,ana drac.irj.fifeleos,hyffopi, 
ana drac.rj. cornu ccruini vel caprini,amomi,veb‘!| 
namomi, ana drac.i.fiatpuluis de quo fricentur 
ces dentium SC gingiuarumhumidarum:non 
ficcarum. Aduerfarium autem ficcis eft,ut dicit. 
fis autem poniteonfedionem medicaminis vale* 
ad dolorem dentium cum calidi cate. 
tulacx,coriandri,fumac, lerium 
dali citrini,rof.pyrethri,camphor3e,omniu,an3pJ</( 
res oequales.fiant crochif cum fucco folatri:& lini 
tcmdolorofum cum vino diifolutoin aqua rofv.f 
Heben Mefue dicit. In materiaautem frigida p0' 
in radice dentis theriacadc , 
forma. Red. piperis,aflxfo:tidae,opij,myrrhae,r3k/ 
rei,partcs equales:conficiatur cum meile. Haty3^( 
bas in caula calidaimpcratacetum cum aqua roQ£/ 
fumac: SC modico camphorae. In frigida accturn 0 
codionisfpolij ferpcntis:& fi cum eo adderetur 
$i.pyrethrum,piper, 8C fal: fortius eifet. 
modus cofedionis de allijs citofedans dolore 
Re.allfj fpicas.v.olibani, drac.i.&:.5.myrrhte,drJ / 
bulliat in vino ad formam liquidi mellis, 8C tep 
teneatur in orerimo teftatur HebeMefue,quod * 
dicit cp fi teratur allium: 8C ponatur in radice p3‘ jf 
manus quae fequitur dolorem e»u ’ Jfrtv™ cft, Auiccn.autem concedit acetum de> 
farhf10niS co^0cyntfiidos,aut ariftol,aut pyrethri, afe 
a't]dam,finapim,corrices capparum,cortices pi 
c^n‘^CafoQugellam,condifi,etfimiIia,& vitellum 
ad*1 v atUm caIidum,8C panem calidum fupra dente; 
y Pllcatum. Sc aqua ardens in hoc cft optimum i SC 
♦is^0rat'0ante cibum duabus horis aut quartior ho 
AuiUmiale m^°’aut cum oleo calcfado laudat 
!ccn.& emplaftrationcm cum his quae funt ficut 
«^anethum,& chamomilla,fe.Iini,atquc 
M c,*Etlaudatetiam fuffumigationes cum granis 
ftp0cyr,thidos, SC granis finapis, Sc fe,ccpa?j& ruta, 
lrnifibus. Et concedit vna cum Rafidiftillationem 
£e^rcclUse fequitur dolorem cum aliquo oleorum 
vclut eft oleum amygdalinum,fambu 
rum,caftorinum,5d id genus. Medicinae aute ftu 
acientcs quae ponuntur in magna necefli tarc, funt 
feCUnc?Urn Intentionem eandem Auicen,ficut Red. 
fiyofcyami albi, oprj,fryracis,galbai,omniu, 
a n r a c; ifip rpcrfs, aftasfccr i d as, ana drac.i,conficiant 
4 r.CUrn,lapa coagulata: SC fuper dentem ponantur 
jes orofum:aut fumatur oprj, SC caftorci partes equa 
diftemperenturrof.&inrjciaturin aurem quas 
Suitur dolorc.aut vinum decodionis radicis man*- 
a§Oras,ant hyofcyami teneatur in ore. SC quandoqj 
ncurinpotu narcoticaphilonium:aur teneaturin 
e Yc dormiendo &quifccndo maturetur 
e9uens edam retentio aquas frigidas in ore ftupe 
c,t dolorem, vt dicit Auicen. > 
v Dc dente commoto cr debilitato, " 
vQyar.doauc commouetur dens propter caufem 
' 1 4U primitiuamcxcafufeu.percuftionc: 
jJcrcluandoqueexhumidiratelubrifi,cante neruumet 
* quadoquepropter ficciratem Sc ca- 
‘yam nutrimcnti:quandoqueproptcr corrofionc 
«vrlrninu“onem 1* Quas autem 
fit SC priuatione nutrimenti vtin fenibus, 
Pnthificis,no curatur.Inalqs vero cum refiimptit 
q adiuuatur. Et cum hoc vitet mafticationem 
durae cum illo dente, Sc minoret locutione, 
Pt^011 tanga 
Y r,COrrofioncni, curetur corrofio. Qtiae autem 
fa^nitacafu SC percuifione, fadaphlebotomia: Sc in 
humidirate mollificantc,purgatione SC edu-' 
numiditatis faliualiscum maftichc Sc pyrethro 
Gal.confilip Archigenis q> ponatur in radice 
01 alumen cum thure,& cinnamomo,cyprefib. 
•q ls,autcm 
dini niac5ana partem unam,aluminis partem media: 
iy atUr fuper gingiuam.Etin alio loco addit acacia, 
tQ*^yfti'da,myr0balanos:etafpergerciubctcuace 
:fiii accrctrochif et fricare dentium radices, QcP 
nVaht,ciim fanis aurea cathenuia, vt docet Afe 
,oipea‘ ’§cntur.Et fi ceciderint,aliorum dentes,aut de 
tUr Vacc3e fabricentur: SC cu cautela ligentur, & 
ti e,stcmp ore longo. , , 
De corrofionc, 
ac perforatione dentium. 
Habet duplex re§bucn. Vniuerfale de diaeta, 
'str€k . * 6dpurgatione,er confortatione 
tl Prput di dum eftin dolore. Particuiare 
DE DBCORATIONE 
laucntur cu aqua ardetc, aut vino decoctionisvtfiuf 
que menta*, vtriufqu e faluise, vtriufque calamenthi, 
Sc piperis, fcu pyrethri. Et poft repleatur cum gallia* 
SC cypcro,maftiche,myrrha,fulphure,& camphora, 
calamo aromatico, alfafcetida: &idgenus,‘fi autem 
iftano valent,bucccllctur cumfcalpro &lima:ctfiat 
fibi via: ut in foramine no retineatur cibus. Et fi iftud 
non valet, cauterizctur:& fi eft neceftc, extrahatur: 
fiedeum cautela,q> foramen prius fortificetur cupan 
no, aut cotoneimpleatur:co quia taliter tenaculascu 
frangerent,Sc radixremanerer.Siautem inforamine 
fuerit vermis, poft lotionem didam, fuftumigetur 
dens cum femine porri, SC cepas, 8c femine 
■mi confecto cum adipe caprino: & fiantpilulae 
libet vniusdrac,& vna qualibet vice ponatur, 
X)e limofitatc cr foeda color atione dentium. , 
c t r r tegimine vniuerfeli abluatur os cum 
■ vino decoctionis menraftri,& piperis; 
Etpoftifto medicamine vtacur per modum dentifri 
crjiReci.oflls fcpiafe, coticularum marinarum albam, 
porccllanarum, fpumc maris,cornuum vftorum,m 
tri,aluminis, falis gemas, fulphuris vfti, radicis ircos, 
ariftol. radi cis canna? adufre,fiat puluisde omnibus: 
aut de quolibet lingulari ter. Ad eandem 
nem magifier Petrus aquam probatam licfacit.Re, 
«felisarmoniaci, falis gemmas, 
charini quartam.i.pulucrizcntur,et ponatnur in 
bico Vitreo: & fiat aqua de qua dentes cum peciade 
fcarlato fricentur. Erfiiftudnon ualet:quia fuerint 
ibilimofiratcsinduratae:curafpatorrjs& (patuminfe 
bus radantur. 
Dcftuporccr congelatione dentium. 
\r. t-J aut aqua ardens in ore teneatur: 
Vinum calidum autcum feleaflb dentes fricen^ 
tur: aut nuces feu auellanas alfa? calidas 
tur:8cfimiliacalefacietia:autproprietalia Velurpor 
tulacas,& fe.eius mafticetur. 
De eradicatione dentium. 
C1 rar» dicit Albuc.feccris poife tuum in me- 
dicando cum medicinis dentes,SC non 
proficit: certifica te de dente dolorofo: vt non fis de>- 
lufus: Sc capias bonum pro malo.Et tunc pofito 
tiente i n loco claro inter genua tua,difcalcia radicem 
dentis circumcirca,dC commoueas eum cautelofe 8C 
complete: vt non accidat patienti praua infirmitas 
de oculo,aut dcolfcmaxille:&l poftaccipias cumcu 
cenaculis: SC eradica, Sc extrahe cum cum radicibus 
fuis,autcum tenaculisfimiiibus illis cum quibus do> 
lia ligantur: aut eum eradica cum leuatorio fimplid, 
-aut bifurcato. Et fi aliqua radix rcmanfcrit,perqu!>- 
•ratur cuminftrumcntis, SC extrahatur. Ecpoft ®s cu 
vino & fale lauctur. Et ii vis addere alumen vel vfe 
triolu propter fanguinis fluxu m, facere potes. Et vi 
cimo cum vino, myrrha, Sc thure fixuraincarrietliC. 
Si autem dens vitra naturam fuerit augmentatus, cu 
lima caute q> no comoucacur £quetur,ctapplancti r. 
Multas aurem medicine ponuntur ab antiquis,qu£ 
extrahunt dentes: aut eos alicuiant extractioni cum 
ferro:ficutlac cithymali cum pyrethro, 3C radix mor 
tri?dC capparis,etarfenicu citruul,mradice dentesmur T R A C* VI.' 
D O a II. 
pofita:autaqiraforris,autpinguedoranarumncmO' 
ralium, 8c arborearum:multas tamen dant promif' 
Cones,operationes vero paucas* 
Dc pajfionibus Ubtorum,gingiuarum,gargariouis. 
In labllS £,n§,u,saCciduntn°di, carnes additae, 
apoftemata, bothores, fifliirae, atq vice' 
rationes, de quibus didum eft fupra in locis fuis. Re-' 
ftat dicere dc quibufda paffionibus gargarionis, quae 
adum tran/glutionis 5C infpirationis impediunt. 
Et primo de inflatione creafu uuuUetc, 
Secundum dicit/n fexto miamir, carnor 
la quaedam pelliculam alto oris appa' 
ret, cum aperitaliquis plurimum os, Sc linguam de' 
preflitaGrecispofterioribus cionis,idcftcolumella, 
dida,a nobis autem dicitur vuula nuncupatione ac*- 
cipiens non a fubftaria, fcd a palfione fi mili vuse quse 
«n eacontingit.Eft enim vuula paffio ficuc vuain ex' 
tremitate illius columna?ingroftatio:&: in eius radice 
fubtiliado cum quadam relaxatione, ex quaimpedi' 
turadus rcfpirationis 8C rranfglutionis* Raro autem 
haec pallio fit in ipfa doni de:phlegmoncn autem pa' 
titur multoties. 
Etcaufa huius P?”50.™» eftJmaKriacalida,auttri.. 
gida,delcendens a cerebro per mo 
dum rheumatifmi. 
Cuius fiona ratisfunt manifefta per deferiptione 
o dictam: tx probatur per oris opera' 
tionem 8Clinguae comprelfionem. verum caliditas 
materie per ruborem,8c ardore cognofciturifrigidi' 
tas vero per didorum priuadonem. 
ludicatUrper Hippo.in tertio prognofticorum:q 
ciusincifio cftpcriculofa,pr£cipue quado phlegmO' 
nem patitur: & eft tota aequalis:quiaadeiusincifionc 
fequitur fanies vel fluxus fanguinis, quacpolfunteffe 
caufafuftocarionis 6C mortis.Quando autem iiuefcit 
&albefcir,& eft in^qualis,ctradixfubtiliatur, &,ex> 
tremirasingrolfatur:tuncincidendotantus noncftri 
mor.Caueatur tamen, vt dicit Albuca. q fi fuerit ni' 
graautfufca duraSC finefcnfu, cum ferro nonranga 
rur:quiapcriculoium ciretfupcrinfirmum dcincan' 
cerando ipfum.Eft tamen nccclfariu quando eft ma' 
gnificata, 8C cumedicinisno curatur:q incidatur.*ad 
hoc q fuffocario repetinaeuiterur. De duobus enim 
malis minus eft eligendum: vtdicunrphilofophan' 
tes: «Scinde vlceribus virgaefuperiusin quarto the' 
rapeu.fuitallegatum. Qui non habet ad falutem, nifi 
vnam viam, licet fi tfallax, velit vel nolit oportet q 
tranfeatperillam.Confuliturtamenper Halyabb.q 
nonfeindaturtota:quianocumentum fieretparien' 
ti magnum, circa pedoris officia. Quinque enim ha' 
bet iuuamenta vuula: vtin de voce, 8C vndecimo 
de vtilitateparticularum habetur. 
In curatione yr'*rc§imc,n cft,d,uPlcx; YT"' 
lale oC particulare. Vniucrfalt dc 
ta 8C euacuatione,& diuerfimode eft didum in fqui' 
nantia, hoc addito q ad materiam rheumaticam de' 
ipfam vuulam relaxandam, coceditur 
per Rogerium 8C fuosmagiftros maxime in pueris, 
q fupra molle capitis ponatur in quatitate vnius de' 
narrj defcarIato3in quo fitmodicumjde pice^thurcjcc 
maftichc: In adultis confuld Heben Mefue, q traha1] 
tur pili vfquequo cutis dislocerur:aut q fiat 
infumitate capitis: ut in rheumate eft 
lieres tamen eam cum manibus fub gutture impin' 
gendo relaxant* 
Particulare regime fit dupliciter: vno 
mcdicinis:aIio modocuminftrumentis.Cum 
cinis,cum materia eft calida, iubetRafis q gargarize' 
tur aqua rofi cum aceto* Aut q applicetur cu coebis 
riin ea cum quadam eleuadone ipfius, puluis fadu] 
derofifimdaf.balauftrjs cum modico camphorae.& 
autem fuericfrigida,iubet gargarizare almuri^ecTyd1 
pumacetorumJmapimjfalammoniacumjetalun11'' 
Rogerius ponit cinnamomu,piper, pyrethrum, g 
Ias,balauftias*Gal.autem in fexto miamir narrat opcl 
mum medicamen Afdipiadx ad cioidas 
Reci.rofarum ficcarum menfuram vnius manip 
fpicae celticae vna cum terra adhaerente menfura?1 
alterius:nidi hirundinis, drac.irj. myrrhae, drac. vbl’ 
gallarum viridium.xv.numero.terantu^etfiatp 
uis qui infufflado cum canula:aut cum digitisfeu cQ/ 
chlcari applicentur: habet enim praedirum medR3/ 
men infe miftam virtutem diaphoreticam, 8C rcpc,v 
cuffiuam moderate, vt deducitur ibidem* Aderf' 
dem intentione valent multaauxiiia, quae dictah 
infquinanria. 
Cuminftrumcntisautem inciditur vuula tripli 
ter. Vno modo fecundum Albuca.q fedeat paci^nS 
coram medico in foie;& aperto ore 8C comprclfc 
guacum paletaadhocaptaapprehendaturcum V& 
cino:&: tunc cum forpicibus obrufi's,aut cum fp3llJ/ 
mine falci fimili incidatur. Deindeaquacu 
tur libi ad gargarizandum:& fi poneretur galla, 
men,aut vitriolum propterfanguinem.Tnelius 
Et fi {anguis fuperflueret, ponatur ventofae retro 
lum:vt dicit Auicc.Et adminiftren tur trochif.de d1* 
rabe cum aqua plantaginis:Qc 
per faciem Tuam , vt expuat,& fanguinem expelli 
pofflt.Etfifanguinisaliquid dcfcenderir, 
ratione fua. 
Secundo modo inciditur cum ferro calido : 
fecundum Heben Mefue, q habeatur cannulafin 
pite cuius in altero laterum fitfeneftrain qua 
datur vuula:8C poftper cannulam intromittatur 
rum ignitum ad modum fcalprifadum, & cautfr‘, 
zando incidatur* ' 
Tertio modo inciditur cum cauterio potentiah' 
fit fecundum Albuca.q poftquam vuula fuerit c° 
prehenfa in feneftra di dar cannulae imponatur cU c 
proba inuoluta circa caput cum panno aut cot 
aqua fortis:aut medicamen acutum fadum cum 
ce, 8c fapone:aut arfenicum diffolutum cum a, 
liquore. Et teneatur fupra vuula ad medietate Vi]*u{ 
horae vfquequo ipfa fit alterata: 8C poft <rarg**1 
oleum rof.autaqua rof.quiainfradies tracadrf»V, 
dicit Auicen. Caueatur tamen ne aliquid medici*1* 
rumacurarum defccndatinferius:nequc tangat3 
partes:quia laederet eas.Poftautcincilionem & 
dificationem,cum Vino,thure,myrrhafanentur» 
Qtiartu modum aliualfignat Albu.cu fuffurt] 
tione aceti decodioms Q,s 
tani,& chamomill iae olla cooperta et Jutatafin 
coopertorio applicetur cannula dida fencftrata.v DE DE CORATIONE 
76 
modus non eft mihi confuctus nifiali- 
prorefoluendo,ipfum omitto. 
Dc infla tione er magnificationi amygdal. 
' magnificatio amygdalarum 8c fati 
,, 10 dum eodem modo curantur cu me- 
ficut dC ficut apoftcmatafquinanti- 
curantur. Si autem fic non curantur, nc- 
eft vtincidantur:quia impcdiuntanhclitu 
tranfglurionem,utHalyab.dicit.Confilium cftta- 
en Albu. q> ficut didu eft de vuula,fi funt fufei vel 
coloris, 8C durae fine fenfu, non tangantur cum 
.err°.Et quando funt albae 8C molles dC bene tradabi 
cs:(J> coram fole ponatur caput infirmi in finu medi 
** ‘ oC aperto ore prematur lingua cum paleta ad hoc 
jptarde capiatur vnadeamygdalis cum vnco, dC tra 
atur modicum ad exteriora, dC cauendo a pannicu- 
18 & particulis adiacentibus cum forpicibus obtufis, 
yfinftrumento falci fimili incidatur: dC poft vnaad 
pergatur. Et dicebat Halyabbas, dC fadainci- 
0e gargarizetur aqua rof.& acetum, dC reliqua fiat, 
Suae dida funt in vuula. 
Accius medela fi aliquis impediens tranfglutiuerit. 
Si qc anf an^ai,1^xa funtin gutture, fi ad fenfum 
C videntur, cum tcnaculiscuruis ad hoc ap 
|:ropriatjs,comprefia lingua capiatur, & extrahatur. 
, aUtem no poreftextrahi,cum virga plumbea mo- 
Cl*m curua inferius impingatur,vtdicit Albuca. 
,1 autem non poteft videri, vult Albu.q? dentur for 
‘dones vifeofae, vtcum eisforbendo 5dtranfglu- 
,er,do defeendat: dc gargarizare fappa aut dccodio- 
esficuum confert: dC in ungere collum cu olciscali- 
ls Viof,amygdalarum, et butyro, laudatur. Et fi no 
**cendit cum hoc, detur fibi ad tranfglutiendu bu- 
apanis ficci, aut fruftum napi: dC defcendet.Etfi 
Valet, prouocetur fibi vomitus omni die potan 
- . contriti cum aqua calida. Ipfum 
£ expellit quod retinetur,vt dicit Aui. 
ffihoc non;valct, ligetur fruftum carnis bouinx 
ecod3c,autfpongix,cum filo forti,& femitranl- 
Ut‘atur,&: fubito extrahatur: dC egredietur quod re 
eft fiucfitpanis,liue arifta,fiucphlegma inui 
Qtiodfi durum aliquod fuerit magnitudi 
habens:tunc premantur fpatulx, dC collum re- 
0 fortiter percutiatur. Quod fifanguifuga fuerit, 
allia dC acetum forte dentur. 
Pit.Et fi aperto ore vidctur,cum forpicibus educa- 
r‘Utdicit Auicen.& Albuca.autcum affa fuffumi- 
tUr‘aut;cum cannulafeneftrata comprehendatur, 
cauterizetur. 
cegritudinibuscolli,cr gihhofitate 
dorfi, Cap. III. 
Gritudincs colli proprie funt fquinantiae dC 
dc botium:dequibusin deapoftematibus di 
uni eft fupra:attributx tamen funt aegritudines gar 
di<ftz.Reftat q? quia cum collo numera- 
f dorfumSd fpondylia, qjdegibbofitate dicatur, 
P dorfi:quamuis etiam aliquan- 
hatin thorace. Eft enim gibbofitas eleuatio fpon- 
il *Urn ad extra, ex qua curuatur homo, dC leditur 
1 
/-* . r eft aliquando primimia ,vtcafus SC 
QUILIS cauia percuflfio.Etproprie diciturdisloca- 
tio fpondylium vnius aut plurium dc qua didum, 
eft fupra. Aliquando caufatur ab aliqua caufainrrin- 
feca,vtabhumiditatc cruda vifcofalubrificante, aut 
ab aliqua vcntofitatepercutiente,aut ab aliquo apo- 
ftemate impellente, aut a tu ili' moleftante,autficdta- 
te contrahente* 
C ■ „ q? gibbofitas eft ex cafu et percuffio- 
Digni neatur ejndicatione parienris. Significa 
q? eft ex ftccitate, per corporis ficcitatem, dC per 
febrium confumptiuarum praeceffioncm. Signifi- 
catur q> eft ex humiditatelubrificante, per regimen, 
&per tadum humidum&l mollem» Significatur 
apoftema,per dolorem dC calcfadionem. Signifi- 
catur ventofitas,pcr doloris motiui cum 
extcnfioneabfque febre. Judicatur etiam perHip- 
po.in Texto aphorifmorum q? quicunque funt hybi, 
ideft gibbi ex rufii, &afth mate, ante pubefccntiam 
(dicitgraeca translatio,dC non iuuentutem,vtarguta- 
tur ) pereunt:dC caufam reddit Gal.in commento li- 
cetintricatum litcommetum in graeca cranslationet 
quia propter debilitarem eorum non poliunt fufti- 
nere moleftadonem ftriduraepedoris confcquente 
gibboftratem: dC nonfolum ante pubefcentiam.*fed 
in omni tempore fi molcftanruratulli vel afthmate, 
gibbofi dC habentes pcdusftridum,periclitantur, vt 
notatur ibidem SC primo epidimiarum libro* Tu- 
dicatur etiam q> quando gibbolitas curatur abfquc 
mundificatione , tranfit quandoque ad coxam <3C. 
adneruos:& facit accidere nates gibbofas,& paraly- 
fin,vt dicit Auicen. Judicatur amplius per ipfum 
Auicen. q? cura habentium gibbofitatem, Tubtiliatur 
propter illud quod facit gibbofitas de oppilatione 
quorundam meatuum in quibus penetrat cibus* 
]udicaturperRafim,q? gibbofitas completa SC con- 
firmata , non curatur. Cseteraindicia in dislocatione 
funt di da ete* 
t • gibbofitatisficcaeintcndaturhume- 
In Curatione <g-arionjcum cibis 8C potibus nutri- 
tiuis, dC balneis, &inudionibus,& clyftcribushumc 
datiuis, ficut eft oleum violaceum,amygdalarum, 
radicis altheaex, 8C maluae, feminis lmi,lac,atque tri- 
parum brodium,& caetera quae in hedica,&fpafmo 
ficco adminiftrantur. Si autem fuerit ex materia, 
autapoftemateindurato:curetur cum his quaeinfdi 
rofi feu fephyros fuerunt dida. Si fuerit ex tuftbfe- 
detur tuffiscum lenitiuis* Et ficaufafuerit humor 
crudus mollificans,aut grofla ventofitas*‘duplex co- 
uenitregimen. Vniuerfale de diaeta 8C euacuationet 
ficut didum eft de paralyfi 8C fpafmo humido* vt di- 
cit Auicen.& ficutdidum eftin apoftematibns phle 
gmaticis dC gutta. Particulare intendit refoluerc 
materiam 8C confortare locum. Etideo oportet q> 
auxilia finteum calidi tate ftypticiratemhabentiamo 
derate, velutfunt nuces cypreffi, dC folia eius,& folia 
lauri,fauina, calamus aromaticus,enula campana, 
acorus, dC fimiiialde quibus poliunt fieri embro- 
cationes, vnguenta, dC cmplaftra. Et Auicen. facit 
iftudmedicamen.Rc.fauinam,feham quod eft abfin 
thiufecudu Serapione,SC 
enula,pyrethru cafia lignea, nuce cyprefil, fanfucu, 
cordumcnum,fquinanthu.decoquatur cum aqua et 
oleo vfqjadconfumptione aquae,QC coletur, & ref- T R A a VI. 
DO C. II. 
terentur herbae aliae cum illo oleo, St tantunde aquae: 
St pofi: confumptionem coletur:St fuper colaturam 
ponatur caftorium, euphorbium,& ammoniacum* 
St fiat vnguentum. Et fi cum ilfis adderetur ruta, fi> 
fymbrium, fpica, St acorus,ftyrax,& bdellium:for" 
tius elfet. St fi loco poneretur vinum,adhuc for 
dus elfet.Etdeifto unguento poteft fieri emplaftrum 
cum cera, pice, St terebinthina. Verum de confilio 
Auice.cft q pofi: balneum St embrocationes trade" 
tur& reducatur illa gibba cum manibus vngendo 
cum praedido vnguento: St pofi: emplaftretur cum 
emplaftro:& defuper ponatur plumbu, authaftella 
ad hoc praeparata, melius quam erit polfibilc: St liga" 
tura reducente ligetur* Ad vlrimum fi pr$dida no 
fufficiunt:cautcrizetur cum cauterio circulari, vt do 
cet Albucafis* 
De aegritudinibus omoplatae cr brachio* 
rum. Cap 1111. 
IN omoplata nonfunt aegritudines propriae niff 
quantum ad brachia St digitos. Na aliquotiesin" 
uenitur digitus fuperfluus, de quo quomodo debet 
remoueri ,didum eftin de membris fuperfiuis extir" 
pandis. Quadoquc vero fitinuifeatio digitorum, 
quorum curatio eft inciffo St feparatio cum rafario: 
St pofteacumperqsinterpofitis,& Vnguentis defic" 
catiuis fiat confolidatio feparatorum. 
De unguibus. 
acciditvnguibus attritio Stcon 
INOlin nqu culfio:quandoque ex attritione 
fubipfafitfanguis mortuus autfanies:quandoquein 
ers accidit gibbofitas& curuiras:quandoque filfura: 
quandoq vero colorario foeda,St maculofa. 
attritio fecundum Auic.cumfolrjs myr" 
L/Uratur tJ granati.deindeliniatur cum bafilico 
ne,aut cerotis lenibus de adipibus comunibus. San 
guis autem mortuus,aut fanies fi eft fubtus eas,refol" 
natur cum adipe caprarum,& fulphure, vt di 
lyab.Erfi non poteftrefolui:findatur vnguiscumfa 
cilitate filfura obliqua, vt dicit Auicen.& egrediatur 
quodeftfubea. Gibbofitas8C curuitascarum cor 
rigiturfuppofirorcgimine& purgatione mclancho 
primo mollificentur cum adipe ouium: aut cu 
diachylon.Deinde erigantur donec sequen tur,vt di-' 
cit Rafis.Et fi eft necclfe,quia pungunt,fcindantur,8C 
lanfma plumbi fuperponatur,vt premat carnem, 8C 
teneat vngue eleuatum.Si fueritfdflura St corrofio, 
cum diachylon St. oleo amygdalarum cum maftiche 
St oleo debeen,& vuispalfis a granis fuis mundatis. 
Et confilio Halyabb.cataplafmentur: &cepamuris 
aflata cum oleo omphacino laudatur ab Aui* 
gues vero fcedas St maculofas redificat Rafis cum 
eruca St aceto. Et Auicen.laudatgluten pifeium: SC 
fe.lini cum nafturtio:et proprie cum arfenico rubeo* 
Si autem praedida non poliunt corrigi cum medici" 
nis,&nocetnotabilitenauferatur vnguis.& deme" 
dicinis fortibus ad eradicandum eft oleum cum opo 
panace, &ferapinum,vt dicit Aui. Autfecundu Ha" 
lyab.fumeuifci quercini par.i.catharidu partes qua" 
tuor,thapfiae dimidiapartcm.i.confice St appone.et 
fi cum eis poneretur arfenicum St acetum, elfet me" 
lius. Aut cum fpatumine difcarnetur.Etpoftqua ced 
derit, oportetfecundum q> dicit Auic.qjingenietur 
donec magnificetur: St non tangatur* Sed cuftodia' 
tur cum pileo de aere,aut de argento perforato: vth* 
beat refpiramentum* Infra enim menrcm nafcetur 
Vnguisbona* 
De<egritudimbuspeftoris>crmamillaru. Cap. V. 
PEdus ab extrinfteo no habet aegritudines pro' 
prias,nifi quae mamillarum* Mamillae auten* 
quandoque patiuntur apoftemata:quandoque cori' 
gelationem ladtis: de quibus didum eftindeapolte'' 
matibus fupra:quandoq?enim habent exuberatian1 
ladis:& quandoqj paudratc:de quibus tradantph/ 
fici* Gratia tamen Gal.in de facili acquifi' 
bilibus docetatttahere lac dando in potu vinum du* 
ce decodionis raphani St radicisfccniculi cum fu)V 
fure*Et id docet extinguerefomentando mamiUaS 
cum aqua marina: & alfjs qu$ poffunt deficcare et fi/ 
pticare* Quandoq; patiuntur nimiam augmenta' 
tionem:quandoquenimiam 
de quibus ad chirurgos faepifiime habetur recurfi13* 
Vtautcm nimis non crefcant mamillae in iuuen^11 
lis,non tangantur:nequefricentur:fed teneanturbe 
neftridx.Etliniantur cum aqua frigi da St acetote1 
in illo dilfo!uereturargilla,autterra molaris^bonui11 
elfet. & fi poneretur alumen, St gallae &pfidia: t°r 
tius elfet. Etfecundum Gal.vbi fupraqcPacceptat: 
Rafis, fi'accipiatur cyminu puluerizatum St cu aq 
St aceto puluerizetur: St fuperiigetur per tres 
per alios tres emplaftretur cu radicelilrj, meile: 8C*cCr 
to,ligando:& hoc faciendo ter in menfe:fumme 
kt* Si hoc tamen in viris accidit, oportet eas 
confilium Albuca.inddere fuper &fubtus fccti0(l* 
lunari vna uel duabus fedioibus fi eft necelfe.Ec p° 
excoriando incidatur,St extrahatur illa pinguedo/ 
fuatur:& vt cetera vulnera curentur* Quado autcflt 
papilluscftita profundatus q> puer non potcftcujj 
comprehendere: ponatur ventofaparua autcupul 
glandium calefada:aut cum cannula fligendo cP&' 
rius extrahatur* 
De aegritudinibusparietisuentris. Cdp. VI. 
P Aries uentris nullam patitur egritudinem pr°!, 
priam nifiaugmentu fcu vmbilici emincnt,aj 
quia de hydropifi didum eftfupra. Eminentia VU 
lici fcu hernia ventralis quafifequitur iudicium 
nlarum<tefticulorum:ficutdidum fuit de illis in p 
te: St diecturinfequentibus* Quod qusedam eft 
. 
vemofa.&vitra hoc. quaedam eft cmborifmalis*3. 
guinca propter rupturam alicuius arteriae feu V^1 
ibi fanguinem mandantis* 
r» C i \ eminetiarum& fignafuntqu^^. 
Caula talium niarurn emborifmi* Indfi2^ 
tamen q» in cmborifmali cum ferro non tangatur» 
morenim magnus induceretur fuper infirmum; 
dicit Albuca.Et nonfolumin hac,fedin omni hdj1 
ventrali St vmbilicalieftpericulum operando Cl1 
ferro. Melius enim videtur mihi q praeferuentm , 
cmplaftris, ctligatura: quaponerefeinpericul0 
cilionis. Nam locailla male coniunguntur Pr°^0/ 
naturam mufculorum.immo funtaptilfima au 
hibendujddadprocidentiaminteltinoruquaedi^1 1 
lia funt ad’ relo cadum: vt fexto therap eu* di cebat DE DECORATIONE 
Curatio tamrn c^^uP^ex5vna cu,n medicinis: 
le n alia cum ferro.Cum medicinis au 
ih Curacur et praeferuatur,vt dicit Rafis.q? fumatur 
He S5.etc°nficiatur cum albumine oui St cum coto-* 
tur p &fuper vmbilicum 
’ ,c“ adderentur gallae,plidia,acada,alumen,anti 
ru niUrn5 charabe, St cerulfa, & alia quae dicentur in 
ba^tUI> ain^UInali * eflet melior cura. Et cyminum St 
quCac ,auri refoluunr ventofam, St fulphur, 8C alia 
funtinhydropifi' St hernfjs:curant 
i °^ventofam etearnofam. Cum ferro curatur 
A * Inte^inaUs fecundum Albuca. St Halyab. 
UlCen*q? erigatur patiens coram medico, &retf' 
1 anhelitum, vt exeat quatum poterit emi nentia* 
u|}c Ugnetur in circuitu eminetiae cumincauftro, 
patiens, St reuertanturinteftina St zir 
s adintus: St incidatur in circuitu lignati fecudum 
Jmam partem: deinde cum vncino forti affixo in 
edio circuli lignati St incili eleuetur totum mirae, 
fut CtUr CUm f°rta * autfuatur, vtdiAumfuitm 
da Ura Uentns bene et fortiter,cauendo necomprehe 
le Uraliquid deinteftinis. Et ii ad maiorem fecurita> 
mfigatur duae acus in crucem, St fub acubus fiat 
aturain quatuor partibus:firmiusfetcnebit predi 
Et fic dimitte cum fedantibus dolorem, 
tit neccaflatperfe.Etpoftutaliauulnerafanetur.Ve 
a,aienipfipr°pter periculuminceftini 
ligaturam aperiatur medium emine 
eum digito perquiratur de inteftino lieftrcdu 
vero eft operatio,St ego nunquafeci 
eam fubtilitati operantis derelinquo. 
e <egrituditnbus ancharum er partium proce* 
dentium ab eis. Cap. VII. 
Gritudinespartiumancharum,quaeproprie 
cj0 i Japis in vefica, paffiones virgae, vt priapifmus, 
praeputij, & drcudli'o,caftrario, hermaphro 
jj* a» palfioes matricis,velut claufio,et eius amplifica 
Igp 5tentigo,& extracftio fcetus. St fecundinae St mol 
ani. St eiusclaufio,& exitus,<S<: etiam 
exitus. 
De ruptura didymali. 
intentionem GaUnprimo 
L St fecundo de aegritudine 
, eft inflatio hernialis in qua inteftinu 
?Irbusdislocatur:& egreditur ab interioribus ad 
■^ic^f1711Turacis:proprie in didymo St olchco feu te-- 
li! ;0riimburfa:Etfaepiusincadcfcendit monocu- 
Vt h ■ntelt,num 7 quoniam eft folurum non ligatum: 
rCAuic.Cuius tres funtfpedes:vt teftatur 
Ac tumoribus preter naturam,cpiploalis, 
eftinteftinalis: St cumbis compofita 
Vi, _mbabus:& quaelibet iftarum quandoque eft par 
n°n tranfit inguen. & talis vulgariter dicitur 
fetjl atl"?* Aliquado uero magna:qu£ vfq? ad ofeheu 
PatuUr^at?1 tcfticulorumdefcendit:et talis dicitur cre 
/> aabHalyabbatefermone nono partisprim^. 
autem lmmefl,at^rupturarum, funrfdflii 
ra aut dilatatio:ut dicit 
de aegritudine te> 
Uraautem proprie, quaefitacafu. St per-* 
e*aut tnotu,et conamindaboriofo3aut clamo 
re valido,aut coitu inordinato* Dilatatio autem fft 
propter humiditatem lubrificantem 8C mellificante: 
vtdicitHalyabbas:aut propter debilitarem eorum: 
vt Auicen. Et ifta polfunt moucri in corpore a caulis 
primiriuisiam didis: vt vult Albuca.adiuuante re- 
pletione 8C vfu cibariorum grolforum humidorum 
8C ventoforum,vtTheodoricus. 
Q'rr *. communia rupturarum fecundum 
Olgnaautem Aaiicen.eft additio fenfata S>C appa- 
rens defcendens,feudifcenfusrei alicuius in didymo 
proprie apud motum et comprcffionem anhelitus, et 
tuflis & reuerfio cumrefupinaucrit,autcum digitis 
comprelferit locum: vt dicit Ralis. Signum autem 
proprium cius quae eft propter dilatationem meatus 
eft, q? apparet pauladm in inguine:deinde de ofeheo 
defeendit abfque motulaboriofo. Signum autem 
cp propter fdffiuram eft,q; fubito SC cum dolore ve- 
multodes defeendit ad alium locum quam per 
didymum inter carnem miracis, autad burfam tefti- 
culorum,autad coxam,& iuxta vuluam, 8C fuperio 
ra verris, vtin vmbilico didu eft de ruptura vctrali* 
C' -c q? illud quod defeendit, eft 
Significatur autem teftin^quia reducitur c« 
velocitate & quadam gurguladone. 
c ' -a J n zirbus, quia non reduci- 
blgnihcatur quod elt turica velociter, nec^cu 
aliqua gurguladone. 
r j' j qui habet rupturam, non viuit 
ludicatur quod 2ncpericulo:quiaficontingeret 
q> intelfina caderentin ofeheum cum facibus indura 
tis,nunquam retrocederet, 8C ita patiens moreretur: 
vtego vidi.&l Aibuca.teftatur.&l ideo eft fecurum 
q> faciat fe curare.‘aut nunqua dimittatregimenneq; 
bracale. Indicatur per Aui. q? fifluralis ruptura no 
curatur per deficcantia:na aliquo modo, vt dicit Ha 
lyabbas.ix.fermone partis fecudae.Dilaralis vero ali- 
quando curatur per deficcantia, proprie quando eft 
tenera,& recens,etinpueris*Non tamen quando eft 
dura antiquata <3C in fenibus. Qui autem eam dicut 
fanarein quadam cum medicis deceptoresfunt, 
vt dicit Theodoricus:neq? ego nunquam vidifaltim 
magnam et completam.Et propter hoc miror de La 
franco,qui dicit fe curalfe cum medicinis vnu fexage 
narium dC alium quadragenarium de magna 8C com 
pletaruptura. Indicatur amplius q> curatio ruptu- 
rarum cum incifione, licet Iit poffibilis:eft tamen am 
bigua 8C periculofa: vt dicit Albuca.de fpafmo,pro- 
pter dolorcm:de fluxu fanguinis, propter incifione: 
delefioneinteftini,propter corrolionem:de amilfio 
ne generationis, propter tefticulum.Et ideo dicit La 
francus q» multi fapientes,quamuis curam fcirent, fe 
intromittere rccufarunt. Canendum tamen eftq> 
non attentetur curaper incifioneminhominc debi- 
li 6L fene 8C male complexionato 8>C tufliculofo. Suf- 
ficit enim tales preferuare cum medicinis,(S<C dimitte- 
re cos viucrccum fua claudicatione. Cauendum. 
etiam eft:vt didtBrunus ct Guilemus de Saliceto.q 
non attentetur cura per incifioncm nifi per homi- 
nem qui videriteam perbonummagiftrum facere* 
6c cum hoc habeatbonum ingenium, dC iuxta fe ha- 
beat inftrumenta ad hoc apta, vclutraforia,& fpatu- 
mina,uncos grolfos etfubtileSjCauteria diuerfa,acus, 
ftuppam, coronem, oua, pannum,pul.ru.dC omnia 
neceflariainhoc cafu* T empus coueniens ifd ope- TRAC. VI. 
d o a ii. 
rationi eft ver 8C aiitunus. Cofilium etiam Gal.eft q? 
antequa attentetur ifta operario,corpus fit bene mu- 
dificatum cum clyfteribus 8C medicinis* 
p» * rupturarum fit dupliciter. Vno modo cu 
curatio mec[jCin,St modo cum chirurgia, 8>C 
manuali operatione. 
p» . aut faldm praeferuado cum medicinis in-- 
VvUrano tcnc||t: delTccando aggregare fcifturam 8C 
dilatationem cum tribus.Primo li paries eft repletus, 
q? cuacuctur. Secundo vt repletio 8C materia replens 
ad generandum inhibeatur.Tertio vt fifiurafeu dila' 
tatio coftringatur. Primum completur per phlebo 
tomiamfieft neccffaria;& per medicinas quaepurga 
do 8C laxando coftrmguntificurfunt myrobalani,ct 
pilulae ipforum. Secudum copletur per debita ad' 
miniftrationem fex rerum non naturalium, & trium 
quae fui gcneralitatefunt eis annexae, vtfuntaer, ci' 
bus,& potus, inanitio, SC repletio, fomnus, 8C vigi' 
•lia,motus,8C quies, SC accidentia anime,obuiatiore' 
rum extrinfecus occurrentium, balneario, 8C fub di' 
uo ftatiOjdechnatesad caliditatem 8C ficcitatem tem' 
peratam cum quadam fubdliarione & carminatione 
ventofitatum 8C proprietatum confolidandi SC ag' 
gregandi dilatata SC difiuncfta.Ec quia deiftis fatis di' 
<ftueftin deapoftematibus phlegmaticis 8C aquofis, 
atque ventofis,et fatis deardculatum fuirin quodam 
tracftatu quem dcrupturafeci:pro tanto deexquifita 
ordinatione praediftarum rerum fupcrfedeo de prae' 
fend.infumma tamen vult Auic.q? rupti dimittant 
repletionem et cibaria inflariua:vtfabas,fafeolos,le' 
tes,& olera; vtcxemplificatRafis.rdimittant cdafru' 
ftus recentes,rapas,pancm crudum,&: azymum,car 
nes porcinas, 8C pifces, cafeum,lac;nonpotentaqua 
puram vinum nonum. Aqua ferrata 8C vinum 
groffum ftypticumcompetitcis*Balncaaquaru du!' 
cium nocent cis. Auftcr, 8C pluuiagrauantip fos.No 
faltent, neq? dament;noncoeant,ncqjbracaledimit' 
tant;teneant ventrem lenem cum fuppofirorrjs, cly- 
fteribus,cafiafi.tamarindis,autdiacatholicon. Sobrie 
SC quiete viuant,maximcin brodrjs,offis,& potu.In 
omnibus cibarijs ponant faluiam: poft eorum come 
ftionem vtantur dragetafeminum in quafitnaftui*' 
cium 8>C idgenus. Tertium comple' 
tur perreduiftionemintefdni cum manu, Sdclyfteri, 
6C balnco,& ventofis, 8C emplaftradonc cum leniti' 
uis, 8C euaporatione cum panniscah'dis,&fufpenfio 
ne&I eleuadonecum tibrjs vel per tibias 8C anchasfi 
cft neccfle* Etipfisreduftisfomctetur locus cuaqua, 
uino,et aceto deco<ftionisgallarum,nucum cyprefli, 
8C aluminis,: deinde apponatur defuper emplaftrum 
in loco,in quo apparebat emi nenda extenfum in alu 
ta ad formam fcuti.Et remutetur de.ix.m.ix.dicbus. 
Etineleuadoe cmplaftri teneantur digiti fupralocu: 
SC miracnoneleuatur propter empla' 
ftri.Et fiat remutado de mane antequam furgat de k' 
tfto.Etpoft emplaftrum ligetur cum bracaliardficia' 
liter facfto de panno triplicato cum fcuto paruo fecfi' 
dum inguinis quantitatem;SC habeat bindellumliga 
tum retro 8C fubdliantem ante, autecouerfo;& lige/ 
tur ftri<fte. Et fi bracak eu excoriaret, defendatur cu 
pannis 8c cotone 8C vnguento albo. Et quando VO' 
luerit alfelIare,portetur,6<C teneat manum defuper,et 
non coartet fenifi minus q? poterit. Quolibet autem 
mane adminiftreturei potio fua confolidadua cum 
f M 
vino grolTo.Etitaquiefcatpcr.50.dies. Et pofteaifl 
piatinccdere paulatine, 8C non dimittat bracak « 
ali] s. 50. diebus* 
Emplaftrum coftricUuumruptursem quo 
conueniunt, cft de pelle arietina* Cuius forma;Rc*r 
cis naualis,vnc.v.colophoni£,vnc.ifj. lithargyri,311* 
moniad,opopanacis,galbani,bdellrj, maitichcs,r^r 
binthin£,anaunc.f.boli ar.lang.dra.gypfi,thuris,ia 
cocollx, aloes fucotrini, mummise,arift.centaufe 
vtriufquCjCOnfoIidae, fumac,berberis, nucis cyprQ 
fi,gallarum,pfidie,uermium tcrrcftrium ana,vn<dr, 
fang.humani, vnc.i.glutinis pifeium, vifei quert* 
ana, vnc.i.&.5*pellis arietinaecodse cumaqua plu 
uiali 8C aceto vfq? ad diflblurionem lib^.dilloluaf1 
gummae cum aceto;8C conficiantur omnia cum 
rinis liquefaftis:&T fiat emplaftrum* 
Emplaftrum aliud Rafis 8c Auicen.&id accepi 
Brunus Sc Theodoricus,& eft depuluerib us* 
cis cyprefli,acad3e,gallarum,balauftiarum,ana 
v. dragaganthi, myrrhae, farcocollae, thuris,gu,TIlTl 
ara.ana drac.irj.fan.dra.boli armeni, aluminis, 
mummiae,anadrac.f).puluerizenturfubtiliftimd ** \ 
cum aceto incorporentur,8C fiat emplaftrum, 
pliceturcum panoautftuppa. Potio ruptoru*11 
de tribus confolidis, figilli fanctae Mariae, vtriufT 
teae,vtriufc£ plantaginis, Valerianae, pimpincllae,31 
vnc*Knuc.cyprdTi,nucis mufeatae, cinnamomi,d 
barbari aflgfrudus tamariTci,fe.nafturcij,cymini fjr* 
parati cum aceto,coriandri,ana drac.rj.lang*dra*r‘ 
ris, maftiches,mummiae,terraefigillat3e,boliar.ph^ 
farcocollae, dragaganthi,ana drac.i.fiat 
vtatur de mane, drac.i.cum quar.5. vinigrolfi* , 
etiam al ter modus curandi rupturas in magno Id 
to mihiper quendam virum magnum rcuelatuS* 
cft cp fuppolito bono regimine, vteft di<ftuni,tecf, 
te 8c quiefcentepatientcper.xxx.dies 8c reduifr 
teftinis,accipiat quolibet mane 8C fero vnum 
lu,quae eft tertia pars vnius grofti,de limatura ch3 
bis cum vino decodiois hepaticae terrdiris, SC &P 
locum ruptunf per*5o*diesdeterdo in tertium 
tando ponat emplaftrum fadum dediamate 
modo puluerizato, 8C cum apoftolicon malaxa*1., 
incorporato* Etpoft per alios*5o*condnuet emP 
ftrum didum de ruptura, 8C ligetur cubracali 
Et iu(TuDei erit curatus* FundametumiftiuscutV 
totafpcs:quiain primis*i5*diebusadamas attrahi , 
loco rupturae limaturam* Etin alqs.ij. diebus 
ftrum* Etideoreperitur fupcrlocum nodolacad1 
litas,quae eft lignum perfedae curationis* 
Bc cura per chirurgiam. 
M«JUS na» 2SS£3K£S55; 
mum totaliter aut fecundum maiorem partem*cC^j 
fteaconfolidare,etin meatu carnem generare d^^/ 
SC callolam, vt nihil defeendere polfit*Et talisj) 
do copleturpcrdiuerfosdiuerfimode. Prim^5 $ 
duscft cum incilioneraforrj: vt ponitur ab A‘h 
Halyabbate,Rogerio,etafuis magiftris,6£afti° 
tore lamerio, 8C aBruno, 8C Theodorico, & *P 
Guilelmus acceptat* Etfitq? iuerfato pariete 
fcumautfuprabancum 8>C bene ligato 8C reduy 
teftinis findatur didymus fecundum Iongitu<al,a|/ 
difearnato didymo,ettefticulo eleuaco uerh1 . DEDECORATIONE 
e ernluatur,& ligetur firmiter didymus,ita alte ficut 
tefticulus, 
Maiorem fccuritatcm cautcrizctur pars didy- 
JIlgata, Sc reponatur interius:SC capita filorum rc- 
ar>eant extra. Et cu albumine oui in primis, SC poft 
m Aratione aliorum vulnerum curetur. Secun 
i S rnoduseftcum cauterio actuali:er ponitur etiam 
$C uca Aui.& aRogerio, Sc fedacoribusfuis, 
t aEruno SC Theodorico. Etfitcp collocatopatien 
U*111 ~do SC dudo tefticulo vfcp fuper os pedi 
in 5 hgneturlocusfecudum quantitatem tefticulicu 
Cauftro,& redudo tefticulo per medium figni traf 
taliter cautcrizctur cum cauterio recuruo toties, 
g oulquc ad os pedinis pcrueniatur.Et poft cum al- 
umine oui Sc cura aliorum vulneru curetur. T er 
-j,8 modus eft cum cauterio potcndali: & ponitur a 
j tpdorico SC operatus eft per magiftrum lohanne 
.S'rePatisBononft,& per magiftrum Andream in 
otcPefliilano,(S<l magiftrum Petrum de Orliato in 
per me fecundum cp dicetur in fequen- 
. Us‘ Quartus modus eft cum ligamento: SC po- 
j d,raR°gerio. Etfitcp cum acuiimpjonarur cordu 
fecundum tranfuerlum per medium 
Cl hgnati: SC paruo ligno fuppofito ligant totu di/ 
cum ligno, Sc ftringendo quotidie non cef- 
H nr5donec cordula libera exeat,et didymus cum car 
lueritincifus. Quintus modus eft per eleuacionc 
.aymi Sc cautcrizarioncm olfis pedinis : S>C ponitur 
p artfraco,& profequitur a magiftro Petro de Dya. 
jj q? incila carne miracis apprehcnfa cumtcnacu- 
ads,eleuantdidymum. Etcumligamctoeumde- 
.Udant, Sd cauterizant fubtusdidymum firmiter os 
vteaetera vulnera curat. Sextus 
cum filo aureo :SC eum facit magifterBe- 
Us Metis. Et fit cp incifa carne miracis ligant didy- 
aliquatiilum ftride cum filo auri,& fuuntuul- 
dhnittuntintus filum.Etitalongitudinecon- 
corrugatur,SC coftringitur didymus. Dc 
j modis videtur mihi cp primi quatuor funt com- 
abfquc fallacia. Alrj vero non funt cum fccu- 
Pe pls^ducla. QcPprobatur ita: quia illi modi funt 
ti & abfquefallacia,in quibus nonpoteftreuer 
*he^ritUdo * non 5 *n quibus poteft reuerri.14* 
5ar aPeu*Vtinprooemiali capitulo fuperius fuitalle 
Pot Pcr qnatuor modos primos nullo modo 
rcu clt SC cum alrjs duobus poteft 
l0c^rti:clu,apcr ptinaos modos deftruitur tota uia,ct 
*ftf 1P^Us fit medium alterius generis in quo nuliu 
lia ’ ?ramen: vt patet pcr operationem ex fadi euide- 
cetfnC*U(?bus alrjs remanet via cum foraminibusfii- 
litertr*^cata:non tamen indilatabiliter,fed dilatabi 
go c’CUrn magis quam olfofa. Sequitur er 
dUo' nc^u^10 T» primi quatuor modi funt pfedi: alrj 
e tamen credo, cp in pania ruptu 
ncVa^renr,etfortcin magnaadtcmpus:fedno 
Per* Vt etiam valeret cauterium didymi cum cau 
tfcjL^Un^alibustriplicatisiutdocet Albuca.q? poft 
loCo n.am SC dura cicatrix, cp in 
riei g/ Cuta^s ftridorrj. Etiftafuit incentio Theo- 
ti0 n-p antiquorum omnium, cp non valet opera- 
ianj^Perueneritufqueadpedinis offa: taliter cp to- 
et fiipfi propter faluationem te- 
erantur fallacitcr,no habent excufacionem. 
«nim tefticulo uidi multos generare; Sc cu 
hoc de duobus malis minus malum cfteligcdum; Ec 
credo bene cp aliqua virtus fuftentatiua remanet in 
tefticulo faltim fpiritualis Sc influxiuafecundum par 
cium vidnaru traditione. vt dc tranlglutitisin quin-*- 
to rherapeu.diccbatur.Rcmanet autem vtplurimum 
cum quadam deficcatione,ut experientia docet. De 
illis autem quatuor modis credo cp praefati magiftri 
reputauerucfecuriorem illum de cauterio aduaii: il- 
ium autem de raforio non faciunt, ni hin magna ru- 
ptura.Et hinc fuit cp Auicen.dcfpfo non facit medo-' 
nem.immo, quod eft fortius:dicit cp nullo modo ap 
proximetur huic ferrum. Verum quia ignis eft ter-* 
ribilis, Sc multi in opere infirmatur pr$ timore ipftus 
ignis: elegi mihi illum dc cauterio potcndali, in quo 
fummc eft cauedum, cp homo fit dominus de corro 
fiuo.Plus enim valet multiplicare vices quam quati 
titatem:Et arfenicum in hoc obtinet principatu. Ope 
ratio enimipfius, vtdefcrofulisdidumfuit, eftfor- 
tis Sc valida:SC fiindo<frcapplicatur,commouctfeb* 
SC accidenda mala. In pania enim quantitatem facit 
operationem magnam, maximeiuxta membraprin 
cipalia. Etideo oportet cp defendatur bene cum acci- 
to Sc folatro SC alrjsinfrigidantibus rebus,SC cumbo 
na diaeta, ac fi haberet fcb. Etcius operatio durat per 
tres dies: SC propterca fufficit cp de tertio in tertium 
rcmuretur:&fiipfum corrigeretur, autcu opio, aut 
cum folatrifucco,auccauliu,vcdicetur, tutius effer* 
Et modus medius operandi cum ipfo talis eft.fuppo 
fita diaeta bona & purgatione,rcfupinetur patiens,SC 
reducatur inteftinum, SC radatur tota inguinis pars d 
la,deinde adducatur tefticulusfupcrius quantueric 
polfibile fupra os pectinis, et fignetur cum incauftro 
aut carbone circuitus tefticuli,& redudo tefticulo ia 
burfa ponatur ruptorium ad quantitatem vnius par 
ue caftanee.*quod fit de calce viua SC fapone molli cu 
modicodelaliuafupcrlocum fignatumin medio of 
fis pedinis prope virgam ad digitum vnu, SC circur» 
da cum cum aliquo circulo de pano incerato, aut dc 
aliquo glutinofo frigido talitcr,ut non tranfeat vitra 
fignatum,& ligetur:et firmetur cum bonabinda vo 
luente anchas i3c dorfumad modum bracaIis.*utnoa 
moneatur de loco vbi ponitur, vel vbi politum eft*. 
Et dimittatur ibi per vnum diem naturalem. In cra- 
ftinumfoluaturligatura, SC remoueatur caufticum, 
SC inuenictur efchara nigra: et tunc incidatur per me- 
dium velin medio fecundum tranfuerfum ad quan- 
titatem vnius grani hordei vel liliginis: SC fiat cauer- 
na velfoueain qua ponatur quatitas medii grani fru 
meti,arfenicipuluerizar(reprefficumfucdsautcum 
opio tantundem quantum critarfenicumperfe: aut 
inuolutocum modico cotone madefado cum fali- 
ua:deindc cooperiatur cum cotone,aut carpia; dcin- 
de inungatur circudrca cum populeone* Etdefuper 
totum ponantur panniinfufi «SCexprelfi inaqua SC 
aceto,au t cum ouorum albumine. Etligetur cu bin- 
da fcutaliinbracali fimplicide duabus telisfuta, SC 
poft firmata retro in bracali: &iaccatfupra dorfum 
in ledo dc mataratio.Et licet qualibet die polfint pan 
ni rcnouari,& femper probari cp inteftinum fitredu 
dum:corrofiuumramcnno remoueatur dc duobus 
aut tribus diebus ufqucquo dolor fuerit quietatus.Ec 
tunc corrofiuum remuterur iterum augmetando fo- 
ucam magislacerando quam incidendo,propter fan 
guinem:etponatur depuluerc ytprius^etrenioaea* T R A C. vVl 
D O C. II. 
iturde effharain circuitu quantum eriepoif bile: Vtli 
■bercvideatur, SC operetur in profando: 6C ita conti- 
nue fiat quo.ufq caro miracis tota lic corrupta vfquc 
addidymum.quodcognofcicur perinflatione burlf 
ieftkulorum,& per dolorem partium poiceriorum, 
& q in fllfura videbiturfubftandaalba, &C eritdidy- 
mus ita ftri Aificatus, q digitus no poterit intrare per 
•burlam ad didymum,utfolebat:ncq ex tuncinteftf' 
napolfuntdcfccndere, fi incidere vellet. Et hoc com 
muniter cftfaAumin duabusfepdmanis. Poft Vero, 
fi placet,procuretur cafusefcharac& carnis cumaxvt 
gia porci,aut butyro,feu aliquo vnAuolbpcr vnam 
fepdmanam. Et quando cccidericcfchara, videbitur 
didymus albus admodum vniuscanalis. Ettuncfa- 
Aaprobaintefdnorum, <5C munidsdrcunftantrjscar 
nis, vc non tangantur a corroiiuo, ponatur de pulue 
re arfenici magis depreffi et in minori quantitate cum 
cotonefupcr didymum. Et defendatur, ac edam mi- 
tigetur cum fortioribus, vt eft oleum papaucris,hyo 
rfcyamfraandragoraVco quia didymus eft magis fen- 
fihtfis,qua caro, SC maiori indiget mitigatione: &C ma 
gis cauta operatioepropter venas ct neruos funx 
m eo.Ecipfo ita praepararo fiet vfquc ad fecundam re 
mutationem. Et tuncfindatur fccundumlongum:5C 
in fouea imponatur depul.cum cotonc:&hocitaco 
ii nuetur quoufq? totus didymus, aut maior pars eius 
fit corrupta: quod communiter eritin duabus fepd< 
manis. Et cognofcetur per maiorem tumorem tefti-' 
culorum,ct maiorem dolore dorii et pardum pofte- 
riorum. Et li neceffarium eft propter magnitudinem 
didymi,vt melius corrodatur, facere duas aut tres fif 
furas,fiantfecundum logitudincm ,in quibus ponan- 
tur de corrofiuo cum cotoncfemper.Ecfi tunc confi 
derarctur, q aqua defeendifletin ofchcum,impona" 
tur proba per medium didymi verfus burfam, &ab 
ipfacum manu clcuata aquae cxtrahatur.Et poft pro / 
curetur diAum eft.Et quando lociis 
ierit mudatus, 8C apparebit caro rubcadncarnctur io 
cus,&l curetur curatione vulnera aiiorir. Etpoftqua 
erit uulnus incarnata, incipiat incedere paulatine, 8C 
;portet bracalc SC ligaturap.xxx.dies. Magifteraun- 
xzPetrusqin mei prefendacurauit.xxx.-nuliufacie" 
'batquiefcerc. fed-ire per villa coti nue , vtobliuilcc-" 
f en tur molcfdam corroliuhquod no laudo nili inter- 
fiinum pcnituscffecrctetum.Ecin operando licecm< 
cideretin circuitu cfcharam, quantum libi eratpolli- 
i>ile,nullo modo procurabat cafumipfius vfcjjin fi<- 
nem cadebat per fc,nihil ponendo in foramine 3. 
principio ufque ad finem nifi carpiam cum pannis 8C 
ligamine. Erat enim intendo fuaq efchara 
bat carnem a corroiiuo: quod non reputo fecurum: 
-quia flante efchara, fatis cfl difficile feire quando erit 
realitcr operario in diffymo:quando autem eflremo 
ta efchara,taAus SC oculus teltificantur veritatem:te 
pus vero totiusfue operationis erat o Ao fepdmana< 
rum. Ego vero abbreuiaui fibi ea de tribus fcpdma' 
nis faluo pluri. Si femper remanet efchara carnis. Ve- 
rum poftipfcaudicns q ego ad maiorem certitudine 
in cura domini Ludouid deBriliiato Dalphinatus 
Vienncfis, poft primam didymi aperturam pofuera 
cauterium curuu cultcllare,ipfe vfus fuit a principio 
totalisoperadoisin qualibctremutadone: veldetcr 
riain tertia cu cauterio. Et dicebat q iuuabat ad tria; 
ad fluxum fanguinis, 8C ad profunciadum magis fine 
abfcifione efchardquia cauterium confumcbat ca*11, 
8C cum hoc dicebat q dolorem corrdfiui mitigabat 
'quod no multum improbo nifi quantum ad hoc,1? 
mon eftardficialcncquchonorabiIcoperadoncspc,y 
feAas commifcere,in commento primiaphorifin0' 
rum. Nihilominus tatum eft periculum in operati' 
me,q de omnibus fe debet homo iuuare de his qU£! 
arare 8C nocere non poliunt: prafferdm quia 
defendit q cauterium nonfentitur: duntaxat q*1* 
cauteq patiens non videar» Si vero accidentia ni* 
lafuperucnerintdtafuntcorrigcdain cura. Inpritf*15 
ffnimis eft politum de corroiiuo, aut fi nimis ,Tl° 
ftaret:lauetur,& fomentetur locus cum oleo rof. 
burfatefticulorum cftinflata& dolorofa»*mitig 
cum cmplaftro maluarum oC furfure:aut maturet11 
cum radice maluauffd,fcraine Uni, SC axungiaP 
gallinae,anatis, 8C confimiIium»Eeiifaceretfanic,ap 
riaturin baffioriloco, 8C mundificctur, 3C fanetur 
aliavlcera. Etfi cotingeret fluxus fang.rcftringE 
tur cum pul.rub» 3C albuminibus ouorum, et cufl1 
rriplo.^utcupuluereipfiufmetarfenicfctdimiffi0- 
operis vfquequo fit rcftn Aus. Et fi fupcruenrr# 
bris,regatur cum fyrupo rof.& nenufarino,et \r° 
turphyficus. Si tuflis, detur diadraganthi, autP 
nidiae:&l inungatur pcAuscumbutyro, cdolco 
iaceo. Si dletcoftipatuSjdeturcafiafiftula,autna , 
clyfteres 8C fuppofitoria. Sifuperueniret fluxus 
tris5dentur trochif.conftriAiui, & id genus ctc. 
Eclapidcinucfica. 
T . , r j Auicen.inrerdo,renes& 
icet iecun U 
pidis, necnon aliae particulae multae dciun Aurae & ■ 
teftantc.14.therapeu.8cprimo clcmentorum:quaf 
doque 8C inteftinaprimo 8C fexco 
-do pulmo interiora quarto. 8c Colliget cerdo: 
minus 8C hepar,vtdcipfo etdealrjs mentionem & 
Halyab.ix.fermonepards primse:Nihiiominus c‘ 
Turgus direAe non habet cofiderare de lapide renu 
nec aliarum intrinfecarum pardcularu 
dngatipfumcurarcbeneficio chirurgiae: vtBru*1 
Theodoricus, 8C experietia docet. Gratia tamen 
munis ncccflficatis,SC aliquid de vcrocpdNj 
tur. Generantur autem fecundum Halyabbate v 
lupra, lapides in corpore humano fuo modo,ficli 
teres efficiuntur extrain furno SC in caldarijs 
rum ex maceria groffa &C vifeofa materialiter c 
nante meatuum ftriAura eam reruanteinfirum^11 u 
[ liter,et a caliditate loci efle Aualiter: quod plane 
rac Gal. primo alimctorum.Crudo inquit chy^0 
fumentequiduifeofum, quado meatus qui 11 p 
renes ftri Aiores quidem exdcerinc natura, mOf 
ciens ibi, quod groffum SCvifcofum eft, p aratu 
nerare porum,qualisadnafcituruafis,inquibus^)t, 
calefacimus. SC qualis edam circunafcirurfccun 
plurimas partes aquarum calidarum: fadtautt 
hoc maxime 8C renumipforum complexio, 
veluc igncu&pungiduum quod fecunduipl0 ,, 
ricin ea:cuaporato enim a tali calido 
meri coagulatur reliquum degrofla et vifcols11:1 
ria.14.therapcu.his autem duobus maximis Vir 
tcftantur Auicen.in tertio canori, et Ajexandci 
praAicae. Auerrois terdoColfigct. No11 
teSerapionein auarco breuiarh fui dicente,q & DEDECORATIONH 
£irrC°mmo^cratamaccr,agrofia ertfufFicicnscau 
telfeneraC,^lsPororum‘Suani c®mOC^eranonen5 *n' 
( '§° n°nin natura.Ted in egrellionca natura:habcr 
rc llTlgradus multos cgrcflus a naturalitate, de differ 
. ri]s febrium primo. Et propter hoc, ficutcaliditas 
ca a^Ura^s cxcclTIua multum,in iuuenibus renum eft 
t la‘ubita?generationisIapidis:lta&caliditas inna 
hicf18 excc^iua non multum,in fenibus & in vefica 
tempore habet lapide generare: vt i n pri 
a , Can°ne dicitur. Senioribus autc dyfpnarae tertio 
rn°rum. Etccrtelexto epidemiarumiraintel 
te lc^ Tantum enim facit debile agens in multo 
*npore:quantii forte in pauco.in de fim.phar.ct de 
lid riCUC^1Ile fymp tornate quartis. Eft ergo 
‘tas ignea fecudu m gradus Tuos caufa cffe*fciuagc- 
A atl°nis lapidum. Groflitics tamen materiae eft cau 
ita*1111 mai°r»vt dicebat valens Serapio vbifupra:ct 
eft contradidio inter do<ftores,vt apparet. 
adfatur autem materia ipfius fecundum Auicen. 
f0> a crapula,et indigcftioe,ec regimine grof 
infra dicetur de dieta. Caufaautem 
, materiae eft debilitas cxpulfionis,& viarum oppi 
10* Caufa autem caliditatisexceffiuae,eftlaborre 
nijSd veficae, & calefacientium vfus. 
Ofona' J' renum fecundum Halyabbatc fune 
g, E egrefllispaulatinus vrinae turbidae 
len arenulis rubeis: cum quodam ardore: dC 
lin^°r manfinu8 renum, ilium : qui 
§nad tcfticulos,crura, 6C pedes cum quadam 
renis infirmantis. Si autem mingi 
detentu quid lapidofum, per natura,aut per 
0 Iapharmaca:quomodo vero relinquitur ultra?Di 
5, tl°cnim habetur et cure principiu,fcxtoItcrioru. 
autem *aP*^,s veficae funtdolorcs veficae, 
k pruritus virg£, & maxime circaca-- 
Etfcpilfimc eius eredrio Si declinatio, vri- 
Cruditas,albedo,& tenuitas, arenarum albedo,et 
difficukas.Et cum hoc fi dubitatur, refupi-' 
a Urpatiens,& eleuatis coxis cocutiatur Si minget. 
Catheter quod eftimmiflorium, in virgaminrro 
tatUrj & Iapis tangatur, 8C retrocedet, Si minget. 
*io-eriIni omnia notitiam dant lapidis, Si vias 
vtin primo interiorum deducitur 
JCCrnP^Umi adhuc patiente bene curuato.& cum 
n?a,,LI pedtinebfi impiiufto:fi digitus i ano 
lapis durus non mollis, Siretrocedet 
<>ngct.Et cum hoc dicit Auic.lapis in vefica 
tijs perducitur ad tenafinonem Si exitum logao-' 
der' CclU0ties mingit lapidofus, ftatim mingere defi 
IHj. .* Edolor renum in principio multum 
°l°ri colico,qapter qdModores inter ipfos mul 
Nihilominus quia 
«a np . ud non eft magna diff crentiaauxiliorum:p U' 
cp poftdiffcretibus 
5 a°a eft multum in hoc infiftendum. inte^ 
jj^fexto. 
autem Iapides renum Si veficae: vtetia 
kuiQ ipfemetdicitAuiccn.nam Iapis renum 
VCrQr dC minor,declinans ad rubedinem: veficae 
Ul*ior,& maior valde,declinas ad albedinem. 
*ic0s atUrper Hippo.infexto cpidemiarum.Nephri 
fanatos fupra. 50. annos. & fexto apho 
0J-Um‘Nephritici Si qui circa veficam dolent, la 
e finibus fanatur; debiks enimfum:& ideo 
cum his paffionibus commoriuntur, vt dicit Gal.in 
commento. Judicatur per Gordonium, cp qui ha- 
bent vrinam groflam SC arcnofam,raroincurruntla 
pidem. Sedfi fubito efficitur tcnuis:fignificat lapide 
generatum cumalfjs lignis. Ampliusdicit Auic.cp 
lapis renum SC vefica? eftexhisqua?ha?reditantur. 
Proprerea dicit cp fenibus plusaduenit lapis renum 
quam veficae.Etinfandbus dC quifequuntur cos,con 
trarium: vt maxime tamen cuenitinter infantiam 3C 
pubertatem. Amplius dicit cp parum accidit lapis 
mulieribus in vefica,erIapisrcnum:vtdicit.Eteriam 
eftdeegritudinibus habcdbusparoxyfmum,& fpa- 
dum eorum eftdemefead annum. Amplius dicit 
cp lapis paruus in vefica magis eft promptus ad reti-' 
nendum vrinam: quia figitur citius in meatu: quam 
magnus qui velociter remouetura meatu. Qui ha 
betlapidem in renibus aut vefica, non viuit fine peri 
culo, nam fi retinetur SC clauditmeatus, ducit ad hy- 
dropifim et ad mortem. Etin renibus no debetin- 
eidi, in vefica eft periculofaincifio defpafmo 3C flu- 
xu fang.&fiftuladone. Et propterea periti iftam ope 
ratione curforibus reliquerunt. Amplius dicit AU 
buca.cp lapis magnus non potcftincidi fine periculo 
vcfica?:paruus autem propter periculum noncom- 
prehendendi cum. Si ergo incidendus eft, mediocris 
eft incidendus. Caueatquicunqgvtnonintromit- 
tatfcde incifione lapidisnififitcxpertus, SChocvi- 
deritabono magiftro:vtdicuntBrunus, Theodori- 
cus, 8C Guil.Et habeat fnftrumentaad hoc apta, ra- 
forium, 8C vncinumgroflum cauatum, 8C tenaculas 
longas, filum, 8C acum, cotoncm, SC pannos, oua, 
puluerem ru.SC omnianeccflariain promptu. Ca- 
ueatetianeincidathominemantiquum, debilem, 8C 
cacochymum,timidum,&C dolorofum.i£tas melior 
adincidendum eft.1'4.annorum: vt dicit Lafrancuf» 
Tempus congruum ver 3C autunus. 
< lapidiseftduplcx: fecixdu cp lapis eft qui- 
V>U1 ano qUj rumpj poteftcu medicinis. Qui- 
dam qui non poteft rumpilimmo oportet cp incida- 
tur falrim in uefica.auttranfponatur:vt dicitur in ter 
tio tcchni. Eft tamen confilium Rafis, cp experiatur 
cum medicinis longo tempore antequam accedatur 
adincifionem. 
pv i n autem curatio cum medicinis:quD?da 
UUpiCXeiL eftpra?feruariua:qu3?dam proprie cu 
radua de mcntcRafis in libro experimentorum.Stac 
cnimprseferuatiua intenrioin prohibitione caufaru. 
putagroffbrum humorum,caliditacisloci,8C conftri 
AionisuiarumdicetGal.vidcaturinfextoepidemia- 
rum cp exclufaprohibitionecaliditatis,vbi non mul 
tum excedit,vt dicit:alia? dii£ prohibitiones funt fuf- 
ficientcs defendere renes 8C veficam a calculo. Opti- 
muminquitefthumores quidem ffibrileselfc, 8C cor 
porarenum molliaapud exitum.Etfi vtraque haec 
cuftodierit, nunquam generabitur lapis. Nucautem 
iftoeduaeintcntionespcrficiuntur vnico genere phar 
maci vel fexto fanatiuo- 
rum.Ego enim ,inquit de fubtiliati 
Vidi no paucos.alios quidem omnino ceflare in atte 
nuanrc diaeta: alios vero moderatiores apparere. Et 
caufam illius denunciatin libro de euchymia, fubti- 
liaduorupharmacoru opus eft deobftrucre ftri<ftos 
exi tus, dC incidere 8C fubtiliare 8C expurgare id quod 
adhscret groffum dC vifcoium ex humoribus» Veru T R AC, VI. 
d o c. ii. 
in eorum de-- 
bite approximata curant a calculodndybite vero,la- 
pidem creant,iuxtailludproblematu prima.8C quar 
rade generatione animalium, fi tantum facit plus no 
facitaut magis contrarium.Etiftud regula qualitas 
& quantitas, non omittendo tempus auxiliaaorum 
in primo ad Glauconem, &C tertio tehni. Altcraigi 
turpars praeferuatiua iftius accidentis qux per dixta 
ftatin debita adminiftradonefex rerum non natura- 
lium,& trium quxfuigeneralitate Eunt illis annexae: 
vtfuntaer, cibus SC potus, inanitio SC repletio, mo- 
tus 8C quies, fomnus SC vigilia, dC accidenda animae, 
obuiadorcrum ab extra,dC balneum, SC fub diuo fta 
do, declinatio ad caliditatcm SC ficcitatcm cum fubti 
liadone.verum quia Gal.quatum ad cibos eam per- 
tranftulitin libro de fubnliance dixta:pertradadonc 
exquifitam omitto de prxfcnd.In fum ma tamen di- 
co,q? dimittantur omnia qu$ polfuntlapidcm gene- 
rare,velutfunt, vt dicicRafis.ct Aui.cibi grofll, qua- 
lis eft panisazymus 8C crudus, carnes vaccarum 8C 
auium paludofarum, SC pifces,&: frudus grolfi, ace- 
tofi,& virides,cafeus proprie humidus, et omnis res 
exIadecodita,ctaquarurbida,et vinu grofTum,atc£ 
turbidum. Et generaliter omnes res groftx SC vifeo- 
fx:,& difficilis digcfdonis,& omnis repletio, & vita 
crapulofa. Et ita atfummabat Rafis in libro diuifio- 
num,quod Halyabbasin primo fecunde partis com 
cedebar. Cuftodia;inquit,alapidcefr<ppter dimifio- 
nem ciborum vifeoforum, & alfiduarioncmfeminu 
mundificandum renes, SC abftmendamafomno fu- 
per collum, 8C longitudine cinguli,6d amul 
titudine equitationis, & labore dorfi. Etq? vtatur 
vomitu cum cftreplcdo.EtHcrmesdixir,vt Arnol- 
dus etCociliator teitantur, q? imago Leonis fculpta 
in auro purifllmo fole exiftente in leone, luna Satur- 
num non refpicientc,nec ab eo recedente, in bracali, 
aut in zona uituli mari ni, aut leonis portata preferuat 
a calculo. Etfigillatu olibanum , aut fanguis hircinus 
praeparatus cum eadem figura, et hora dufta pulueri- 
zatum datum cu \rino ftatim lapidem frangit, et min 
gcrefacit. vero per pharmaca fit,ftatin redo 
vfu euacuantium, 8C lauandum poros. Euacuantur 
enim li funtplcthoricicum phlebotomia bafilicx<S£ 
faphenarum,fieftnecelfc. Si vero adeft cacochy- 
mia,purgatio bina eft necellaria,per vomitum uide- 
licet SC fecelfum. Vomitus autem non folum diuer- 
dt: fedcuacuat materiam antecedentem phlegmati- 
cam generatam in ftomacho, qux in diurno acceffu 
ad renes parata eratlapidem caufare. Ifrum vomitu 
Hippo.femelin mefe decernit quinto vtilita.Gal.tc- 
ftante, Auicen.in plerifq locis. Per fecelfum ve- 
ro fiat cuacuatio in vere dl in autuno:vt quando eft 
neceflltas prxdigercndi materiam phlegmaticam,cu 
fimplici oxymelite in tertio regimenti: aut cum fquil 
lidco feu diuretico: vt Heben Mcfue ponit. Et fi for- 
tius Vellet cum fyr.radicum« v.herbarum capillariu: 
atq?faxifragie,tribuli campcfiris,clauella- 
rie,calamenrhi, hylfopi, granorum iuniperi, bacaru 
cdcre,fe.fceniculi, api], petro.ameos, dauci, cum fe- 
minibus frigidis maionbus,nardo,fquinatho,autfio 
ribuschamomill^,geneftr^,cum aceto fquillidcofeu 
pafiulato:5<C de meile vel zucha.ad libitu m-fiarfyru- 
pus:quod cum aqua cicerum adminiftretur. Digefta 
materia euacuari poteft eum pilulis de agarico;auc 
cum bencdida, fcu cum diacatholico. Poftaut*111 
euacuationem eundum cftfecureadlauanda 8C xpc' 
rien da meatus. Sun cautem duplicia in genere ph3f/ 
maca ad hoc apca.Quaedam ance fune moderate 
turis, velutficus,amygdalae, fiftid, fruduscapp31'15* 
palfulse,&l fimilia qu£ in pluri vfu 8C in principio 
te poliunt adminiftrari, de mete Gal.nono 
& alimentorum fecundo:eoq>non habet virtuti 
properantem intempeftmccibum ad hepar SC n}clTt- 
bra vrinadua. Et eodem modo poliunt adminiftr3, 
creifones, nam virtutem habent diaphoreticam,vfl/ 
naduairUacque lapidisveficaefrangiriuam tnod 
pharmacorum.Et vrdeas laudat Aggregator: 
Aucnzoar confirmat. Alia vero funt magis violcnt| 
virtutis, velut funt pulegium, fccniculum,ius ciccr)J 
nigrorum, 6C fimiliaquxinraro vfu, 8C corred3? 
longcacibo debent adminiftrari, ne adurendo fa 
SC renes calefaciendo, Isedant. Er ne velocitate 
nis cibuindigeftum deducaturad hepar, 8C loca V*7 
naciualvtcft demeteGal.quarto.dCfexco lanati 
rum. Huius autem intentioniseft purcta 
magiftri Arnoldi quaeremollitapcr nodem ind’31 
aqua cum eadem de mane duobus feruoribusbu*( 
tureum pauco petrofeiino:ctaddito modico depuI' i 
nardino,eccroco,etvinoaIbocoIatoadminiftrctuF" I 
Multi veroaddunt degraminemundato :alrj derf, 
mino in hyeme:nonnulli in eftatcfuccum 
autarandorum,6dfe.melonum. Mundificat enitflt, 
lis pureta venas capillares hepatis, etrenum meat3 ' 
etirapreferuata calculo,vtalfirmat. Adiftacti3,fI 
intentionem fiunt vina diuredeain quinto fanatiu(f 
rum cum betonica etccftro quodfaxifragiam 
: Ladni:quidaveroftudiofeimmittunt fpicam n31” , 
alij vero alia quaedam vrinarionem mouere que3 
cia. Compoiita autem pharmaca adhancintef1 
nem, funt diacalamenthum,& diafpolidcuminqf 
tofanaduorum qd3 Auic.inquinto,&Serapio in‘e 
pdmobrcuiarr) diacy minum vo eant. Interi mautclT 
caliditaslocorum potefr corrigi cum olcorof.vi0* 
ceo,&:fcorpionu:&epithemate fandalino: etaCl 
rum frigidarum a nimio excelfu cauendo. 
autem iameft aggredi curaduam deferipcioneniF 
medicinis. Per medicinas autem eafdemhaec cur3 
uaintentio complecur:qu3e 8C praeferuatiua, f*3' 
introdudorio teftare.Qusecunqj,inquic,fanatp3‘ 
nesiam fientes,hxc 8C antequam fiant prohibent. 
fiftere.Et quarto fanaduorum.eadem eft cuftodi3 
turorumlaborum dCcorredioiam generatoruu1* 
[ cetgradualitas varietur:fordoribus tamen 
pis veficx quam renum: vt dicit Auicen. A 
niaigitur inadu curaduo incipiendum cftaclrQ, 
leniduo. Poft hoc dolore infeftanteprxparetur h 
ncum eucratum,in quodecodafint mollienti31* 
perate rarificanda, SC dolorem fedanda: quali3 
fecundum Arnoldumlingue 
ij. fenadonis. M.i.apij. M.5. leniter qualfata bufiP11 ol) 
vnico feruore in aqua fimplici:deinde totumi*1- v/ 
chaprofj datur: & addatur vinialbi cum ./ 
rit citra tepida,fedeatur fic,q? aqua fere atting fio 
bilicum:hocenim notabiliter operatur mitig 
lorem,&: vias atq; meatus dilatando,& lapidc& fr 
ccndo.dum tamen approximetur moderate* j 
hoc autem vt tutius pharmacis comminuentib11 
xime fortibus vei poffit, laudo leniciuam eua^11* DE DECORATIONE 
diach fCcriae antecedentis qualis eftcaliafiltula :auc 
ct^s,0^con:filendo pro tunc de medicinis acera- 
C°n^Ulit Auicen. Euacuato d linito ven- 
nc*afunc comminuenda lapidem.Et melior ho 
rUrn r°Xlrnar*onis cftin exitu balnefidcquo- 
i^njCata*0§o cft decodio cicerum, d decodio gra- 
CaI]cjS m cxto fimplicium. Et quae non funt multum 
Um hoc q> incidere poflime , meliora funt: 
pnicdiim cxemplificatur in quinto corudem 
raS°rum5 & rubus,ac betonica, polium,d 
j5 , vitru combuftum quodfummein hocco- 
aiUC niaS,fier BertutiusBonon. Auicen. vero 
hulf eratradic.cofti,radie radices tri 
veneris,uirgam 
r,^pctaphyllon,polium , chamaepityn, radice 
Uj(j acori,d cyperi,grana piperis,d lapidem 
HciT^dnerem hcorpi°nis5 leporis,d fanguinem 
C3to<}5 galli atej columbi: d fcarabcos exfic 
los S , cantharides: multi vero commcndantgril- 
r^et tamen in iftis q? fint bene cor 
veficam. 
Auj P°fihnt fieri compofita,duntaxat(utdocet 
tts:^en‘ )q? in compofito aggregentur quinc£ vircu- 
c °fijficatilia videlicet, d pcnetratiua,et morari- 
fy 011 r tati ua, d comminudua,velutipfe ordinat 
V.ca Um h°c luuaduu, quod Re. milij folis, drac. 
yjj Pfih veneris, drac.vq.petrofefinfidrac.iiq.ficuu 
numero decoquantur cum. vrj.libris aquae 
ecrcmancat lib.i.dbibatur exituma 
Et nobilis Serapio didauitexpertum d fubli 
ad frangendum lapidem. Cuius for- 
lr, ec,*fe.melonum mund.milrj folis, dauci, vi' 
*Ur ana partes aequales, terantur, d cribelle 
decodionis ci 
Wn-§ri*. Dominus Napulio ifta di-' 
vtebatur tali aqua. Reci.philipcndule lib. 
0 hic.acori.lib.irj.faxifragiaecumradic.quanrum 
.0 D?\n*bus.conquairentur,d ponantur in a lembi" 
hat aqua,detur.vnc.i. Auezoar vero vir ma 
facit hoc eleduarium.Rcci.lapidisiu 
i0n 5§timi ceraforu, lapidis Ipongiae, corticum me" 
llcfI15hquiritiae,ana vnc.iiij.auellanarum, vnc.i* 
5 v*rri vltramarini combufticum akitramauc 
Ce‘ana drac.x.pinearum mudatarum,amygda. 
ficif c,atarum ana drac. vi.fyrupi deiiquiri.quodfuf 
*).q * atcleduariu.d in qualibet lib.ponantur,drac. 
qnl i hoc, ut dicit,eft dc melioribus 
l^djClri*S*^eruetur *n vhreo* Dolis eft omni ma 
ac*Vi.cum fyrupo violaceo et quadruplo 
diClIl ‘ Magifter Arnoldus proiftocafu haneme" 
li’s3i aiTl de Bellioco didauit. Rcci. milrj fo" 
C0s5anifi,rnarathri,carui,dauci,petr°.apij,cy" 
fis anethi, lcuiftici,cardamomi, piperis longi, file" 
fi0fU n^anb le.papaueris,fe.melonu,fe.maIu3e,gra" 
lJjnipcri, bacarum ederae, fe.fpargi, nucleo- 
&f}C|?er;hc°rum,ana.p.i.radic.faxifragie 
riam°mi,fpicae nardi, calami aromatici,liqui- 
Pid,s v?cypcri,acori, landal.al.rub.lapidis iudaici. Ia- 
iP0g,ae, eboris,maxillarum Iucrj,ana par 
ediam : cicadarum praeparatarum quartam 
pr ?art,s* fan‘hircifecundum dodrinam Alexa- 
arat, Parces>Ii‘fiatPuhde quo detur de mane 
J1111 Vlno Rafisaute talem confedio- 
hoc didauit d eftfortis.Rcci.fe.melonu car- 
, pobaIfami,fe.rapham.dauci, petrofelingana partc.fi 
corticis radicis capparum;, corticis radicis opopana- 
cis, amygdalarum amararum, bacarum lauri, fqui- 
nan thi,cyperi,ljricae,cafieI.fcolopen.harmeI.gentia- 
nae,ariftolochi£rot.afari,cordumcni,bdellrj,ammO" 
niaci,ferapini,myrrh£,pipcris,acori,ana partem me- 
diam.dilfolutis gummisin vino fubtili fiant pilulae» 
dolis,drac.5. cum aquaciceris.Etquandoq; fortifica- 
cur illud medicamen cubalfamo.ballamus enim fra- 
git lapidem, vt teftatur Gal.fcxto fimplicium. Et 
Auiccn.dat fortius medicamen quod expertum elt, 
ut dicit.Reci. cineris uitri, cineris fcorpionum,cineris 
radicis cau. com m unis, ci neris lep oris,lapi dis fp ogie, 
fan.hirci, cineris corticis oui, lapidisiudaicfigumml 
nucis,acori parces 
gummiara.feminis alchee,pipcris,anaparcem.i.d.5. 
conficiantur cum melle,et conferuentur.dofis fit vf- 
que ad drac.irj. cum aqua decodionistribuloru m,d 
cicerum nigrorum. Et herbae 
pauca quantitate cantharidum fyrupatae, laudantur 
aGuil.de Saliccto.Etaquaillarum diftillata erateon- 
fueta magiftro Odoni de Lugduno.ufus autem coni 
munis cum vino calido lithontripton adminiftrat. 
Poft autem adminiArationem medicinae frangentes 
deducentes lapidem laudantur: dinnundio cum 
oleo fcorpionum,quoniam, vt dicit Auicc.in quin- 
tocanon.fcorpionesin fuis naturis funtlapidibusge 
neratis in renibus d vefica ficut carnes vipere vene- 
nis reptilium venenoforum.Et emplafira fiant defu- 
per, vt dicit d praecipit Thadeus cum fenationibus, 
parietaria,folrjs cucumeris fylueftris, maluarum, cau 
lium,porrorum,morrusgallinaedidgenus. Autcu 
cerato fedatiuo dolorum,utponitTheodoricus.Re. 
olei chamomillae, vnc.rj.olei rof.vnc.i.vitellorum 
ouorum crudorum ,vnc.iij.conficiantur:et cumpa 
no applicentur. Et commotiones per equitatione, 
daflenfiones d ventofationesabilio vfquead ve- 
licam.Et euaporationes cum oleis calidis rutae,calto- 
rei laudantur ab Auicenna. 
Dc arte mingendi cum medicinis, 
P vrina denegata cum prouocantibus 
* rOUOCd,lUr maxime in quibus cantharides 
ponuntur iuxta dodrinam Gal.tertio pharmacoru 
d complexionum. Et Rafis nono Almanforis in bai 
neo adminiftratis d cum embrocis, emplaftris, vn< 
dionibus, d humedationibus applicatis fupra pe- 
den,vfi\ga,ec perineum,d in virga.etin uelicam in- 
tromiflisproprieqn caufa denegadoniseftin vefica*. 
Et magifter lordanusfaciebatiniediones, dfyringa 
tiones infra vefica cum balfamo: dThcodo.cu pe- 
troleo:Aui.cumoleofcorpionu.dnonulli cumfter 
core colombinoinlixiuio diffulutoaut colato. Ali) 
vero prouocant vrinam denegataminungendo pe- 
den, d renes cum axungia cuniculiaut cumgalba- 
nopofitofupcr caput virgae, autallirjs aut cepis:auc 
fiatfuppofitorium defalegemmae:'autimponendo 
pediculum feu cimicem in foramine virgae. Item ra- 
dix raphani d Iapathrj,petrofclini,d vrtice coda c5 
vino d cumoleofrixa,dfuperpedenappIicataco- 
muniterlaudanturin vrinaeprouocadone.Etfi cum 
medicinis non poteft mingere: recurre dum eftadin- 
ftrumenta,vt Itatim dicetur.Nunciam vereorylte- 
rius ampliare fermoneminmedicinis.hora autem elt TRAC. Vt 
d o a ii. 
tranfircada&um curatiuu cum manuali operatione. 
"De cura cum manuali operatione, 
D-j eft cura quae per acftum manuale 
uplex autem gr>qUgecjajn cft palliatiua:quaeda 
vero proprie curatiua. Palliaduaproprie habet loeu 
quando lapis cft nimis magnus:ita q? non poteft du- 
ci ad collum vefiese: in quo falubrius poteft fieri inci 
fio cum iitcarnofum: vefica vero eft ncruofa&llo- 
cus vrinc,et non confolidaretur:immoipfiusincifio 
eft mortalis,Hippocrateinfexro aphorifmorum te-' 
ftantc:aut fi eft in antiquo autin corpore non poten 
te neq volente fiiftinereincifionem.Et completur q? 
patiens ponatur in balneo mollificaduo:dcinde cum 
cathetere, ideftintromilTbrio aut argalia feufyringe 
inuda cum butyro autaliquo firauioleo intromifia 
per virgam impingatur dc collo veficoe vfq adfun- 
dum ipfius:aut cum digitis praeparatis 3C inunctisin- 
tromifiis per anum, idem fiat.remanerecnim poteft 
in fundo per.4o.annos, vtdicit Theodoricus, aurp 
longum tempus,utdicuntalrj.Eftautem catheter in- 
tromiiTorium longum8c fubdleficuc proba.infine 
cuius poteft efle nodulus, vtintrinfecus non offen- 
dat. Argalia feufyrinx eft cannula dliufinet longi- 
tudinis# gracilitatis foratain puncfta & in lateribus, 
infummirate eius eft laraad modum embodiinqua 
poteft ligari burfa corrj feu vefica porci vel arietis: et 
3uaedam eft cum vite:quaedam fine vite.autad mo-' 
um clyfterum» 
Dc arte mingendi cum injlrumentis, 
mingendi cum inftrmcnds cfire- 
ModuS ailtC T1 cundum Halyab. nono fermone 
partis fecundae: 8C fecundum Auicen.SC Albuca.q? 
pofito patiente fuperfcdem &lipfo balneato autfo- 
mentato cum aquis 8C oleis,intromittaturinftrumen 
tum,deinde per uirgam extenfam uerfus ventre 
uiter vfquequo fitpropeanu:dcinde declinetur vir- 
gacum totoinftrumcnto verfus inferius, vt diriga- 
tur inftrumentum verfus ucficam,quae facit hic redu 
plicationem,donccfendatureum cadere in uacuum. 
6C tuncintclligacur efle in vefica. Etficumiftoinftru 
mento fuerit virgula, aut filum lanae: extrahatur 8C 
egredietur tunc vrina & humor ille, fiquid impedie- 
bat vrinam.Qi fi propter fricationem fuerit via, 
6C eueneritfanguis, collyrium album cumlademu- 
licrum immittatur* 
D e incifwne lapidis. 
lapidisperincifionem fitfecudum 
tlOVCrO pr3efatos magiftros.*&: illud quide 
ego vidi: q> in primiseuacuenturintcftina cumcly- 
fteri. Etin craftinumieiuno ftomacho patiens faciat 
Vnum faltum uelduos:vtlapisdefcendat.Ettunc fi- 
fuatopatientereuerfofuperdifeum velfupergenua 
alicuius fortisminiftri,curuenturcoxae, fligentur 
fortiter cum collo, 8C teneantur ampliatx, nepoflint 
femouerehora operationis: dCtunc imprelfo ven- 
tre fuper veficam cum pugno ctimpofitis digitis per 
anum,vtdidum cft,ducatur pro polfe lapis ad collu 
Veficaeinteranum SC tefticulos, 8C tucfecundum in- 
ceffum rugarum loco remoto aliquantulum aparte 
finiftraacomiflura: quiainiplaeftlocus mortalis, Vt 
dicit Aukcn.incidatur cumraforio v% ad lapidem 
tantum q? Iapis cum vnco cb n cauo poffit ex trah) 
facilitate : 8>C ipfo extracfto 3C purificaro loco , 
tur vulnusiet fuper ipfum pul.rub.ponatur SC 
men oui: 8C ligetur firmiter:S>C collocetur inle<ft°* 
nonfoluatur vfqad tertium diem: vt praecipitR0? 
rius:& cum diapalma,vt cetera vulnera,curetun 
autem curatur in viris.In mulieribus vero rarOaC , 
dic lapis in vefica:& quando fiqperimpofitionefl1 
gitiin matricem, vt dictum eftjCuratur.NonnuU1 . 
ro ut Rogerius poft incifionem ponunt vitellum 0 
inhyeme, & albumen in seftate. Et quatuor 
farinam cumftuppis. Tempore autem curaep 
potent, 8C vinum nonalbum,fedrubcum, ftypcl,f 
cum aqua ferrata lymphatum: 8C comedant 
8C cibaria clefta paucarum fuperfluitatum. Siauc j 
contingit q> lapis propter eius parilitatem vened 
virgadigerur verfus veficam, vt non recedat:# P 
ftea lugendo extrahatur,aut tenaculae longae # P , 
lesimponantur, 8C capiatur, SC extrahatur::autgr 
ciletcrebcllum, vt dicit Albuca.imponatur:# c 
illofragatur:& fruftatim ex traha tur: aut virga 
teinferiori ubi magis 
dumlongum:& extrahatur, 8C fuatur: 8C poftea 
gamentum remoneatur:SC vtfupracuretur.In°J 
mbus tamen apoftematio prohibeatur. Etfid0 
infeftarct, confidit Auicen.q? ponatur in balncO j 
crato,# inungantur cum oleis lenificatibus,quaR 
chamomillinum 8C ancthinum:& fuper vulnus 
tyrum tepefactum. Et fi videantur mala accide 
euenireriit deus auxiliator. 
D c paffionibus uirg<e:cr primo de in frigidi* 
tionc,znnalcfaftione, 
Tn--> er\\m rutltPeccaca contingunt in 
generatiuis:maximein viris. Nam11 
ftcrilitas maxime 
net Scrap.in quarto breuiarrj.) ita infrigidatio # 
lefa<frio quaecfrpriuado coitus aparte virorum* f 
quiainj mulieribus non priuatur coitus: 
vulue oppilationem. In viris vero priuatur prOpc, 
malam complexionemfrigidam, qu£ aufert eny1^ 
ncm.‘ct propter malam complexionem abbreui3 
8C adnihilantem uirgam 8>C tefticulos.ProptcraU^ 
malefacrionem conringitin vtroque. 
tem infrigidatioa malefactione:quia realiter *n 
datio concernitcomplexionem:malefactioani^ 
6>C complexionemrlicet vulgariter dicatur cpin 
datio fiat propter naturam corporis:malefacti0, 
ro propter rem diuinam: vt quando aliqua faCl% 
ra fimt facta, aut mala fuerit cogitatio inter vir 
SC mulierem, J, 
infrigidationis 8C malcfactiois PL 
oigna autem pter®eccata corporis func 
fia,quando eft caftratus, quando virgaeft breifi3 
nihila,# male compofita:quando eftfrigida,#Pc/ 
lytica, fine pilis,rugofa, & male colorata: q? fi c 
derct om nes fpecies totius mundi 8C pigmenta? ct 
caretur,8C calefieret cum omnibus calefacienti^11 
excitantibus qucepofientfierfinon erigeretur, > 
cxiretinactumcoeundi. | 
Signaautcm 1u!do cftPr0Pterfrcm diul„niDV 
malum animum,lunt:quan° 
nia fiant bene: 8C tamen no poteft exire in actum fi 
bicum coeundi praecipue cum Vxore: licet p°* 1 DE DECORATI O'N E 
fion <^rcduciturad adum per orationes & rcmO" - 
d|- Cs 8C malarCi cogitationum. Iu- 
Mu,tUrP- Gal.aucftorirate Platonis in comentoillo* 
fitr ler Enonconceperir.q qui no poteftcoirectge- 
n are>Honiungatfecum muliererdcluderetur enim 
jCs & perderetur genus. Judicatur etia q fi ta- 
ftiff Cnt C^iunc^1 per forma,q fiat diuortium periu- 
Verum quiaiuftitiaconfueuitcomittereexa- 
V?Cd,’cis: Pro tato ponitur hic modus examinadi, 
medicus habita licetiaaiuftitia examinetpri- 
8C copofitionem membroru ge- 
fu at,UOrum:deinde habeat matronam in talibus co- 
ejje a.m* praecipiaturqiaceantinfimulpcraliquos 
pi(/1^amatrona prffentecu eis. Et det cis fpedesSC 
cos calefac,at:& inungatur cum oleis ca 
Co fricetiuxtaignem fermentorum.etiubeateos 
di aP,u^ ampledi. Deinde qefuiderit referat mc 
ra . quando medicus fuerit bene informatus:co> 
ijj. luffiriacum veritate deponere poteft. Caueatta 
br,nYCuon fit deceptus: quia multae fraudes in tali- 
q^pCo*ueuerunt committi:etmaximum periculum 
f, *cParare quos Deus coiunxerat:nifi iuftiffiima cau- 
3arequircnte* 
Dcpriapifmo. 
c^ 
<jep & differt a fatyriafi,in qua eft volutas et 
*h „iaeri^*^,us* Caufa autem eius fecundu Gal.i4* 
ventofitas vaporofain 
n5r°duftaa dbarrjs vcntofis& a frigiditate cutim 
tu cxireprohibira:fitctiam quamplurimum fe 
Vfr mcntem ciusfextolnteriorum ab arteriarum 
Etfignadiftincftiuaponuturibi- 
eft multum in hoc infiftendum. Sed 
Cl,ra fitfuppofitoregimine vniuerialf q in denft 
fomentetur locus cu ruta,etagnocafto.In ope- 
c^lofieinfn'aidecur cum fueds frigidis SC caphoradC 
0t° Gal.& plumbi. 
cfaftioiic cr foetidi ta te inu irga,propter decu* 
bitumcum muliere foetida. 
prfjv.; Iauctur‘cuoxycrato:etddndccum vn- 
1 S gucntoalbocamphorato,vtpuftulae-vl 
s 
De prtputii claufura, 
focundu Haliab.8C Albuca.apericndo cu 
d(yt- vngucautcumfpatumine:deindeponen 
Vrjn de ligno,aut de plumbo, vt poffic 
arc-linita cum butyro,aut oleo amygdalino* 
Dcdrcuncifcne. 
VlrcimC]'no fecund« legem fitiudeis 5d farraceni8 
Sc alrjs:qu3e multis eft vtilis 
Ur)CPn^regan*tur forditiesIn radiceEalani, q cale> 
_t!prurn.Et tunc cum vnguibustrahatur 
fi(lat^Jatuurn cauendo de balano in 
%iQUir pofteum pulueribus ru.autcum cauterio 
n,srcftringatuf:et morealioru vlceru fanetur. 
Q Decaftraticne. 
cuncIutn Albuca. fecundum duos 
r 7 modos. Aut per artritfonem,aut per fcif 
ciIIa per attritionem, oportet quod 
cUlie* rrnus ,naqua calida donec mellificentur te; 
lUs*Etpoftea cum manibus compriraantur,et 
conterantur donec refoluantur. Per ftiffiuVam fitfcci[ 
do cutim,& apprehendantur tcfticuli. Seligentur,tSC 
incidantur, 8C extrahantur:deindefuiturcutis, 8C cu- 
ratur Vt caetera vulnera* 
De mollifcationcofchei er elongatione cius. 
r t quod eft nimium, faluando tefticulost 
inciaatur fuatUr: & vlcerum aliorum curatio- 
ne curetur,8C fanetur. 
De hermaphrodito. > 
rr t J*. eft natura fexus duplicata: dC 
Hermaphroditus eftrccundum Albuca.in virs 
fecundum duos modos: quiaquandoqeft vuluapi/ 
iofaintertcfticuIosduos:quandoqinfpatioquodeft 
apparens fubtus* In muliercautem eft vna fpecicsiri 
quafupra vuluam apparet virga 8C tefticuli,Se mul- 
toties curantur per incifionem,vt dicit Auicen* Non 
autem illa quae facit vrinam:vc dicit Albuca. 
Dc paffioniius matricis, 
clauditur matrix, vtoftendit Ah* 
Multis modis bucat Curado eft vna tantum inci 
fio, ft fuerit caro addita cumraforio, aut ligamine eft 
filo. Si autem fueritpellis,cum vnguibus 
autraforio* SC tenta cannulata de ligno,auc de plum- 
bo linita cum butyro, aut oleo vt mingere poffiitraut 
f olida dc pano ad moduparuae virgae ponatur:& f$f 
pe cani remutedaut coitu utatur vt no reclaudatur* 
Dc amplificatione matricis. . . > 
A rnnttfirsf-tV* cpftfingitur matrixfecundu Auic. 
a3 * ut pulueris corticis pini ptes.iirj.aJu 
minis partes duas.ciperiparte.i.dccoquatur cu vino 
fiyptico et madefiat I ipfo panus lineus,etapplicetur,. 
De tentigin* matricis. 
nn ■ » Quandoq illa additio carnofa quae vo- 
1 e rit>«catiir tentigo,in vuluacrefcit in tantu ni* 
q facitdifplicentiam et nocumentum. Etcura eius eft 
fecundum Albuca.q? incidatur cum ligamento, aut 
raforio:& non vfq ad fundum timore fangumis:de* 
inde aliorum vulnerum curatione curetur* 
Dc extra ftionc foetus. 
Ffffncnaturaliter *gredit“UupMcaputruumfa 
rocrus naturailicr cic verfus terram euerfa* Qnv 
nis autem alter exitus eft innaturalis,8e difficilis* Fic 
etiam difficilis partus propter pluralitatem fcetuum* 
Nam aliquoties funt duo: 8C fecundum Auicennna 
quinc£ velplurcs:fecundum vero Albuc.plurcsquat 
feptcm: quia decem vt dicit. Etquiaiftud negodum 
exercetur per mulieres vtplurimum, non oportetirr 
ipfo multum imorari. tamenfunt obftc> 
trices,q fi forma exitus fic naturalis 6C difficilis, cum' 
fomentationibus et inundionibus mollificatibuspar 
fesilh mollificentur.Etq mulieriuuetfe cum expref 
fione& retentione anhelitus,&prouocationcftermr 
tarionis cum puluere piperis, auteuphorbrj, 8C id ge- 
nus. Etbuthormarc 8C agrimonialigatain coxa facili 
tant partu m,Vt dicunt experti. 
Si vero forma exitus non eft debita 8>C 
quod toto poffie eleuando coxas mulieris, reducatur 
ad naturalitatem* 
Et fi a cafufoetus effiet mortuus: qcP cognofdtur 
minoratione mamillaru, dC per imobilitate foetus, 
sme moucbatur, perfrigiditatem ventris, per foeto- 
r»..? j i r $. ac: nviL t 
DOC. L 
rc anhelitus,per profunditatem oculorix, SC mortifi- 
cationcmlabiorum SC totius faciei,per inflatione ve-' 
. tris.SC per prfceflionem alicuius acut£ egritudinis aut 
offenfionis:Tuncobftetrixdebet atrenrarecum 
nibusinuncftisretlocisilliscum mollificantibus,mol- 
Jificatis,fometatis,& peflarizatis,etprouocat(oefter- 
nutationis, SC mcdidnisprouocantibus abortum, ve 
liit eft caftoreum,et myrrha,cu rura,# fimilia:fipotc 
rirciimcxtrahere:fino:intromitcaturinftrumcntudi 
tftufpeculum facftu cum vire torcularfictaperiat ma- 
tricem quantum eritpofllbile: SC pofteacil manibus 
;# vncinis SC tenaculisintegrum autfruftatim extra- 
batur, 8C no remaneat.licet Albu.dixitfevidifle mu- 
liere quaefuperimpregnata,cftfuperfomjm mortuu 
dimiflum.Etpoftlongum tepusper apoftemaumbi 
lici exiuenmcofla;# fic longo tepore vixit.Eft tame 
ifautcla.‘q? fi in capite foetus mortui,autin pccftorefeu 
irentre vel in fecundinafueritaqua rumore exitu im - 
cum vngulis,autfpatumine incidatur:# 
aqua extrahatur; # fic melius exibit, Siautccontin 
ageret muliere ipfam effe mortua: quod coghdfcctur 
per figna dicfta fuperius de mortuis:# fufpicaueris q? 
foetus cflet viuuslquia vetat lex regia muliere prfgnS 
lem humari,quoufque foetus exiucrir,tenendo mulie 
ris os et matricem apertam ut volunt mu!ierc?,aperia 
tur mulier fccundu longitudinem cu raforio in latere 
iiniftro: quia pars illa eft magis libera qua dcxrra,pro 
pter hepar:8C digitis Iterpofitis extrahaf foetus. Tta,n, 
exrradus fuit Julius vt i geftis legit romanoru, 
JD c extraftione fccunditice, 
jp . n * 
3 l dCilO funcfccundu Albuc.oportet vt praeci- 
piasinfirmac, vtiuuetrecuftcrnuratione 8C retentioe 
anhelitusfuper os 8C nares:5d fino egreditur,fuffumi 
getur matrix cum embotodcco<ftioiscalamcnthi,rii 
ligne9,etid 
genus:&prouocetur fternutatio:& dentur prouoca 
tia abortum. Et fi non egreditur, 
ci,utfubmergat manu fuainoleo fiTamino,autin mu 
8C capiat 
ca fuauiter. Et fi fuerit an n exa, extrahatur qcPerit pof 
Jibileextrahi: 8C reliquum curemollitiuis vteftinic- 
&io vnguentibafilicon, fanetur,ipfum eium putrefa 
ciet cam poft dies,*et egredietur ete, 
Be mola matricis. 
«fifrufium carnis!matricegcneratft, 
i lOiacnim generatur duobus modis, vt dicit 
Auic.Vno modo ex multitudine materierum effufa- , 
rum cum uehementia caliditatis,Et fecundo modo in 
coitu, in quo matrix comprehendit aqua mulieris,#- 
cxteditcamcunutrimento. Et propter defedum vir 
tutis mafculinitatis non concipit.fedillam carnem ge 
nerat. Cuius fignum eft: quia non habet motftper 
fc vtfcetus, SC extremafunt ei mollia;& tranfiuitte- 
pus partus. Etcuratur cum mellificantibus fternuta- 
tionibus SC prouocatibusabortum, SC cum peflarrjs, 
ctalqsinftrumentis,<Sdoperationibus,cumquibusex 
trahitur,fecundina ete. 
De exitu matricis cr longaonis. 
Fnmentefnr locus cum vino ftyptico,’et poft fina 
picetur cum puluere dc radice confo 
plus fang.draco.bolo arme, mumia. 
i myrrha,nucecyprelfi,balauftfjs,et alumine,ac cd 
fein minus:& deeode pulucre cualbuminibus 
rum fiaremplaftrum:& cum plagella de cotoneljl 
tur:et quiefcatcoxiseIeuatis:& comedat 
tcata,ne exprimere fe cogantur, rj 
De hsemorrhoidrbus $C attridbusfifluris SC vl£ < 
busani Sc matricisdiAum eft fuprafufh'cienter:& 
hoc capitulum feptimum finit. 
Depropriascegritudinibuscoxarum CT tibiarum* 
& pedum, Cap. yili. 
IN tibqsfeupedibus magnis 
munes accidunt multae aegritudinesqaprise, drif, 
bus fuit didufupra,vt elephantia, varices,claui,?rp 
tudines vnguium,etid genus.De malo mortuOp0 
fethomo dicere filatenas multas:fed generaliter 
tur ficutfcabies, de quadidum cft fupra,cum niHj, 
quam fceda SC arida fcabies.et fi habet quid corrO* 
nispro qua dicatur cauerna, vel vicus 
cft etiam fupra.Nihilominus caufa collationis,!»1 
jo mortuo feu phlegmatefalfo poft vniuerfale rir 
men laudatur lotio cum aqua fabrorum,SC aceto 
coctionis fu miterr^,laparhrj,et chelidoniae. Et p0* 
niatur cum linimento facto defucco mali terrf,hrL 
.1% decoctione cum oleo rofa,aceto SC fapone 
Deinde inungatur cum vnguento facto ex axU 
porci antiqua diftbluta cum aceto per noue dies.' 
tum de tertio in tertium renouando:Sc ex vnguel1 j, 
a!bo,fulphute, alumine, bolo ar,& argento viu°P 
Itatis in mortario plumbeo, 
D c dolore c? mula qua in culcanco accidunt. j 
Qm„„ j iitaacciduntexobuiationccaleif 
oque ex frigore* Et fanari? | 
vt dicit Aui.embrochatio cu aqua frigida plurin 
cta, Sc epithema de memitha, Sc bolo 
cu doctrina data per eum in quarto.ad excoria^ 
calciamcnti.EtdictaTuperiusfuperficialiter 
fioe carnis* Haliab.autprgcipit poere coriu od1 
pufueriratum:autunacu Gal.n.pharmacorun 
mone arietis feu porci cobuftum SC puluerizatu» 
fedato dolore galla Sc acaciam cum aceto difteiflPqj; 
ta, Vfus autenii co munis ad fedandu bafilicor» p0 
addeficcandu vero vngucntumalbu, Horze°Q/ 
cft dare quiete huic fexto. Ille qui dedit motu c°rP 
ribus,quietem veram detanimabus, 
T radiatus feptimus qui antidotariufl1 
tur5duas continens doctrinas» 
Prima cft de vniucrialibus antidotisfeu auxili]5' 
Secunda erit de particularibus* 
Prima habebit duo capitula» 
Dc phlebotomia,uentofis,zr Cdj?' 
, Eccretprolongarefermone,fi4c3si<l 
m dotiscu quibus ducitur finisint^^ 
u' ad ioca lblecn> t»*actarC^crJ 
quifite: maxime cu per totum 
; ctando modum ducendi finem 
curatiuasintetionesexemplificado multa# n1*^ 
priafintinferta. Etqui nOeritcotctus,ctpIuraha 
voluerit,qrar,&acciDiatintotocontincnte;#,‘ DB PHLEBOT O M I A 
xi[. magno Araramij:in quibus mille milia au- 
tt.IOruni antiquorum inucniet aggregata. Empirias 
I* ncar>cationcs parum acceptaui,de quibus in gilber 
j.0 aet diefauro pauperum copia inuenitur multa.Ve 
anien vt non videar exire tramitem aliorum:bre- 
. s quam potero aliqua,magis tam e co munia Sc mi 
litata rememorabo. Et non difpliceat reiteratio: 
repetitaprofunt vtilia. Ercumhocfe 
. r,gipoiTunt duplicata. Verum quia phlebotomia 
8C gencrofum auxilifr, 
inefficax omne reliquum in aegritudinibusfan 
firabeain.ix.thcrapcu.)incipiendum eftab 
Ue Sll€botomiaeftindlio vense euacuans langui- 
def T/bunior€SCUrn fanguine in eis decurrentes. Ita 
in Crib,tearn Arnaldus in libro de opere particulari, 
•d U?,°PUS phlebotomiae adducit in exemplum. Et 
fio ° .cbat Auiccnna in quarta pri mi q? erat euacua 
lii Vn,Uer^afis niultitudiuccuacuans. Etin prima ter 
humorum euacuatio. EtGale.fe- 
aPfi°rifmorum.quibufcuncp phlebotomia ere, 
ebotomia auxilium eft aegritudi- 
*o A\P^etboncarum. Et eft fecundum Ralim in quar- 
da/^rT5an^0‘rnu^tumcon^crensin^an,ratecon^eruan 
ad aegritudines curadas, fi fiat vtoportet.Si vc 
ataliter, eft cauladebilitatis virtutis, & generatio 
8C aliarum malignarum aegritudinu, 
fu anficipatioisfenedutis.Phlebot0miaenim magna 
rouvt probat Gale.inlibello de phlebotomiam illo 
0 uiano qui in oculis patiebatur: ita q? ex hocErafi- 
c^t€us qui inhibebat phlebotomiam,ranguifuga vo 
q atur. Eft enim fecurius auxilium qua pharmacia: 
0- ,ahoc bonum maxime in phlebotomia exiftit, vt 
Clturibidcm:quiaquando volumus eam fiftere, fi^ 
autem ad ventrem tranlglutitum 
poffumus fiftere, vt volumus. 
jjj o ,rca hoc generofum auxilium Gale.in libello prf 
*iUi ° phlebotomia querit quinq; problemata. Pri 
CUrn Pblebot0rn,a* ertium,qui funt illi qui pof' 
rf3ni Ibftinere. Quartum, per quas venas eft facie 
,ntum,de mefura phlebotomie. Deinde deter- 
de tempore. Et alij dodores de regimine ipfius 
parunt. 
pr pr,rnui‘n autem requiriturper repletionis 
iniilCntIarn.fundum vafa videlicet,8C virtute,,put 
ftinx,r° de multitudine, 8C quarto fanatiuorum eft di 
VtjV Urn‘ repletacuacuare oportet 
clamat Hippocratis dodrina:fiue fit 
ah^rte^anariua,fiuedepr£cuftoditiua: vtin nobis 
itir?cau^a non conteratur fer mo ficut dicit Galenus 
s0nimento. 
n''CUn<ium ofrenditur per venarum repletione in 
vfnt°‘dolores oculorum , 8C quarto fanatiuoru, 
tj; f, ‘SBdi eft ex omnibus humoribus aequaliter,fiue 
Ulncabundate. q?fadeda eft euacuatio p phle 
eo quia venae loca funt fanguinis 8c alio- 
fuitcj. mo‘tum maxime naturalium, vtin anotomia 
Um* Sex enimfuntintetiones propter quas 
CUr»dJ Prima eft ad euacuandum.Se- 
taad 31 diucrtedum.T ertiaad attrahendum. Quar 
r°!ar*dum. Qiiintaad Sexta ad 
Urirn' ePr,rna dixerunt methodici &alrj 
1>Vt deducitur in quarto therapeutices,q> eua- 
pro obiedo folum refpiciebatpkthoricum co 
curfum, dequo ibidem reprehendit cos Gale.& inii- 
bello allegato dephlebotomia.q? phlebotomia npn 
folum fit propter multitudinem: led propter paflio- 
nis fortitudinem finemuJtitudine,incipiccephlegmo 
nationepropter pcrcuffionem, vel dolorem,velim- 
bccillitatem particularum.ifta enim operantur phle- 
gmonationem abfq; eaqu$ fecundum corpus multi- 
tudine. Fortitudinem autem pafiionis vocat triplici- 
ter: aut propter principalitatem paflae particulaelaut 
propter magnitudinem diTpofitionis:&certium pro 
pteripfius malam morigerarionem. De fecunda di 
cebatur in libello diAorqjafiumitur phlebocomiaali 
quando vteuacuatiuum:aliquado vtantifpafticurn, 
ideftdiuerfiuum auxiliumlvtin fluxibus ipfedecla- 
ratibi: 8C in quinto 
dexrra,in dexta manu:altera vero,infiniftra. Ethaec 
eft Hippocratis in quinto aphorifmoru cantilena po- 
fteriora capitis dolentibus quaein fronte reda vena iri 
ci(aiuuat.*non folum vtcommentacGale.ingcniatur 
Hippoc.euacuarc vbioporteteuacuare.Tedcuman- 
tifpafi. De tertia diciturineodem libello q? fi men- 
ftruaprouocarc velimus, venasinferioresaperimus, 
vel furas fcarificamus tempore aflucti motus. Dc 
quarta dicebat Gale.in nonorherapeutices,& in com 
mento.zj.primiaphonTmorumexcuntianoin mul- 
titudineconicdarijCpphlebotomia vfq? adlipothy- 
miam refrigerationem totius habitus confeftim ope- 
ratur, SC extinguit febrem ac fioeddiflet eam. Dc 
quinta oftedit i eode libello, Etin. 6, aphonT.comcco 
illius aphonTmi.Quibufcuq:phIebotomiac5fr:rt: q> 
phlebotomia multos paratos incidere in aegritudini- 
bus, eifdemrquod declarat 
deparatisadipuendum fanguinem , adpeiiplcumo- 
niam,rquinantiam,fynantiam,etep!lcpfiam,apopic- 
xiam:qui faciedo phlebotomiam m vere fuerunt p'r£ 
feruati ab eifdem.Etiam in cafibus,et percuflionibus, 
8C vulneribus prcmircitur phlebotomia: vtaduencqs 
phlegmonis,utdidum cft,prohibeatur.Mehus eft.n. 
anriciparcphlebotomiam, quam multitudinisexpc- 
dare fymptomata. De fexta loquitur Gale.in.xi. 
therapcu.capitulo.if. verfus medium.‘igitur quidem 
optimum, vtdidum eft, venam incidere non folum 
in fynochis febribus:fcd in alrjsomnibus quein putre 
dinehumorum,quado vel quaeaetatis vel virtutis n5 
noftracor 
pora natura,& deponetquod aggrauat eam vclutall 
quod onus, dominabitur reliquo facile.itac£ 8C dige- 
retquod digeri poteft:&extrahet quodextrahi po- 
teft,recolenspropriarum asionum. 
Tertium,quifuntilli qui eam pofluntfuftinereco- 
duditurineodcmhbcllo,q?funthabentcsuirtutes ro 
buftas venas,groflas 8C amplas,habitudinem no mul 
tum macilentam, & colorem non album, 8>C carnem 
non mollem. Contraricautem difpofin nequaquam 
falubriter eam fuftinerepoirunc.fanguinem enim mo 
dicum habent,et facile euaporabilcm carnem: & fecu 
dum iftam rationem infantes non funt phlebotoma- 
di ante q uatuordenalem aetate m: neq; fenes vl tra. 
annos,nifi magnaneccfllrate:& tunccfr pre- 
uifionc et cautela. Et fecundum ipfummetGal. vt af- 
mitur per Rabbi in principio ad Glauconem, q> infuc 
riphlebotomari nonfuflinent phlebotomiam, neq; 
habentes flomachum debilem, neque corpora diar-- 
rhaeis occupata,neque crapula m fcu indigeftionepa- TRAC. VII. 
talem autincifioncmearu minus verebatur,qua U 
dum parte phlebotomia. Comunisautein his 
rubus fermo cfl:qm incipientes phlegmonasantilp3 
fticecoueniteuacuare: perfecflas vero 8C diuturna1 
exipflspticulis euacuarecoucnit,fi eftpoflibile.h11 
ro non eftpofllbile,ex proximisin quinto therape * 
Et hae comiines.On1 
i moderata euacuatio deriuatur 8£ euacuatur adlp 
propinqua:antifpatur adoppoflta 8C longa, cap|C 
Ium libelli de phlebotomia feruando, q? omnis an , 
fpaflsfiat fecudu cat euthy 
tranfeendendo duas diametros vtin fluxibus n3r ’ 
haemorrhoidum, 8C menftruoru.dedaratur dcfnp 
rioriadinferius, 8C de dextro ad flniflrum,deantcr , 
ri ad pofterius. Euacuatio vero 8C deriuatio ad p 
ma,vt de hepate ad manu dextram: 8C de fplcnc a 
niftra. Intelligendofane de fplene quantum ad 
ria groflam ipfl parata nocere, quae magis firar 
cuatur per parte flniftram:Non aute quantum ad 
rc&ionem uenaru:cum nulla qu$ dirigatur ad m3*1 ’ 
oriatur ab eo: vt in anotomia clare manifeflatur.fcc. 
relligitur euacuationederfuatiua & aflumptiua: dr 
deantifpatica quae competit durante 8C timente 
xum,rcmper fitper oppoflram 
tur di&um Auezoarin Tuo reyflr libro primo:tr3(f 
tu.xvi.deplcurefljqjfiatphlcbotomiaexbafllic 
chq oppoflti :quamuis vt dicit quidam nouustn* 
cus noftri temporis, videatur q? iit flenda minuti0 ' 
eadem parte egritudinis, inducendo fuper hoc Vtr p 
logicalia 8C fophiflica:qcf mihi nullatenus 
fe rationabile, neq verumnmo credo certiflime 
cere illud omnino efl mors infirmuTimoretam^11, . 
curato de fl uxu,fla t de eade parte flcut praecipit HjP 
pocratcsin fecundo regimenti.Quandodolorao'L 
rulasafcendir,5£ quarta therapcu.&.xflj.& vbiq**'', 
ifla fuit intentio Auic.dum dixit q> in principio 0 
borum repletionalium, penitus dimittatur phleb°‘ 
miafcilicet euacuatiua& deriuatiuafeu 
eandem partem:quaenon debet fieri nifipoflftaf 
dum maturatioapparuerit:quaeautem 
debcatantiipatica,& fubtra&iuapcrpartem opp 
tam & longinquam,non negat:Imoconceditinprl 
cipio apoplexiae, fynantiae, & in magnis apofl**1 
tibuspnitiofls, 8C fortibus doloribus. Etfl 
vfq? ad fyncopem cxclufiuc.*ut tenet fcholanoifr 
munis:hoctamc non debemus facere nifi confli11 (/ 
bis de uirtute. Redeundo ad propofirum licet A 
cenna magisfpecificauit ad quas aegritudines 
lares inciflones venarum competunt 8C confe^ 
fufficiftamc chirurgoingenere quoddieflum 
Galenu. Albuca.vero triplicem tradit modum 
dendi venas comuncs, per longitudinem:ucnasp3^ 
ticularcs, per tranfuerfum: arterias per ligatura*11 
cauterium: vt di <flum clt i traftatu* Et dat tres 
phlebotomoru cum cultellari,qu£ efl: lanccta c°^0l 
nis:cum murtino, quae efl: lata lanceta:cum 
quod efl: inftrumcntumequorumJ&hoc fuflicl3t 
quarto problemate. p 
Quintu de 
tcft dari certa regula:cu ola medicinaliafunt cOI1!C^ 
ratiua,vt dicitur in libello,et tertio thcrapcu.Nj*11^ 
minus mefura regulatur fceudu Arnaldfl feq 
cmnam Hippo, q? quaeegred/untur,no quanti* 
lu3fcd dC tollmmiacoiccturare oooriet.added0 
D O C. T. 
Cientes quae fecundu ventre vt etiam in. xi.therapeu. 
dicebatur. Et Hippo, praegnates excipit faltem quatu 
ad extremos uel poftremos mefes. Quicquid fit, tn fi 
gnificatioin prohibendo phlebotomia qu$ fumitura 
virture,omnes alias fuperat in. ix.therapcu. Multi enl 
propter debilitate virtutisin phlebotomas perierim 
Comuncaute eftin vtroc£ opufculo, cuflodirc vir*- 
Cutc.Et hinc efl: cp omnia illa qu$ debilitant virtutem, 
prohibent phlebotomia, vt fluxus 
tio aha, nimius fudor,colica, fpafmus,tr€mor, longa 
0egrirudo,fuperfluuscoitus,nimiubaineu,angufi:iae, 
folicitudines, vigiliae, labores, & id genus. Rafls aute 
quarto AI man.addit q?q multa carne & nimis rebus 
dulcibus vti cofueuerunt, phlebotomari optime pof 
funt.Qui vero paifi funt abftinentiam,& interiora ha 
bent debilia, 8C qui phlegmaticifunt, 8C aegritudines 
cofueuerunt habere frigidas,acquihabitantin regfoc 
SC aerecalidiflimoacfrigidiflimo:no debent 
tornari.Ebrius & faftiditus no phlebotometur donec 
cmninoiftaab eis fuerit remota,nili cx tarditatcphle 
fcotomiae magnuslmineret timor in feptimo Alman. 
Particulariter aute 6C exquiflte omnes flgnificationcs 
coccdentes& denegantes phleboromii pertraAauic 
optime magifter Arnaldus in libello fuo fuperius alie 
garo de phlebotomia per cofideratione rerum 
raliu 8C non naturalium &' cotranatur5 docendo eas 
*nenfurarc& ponderare: 8C de eis facere vnucapitu- 
Ium,er dare magis inflantia fecundu pofllbilitatc alias 
non negligendo, vel per quantitatem phlebotomiae 
tiel per alias eas corrigendo fecundu quod dicetur. 
IDe pharmaerjs infra quia tamen iftud efl magis phifi* 
cum,qua chirurgicu, dominis phyficis dimitto quan 
Cum efl de praefenti. 
Quartu m per quas venas efl phlebotomia faciens 
daeftnotificatum per vniucrfum tr a (flatum. In fu 
jua tn ponit Haliab.in.ix.fcrmonc partis fecudelibri 
regalis, q? uenf q mfnuutur I hominibus,funt.xxxifj, 
quarum duodecim funtibrachfjs,duap:fcilicef media 
ii£:du£cephalic£:du£ 
caIes:du3efeynales.]ncapitcfunt.xifj.duaepoftaures: 
duf in angulis 
Vena frotis: venapuppis: vena nafi:due venaefublin 
gua. In pedibus funt ocflo.*duseingenibus:duaefaphc 
nae:du$ Albu. vero non 
ponitnifi.xxvi.quarum decem funtin capite, 8C dc* 
ce in brachijs, &C fex in tibrjs 8>C pedibus. Gal.aut in 
libello allegato dicit q? venaeq phlebotomantur 
fccunducubitum,funttres:quaeintus,q extra,8c que 
Intra. Illa autem qu$ intus, partibus a collo inferius 
cofcrt:qu£ vero extra,i hisqfupra:mediaueroiuuac 
quceftfecu 
duinguina.i.plicatura genu.alia fecundu furas dCcZ' 
paiflones renum,matricis, veficf 
phlebotomantur.Ita etia SC fecundu oculos tm phk- 
botomare,paffioesoculoruiuuat. Et quae fecundum 
Iinguam,phlegmonis pharyngis coferunt:aliarum m 
comunium praecedente phlebotomia. Coueniens.n. 
cft vniucrfales 
clamat tota ifta doctrina. Arterias aut multi dubita 
uerunt incidere propter periculufanguinis,et ancurif 
jnatisfeu cmborifmatis. Verutamen Gal.per rationi 
fuotusinpafllonibus fpumofispraecipicbat incidere 
ca quj fecudu tempora et qu$ poft aures. Er per 
fimm flabHif eas extrema manu funtleidere» T Q" in *I?ncrn temporis,regionis, aetatis, aegritudinum 
.Suibus cura clare oportet. Sunt enim inter ifta po- 
raau mefurandum quantitatephlcbotomiae,qua- 
e as dinis, Sc virtus. Nam fi neceifiras eft ma- 
q 5 tortis eft virtus:fiacmagnain vna vice&vf- 
eaclfyncopem diefiam. Si vero virtus fuerit debi- 
diij1?11 UaC tantam^ITILd: fcdperfedadones SC vices 
atUr‘ Attendere autem debet vel oportet debi- 
Per pu!fum:quemadmodum Gal.aflueuitin 
EnC, t0rnrjsfemper tangere ipfum.& quando per- 
SC minoratione,ftadmiubc- 
c°mtringerephlebotomiam. Sanguis autem,dn 
attendcndus:quonia fi mutatur in meliorem 
j. P0mjoncm,illicocftconftringcndus:vtin primo 
dicebatur. Magna phlebotomia apud Gal* 
l,*c*COnfirmantem eft dc.vi.lib.minor de media 
♦mediat communis de vna lib. Etfecundum Da 
* Ccnum confulitur, quibus in iuuentute femel tan 
manno phlebotomariconfuecudoaffuerit, vbi 
qjtat:e quadraginta annorum erut, tertio quoqjan- 
£e lemcl.]n.5o.aur.6o.fcxto femel con 
eft:ulterius uero ex toto dimittendum eft. 
«extum eft de tempore phlebotomi?* vbi fciendil 
jjQUndum doclrina Aui.q» phlebotomiahabet duas 
lis rJS,^1,cet neccftitatis, oC elecftionis.horancceifita- 
Etin qua fieri oportet, Sc quae tardari non poteft: 
q lriquares prohibitoria non accenditur abfolute SC 
fialn*no:^cetaliqualiter,vc dicit Arnoldus, Scbene* 
. ud prohibens magis nocumentum faceret,quam 
lljf arrientum. Et tuncillud nocumentum corfigcre- 
lO ‘a,utadafi^m euacuationcpermutando: vein pue 
Pleuretico fieret fcarificatio, loco phlebotomi?* 
obftante cp Auenzoar filium fuum trium anno- 
phlebotomauerit, SC euafitper hoc a morte: vt 
atUr Auerroisin feptimo Colliget j no tamen hoc 
Et fi fecit, erat forte magna fynocha:& confta 
de virtute: Sc fi fuiefanatus, hoc fuit de raro 
Omni enim hora diei SC etiam no 
Cc P forti aegritudine, &C robore virtutis,ex- 
poteft fieri phlebotomia: vt dicit G* 
ro praeallegato .Horaautem electionisattendi- 
radicem inferiorem 6dfuperiorem quaein 
vt interdo de creticis dictum eft per 
autem inferior attenditur fecundum Gal. 
pjjjf^Sl5*0 vetre fit digeftus cibus, SC exterius fit ex 
.a uPcrfluitasafecuda hora diei vfq; ad tertiam, 
fiiof C.S luminofa non turbata, neq? plu- 
it . ajVcdicebacfocius cocordantiaru:tepus verna- 
ei autnmnale:8d fi declinaret ad hyemem, q> eli- 
Ur Radix fupenor ac 
dic_; luna habeaebonam 
ivlur3?endendo.i7.,^.zi.defcendcnd0,euicandoco- 
1C|11Cm Qppofitionem.Etfitinloco &C ligno 
cra a malis: vt in tractatu deaftronomia de- 
aijq U,‘^ncafu tamen in quo fecundum te qui debes 
s ntulum aftrologari.non egnuenirene amb? ra 
Eapjln ynnmetidem,non obftanteq? caufaprima- 
'liXjf S.,r^uac quam fecundana: eo tamen, quiara- 
J**** eftedus fu perior is: SC cognitio elleduu 
medicis certior quam caularum:et cum hoc 
ex fecudis ftcllis 8c primis:fiuc line 
itlle. aj^1Lle aeris i mprelTiocs,pcr quas in- 
fignu:pro tato melius eft q? te- 
CertHm,et dimittatur incertum* Anxioualis et 
lD E PHLEBOTOMIA 
dubia eft fciendaiudiciorum:etob hocfonlefiesphy 
iid, vc AuitiSC Auer.in medicinainipfa non multum 
curauerunr. De diebus vero jcgypriacss licet non fit 
multum curandum: nihilominus prop ter gendu ima 
mnationcm.SC locutionem,obleruantur.Dcillis ver 
ficulis,Luna netus uerereSjiuucncs noualunarcqres, 
non multucuro* Magiftcr tamen Arnoldusiniuis 
aphorifmis deducit cp circa mediit tertiae quadre 
liorabfolutceftphieboromia:eoquiatunc liumidl" 
taces non nimisfunt codenfara?, ncqj rheumadzates* 
horis motoris humorum , quam fecuti fune 
multi Saiernitani,praefatus magiftcr curauit:bene ta- 
men voluit q> paruae venae, quia melius apparent ho 
ra velperrinaquam matutina, in horailla phleboto- 
mentur. Edam vultqjinhyeme phlebotomentur fi- 
niftrae vcnae:in ?ftate,dextr?:eo q> huores quos qu?- 
rimus in illis teporibus euacuare, promptius in partii 
bus illis fituantur. Vnde verfus: Ver,aeftas dex rru**au 
tumnushyemfq? finiTtrum. 
Dercgiminephlebotomie quod eratfepdmirm, coii 
derantur tria*Primo de regiminephlebotomatoris* 
Secundo de regimine phlcbotomad. Tcrdo deregi- 
mine SC indicio fanguiniscxtratfti* De primo often 
dic Gal.& Halyab.affirmat in nono cp 
tor debet elfeiuuenis, aptus,3C bene vides,SC in phle 
botomando confuetus:ct ap iit munitus de bonis laiv 
cetis diuerfarucufpidum, oC q? fricato!oco,& a par-'., 
tefuperiori cum inftita ligato, auifataetinuentabenc 
vena:cum pulpa indicis, tenendo lancctam cu duo- 
bus aut tribus digitis, fuauiter aperiat eam, no totali- 
ter perforando,fcd aliqualiter clcuando, vt no laeda- 
tur arteria, neq; neruus* EtfaAaeuacuadonefufficien, 
d,& disligato membro, diligenter claudatur vulnus 
cd cocone SC ligatura* Sittamc munitus iemper phle, 
botomator decotoneet bindisetpulue.rubeo pro- 
pter h?morrhagiafl accideret: vc dicit Aui. Regi me 
phlcbotomad tripardtu eft, in regimine ante phlefio 
tomia,dCin adlu, isC poftadum. Antequa fiat phle 
botomia,regatur phlebotomadus fifufpicetur q> fan 
guis eft groltus, aut tempus eft frigidd: q? debet mo- 
dicu diebalneumin- 
trare, precipuein phlebotomia paruaru venaru ma- 
nus Sc pedis* Et fi venae no bene apparcrentacofuIitli 
berEIhadipcr die 8C horam pracfcntclocu venarum 
emplaftrare cu fermcnto.Ec fi dubitaremus de uirtu- 
te, dandacltaritcphlebotomia vippain vino. Etfc- 
deat fi eft fortis:fi debilis,iaceataliquatulu eleuatus* 
Inactu vero phlebotomi?, debet remonere zonam, 
8C lapides,fi portat in burfa:autin annulis, que habet 
virtutemfanguineretinendi.Etfacraapertura teneat 
baculum in manu: &C ducat digitos, SC tuftlat,(Sc per- 
cudatur modicucum manu per fpatulas. Et fi tepus 
eft frigidum, aut fufpicatur fanguinem elTe groflum, 
fiat larga plaga: SC in oppofids ftricta: Verum fecun- 
dado largam edam requirit: fubtraedo Sc andfpafis 
3C debilitas virtutis ftrictam SC cum apophorafi.No 
tamen eft mirandum fi apophores 8C ftricta plaga fa- 
ciunt apparere pulchrum fanguinem: quia, vc dicit 
Auicen. talis plaga interdum clarum fanguinem 8C 
fubnle fluere facit, 5Cfpiflum <3C turbidu retinet. De- 
bet etiaefle parata aqua frigida, SC vocet,SC fricetur, 
3C cetera fiant qu? in iy neopi luntdieta. Polivero 
phlebotomiam fi eft calefactus,detur granatum cum 
aquafdgida; vt dicit Gal. Si vero non. eft calefactus* 
* w V i t iLl TR AC. Vlt 
cum fcarificatione 8C aliquando fine illa: & quand|| 
fiunt cu fcarificatioe,extrahut materias fenfibiIitcQ 
la vero quxabfqueipfa,infcnfibiliter.Et dicit AulQ 
q? ventofx magis extrahunt fanguine {librilem qu:I 
gro{Tum,& fuperfidale magis quam profundu. Vn' 
de Halyabbas in nono fermone parris fecundae fa^’5 
comparationem inter phlebotomiam 8C ventofc111 
ac fanguifugas:quas hirudines vocat: dicit q? phfth 
tomia magis euacuar a profundo:ficyia,idcft vent0/ 
fa,quae confinia funtcutfihirudines, qux inter corp° 
ris profundu Sc cutim,extrahut* Et propter hoc p*1* 
botomix fortior cft cuacuatio quam 
8C hirudinum quam ficyiarum. Etquiain cormr 
uationefaniratis, 8C curatione xgritudinis inmific 
fubucniunt,duntaxat q> fiat vbi '&C quando 
8C pofr vniuerfales euacuationes, deipfis duo inqul/ 
runtur. Primo propter quid fiunt. Secundo qu 
modo fiunt. Primo dicitur q> principalis intentio 
tofarumcum fcarificatione cftcuacuare fenfibifi 
& tenerclocum phlcbotomix:quando ipfa prOpcC 
aliquid prohibens fieri no poteft: vtin pueris 
annos,3C fenibus vitra. 70,8C fic de alrjs. Et illud W 
confilium Gal.in commento regiminis acutorum*1, 
hinc eftq? Auicen. vocat eas vicarias venarum* A 
quam vtilitatem compIcndam,licetconfuet£ fimp 
niper operarionesin multis locis: Nihilominuslo „ 
quinqjucl fex funt magis in vfu. Primoad 
dum materiam a capite et a partibus eius iubetcasP 
nere in fontanella colli. Etillictenentlocum ccpfi*1 f 
cx.Etideo valentxgritudinibus oculorum , SC im 
dionibusfadei,etfcetori oris. Secundo ponunt 
in medio fpatularum ad euacuandum materiam T' 
in membris cotinetur fpiritualibus:ettenctlocu m , 
diane.Etidco ualentegritudinibuspectoris, aftfi1* 
ti,pleurefi,fputo fanguinis. Tertio ponuntur fup 
renes 8C anchas ad euacuandum materiam,que cf1 
membris nutritiuis,& tenent locum bafilicx.Et i»c 
valentad apoftemata, 8C dolor*5 
patis,renum,& fcabiei, Sc totius corporis. 
ponuntur in medio brachiorum propter guttam 
partium illarum dolore. Quinto ponuntur in m 
dio coxarum 5C tibiarum,8C iuxta cauillas,5£ 
locum faphenarum. Etideoprouocant 
fanant ftranguriam,& dolores matricis, & 
conferunt podagrae & vlceribus malis. Sed V*11 , 
farum ficcarum fine fcarificatione intentio printfp , 
lis eft attrahere: propter quam vtilitatem 
dam ponuntur invndecim locis.Primoponnm. 
fuper hypochondriaadreducendum & diucrtcn 
fan.a naribus in quinto therap. Oportet autem 
dofluitex u 
ro ex finiftra,fuperfplene. Secundo ponunto** 
mamillis addiftrahendum 8C diuertendum 
menftruorum: undeinquinto aphorifmorun**1^, 
lieri mcnftrua fi uelis retinere, iicyia maxima, ad * * 
millas appone: non in ipfis mamillis.Tedfub c,sc3£Jli 
ferioribus partibus, vt dicit comentum. Non11 
vero 8C tertio ponunt veutofasfuper proram caP 
ad clcuadum uuulam 8C fiftendum rheuma. At 
tur enim materia de profundo ad exteriora, qlI° 
confilium Gal. tertiodecimo therapeutica. Q q> 
pter iftamintentionem fxpiflime ponuntur 
ftematibus emunctoriorum : in quibus tof° 
fe prxeipit Auicenna, extrahere materiam. 
d o a 1. 
dentur folia faluixin vino madefactarvt dicit Arnol 
dus.Et reponatur in lecto iacente, 
fusadpartem nonphlcbotomatam modicumdccli 
nando:& claudantur oftia, ne exuberans claritas of 
fendat vifum:vtidem cofulit Arnoldus. Poft autem 
vnam horam comedat moderare,&non ingurgitet 
fe:ut non more gallicano ite rara procuretur 
tomia: ut idem dicit Arnoldus.Et cibus 
ftanrix, 8c qualitatis, vr bonum fanguinem generer, 
8C prauum, fi remanfir,rcctificct.Potusaurem augea 
tur rcfpectu cibi:non refpectu confuetudinis:utdicit 
loancs de Sancto Amado.Si dormire cofueuit, poft: 
duas aut tres horas modicu dormiar auctoritate Gal. 
nono therapeu. fit tamen caurusin cuftodiendo 
nam.Immediate tamen poft phlebotomiam dormi-* 
reprohibet Auicen.nc ex motu humorum ad extra 
propter phlebotomiam, SC ad intra propter fomnu, 
in mebris fiat confractio.Et tale regimen per tres dies 
ad minus teneat phleboromatus. De indicio Sc afpc 
ctione fang.poftphlebotomiam multi tractauerunt, 
maxime Gordonius,&f Henricus qui in hoc fcquitur 
eu.‘& dixerunt multas filaterias, que non funrinufu, 
quas dominis phyficis dimitto quatum eft deprxfen 
ri.Suffidt enim chirurgoIxtificare phlebotomatum. 
dicendo q> fuit bona. Nam fi fanguis extractus eft bo 
nus,fignum eft,q? ille qui remafir,eft mclionfi autem 
cft malus,bonum cft q? exiuerit.Sanguisbonus cft 
letquiinfubftantia non eft nimis grolfus, neque 
tilis.Ted eft frangibilis, competerer temperatus, in co 
lore rubeus,purus, in odore 8C iaporeamicabilis. Sa 
guis malus eft ille qui deuiatab ifto : vtille qui dcclP 
natadfubtilirarem,& citrinitatem,etamaritudinem, 
8C odorem habetacutum,dicitur cholericus. Qui ve 
fo ad groffitic, 8C nigredinem,aut citrinitatem, 8C ad 
acredinem,et odorem habctacctofum, eft melancho 
licus.Qui vero ad vifeofirate,Sc albedincm,& 
rem,& odorem habet dulcem 8C aquofum,eftphle- 
gmaricus. Quivero multum habet deaquofitate 3C 
Vrina,fignificat multitudinem potus,autrenum 
bilitate.Qui vero eftgranulofus 8C cineroius, figniii 
catlepram. Et modus lauadi in capitulo delepra fuit 
dictum. Color niger SC viridis,dnerofus & pauoni>- 
cus, eft malus: quiafignificatcorruptione humoru, 
&promptitudincm ad febrem,SC apoftemata & ad 
puftulas malas. Et fpiftitudo 8C fortitudo illius curis 
fuperioris qu£ cum difticultaterumpitur cum virgu 
la,cum qua femper debet fieri proba: fignificat proni 
ptitudinem ad oppilationes. Color autem fepofus 
aliquando fignificat frigiditatem: aliquando aduftio 
nes:vtdicunr. Diftinctiotamc habetur per corporis 
habitudinem.Ethumor qui non poteft coagulari,fiv 
gnificat in naturalitate, et qui poteft coagulari 
bito temporefaltim medix horx quando eftinfrigi*- 
datus,cft naturalis auctoritate Gal. I de cholera nigra. 
In his enim omnibus confidendum cftq> vocentur 
domini phyfid qui ordirieteisbonu regimen &pur 
gationem decctem. Alias ftatus eoru eftpericulofus. 
Tc uentofis. 
Vente fati O cf'raPPofino Ventofarum per quam 
materia inrercutata euacuatur. Eft 
autem ventdfainftrumentum pyxideum cum orifi'* 
cioftricto 8C ventrefpatiofo. Ecfecundum Albuca. 
dC ex xre5atque vitro: et aliquado cum vcntofis,ponuntur etiam fecii- . 
Cal.vbi fupra in coxis admenftrua prouocan- 
‘ ec non & prope apoftemata iundurarum , vt 
po.terna remoucatur, 8C elongetur de iundura. 
jfUaitopotiuntur vcnrofaein paralyfi'fuper origine 
crUorum ad calefaciendum ipfosintcrtio canonis, 
t. de paralyfi: 8>C terno interiorum de quo i:on 
Archigenem probat'GaUq cerebrum fitprinci- 
vniuirtutis animalis. Quinto ponuntur fupra ven 
em in colica, vt cuaporando ventofiratem fedetur 
lor vndecimo therap. Dolor demii qui ex fpiritu 
nc°fo fit, praecipuam fanationem habet per ficyia 
nl coplofaphIebotomia.Ttuc fit fecundum intefti> 
duiefecundum aliam particulam. Sexto ponun 
. uPer matricem S>C inteftina ad reducendum eain 
j. C»sfuisiuxtacofiliu Aui.intertiocanon.ln capitu- 
cnfC,tIS* Septimo ponuntur ventofae in plicatione 
r AarUrn confimiIium offium ad reducendum,8C 
ea. Odauo ponuntur fuper vias dC 
arir°SPcr quostranfit vrina de renibus ad veficam, 
laciendum defeendere lapidem ad veficam: vtin 
ttio canon.confulit Auicen. Nono ponuntur fu 
aures et foramina vlcerum profundorum adex- 
a fiquidalienum fueritin ipla. Decimo 
fupra collum ad ampliandum viam hane- 
Us5& cibi infquinanria. Vndccimo ponuntur fu 
a morfuras 8C puduras 8C puftulas venenofas, vt 
trahatur ab eis venenum. 
VJx*rca kcundum quomodo fiunt 8c circa regimen 
ipforumfunttriaconfideranda:videlicetqd 
aciedumanre operationem: quid in adu:quidvc 
°Poftaaum. 
Jr5 PMmo eftAui.intentio q? uetofatio, fecundum 
flef CUnt antiqui, fiat elediuein plenilunio & no in 
e^u^un?*Na,vtipfc dicit,& Gal coceditin tertio 
, dC Albumalar probat in magno iirtrodu- 
t1iJriodunaaugmetatam lumineaugmetaf, 8>C trahit 
3^Jtl0rcsadfuperficie corporis. Etipfa diminuta,hu 
b0 fes diminuit,di ad interiora claudit: 8C cu hoc eft 
l, cauffra^s hora fecuda vfq? ad ter 
te v raeterea eft intentio omnium operantiu q> 
per horam vnam balneetur&; 
Ver-retUr cum aqua calida locus ventofandus:quod 
V*cat Auicen. fi.fang. fuerit groflus. In fanguine 
eftncccflc:nam timendum efletde 
*arefoluri°ne 8C debilitate. Eft etiam 
Pof nunquam fiatfcarificatio 
letr laccae ventofae: co quia oportet fanguine 
frequameuacuare, Circaautem 
t ciendu q uentofe que apponuntur funt 
ilu rn°dorum, vtdidum 
app{ aPphcantur fuggendo:quaedam de vitro quf 
foraICanturi§niendo.In primo applicatur cornu cu 
11105. igitur,& trahitur cum ore aer,& attra 
Vacu~acr‘s Equitur eleuatio carnis: vtnatura repleat 
j*flu°dlcmpcr cuitat, 
nfecundo modo ponit infra uencofam parum, 
a^rn^a^CCaCarf>lnaca*'^'cum 
atur5 dC fubito applicatur.confumpto aere 
a,VtfUccurratur vacuo,trahit carnem,8C mate 
aPplicCa*.ne coiunda. Albu . aut affignat alium modu 
a P modicu de candela ignita in uir 
1 tcnte in medio ventofe. Poft vero appli> 
. *ut bis ventofa ficca,ubi eft neceiTe,infpa' 
DE PHLEBOTOMIA 
84 
docoprehcnfo fiant ordinatae, 
8C fecunda curem,profunde cum pilo aut raforio.Et 
ftatim poft exficcato loco, cil fpogla reapplicetur vt 
prius vetofa.Et ftetibi per mediam hora quoufcp fan 
guine fuerit femiplena:& ipfa remota,Si euacuata,et 
mundata per eunde modii iterum applicetur, 8C fiet 
plus.Etpoftalia quoufq?fueritfuflicientcr euacuatio 
fada de media libra vftp adlib.i.fecundu tenore 
tutis,& quantitate repletionis. Erpoftprimaappo 
firionefinonfanguifugat bene fricetur locus 
catus cu orificio vcntoft:autcii percuiTioneunguiut 
autiterufcarificetur quoufcpbn fluant. Caucndu eft 
tamen ne applicetur fupra mamillas:necp fupra 
bra mollia,quia tant£ carnis fubftantiafubinrraret,q> 
ventofano pofletremoueri fine difficultate. Modus 
tamen remonendi eft q? fomentetur locus dreudrea 
cuaqua calida, dC taliter ducatur, vt aer p olfit aliqua-- 
ter fubintrare,er ipfam eradicare. Et etia caucdu,q> 
nimis no continuentur iuxta minerasuirtutu:quiare 
tro collu, nocent memorie:retro fpatulas,cordi:etin 
dextro hypochondrio,hepari.Etideo aqua rolata eft 
in eorum facie fpargenda:autufppalcu mala granata 
funt eis dantia:ducendus eft fanguis in adu ventofait 
di a drcunferennjs ventofoc cu manibus fuauitcr ver 
fus ventofam. Faftaautem ventofatione 
tur locus,SC inungatur cum oleo rof.aut aliquaaxua 
giafedafiua,Etregatur,vtphIcbotomatus. 
Dc fanguifugis, 
c -r .• eft extraftio fanguinis cum fan-- 
banguilugatio gulTugiSt Quidfint autem fan^ 
guifugse, eft notii,q> funt quida vermes nigri ad for- 
ma caude muris cu lineis citrinisfecundit dorfum,8C 
quada rubedine circa vctrc.Etillc funt meliores quae 
in aquis bonis reperiuntur. Caneantur rame illae quae 
funt horribilis coloris,et habet caputgroflum,etqu£ 
in malis aquis fuerint nutritae: quia 
Circaquod auxiliu inquiruntur duo.primo quibus 
fubucniuntegritudinibus:fecundo quomodo appli- 
catur, et regatur. Deprimo dicit Albuc.qTangui- 
fugae no adminiftrantur in pluribus nili in quibus no 
eftpoffibilispofitio 
fus,& gingiue,& ficca denudata carne, ficut digiti 8C 
iudure.Et Aui.vulf q? funt vtilesferpiginofls,& vis- 
ceribus malis,non fupra, fcd circii circa: 8C multotics 
poniitur fuper apoftemataemunAoriorum,& diffi- 
cilismaturationis:vtdicebat Theodoricus. Nonmd 
livero ponunt ipfasad haemorrhoidas aperiendasi 
Magis enim trahunt a profundo, quam ventofac,vt 
fupra per Halyabbatemfuit allegatum. De fecun- 
do eft dicendum q tales cuacuarioes particulares no 
fiant in corporibus plenis: nili fufficiens pracefliteua 
cuatio. Poft hoc autem eft intentio Auicennae, q noti 
adminiftrerur dureceterfuntcaptae.Teruetur inaqua 
munda per diem,vteuomant qd'in earum exiftitue 
tribus. Et poft fricetur locus , 8C lauet donec rubeat, 
aut liniatur cum aliquo fanguine, aut fcarificetur lo/ 
cus modicum: SC ab eo aliquis fanguis fluat. Etap - 
plicentur cum manibus, aut cum canna. Ecponan- 
tur duae, vel tres, vel quot erunt ncceflariac ad ex- 
trahendum tantam fanguinis quantitatem'quantam 
critncceflc. Etpoftca quando erunt ingroliata*, ca- 
dent per fe: aut infundantur capita eorum cu aceto, 
aut cu fale trito, aut cum aloe, audeparentur cu filo. T R A c. vir. 
, J 
phIegma,hydropids quod aquam,meIanchoIicis qa 
choleram nigram» Si vero extra hoc purgas, conue' 
niendapurgas, 8C dimittis inconucnientia.quare a 
vtrafq? peccare eft: vniuerfaliter igitur dicendufl1» 
Gp humores naturales dicfta nutritionc fuperabu11' 
dantes per phlebotomiam funteuacuadi: innatur*' 
les uero per pharmaciam. Medicinam aute moxl" 
guinis edudiuamilicetnoniitinrerum natura.*po1 
bile eft inuenire:vtin libello de pharmacrjsnarratu 
de quodam iuuene qui porcellum defuburbio p°f/ 
tabat de calli eum fuper herbas quafdam applft2 
videns fanguinem de eius hepate emanare, confit 
rabat q>fanguinem euacuabantillae herbae: dediH11 
aliquibus gratia experientiae qui deperditi 
dixit ad ccrtu q> nullu alteru docuerat.Et fic per p 
fidem fuit condenatus. Ita quidem, vr dicit,licet t*1 
medicina in rerum natura fit: tacere tamen deipf*1 
donabile eft. Sicut alia venenofa tacetur ab horn1'1 
bus habentibus intellecftum. Quaruor enim lu 
intentiones propter quas dantur pharmaca 
Prima eft propter cacochymiam expurgandam*1' j 
eunda propter aegritudinis fortitudinem. Tertia 2 
diftrahendum. Quartaad alleuiandum. Deprl,Tjj 
cantat Hippo.illam communem cantilenam fecufl 
aphorifmorum. A plenitudine quaecunq? / 
nes fiunt,euacuatio fanat. Duplex eft autem pl 
do in quanto &C in quali, in libro de 
vbique. Quae vero eft fecundum quantitatem,p*1* 
botomia fanat; quae fecundum corruptionem 
tioper pharmaciam in commento, vbicuncp 
praeter naturam intratmfecundo 
infexto.Quibufcunq? phlebotomia et pharmaci*, 
fert. De fecunda allegatur illud quarti therapeu* , 
fecundum eudem modum ficutphlebotomia 
folum propter multitudinem fanguinis:fed propf 
fortem aegritudinem l ita & purgatio propter m 
tudinem alicuiusaliushumoris,& 
tudinis.Et ad hac intentionem adducit di da HipP',[ 
libro de vlceribus,quinonfoluconfiderauit ao 
titudinem: fcd ad aegritudinis fortitudinem in puJ’|/ 
do vtin triplici aegritudinum fortitudine exemp1 
cauit:propter principalitatem particulae, vt in 
vel ventre perculfio:propter magnitudinem 
fitionis,vtin vulncribusita magnis q?futura h' jj 
geant:& propter malam morigeradonem, jj 
culis quaifatis 8C in quibufeunque 
corrumpere periculum eft. De tertia 
q> non folum indigentlaborantes purgatione, 
itantem fuperfluitatem euacuent:fed vtantifp.r£. 
& cuacuent. Si enim, inquit,rheuma fera turfudyy 
inferius purgabimus.fi deorfum, fuperius antilp . 
do. lamautem celfante 8C firmato rheumate ♦ 
particulam eandem aut proximam euacuare $ 
Et eft verbum notabile. De quarto adalleui* 
datur faepiifime medicina purgatiua incipi^ntl jd 
aegritudinibus iuxta dodrinam Hippo, in fe^*1,,/ 
aphorifmorum minorando fupple 8C non erad»c 
do, vt vult Auicen.in quarto de curatione & 
tridarum. Natura enim alleuiatafacilius diger^[0/ 
duum: vt dicitur in commento, 8C in de phfth 
mia fuit allegatum vndecimo therapeu.fupr3* e' 
Ad fecundum 1uifunl: quipurgarioes cu|*‘ „1 
dicinis conuenienter tolei* 
funt. RdpondetHippo.in fecundo aphorifill0,*-i|c 
d o a i. 
aut pilo equino uel confimili. Et poft elfet vtfle fii" 
gerelocum, Sdlauare cum aqua&aceto. Et fi fan< 
guis multiplicaretur, emplaftretur locus cu boloar" 
meno,& gallis,feu balauftrjs, SC aliis quae fanguinem 
reftringunr. Et regatur poft, vtphlcbotomatus.Et 
fi modicum poft de theriaca adminiftretur propter 
earu m venenofitate,elfet bonu: vt dicit Arnoldus. 
Dcmeiicinispurgantibus humores» Cap. II. 
QVanquam Gal.in multis locis, Si non minus 
interdo techni, & in commento illius quarti 
aphorifmoru. Qualia oportet etc.numeraue 
rit multos modos euacuandi,velutfunt per phlebo" 
comiam,per pharmaciam feceflluam, atque vomiti" 
uam per nares,per palatu, per tulfim,per vrinas, per 
matricem, per haemorrhoidas:nedum 3C per exerci" 
da,fricadones,fudores, & balnea:&fecundum acci" 
densper incibariones: Nihilominusquantum eft de 
praefend,nonfiet memorado perfeccf 
fum,vomitum, SC qii£ cum dyfteribus:quoniam de 
illa quae per phlebotomiam diftueftfupra. Iftienim 
duo funt modi euacuadonum qui magis occurrunt 
in arte chirurgicali.Et deiftis pauca dicetur.*quia ma" 
gis pertinet ad dominos phyficos quam ad chirur" 
gos, nifi clfent mifti. Multa enim pericula imminent 
in medicinis laxaduis: vt Heben Mefue oftendir,qui 
de eis euangelice tradauit. Medicinaaurcm purga" 
tiuafecundumintentionem Gal.indepharmaerjs 8C 
per totum,eft quae cacochymia euacuat. Vnde in c5" 
mero illius primiaphorifmorum* In perturbationi" 
bus.Purgado eft euacuado eorum quaecontriftatfe" 
eundum qualitatem. Medicina autem ventris folud" 
uaadfanitaris conferuationemfi vtatur, vt oportet, 
maximum praebet adiurorium in quarto Alman. Et 
benedidtvtoportet:quia vbi no oportet,velfecuii" 
du quandtate,uelfccundu qualitate, vel tepus,folu" 
tione cantam facit,vt dicit Haly.in fecundo fermone 
partis libri regalis,q? perithomo,aut malam 
in eo fadtinfirmitate.Omnis enim medicinapurgat, 
SC inueterat: vt dicit Aui.in fen tertia fui primi. Ad 
aegritudinum autem curationem eft vna trium reru 
medicadois: vt totus teftificatur c cetus medicorum. 
Eft ergo,pharmada utilis er necelfaria. Circa quod 
generofum auxilium fex inquiruntur problemata. 
Primum qui funt cum medidnapurgandi. Sccundu 
qui funtilli qui illam fuftinere polfunr. Terdum cum 
quibus pharmaerjs eft facienda. Quartum de menfti" 
ra.Quintum de tempore.Sexrum de regimine. Pri 
mumautem inquiritur per Gal.inlibcllo de pharma 
crjs contra Afchpiadicos SC Erafiftradcos oftendens 
cp omnes humores fuperflui praeter fanguinem per 
pharmaciam funt purgandi, lingulari ter SC cleftiue, 
ct non omnes indiftincfte.Soli enim humores rriftan" 
tes funt purgandi: SC non alq in commento praealk" 
gato primi aphorifmorum, 8C hoc ipfe declarat ibide 
dicens.Phlegmatefuperabundantc hoc euacuadum 
eft. Cholera vero xantha vel nigra moleftante dimit 
tendum quidem eftphlegma:triltans autem cholera 
cuacuanda. Et fi ferofum quid fueritillud, euacuan" 
du eft et no aliud.Si vero fanguis fuerit,qcf fuperabu 
daueritdllius facieda eft euacuado,per phlebotomia, 
Vt fuperius eft oftenfum. Etidcm dicebatin dcvfu 
pharmacorum per haec verba.oportet primo trade" 
re cholericis quod cholera purgat, phlegmaticis q<f DH PHLEBOTOMIA 
dine drcaVmbiIicum &peden habent 
enim oportet clfc:vt dicit Gal.in 
per inferiores ad bn purganda materia 
part/e*ltrcrn inferiorem:qucmadmodum qui habet 
pro CS L1Periores fortes, non laeduntur a vomitu. Et 
Phth pr C bebatur in quarto aphorifmorum, q? 
Crosf CO-Sn° duces ad fuperiorespurgatioes:fed ma 
rLIPP‘hecundum membracarniformia: 
taAlKCUtldum raclicaliaetfpcrmarica:vtibidcm no 
2^e talibus enim cftaptitud o 
DCr Vtpinrimum propter choleram 
plJr^Ur*vt dicitur in commento. Sunt etiam aptiad 
§atl°nesfecudum Rafim in quarto,corpora quae 
Co funt peccantia per multam 8C inordinata 
1Tla .eltl°nem, Sc quae pauco vruntur exercitio,phar 
tiar r)Slndiget,in primo de cuftodiafaniratis,ctm ter 
i-ant I1*primi. Et qui eam affueri funt, melius eam tole 
ProPter b°c dicebat Gal.de vfu 
irit?1‘clUando igitur debes alicui tradere medicinam, 
rrogare jpfum oportet, fi confueuic bibere eam: 
habetventercumcis. Nam ficofueuir, 
te ,|is tolerat: fi non confueuit,fcire oportet qualia 
do- erat fanus. Et fi' in fanitatc,aut quan>* 
diC°’Ueuu recipere medicinas,ueter eius fuerit 
tve ns. benefolubilis, leuioribus 8>C minoribus indi 
g^armaerjs: fi vero durus SC inobedies, fortiori - 
tta/' esenlmconditiones tolerant mcdicinas.Co' 
Ph Vero difpofiti, nequaquam. Et ideo non funt 
ea riT1acandi nili cum prudentia. Primo habentes 
fj1* circa vmbilicum tabefada SC macra, fallaces 
Myf iHferiorem purgationem fecundum Hippo. 
J;upra. Secundo corpora fana non habent pur 
•nf Ulacum medicinaopereturper fimilcm faltim 
in- 
t5r l^lls malum humorem nocitiuum, couertitfead 
huiditaces radicales:& eascolliquat,& mO' 
vt dicit Commetator. Tertio etiam no funt 
f0> andi3 qui malo vtuntur cibo. Intelligc 
akmun:ficut in lepra confirmata:declarat 
ViIt er libertus in qua pharmacia angufriat, 8C 
p0acc,Plentem. Sed fi mali humores in habitum cor 
PUr» n°ndum funtconuerfi,non cft inconucniens 
Ptir»^re‘ ’mm° nccelfarium. Quarto non debent 
*drrpari crudl & indigeftiiuxraHippo.primo apho-- 
*ia °rum.digeftapharrnacare, & mouere, non 
in principrjs, eradicando fupp.quicquidfiat 
h,r lando,vt didum eft,nifi lafciuiant,<x materia fit 
hir' r clicet Gal.in commento non dicat materia 
lijs lam, nilia motu: nihilominusfchola 
tjs pCc,Pitfuriolam a parte quantitatislod etacciden 
propter hoc dixit fynocha cum colica, caufon, 
Vet JJantes, 6c anthrax, materias crudas 
dcul ateriaecnim motae & transfluentes de una 
,ut no faciant impetu ad membra prin 
te la>funteuacuandae citiusq? homo poterit.Illae 
4Uae non funt firmatae fecundum aliquam par 
Vt ja*?bnon oportet mouere antequam digerantur, 
c,t Gomentator:fedpoftquam funtdigcftaenifi 
b^u"lltfuffidens ad expellendum. Tunc enim 
5^ui s ea*n auxiliare, alias dimittatur ipfa operari. 
/iCc^^um Gal.in primo interioru:)folae enim 
ptef nes indiget exteriori auxilio: quarum 
nequit dominari natura. Et 
* ln quarto de cura febrium putridarum audo* 
ritate Hippo.sMedicus eft adiutor naturae non impes 
dies eam. Et ideo dicebatur in tertio techni.omnium 
natura operatrix: medicus vero minifter. Quinto 
non Pu n t purgandi i nani ti,nec£ debiles: quia vbi indi 
gentia,non oportet laborare: vt dicit Hippo. 8C Aufi 
dicit q? omni euacuatiui annexus eft cafus virtutis. 
Sexto praeparati ad fluxum,vttrauli quicitoa diars 
rhoea capiuntur,infexto aphorifmorum. Septimo 
pueri 8C Penes non Pune purgandi per pharmadam. 
pueri, quia propter fortitudinem Puffidentes Pune ad 
expellcdum Puperfluaper infenfibilem refolutione: 
vt dicit loan nes de fando Amado, 8C PuntrePolubis 
les per naturam.Penes, quia debiles.iuxtaillud Gal.in 
quinto de cuftodialanitatis neq? aloe neque hiera,vt 
quidam concedut, debet dari Penibus fupp.in uia co 
Peruatiua:vtdicebatmagifrerPaulus:in uia autem cu 
ratiuanon negat:immo conceditiam imminente nes 
celfitateibidem. Etfccundum illam rationem omnia 
illa quae debilitant virtutem, prohib ent pharmacias, 
vtfudores, balnea,coitus, 8c 
nus. Odiauo non debes dare purgationem 
iram apolfemate aut excoriatioe in ano cxiftcnce.ter 
tiodedmo therap. ventre aut inteftinis incipientibus 
phlegmone pati, fubdudiuononcouenitvti. No 
no laborantibus non conuenit nec competit,quia 
tis in eis conPumitur humor.Et cum hoc habent 
dufiones effrxnes,&: brutaies,&l barbarinas, infepti 
mo Colliget qui ex fortibus aegritudinibus euadunc 
fine medico & medicina. Decimo praegnantes no 
Puntpurgandae:quiaproptercommotionem 8C dela 
cerationem ligamentorum abortirent,nili expediat 
propter materiam venenofam,de quo elPettimendu 
q?reperet admembraprincipalia,etinterficeretma-' 
trem 8C foetum infimuhaut quando eft maceria facies 
abortu m: et tunc Pecurius fit a quarto vfque ad Pepd- 
mum mcPem. Et certe non cum quacunq? medicina, 
Pcd cum Puaui 8C lenitiua.Et propter hoc reprehenfio 
Auer. contra Hippo.habet liuim incelledrum, vt 
tatur inaphorifmoillo. Non tamen vult Gal.q? cae- 
les indicationes cum necefiicate penitus cafiencphar- 
maciam.Sed,ut did:um eft, de phlebotomia q> fecun 
dum eundem Gal. in 
citatum mente de ipfisfacere unum capitulum adin-- 
uicem omnes, videlicetindicationescomparado, 6C 
fiaduerfantur dicitinPeptimo op no oportetalcerius 
extremitatem cupiente alterius obliuifci penitus, fed 
amborum Pemper reminiPcentem &C inquatumpofr 
fibile eft mifeere eas:aut minuendo quantitatem, aut 
Ppeciemedicinae:autadaliud genuseuacuationismu 
tando intendere. 
Arlt- t' tT1 cum quibus medicinis facicda eft pur 
/\a ternu gano,no cum acrocibus,Ped cu fami^ 
liaribus et corredis, vt dicit Gal.in de vfu 
coru.Iuxca quod ePtincelligedu,Pecundu intentione 
Heben Mefuc, 8C Auice.quatuor Pune modi 
narum laxatiuarum, Vnus 8C proprior modus eft ha 
bens proprietatem attradiuam,vtfcamonea,3C tur- 
bic. Alius modus proprietatem habet comprcftiua, 
ficut myrobalani. Alius proprietate lenitiuam, 
marindi,cafiafiPtula. Alius modus habens proprietas 
tem lubrificaciuam, vt mucilago pfillrj: Veruntamen 
quiaexapliare fingularicer deiftis nimis elPetlogum, 
dimitto dominisphyficis exquifitamipParum pertra 
dationem quantum eft de pr^PentuGratia tamen fa* T R A C. Vlt 
if 
forma Re.conferuaeuiolarum,boraginig.)anadrat'1l' 
eonferuaebugloflc,cordc. citri codid,ana drac.i*z,rl 
diadragagathi frigidi, drac* 
ij*diagridq,drac.iq.curbir,drac.iiq.fenae, drac.V.p3 
rus zuchari, vnc.x.fiat eleduarium in rabula, 
dof.efi: vnc.?. Ad eandem intentione cft diacafi3 * 
magiftri Tadci. Eteftquafi diacatholicon. Re.cau3* 
lib.i.tamarindorum rccetium quar.i. mannae gtan3 
taequar.5.fene,polypodf),ana vnc.rj.eful^vnc*!**1 
gredrj,unc.5.anili,marathri,feminis melonu all* 
5.cinnamomi,drac.fj.fyrupi viola.fyrupi rof. anafi 
fulfidc fiat eleduarium. Doffitvfquead drac.vi» 
Gafiafi.fimplex datur communiter in colatura, 
..large dilloluta cum aqua prunorum, Viol.etc. 
Dr euacuadonis quod erat quartum o- 
CITlCll lira rjgjtnieclic{jHippo.m primo apb^, 
rifmoruinetinquarto,cj) quado euacuantur quep 
cant,& debent cuacuari, patientes bene ferunt, & e 
confcrt:contrariavero,importune. 
humoris peccatis 8C virtus egrotandsluntregul3t / 
dus menfurae.Et ad hoc contemplare tempus, re#0 
nem, 8C aetatem: vtipfc dicit. Somnus autem / 
quarto aphorifn1 
rum;& mutatio egeftionum nifi ad malum tcrrrU11 
tur.In fecundo eorundem 8C fexto epldetniarum3 
legatur a Rafi.Tudus tamen eft infra fiibfijfterc,ql,al 
totum exquifitccuacuarc: 8C melius cft multipli, 
vices quam quantitatem. Et caufam reddit Aui.flH | 
illud parum quod dimitdrur,natura, multoriesri1 - 
uit. Conieduratur parua quadras expulforum & 
buslib.magna de.xrj.communis de. vi.ct.vifj. . 
tempore euacuandi, ficut didu fuit de phlebotod1^ 
• eftfciendum q? hora eft duplex, fdlicet necelfari3^ 
eleda.Horancceftaria non habet tempus:utquan° 
materia eft bene digelta,aut fi cft furiofa, aut mag11 * 
aut in loco pcriculofo,aut faciens in corpore talia 
cidenria,q> non derinducias,vt etiam fuperius fuir, 
dum. Horaeledacftpoftdigcfdonem. Ecidco & . 
cuatio non competit incipicdbus aegritudinibus*'; 
dcCommcntator.Nullaeuacuado quam natui"3*3 
citin principio, eftlaudanda: quanto magis ars fr 
imitari debet naturam c' regulariter tame operaUtC 
faltimin aftirmaduis,vtdicit Albertus. Natura e^1 
primo digerit:poftea diuertit6c expellit.* vt f 
dicicComentatorinifi' per modum 
:quem modum praecipit Hippo. Incipientibus 
-bis fi aliquid videtur moucdum,q? moueatur.Ip * 
tu vero filendum eft. Tempus vero 
I cligenduminbona purgatione. Etfecundum & 
tepora anni eligitur per ipfumctHipp.in fexto 
Veris.EtGal.incometo extedit ad autumnum* * 
pora aute exceftiue calida et exceftiue frigida,fn,ir 
tadaiquiaanteCanemctpoftCane qui funt.40 
50. dies ortus Caniculae fecundu Gal.de vfupbar ,, 
eorum .* 3C fccudo alimcntorumrquoruRom3,*J . 
cipiut.zS.afine lulfj &.zo.in principio Augulb’ ' 
funtpharmacie.inquarto aphorifmorum*b 
quolibet anno, fed fecundum quodeonfuetum ■■ 
3egrotarc.‘dicete dodorc fubdli in fexto 
Et ego dico qp illi qui vtutur potionibus in 
nisannorum, autinmedietatibus 
ciunt quam illi qui omni anno purgationem ciCCl^ofl 
quia nos videmus q> aegritudines vtplurimufn 
accidunt hominibuslnifiin circuitibus determ*11 , 
D O C. I. 
miliaris dodrinae cft (ciendum iuxtado&rinam 
ben Mefite, q? medicinae magis vdiales fimplices 
euantes choleram funtScamonea. cuius dof eft.a. v* 
gra.vfq; ad duodecim. Reubarbarum a.drac.fj. vE 
que adquatuor. 
robalani cicrini. a.drac.irj. vfquc advnc.i. Luppu-" 
lus,fumus terrse, violae, aquxcafei, fuccusrofarum, 
pruna,tamarindi,& caliafiftula, vfquc ad vnc.i.et.?* 
Compofire funreleduarium de diccorof.cuius dof. 
eft vncia.5. Dyaprunis, SC diacyromtenlaxariuum, 
quorum dof.eft vnc.i. Diadadylatum cuius forma 
eratfemper apud me.Reci.dadylorum enucleatoru 
quar.i.clixentur in aqua dccocfionisanifi, marathri, 
8C ameos.‘deindepiftentur fortiter, 8C colcntur,etcu 
quar.i.zuchari coquatur, donec IcipiatinfpiflarfqcP 
cognofccsperinuifeationem cuntdigitis:deinde 
ponatur ab igne:etfcamoncegroffo unc. 
i.mifceatur: & cu (patula agitando recondatur, dod 
cft vfquc ad drac.i. Medicine fimplices cuacuantes 
phlegma funtturbit. cuius dof.eft drac.rj. Agaricus 
drac.i.5. cartamus, vnc.?.colocynthis.a. fcrup.u 
vfquead.irj.myroba.kcbuii,vnc.i.Compofit3efunc 
hierapicraG.cuius dof cftdrac.irj.Blaca, 
dieda, vnc.j.PiluIxcochiejdrac.i.iSC.pDiacartamus, 
cuius forma fuperius in gutta fuit pofita, drac.iirj.vcl 
v. Pilulae edam de agarico.quarum forma fecudum 
Heben Mefue cft talis.Rc.agarici, drac.irj.radicis lilfj 
ccdeftiSjprainpana drac.i. 
drac.iifj.colocynthides, farcocollae, ana drac.rj.myr 
rhae, drac.i. confice cum rob. dof drac.rj.Hierapicra 
qua ego vtorfupcr omnes,nobilis medicinafumitur 
a Gal.in fepdmo therapeu.& quarto miamir:& con 
tinet centum partes aloes, et de cinnamomo,et de xy 
lobalfamo, cafiafi.afaro,fpica,croco,et maftiche,fin 
guloru m ana partes, vi. ut qui uellct facere v nc.rj.dc 
aloe, poneret de qualibet (pede ferup. 5. <S<: in vnc.i* 
gra. v. Auiccna ucro SC Heben Mefue ad pondus om 
ilium (pederum ponut pondus duplicatum de aloe* 
Anridotarium vero commune, folum ynicumpon 
dus: 8>C eft dcbilior.no obftanteq? hieram acuunt cu 
turbit, agarico, dC colocynthide: qtiia tamen 
turin parua quantitate, non multum vigorant eam. 
Etideo confueui vigorare eam cum ranrundc de 
monea,quantum eft de altera medicinarum.Etquan. 
doque facio de ipo pilulas cum fucco abfinthrjrquan 
doque do eam in puluere cum aqua hordei mcilL 
ta.dof eius eftadrac.i.&A.vfqucad drac.rj. Medi 
cinae fimplices euacuantes melancholiam funr, Sene* 
cuius dof eft I puluere, drac.i. Ininfufioe.vnc.i.Epi/ 
thymus, vnc.i.Efiula vfquc ad vnc.i. cu 
robalaniindi. Polypodium vfquead vnc.i.Lapidis 
lazuli, drac.i. Volubilis,Luppulus,fine mefura. Co-- 
pofitaefunt diafene, drac. v.catarthicum imperiale, 
drac.v.hiera Rufi, drac.ifj.hiera Logodion, unc. 5* 
Theodorico,drac. vi. Et puluis meus cornu nis:q Re* 
liquiri.drac.ij.puluerisftomachiconfortatiui,unc.5* 
cpithymi,vnc.i.fencadpondusomniu.fiat pul.dof 
drac.ij* Humores aquofas eiracuattartarum 
cusireos.cuiusdof eft vnc.5*fuccus cucumeris 
Itis: panis lacfticiniorum quem conficit Circainftans 
cum farina hordei: Qc focius ille fuper vinum, vnc. £* 
dabat radcdo:6d facicbatmirabilia. Euacuantes au 
tem humores omnes eft tabula mea qua recepi a 
giftroStephano Arnoldi in Montepeflulano* cuius <<<* *pfo* Eft ergo fn quolibet indiuiduo multu 
* CIandum. Quantum aurem ad horam diei 
|ujas jC°rnrnunis pradica dare colaturas in mane:pi- 
f». *jlcro:eleduaria in media node.*quorum cau- 
c,Du' Phyfic°s Punt norcc* Aere oportet eligere 
pju hycmeauftrinumivtdicit Auicen. Etfielfet 
dUl^I0lUS7pl3ccrctfocio concordandarum. Eligen- 
aj 1 c r etiam, q? luna habeat fatis de lumine, vfque 
«o n e,ni Un*urn‘vt dicit loanncs de fando Amando; 
r5tiola tUnC umorcsin maiori fune motu 8C praepa 
°ni<?i?~‘^uoc^eft HecelfeinpharmacandccEtfit in fi- 
seti~U*~,S:VC Punt Cacer,Scorpio,Pifcis,libra:a ma 
lern^1 n°afpedaaIoue,vtincentiloquio dicirPto- 
caufe not£ funcapud aftrologos.& I meo 
o deaftronomia facis fuit tradatum de hoc. 
■ *tntiunieft de regimine.Regimcn autem Purga 
tionis eft tripartitum: vidclicctin re 
ti0nln;ante adminiftrationem:&inactu adminiftra 
*Ur 1S poPt a(^um* Antequam aurem adminiftren 
di^edidn? praccipitHippo.fluxafacere corpora.i. 
Crcrc fHateriam, & aperire, 3C mollificare vias: vc 
leri- ‘,n °omento dicit. Digeritur autem materia cho- 
5tC^af Umrebus frigidis,& apeririuis: vt fune herbae, 
por ' areS 5 en<^lu,a tcnclla,fcarioIa,cichorea,roftru 
t3 c!n«m 5 acetofa:femina frigida maiora. 8C mmo- 
Qb lnum malorum granatorum,acerum,8C aqua. 
f0r p°fitafutoxyzadiara,etfyrupusacetofus.Cuius 
CgJ^.aPecunclum magiftrum Arnoldum efthaec.Re* 
dchoreae,fcar.Iadu.roftri porcini, 
frigidorum,maiorum 8c 
0runi5 ana flo- 
iiis>.nenu^ar5anaunc‘,*Pucclgi‘anatorumquar.i.pa- i 
ferolo 
Co^Ctena‘v*cochlcanacum fcprem aquae calidae de 
V c *°nis prunorum. Digerit phlegma cum radie, 
arncntho,pulegio,hyffopo,maiorana,fatureia, 
marathri,carui, pipis,zinzib. 
mche, 3C acetofquillitico. Compofita funt 
diurer.&fquilliticum, 8C compofitio fyru. 
»'5gj‘j'ulus forma Rc.radic.fcn.pctro.apfj,bruiri,fpa 
per J>^ranifiiis exfoliaci in aceto per diem vnam cem- 
c^arn°rUrri5 anaquar*»‘hyflopb calamenthi, origani, 
*ii a ac^ry°s,abrocani, ana quar.5.fe.anifi, mara.car 
<hac 1?e5)9,ana vnc.5.zinzib.zedo.fpicx nardi,ana 
ti, ‘f-florum anthos, florumfaluiae, anavnc.i.acc- 
rUh 1CUrnP,3e(il^:arum quar.i.&.j.mcllis lib.i.fiat 
lS‘ ctL,rcumaqda cicerum vcfupra. Dige- 
m boragines, bugloflae,fumus ter- , 
fPych PCn* cctl‘ac*adianchos, thamarifeus,thymus, 
I?1115} cappares,vinum aromaticum, balneum 
*Upt cis* Compofirafunc fyrupus dcliquiri.fy 
forril Scj5Plimoterrx, 8C fyrupus de buglofla. Cuius 
*aeCll cum toto lib.j.fiimi ter 
°Hbus rubeis,fummitacumlupuli,teneri- 
afif ■ lc*anaquar.i.medull£ corticisfraxini, tha- 
5‘fe^l^5. C0^0Pcndrie, capillive.& melifle,anaquar. 
fathri 18 TTle^0nutn,cufcutc, feminis vrric3e,ani. ma- 
fii6cf>ana Vnc‘5‘hqui.rafae,caIamiar0matici,becn al 
*.a0ru ,arjadrac.fj.corticis nardi,an.drac. 
ak^nthrj, florum gcneftrae,ana vnc.i.vua- 
'‘Vir,,- aruni mundataru,vnc.fi.acetifquillitid quar. 
Vrfiiprr°-a2,(:i r*^*me^ls^t)‘1‘fiar lyrupus:detur, 
a cuaq boraginis. Et ad fummu,iquit Aui. 
DE-PVRGATIONE VE N T R I S 
86 
Sl natura mellificare antequa venter foluarur eft cope-* 
tes regula in foluendo.Regatur ergo interim q? potae 
lyrupum,caulibus 8C iuribus mollificanribus,nili ex 
natura haberent bonum vetrem , aut eflent parati ad 
fluxum.Et cum hoc confidit Auicen.q? fi fuerit con- 
ftipatus cum fecibus induratis, q? praemittatur clyTtc 
remollificatiuum.In adu autcadminiftrationisphar 
maciae cauedum efr, q? eam retineat, & non euomar, 
ad minus quoufque facit aliquam operationem. Ec 
hoc cum fricationibus extremitatum, 8C mafticatio-* 
ne pomorum,et odoratione cruftarum in aceto infu 
farum. Et etiam cauendum cft,ne fuperdormiat,nifi 
medicinafuerit in folidafubftantia. tunc enim dor-' 
miendum eftvfquequo incipiat operari. Poftquam 
aurem incipiatopcrari,non dormiar,nifi vellet eam 
reftringere. Eli etiam confilium Auicc.q? poftac- 
1 ceptionem medicinae quiefcar:vtipfaa natura com- 
prehendatur vfquequo incipiat operari. Et tunc mo 
ueatur SC intendatpaulatinc maxime II medicina ad 
operandum fuerit pigra iuxtadodrina Hippo.quar 
toaphorifmorum.Cum quisbibcritellcborum, mo 
ueatur. Confidit tamen Auicen.q? fi medicina acce- 
pta non opcratur,fi non facit nocumentum,q> dimic 
ratur. Si aute adedet aliquid timoris, melius efr q> fiat 
cIyTtere,quam fi daretur iterum medicina. Nam,vc 
dicir,duas medicinas ucnrremfoluentesin eadem die 
adminirtraretimorofum eft, 8C extra redicudinem. 
Poftautem operationem medidnead lauandumfto 
machum, &inteftinaconfulir Gal.infeptimo thera- 
peu.potare vnum hauftu ptifanoe.Parien.tamen dat 
aquam rrumclli bouis.Montifpedcn.aquam pulli la< 
uato ftomacho &inteftinis.ConfulitioannesdeSan 
do Amando antequam comedat tranfglucirealique 
fuccumftypticum, vtosftomachi calefadu per me- 
dicinam confortetur.Commefiio autem pharmaca- 
ti debet ede moderata, 8C cuchyma de bonis gallinis 
8C caponibus, 8>C minor folita: vtpropordoncturpa 
tienti per euacuationcm debilitato iuxta dodrinam 
primi aphorifmor u m :<S£ fecundi regiminis acucoru, 
& fecundum quod erat materia,quae peccabar,ordi- 
netur qualitas, nampoft euacuationcm &ablcifio- 
nem caufaealteranda cftdyfcrafia quae remanfit,ia 
tertio techni. 
D euomitu. 
xr - eftpurgacio fadaper oscum medicina 
V O 1C IS vo mitiua. Ec valetad conferuationem 
fan;tatis:iuxtailludquoddicit Gal.in quinto de vri- 
litate particularum. Bene igitur antiqui medicorum 
vomitus poft cibaria fingulo mcnfe facere confule> 
bant. Hi quidem femelfudPicere exiftimantes: hi au* 
tem bis facere dignificances* Valeceriam adaegritudi 
numcurationem dicente Auicen.q? valet chronicis 
QC paflionibus renu,cc eft auxiliu euacuati* 
uu 8C diuerfiuu,principaliter purgas ftomachu, 8C p 
confequcns alias partes. Poflunr autem tolerare eu 
habentes partes fuperiores fortes,non debiles, 8C pr£ 
parati ad phthifim : praeparant autem ad vomitum 
dbariajmulta,&l diuerfa,dulda,& pinguia,dC naufea 
riua:vcIutfuntficus,porri,cep£,fabae, carnes porci- 
nae, prifana,& vini multa potatio. Prouocatur vo 
mitus tripliciter,debiliter,fortitcr,ctforcillime. De- 
bil iter prouocatur cum vno haufto aquae calidae T R A C. VI T. 
D O C. I. 
okir&tadu digitorum atftpenhae vndaeimmifTae 
infra palatum.Fortiter cum decodione feminis aterk 
plicis,feminis rapharri,feminis erucse,porri, cepe,aut 
per dccodtoncm raphani, intra quafteterirper duos 
dicsfub terra elleborus, autper comeftionem ciufde 
raphani rorulare. Fornfllmus fit cu vomiriuo Nico- 
lai.Cuius forma eft haec. Reci.tap fise, vnc.iirj.croci, 
drac.i. nucis vomicae, vnc.j.catapucix, vnc.ij.cum 
fuccoafari, Sc mellis fiant trochifci, drac. 
turdiftemperad cum aqua tepida. Datur poft cibum 
tuxta m«ridicm:& ligentur oculi. Etpoftquam co 
plcuerltoperationcm fuam,lauctur os 3C facies cum 
aqua 8C aceto, 8C poft horam comedat cibaria leuia 
8C confortatiua. 
, a .. 
cc y\uTl 
Enrma anr c^y^terc fuitaffumptum aciconia aue 
pro dolore ventrisalfumente aquam 
maris cum rofto &inrjciete fibi retro: vt recitat Gal. 
mintrodudorio medicorum.Et eft notabile auxiliur 
vt dicit Auicen. ad expellendum fuperfluitates quae 
funtin inteftinis primo:&: totius corporis confcque> 
ter. Etpropterhocfuppletvices medidnarum.*ha 
betenim fecuritatdquia no traniitper os, neque per 
nobilia membra:8C expellitur fatis ad votum. Valet 
autem in paffionibusinrcftinorum, SC renum 8C mz' 
brorum iuperiorum. Eteft triplex, mollificaduum, 
mundificaduum, 8C conftridiuuni. Mollificatiuu 
feuleniduumficfir.Red.aquaedecodionis maluaru, 
aut furfuris, matrifuiolarum. aut ficuum Ifb.rj.olef co 
munis lib.i.lalis, drac.fj.fiat clyftere. Mundi ficati" 
uum fitcum.rj.lib.aquaedecoftionis maluarum,mer 
curialis,branc£ vrfine,foliorum fidae, ana.M.i.ficuu 
pinguiu.xv.numero,anifi, marathri, afari, anavnc. 
j.Diffoluanturin ea mundatae, vnc.i.hierepi 
cr£ Gal.bcncdidaeprobat3e,ana vnc.5. mellis quar.i. 
okilib.j. falis-, drac.rj.fiat clyftere. Conftriditium 
fit.Re.plantaginis.M.rj.rofarum. M.i. balauftiarum, 
vnc.i.fiat decodio vniuslib.in quadilToluantur pul 
hircini, quar.i.albuminis ouoru 
triu in numero.fiat clyftcre:etin parua quantitate ini) 
ciatur:ficri autem poteft omni hora. Eligibilius rame 
fitantecommeftionem.Sccrpatiensdum recipiet ciM 
dimifiazona curuus fup genuafua,&T teneat os aper- 
tum. Erpofriniedioncm friccrur libi vcntcr,& 
tatfefuperlocum fuftineat ipfura per 
vnam autper duas horasdmo quatum erirpdflibik, 
' r>r C/hi Ci 
y ?P°jl 0>Ib* 
SlTDDofl toria 6ant ad modum cadelarum vnius 
digi ci de meli e coftocumfale trico, 
6C inungantur cum oleo.& ficum eis incorporetur 
modicum deftercoremuris,fortioraelfcnt.fiuntali> 
quando dc fapone duro.‘aliquando do lardo 
to:nonnunquam cum m er curiali trita, autfrudtucu 
cumeris afinini depilato. Caucantur tamen in ano vl 
cerato:purgantenim 8C inteftinorum: 
vtin de colica Auicen.ponit. 
De cauteriis & formis eorum. Cap. III. 
Cr 
Auterizado eft operatio manualis cum ignefa 
daardficialiterincorporehumanoadvtilita' 
tem determinatam. Ignis aurem fecudum omnesdo 
dorescftduplex.adualis quifubito operatur 
ftr umentis metallicisigniris: aut cum radicari#0 
feu afphodelorum fumme calefactis: aut cum fidp \ 
re in tcnfo: aut cum aqua feu oleo b ullids: 8C non 3 
fu, fed fdcnrcr applicatis. Alius eft potenrialis C 
non apparetlenfualiccr in hora: fed poft deductio 
potentiae eius ad actum, quod fit cum medicinis c 
fticis, 8C rumpentibus. Et quaedaimprimunt forti 
et faciunt efchararut eft calx uiua culaponc. mei an 
cardi num: q u aeda m Icuiter 2>C non faciunt efchara 
fed veficant, vt cantharides, 8C flamula, atque p 
lupina. Cauteria tamen actualia funt 
potcndaIia:co quiafecudum Albu.actio ignis ait 
liseftfimplidor,<3£ minus l^ditpartes vicinas SC 
bra principalia quam actio ruptorrj quae 
cipalibus multum eft fufpecta:nifi effetin cafu in 
patiens propter eius pufillanimitatem non eflet an 
attingere ignem. Aut in cafu in quo vellemus 
cautcriaadcuacuandum 8C deriuandum.Tuncen 
ruptorium propter dolorem, SCefcharam grol* 
quam dimittit debilitandolocum maiorem 
eat fluxum. Et licet Auicen.dicat q? cauterium aC 
k melius fit cum auro:hoc habet verum in 
teneris, velutfunt oculflvtdicit Arnoldus.Inali)5* 
rem fccurius fit cu ferro, utdicit Albu.eo quiaig 
tas in ferro melius poteft mefurari quam in auro > 
in argento propter eorum colorem:nili fieret p 
rifabrum in hocafllietum. Cauteria fccundun1 * 
buca. competunt in omnibus difpofitiombus:p 
pue tamen humoralibus SC maxime frigidis 
dis:calidis autem humoribualicecnon concrarieitf 
per fe: contradantur tamenaccidentaliter perrclTl^i 
tionem caufae. Calidis autem SC ficcis naturis infl1 . 
rialibus non funtutiIia:immo in eis faciunt multa vh 
la, vt tenet Albuca.Brunus, 
ricus,5£ coru fecfatorcs. Et quamuis fit valde v 
medicamen fecundum Albuca.&: Auicen. ddP 
multa traeflauerunt Albuca. Hippo.vttcftatur 
lyabbasin nono fermone partisfecundae:Nihil01 
nus modernis temporibus non habet tantum vf° 
quantum habebat antiquisremporibus:vtdicic 
ricus: eo quiacommuniter exercentur per idiota5 , 
operantes imperite, 8C abfque purgatione: pr°P 
quodilacduntur quamplurimum. Et ita 
fallaciam accidetis huius, magiftcriu negligicurflCf> 
SC multa alia,ut Albumafar de aftronomia proba 
Cauterium vero eft neceflarium auxilium in 
uando fanitatem, SC extirpando aegritudinem ♦tC 
enim locum vniuerfalium cuacuationum,vt pbl 
comiaimm,et purgationum in hominibus qui ea**1.^ 
ftinere non poflunt.Et cum hoc reliquias praeut u 
cuacuationum corrigir,& emendat maxime in 
tudinibus fortibus, 8C malignis,in quibus folun1 jp, 
confucuit:vtRabbiinfcxto epidemiarum 
Et propter hoc dicebatur antiquitus vitimuru111 
mentum vltimitatefinisfedordi*1 
poft diaetam ,& pharmaciam, 8c phlebotomia0*tp 
bet fieri cauterium vbi conuenit.aliter faceret 
mala. Vniuerfalis autem cuacuado debet PraEfCjiii* 
particularem in ordine operationis 
iftudauxilium eftitagenerofum,circaipfuru1* 
ratur tria.primo quarefir.fecundo quomodo eft 
tertio regimenipfius. Propter autem pr 
fciendum q> cauteria fiunt propter vtilitatesgL 
ks iScfpeciaks. V tilitates generales; canceriQd* ,c DP r A VTPRtTS 
*dconf Ual/Uf«funtrex. Primam ponit Auiccnna * 
terlu °^Cat,0ncm membrorum.Calefacit enim cau 
membra quae vtplurimu 
P hebetantur. Et propter hoc dicebat Hippo, 
pinq r.,tate Gal.quartotherapeu. Siccu fano eft pro* 
vero non fano. Secundam po 
llplic C .Iccn‘adprohibendum nccorrupdo mul* 
infecuUH,*nmCmbr0- £,^0rn0<^0 prccipituraGal. 
fiant i ,n • adGlauconem, 8C ab Auicc.in quarto, q? 
ted,j n C,rcuitu cfthiomenorum,& in vlceribusfpo- 
tij'tlcjctan^us5 &ln ofiibus corruptis. T crtiam po 
i mccn‘adrefoluendum materias coartatas 
modo proripiunt A!buca.& Ha* 
d°i0rji ant ,n guttis, SC in cephaleis, 8C in fortibus 
g|d J18» Quartam adaptatidem Auic.adrcftrin 
tothe" anSuinem.quam appropriabatrGal.inquin 
raPcut,cesdum didr.adinuencrutea que ad vo 
ekharam 0PCTantu,‘ vcfut fceptum quoddam 
ipf9m ,ngcndum fluxumfanguinis.Operanturaute 
Quin Per,§ncm;aufPcrfim*leni,gn,pharmadam. 
Arnaldusadeuacuan 
t(w divertendum fluxus inueteratos oculoru 8C 
darUSCOrP°r,’s:& modo fiuntfetones, & caute- 
tusaC|tr° co^ fontancl!isIacertoru:ubi lacer* 
dip|t acfr£o diiringuitur: aut fub eis ad duos vel tres 
gqn °s iundurarum maxime iuxta venas, quae diri* 
c*Pied~v*L' |T'ern^->ra,^a* Sextam ponit Gal.adinter 
u‘®“ n?.odo venas tem 
S)iTu-tr,VTn0n uata<^ocui°stTiatcr,a‘et,niruPtura> 
h>ril cn‘na no defeendantet in vicinitate vlceru ma- 
0c^eac aph°rifmu Arnaldus. Manatio 
tUatLTIUcrtl nequit ad exitum naturaleaut fupp.habi 
ptl•Zri:vidniscauterqs adducitur copercnter. Se* 
0^cnd,tvrusad €xtitpandufuperflua: &ifio 
f)er,un tur ap ofte mata: rcfecatur glandulf. exfiir 
carncs viuf 8C genus. Vcilitates 
,rjPart,cuiar€Siicet ponatur.56.ab Albuc. 5^.20. 
a niulra a Brun fuis glofaro* 
tjdw. Cct,aa Guil.Lanfranco 8C Hcnr/co, fecundu 
d lnd,u^r^sPr?cipiunt facerelocis:Nihilominus 
aratores non faciunt ea, nifi fccundu odi 
Primo in capidsfumitatcinloco 
t? j3g|ln§,t digitus medius extefa manu de nafo a radi 
Cofulunt Albuc. Haliab. Brunus, 
antrahcus &C Rogcnus ciifuis glofatoribus 
Scdtl,larotundacu oliuariad euaporandu ccrebru, 
tcnd(i materias ad ptes rheu matizant fub 
a,,c!ul profundant ea vfc£ ad os.Nonulli ra* 
cranei, q? no mul* 
l', ‘5tn'i°bat: uc‘ Et ideo valent talia cauteria ma* 
ficis capirisdolori,fluxuioculoru,phthi* 
jP££3usrhcumatifmis. Fiuntctia incomibus 
<j5>cc,P'tc cauteria cu codcinftrumento adea 
duettofortandumcaputinparaIyfi,rremorc 
efiT°* lepram pallianda. In facie aut5 
h5pro ecunda particuIa:fiuntmulta6<Cdiucrfacautc 
Y°ri'i&Ptj~^3ec‘a^es vtilitates.Fiut.n.in palpebris ad 
n. SiCcIeuandum palpebras, cu myrtillino* 
claudendum porrospilorucuul* 
hoccuaduali. Inlachri* 
m carnem fuperfluam, cu cui 
ru°* canth°£nxtanafum pro fiftula, cum 
. Canna* In teporibus ad claudendum ven^s 
pro rheumate oculoru, cum cultcllari. Irt po* 
lypo cofumcndo, cumaduali 8C canna. In labrjs pro 
mTuris,cum culccllan' paruo. In detibus pro dolore et 
putrefadioneipforum, eu actuali & canna. In vuula 
pro eaincidenda, cum incidente 8C canali cochleata. 
In collo fiunt cauteria ad fetone cum cenaculis&acu 
cetoneataretro in fofiaad diuertedum materias ocu* 
lorum: vtfolus dicitLanfrancus.licetalrj nondixe* 
runt.innuerunttamcnpr2ecipueglofatorcs,qui uide> 
runtquendam medicum maxime approbatum per 
cauteria rotunda ibi facta &longo tempore dimilla 
apcrta,curarc maniacos,icotonk:os,& vertiginofos* 
Galenus etiam in ccrtiodecimo therepeutices: dixit 
q?ventofa fecundum occipitium fada nobile eft au* 
xilium rheumatisoculorum,quanto magis cauteriza 
do. Etob hoc i rheumate oculorum in 
cauteriu cum fetone facere cofueui. Inpartcautean* 
terioriin collofub mentonccofuluntquatuor magi* 
Itri cauterium ad euacuarc natura guttae 
rofacef 8>C aliaruinfcdionum faciei 3C orts.Inompla* 
ta.infontancllis brachioru ad tres digitos de iuntura 
vbi lacertus alaccrto manifcftediftinguitur,cum cla* 
uali rotundo,cum r cfta 8C piata perforata, ab intra fic 
cauteriu pro aegritudinibus faciei, 8C partis anterioris 
colli. Ira mebris thoracis, 8C ab extra £ aegritudinibus 
totius capitis SC partis pofterioris colli. In mebris tho 
racis fub furcula fitcautcrium rotundum aut ad feto* 
nem pro afthmate 8C aegritudinibusgulae et fub afccl* 
lis,codem modo.Pro aegritudinibus humerorum,8C 
pro mundificandocor,& palliandoleprofbs.Tn em> 
pyimate etiam quandocp fitapertura cum enfalicul* 
rellariinter coftas ad attrahendum fanguinemieft ta* 
mera periculofum dc fiftula aut de morte propter dc* 
brlirationem cordis ex acre fiuealtcratione fubinrran 
tc:vtdicit Albucafis. In ventre in parte anteriori fu* 
pra ftomachum fiunt cauteria rotunda aut ad fetone* 
quscconuenientiusfctenentaperta propter aegritudi 
nes ftomachi, &C fupra hepar 8C fuprafplencm pro- 
pter dolores illarum pardum,& fubtusvmbilicum 
propteraquam hydropicalcm.Et AIbuca.& Haliab*- 
faciuntcacum daualibusdup!icatis:auttriplicatis. • 
Inanchis fiutcauteria ininguinepropter rupturam* 
In pedine ,pptcr vcficas. Retro propter renes 8C gib* 
bofitates cum rotundo aut clauali rcftato. Et in burfa 
tefticuiorum cum fetone,propterherm'am aquofatn 
6C ventofam. Odauo fiunt cauteria in fontanellis 
fub genu ad tres digitosvbi lacertus a lacerto diftin*' 
guitur cum clauali rotundo areftato, cum piata pro* 
pterpurgadonem totius corporis 8C morbo tibiarum 
Plures autem alias vdlitatesipecialesfaciunt cauteria 
inpr^dufdslocisquae fuperius ningulis capitulisfunt 
explicata. Vdlitaccsautem cauteriorum potentia*» 
lium funt quafi ficut 8C adualium: excepto cp 
non confortantfeddebilitant. Etideomagis appro* 
prianturad euacuandum SC deriuandum humores, 
SC aperiendum apoftemata,& fluxum fanguinisrc* 
ftringcndum, quam actualia. Particulares vero eo 
rum vdlitatesaifumunturalodsin quibusfiunt. C5 
munius tameponutur cauftica in locis carnoffs:quta' 
trahuntaprofundo magisquam actualia. Membris 
tamen principalibus magis lunt molefta. Vefican* 
da vero in locisponunturintcrcutancis vtfub men* 
tone,retro collum, Qc tota facie , 8C in cauillispedum r r a c. vir. * 
d o a i 
ct manuum.4nOn enim extrahunt nifi humorem inter 
cutaneum: vt videtur ad fenfum. 
i Propter fecundu quomodo fiut cauteria cft feien* 
Cp cauteria aftualia fiunt cum inftrumcntispraecipuc 
xnetallicis.Potentialia vero cum medidniscaufticis. 
Jnftrumenta aurem quibus fiunt cauteria acftualia 
apud antiquos erant diuerfa. Moderni vero ea retra- 
xerunt ad certum numerum: vtGuil.dc Saliceto ad 
fex,uel ad o<ftO:Lanfrancus ad decem: Hcnricus ad fc 
ptem.Ego vero comunia cauteria faciebam cum fex 
formis.Tpecialiauero cauteria faciebam cum proprijs 
inftrumentis formatis iuxtaintentionem quam com 
plere habebam; fiant autem de qualibet forma tria in- 
ftrumentaparuum,magnum, oC medium. 
Prima forma cft Cultellatis ad forma cultelli facftat 
& eftduplex,Dorfalisfdndesab vnaptc,Enfalisfdn 
dens vtcnfis a duabus. Ercumifto inciduntur carnes 
fuperflu$ Sc aperiunturapata 3c rcdificatur vlccra* 
Cuius forma eft talis. A B 
Secundum inftrumentu eft Oliuareno ad formam 
folrj ohue:vtputaucrunt Guliclmus& LafrancusfiC 
Hericusfed oliuarum oftibus fimile: vtdicit Halyab. 
in nono Termone partis fecundsedc coquendis capiti- 
bus. QcFeius operatio criaoftendit:fiunt enim cu oli 
uari:in firmitate capitis: vtdocent profati magiftri:Ec 
iuxtaiunifturas propter earum dolorem 8C fuper ner 
nos: vt no profundetur in coru fubftantia du cauteri 
zantur,ppter putrefadione.‘Etfuper ofia propter ma 
gis deficcare dum cauterizantur propter corrofioncv 
Cuius forma eft talis. C 
Tertium inftrumetum cftDaftylareadftmilitudi- 
nem ofilum dadylorum fadum:etualetadomniaad 
qugoliuarcfedipfum meliorem forma relinquitpoft 
fe:quia oblongam. 8C eft groffius quam oliuare. Et 
ideo eft praecipuum in vlcenbus SC oflium 6C corru- 
ptionibus. 
Cuius forma cft talis. D 
Quartum inftrumetum cft Pundale habens cufpi- 
dem gracilem & rotundam cum quo cautcrfzatur fo 
Ia cutis.Et eft duplex, cum refta 8C piata: vt non tran- 
feat vitra cutim cum quo fiunt cauteria quae com uni 
ter vocantur ad nodulum in fontanellisbrachiorum 
ct tibiarum. Aliud eft planum longum ad modum 
radfj cum cannula vt non offendat lacera, cu quocau 
terizantur membra, vt fiftula lachry malis,po!ypus in 
fra nafum dC dentes. 
Cuius forma prima eft forma primi. E F 
Forma fecundi eft talis. G 
Cannula eft talis. H 
Quintum inftrumetum cft cauterium fubtilecum 
quo ponunturfetonescumtenaculislatis 8C perfora- 
tis: valecautem iftud cauterium vt puncftaliaadno- 
dulum:fcdfuntleuiora 8>C durabiliora:eo quia nodu» 
Ius egreditur: & cadit f£pe,&indiget ligatura tediofa: 
feto autem non. 
Cuius forma eft talis. K 
Tenacule funt tales.in forma vt hic. I 
Sextum inftrumentum cft Circulare cum quinque 
additamentis ad faciendum quinque cauteria ad no- 
dum cum piata quinq; foraminibus perforata fuper 
fciamin doloreipfius& fupra humerum etfupragib 
bofitatem humerofam 5C dolorofam. 
Cuius forma cft talis vt hic. , L M* 
Modus autefacicndi cauteria a<ftuah'a, eft cp 
ratur bene locus vbi debent poni, 8C exiccctut? 
gnctur,& applicata piata aut cannula frigida,fi 
ponkaut fine ipfis vbi non eft necclfe: firmiter 
tem tenedo:& ignita cautcriabene duo vel qu°c 
neceflTaria vfqucquo rubcantiquia tunc erunt 
ra:tradantur magiftro caute quod paties non 
& imprimantur: 8C teneantur cum quadam rfu0(j£' 
tionc, vt non adhaereant carni: fortius tamen 
leuiusinneruOjVfquequopcrdantrubcdinent»*' 0/ 
ties reiterentur, quoufquehabuerit 
ftea regantur. 
Medicinae vero cum quibus fiunt cauteria P? 
tialia, funt ruptoria:quorum aliqua poft fe di&il 
efchara, vt calx uiua,et fapo mollis,f qualiter & 
libet, drachma.i.vel quantum fufficictad 0PctZl\^ 
mifta recenter antequa fint inrrigidata:vcdicit^jf^ 
cafis addendo quid fuliginistut 
Iis alkali: vt precipit Haly abbas. Et de faliuap°,£. DE PRJEPAR ATIO NE ANTIDOTVM 
lUfT) adm applicctifrin loco fignatoinfra circu- 
Ouiinf n m te*a cerata rautdc panno in albumine 
u*°:aucinaliquogludnofofrigido: & ligetur 
nl0ultera*x^‘,lor,s v%ad.|8.dimittatur:&! pofteare 
eatUr regatur. Mcdidnaeautem rumpentes 
des ac,ur»t cfcharam fed veficas, funt canthari - 
l,afla * ,CUm fermcnto,autcum aliquo fepo,vdfo 
pCrj0muaeJU€Ipanta lupi, vel mtircilium piftata,etfu 
CUrn applicata inquatitate vnc.j.vfcpad vnc. 
riSvfgCntur n?n firide: 8Cdimittantur abofto ho- 
letV/,^Uea^*xil‘Etpofi:earemoueantur: 8C vtopor- 
dUtnetcra’0 eft de modo regendi cauteria, eft fde- 
liCet eorum duplex eft regimen:ante adum vide- 
P°^a<^urn* Anteacftum iplius omni tempore 
aPPl,car* vt dixit Albuca.duntaxat epeorpus 
repletum.Communisautemeft 
'ijhi °n,t*° * quarto 8C tertio decimo therapeutices,et 
nu^um euaporatoriorum nominatorum au 
Pori,rUrT1 Yn audeas antequam euacuatioe totius cor 
tdr ta r*s* Er fi n on dicitur :fe m p er ta m e n i n tel liga - 
0dm0neaturetjafnPa£iensantecautcrizafionem 
,!Usrn!i,rate€trecur,ratccai,t€rii>ad hoc <j> ipfum me- 
Pofiv^r*Et fi,nccc^e eft, teneatur firme q, ligetur, 
fr° cauterizationein primistribus diebus po- 
ClJrhU*i UPer^°CUm albuminaouorum 
i° co r°fa. agitata. Etpqftcafusefcharaecum bu- 
tju0 aua£oaddita modico frumenti farinaraut cir ali- 
i,jtiuVnc^U€>fi> non falito; aut cum aliquo dulci matu 
djfJc ° Procuretur*Etp°ftqua ceciderit efchara, mun 
lede curatione vicem curctur:nifiipfum vel- 
snere aPerturnProPter euacuare humores 8C fu- 
£>bQVaP0roP°s;ai,tProPt:crcofuetudincmlongam, 
Ua,Il.n0n clfetfecurum claudereipfum abfq? alia 
ru^oeequipollente,periculumenim efletq?hu- 
<jH0(jS*Il,i confueueruntexire,reteti currerentadali- 
de vi n,ernbrum:etq? inducerent maiora mala: vtin 
Hij(]puCerihus eft in prologo iftiuslibri 
‘ ££ vt etia notatur in prfmo fexti aphorifmo- 
!ncjUo antiquas habenti. In cafu tamen 
iri eocj e^ctneccfl'epoftcIaufionem ipfum reiterare, 
bf0 enIlocopoteftreiterarhautinfuocofociome- 
UtIn proximo:iuxtaillud Arnaldi. Ma 
diu manauit,obfcurari nequiuit 
'^Ofcgrauiorisincomodi,nifimanatiocofue 
cauteriza 
%adfept:em velnouem diesqjigneitas fit re 
Meo a,rc§acur regimine Ifrigidatiuo.Poft vero vfc£ 
fu? operationis confortetur vir- 
regimenadoppofitum fuaecaufae* 
pUSautcm comunetenedi ipfum apertum fecu- 
°§erium Sc fuos magiftros eft.40.dierum aut 
ille eft terminus vltimusapofte 
i'c°ru 10 exto aphorifmoru, 3C in fecundo progno 
f hitu autem illud tepus debilitatur Iocus,et 
cacochymia: 8C cum hoc virtus M eo con 
e*‘: Cuaporata vt dicit Henrieus.Teneatur au- 
l^ac|U;iertUfT1 cum tentis nodis de cera fimplichaut 
Snthm?,axctur euph°rbium feu fcamonea,uel co 
u 1s helleborus fecundum naturam humoris 
h eUo° UrnusPurgare*autcum pifo,autcum nodu 
10 crae5autdegentiana. Etdefupcrponu 
caulium,aut fubcuspannos aut fupra 
l pannos triplicatos aut retripIicatos:& aliqua piata dc 
corfixautdeaereaurargeto ligata.Etpoteftbisin die: 
aut toties quoties placebit,remutari. In cauterio au 
tem potenrialj antea(ftum,eftiiecefTaria melior etia- 
cuatio quam in adualircum fit maiorislaefionis vt di- 
xi;non efttamenneccffariuq? ligetur padens:fed pcr 
quiraturIocus,&l?gneair,d£ vtdiAucft,applicctur*. 
Ecpoftaiftum,regatur vt decauterfjsalrjseft dictu» 
Veficanda vero requirunt cuftodiam maxime vcfi- 
C3e,qu$ confueuitlaediexcantharidum 
quae cum balneo cofueui'tcomgi,vcinferiusdicetuiv 
Eleuacaeautem veffcaeinddantur,&apcrianturcum 
forficibus, autcumacu.Etpoft defuper folium caulis 
rdC paui applicentur: 8C ficut placebit,remutentur,Ec 
quia non faciunt efcharam,fed veficadnfra reprimam 
diem vel odauam deficcancur 8C confolidantur. 
TDcopcrdtionibusZT artificio pr<eparandi antidota qutitt 
strtc competunt chirurgice* Cap. IHI, 
NEccftarium 8C valde vtileeftfaepiffimemedi- 
cis maxime chirurgis vtfeiatadinuenire 8C co 
ponereac etiam adminiftrare auxiliainfirmorurrfeo 
quia multories cor/ngit eos operarim locis in quibus 
noreperiuturapothecanj:aucfi reperiunturno fune 
Vel fune multi paupe- 
resquinon pofiuntemere resproprias 
quarecucomunibusopOrtetpertranfire.Ec propter 
hoedataeft dodrina, 6c moduscognofcendi fimpli- 
ces medicinas a Gal.in primis libris fimplidu pharma 
coru,perfubftantiam,faporectodore,&idgenus,ec 
conficiendi copofita, in decefeptem libris.de copofi 
tione medicinaru:quorum dece dicuntur almyamir, 
SC feptem catageni,vtHaliab.infinetechni tefiacur”. 
Ita enim refert Gale,ipfummct aliquoties fecilTervt in 
fexto myamir, in agro exiftens carens dyamoron,in 
quodam in gargarionepatiete adinuenitdianucuiru 
Et,xi*therapeu.accepitabfinthium,in paupere men- 
dico apoftemain hepate patiente, qui oleum non po 
terat emere nardinum. Ego etiam nunquam cofueul 
exire extra duitates, nifi mecum portam' buriam cly- 
fteriorum,& aliqua communia. Et querebam herbas 
per campos,cum modis dictis adeitorubueniendum 
infirmis.Et ita reportabam,laudem,Iucrii, 8C amico- 
rum copiam.Et interim propria ordinabantur et pro 
curabantur. Porro eftetiam vdlefciremultas me- 
dicinas,quia no omniain omnibus locis reperiunturl 
Vt in myamirfuperius de apoftemate aurium fuftallc 
gatum.Et quod confert vna hora non confertalia,6C 
quod vniproficit nocetalteri,Ettotumhoc eftpro- 
pter diuerliratem pardcularumcomplexionum gen 
dum 8C auxiliorum, qui certis literis non poliunt de- 
notari , vt fepdmo therapeu.dicebat. Propter hoc 
eftfcien*cooperationeschirurgicalium diftinguutur 
fecundum 
re i corpore humano,quae triplices numeratur a GaL 
& Auer.in quinto,Quaedam funtprimaequaedicun- 
tur complexiones,8C qualitatiuae,quaeaqualitatibus 
dependent elementorum ficut funt ille, quae dant, 8C 
faciuntcaliditatem, frigiditate, ficcitatem, ac humidi 
tatem. Quaedam funt fecundae,quiafequutur primas 
dictas,qii£ fuo modo dicuntur fubftantiaics:ficut ill£ 
q habent repercutere, attrahcre,refoluere, remollire, 
maturare,mundificare; cofolidarc, regenerare, ac ctia TRA a VIT* T 
d o a r t,t 
BC dolorem fedare. Quaedam funt tertiae,quae haec fl" . 
ccre habent in determinatis particulis,qu£ fuo modo 
dicuturfpcdficxfeu formales, vt 
6C vrinatiux,acedailluminantes vifum,acuentes aU" 
ditum,& id genus. Quae quidem operationes fecun" 
dum mentem Auicenae in fecundo canonis , quart" 
doque fiuntpcf medicinas fuo modo fimplices velut 
compofitas, vclutfunt vnguenta,olea, emplaftra, 
aquae,cpithemata, pulueres, 8C confimilia. Laudabi" 
fius tamen cft operari cum fimplicibus fiqufs poteft, 
quam cum compofitis:eo quia cum compofitiscon" 
currere multapoflunt: quse multotiesin vnumnon 
poflu n t concordare, vt in tertio therapeu, oftendeba 
tur. Et propter hoc dicebat magifter Arnaldus, q? po 
tes medicarecum 
.jritcompofica.Gogittamenutdicitaliquando necef" 
fltas, componere medicinas, quando noninuenitur 
fimpl ex potens vtiliter complere intentiones propo 
• fitas 8c conceptas. 
Concipiuturautem intentioncsfecundum eunde 
Arnaldu m ex membris Sc ex morbis aut ex medici" 
nis fecundu m nobilitatem, aut etia diucrfitatem 
ditioniscorum,fituscriam 8C compofitionis.Ex mor 
bisfecundum compofidonem quam habent in fe SC 
refpedm caufarum 8C aeddendu. Ex medicinis.quan 
do funt debiles horribiks,aut nimis fortes. Et qa opti 
meiftapertradantur per Auicennain quinto, 5C per 
Serapionem in feptimo, & per translatorem Anddo 
tarrj Azaranrj parte prima, et per Iohanem de ianfto 
Amando in fuis aureolis, non curo in his elongare fer 
xnonem. Nihilominuspreparantur medidnx,& mC 
dantur,decoquuntur, 8C aduruntur, conterutltur,et 
id genus de caufis ccrds de quibus. Scra.fermone cua 
jigeJico tradrauit. 
De preeparatione medicinarum Jimplicium, 
r quare mundantur fimplices medici" 
v> Uia autem |la£rcf^j vtremoueantur ab cis extra" 
nea. Et lauantur omnes, vt magis fint mundx 8C pu" 
rae. Aliqux vero vtabrjciatur faex &fordidesab eis. 
Nonnullx vero, vtrcmoueatur acuitas, 8C acquira" 
tur frigiditas. 
Demundificationc herbarum. 
p I mundationis&: depuradonishabetur 
mpi |j1|icrbis& radicibus, quae quomodo 
mundantur, 8C depurantur notu cft omnibus. Exem 
pium lauadonis , vt abijeiatur faex dC fordities, eft 
oleum dC cera» j 
Delauationc olei, 
T anofiii' dupliciter: vno modo cu clepfy ■* 
oleum drihabentc duo foramina, vnu 
infummitate, aliud in profundo:8c impleta fecundu 
medietatem aqua calida 8C oleo clauditur foramina, 
ctagiteturfortiflime,vfc£quoolcurn 8C aqua fintbe" 
nemifta. demum poft quietationem aperiatur fora" 
men fundi, quouicj; aqua fuerit extrada: 8C demum 
ponatur tanrundem de alia aqua, dC fiat vt prius. 8C 
toties reiteretur,quouftj: oleum fuerit albificatum. 
Aliter autc lauatur magislenitcr in pelui, fcutella, Vel 
ollarponiturin fcutella cum tantundem aquae calide, 
<et agitatur cu m fpatula tantum donec albificetur.‘de" 
jjtde poarur in foie feparetur oleum ab aqua? 
$ 
deinde colligatur oleum de fuperffcieaqOaf c11™ ‘j 
quo cochleari,8>C reponatur. Et fi fuffidctcr fuerit 
datum,bene:6(: 1? no,itcru ponatur deaqua Vtprl 
$C fecundo 8C tertio,donecalbefcar. 
Delauationc <zr dealbat ioneccr*. 
▼ dealbatur cera, fundendo ipfart] > 
OC aquag£fpfam elcuadocumlapid^jj, 
cum uirro rotundo in calmerro.Etpoftfrnergati 
aqua frigida, &C feparetur a lapide, toties fic fee,£ 
donec tota cera fit extrafta. Etpoftea appoatura 
Iem,eamf3epc vertedo, donec fit alba perfere* 
ter 8C magisleuiter accipitur cera, 8C coqtur 
8C poftea expellitur illaaqua,et ponituralia;#*12 
fxpe donec fiat alba. 
Delauationc terebinthina, ■ f/ 
Lauatur «U. 538£55»g 
aqua frigida, & tantum cum baculo ducatur, a<3u 
foepiffime mutando,doncc fitalba. 
De Uuatione butyri, y 
Lauatur tmyrum 
cius effidatur,in fcutella cum aqua frigida, SC tantl 
cum baculo ducatur,donec fiatalbum. 
Delauationc calcis* 
T nmfnrratx vt«usac.uitasrcmoueatur^jJ 
1 Ca 5 datur deficcatiua,Ibacinocu 
frigida,cum baculo eam miTcendo;& , 
aliaimponatut* 
iepties vel nouies aut toties faciendo , donecaqu3 
guftum fuauis dC dulcis repedatur. 
De Uuatione cr praeparatione thutia 
n 'i. thutiaprimoaduredo,vtconf^ 
vP reparatur fadliusFnouks eam ign?cndo in 
nibus incenfis, & nouies eam extinguendo in 
vel in aqua pluuiali, vel in aqua rofata, feu 
vel illud ad quod voluen' 
applicare. Poft vero lauetur, 8C depuretur, 
& frigida efficiatur, coteredo eam groflb 
panno 8C in pelui cum aqua frigida tantum 
ducatur, quod fubtile ipfius in aquam tranfiuet 
illud groflum de panno abrjciaturMeindecribd1 * 
aqua, 8C fubito colando cum alio panno mutet 
alio vafe: & illud groflum quod remanferit in 
abijdatur. 8C hoc bis vel ter faciat, nihil1 
ferit grofli. poft 
ritinfundo;& tuncaqiiailla cum illa viriditate 
cu illa fupernatat,abfjdatur,<S£ alia aqua ponafu/;v, 
ties reitcrldo,quoufq;aquaduIds et fuauis 
tuncdeficcetur,&fcructur. 
Exemplum combuftionis,utfaciliusfiatconfr^jj/ 
eftthutia. Sedvt remoueaturdeficcafio 8c'c^(jfi 
datio cft infubwlibus corrofiuis, vclutponit 6 
tertio therapeu.&T quinto & nono fimplidun1 P* 
macorum,decuperofa& viridi aeris. 
De combujiione cupcrofe:c'T conpmiliunt• 
r > fupracrucibulum $ 
AgH an Dr nibusinfufflatis, donecinflam^tJ^jy 
fundatur, 8C ampullentur;6f hoc tm fiat donef^f 
fuerit mutatus in rubeum/eu citdnum,&  rcfcructur. 
tUr X^mPllIdeco(ffionis, vt virtus in colatura trada 
VirfC tinlVr“Pi’s oleis 8C infufi'onibus,in quibus 
tUr !Frraditurin decodioc.poftfyrupatur, 8>C olean 
tUf’p c’yftcrizantur,& gargarizatur,8C embrochan 
flri tlarndecod:ioficquandoq;, vt virtus no neccf 
j lcPatctur,erncceflariaremaneat:vtincaulibus 
p nt'ous euideter oftedit in tertio pharmacoru G. 
contritionis utres fine pcrmanfibiliO' 
miKPralocum,&: magis efficiantur deficcatcs, fune 
ciuC a^r°3& centaurea,& in conterendo eftiudF 
111 terminus, vt dicit Auicen. 
preparationc medicinarum compojitarum, 
autem 8C confi 
ciuntur fecundum Iohanncm delah" 
fq Minando, dC magifrrum Stephanum Arnoldi de 
j| ntepelTulano, diucrfimode propter diuerfas vrF 
111 f°rma oleorum,vnguentorum, 
ru in,Sc id genus, 
Dc oleis, 
0leum n humiditas liquida et vnftuofa.Et fiunt 
fecundu doctrina Heben Mef.&l Aza' 
, vidclicetpcr cxprelfionc, vt oleum 
de quo dicit Gal.in fecundo pharmacoru q> 
Cu 1CUt mater*a recipiens omnes virtutes:SC oleu nu 
fc amygdalaru,myrtinum,lininu, laurinu,mu 
oleum dcouis,8<l dc frumento, SC confi 
Yejla‘ Fiunt eda alio modo per decocfiione ad igne 
ad folcm, vel infra terra calidam, vt oleum rofa- 
c lilio, 8C fimilia. Fiunt tertio mo 
dc er fublimatione, vt oleum benediefium, 8C oleu 
idge 
.* Caufa quare fiunt olea, 8>C virtutes ponuntur 
duplex: vna eft, vt oleum profundius perfe 
o( 111 CUm quibus fiunt. Eft tamen intclligendum q? 
unt °^ea cx °^co oliuarum, frigida, debent 
Vi oleo omphacino, quod eft oleu oliuarum 
Ser’ *Um immaturatarum:quando calida,dcbent 
1 c,Jm oleo dulci 8C maturo. 
w De unguentis, 
eftresunftuofa, no fluida, fedper' 
manens. Etfiuntfecundu docftrina 
iftQ Uncuno modo fi ne igne,piftado in mortario:et 
ii1jriniodo fit vnguentumalbu Sc omnia vnguenta 
erafiu. Etad quamlibetvnc.defubtilibuspulue-' 
tlJlTisP0nirur,lib.5?.0lci.dcaqs,fuccis,aucaceto 
z mineralibus. Alio modo fiunt cu igne, fun 
flo °*n °^co ceram,8C vltimo quan 
bene triti mifccatur. Et ad 
5‘in pCtflF.olei ponitur dc cera, quar.i.pulueru,qr. 
Ftte‘ tate hyeme vero eft minus neceflariu de cera. 
cas«ertl° fiunt cum axungijs SC herbis piftado 
tP°^teainfimulcoquedo:&l colatura eft vngue 
ponitur tantu de herbis,quantu de axungias: 
>n f Uarc fiunt vngue ta,eft ut fua materia maneat 
PCl*ficic: 8C non fluant,neq fc nimis profu ndent. 
en*tn inedia inter olea SC emplaftra. 
h D eemplaftris. 
cficofedioccrorariapcr decorio' 
ne folidata & indurata, Et fiimt td-r 
DE ANTIDOTIS APOSTEMATVM 
pliciter.Vno modo quadofuntmincraIia,decoquu''; 
turprimo cum oleo vlq adfpiflkudine, poftea 
duntur mucilagines, vem diachy!on:& fine 
gine, vtcmplaftrumnigru. Alio modo fiuntfine 
mineralibus, vtoxycroceu cum gumis, cera, pice, 8C 
terebin.etaliquibuspulucribusperiftum modificon 
tritis gumis, SC per nodem in aceto vel vinotempe' 
ratis,jn mane liquefiant adigne, & diffoluuntur vfq? 
ad confumptioncm vini vel aceri. 8C colatis addatur 
pix:deinde cera,vItimo terebin, SC in dcfcefu ab igne 
ponantur pul.fcmpcr cum fpatuladucedo.& 
cianturin aqua frigida,& poftextrahatur, dC cu 
nibusinundis cum aceto, aut oleo malaxado extra-- 
haturabaqua: Sc fiant magdalio nes. Signum autem 
decodionisemplaftrorum, eft vt gutta ipforu pro-' 
iedain aqua frigida vel in marmore, coaguletur: 8C 
digitis non adhereat malaxando. Fiut etiam 8C ter 
tio mifto modo cum mineralibus,gummis,&pul.utj 
in apoftolicon eft videre.Caufa vero quare fiunt em ? 
plaftra3cft vt virtus diutius maneatin membro. 
D c pultibus cr cataplasmatibus, , 
P f. Or caraplafmata funtquafi idem: nifiquia 
v in pultibus non intrant nili farinae cum 
aqua vel fuccis 8C oleo,feu meile. In cataplafmatibus1 
ponuntur fucd,& fiunt ad maturandum: ev 
tunc debent efle vifcoft.aut ad refolnendum:8C tunc 
debentefle abfq? notabili vifeofitate: eo quia vifcoli 
cas notabilis claudendo poros, retinet calore, 8c fpiri 
tum 3C materia, que ambo faciunt ad maturationem 
cu prohibitione refolutiois, ut dicitur in quinto phar 
macorum, 6C dicetur infra: Nihilominus multoties 
emplaftra uocantur.Caufeipforumfuntleuitas 
parandi,et vtiliras fimplicium, qug aliter no haberet 
tantam virtutem. 
De embrochiscr epithematibus, 
C f liquores fimplices atq? compofiti 
1 cum quibus particulariter fomentans. 
tur,& balneantur membra, autin quibus infundun-' 
tur ipongise, aut panni, 8C exprefii luper particulam 
ponuntur: &ftpcremutantur. Etcaufa?talium fune 
facilitas calefaciendi, & infrigidandi, 3C humedandf, 
3C refoluendi cum profundationis virtute. 
Dcalijs modis, 
pt r f ali] modi componendi auxiliavtdf? 
L Itillationesaquarum caufa decoris, 8C 
finapizationes, 3C linimenta, 3C alia qua? magis fiunt 
ad apparentiam 8>C votum infirmorum,quam ad exi 
ftenria: Vt dicit Henricus. Stabilis medici eft ftare iti 
cerris 8C probatis.vagaris animi peregrinare per mul 
ta: vt dicit Arnoldus. Et fi'aliquoties congruum inue 
ni tur, fortunae magis attribuendum, quam rationi,in 
tertio therapeu.Cognitorem enim oportet ede medi 
cum propriarum naturarum in quibus operatur, 8C 
cum quibus, vt dicitur per totum. 
De antidotis localibus apofiematum. Et primo dc 
medicinis rcpercujfims cr modo reper 
cuticndi, Cap. V. 
QVia inter opcrationcsfecudas chirugicales,rc 
percuflio eft magis neccflaria:cum ipfa prohi 
beat augmcntuapoftcmatiS j &iplius:faniar T R A C* VIL 
penus di Ais, applftenturrepercufliualimplicia,^c 
compofita fecundu quod exigit materia,li eft cali^3’ 
frigidarii frigida, ecouerfo.Ti mifta, miftafupra & clf 
cudrca locum: magis tamen a parce a qua venit 
tcria, renouando fepiffime, SC cotinuando vft^d 
maceria iit fluxa, 8c locus alteratus no 
duritiemrfed ad colore 8c fubltandam naturalem* 
tunc erit ceflandum, 8>C procedendum ad refolut 
nem vel ad maturacionem,fecundum quoddifp01 
£io apoftematis requirit. 
modo attrahendi. 
A d Ianr en*minucnt?funtmcclidncattraAiu£7 
attrahant macerias de membris nobifib115 
Si. profundis ad ignobiliora cc manifefta:ficut in ap{ 
ftematibus emunAoriorn 6C creticorum SC veneni 
forum, SC in fdatidspaflionibus,& in lpinis,& 
tis, SC alrjs infixis extrahendis maxime quado fund11 
periculofis locis ad inddcdu, autpatientes funt 6&K 
di ad fuftinendir. Tunc enim trahere debemus et fi*1 
cum aliorfaltim cum vetolis, et fuAionibus,vtiub 
Aui. Et pro tanto poftrepercufliua quibus funt cOIb 
traria,in quinto pharmacoru dicetur de fpjfis. bK 
cinaatrradiua fecundu Halyab.eft quxa 
corporis trahit adfuperficie. Er debet cflTc cople*,0/ 
nis calide SC fubftanci^fubtilis, vc velocius 8C vdjf' 
mentius valeat profundari. Et fecundu Gahvbi 
pra,eft duorum eft quafi per fe nnf3' 
quaeda ex putredine aeddete habet generatione*!?; 
nota, ficuteft diptamu, etfordiciesalueoru, thap* 
SC ferapinu, ammoniacu, SC fi que alia fimilia his? Nj< 
funceuphorbiu,alIia,cepe,porri,napiin nono ImA, 
dii,capitulo fecundo. Expucredine veroqu#f. 
fermento acri fiunt, SC quxex flercoribus exiftuQ 
non parua tamen in eis eft differentia. Nam fte^1, 
quidem columbarum ftrffidentcr eft attraAiuu. A 
vero ab hoc deftiterut, verfus calidius,’* < 
cus anfcris:vcrfus frigi di us, ftercus gallfidefidf &1 
ab hoc ftercus hominum vel porcorum. 
SC aliud quoddam genus attraAiuorum qu^aq1*3 
rate fu bftantiali euellunt materias, vtfunt laxaffi 
theriacalia omnia:quorum fpeculatio magis phybL f 
quam chirurgis eft nota. Auicen. vero videtur P 
nere attrahentia ranas combuftas, ariftolo.radRd3 
nae.Etidcoloannesde fancto Amando exfecU*N 
can.multaalia exempla cogrcgauir, vtcalame*1* 
pulegium, maximeceruinumfecundum Antt°cc/ 
oAauo de animalibus,narcifcus,centinodium,p)[ 
thrum, coftus, piper, Iapis, fpurnae maris. Ex qu*M/ 
pofllintcomponi diuerfamedicamina,vcin dev' . 
neribus,ingenio attrahendi 
formae. Et gratia manifeftae do Arinx ponatur 3 
quae eft mirabilis compoficionis SC mirabilium (V 
tutum, SC ponitur ab Auicen.in quinto canon’5 
Andromachu relata.Sugitenim & extrahit ofla 
rupta,oC fpinas,& furunculos, SC fciaticsepalfi01111 
fert. Red.granoruminuentorum in palma, 
rub.i.falis ammoniad, ariftolo.crcticx^adic*^11 
mcrisafinini,gummialbotim, quxefttercbind11 Q/t 
omnium, anadrac.xx.pipcris nigri, SC albfiam 
niaci,amomi, xylobalfami, omniu, 
ris mafculi, myrrhf,reline li'cc£,qux eft 
aldabac didtur,ifellio ctlacerta de cuius capft 
intetionem feribitur in vndedmo pharmacor*1»* 
D O C. L 
tionem!qu£ valde funt fufpeAaad dolore et febrem! 
SC per cofequens ad vlcerationem SC fiftulatione! vc 
in deiudicrjsapoffcmatu fupcriusdicebaturlno ob-* 
ftacc vulgariopinionc cp in faniationcapericulo cor 
pus magis fecuratur. Pro tanto priusdicendii eftde 
medicinis repercufliiiis. Medicina repercufliua,vt 
dicebatur in de apoifematibus fupra, dupliciter 
pitur,comunitcr fcularge ,& propriefeu ftri Ae. Co 
muniter dicitur de omni medicina que refrenat,et co 
pefcit,infrigidatfeu igroflat,oppilat,eccoforfar.Et li 
cetdoAores vtHalyab. Serapio,& Aui.lepe vnu ca 
piat pro reliquo: nihilominusdifferuntinterfeiquia 
medicina SC refrenatiua, SC copefcitiua eftilla qu$ far- 
cit liftcre materia cum infrigidatione: & talis dicitur 
ingroffatiuaapudHalyab.&I Aui. velut eftfemperui 
ua,laAuca,craflula, vmbilicus veneris,lentigo, aqua 
oculi arboris tremule,aqua frigida,camphora, et ace 
tu. Oppilatiua medicina dicitur illa, cj fui 
tc & groffirie, clauditporos mcbrorii,&l impedittra 
litu materierum,ut eft farina volatilis molcdini,amy 
lu,glutinum,& genera gumaru;& omne illud quod 
eft frigidujVifcofum,fine mordicatione. Medicina 
confortariua eft illa quae temperat eflentia Si comple 
xione membri,taliter ut prohibeat ipfum a fuperflui 
tatureceptioe,vtoleum rofatu,& myrtinum,malti*- 
che,myrrha,coriandrum,fandali,berberi,ab finthiir, 
marrubiu,centaurea,poma cyprefli, fruAus tamarix 
fd,atq? crocus. Proprie autem dicitur medicina 
pcuffiua,repulliua, feu coftriAiua, 8C eftfecudu Gal. 
in quinto et nono fimpliciu pharmacoru,capitulo fe 
eundo, impellit verfus profundum humores,ad 
quos appropinquantur. & eftduplcx,frigida SC 
da;cum ftypticitate etgroflltie fubftatiali: velut funt 
vtfolatru,plantago,folia viris, virga bur-' 
fapaftoris, hypociftis, 
cia,agrefta, fumac,berberis, myrtillus, pira coAana, 
nefpila, glades,gallc, bolus armenicus, argilla, cimo-*- 
lea,terra figillata, languinariuslapis. vero 
funt alumen,fal, n uccs cyprefli,fquinathu,blaAa 
rantia,&: lupinoru farina,et ftyptica vina,&: artificia 
lis coprcflura,&f ligatura. vero fiunt ex fu 
pradiAisfimplicibus multiformiter fecudu quod di 
du eft in lingulis capitulis,dephlegmone SC 
late ac de alrjs apoftematibusrultra que gratia 
doArine ponuntur tres qux comperuncin 
principio omniu phlegmonu, SC calefaAionu; quia 
repercutiedo infrigidant, SC materia intercipiunt,SC 
corruptione,prohibentambulare,&l loeu apoftema 
tu cofortant. Quaru prima eft oxycratu Gal.in 
eundo ad Glauconc qeffit de aqua SC aceto in forma 
potabilimiftis. Secunda eftlinimentudebolo 
tiuscoitatis,&: id ponit Gal.in.ix pharmacorum.qcP 
Re.boli 
tes tres,aceri vel fucci herbarii frigidarum partem.5. 
illius:puluerizatis rebus fubtiliter oleu et acetum mP 
fcendo fucceffiue 6c paulatim diu in mortario ducen 
do,fiatlinimetu. Tertia forma eft cerotu Gal.inpri 
ino fimpliciu pharmacoru.*quod Re. olei rof.cereqcf 
fufficit:fiatvnguentu:<S(: nouiescum aqua 
uando infrigidetur. Quarta forma eft vnguentum 
de myrtilf.Sd eft Guilelmi deSaliceto.Rc. olei myrti, 
lib.i.ccr^alb^quar.5.myrrillorum pul.vnc.i.fiat vn 
guentu. Modus aute repercutiendi eft q? euacuaro 
corporeGeftpoffibile, cp feruatis coditionibus iafu" DE/ANTlt)OTIS APOSTBHATVH 
3dit *X‘ a<^,s arkoris mori, drac.x.cerae, drac.xxx. 
c,c yIScaproe, olei de lilio quantufuffib 
ftri ateiT,plafttii. Ad cande intentionem fit empla 
aP°fioliconantidotarrj Nicolai. Modus au 
fua . 1Sl'^asattradiuis eft,q?iuxtaigneminungatur 
|Ic^r Picula cu oleo de lilio: deinde fugatur locus 
Jan. JS vdi pcrfona:pofteamedicame apponat,8c cu 
dafiir1-C^acarPinatalenirer cooperiatur: & 
fu . ai niediofecunducruce, ut no coprimatlocu, 
!tcr Agetur: 5C fcmel in dic fufficit vt remutetur. 
Scrcfolutionc er modo refoluendi. 
Qliando materia non eft tora reperculfa: aut 
p no debetrepcrcuthautcft in loco rrada, 
fuperiusdidas: tunc auxilia debent 
aut ,°cn reloIutiua, vt dicit Henricus, 8c Lafrancus, 
tep Car techni 
tl at>UrGal. Mcdidnaautrefolutiua autdiaphore 
rea 1Ue rarefadiuaaut euaporariua,quodquafiidc 
«Puto quatu eft deprefenti, eft illa cuius proprietas 
CeCr Aui.eftfeparadi 8c fubtiliandi materia:8C fa 
,iuClpfam euaporare, & aperiendo poros extrahere 
3 Pai tc poftpartem:donec afliduitate fui operis to 
, 8C euacuerur. Et propter hoc oportet 
Ye lc^alida,etfubtilisfubftatie,etno nimis acris:acria 
in r°jUnt^?c5 inferetiahorrore, &T, definatia malu 
qu^H~nt° Pharmacoru. Medicinfvcro 
'fdafuntfimplices: quaeda vero copofitc. Simplis 
jj . Unr5VeIut chamomilla quae inter ceteras obtinet 
de!pC^ Prq fapietes in facrifiajs eam 
tertio pharmacorum: vnde in quin- 
Inter refolutiua coceditur eade 
oleu exipfafadum:no mP 
olc quod ex cucu mere afinino fit. Sed et antiquu 
dcleerua, raphaninu ex eade funt ipccic. II 
Suaefrigidafluxarefoluut;oportetqp fintab- 
et*a,Ct ex^ccat*a:ut dicit Aui. melilotu, ancthu, 
]Ua5 bleta, parietaria, fumus terrae,caules, vrtica, 
far- h fambucu, furfures, hordei, fabarii Sc orobi 
panis grofli medulla. AdditLanfrancus SC 
nu lc^S5cyminu,hyftbpum,calamcnthum,acoriga 
f coftum,myrrhe,5C maftiche, in contu 
p0 , Us vfus concedit co munis* 
1P°fluntauxiliainfiniraoleoru, vnguentorum, 
vt in forma oleoru eft oleum chamo 
anethi, de lilio,de amygdalis : nec non 3C 
li0n c°mnum,nardinufadafimplicitcr:autcuaddi 
e/a“°rum fecundu forma inantidotario Heben 
*ftis f 2ararr,l nobis ditfta:ungucnta enim fiunt ex 
Ccundu forma di<fla. SpecialiterHericusin ma 
Ca *dis.R.o!ei 
rfic anatis,€tgallin^,anadrac.i.chamomiIle,ane 
Ila drac.ij.bulliantur,dC colentur,Sc fiat 
, n materrjs aut frigidis Guil.hunccofucuit.R. 
Vnc nicuh,anifi,anethi,ana drac.rj.farinaelupinorir, 
grcci,<SC fe.lini,ana 
acetoS?Ua‘etCOdac5tundantur:&: cum modfto de 
°leo, fiat emplaftru feu cataplafma. Plura 
Pr0DUeniu^ur in deapoftematibus comunibus,SC 
dc P5ul°rii,etin fquinantia,atq; cocufionibus, 
liuainta‘ t^,reu,ter omnia mollificatiua,&l 
,Tlacerns TuExrilibus dC paucis efficiuntur reft>- 
CushoVtliabetexPenenua,ac Lanfrancus 3C H.cniv 
tefiateftancur* Modus aut refoluendi eftt^" 
lis q> cum aqua decocftionis macer/erum refo!utiua> 
rum locus fomentetur inflari incipiat,& ru-' 
bere,& tunc tua applica medicina:3C bis in dieremu 
tctur. Canendum tamen eft deindofta rclolutioe,cj) 
non extrahatur fubtilc,&C petriiicetur groflum,&C co 
gatur medicus ad mollitiua tranfire. 
De mollificutionc zr modo modificandi, 
- ■ materia per indoftarefolutione indu 
'“/U r ratur,tuc ad medicamina remollidua, 
eft trafeundu. Medicina tame mollitiua duplex 
tur,comuniter videlicet et proprie. Comuniter 8C 
large dicitur medicina mollitiuaquecunq;, 
prietas eft quacuncj; mollire duritie. Durum autc 
tripliciter dicitur in quinto pharmacoru, congelatu, 
extenfum,et liccum iimpliciter autcopofite. 
prie vero dicitur medicina mollitiua, que habet mol 
liticare durum per congelatione. Cum igitur durum 
per cogelarione in quafuerit aliqua materia replens, 
velut effiet huor indodre traftatus, in frigidu 8C groffi 
fum couerfus,indigeatadfanationccalefaccre,&C 
ficcare: ncceffiariu eft q? eius medicina lit calida 8>C fic' 
carnon tamen Fortiter &L 
di quidem vel terti") quinque gradus calefacientium, 
primiautedeficcatium. Etideo 
bus coceditur humida:modicum enim fetundu GaL 
acccfficrunt ncqueaficcantibus neque 
Etfiquid viTcolitatis SC cmplaftrationis haberet,me-<- 
liora edent:no tamen quatumfuppurariua,quiatan/ 
to minus euacuatiua. Si tamen a frigiditate 8C decitan- 
te limul indurata funt: calefacere quidc &humedarc 
cogruit, fecundum menfuram exceffius. Siauteare-*- 
pIetionefoIa,euacuareexpeditqcfreplet, 8c extedir* 
Si autefola ficdtatc,hume(ftare,vtfupcrius didu eft, 
xn duritieiundurarum: 8C diceturin medicinis 
brarum. Exempla aure molliendum propriarum, 
in quito pharmacoru 8>C, 14.thcrap.funt adeps capri 
nus, proprie hircinus, 8C galli n^: fcd hi quidem funt 
debiliores.Fomorcscisfunt,adepsanferinus,<S<:tauri 
nus, 6C medulla ceruina, 8C poft vitulina, SC porcina 
recens Sc dnefalc. Exeodc genere cumpredidis fcd. 
fortius funt ammoniacu, ftyrax,galbanu,atquebdel 
lium. Meliora autc funt que funt noua.Ex hoc genere 
etia eft oleum nouu Sc non minus antiquum,& con* 
fectum cum lilio, 8c nimirum raiic.althaeoe 5C cucu* 
afinini ;8C multae aliae plantae decodadn oleo, aut in 
aquaremollitiuorum lunr,(SCfyIucftris maluf frodes 
crude, 8C etiam codse. Haec autem SC alia multa 
plicia inueniuntur. Compofira enim funt 
rum formarum. Prima eft cmplaftrum Gal.inlibro 
catageni, quod Red. terebinthina, cerae, ana quar.iqV 
galbani,baurac,ana vnc.i.thu.quar. 5. medullae ofliu 
cerui,vnc.rj.forditiei aIueoru,unc.i.et.5.olei laurini, 
fepi vitulini,ana drac.rj.mifceatur.&C fiat emplaftru* 
Secunda eft Auic.quodRc.ftercorum capraru, vnc» 
rj. radic.cucu. afinini, ficuum x maturarum, ana vnc.ft 
ftaphidis agriae,bdelli"j, fabarum, amygdalaru 
amararum,ana vnc.j.faecis olei antiqui,quod fuffieft 
fiatemplaftrum. Tertia eft diachylon comuneetfe 
eundum Rafimcum radicibusircosmultum in feru 
fulisappropriatii, quodRe.lithargyri,lib.5.olci con 
munis, 
fj.&.5.fiatemplaftrum cu cuftodialithargyri;et una- 
Guaq; lib. malaxetur cum oleo de lilio, vnc.i.radicis TRAC. VII. 
DOC. L 
(reos pulucrizat£,vnc.fj. Quarta eft diachylon ma 
gnumab Heben Mef. expertum, ad mollificandu SC 
refoluendum omnem duritiem.Re.lithargyri' triti 8C 
cribellati, vnc. vi.olci hircini, olei chamomillae, olei 
anethi,ana vnc.iitj. mucilagmis althee,et fcenugraeci, 
6>C feminislini, 8C ficuum,SC fucci ireos,fucci fquiiloe, 
hyflbpi,hu.glutinisalcamb:iSC vifcuseft cum quo ca 
piuntur aues,ana vnc. vi.(SC.5.terebin.vnc.i. 6^.5.ra- 
linae pini,cerae citrine,ana vnc.i.cofidanrur ficut de- 
cet.Et qui vult addere bdellium, ferapinum,ammo- 
niacum,ana vnc.i.ericdiachylo gumatum. Quin- 
ta et multe alie forme auxiliorum talium funt dicte in 
apoftematibus frigidis, 8C in glandulis, 8C dolore iun 
«fturaru .‘quare fi eft necefle ibi capiatur. Modus au 
te remollicdi eft, q? ftuphata particula SC bene balnea 
tacum remollitiuorum in 
aqua,autin oleo,cum 
fopushumidafummc valet in ho c,ut dicit Gal. forne 
tetur particula. 8C deinde applicetur mcdicamc,et cu 
cofimili lana carpinata cooperiatur, 8C ligetur. 8C de 
die in diem,aut quado eft necefle,remutetur.Cauen- 
do tamc,ut didum eft, afuperffua refolurione, q? no 
extrahatur fubtile, et grofllim petrificeturret afuper- 
fluahumedatione, vtno corrumpatur. Si putrefiat 
particula.Et propter hoc quando videbitur expedi- 
re, addas vel minuas refolutiua, 8C humedariua vt 
jubet Auicen. 
De maturatiuis cr modo maturandi. 
p r apoftema videtur procedere ad exituram 
* °rro il fanjationem, quodpoteftdignofd per 
fignam deapoftematibus dida:tunc trafeundum cit 
ad fuppuratiua medicina. Medicina aute fuppura- 
tiuaaut maturatiua:no tamen aperitiua,vtdicicara- 
bica translatio,eft illa qua: facit caliditatemfimile cali 
ditati mebri, in quo eft apoftema, praeter quod cofu 
mitaliquid de humiditateiplius.Etlicetconfcruet 8C 
no alteret membrumraltcrat tamen materia fuppura 
da:cum nihilaliudfitfuppuratio in quinto pharma- 
corum,qua trafmutatio, non illa que fit a calore natu 
raliin cibo laudabili .* nec quae fit a calore extraneo in 
materia putrefadibilhfed illa qiif fit a calore mi Iro in 
materia media qua: eft fanies. Quid aute fitfanies, 8C 
quomodo gcncratur,etinducatur,in deapoftemati- 
bus& vlceribus in capitulis primiseft didum. Cum 
igitur natura humana fit calida & humida,& cotinue 
quidabipfarefoluarur:conrtatexhis q? oportet me- 
dicina fuppuratiua efle ca.& hu.cum quadam empla 
ftratione SC vifcatione. Sed calor naturalis eft qui ma 
turat& digerit: non tamc tantum quantum molliti- 
ua:fed minus a primo videlicet vfq? ad fccundu gra- 
in hoc ftat differentiaipfarum. Na fuppura- 
tiua faluanthumiditate, mollitiuauero eam minuut: 
vt dicit Gal. vbifupra. Quorum exempla in quinto 
fimpliciumpharmacoru, SC fecundo ad Glauconcm 
dar.Gal.exembrodsfomentisaquam tcpida,ctoleu 
teperatum ex cataplafmatibus farinam frumenti cu 
aqua& oleocomcnfuratecoqucntes:etpancipfum.* 
coqui autem 8C hunc oportet comcnfurate. Na mul 
tum codus, eftexiccaduus, 8C difficile maturabili- 
bus conucnit phlegmonibus: qui vero minus,in val 
de calidis 8C ebullienribus.&f ficum eo ponitur oleu, 
maturatiuior efficitur:SC fi purus magis fuppuratrfur 
fureus 8C hordeaceus deficcataiifimc, 8C magisrcfol" 
uunf, panis etia purus medius eft inter farina fruffle 
ti 8c hordei. Ad hoc igitur afpiciens 8c ifchado11,' 
ficuum ficcarum decodionibusipfarum mifccbisPj, 
ne vel farinamfita igitur 8C adeps porcinus, 8C V»rLl 
nus, 8C pix, 8C refinacumaliquo oleo 8C cera qu3! 
bafilicone ingrediuntur incorporata. Siaute n* 
ria eflctgrofla,& frigida.‘cepeJcodse,atq; a\lia0cOtt 
maluauifd,& radix lilii cum fermento feu pafta» 
farinafoenugrsedcuaxungrjs eliguntur. Ecd&c ] 
Ion etia eft ad illud. Vfus tamen comunis vitra 
da utitur radice bryoniae,et lapathrj, malua,feneti° ’ 
branca vriina,violaria,caulium fol. vuis paffis,T1 , 
datis, femine lini, meile, butyro, 3C axungia recen 
bus. Ex quibus fecfidu diucrfitate materieru 
ponuntur fubformis diuerfis maturatiua multa* 
in calidis materfjs fieri poflunt mult£ forme. Pti 
eft de maluauifcoprf parato cu axungiapordft11 
tyro .* praeparatur aute radices maluauifci fecundi 
Guil.Lanfrancuira.accipiutur radiceslauatae, . 
iedo trunco cordofointrinfeco, optime coquat1 
cum aqua dulci,et piftentur.fiant magdaliones/t 
uentur. Secunda forma eft mea.Red.farinae 
ti,lib.i.aqua zafranatae decodionis ficuum, 
quantur vfq:adfpiflitudinc impinguentur 
axungia,bucyro,aut oleo, 8i fiatemplaftrum. * 
tia 8c plures formae in capitulo de phlegmone c£ c 
fipclatcinueniuntur,& infra defedarione dolon5 
plaftrum Iamerfj,Rogertj in maturando laudatu1' 
In materrjs aute frigidis, poflunt etiam fieri 
me.Prima etia eft de meis.R.ceparu 111 codaru, a* 
rumcodoru fub prunis, analib.i. vitellosou°w, 
codorum numero quincpradic.lapathij 
fccnugred quar.i. fer meti. quar. P j 
ci,lib.i.incorporentur.8C fiat emplaftru. Ali# 
toe formae inueniuntur inapoftematibus frigidi 
g!andulofis:& ideo ibi quaerantur. Modus opcr jS 
di, eft q> fomentetur particula cum aqua decodP 
lanafuccida.‘deindeapplicetur edP 
ftrum cepidu, dC cooperiatur cum ftuppis, autlan , 
aut folrjs caulium, &fuauiter ligetur fuper 
ftematis,incidendo bindam per y 
do v tacum en apoftematisnon 
nifi femcl in die remutatur. 
, 
MatnMfn aP°rtc,liate,etapertoculanceta,ad i(1 
° cauterio aduali feu potentiali: 
quocunq?loco , 
quo fanies aut fordes exiftat: vtedum eft mundu 
tiuis,abfterfiuis,et lauatiuis. Eft ergo medicit13 
dificatiua tanqua genus ad abfterfiua 8C purgat^1 h; 
no ad corrofiua, vt dicebat Lanfracus & Hcnn , 
quiaipfano mudificatfanie,fed cruftas,etcarnt ji 
rodit,SC euellit. Medicinaautmudificatiuaab 1 , 
ua eft fordes,et fanies de loco,I quC?1 Atf 
8>C casadfiiperficicextrinfecam educit. Etlicctt1 a 
conueniateffe calida.* nihilominus abfterfiualaU 
vtplurimu oportet efle dulce, vt eft mcl, 8C arl 
barii, hordei,atq?terebin.6<:gumaru generat*1 pj/ 
expurgatiua vero amara velut eft orobus, 
nus. plurima tamen inueniuntur facientia V 
funt 8>C orobi, atep feme vrtice. 
cxhocjgenerefquilla, &iris 8C fpuma nitri 
abrotanu s 8c alia multa:ex quibus poflunt'c°lTIL DE'ANTIDOTIS VVLNERVM 
multer 
1 0rrnc naturasin debilibus,me-- , 
tatis1 'US’etfortibus. Quarum prima eft cornu ni" 
ft, cdpetitapoftematibus nouirerapertisrquia 
c m^c^1'ficat, & mordicationem fedar.Et eft de 
rQjna 1 Urnenti,aut hordcgfiuefpcltaecu vitellis ouo 
(r'rP°rata fi adderetur modicum mellis, 
et* Secunda forma etiam eft co mu nitaris* Re. 
c5 rumenti, quar.i.coquatur 
Pbf1 °US Partifius aque,6d vna mellis rof.& fiat em 
u5t }im • & fi adderetur modicu 
ll0l‘ deponiturabigne, pro locis neruofisvti' 
ef 1Cr* crna c^r feciido ad Glauconcm, 
*ncarnatiua.Reci.mellis cofti libd.thur.vnc.5. 
ac.rj.fiatcmplaftru* Quarta eft de apio, 
lbanfra nd,& Henrici,6c Parificn.omniu, 
lj»,laL C e nic,s5quia mundificat,8i maturat vlcera ma 
‘QlU°dReci.fucci aprjlib.i.mellisquar.irj.farinae 
rr ri,Ucl afi°rfi quar.i*coquantur ad ignem vfc£ 
fuc^1 Qudihem:& fiat emplaftrfi. Et fi adderetur de 
V>labllnthffin5 permitteret vicus infiftulari, ncc£ 
lr?nari. Et fi vicus fupercalefierct, additio fuc- 
antag‘nis,aut crallulae, effiet vtilis.Et li adderetur 
ce(j. uP,norum5 autorobi, feu fccnugrsecfivtcoii' 
thi*tUraKru no,et Theodo.fortior effier.Et fi terebin 
*0r 3 propriaret eam ad neruos,mira etiam ad fce' 
c°rruptionc mundificandam. Quinta eft. 
Her e lrja & eft fortis, 8i valde appropriata membris 
.l(?ls* & eftBononien.Re.refinae, mellis,tercbin. 
farcocollac, farinaefccnugraecffe. 
aat''a*Vnc.i.difloluatur refinacu meile 8i terebin. 
irc ditis pulueribus,fiat emplaftru. Sexta eftdc; 
lite S’ M°nrffipefulan.&: extrahitfanie,tS<I cxpel 
V mclfisfib.5.tcrebin.quar.vnam,fermenti, 
1013ircoS3 vnc-5‘mifceantur. Septima eft 
tr' D7nb eft mundificatiuu degumis 
pj^^^.fte.galbani^mmoniaaQcfina',terebinthi. 
Uen cPj vaccini,cerae,olei antiqui, ana vnc.i.diffiol 
plan 38 cu aceto liquefiant ad igne, di fiat em- 
eft ru* Odauaeft vnguentum apoftoloru, quod 
°Pr*uad mundificandu vlcera.quod Re.ccrae 
Vir d din3e5 ammoniacb anadrac.xiiij.opopanacis, 
1Saeias, anadrac.iij.ariftolo.rotunde,rhuris,ana 
galbani, ana drac.iirj. bdellium, vi. 
drac.ix.olei comunislib.ipdiffioluaturgu 
mifceantur cu lithargyro,cu oleo de> 
uf addatur ccra,& refinaliqfafta, 8i coquatur 
«gfle gutta coagulari. Et in deponedoab 
tUr g!1)-1 Ceantur pulueres;6£ in fine viride pona- 
Qilr tlac fi decoquatur 
IriacrTOCaCUr ab Heben Mef.vnguetu Cerafeos:8c 
ArcrJ’’ rr° Anfermo de Ianua,cta magiftro Petro de 
t,e^^1CerjainiV\onrepcffiuIano,Grariadei: quia mire 
CaCVlceramaI,gna‘ 'Nonaformaeftvnguen 
«o Y^Ptlacu,et ponitur a Gal.fid Rafi,& Albuca.& 
atUr magifter meus eft de meis; 
5°rroH co*ernper inueni bonam probam in leniter 
*‘aceti |e,n optimemundificando.Re.mellislib, 
NI;; 5‘floris eris, vnc.i.aIum:nis,vnc.5*coquar 
®icol0 d°nec fpiflentur et ru,efficiatur. 8i ex hoc 
ll°catur5ProPt';r quod codu eft minus fu 
5 flUacrudn, quod remaneat totum viride. 
Cljnta,enim v,r|dia funtapud vulgum diffama- 
°c eft mirabile:quia poft operatione per- 
di reducitur ad viriditatem, quainri 
credunt uulgarcs ex malina fuiffie facfta. 
Decima formaeftemplaftrum rubeumgraecum: 8C 
eft etiam binorum colorum infecundo ad 
nem.Etlaudatura magiftroDyno, adreftificandum 
vlcera maligna,8i difficilis cofoIidationis.R.olei.lib. 
quod eft vnV 
deseris', vnc.i.coquaturlithargyruscfraceto 8c oleo 
donec ingroffecur, 8C tuc ponatur viride aeris SC cO' 
quatur donec infpiirctur & rubeum efficiatur, 8i fiat 
cmplaftru. Vndecima forma eft unguencu uiride her 
baru.& id comedat magifterDynus:quia plagas 
teres mundificat, di carne fuperfluam fuauiter confu 
mit,& confolidat,& fanat.Red. chelidonie,plantag. 
Icabiofe, vrtice3leuiftici,centrum galli, 
ana.M.i.conquaffientur 8i cum lib.rj.oleiper feptem 
dies temperentur, deinde bulliantur, & exprimendo 
colentur :cui colaturae addatur cerae, vnc.irj. terebin' 
thi. vnc.vi.refinse, vnc.rj. bulliantur donec parum 
fpiflentur: deinde tollatur ab igne:8i mifceatur thur. 
larcocoliae,6d aloes,ana vnc.i.ariftolochiaclong£,flo 
rum eris,ana vnc. vi. mifceantur 8i fiat vnguentum*; 
eft enim bonum Si probatum. Plura alia ponuntur 
indeauxilfjsincarnatiuis, quaeincarnado mudificat. 
Dc medicinis dolorum fcdatiuis,W ipfa= 
rum operationibus. 
p cum dolor fitaccidens,quod magisim-' 
exterum p€£j|'tomnemredam operationem, ta 
in apoftematibus quam in vulneribus quam aliud: 
vtdidum fuit per totulPro tanto in medio vulneru 
8i apoftematum tradabitur de eius fedationje. Do 
lor fecundu Aui.eftfenfibilitasrei contrariae Etlicet 
res cotrariainfcrens dolorem fecundu Gal.tranfmu- 
tationes naturae iint acaliditate, 6i frigiditate,violen 
ta illatione,& ab alrjs quQragerc Si incidere uelprO' 
tendere vel corrodere apta nara funt:Nihilominus a 
qualitatibus contrarias fit per fe; afolutione continui 
ratis,peraccidens:prourrenetfcholacomunis 
tifpeffiulani.Etira Gal.non habetreprehenfionem ab 
Auerroi.in tertio Colliget:qui benclcgiti quarto de 
aegritudine 8i fymptomare: 3i inde diftemperantia 
inequalfiprofundu tamen eft hoc mare in quo me no 
licet nauigare. Si igitur dolor eft fenfibilitas rei cotra' 
riaefitafecundu Gah vbi fupra:fedatio doloris 8i de' 
licia per oppofitu, eft rei conucnientis aut non fenti- 
rcrem difconueniente,et contraria nature. Etpro< 
pter hoc apparer cuidentcr, q? dupliciter fedatur do' 
lor.Vno modo remouendo rem contraria euacuan- 
do vel alterando* Alio modo fenfum plrriculaetol/ 
lendo. Sedans tamen certum eftprimu^vtdicitGal* 
in quinto pharmacorum Si Auiccn* Ergo ncccffie eft 
fecundum ipfummet Galenum et Auerroim in quin 
to,q> medicinae quae fedant certa fedationc, finttenv 
peratae fimiles calori naturali: aut parum plus exce< 
dentes. Er cum hocfintfubtilis lubftantiae:itaq?pof' 
lint multiplicare calore naturalem: 8i praeparare lui' 
morem ad digeftionem, vtfit facile permutabilisa 
natura. Et res magis conucnicnrcsad hoc, 
guedincs,o£ olea, 8i pinguedo gallinae,anatis, 8C, 
anferis,quae melior eft fecundum Galcnum.de oleis 
vero oleum de vitellis ouorum, vt dicit Azaramus 
in antidota, magno: Si oleum oliuarum dulce, calir 
dum parum,in fecundo pharmacorum* Etgenerar 
liter omnes res dulcoratiuae,& anethum , 3i femefini 
91 TRA a VI I. 
8C in collyrijs, funt tutiora. Et quantas et tempn5 
bentcflcopporruna:utin eode.iz.therap.dicebacU,v 
Etexhoc fuerunt fufpecti trochifci, quos domi 
EpifcopusRigenf cofulitdomino Marfilien.Hpifr0 
po patiente ftraguriadolorofairgmediciyquian 
tuus fuit foporatus <3C obdormitatus: habebat cni,Tl 
talem proprietatem cp vnusfumptus ftatim fcd& 
dolorem rquorum forma in roto cotinence eratta» 
R.hyofcyami albi, drac.i.opfj,drac*5.feminis citru 1 
laduce, ana drac.iirj.feminis portulacae, drac.rpu 
trochifci cum aqua liquiritiae. Iltudidem medR2. 
menreperitur in tcrtiocanon.de vlceribus renu*11 
hacforma.R.feminis hyolcyami albifextam 
Vnius drac.oprj karatem.i.qui funt.z4.granahor 
in fynonymis Mundini,feminis citruli: feminis Iat£ 
cae,feminis portulacc,ana vnc.i. 
Bc antMotis localibus uulncrum, Ztprimodc medici 
con ftnngcntihus fangmneut. Grp. Vi* 
S Anguis efc ncceflarium, quando 
vt reftringatur:alias periret hom o.Cum 
&fpiritusfint thefauri Sc fundamentum naturae* 
tenent omnes phyilcantesdanguis aurem ■ 
ter retinetur, vtfuprade vulneribus venarum filir ? 
dum. Inter quos modos qui per medicinas fic pcri 
Aabatur, nunc SC dicetur. Medicina reftri<ftft,a 
guiniSicftilla, quae habet conftringcre, S^fangui 
fluentem retinere. Et hoc facit: aut quia frigida,^11' 
tatem lan.reprimendo: aut quia vnit 8C aggrega^.0 
fida venarumiaut quia glutinat,8>C oppilat 
tesmembrorum:autquiadcliccar,&: vrit,& cfE1*1 g 
inducit in membro. Exempla primorum inqvl,rI 
pharmacorum funt aqua frigida, femperuiua, p0l4, 
laca,tribulus viridis, pfyllium,auriculaniuris,R0 , 
la aqu£e,accdula,& vmbilicus ve. Addit 
empla fecundarum: 
na,galla,pfydia,granapaflularum,reubarbaruny * 
lusar.rerra fi'gillata,gypfum,et omnia 
tica terrcftria,«S£ grolfa mordicatione , 
pia tertiarum funt, fanguis draconis, thus, aloe, &j 
ftiche,refina,glutina,amylu,puluis molendini. 
pia quartarum funt calx, arfenicum,cuperofa,y£lllJ 
lum, &id genus. Ex quibus poliunt componi 
tae formae. Prima efc puluis Gal.cu albuminibus °g/ 
rum Sc pilisleporisad mellis fpiffitudincm 
ratis.quod.Re.aIoes,thuris,ana partem.i.fiatp 
Secunda eft de domo,& dicitur puluis rubeus 
boliarmcnicipartem.i.gallarum frixarum paric 
fang.draconis, thuris, aloes, maftiches, ana pafQ/ 
tertia illius, pilorum leporis minutim inciforufiu 
tam partem illius, fiatpuluis. Tertia eft 
eam Brunus,& Lanfrancus tenent. 
fanguinis draconis partem*5*calcisuiuae parte»11 < 
tiam unius.fiatpuluis:&: eftconferuatiuusfut^ 
Quarta eft Galin catag.Rcci.balauftiaru, unc.Uf^/ 
minis,unc.i.cuperofeuft^.unc.5.fiatpuluis.ctclQe/ 
perta. Quinta forma eft Rogerrj SC lamcrrj 
(datoris.Re.colophoniae, quar.i.boli armenia fi 
, olibani, fanguinis draconis, ana 
radie, confolidae maioris.ro.au.drac.i.fiatp^b115' 
Bejncdicinisincarnatiuis cr modo incarnandi' 
p 
communes in cura vulneyy V 
I res lunt vlccrum ncceffarii. Primlis eft * c 
D O C. I. 
euacuando fedant dolorem, cum apponuntur fuper 
locum:vtponit Auic.Gal.tameuultin quintophar 
macorum, q? fuppuradua diflra in maturaduis,quia 
habent calore fimile corpori huano, fintfedatiua do 
loris:SC per cdfequcnsrefoluduadomeftica, vtcxpe 
rientiaprobat. Ex quibus fimplicibus poliunt co- 
poni multe forme. Quaru prima eft comunitads.Rc. 
medulle panis albi duri in aqua fer ued infulget ab aq 
expreflx, lib.i.uicelloru ouoru.irj.numero, oleiroft 
quar.?. mifceatur, 8C fiat emplaftrum. Secunda eft 
Thcodo.& Lanfranci SC Herid.R.foliom maluaru. 
M.irj. coquantur cir aquafortiter:deindeincidantur, 
6C piftentur,& cu aliquantulum de aqua decoctionis 
mifccaturparsd.de cribratura furfuris, 8C fiat empla*' 
ftru. 1 ertia forma eft Jamerfi multum vulgarisTe- 
dat enim dolore cum maturadoe, 8C refolutionc.Rc. 
folia maluaru,maluauifci,brancae vrlin3e,viol’. volu 
bilis, parictarij, hyolcyami, umbilici veneris,an.M.i. 
mundentur herbae a neruis, 8C coquantur cu aqua, 8C 
terantur,8C cu fuflicientiaaxungiaeporci, aut anatis, 
line (ale, piftentur:deinde accipiatur colatura, 8>C in- 
fpifletur cu farina frumenti aut hordei: 8C cu modico 
de farinafeminis lini, SC paru quid de farina fcenugre 
ci nifi fuerit locus inflamatus,ct cu alrjs teredo mifcea 
tur, 8c fiant pultes fcu emplaftru.fid li poneretur 
finthiu, eflet magis confortatiuu.Rogcrius quali can 
dem concedit: tamenin decocftione ponitparu quid 
de vino 8C mellle. Et aliquoties cxtrahitfuccum 
baru,cum quo incorporat farinas. Multae aliae funt 
forme lenientes 8C fedantes dolore fpatularu, vetris, 
renu, Ornatricis,et locorum neruoforu:ut eft ungue 
turefumptiuum, quodRc.butyrifinefale lib.i.olei. 
gallinc, anatine, 
mcdul!aebouinc,recentiu, ana vnc. i. cere, quod fufli 
cirifiat vnguentu. Alia forma eft cois, unguentum 
mardato,vnguentu Agrippa, oleum laurinu,oleum 
muftclinu,ctdcbchcn,ctnardinum,etlimiliaque:co 
fortatncruos,0 indoIorantcos.Ecqui voluerit 
radedolore apoftematuSC vulneruacpuncturaru, 
vel in doloreiunduraru, deipfisinuenietcopiam. 
Modusfedandi dolore eft, q? fa<fta cuacuadonc pro- 
prie per phlebotomia, li dolor litfortis:etdc materia 
languinca. (Phlebotomiaenidolore fedat verafeda 
tione,cucaufam fubito remoucat.Et ira inter dofto- 
res non eft contrarietasrvt imponebat Henricus,)fo 
mentctur,ObaIncetur particula cum aqua tepida 8C 
oleo per horam, deinde exiccetur fuauiter,<SC medica 
me leniter cu ftuppa, autlana carpina- 
ta ligetur,dfftperemutetur. Jfte eft modus vere et 
cflcntialiter fedandi dolore. Quando autefecundu 
certu Sc verum modu nd poterit dolor fedari, ctne- 
ceflitas vrget: propterfymptomaquod virtutepo- 
teft mortificare, meliuseft inducere quid nocumen- 
ti ad corrigcdu, priufqu5. per mittere dolore homine 
mori,utin.iz.therap.deducitur euidentcr.Tuceniin 
oportetcranftreadfedantia, ftupcfa<ftiua, quoeno ve 
rc fed appareter fedant dolore. Ac fi dicat aliquis ho- 
mine mortuum no fendre dolore: vt dicitur in quin- 
to pharmacorum. Et talia funt cotrarrjflima his, quae 
Vere 8c exiljcnter fcdant:frigida enim funt, 8C natur£ 
contraria: vehit eft opium,mandragorae radix,fola- 
trum,hyofcyamus Sc papauer: verum ficcatafuntfal 
tu'ora,qua viridia. Et confolata cum croco atc£ cafto 
rcoavtmphilom'o,etopians3ctfuppofitGrns,nccno DE ANTIDOTIS VVLNERVM 
a§gregare dC cofolidare,quod idem reputo pro 
in Cnb,labiadifiunda. Etifteconuenic vulneribus 
car antLlrn Fint vulnera. Secundus eft regenerare 
fij3nem5vt)i deficit, qui conuenit vulneribus 8C vice 
0jjjUs COncauis. Tertius eft cicatrizare, 8C ipfam li- 
tis vulneribus SC vlceribusin quibus fola cu 
c tncccfiaria, congruit. Et omnesiftiadus natura 
fecura?teCUm deficcantibus medicinis perficiuntur: 
tra^n<aU-m magis 8c minus: vtfuprain tertio 
tiuUrCU*deVulneribusfuitdedudum. Namincarna 
•n n 1Cci tare indigent in fecundo gradu:regeneratiue 
9UtlrT,0*C*Catr*zatiU3e v%ad tertiu. In qualitatibus 
q ern a<Finis no debet efle exceffus, nili' dyferafiare- 
lionrei£c ipfiim. Et cum hoc nulla indigent mordica 
ijerpe vitradifpolitioncm vulnerum,recipiunt di 
ab atCm 111 S a conclufione totius.ee partis, 
fseir tatC3 t€rnporccotrariorumindicarione.Eccau 
g0 °runi omnium ibide fuerunt Efter- 
tju r^c^,cinaincarnatiua, aggregatiuafeu confolida- 
le ecundir Aui.quc exiiccat,&: infpiftat humidita- 
q ltantem inter duas fupcrficies Vulneris propin- 
as.*ita VtconuertaturadcongeIatione,& inuifea- 
q & adhaereat vnacum altera. Etideoindiget 
co fiypticitateficutfunt fang.dra.&l aloe, far- 
H Co“a, bolus ar. terra figillata, nec non cortex pal- 
malorum granatorum, arnoglolla, 8C folia pini, 
xIc^Prefii5penraphylon„acerofa,&: folia pirorufyl- 
floresforbaru, 8C caudaeequinaerami.pul. 
Criciini,hordeum uftum, terebin.ac etiam lac ace 
fjj atep vinumrubeum[ftypticu:ex quibus pof- 
ne**i multae compolitoru. Quarum pri 
totiuscomunitatis, Sd fitdetcrebin.Iauata, 8C 
Cu didoinfanguinis conftridione. Se 
ftri abtma eft Gal.incatageni, 6c vocatur cmpla- 
Ojei111 nigrum:& eft de meis.Re.lithargyri partem.i. 
ipfu> partes tres.coquatur per diem integra 
1 C°nr,nue ducendo vfcpadfpilfirudinem 8C ni 
Paj lneni,&I fiatemplaftrum. Tertia forma eft dia 
Fu porci 
’tufilib.rj. olei antiqui lib.irj.lithargyri,lib.irj.cu 
Fquar.5. coquatur ad modum cmplaftri nigri, 
c^catur continue cum Ipatula de palma viridi aut 
atemplaftru. Qtiarta forma eft empla 
lj ? maioris Sc minoris, betonicae,berbense, pin 
caude 
qu ‘ et cu lib.irj.fepi muntonis.co 
Uro & colenturrpoftea addatur 
f.aria quar.iij.farcocollae, quar.i.tercbin.quar.i. 
tfte Undantur, 8C fiatemplaftrum. Quintaforma 
b aFrum decetaurea, SC eo vtebatur magifter 
hjj. DUS Re.centauree mi.M. vi.tempere - 
-n°dem in umo albo:dcmde coquantur ad co 
lUr^ttIOncm medietatis vini: 5C colentur:8C illa cola 
*lem CrUrn bulliatur vfcpquo fit reddita ad fpilfitudi 
Etquado volucris facere em 
rb\jris rn,^e‘ter€bin.Iib.i .cerxnouae quar.i.refinae, 
c^urigUmrniarabicb mafti.ana vnc.i.vini didi de 
ftapa5Unc‘irj.ladis mulieris,unc.ij.fiat emplaftru* 
r °rma eft magiftri Dyni.Re.betonice, centau- 
V^‘1^c cum vino albo bul- 
3 colentur:(Sc colaturae addatur terebint.lib. 
Uar‘i- Vnca,cer iterubul 
fuper acetum proijciantiir, 8C congregen- 
tur, 6>C culacte malaxentur,et fiat emplaftrum. Se- 
ptima eft vnguentuRegis Anglie.R.cer£albe,refine, 
ftiches,ana vnc.5.fiat vnguentu. Octauaeftempla 
ftru quod comes Guil.habuitaPapaBonifacio:& qcP 
Papa habuit id amagiftro Anfcrmo de Janua :qetia 
id dederat Regi Fracic.Re.pimpineIl£,betonic£,mela 
gian£,bcrben£,ucrmicuIaris,ana.M.i.bulIiaturinbo 
nouino albo vfq?ad confumptione duarum partivi: 
deinde colentur: & vinuiterum bulliatur:etaddatur 
cueo refin£,Iib.i.cer£ albe,lib.5. maftiches,vnc.rj.co 
quantur:& prorjdaturfuperlac mulieru:& malaxe- 
tur, defiat vnguentu. Nona forma eft vnguentu 
end faciebat magifter loannes nepos magiftri 
Anfermi dcIanua,Re.oleibedagaris.lib.i.cer£,quar- 
i. Decima forma 
eft vnguentu vindeherbaru totius comunitatts.Ro 
gerij Iamerrj,atcjj Nicolai,et totius Pede 
chelidonie,panis cuculi,que dicitur alleluia,cctru gal 
h',leuiftici,fcabiofc,ana.M.i.fepiaricrinilib.i.olei,lib. 
5.cere, mafrichcs,rhuris,alocs,viridis eris,ana vnc.fi 
fiat vnguenru» Vndedma eft emplaftru de vermi- 
bus incarnans, et cofolidans mebra neruofa,eteft La 
frand.Red. vtriufq? confolidtc,cynaglofle, 
vtriufq?, plataginis,ana.M.i.vermiu tcrreftriu,lib.?. 
teratur o!a,& ponatur in lib.i.&.5. olei coisperfeptc 
dies:deindcbulliatur modicu,et coletur, 8C exprima 
tur:& tunc addatur fepi arietini mudati,lib.i.pids na 
ualis,Iib.5»pidsgrece,qr»i.ammoniad,galbani, opo 
panacis, terebinr,ana vnc.i.thur.maftiches,ana vnc» 
j. gumiscu aceto, fiat emplaftru. Modus 
autcoperadi eft,q>poft reftridioncfanguinis,etfecu: 
ratione apofiematis fomentet locus,ucl uulnus cu vi 
no rubeo calcfado:deide deficcctur. Et poft medica 
mcappoatur, etfupraftupatabalncatai vino rubeo 
ct expfia:et cu ligaturaincarnatiua artificialiter liger. 
Ee incdicinisrcgcncmibus carne,<zr modoopeudt. 
•jyr j- - rcgencratiua carnis fecuduAuic. eft illa 
i itui l d clIlus^pnctascfrj vt permutetfangui- 
ne vulneriincarnemjqjptcr quod adaquatur cople- 
xioni eius,dC coagulatipftim cu cxficcatione 8>C qua- 
daabfterfionenon mordicatiua, vtdidturin quinto 
pharmacoru. Etfuntrriu modoru, debiles,fortes, 
ct fortiores. Debiles fut olibanu, maftiche et aloe,co 
lophonia,farina hordei,et fccnugred,qu£ debet cor- 
mebrishuidisapplicari. Fortes funt ari- 
ftolo.ireos,farinaIupinoru,etorobi,cIimiaquoc£,ec 
cupcrofaadufrafin paruatamc quatitatepofita, quae 
debetin corporibus 8>C mcbrisficcis applicari: vtfu- 
pra in vulneribus cocauisfuitdidu. Fortiores funt, 
que in 
politi, glutinum, limacie vfte,plumbu,& antimoniit 
aduftu,etidgenus.pix etia,etrefina carne regenerat. 
&C myrrhagenerat carnem fuper ofia denudata. Ex 
quibus fimplicibus pofluntfieri formecopofi 
toru. Quarum prima eft vnguentu Bafilicon didu a 
Gal. tetrapharmacum. R.picis cerae, fepi 
vaccini,olei,ana quantu vis fundantunet fiat vngue 
tu.Etfi poneretur de olibauo,[dicitur maius ad Hebe 
Meftie.EtaGal.Macedonicu. Secuda forma eft un 
guentumfufcil fccundu Nicolau, quod in apothecis 
inucnitur fadu. Tertiaformacft vnguetu aureum 
Heben Mefuc,in quo vc fit aliquantula mundificati- TR AC. VII. 
d o a i. 
uum,modicum addo demelIe*Reci.cer3e,vnc.v.refi 
n£ quar.i.terebinth.lib.i.mellis quar*5*maftiches,thu 
ris, larcocollae, myrrhae, aloes, croci, ana drac.fj.fiac 
vnguentum. Quarta forma eft vnguentum virP 
de Gal.cocclTum per Auicen. Re*olei, cerae ana vnc. 
vi.liqucfian t, SC in deferendi ab igne, addatur viridis 
aeris, vnc.i. ducendo, SC permifccndo fiat unguen tu* 
Quinta forma eft unguentum de lino,quod Auic.ap 
propriat ad confolidandum* Ego tamen idplusinue 
ni regencratiuum. Et fecundum Heben Medie Red. 
rafuraepanni linei bene mundati partem, j.opopana 
cis partcs.fj.vini,mellis, olei rof.ana partes, 
gyri,aloes,farcocollx,ana tertiam parte illiusrfiat vn 
guentum. Sexta forma eft emplaftrum croceu ma 
giftri Petri de Bonato.Red.fcminis fcenugraeci quar. 
i.infundatur per noucdiesin vino albo,donec 
cefcatrpoftca tere fortiter, 8C cola, et adde fepi hir cd 
niquar.irj.&infimul conterantur 3C coquantur: 8C 
poft mucilago,ct pinguedo congregetur quibus ad" 
dantur ccrse quar.i.refinte, vnc.ij.fundantur omnia 
coquantur: fiat emplaftrum* Septima forma 
eft vnguentum preriofum acccptiracartulario meo 
commune in omnibus vulneribus fanandis. 
temifiae,fcabiof?,abfinthr),gallitrychi,tamarifci,apij, 
nis,chehdonic,pilofellse,millefolfj,ana.M.i.contcran 
rur omnia miidataaradicibus, 8C extrahatur fuccus: 
dC cum lib.ri.axungise porci veteris ddlib.i.fepi 
cini,&lib.ifj.olei,et quar.i. mellis coquendo 8C incor 
porando in mortario,fiat vnguentu.Et magifter 
trus dcBonanto vtebatur eo: verum addebatin fine 
decodionis de thure,maftiche,aloe, viride eriSjqd’ 
bi videbatur ctlaudabatid* Odauaforma 
plaftrum gratia dei,acceptu a cartulario magiftri Pe-* 
tri: 8C eft commune ad omnia vulnera tam in capite 
quam in quacunque parte corporis:attrahit enim fan 
guinem 3C humores vifeofos a profundo, SC carnem 
generat, confolidat.Re.ceroe alba',refinae,ammo- 
niaci,analib.5* tcrebinth.quar.i.galbani, ohbanhma 
ftiches myrrhe clare,ana rot.drac* 
fj.terenda terantur,ct fundantur in vino albo,in quo 
decocta fuerit maio.et 
rni* Centaureae, pimpincllsc, hypericon,hcrbaefarracc 
nicae, herbae gratia dei, bauciaefanabaro, ana.M.i.iX 
poft extrahatur, 8c malaxetur cum lacte mulieris, 
oleo rof.&I fiat emplaftrum* Nona forma eftem-' 
plaftru Comitis, SC id tenebat magifter Americus de 
albe, vnc. quatuor,ammoniad, vnc* 
ij.terebinthina, vnc.irj.bulliatur in vino albo,et 
trahatur, 8C cu m ladte m ulieru m malaxando fiat em" 
plaftrum* Decimam formam faciebat 
tiftiodorefis. Reci.axungiae porci recentis,ceraeal/ 
bae ana quar.i. olei cham omi Ue lib. 5. maftiches, vnc. 
q.ambraegrifa?, vnc.ij.fiat vnguetum* Vndecima 
forma eft vnguentum diaircos, 8C eft magiftri Dyni 
de Florenda, Red.fepi vaccini lib*5.olcirof vnc.iifj* 
cer3e,vnc.fj.radic.ireos,vnc.i.thuris,farcocollae, ma 
ftiches, aloes,ariftolo*an.vnc.rj.tercbinth*quar. i. fiat 
vnguentu.Ifto modo utebantur barbitonfores Mo^ 
o / , 
tifpeffulani* Duodecima forma funtpulueres varr) 
8C diuerfi* Infuper puluis Rafis, quod Recip.olibani, 
aloes,farcocolIe,fanguinis drac.radic.ireos ana.teriP 
tur.dT fiatpuluis* Porro Lanfrancus didat illum* 
Red* thuris, ana.fiatpul. Mo^ 
dus autem operandi' eft qdauato vulnere eunt vi*1 
calido, ponatur puluis aut carpiain vul. 8C defup, 
ftupatabalncatain vino 8C cxpreffa,etligaturatcne 
te mcdicamina,ligetur; 6C bis in die remutetur* 
Bc medicinis cicatriz* tinis,er figiUatiuis}cr m°' 
do operationisipfarum. 
X7T j. • cicatrizatiua 8C figillatiuafecudu 
1 LC ICina eptqU3e cxficcat fuperficiem vulncrF 
itavt fiat cortex fuperipfam cuftodiensex nocu 
tis vfqucquo generetur cutis naturalis a natura,n 
qualis a natiuitate. Etidco notabili Idiget ftypt,c1^' 
ponticitate. Et funeduorit modorum: Vt dR1 
in quinto 
proprie, utgalle 
bum vftu,& lithargyrus, cimolea,bolus 
omnis terra maxime ablutafecudum Gal.nono»1 
pliciumzquaedam hoc faciut per accidens, vccori 
ua,ftyptica,adufta,in paruatame quantitate, fi 
8c fquama acris adufta 8C lauata, alumen, 8C cupcr 
per idem* 8C omnia ftypticacaretia 
fe vel per praeparationem, vt ccntaurea,plantag°7 
ariftolo.adufta,& coriumbouinum vetuftarutf* 
learum aduftaru,& cortices vlmi,& quercus, 
ria ferri lotam laudat Arnoldus* Ex quibus c°l 
ponipolTuntmultaeformae* Quarum prima eitj 
mapulucrofa SC Guihde Saliceto,Lanfranci & 
r^c^.Rec*balauft^arum,aIoes,^ang.dracon^s,cafh,1 j' 
argenti, aeris viti SC loti, anapartes 
uis* Item Red.cordds pini, vnc.i* lithargyri, cerU • 
ana vnc*5*nudscyprdft,centaure£ mi.ariftoloA j, 
ana drac.rj.fiac puluis» Et fi' vulnus effet calidum,3 
dit Auicen.fandalos, Stnenufar, 8C rofificcae&l3 
ceolataficcain hoc effentoptimae* Secunda for) 
eft vnguentum album rodus communitatis* R(% I, 
ruffae, vnc.i* lithargyri, vnc.f.olei rof.lib*i.aqu# 
quar*5*in mortario fortiter ducendo, modo poi 
do oleum,modo,aquam rof.fiat vnguctunijccdt 
domo* Tertia forma eft unguentum album apPE 
priarum Rafis, quod Red.olei rof.Iib.i.cerae, vnc' 
ceruff^,vnc*i.camphor£,drac.i*albu.ouorum»1IV 
mero, fiat vnguentum* Et fi adderetur aliquantd1 
de lithargyro,elfet melius. Et fi adderetur ei mmlU 
cfiet coloratum ad colorem rubeum, 8c ifto vd 
barberij curiae Romanae. Quarta forma eft vn£ ( 
tum decalcc,et eft Auiccn. mirabiliter confolidd1 cl, 
deficcans combuftiones 8C vulnera j/ 
calcis viuxlauatacfepdes inaquafrigida donc^3 
ferit acuiratem, 8C cum diffidenda olei rof.dutd1 . 
in mortario.fiatunguentum. Quintaformav 
plaftrualbudeceruffa,in libro catageni, etpct 
ramum aliqualiter corrcdum: 8C eo vtebatur 
fter Petrus de Argelatain Auinione.R.cerae,ynL' f/ 
olei rof.Iib* 5* terebin* quar.i. ceruflse, vnc.rjdlC ‘ / 
gyri,unc.i.thur.aluminis,ieftarum u 
rum,anaunc.?.poftfufionemoIei,terebmthmri 
rae.reliqua mifccaturin mortario, 8>C fiatemp|f* 
Sexta forma eftunguetuepifeopi Lugduneftfi 
eratdedomo:ammoniaci 8C appropriabat id , 
bus vlceribusinfiftulads 8C cancris* 
ci mundatae a penuliSjtemperataein aceto per 
dies:acetum de tertio in tertium renouando 
genti viui cxdndi cumfaliua,lib.5*aluminis r 
quar*5*piftando in mortario per diem integi"3 DE ANTIDOTIS VVLNERVM 
rinu entUrn* Septima forma eft vnguentum azu- 
V muftum vtile in puftulis faciei, 8c infeabie SC 
Red.axungiae porci pracparat3e,vt dieftum 
fuj’ - ♦••argenti viui extintfti quar.i.aluminisquar.5. 
<jr^1Ur,s 5 unc*1‘bugiae, de Baldac, 
f0r ,rl‘phtado in mortario fiat unguentu. Odaua 
llac^r^aP0mpho{yg°s,6l laudatura Theodo. 
%d0tif^a fua:quia Cl,rat canenget cachrenas,cry 
V ■ cokuftione.R.olci roficerae albae, ana vnc. 
LCI granorum rubeorum folatri,vnc.iirj.ccruf- 
ti1u0r‘*Vnc‘^‘P^umt)i vfti SC lori, pompholygos,ueI 
thuris, vnc. 5. fado vnguento cum 
rnif ccra reliqua in dcfcenfu abignein mortario 
(}) Ccanrur vnguentum. Nona forma eft li 
l1ju^^rus,lutritus,& eftRafis.ct Auicen.&fere’om- 
qu m °pcrantium. Red. lithargyri bene puluerizan 
tii jntUm Vls5 & cum fufticicntia olei rofi&l aceti tan 
fy ucaturin mortario donec fpilfctur, 8C tumefeat, 
ic cP°natur,& feruetur.Et fi adderetur cu una par- 
CXpa Pars pulueris fadi de ufto,antimonio,plu 
balauftrjs, radic.rubea>,curcumo, 
ls^anguine draconis,cathimia argenti,ferico,uer 
i tcrreftribus ficcatis, ana partem.i. fiat puluis, 
mortario,effet vnguentum perutile 
lio .Usvlceribus virulentis & difficilis confolida- 
fi fieret in mortario deplumbo, 8C addere- 
Cr Ccruffa:effet melius ad omnes difpofiriones ca- 
Cj a^*vt dicit Gal.in prima parte libri miamir. De- 
°rmaeftlaminafubtilisplumbeaquaefccundu 
?jy§n‘Cudinem viceris lauato vicere 8C circuferenria 
!iaSCUm aqua aluminis defuperapponatur,&: ftricle 
liQCtUr: facit enim mirabiliain omni vicere 8C difpoli 
,u^cancr°fa. Quot enim honores habui cum ifto 
filo nouitillc qui nihil ignorat. Sedfingcdum eft 
-dartificium magnum in cis propter vulga- 
non videtur preriofum nififitfumptuo- 
liter‘ Modus operandi eft q> antequam vicus tota- 
Vlri Carne fitrepletum, lauetur vicus fiue vulnus cu 
? cafido decocftionis balauftiarum, aut cum aqua 
fiCc ,n°fafi eft calefa<ftum:& poftqua fuerit bene ex- 
ponatur medicamen, 8c cooperiatur cum 
C3t-^ls alneatis 3C cxprcflisin eifdc: & ligatura in- 
' ligetur. 
Medicinis corrofiuis,putrcfu ftiuis,<zrcdufticis, 
, carnem rumpentibus atque cutem. 
Quando autem eft aliquod extraneu in ulcere fiue 
liUis o apoftematejqcfnon poteft cum matura- 
, tunc eft neceffarium q? 
pa,'rPccur cum ferris:autcu medicinis. Et licet exftir 
trarif Cl,m ferris eft lecurior,cum cito facfta fir,&: cito 
acUc eacd^ataimpreflio, quam cu medicinis que funt 
tes:n'K- 0ng° tempore,do!ores, 8C febres inferen- 
lent Ominus quiamultifunttimidi, 
5quamfuftincrcferrum:5d cum hocinali— 
sf?c,seftpericuIofaincifio: oportet vti medi- 
quae a Gal.in quinto pharmacoru 
niini^Urcolliquatiuae:a vulgaribus 
ffiC(t Ustamen non eft multum curandum, Vt idem 
Cuius funt trcsfpecics.fcilicet 
c°tr0p °rtes fortiffimae.Dcbilesdicuturproprie 
rupt01U3c*f°rtes,putrefaci:iux:fortiffimae,caufticc et 
dicuntur.Etlicet omnes fintcalidae 8C quo- 
l°do terreftreSj hae tamem minus funteorrofi^ 
uae: putrefacftiuaeplus: caufticae vero in vltimo cali- 
dicatis 8C groflidei ponuntur. Er propter hoc corro- 
fiuae non agunt nifiin carnem mollem 8C fuperfida- 
in cutem SC carnem duram 3C pro- 
carnem 6C cutem duram 8C mol- 
lem,fiuperfidalem,& profundam.Efr autem q? quan 
doquevna facit operationem alterius, &hoceftra- 
tione quan tiratis,au t morae,aut complexionis patien 
ds:8C experientia monftrac, (ScHcnricus idem affir- 
mat dC dide. 
Becorrofiuis. 
r/i medicina corrofiuafccundu Auic.Cuius 
rt> proprietas eft, vtconfcquatur ex eius re- 
folutione 8C dcuaftatione, q? defubftantia carnis mi- 
nuatur. Ethocfaciunt quando caro fuperffua cftin. 
parua quantitate, ftupae canabinae minutim indfae,ec 
Ipongiain paruisIaminibusinciTa,necnon 6c hermo 
dacftyli puluerizati,& alum e,vnguentu apoftoloru, 
et fi in ilia. Quado autc caro eft multa: neccffaria eft cu 
perofa, viride 8C unguentum uiride, dQgyptia- 
cu,& trochifci de calce,magiftri Dyni.Cuius forma, 
Reci.calcis uiuaequantum uis.puluerizetur, 8C palle- 
tur cum meile, 8C fiant trochifci, 6C in cafulacombu< 
rantur, 8C deficcentur. Erhocidemfadut trochifi. 
afphodelorum.Quorum forma fecudumRogcrium 
eft.Reci.fucd radicis afphodelorum, vnc. vi.calc. vi 
use,unc.rj.auripigmenti, vnc.i.conficiantur,& defic 
centur ad folem in menfc Augufti: 8C fiat trochifci. 
Ad idem etiam funt trochifci aldaronqui dicuntur 
Andro machi,5d fiunt fecundum Auicen.Red. corti- 
cum granatorum, drac.x.gallarum, drac.virj.myr- 
rhae,arifto.rot.ana vnc.iiq.draganrhi,aluminis ia- 
meni,anaunc.q.zegi quod eft uitriolum,unc.iirj.pul 
uerizentur, 8C cum uino dulci conficiantur: SC fiant 
trochifci. Ad idem fiunt trochifci calidicon,etfunc 
Gal.Rc. calcis viuae partem vnam , auripigmenti ru* 
&L dtrini, alkali,& acacie ana partem mediam.pulue 
rizentur 8C conficiantur cu capitello,& fiant trochifi. 
Capitellum eft duplex: comunc di<flum fuperiusde 
mundificadonc capitis:3C proprium fecundum Dy- 
num aliqualiter per meredificatum.quod fic fit.Re* 
calcis uiu3c,falisammomad,analib.i.terantur,& pa- 
Itentur cumlixiuio cinerum truncorum fabarum,8C 
ponanturin ollain fundo minutim perforata:SC po- 
natur alia olla integra defubtus in qua recipiatur ca- 
pitellum , &fepelianturinfouea, 8C dimittanturper 
feptcmdies,& colatura erit valde pulchrum capitel- 
lum. Valetautcm ad confumendum omnem fuper- 
fluitate,coburit,et corrodit,et eius efchara cito cadit* 
De putrefaftiuis, 
]VT dirinn Putrefac^1Lia fecundum Auiccn.eftilla 
qu£ corrumpendo complexionem car 
nis, adducitinipfamhumiditatem foetidam, 8C cor- 
ruptam non efcharofam, proprie ad inftar carnis ca- 
daueratse, SC efthiomenataeafupcrabudanti frigido, 
vel calido, liceo,8C humido,utinnuit Gal.in quinto 
pharmacorum. Alfimilando uero eft quia utrobique 
eft corruptio indolofa, fupplc quantum ad parte cor 
ruptam, q? autem inferat magnum dolorem in parte 
non corrupta,non credatis. Etfuntrealgar &arfcni- 
cum quaefuper omnes in hoc obtinent principatum: 
oportet tamen ut reprimamur; qu.a feroces funt me- TRAC. VII. 
tio requirit. Er defuper 8C drciiquaq al/quod 
dum applicetur, 5C ftride ligetur, SC dimirtaturpcr 
duodecim horas ad minus. Et fi vitra protederettir> 
melior cfcharaefficeretur.Etfada operationercrn0' 
ueatur caufticum, 5C cafiis efcharx cum butyro lalia 
to,8C cumpaucafarina incorporato, vel aliquo au 
vnduofo procuretur. 
De medicinis frafturarum, cr dislocationum.E t primo 
prohibentibusapojlcmationcm, Cap, V i i* 
MEdidnxfraduraru SC dislocationumaliqu311 
dofiuntin forma cpithematutruaiiquandoi1* 
forma emplaftrflaliquando in forma vngueti : & 
dicit Aui.in quarto:aliquando fiunt ad prohibend 
apoftematione,& dolorem:quxdam fiunt ad gh*r^ 
nandi! 3C induradum arosboth fe u porum far coi 
8C quaedam fune ad confortandum , 
dafunt adeoprimendu porum nimisingroflaturt1' 
quaedam vero adleniendum 8C mollificandum di1 
dem,quae aliquoties remanet poft reftaurationcifl* 
Medicinae vero prohibentes apoftemationem, fL‘n 
frigidantes,& quodam modorepercuticntes: 
funt albumina ouorum, oleumrofatum atqmyrCl/ 
num,quae copetunt in prima operatione. 
Dc glutina tiuis, 
MrrltWnrr glLItinantes,(S<: indurantes 
competunt in fecunda remutationd^ 
in fequentibusvfqquo porus fit coplctus^unt.fif11 
volatilis molendini, vel frumenti parc<rS' 
vi.lang. draconis,thuris, maftiches,farcocollx,a,i:1 
partem unam.incorporetur cum albuminibus o^°' 
ru:& fiat epithemafeu puls. AdidcdicfiarBrunuS' 
Re.aloes, myrrhae, boli armem'ci,thun's, acaciae,^ 
fi,cyprefli,dragagathi,ladani,farin£ volatilis ana p3, 
tem vnam.pulucrizetur: dC vtprimu incorpor^' 
De confortantibus, 
MrJirrnv confortantes quae co m petunt in 
iviedicmx runtpoftfom;nrarionycum vin0 $ 
to decodiois rof.abfinthrj,moflg albsearboris qllCJ; 
cus. Emplaftrum quod didatLanfrancus.Re» °( 
ror.vnc.iiij.refinx,vnc.ir).ccrae,vnc.i').colophot,I*T 
mafriches, thuris,ana vnc. v. nucis cypfli, curcun 
ana drac.i.fiat emplaftrum* veru oportet q 
tur oleum,8C augmententurgumm£,& fiaddercC 
crocus,elfctmelius. Adidem didatRogerius 
drapu.R. thuris, maftiches,pids,farine volatilis,^ 
armenici,ana vnc.fj.fepiarictini,ceraealbae, lib»vv 
quefiantfepum S>C cera,& vltimo puluis ponatur . 
pannusibi infundatur, ficut fit tela cerata:&apP 
ectur. Adidemeft apoftoliconcomune ancid°c 
Etapoftolico chirurgicum didatumper Roger i1*'1*’ 
comune omnibus quaflaturis.Re. colophonie ly ' 
picis naualis lib. v. galbani, ferapini, ammoniad, 
popanacis,thuris,maftiches, terebinthi, ana vuc' * 
aceti lib.i.cerae, vnc.irj.diftblutis gumiscumad1' 
dc bullitis 8C Iiquefadis,addantur reliqua.3C &tC 
plaftrum malaxando cum oleo laurino. Ad cadcf 
intentionem effoxycroceum 
Adidemeft emplaftrum magiftriPetride B°n‘lC0/ 
Comii.aeadoes contufioncs.Re. cer£ quar.i.ai11^1 <f 
niaci qr. v.picisnaualis,vnc.ii.maftiches,vnc.ida(1j 
nxfornugrxci, abfinthrj, chamomillae, cymini,a 
D O C. T. 
arfenicum fecundum qua»» 
tuor magiftroshta q? pulucrizatur, 8C cum fucco cau 
h'um,aut fohrri,aut frigidepaftatur,&T 
dcficcatur: 8C hoc fiat ter vel quater: et fiant trochifci. 
Eodem modo reprimitur realgar fecundum Henri" 
cum. Eodem modo argentum viuum fublimatum 
operatur. Ad eandem intentionem fiuntaquaefor 
tesper diftilSationem , inter quas ifta eft melior. Reci. 
falis ammoniad,auripigmctiru.& citrini cuperofa?, 
viridis seris ,anapartem.i.puluerizentur, 8>C ponatur 
in alembico vitreo bene lutato. 8C diftillerur cum len 
toigne.Primaaqua quaerecipitur,abfjciatur, 8Cpoft 
dupldur ignis. Et quando alembicum fiet rubeum, 
retineatur fecuda aqua,et in vafe vitreo bene cooper 
to cuftodiatur.Eft enim tantae efficaciae, q ferrum 1P, 
quefacit, 8C perforat: &ideo folagutta mortificatfi-' 
ftulas, 8C liquefacit o mn es verrucas, S>C excrefcentias. 
Modus autem fublimandi 8C diftillandi alkimiftis di/ 
mittatur.Ifta autem non debent poni in debilibus 8C 
tenerrimiscorporibus, nequeiuxtaprincipalia mem 
bra,nequein mollibus etparuis membris:qualiafunt 
virga,labia,palpebrae, nafus,digiti,&: fimilia: neque 
applicentur in magna quantitate.*quia melius eft mul 
tiplicare vices quam quantitatem,vt didum fuit in 
glandulis dC ruptura. Et debent applicari in puluere 
aliquotiesincorporata cumdialthaea aut vnguento 
albo:& poftappofitionem muniatur locus defuper, 
£>C dreudrea cum aceto 8C fuccis frigidis, 8C teneant 
bonam diaetam. Et fi nimis exacerbaretinfirmum,dC 
volueritremouerc, Scfedaredolorem:locum cum 
oleo calido dulci fomenta. Etpoft operationem quae 
durat de arfenico per tres dies, et de aquis minus pro 
curetur cafus talis efchar£Cumbutyro,autaliquo ma 
turatiuo vnduofo. 
Bccaufticis,cr ruptorijs medicinis. 
|nr j< - cauftica fclirotica , 8C ruptura eft illa 
1 L aicina qU3erunipi'f?& adurit cutim,& carne, 
6>C complexionem ipforum.Etipfadeuaftar,<3C 
tificat,indurar, 8c in carbonem reducit abfq? dolore 
magno:ptoprer quod carum operatio dicitur leta in 
quinto pharmacorum. Et funt quaedam debilia quae 
folam cutim rumpunt,8C veficant,preparatad 
rationem putrefadiuorum, quae non operantur nifi 
in carne a cute denudata, vt cantharides, mei 
doru,allia, plantalupina, flammula,vel marfiliu, 8C 
anabulla.Et ponutur cantharides piftatae cum ferme 
toautaliquo Alia autem 
perfein quantitate medrj manipuli ftare debenrper 
mediam diem: &C poft incidantur ponat 
folium caulis.Etfiin patiente prouocarentardorcm 
vrinae quod aliquado faciu nt,detur lac ad potandu, 
8C ponantur in balneo aque decodionis maluarum, 
violarum,nafturcfi aquatici, parietarie,vfq ad vm-' 
bilicum:6C ftatim ledabitur ardor: fortia autem funt 
multa. Illud autc quod fit de calce viua puluerizata 
incorporata cum lapone molli SC modico defaluia, 
in hoc obtinet principatfhdebctautem poni in quan 
titateauellanx.f.aliquanrulum plus vel minus fccun 
dum quodlocusrequirit. Etdcbetmuniri locus 
liter q non diffundatur, nifi vbi vult homo. Ethoc 
cum teftanucisparux vel magnxvelcum coriofeu 
panno cerato: vel cum albumine oui feu aliquo glu' 
cinofo perforato fecundum quantitatem, qua opera DE ANTIDOTIS VVLNERVM 
datu* UCC1 parietarie,aceti optimi, ana quar.i.infun 
naturrmm0n,'acrdnfucds per nodem, inmanepo- 
c0nfu UPra,£nein ? & liquefiat cum reliquis vfcp ad 
cUm fuccorum, & pulueres malaxentur 
eo aurino,5d fiatemplaftrum. 
medicinis remollientibus duriticmiqu* aliqtian- 
do remanetpoji refiaurationem, 
fu p eruis ln dePchroh & de pafllonibus iun 
iftecj , , durarum fatis fit dictum de talibus 
ClniS: m°do operationis ipfarum: nihilomi- 
Iola‘U,^ja^,Urn °Peratlo eft multum difficilis, dC t$- 
Med'*Vl^CtUr vhlerncdicaminataliarepetcrefcpe. 
§ebraClna?rern0^1Cnres duritie, qufremanetpoftal- 
l*Uae- S,ma§ls debenteffehumedaduoequam refolu- 
*U*■1 nrclui‘nco pharmacorum videtur dicere Gal. 
caur,me 1 durities fuerit indueffa propter fiedratem 
*ien tarn aPriuadone nutridonis,vclexuulncrado- 
cUat ruo^lIm particularum! vel ex longa faniei eua 
?ne‘ propter hoc dicebat Auice.in quarto q? 
hda/ us5)Porrccincipereab cmbrocisac)uarum ca- 
ftra] procedere ad vnguenta & empla 
hUs g?le,n^a da cx mucilagine 6c gummis 8C adipi 
funj °*e,s. Et fi ponatur acetum, erunt magis pro- 
5liis aiJt‘a ; clu,a ,n parua quantitate millium cum 
ti0 a ,chs non nocet: vtin tertio miamir Gal.etrer- 
Aui an0l3*<ae ,curatl0ne f°dae affirmat illuftrifiimus 
a9Ua^V*^primisigiturembrocetur particula cum 
°|eo antiquo temperate calcfada,aut cum 
,VaCC1!1O,,autda aclua mucilaginofa decodiois 
*iini'IClS r,cls alch?f, vImi,bryoniae,cucumcris,afi- 
’en■^^P^-^^ri^dadylorum,ficuum fcc- 
Pitij 5 feminis linfiaut cum aqua decodionisca 
rpoom^pedUm&triP muntonum: 8C fi loco 
lana fuccida, melius effet. Fadafo- 
aoonc per horam exficceturparticula: deinde 
do non nimis proprie flede- 
Uto v cri§endo familiariter particulam ,inungatur cu 
t^eCj n§Ucnco cx didis Auic. 8C aliorum affumpto* 
quet‘axunSIaePord,afini,muIi5vrfi,marmora 
s*°nis, ana quar.i.axungiaegallinae, anferis, 3C 
tyri,- ,n}edull? cruris vituli, ana,quar.j.bu 
olej j^C(j5,s70Iei nucis xdice,olei fifamini,olei de been, 
r Cellini, oleiamygda.dulciu, mucilaginisal- 
lu^r‘ra,^(' Pc‘hnhana qr.rj.fty racis calamirc, 
llWp^ir°pi hu,7 oIa,&C 
u* rh eft ncceffc,modicir, addend o de cera,fiat 
Vtfdeentu.n?-Eligantur recentes 8c finefale: 
Jn0^ni dlc,t Auicen.Et filocus uideturinfrigidatus, 
P°natur deoleo decaftorco, 8c dccom- 
Us gummis. Itemadidempro communibus. 
tldifTol ■ ae5Partes.i).agrippaepartem unam,buty 
UtlsPart:cm.5.mifccanrur fadafufficiend in- 
>»UQU n5rnP^a^retur l°cus cum corticibus radie. 
I,^Iplftatis,& cotufis,etmiftis'cum bona axu 
l°.AutCI: aUt CUm vnguento rcmollitiuo dida- 
d dla°hylon magno fuperius in de remol- 
aco:autcumifto quod fumme laudat Lan- 
•'isanlV ’ e‘axun§laL>Porcirccenris,vnc.ii).pingucdi 
Vn,, anatis, gallinae,cerae,terebinthinae,ana. 
*^,^fi^is^C,'COmmunls, Vnc‘lhjffarinaefcenugraeci, 3C 
lnhanaunc.i.bdellrj,opopanacis,martiches, 
ft^UmalVnC ♦5-gnmme.temperctur cum vino.po 
3(Sc pinguedinibus, cera,6C oleu dif 
foluantur,& colentur,& colaturae addatur pul.tere- 
dorum: 8C optimeincorporentur, 8C vfuireferuen- 
tur. Et fi cum cis poneretur de fryrace, 3C hiffopo hir* 
et laudano, melius e (Ter. Et am moniacu in fexto fim- 
plicium molIilicatillud,et in dilFoluendoporos arti- 
culorum eft vir tutis» Et hoc fiat longo tcrnpo 
re: nam in feptimotherapeu. tempus curae paffiuaru 
3ualitatum eft multiplicius quamadiuarum. Mo- 
us euaporationiscu aceto Se lapide marcalfitae qui 
competitin tenantibus induratis,& fclirofi,& in du- 
ritieiundurarum,eft didus. Et in hoc ligaturae &in- 
ftrumenta mechanica multum auxiliantur etc. 
De gradibus medicinarum, Cap, VIII, 
QVia Gahmedicorum eximius in primo fim- 
pliicum pharmacorum dicit q> non eft poffi- 
bile componere pharmacum nec ab aliquo 
vd bene antequam fimplidum virtutes fciatur, pro 
tanto bonum efthoc p onere gradus 5C virtutcsmc- 
dicinarum chirurgicalium fimplidumfupp.quiaco 
politarum abipfisinucniuntur gradus. Gradus autc 
fecundum Arnoldum in complcxionatis eft eleuatio 
qualitatis alicuius complexionis fuper temperamen 
tum fecundum diftantiaintegram:quoddicitur pro» 
pter metas tres non integras quaeaflignanturin quo- 
libet gradu. Temperatum autem in quinto fimpll 
cium pharmacorum eft fimilis complexioni, cui ad- 
ducitur fine hoc q> calcfaciat,autinfrigidet,ficcet,aut 
humedet. Ipfum diftemperatum eft q? cum addu- 
cit in aliqua qualitate dominante,aquadenominatur 
talis.Calidum quidem fecundum hoc nominantes in 
primo gradu quodcunque vtique nos calefacit: non. 
tamen manifeftedta etiam SC frigidu m, ficcum,& hu 
midum. Quaecunqueautem manifefteiam caleface- 
re, vel infrigidare,ficcare, vel humedarc nata funr: 
talia med.dicentur.Qug vero qui- 
dem iam vehementer, non tamen ad extremum: ter- 
ti). Quaecunqueaute infrigidare natafuntfita vtmor 
tificent:velita calefacere, vt vrant:quarti.Ecinillisaf 
fignatquatuor gradus. Idein primo canon.didt Aui 
cenna. Siccum autem nullum eft inuenire quarti 
gradus abfquequod vrat.quodcilquc enim fumme 
cxficcat, omnino hoc 8C vrit:&idco licet non repe- 
riantur in quarto gradu: funttamen in fine terti). Ec 
irapropequartum.Dehumido vero dicit Auicen.q? 
non videtur q> poflit tranfire vitra tertium gradum: 
quia fi tranfirct, effet res Vcncnofa, quae corrupit cor 
pus. Quare autem calidum in quarto, vt allia, piper, 
non interficiunt: ira ficutopium 8C alia frigidae’ Dicit 
illefodus concordandarum: quia frigidum plus ini- 
micatur naturae quam calidu m. Sed quantitas augme 
tat gradum, SC minuit. Et fi fecundae virtutes fequun 
tur graduarionemprimarum. Er quare vna medici- 
na poteft habere contrarias operationes: 3C vna plan 
tain diucrfis partibus diuerfas acquirit naturas:maio 
ri indiget perfcrutatioe.Et vt facilius inueniatur gra- 
dus medicinarum,fub catalogo Latinorum alphabe 
ti ordinentur.Et fi inter dociliores graduum inuenitur 
varietas:aliquado hocadiuerfitatibus originisipfo- 
rum forte occafionem habet. Ego autem in gradibus 
fequar Gal.in vltimis fex libris pharmacorum,Sera- 
pionem 8C Auic.eiusintei prctc, & aliquas experien- 
tias meas iuxta poffe alitera* A.primo indpienpQ* 
94 TRAC. vn; 
d o c. i. 
A Qua eft primum frigidorum 8C humidorum 
per totam philofophiam. Et ideo eftfpiifatiua 
&C congelatiua in primo limplicium pharmacorum 
in primo gradu. 
Acetum frigidum in primo , iiccum in tertio 
pofitas tamen habet virtutes cummaxima fubtili- 
tate in eodem primo* 
Aqua.aIuminofaabluir,repercutit,5c cxficcat fecum- 
dum Gal.ibidem SC Auicennamin quarto. 
Agrefta nota eft frigidain fecundo, iicca in tertio, 8C 
cftrepercufliua. 
Acaciafuccus eftprunellorum viridium, SC eftfrigiV. 
da 8C iicca in tertio, vel quali, 8C ideo rcpercuiff- 
ua fortiter. 
Acedula herba frigida Sc iicca in fecundo, repercutit 
SC confortat. 
Anthera eft illud cirrinum quod eft in medio rofe, 8C 
eft frigida iiccain primo cum rcpercuifione. 
Atriplex SC fpinachia holcrafunt frigida 8C humida 
temperate cum maturatione SC lenitione. 
Abiinthium herba calida in primo, iicca infecundo 
cum ftyp deitate. 
Abrotanu m herba calida in primo, iicca in fecundo 
cum abfterfionc* 
Apiu herba eft,mulcas habet fpedes,calida in primo, 
ficca in fecundo cu maturatione et mildificarione. 
Agrimonia herba eft calida et iicca in fecundo gradu 
cum abfteriione. 
Acufmufcate, pes columbinus,herba Roberti.herbae 
fune eiufdem generis quaii.funt frigidae i3£ iicc£ cu 
abfterfione. 
Ariftolo.radixcalida 8C iiccainfecundo cumabftcr 
lione SC incarnatione. 
Allium radix calida 8C ficca in quarto, cum aduftio* 
ne 3C attractione. 
Aloefuccuscuiufdam herbae fpiflatus,&I eft calidum 
in fecundo,iiccum in primo:5C confolidat vlccra 
proprie pudendorum. 
Aucnagranum calidum 8C humidum temperate ma 
turat 8C abftergit. 
Amylum farina frumenti lauata, frigidum Sc humi- 
dum in primo cum fedarione. 
Axungia nota eft calida & humida in primo,SC plus 
SC minus fecundum animaliaaquibus capitur:&l 
ideo molliticat 8c maturat. 
Argentum viuum frigidu eft5t hu.infecudofecun 
dum Auicen. Gal.autem in nono dicit de eo nulla 
habuiife experientia, vtimur tamen eo exrincfto in 
vnguetis decoratiuis,& defublimato i corrofiuis. 
Anifum 8C fccniculum femina funt calida in tertio, 
iiccain fecundo,& funt refolutiua. 
Anethum eft femen calidum SC iiccum in fecundo 
cum refolutione. 
Afphodcli radices funt calidae SC iiccae in fecundo cu 
abfteriione, & corroiione. 
Anacardus pediculus elephantis calidus 8C ficcusin 
quarto,Sc eft vlccratiuus. 
Arfenicum 8C auripigmetum mineralia, 8C fubliman 
tur, 8C funtealidain tertio,iiccainfecundo,8C vi- 
trajquiaputrefadiua valde, 8>C mortificatiuafunt. 
Alumen rochinum calidum & iiccum in tertio cum 
magna ftypticitate. 
Argilla SC cimolea terrae funt frigidae'in primo, iiccc 
* infecundo cum reperculTione* 
Antimonium minerale eft frigidum in primo , SC 
cum in fecundo* 
Ammoniacum gumacalidain finetertrj,ficcainprl/ 
mo cum molliticadone Sc attraftione. 
AiTafcecida gumma calida 8C iiccain tertio, SC v'rr3j‘ 
abfteriiua 8C attraAiua. 
Afpalthumfpuma eftinduratarepcrta inmarini0,v 
tuo,eft calida et iicca circa fecundum, confolidar)' 
uum vlcerum fanguinolentorum vndecimo fi*’1 
plicium pharmacorum* 
Attramenta mineraliacalida 8C iicca in tertio, cu 
pticitatc 8C corroiione. 
r> i n ; flos'eft maligranati frigida 8C iicca in*c/ 
a eundo, uel quafirepercufliua. »»’ 
Berberi frucftusarbufti frigidus&iiccusintertio/1* 
reperculfione. 
Bryonia radix eft calida 8C iiccainfecundo, cuma* 
fteriione 8c maturatione* 
Bolus terra eft rubea frigida 8C iiccain fecundo, cu*11 
reperculfione 3( reftriftione* 
Bauciaradixpaftinacaecalida& humida inprim0,1 
ideo maturadua. 
Borago holus calidum & humidum temperate» f 
Bugloila herba eiufdem generis eft;magis tamen 
ca, maturat,et lenit* 
Branca vriina herba eft calida 8C humida in p 
gradu,maturat, 3C lenit» 
Ballamus gumma eftvel oleum calidum 8C iicc^1 
infecundo,cum magnafubdlitate 8c aromati#1-3 
tc8C ideoabftergit,attrahit,& confortat* 
Butyrum calidum in primo 8C humidumhumi<a,t 
te altiori. maturat & proprie bubones. t 
Bdellium gummaeft calidam fine primi, 8C vftra j 
lenitate 8C humiditatein primo,& eft efticacis n1 
lidonisfcirrhorum,in fexto pharmacorum» 
Burfapaftoris herba eft frigida SC iicca cu referi#10 * 
Bedcgar frigidain primo gradu, 8C iiccatemped1^7 
dc eft ftypdca* 
Borax gluten auri calidum SC iiccum temperate» "'b 
rum aliqui dicuntipfum cife calidum ualde»*^11 
Ii dat tantum. < 
Bugie cortex berberis frigidu 3C ficcu confolidat11-1 
Bcrbena herba eft frigida & ficcaiine exccifu;# 10 
fcdadua& confolidatiua» f 
Betonica herba calida 8c iicca in tertio, mundivc ’ 
8C fanat* .. 
PVniTMo herba eft frigida I tertio,huida infeci A 
trauma CoAanum frua.us eft frigidum . 
in fecundo,vel quali,confortat» </ 
Cachimia 3C climia mineraliafuntfrigida etffrca‘ 
liter cum abfteriione. 
Coralliis notus eft,frigidus in primo, ficcus in 
do,cumreftridione» 
Ceruifa eft $rugo plumbi frigida 8C ficca in fccV*1 
confolidat» 
Cimoleaterra molle ctiicca, cof°*\1 $ 
Capillus venerisherba eftteperata, verum^cC 
ad quandam calidiratem dC iiccitate: vtdi#c 
fubtiliat,5c diaphorat. 
Caulis holus calidum in primo, iiccum in fecU*1 
maturat, SC abftergit. r 
Centaurea herba eft calida 8>C iiccain tertio,&e 1 < 
folidadua» rv» 
Caphoraguma eftfrig.et ficca i tertio,cu ab A#1- DE GRADIBVS MEDICIN ARVM 
£ 
Cftnota,temperataeft:etideo materiaomnium . 
Cromndnarum Cl,rn maturatione. 
0 CLp i0s calidus in primo, ficcus in fecundo Vel 
(X a b confortat SC refoluir. 
calidus Si ficcusin primo,refoluti- 
confortatiua. 
r^,x cft calida in tertio, ficcain fecudo, cum 
Ql lterfi°ne Si refolutione. 
>°«2 fpecies aromatica calida Si ficcain rer- 
q 10cum confortatione. ) 
cabcblin fertio,adurens cum quadam hu 
(V 1 ,tatefuperflua:&ideo maturat. Si abftergit. 
Ch ivi-8-1 aC^x ca^a ct cca * fecudo cu cofolidatioe. 
Cue 1<aoia herba calida Si. ficca i terrio,abftcrfiua cft. 
Perofa minerale calidum Si ficcum prope quarru 
Urn£°rr°fi°ne Si ftypticitate. 
folid JS ar^or cab<^a *n ptimOjficcain fecundo,co 
, ficcainfecun- 
°5confolidaciua. 
caxIaPiscodus calida Si ficcain quarto,aduftiua. 
cuma radix cft citri, forte chelidoniae, calida Si 
q Ccajconfolidatiua. 
calida Si ficca, conglutinatiua* 
marides animalia mufcalia uiridis coloris,parua, 
ccain tertl°, cu aduftione Si vcficatioe. 
Oi cum tcfticulifuntcuiufdam animalis calidum 
tPCUrn ,nfecundo, confortat mcbrancruoia* 
. kmen calidum Si ficcum,maturatiuum. 
Qji^>!Cc^umlixiuium forte, calidum eft. Si aduftiiiir. 
Q ,s notus cft, calidus Si ficcusI qrto cu abfterfioe. 
herba eft calida Si ficca in fecudo: 
C* lx tame non tantu in gradu: Si ideo mollificar. 
, °nes herba calida et ficca in fecundo,aperitiua et 
C)y phorerica. 
femen calidum in tertio,ficcum infecim- 
C^minatiuum. 
herba eft calida Si ficcain tertio, refolu 
C^^adiua. 
recens confolidat: antiquus vero difrumpit, 
ClmofimpIicium. 
ar^orca frigida. Si ficca cum abfterfione,Si 
mundificatione,et confolidatione. 
*WCi!erthcrba r,§lc^ humidacu repercuffioe, 
a herba radix calida et ficca in fecudo, vel quafi, 
4 
*uph-berba cafa Si ficca \ fecudo, vel qfi,refolutia. 
$/■ P giitna calida Si ficca in qrto,abfterfiua. 
for °s c,us notum cft calida Si ficcain tertio, cor- 
ftypticitate. 
fCc radix que deficcata eft calida Si ficca in 
IU^0 CUm <Jua<^am abftcrfione Si corrofione. 
abltCS aPls ru.non ablutus eft calidus in primo, 
lUQU^USVero eft frigidus in fecundo: &ideo caret 
rdicatione,&confolidat, fanar. 
arkuftum calida Si iicca3Si aduftiua circa 
quartum gradum. 
lerba frigida & humida,confoIidatiua* 
fer.? rr?Ferba frigida in primo,ueI quafi:ficcain 
lcvn^nd°cum abfterfione. ■ 
w »nfeU Us^lerba eft cuius femen eft calidum Si ficcu 
*>UlncCLIrido,cum refolutione. 
ntUm notum eft,calidum Si humidum tempe 
lUaaturat cum abfterfione* 
Furfur notum cft calidum Si ficcum circa primugra 
dum cum refolutione. 
Fabae not£ fu nt,deficcatiue,frigidae cum temperamc 
to ficdtatis,& rcfolutionis, Si abfterfionis. 
cerae nota eft, vel auear, calidior cft quamipfacc 
ra.SC ideo mollificae. 
Fex olei nota eft,plus calida Si ficca quam oleum. 
Ferrum notum,frigidum Si ficcum in fecundo,con- 
ftridiuum,& confolidatiuum. 
Ferrugo nota cft, calida Si ficca in fecundo, confoli- 
datiua,& conftricftiua. 
femen calidu et ficcuin primoretqapter 
hoc diaphorat,& feruetes phlegmones exacerbat. 
Ficus recentes Si calidae Si fic- 
cae:quod quafi'idem eft de dadylis l Si ideo matu- 
mellificant. 
Fermentum cum calidirate Si humiditate acre Si ni- 
tro fum eft: &ideo virtutem habet miftam cum 
attracftione. 
Fuligo fumalis multum eft: dcficcatiua. 
Farina volatilis molendini nota eft,frigida et ficca cu 
glutinatione. 
Fraxinus arbor frigida Si ficca infecundo, cumre- 
percuflione. 
Folia oliuaru frigida Si ficca cu ftypticitate magna. 
Filex herba & radix calida & ficcain fecundo cum 
refolutione Si abfterfione. 
ii viridesfrucftusfrigidiinfecundoficciinter- 
Vjrdi tio:maturae Si nouaenon tantam ftypddta- 
tem,tamen habent magnam. 
Glandes frueftus frigidi cum temperamento etficciin 
fecundo gradu,conlolidatiuf . 
Gratia dei herba eft calida et ficcain fecundo cu mun 
dificatione & confolidatione. 
Gariophylli fpecies aromatica calida et ficcain tertio, 
confortatiua. 
Gluten multipliciter nota eft,calida & ficca in primo 
cum glutinatione. 
Granatum acetofum frigidum et ficcum in fecundo, 
dulce, calidum,Si humidum cum temperamento 
Si refrenatione. 
Gentianaradix calida Si ficcain tertio,abfterfiua. 
Gallirrychum herba calida Si ficca,incarnatiua. 
Gummaarabica Si dragaganthum frigidum cu qua- 
dam ficcitate 8C glutinofitate* 
Granumcumquo cingitur pannus eft deficcatiuum 
fine mordicatione: &ideo confolidac 8C incarnat 
proprie neruosin feptimo fimplidum. 
Gypfum calidum Si ficcum cum glutinatione. 
Galbanum gummi calidum in tertio,ficcuminfecu- 
do cumattracftioneforti. 
U herbafrigida in tertio, vel quafiftu 
Hyolcyamus pcfaft,u°valdc 4 
r herba calida Si ficca,8C eft confolidatiua. 
latca jpQcyfthis fUccus cftdecodus & Ipilfatus fri 
gidus Si ficcus in fecundo. 
Iflbpus herba calida Si ficca in tertio,refolutiua. 
Juniperus frutex calidus Si ficcus cii confolidatione, 
Jpericon herba eft calida Si ficca,perforata,incarnat 
confolidac,Si mundificar. 
Jarrus eft herba cuius radix calida Si ficcain fecundo 
cum abfterfione. 
Ireosradix eft calida SC ficca in tcruo3refoIuit, mudi- 
ficat3& incarnat». 
95 TRAC. VII. 
d o a i. 
IlTopushumida, fiueoefypus,fuccus eft lanae flaccidae, 
8C cft fatis temperata,mollificatiua. 
T irbarm/rne merda plumbi 
o) to declinat ad ficcitatem: et ideo 
generantium SC confolidaduum. 
Lupini frudus calidusinprimo,ficcus in fecundo cu 
abfterfione. 
Liliumhcrba eft multas habens fpecies: cuius radix 
calida 8C humida in fecundo:8C ideo maturadua. 
Lini femen calidum 8>C ficcum,maturat,& fedat. 
Lac fatis temperata eft: SC ideo mitigat:fed etusaqua 
cft frigida 5C ficca cum lauatione 8C confolidadoc. 
Lapathium herba eft multas habens fpccies,frigida et 
ficca in fecundo, 8C cft abftcrfiuum. 
Liquiritia radix temperata eft cum quadam 
ri humiditate:& ideo maturadua, 
Lycium fuccus cft herbse cuiufdam fpiftatus, tempe- 
: ratum inadiuis cum humiditatciafecudo gradu: 
&idco mitigatiuum. 
Lanafuccida circatemperamctumeft, 8c mollificat. 
Laudanum fuccus eft barbe hircorum ultramarino- 
rum fpilfatus, calida SC humidum in primo,molli 
ficariuumcft* 
Lentes cum ftypddtate fatis funt temperatae: 8C ideo 
refr^nadux. 
L ingua canis herba cft calida SC humida in primo cu 
regeneratione. 
Lixiuium notum cft, calidum 3C ficcum circa 
dum,abftcrfiuum. 
Ladidnia herba calde fic. circa terriu, cu abfterfioe. 
Tt/r » frigidxfunt8c ficcx notxfunt:clarL 
margaritae ficantjS£ conforcant. 
Merda ferri nota,frigida 8C ficca,confohdadua. 
Marcalita calida in fecudo,ficca in tertio:confolidat, 
3C conftringit. 
Maluaherba frig.& humida cu teperameto fcdatiua. 
Maluauifci radix eft calida SC humida infecundo cu 
maturatione. 
Mercurialis herba calida humida in primo cu 
tu rado ne. 
Mandragora herba frigida 5C ficca in tertio cum ftii' 
pefadione. 
Muftusaqux herba frigida cum ftypddtate quadam 
8C reperculfione. 
Marrubium herba calida in fecundo, ficcain tertio, 
& eftapcritiua. 
Maftiche gumma calida in fecundo cummol 
lificationc &C confortatione. 
Melilotumfiosherbx calidx<S<: ficcx inprimo cum ; 
refoludonc. 
Medulla nota eft, calida 8C humida plus 8C minus fe' 
ideo mollificat. 
Mei notum cft, calidum 8C ficcum in fecundo cum 
mundificadone. 
Myrrha gumma calida SC ficcain fecundo, carnis re' 
generatiua. 
Memitha herba frig. & ficca in primo, de fucco cuius 
fiunt fief. 8C tr o chifci p ro o c u I or u m reftri dio ne. 
Mumiacaro mortuoru balfamatorum calida dC 
cainfccundo cum confolidatione. 
Minium frigidum etficcum,etcftrubeum piclorum 
fadu decerulfapcr aduftione.in.ix.pharmacoru* 
kj r flos eft frigidus 8C humidusia fecudo 
iNeninrnar cumqua(Jamf0porarione* 
Nefpila frudus e fi; frigidus 8C ficcus in cercio, SCC 
conftridiuus. . 
Nux fructus cft calidus 8c ficcus in fecundo Cl1 
abfterfione. . 
Nux indica eft edamfrudus calidusin primo,cU 
tpameto ficdtads:cuiusolcu cofortatneruosc 
■ fuccus cft vnius herbx fpilfatus friglCl 
8C ficcus in quarto, ftupefadiuus,& 
rificariuus. 
Ordcum granum frigidum SC ficcum in prim.0 c 
maturatione & abfterfione. 
Oleum oliuarum eft temperatum: 3Cideo oit»111 
recipit virtutes.in fecundo pharmacorum» 
Oleum mufcellinu calidum eft, 
detur fecundum Halyabbate 8C fynonyma ( 
di ni, q?fiat per exprelfionem alicuius grani» 
oleum de been. . fi 
O rb u s gr a n u m eft cal id u m i n p ri m o, fi cc u m in 1 
do,<Sc vltra,cumabfterfione. . .fi 
Oua funt temperata. Albumen tamen vergit adi 0 
ditatem: vitellus vero ad caliditate cu fedacio*}c>. 
Olfipic notum efi:,frigidum et ficcum cu abfterh 
Opopanaxgumma calida 8C Cicca, in tertio cu»11 
mollitione. f 
pt t herba multiplex, frigida 8C ficca cu|Tl 
percuflione 8C confolidatione» 
Portulaca herba frigida in tertio, humidainfecUi1 
cumfedationc. 
Populus eft: arbor frigida 8C ficca cum tempera^1 
to,cumrcpcrculTione. j, 
Papaucr herba frigida dC ficcain fecundo cum 
liari ftupefadionc. 
Pfyllium ie.herbf frigidum in fecundo,humidud 
primo cum refrenatione. 
Papyrus nota eft frigida SC ficca, reftridiua. ™ 
Pfidia cortex frudus granati, frigidain fecundo?1 
cain tertio cu m reftridione. 
PoliumherbaeftcalidainfecundOjficcaintertiO'^ 
Parietaria herba cft in dubio,credo q? fuccus 
dus: fubftantiatamencalidareperitur: 8Cidc° 
folutiua eft. 
Piper fpecies granum eft calidum SC ficcum pr°* 
quartum gradum:& ideo attrahit,8C abftcrg fi 
Pyrethrum radix eft calida 8C ficca in tertio 
attradione 8>C abfterfione. - fi 
eft oleum de petra, 8C eft calidum SC11 
in quarto cum fubtiliatione. , 
Pix communis calida SC ficca circa tertium graCl 
cum maturatione 8C abfterfione. dtf 
Pinguedo eft calida 8C humida plus 8C minus feC fi, 
animaliaquorueft: &ideo maturat,dC moli1*1 
Palma arbor frig. SC ficcain fecundo. 
Pentaphyllo herba eft, fine mordicatione deRcC* u[, 
Pimpinella herba eft cal. &C. fic.SC vulnera cof° 
Porrum radix calida SC ficca circa quartum gra 
cum attradione. . $ 
Pinus arbor cuius grana calida funt 8C hunii® ’ - 
eius cortex frig. &C ficcus cu ftypddtateplur,n , 
Pantaiupinaherbaeftcalida& vftiua. 
Plumb um frigidum 8c humidum in fecundo ? 
tam Sc mirabilem habet refolutionem. , 
R.ofaflns efttemPeratafrigida, 
tatem cum confortatione. 
Rubusarbuftus frigidus dC ficcus,ftypficus,rl D E G R A D IB V S MEDICI NA R V M 
96 
R'*lah'’kIlda.non's- 
Du 1 er°a calida 8C ficca circa, tertiu cu abfterfioe. 
ea r nus,rac|lx triplexinuenitur,&eft calida SC fic' 
mcifionc 8c abfterfione. 
tur-.°ta cafida m fecundo, humida in primo, 
7‘atiua. 
& minerale cft calidum,& mortiffcatiuum. 
cr^a multas habens fpecies, frigida 
i-Co ficca vitra fecundum gradum.*& eft 
Ca||jrc^puum: nihilominus refoluit apoftemata 
cft d a 0c^u^ca*vt dicit Auice.femcn tamen eius 
Saljv U/UlTb m ocflauo pharmacorum. 
arbor frigida & ficcain fecundo cum ftyptici' 
sCrdmta- 
aK/i^r?.numcft frigidumSC ficcu temperate cum 
Caeffione* 
ftu C 1 u<^us frigidus in fecundo,ficcus in tertio cu 
pacate. 
vSWlherba eft frigidain tertio, ficca I primo, 
Spfc lcluafi:&:ideo mediocriterrepercutit. 
primo,ficcainfecundo. 
Cid* eftcum4uadamcaliditateinprimo,fri- 
Safo fecundo. 8c eft refolutiua. 
noturn Cocalidum SC ficcum in 
Silici’ vltra.habctenim abftergere, SC ftypticare. 
lj- .Ur mmerale,calidum 8c ficcum in tertio,fubti' 
k^^&attndiuum. 
cft palea camelorum, calidum 8C ficcu, 
TP1*011111 cum temperamento. 
erba eft calida 8c ficca in fecundo, cum leui 
Optate* 
n.aIul.arbor frigida 8C ficca in fecundo cumre^ 
VodCUm°ne‘ 
d0,fm °pimones funt, frigidum infccun- 
tertio.8C eft confolidatiuum* 
foli U.ana radlx cft herba calida 3C ficca cum re' 
Cn ~ne‘ 
UjMIri11 Symma cal.et ficcain fccudo,et mollificat* 
radlx eft °al. ficca in fecundo cuattraftioe. 
SO?lnecaI,'c,um&: ficcum fecundum animal, 
8C minus, 8C eftattraftiuum. 
cuiuse tcaIidum & teperatum, fecundum animal 
areoc !,pius & minus cum maturatione. 
6C(n° a§Lltnma calida in fecundo, ficcain primo 
UlCa,rnatlua: & fecundum alios cft matriffilue. 
tus j3 d^aconyS fuccus cft hcrb? cuiufdam tempera 
r, 1U,S5 ficcusinfecudo,eteft confolidariuus 
S"ananimahum eft fccundu natura animalium* 
v Po nn°tae^t*deficcat valde,8C confolidat. 
tUS cafidus aduftiuus* 
do IJ?af,s n°ta eft calida in primo,ficca in fecun 
6 fiCcatiua(Sdconfumptiua. 
do ai^ail5.n°taeftcalidainprimo, ficcain ter^ 
Nisierflua-, 
niCI}.ca^idum et ficcum vfquead quartu m, 
r,UU-m* 4 4, 
SC^'ofaflfeme' cafidu et ficcu \ tertio, attracftiuu* 
ra3ccuer aeficafetficcaifecudo , regenerantia* 
cafidain primo,ficca & humida cum 
rnei?co‘<^ideo mollificat 8C confortat, 
cardo benediftus,herba eft infrigi 
J mediocriter dyaphorctica.fexto fiinpli' 
* 
dum,& cum hoc maturatiua. 
Sambucus arbor eft calida in fecundo , ficcainpri' 
mo, 8C ideo refolutiua eft. 
Sifamum granum cft calidum 8C humiduin primo, 
mollificae. 
cft calidaifecudo.ficcain primo, 
carnis generariua Se cofolidatiua* 
Terebinthinagummacalida& ficca,mundificatiua* 
Terra figillata nota eft frigida et ficca,confolidatiua. 
Thucia fumus nunerahu,frigidainprimo,ficcainfe' 
cundo,oculorum conforcatiua. 
T artarum faex vini deficcata, calida 8C ficca in tertio 
cumabfterfione. 
Tanacetum herba eft calida $C ficca cu cofolidatioe* 
Thapfia herba calida eft 8c aduftiuain tertio* 
Tapfus barbaflus herba cft cum temperamento defic 
cariua 8C fedatiua. 
Tormentilla radix eft calida &ficca.contra fiftulas 
eft bona* 
■\j- _ , eft calidum,& ficcum, & humi' 
Vinum notum dumiuxta’lusxtatcm,)maturat 
8C confolidat. 
Vuapafia racemi funt calida 8C humida cum mol'* 
lificatione. 
Viola flos frigida 3C humidain primo SC foporadua* 
Vmbilicus veneris herba frigida SC humidain tertio* 
Verbena herba frigida 8C ficca cum rcfoludonc dC 
fedatio ne. 
Vrricaherbacft calida & ficca.*non multum tamen: 
mordicatione enimfuaproucnit a fubtilitate. 
Virga paftoris herba eft frigidain tertio,8C ficca tem-* 
perata:& ideo conftringit 3C confolidat* 
Vrina nota cft cal.8e ficca cuabfterfioe SC aduftioe* 
Vernix gumma calida 8C ficca in fecundo,incarnati' 
ua 8C abfterfiua. 
Vermes terreftres noti fut calidi et fubdliadui, et ner 
uorum confolidatiui.x.medidnarum. 
Vfnea quercina quae eft mofla alba, eft calida 8C ficca 
cum temperamento, SC confortat. 
Verdetum calidum 8C fecum cum corrofione. 
VitrumcaIiduminprimo,ficcuminfecundo,fccun' 
du aliquos ponitur frigidu in primo cuabfterfioe*. 
Vitriolum calidum et ficcum in tertio,minerale cum 
ftypticitate 8C corrofione. 
Vzifur qui cftru.calidus dC ficcus in fecundo cum 
ftypticitate* 
DocSrina fecunda de antidotis particulae 
ribus etappropriads membris & habebit 
odo capitula. 
Bcauxilijs proprijs capitis cr partiit eius, Cap. I, 
Empus cft ia tranfire ad medicinas prO' 
prias membrorum: non, vt dicit Gal* 
ngj in quinto pharmacoru: epitafint pro' 
prie particulae vni,q? noniuucntaliam: 
— -- u J fedin multis vel maxime operando in 
ea a qua nucupatione habet.*a capite, vc moris cft5in" 
cipiendo. Vulnera capitis habent auxilia quinto 
pharmacorum. Prima eft potio vulneratorum, et 
eft Theodorici 8C foetorum .Qiiae,Reci.cinnamomi, 
vnc.i.zinzib.vnc.^.galang^granorumparadifijcar t r a a vi r. 
D O G. II. 
damomi, piperis logi et nigri,gariophylP.anadrac.i. 
fiatpuluisfetcum mellislib.rj.SC vini puri.iq.fiatcla- 
retfr. Et adminiftrctur quolibet die vnus gobeletus 
per.irj. dies cum drac.i.iftius pulucris. Rcci.pimpi- 
ncllx,betonicae, fanamunde, Valerianae,radicis gen- 
tianae,ana,pilofelle quantum de omnibus fiaupuluis. 
Et dicunt, fi cum retinet eft bonum lignum. Sivero 
ipfum cuomat,malum. Secuda forma cftmundifi 
catinum cerebri Sc panniculorum eius. Red.mellis 
rO.colati, vnc.q.oleirof.vnc.i.mifceantur,& cum te 
tis& pannis imponantur. Tertia forma eftpuluis 
capitalisincarnatiuus, Si confortatiuus.&T eft Gal.dC 
magifter Dynus cum laudat,Si Henricus.Red.radic. 
ircos, arifto.ro. thuris, aloes, fang. draco. fa> 
rine orobi,ana. fiat puluis. Quarta forma eft empla 
ftrum dcbetonica,eteft 
forrar, Si olla clcuat, mundificat, Si fanat.Red.cerse, 
relinx,ana lib.5.tcrebinthinx,lib.i.fucci betonicae, 
liicci plantaginis,fucdaprj,analib.i.coquatur cera,et 
r clina cumluccis vfquead cofumptione fuccorum: 
deinde ponatur terebinthina, Si incorporetur, cole- 
tur, Si liat emplaftrum. Quinta forma eft empla- 
ftrum capitale magiftri Anfelmi de Janua: Si attrahit 
faniem,& eleuat oira,etincarnat,ctfanar.Etmagifter 
Petrus dicebat cpprobauit q> caput canis vulneratu 
vfquead cerebrum curauir. Red.terebinthinae par- 
tes.ij.cerae, partem.i.refinae, partem.5.1iqucfiant ad 
ignem, Si colentur fuperacetum, Si dimittatur per 
diem,& malaxetur bene cum aceto.Dcindcfecundo 
liquefiant,Si profjdantur fuprafuccumiftarumher- 
harum,betonicae, partes.q.bcrbenae,partem.i.(S£ cu 
illis fucds,& lade mulieris diu malaxentur.et fiat em 
plaftrum.fortius eft quam primum. Sexta forma 
eftpropriaad cleuandum olla, fi' non poliunt eleuari 
pcrpraedida:& fuit magiftri Petri. Reci. olei antiqui, 
partem.f.cerae,forditici alucorum , ana partem.5.011/ 
phorbij quartam partem illius, anftolo.partem ter- 
tiam illius, lactis thitymali modicum.fiat unguentur 
8C eft probarum. Confcqueter pro tinca gratia coi 
lationis ponatur vna forma: & eft GordonipReci.il/ 
thargyri, fulphuris viui, calcis viuae, attramenci,vi- 
trioli,auripigmenti, fuliginis, viridis$ris,ellebori al- 
bi Si nigri,aluminis,gallarum,ana drac.5.argenti vi- 
ui,vnc.i.pids,cerae, Sc olei nucu, lapa 
thrj,fucd boraginis, anaqr.i.bul 
lita ccra5pice,& oleo cu fueds vftp ad cofumptione, 
reliqua incorporentur, SC fiat vnguetum diligerer. 
Item pro alopecia ad faciendum renafd pilos in car- 
tolario magiftri Petri.Reci.fucci calcidarum, vnc.i. 
pulucris fanguifugarum aduftarum, lacertae viridis 
pulucris talparum, apum combuftarum, fo- 
Icarum combuftarum, fetarum porci combuftaru, 
viridiseris,ana vnc.i. mellis quodfuffidtadincorpo 
randum.fiat Vnguentum.eft enim probatum. 
I) e auxihjs morborum faci i er partium cius, . Cap, 1 
ET primo pro gutta rofacea eft laudatum vngue 
tumcitrinum totius communitatis in antidora- 
rio. Secundo ponitur gummera ad albificandum 
&lauandum faciem: Sc cftRafis. Rcci.farine ciceris, 
fabarum,hordei,amygdalarum excorri.dragagathi, 
ana partem.i.feminis raphani partem.5.fiatpuluis,6C 
cum lade, SC liniatur facies denode. 
mane cu aqua furfuris lauetur. T errio poniturfQ 
pretiofa SC eft galli cana. Re. tartari calcinati lib.f’11 
ftic.vnc.i.piftentur cum albumine ouoruin, porl . 
turinalcmbico, Si fiat aqua:eft enim pretiofa* ~ . 
virgineum ad decoradum Sc deficcandum Pu 
virulentas,panos, SC lentigines delendum, fic fic* 
lithargyri fubriliter puluerizad,unc.irj.accti albi 
mi Iib.5. mifceantur iimul bcne,8C dimittantur rei . 
re,SC diftiliando cum peda triangulatafilrri, vel 
facculo fufeipiatur aqua.deinde illa aqua m1'fte3 
cu m aqua falis fada; cu m vnc. i. fal is bene p u I u eri 
vel fontanae, & mifee3tl 
ambeaque,SC collando dealbabuntur admodu 
dis.Et fricctur locus infedus cum tali lade,cc m11*3 
ris. Multi enimperfebulliuntlithargyrum cum3 
to;Alrj vero addunt modicum de cerulfa:NonillC 
1 o co falis co m m u nis pon u n r fal ge m mae: Alrj fpu 1 , 
nitri:AIiqui alumen. Confcqueter prooculb P1 j 
nunrur auxilia. Primo ponitur aqua magiftri 
deHiipania, que clarificat, SC confortat viftntnb 
fceniculi,ruta?, chclidoniae,bcrbenae, eufragiae»P „ 
tae,rof.autaque cius, ana conqualfcntur SC teinpe 
tur per diem naturalem in vino albordeindc p 
turinalcmbico, Sc fiataqua. SecundoponibjT 
lyrium album pro dolore oculorum 8C eft Gahj . 
fj.dragaganthi,drac.i.oprj,drac.5.puluerizencur f 
defubriliter omnia, SC cum aquapluuiali molfi3'1 
fuper tegulam. Si fiant fief parui, 
lademulieris,autaquarof.& adminiftrentur. 
tio ponitur collyrium de thucia,Sc eftMontifpe* 
in fine Ophthalmiaerefoluens Si dcficcas humio|C j 
extraneas oculorum.Re.thucixpr^paratxJapm^ji 
laminaris,anaunc.5.gariophy.xv.numero,faub 
meile, vnc.i.puluerizadapulucrizenturfubtilm 
Si ponantur omnia in duabus vnc. vini albi SC 3C| $ 
rof drac.i.colentur 
fiat collyrium. Quarto ponitur puluis 
noldi dcficcanslachrymas, Si redificas 
pro Papa Iohane. Red. thucix praeparatae, vnCtUJ/ 
timonfi , vnc.5.margaritarum,vnc.rj.florumC°J. 
Ii ru.drac.i.&.J.ferici crudi proprie de follicul0' $ 
mis mi n u n m incifi',drac.5. fiat puluis fubtililu 
feruetur in pyxide erca. Quinto ponitur pm1! a' 
neuenuti.Sd eft meus pro omnibus maculis. 
chari candi.vnc.i.thutiaepraeparatae, vnc.5Tu 
zcnrur,ctcum acjuarof piftcntur:&l in pelui fpcJf/ 
tur, &inucrfetur peluis fuper fumum ligni 
thuris,Si exfi'ccetur,& 
puluis, Sd feruetur in pyxide crea. Si po naturi u p 
lis cum ftilo argenteo. Sexto ponitur collyrI V 
rubore ct lachrymis,Si eft de domo.Reci.thuci^ 
parate,vnc.i.aloesfucotrini,vnc.5.camphor?’ 
i.aquc rof.lib.i.&.J.vinigranatorum, lib. 
zencurpuluerizanda, Si mifceantur cum alils’ 
fiantfuper carbones modicos modica bullicl0 / 
Ietur,6d feruetur. , 
In naribus quando aduenitfluxus fanguin,sa 
dida funtauxilia. In vlceribus fpedalitd'Pr 
lypo commendatur amagiftro Petro de I1l,li{?c 
tenta de radice acori temperata cum oleo dd 
ro,inquorefolutafitfcammonea. 
• Inauribus dolor fedatur imponendo vc ! DH ANTIDOTIS APPROPRIATIS 
"t Qlcft CnT *• v , < 
dl,tnalK aJ‘aut rof.cum modico opfj,aut colly 
m nm‘ Y^cera autem mundificantur lauando 
cr0cofe , imponendo collyrium factum cu 
Ai,t jpeerriaut^Puma eiufdem cu meile: vt dicit Gal. 
at1avnCUn^Urn ma§,^rum Petrum. Rc.nitri.carda. 
turfn /'C‘^‘caf^<:arn mundatarum, vncj.decoqiian- 
(hin^r0 rutf‘& vna gutta in aure diftillctur:ianie 
* In d Uc:c5 carn«fuperfluam dcftruit, 8C fanat. 
11' US rPedatur ecandu Heben Mefuc, 
c°,n 0rcaccthm decoctionis pyrethri,aut her- 
5t,tem?rnU ccTln7inazaram probatam. Nigredo 
fcii.pe aUap fuitprpbatu'in Comite Altifiodo- 
a^$ar*1l<*lDn*acb abs Scmibx5ana quar.j. 
biCQ 's9uar.5.puluerizentur, 'SC ponantur in alcm 
ataqua.Calefactiones &C 
a 1 C’°rr,B'Untur cum aqua caprifolrj, aut planta- 
iif.p .Urn*nata‘ Vdcumiftolauameto:eft enim Dy 
r VnC‘I^entlum, umaC,ana quar.i.balau- 
SUar*5‘conqiiaflchrur &C bulliantur inaqua, 
eoi eh tur. 3i ftatiau am en tu m, 
morborum colti. m» 
vulnera colli habeant auxilia communia 
W-or nih,!orminus hab« aliquas difpofitiones, 
11 f!|t|I\m1a n 1 jtx d ° c t r i nae, tangentur hic. Bo- 
Pulu; ' 1 b,ibci°uas f°rmas auxiliorum. Prima eft 
,r>Zibrna^,^r? ni 5 cl Re.fcroffulariae, vnc.rj. 
r >^0n,^PI^tbrb^erPyllhm 
di 3 tr*’a‘ SclT|mae,pflis fcpi3P,fppngie 
,3rC‘^‘^ar,0Pj1y^ori,m>P,peris? cinaindmi, ana 
* _^tPV^u,'s»,’n quo fit modicir de alumine. Se 
illato 1 rn?efi:emplaftrare locum cum diachylon 
Uenm C jm_CniP^aftro de fterebre caprino,aut cu 
ctecmatUm Phlc§maticorum d,cro in 
Y*UX(kfi humerorum cr dorfi. Cap. IIII, 
Uj5 dolore humerorum 8C /patularum habea- 
£a. prun§uentum miftum de marciaton,6£ agrip 
c°r6 p°Slbb°firatelaudat Auicen.eirjplaftrum de 
®deliu c‘3cor*7 cnulxcampanae,fauinae, ana quar.i. 
«Coi eo’qrar‘^cafr0rd,dndi.coq;uanrur cumuino 
*?i*ag ‘U uini,etdc oleo cum 
aPoftnSUentlIm- Chiragra manuum curatur 
i l,m/V\ernar? Pjjl^S^atical/pedale tnea eft empla- 
JStfio \0nnfpeflularii de caulibus rubeis coctis cum 
■ rar;ftaf & parum ac?dA mo- 
*^*u*iiijs pedoris. C ap. v. 
\1 y°rnm primum eft potio rcfoluens 8c con- 
\ omnem materiam exiftente interius, 
:riA eam per fudorem expellens idC fuit magi- 
uocaturfudatorium.Reci.caud^equi 
nt J tris.M.i.radicis ofmundaequar.i.radic.dra- 
& r?l{ar‘^‘cc>SlIantur curn uino 8C meile,colen- 
. °t>^etusadminiftrcrur eunti dormitum, &C 
r*auUlri ,cunda eft alia potio communis adom- 
Itl,ncPittramrnnfeca; fuit Gal.Reci.Centauref,co 
flabis 5^arioPbydatae,pimpinellae,fummitatum 
W^^n^et^€r,tatUm cau 
' *^retu,r aiJf COclUal:ur cum uino meile, 8c ad- 
r gobeletus utfuprarfacit exirefaniem per 
prouocat urinam fi' ren netur. Si nero euo- 
mitur,non eft ipes curationis,ut dicit uulgus. 
De auxilijsucntris. Cap, VI» 
F]J Tfunt.Primoprotortionibuslaudaturlanafuc 
cidainfufionis uinidecodionrs cymini. Sccu 
doprooffenfionibus SC cafibus laudatur potio com 
munis,& eft Auiccn.& Rafis.Reci.mummiae,boIi ar 
menici.tcrrse figillarac, ana unc.i. fiat pulufsadmini- 
ftrctur drac.i.cum unc.i.aqua?plantaginis. Tertio 
laudantur potiones pccftoris pro refoluendo materia 
interius congregata. Quarto ab extra poiTuntfieri 
emplaftrain cocuflionibus formata,in hydropifi eft 
optimum prouocareurinam. Etideoiuxta doctrina 
Gal. magifter Americus accipiebat gryllos au t catha- 
rides nigras: 8C ablatis capitibus &alis, comburebat 
in furno, 8C faciebat puluerem, de quo de fero admi- 
niftrabat unum granum:& faciebat mingere tantum 
q? liberabantur multi ab hydrope Tua. " In dolore 
renum 8C ueficacuidi adminiftrareunam quar.Iixiuq 
cinerum truncorum fabarum , & faciebat mirabilia, 
prouocando urinam,& in mundificando ufasurina- 
8C arenulas expellendo, & mcnftrua pro- 
uocando. Rabbi etiam Moyfcs pro ulceribus renum 
&’ u eft eae appropriauit aquam diftillatam feri lactis 
capri ni fu b hac forma. Re./eri lactis caprini picherios 
.frj.iunibae, febeften, ana unc.i.boli armem'cf, imc.f. 
quaruor feminum frigidoru inudatorum , ana drac. 
irj.feminis portulacae, feminis papaueris albi, feminis 
citoniorum,anadrac.ii.conquafTcntur SC diftillando 
fiaraqua: Auiccn.autem conccditiVdiabete aquam 
fcrilactis ouini, Ego autem pro domino Cardinali2 
Tutellen.addebam dc herba caudae equinae,plantagi 
nis,rof.reminib.miluautfci, 8C alkckengi, atqjliquin 
tiam,& glandium cupulas, 8C trochi.alkekengi.Etin 
icctio lactis cum collyras (citis. 8C emplaftrum ad ru- 
pturam inter duas rupturas laudatur. Pro lapide rc 
media fune dicta multa famofa. 
De auxilijs ucrendorum ct partium cius• Cap. VII, 
IN primis dolor uirge fedatur cum micapanis pa- 
ftata cum uitellis ouoriT,& oleo papaueris. Vl> 
cerauirgae lauantufcum aqua aluminis, & empla- 
ftrcnturcum unguento populeon, aurinungatur cu 
unguento albo, aufpleo cum albuminibus quorum* 
Etpuluisplurhbiiiftf& ccruflae SC aloe eftpretiofus. 
Inflatio refticulorum corrigitur cum emplaftro de 
maluis,et farina fabarum,et cymino bullitis cu aqua. 
Ruptura habet tria auxilia. Primum eft electuarium. 
quod Red. 
ue rof.quar.j.puluerisdragaganthi frigidi,unc.i.pul 
ueris diacyminijiinc.f.radidsualcrianae, feminis na- 
fturcrj,boliarmc.lapidis fanguinan],anadrac.rj.pa- 
niszuchari lib.i.fiat electuarium cum aqua ferrata. 
Secunda forma eft emplaftrum depelle arietina, 8C 
eft communitatis. Recipit picis naualis, 
anaunciam.ii].lithargyri, ammoniaci,opopanacis, 
«albani, bdcllrj,maftiches,ferapini,terebinthin3e,fu- 
mac,radic.confolidxma.& mi.ana vnc.i.vifci quer 
cini,hcmatitis,thuris,gypfi, myrrhae,aloes, mu miae, 
boliarmcnicijfang.dra.ariftolochiae, vermium ter- 
reftrium, ana humani, vnc.fj. confician- 
tur cum pelle arietina coda cum aquapluuiali vfquc fed diflblutioncm. Tertia forma eft Bruni.& mea. 
quod Reci.nuciscypre(n)acaci3egallarum,balaurtia-' 
rum , ana drac. v.dragaganthi, myrrhte , farcocollae, 
thuris, gummiarab.anadrac.iij.fanguinis draconis, 
boli ar.mummie,aIoes,aIuminis,anadrac.ij. fiat pul" 
uisfubtiliiTimus, 8C paftentur cum aceto.8C fiat errt" 
pfaitrum.cll enim expertum 6c probatum. 
Inhoemorrhoidibus eftaptiffimum fedare dolore 
fuffumigarionedccodionis tapfi barbaffi,chamomil, 
Iac,& meliloti: Sc abintraponerelichiniaintindacu 
vnguentofado de butyro dudo in mortario pium" 
bi vfcpad nigredinem. Aut fi dolor infeifaret,lini" 
mentum Alexandri probatum per me.quod Re.cro 
ci,myrrhce,thuris, licrj,anapartem.i.opij partes.fj.te 
ranrur 3i conficiantur cum oleo rofimueflagine pfyl 
lij,& vitello oui:&fiat linimentum. Et ab extra co 
mendatur a Rafi iftudcmplaftrum. Re. chamomillae, 
meliloti, anaquar.i.coquantur vfq? cpdiflbluantur. 
Vitellorum ouorum elixatOrum quar.5.farinae fce" 
nugraeci,feminis lini,radicis althaeae,ana vnc.i.crod, 
myrrhae,aloes, ana drac.i.&. jf.butyri, quodfuffidr, 
fiatemplaftrum. .. ■. 
De auxilijs corarn cr partium inferiorum* Cap. V11 f 
MEmbra inferiora multa habet auxilia. Quo 
rum primum eftad de inflandum tibias, CO" 
xas 3C pedes:ftuphentur, Sc fomententur cum aqua 
marina aur fa,decodionis olerum, fambuci, tribu" 
lorum anapartes.ij.calamethi,origani,abfinrhij,pa" 
rietari3e5?naPartem‘,‘^e’n^ePonatur uPratum° 
cmplafttum tale.Reci.furfuris,partem.i.farinaefaba 
rum,partem.i.fi:crcoris columbi, partem.5. pulueri" 
zentur, & cum aceto 8C dccodionc afphodelo" I 
rum & fucco caulium ru.fupra ignem incoiv 
porcntur,et fiat cmplaftrum. Et hic eft tem 
pusiam hunc finire fermone, fupplicando. ; 
illi qui «neo nauigando gubernauitan" 
choram, in codefti gloria attrahendo 
fideles collocetanimas: quod mihi 
QComnibus legentibus concede- 
re dignetur ipfemetDeus be" .. y, 
nedidus qui viuit& regnat Vr i 
in fecula feculorum 
Arnen. 
J. > ■ 1 
■ ( • ••■:.». ‘ • { 1 r '■ '''f 
Finis Chirurgiae Magnae Guidpnis. ,, 
Tabula Formularfj ExccIIentiffimi 
donis de Cauliaco quod continet dpvH* 
nas duas* 
Capitula doftrine prime:*? habet.if .capitula 
DE auxilrjs vulnerum Iimplicium 
funt fimplicia. Cap. P j 
De auxiliis vulnerum compofitorum. 
De auxilijs confolidatiuis &figillatiuis. 
De auxilrjs ad vulnera & vlcera fanioia. 
De auxilrjs ad vulnerat vi cera virulenta. 
De auxilrjs ad vulnera cum fordidc. 
Deauxilijsad vlcera fiftulofa. $ 
Deauxilijsad vlcera cancrofa. . 
De auxilijs ad vulnera & vlcera cum contufionC' jj 
Deauxilijsad vulnerat vlcera cuapoltemate. 
De auxilijs ad vulnera cum veneno. 
De auxilijs ad vulnera 8C vlcera cumpundura , 
uorum. 
Deauxilijsad vulncraet vlcera cu carneiupflua* 
De auxilrjs ad vulnera cu fradura & dislocatio*. > 
Digreflio quaedam. 
Capitula doftrine fecunde:*? continet. 11 .capiti'^ 
Deauxilijsad vulnera capitis. Cap. pf,lTl11 
DigrcIRo ad aliquas pafliones capitis. y 
De auxilrjs morborum faciei. Cap. 
De auxilrjs oculorum, Cap. 
De auxilrjs narium Cap. 
De auxilrjs aurium. Cap. i 
De auxilrjs dentium. Cap. >, 
De auxilrjs colli. Cap. j. 
De auxilijs humerorum. Cap* 
De auxilijs pedoris. Cap. 
De auxilrjs ventris. Cap. (f 
De auxilijs verendorum. Capf i 
' Formularium auxiliorum vulnerun1 
& vIceru,ordinatum aGuidof 
‘ ne de Cauliaco celeber* 
rimo medico* 
Blmorc obliuionis 8C nccefli 
muni compulfus auxilia pr#c,P$ 
localia quibus curantur vuIn^Q/ 
diruptiones feu continuitatis1 . $ 
dones fecundum dodrinam 
Auicennae,Rafis, Albucafis,# . p' 
torum magiftrorum mcoritf11 * in- 
tendo formare fummaric abbreuiare 
curri formulario auxiliorum apoftematum et 
larum. Et quia Gal.medicorum 
therapeu.facultatisrdicitq? curationes 
habent generales intentiones:ynam quae 
efl*entia morborum:aliam uero a natura i/ 
pro tanto huiufmodi formularium uulnerijd 
bcbitdodrinas. In prima formabutur auxil|3 
munia omnium vulnerum fecundum intent1 
eflentiae morborum. Infecunda formabuntlir jo' 
lia nrnnria nmniiim vulnerum fecunduitl 1,1 G V I D O N I S 
membrorum. Prima do- 
C - U° caP,ru^a* In primo capitulo da- 
Vulne auxllia vulnerum fimplicium inquantum 
Com,/1riunt‘In fecundo dabutur auxilia vulnerum 
* pruna iftutt fomularij cjl dcauxiiijs uulrterum 
pkcium tnq utntumfuntfm p licia, Cap. 1. 
Yjneratiruplida fecundum rntentiorte Gal, in 
bro !°ro Pr?alIegato,funt vulnera recentia in fri e 
JI(j ar,l°ft) exiftentia, qu$ folumodorequiruntfo> 
tl0nem. Artificialis inqua- 
Op Y^nerafunt> fecundi! cocOrdantiam omnium 
ft^rat,Um5rccte quatuor habet intentiones. 
lu j,lcaa Vulnere tiqua tint,extrahere praecipit. Se- 
r fangumeminterdpit. Tertia,ad fixuram atte 
pjC(/,^uart:a5putrefa«ftionem defendit. Prima com- 
ro Ur P?ringenium chirurgi operantis* Secunda 
fitisttUr modisreftringedi fluxupo 
Slr, Auid Tertia perbona futura 
?3f50nueruentc ligaturam. Quarta completur per 
Rationem & confortationem congruam. 
HalaCOil1Plcntia intentione prima quae eft ex- 
b'a Cn . Aranea, fiquafint a Vuulnere,praeter ver- 
f0r^nP,r‘corUrn5 funt trium formarum. Prima eft 
ainfrrumentoru quae comuniter(vt in maiori 
b f e°^ten^ funto 
entla 8c cOncauata.& fimilia. Secu- 
} I°rma medicinarum extrahentium extranea 
t- ncri’bus: &funt duarum formarum, experta- 
PcrnJ5* eftempIaftrUmDemocatiper 
i.fo,, |cluaIiitcr re eft iftud.R.fermenti lib. 
Ie»jj^lt!a ue°rum libi^.fucdceritinodiae,fuccipuJ> 
P?,u<!ri2aK?0'm’!m* qu3rtam-'- 
o- ■i Ut.I £>‘1*v,fclSluerani, quartam.i.ammo- 
’ S cum Vino, ana vnc i. ce 
emplaftru. Tertia forma eft em pla- 
Pul ’Tle^,<:ani^n<pprietale:&:tiimiturab Aui.R. 
dr^c -n aruni, vnc. i. ariftolochie, y nc. 5.radie, cannf, 
me^^s j tcrcbin.ana quar.i. mifceantur :• et fiat 
AentUm- 
teftringcndi Huxum fanguinis,funttrium 
UT* eftpuluis Gal.cUm albuminibus 
Parte ar‘parcem.i.fahguinis draconis, 
maftiches,aloes fuccotrini,ana par- 
f°r{iQrt,am Vnius, pilorum leporis minutiftimeincf 
ar*Par‘vnius.fiatpuluis* Secuda eftpuluis 
Part' ails5 & eumcomendatLanfrancus.Reithuris, j 
:atlS‘ draco.pa calcis 
i^at^ii'C{idrca vu^nus fpargatur. Tertia eft Gal. - 
Ptrt>r^e vnc.i. cu-: 
• Auva- jVnc*5*fiatpulais:(SC 
atcrt,a?intentionis quae eft futura duarum . 
ircacoU. r,ma in carne. Secunda fit in panno in- 
vulneris latera cu albumine 
anna? "vola-tilis, parte.i. maftiches, thuris, 
* 5 fanSU3nis draconis, picis,anaparte.5.fiat 
n ,a^uarr3elntcti°nis quae eft purrefacftioncm 
fv{ re,lunt ductum formarum. Prima eft bo- 
JS<8c l,tTlrubeumcalidum:quod cum ftupatisin 
t Prellis fuper vulnus apponatur. Secun- 
ntjlriCum rubeum quod eft communitatis.Re- 
lnf> quartam.i.pulueris rubei didi fuperius 
vnc.5. mifceantur, 8c cum peda 8C Itupfs applicetur 
incarnat,& deficcat,& confortat. 
JD eauxilijsuulnerumcompojitorum. Cdp, 11, 
VVIncra Compofitafecundumintenrione Gafl 
vbi fupra funt,quaehabent aliquasdifpofitio- 
nes,quaerequiruntin curando duas'aut plures inten- 
dones: 8C licet multaefintdifpofitiones, quaefadunc 
competitionem cum Vulneribus: nihilominus cau- 
fabreuitatisnondicenturhicnificomuniores 8C no> 
tiOres. Componuntur autem vulnera aliquoties 
cum deperditione fubftantiae: aliquotiescumfamO- 
fis v!ceribus:aliquoties cum vlcenbus virulentis:afi 
quoties cum vlceribusfordidisputrefadis 8c fraudii 
lentis: aliquoties cum fiftulis, 8C cancris: aliquoties 
cum contufione, autapoftemate, 8C do!ore:aliquo- 
des cum pundura, «Satione nomorum: aliquoties 
Cum carnefuperfluaetc. 
Auxilia vulnerum cum deperditione carnis. In 
vulneribus compotitis cum depcrditioncfubftantij! 
intendutur duo.8C primo inteditur carnis deperditae 
regeneratio.fecudo ipfius vulneris cu cute tigillario* 
Auxiliarcgenerantiacarnem habentaliquidmun 
dificationis 8Cabfterfionis 8C funt.i4.formarum. 
Primaeft lauamentum fadum cum vino calido:- 
3C carpiapannofa. 
Secunda eft vnguentum aureum meum quod eft/ 
Red.ceroe, vnc.v* retinae, quar.i. terebinthinae lib.f. 
mellis quar, vnam.maftichcs,thuris,farcocollae,myT 
rhae,aloes,croci,ana drac.q.fiat vnguentum. 
Tertia eft vnguentum aureum Heben, quod Red. > 
cerae cirrine,vnc. vi. olei clari lib.rj. terebinthine qr.i. 
rafin$,coIophom^an.vnc.i.Sdf.olibani,maftiches,- 
ana, vnc.i. croci, Vnc. mediam.fiat vriguenrum. 
Quarta eftbafiifcon maius laudatum per omnes: 
dicitur tetrapharmacum a Gal.Eft enim regenera- 
tiuucarniscum quadam maturatione SC mundifica- 
tione:& eft de meis.quod Rc.cere,rafirte,picis nigre* 
fepi vaccini, oleicomunis,ana quar.i. vel quod vis: 
fundatur ad ignem: 8C fiat vnguentum. 
Quintaforma eft vnguentum fufeum totius Com 
munitatis. & eft Nicolai, Rogerrj, lamerrj, 8c omnia' 
barbitonforum, &apothecarioru.quodRe.oleiIib. 
i.&:.5.cerae,vnc.iir].colophoniae, vnc.ij-.pids nigrae, 
fepi arietis, ferapini,an a unc.ip maftiches,olibani, gal 
bani,tercbin.ana vhc.i.fiat vnguentum* 
: Sexta forma eft vnguentum delino: quod ponit 
Aaic.&Hebcn.quodRe.rafuraepannilineibenc mu 
dati partem*5.opopanacis partes duas.vini, mellis, 
olei r o fa ri, a nk partes, v. 1 i thargyr i, aloes/arcocollae,* 
ana tertiam partis y nius.fiat vnguentum. 
Septimaformaemplaftrum croccu magiftri Petri 
deBonanto.quod Re. quar.i.Infundatur 
per dece dies in vino albo,donec marcefcat.poftea te 
re fortiter,& cola, SC adde fepi hircini quar.irj.& inti 
mulco terantur, SC coquatur: SC poftea mucilago 8C 
pinguedo cogregentur, quibus addatur cerae quar.i. 
contundantur omnia, 3C coquantur:cc 
fiatemplaftrum. 
Odaua for ma eft vnguentum pretiofum accepta 
acartulario mco,comuncinomnibus vulneribus fa t 
nandis, quodRe.artcmitiae, fcabiofae, Valeriane, ab- : 
finthjrj,callythrychi,laceolatae,lini,milIefolrj,platagi. 
:enaceti,aprj,berbenae,farciak,arccdcfylueftns,fcnai 
aonis^pimpinellaejIinguaecaniSjChclidoniejpiloicJle, G H I R V RGIA PA R V A 
ana. M. {.conterantur omnia mundata a radicibus,&: 
extrahatur fuccus,& cum lib.ij.axungiae porci vete-' 
ris SC lib.i.fepi hircini, 8C lib.ifj.olei SC quar.i.mellis 
coquendo 8C incorporando in mortario fiat unguen 
tum.Et magifter Petrus de Bonantis utebatur eo diu: 
addebat in fine decoftionis de thure, maftiche, aloe, 
viridis aeris,quantum fibi videbatur :et laudabat id., 
Nonaformaeft emplaftrum gratia dei acceptum 
acartulario Magiftri Petri, & eft commune 
nia vulnera tam in capite quam in quacunque parte 
corp oris: attrahit autem, faniem et htimores veneno-* 
fos a profundo, 8C carnem generat,& confolidat.qd* 
Red.cerae albae, refinae, ammoniaci,analib.5.terebin 
thinae,quar.i.galbani,olibani,maftiches, myrrhae cla 
r$, ana vnc.$.ariftolochiae rotundae, drac.rj.terenda 
cerantur 3C fundantur in albo vino in quo decocta 
fitbetonica,herbena,confoIida maior,oC minor.cen 
taurcae,pimpinelle,hypericon, herbefarracenic£,her 
bae gratia dei ,baud'ae fanabaro, ana.M.i.& poft ex-* 
trahatur, & malaxetur cum lade mulieris 8C oleo ro-* 
fato,& fiat emplaftrum* 
Decima forma eft emplaftrum communitatis: 8C 
id tenebat Magifter Aymericus de Alefto.quod Red 
pit cerae albae, vnc.quatuor,ammoniaci x vnc. duas. 
terebinthinae, vndas tres.bulliantur in vino albo 8C 
extrahantur, 8>C cum lafte mulieris malaxando fiat 
emplaftrum. . 
Vndecimam formam faciebat comes Altifidoren 
fts.quodRecipitaxungieporcfcerae albae, ana quar. 
Vnam.olei chamomilli.lib. mediam, maftiches, vnc. 
duas. ambracgrifae,drac. duas, fiat vnguentum. 
Duodecima forma eft vnguentum de ir.eps, 8C eft 
Magiftri Dyni de Florentia.quod Recipitfepi vacci' 
ni lib.mediam.olei rofaf ireos, vnc.iiij.cerae, vnc.ij. 
radicis ireos,unc. unam, thuris, maftiches, 
aloes fuccotrini, 
quar* vnam.fiat vnguentum.iftoytebaturbar 
bitonforesMontifpeirulani. f 
Tertiadecima forma eft nutritura lithargyri.quam 
ponit Rafis.quod Recipit lithargyri bene puluerizati 
lib.vnam.olei rofati,acetioptimi9anahb.m.ediam. 
terendo in mortario paulatine, ponendo acetum 8C 
oleum,ducendo per tempus,incorporentur, £>C in ol 
larecondatur. : y v ; 
Qiiartadecimaformafuntpulueres varrj 8C diuer< 
ft.InfuperpuluisRafis. QuiReci.olibani, aloes,farco 
collae,fanguinisdraconis,ana.terantur,ccfiatpuIuis: 
&C defuperponatur.eft enim mirabilis. Eft etiam alter 
puluis qui commendatur a Lanfranco. Qiii Rcci. 
thuris,maftiches,farnugraeci,ana:fiacpuluis.. 
De duxilijsconfolidatiuis CT /? gilUtiuis.qu<e funt, 16* 
formarum. Cap. 11 J. 
FOrma prima eft lauamentudecoftionis rofaru. 
Secunda eft vnguentum album commune. 
Quod ficfit.Red.ceruffae, vnc.i.lithargyri, vnc.5. 
olei rofati libram.i.aquae rofatae, quar.i.in mortario 
fortiter conducendo,nunc ponendo oleum,nunc 
aquam rof.fiat vnguentum:Si eft de meis. 
Tertia forma eft vnguentum album appropnV 
tum Rafi. quod Reci.olei rofati lib. vnam.cere, vnc. 
rj.cerulhr, vnc.i. drac.i.albumiuis ouO- 
rum. rj. numero.fiat vnguentum.aliquando addidi 
modicum de lithargyro: 8C erat melius. 
Quarta forma eft vngue tu album apothecae,prac< 
I * •• 
cipuum fcabiofis 8C ferpiginofts. Red.ccrufl^y1^'1! 
lithargyri, vnc.i.thuris, maftiches.ana drac.iv^', 
olei communis,quantum fuffidtaddcdo aquamr 
fatam,ei uacetum: fiat unguentum in mortario* , 
Quintaforma eft unguentum de calce & eft A | 
cennc,mirabiliter confolidans 
nera neruorum.quod Red. calcis viue lauatae 
inaqua frigida, donecdimiferit acuitatem*quat 
vnam:& cum fuffidentia olei rofati ducendo in 
tario fiat vnguentum. 8C poteft fieri cum cera & a 
minibusouorumfecundum q? placet:eft tamene 
cax in opere fuo. : 
Sexta forma eft emplaftrum album de cei*ufl3 
Iib.catageni:& eo utebatur Magifter Petrus de Ar 
te,in Auinione.Red.cerae, uncdH)*old,ror,lib*5\c jj 
bi n thi n ae, q uar t. i. ceruflae, u n c. rj. Ii thargyr i , u n c-•* 
bani, aluminis, ana unciam mediam, poft fufi°n£j/ 
olei 8C terebin.& cerae, reliqua nftfceantur in m°r 
rio.& fiat emplaftrum. ci 
Septima forma eft emplaftrum nigrum delihr° 
tageni.& eft de meis.Red.Iithargyri partem uo3 
olei, aceti, ana partes tres.coquantur per diem ,n 
gramipfum continueducendo.& fiat emplaftrUJ 
Odaua forma eft diapalma.et eft libri 
Reci.axungiae porci fiue uitulilib.q.olei antiqd 
irj.lithargyri lib.iij. cuperofae quartam, j.coqu^11 j3 
admodum emplaftri nigri: 8>C ducatur cum fpaC 
de palma uiridi,aut de pino.& fiat emplaftrum* 
Nonaformaeft emplaftrum uiride Magiftrif 
deBonanto.quodReci.plantaginis, confolidae 
ris,& minoris,be.tonicae,b€rbenae, pimpinellae,? 
fellae, millefolrj, linguae canis, caudae equinae, j 
i,conqualTentur.&: cum lib.ftj.fepi montonis 
tur,& colentur. poftcaaddaturrafinae,ccr^,gaI^afj 
ana quart. irj. 
8C fiat emplaftrum. 0 
Decima forma eft emplaftrum de centaurea, 
utebatur Magifter Petrus de Arlate.Reci. 
minoris.M.ftx.temperentur per nodem cum1])lc/ 
albo.deinde decoquantur ad conftimptionern 
dictatis & coletur, S>C illa colatura iterum bull|aa 
ufquequofitreducftaadlpiiritudinem mellis:&}f 
tur:8C quando uoluerisfacere emplaftrurmRd1, (l1, 
binthinae libram unam, cerae nouae, quartam 
refinae,thuris, gummi arabici, maftiches, ana n 
uini praedicti dece aurea, unc.iirj.ladis mulieris?11 
q.fiat emplaftrum. . r 
Vndecima forma eft emplaftrum Magiftti^^; 
Rcci.betonicae, centauref, ana.M.irj.conquaifenc 
8c cum uinoalbo bulliantur, 8C colentur,cobcl 
addatur tcrebinthinaelib.5.refinae,quartam 
rae,unc.rj. maftiches,unc.i.fanguinis draconis, 
iterum bulliatur: & fu per acetum prorj datur, A- 
gregentur,8C cum laede malaxentur:3C ficumeC)jlC(i 
dicum fermenti apponeretur, cftfpecialein atna 
do,& mundificando,& confolidando. 
Duodecima forma eft unguentum Regis 
alb^,refinj,anaquart.i.olei,unc.rj* 
lot$,unc.i.thuris, maftiches, ana unc.5.fiatungu^ 
Tertia decimaformaeftcmplaftrum:quod^°ji3/ 
Guil. habuit a Papa Bonifacio:& dicitur q? 
buicaMagiftroAnfelmo delanua:qui tunc id c/ 
ratregiFrandae.quodRe.pimpincllae:,betoniPr’ 
longianae, berbenae, ucrmicularis, ana.M.i*b|' 
in uino bono albo vfq? ad confumptionem d'ja einde coletur: & vinum iterum bulliatur, 1 
dia CUfn eo rcfinaelib.i.cerae albae libra mc- 
fimer 1 tlc‘lcs, vnc.rj. decoquantur, prorj dantur 
q ac ,T^ul,eris*malaxentur. 
f°rrnaefl vnguentum Gloriae: 8C 
flelaneu a^^agifterIoancsnepos Magiftri Anfclmi 
Cillar3 vc*°Aibedegar lib.i.ccrt: quartam.i.femi- 
Oui Urn1ro|arurn,vnc,5.fiat vnguentum. 
Reci7c n.ta'acc,ma forma eft vnguentum viride Gal. 
°^e,3ana vnc.vi.Iiqucfiant:<5£ in defcenfu 
Cein i^f11 f^1S^nS3Vnc*,‘C^Ucen^0^ar unguentum. 
IOtiUc i taformaeft;vnguentum viride herbarum 
N{CoIai,Rogeni, lamerfj, & to- 
diCltu s, !lcnahnae.Rc.chelidonie,paniscuculi,qu£. 
Un a e^uya5cenrrumgaIli,lcufttici,fcabiofae,ana. 
diani aricdni,libramunam.oIci,libram me- 
Dfric *CciaSVncduas.rnaftiches,thuris,aloes, viridis . 
rma^untpulucrcs,praecipue Gui- 
Recf k ,c^a^cet°5^anfrancus>crHcnricuslaudant. 
9na.fiar 3Ui arum5a^oest, cathimiaeargenti,aeris vfti, 
§yrj Pannis. Item. Re. corticis pinf,vnc.i.lithar- 
fiorjc Cru ae’ ana vnc‘5‘nnciscyprefli, Centaureae mi 
draC‘li’ fiatPulu,s-cft 
A‘nt>ihjsaduulnerterulcera faniofc. Ctip. IIII. 
Vxilia vulnerum compofitorum cum ulcere 
cUlrj ani1°o° reS|riirunt mundificationem, 8C cum 
p am a nqerA°ne.& funtfcptcmformarum. 
SVrmae t*auamentum Cumuino 8C meile, 
CjA?unAificatiuum de meile: 8<feftGaI. 
ris unr ar^auconem.Reci.mclliscoAilib.i.thu 
Unam hr™1 Ceantur*5<C eft bonum. Item mellis lib. 
mn j,noaa 1CLIlus, unc.unam.mifce. Item eadem 
"ferti rIcotereklnt.hin^mifce:&cftbonum. 
{urpa *r •0r5rnacfrronhdificatiuum de apio:5£ tene- 
c^mcndarLanfrancus,ct Henricus. 
Viri.cn 1S frumeti, unc.iij.fucciapfj.unc. 
Oj, ciUa*lcuraA igncaliquatulu,&l fiatcmplaftrvr. 
RrUn, d-0rma •'nhridificariuu de myrrha: SC eft 
,-faqn„j , heodo.qcf Rc.mcllislib.f.farinc filiginis, 
fuco Pln<?!’P5farnugr$ci,ana unc.i. myrrhc,unc.5. 
cum f fuccum 
armis,in fincaadantur alia: SC fiat em plaftrum. 
tc altlta f°rma CA mudificariuu de rcftna:5d eft for 
iis,tej-^-r°Pnatir H^.cj.nbrisncruofts.Re.rcfine, mcl- 
farcocolloe,fa 
,refln nugr?d, & feminis lini,ana unc.i. diflbluatur 
UsfiaCUni mc tercbinthina,8d additis puluen- 
Se tCmplaftrum : m ul tu m erat in u fu Bo n o ni ac. 
hitfa a °rma eft mu ndificariuum de ireos,& 
renha R171’ munciiAcat:et eft Magiftri Dyni de Flo 
rrnenf C*mc^ls^b.5‘tcrebinthinse, quartam unam, 
&en t -1 sU,].c‘i» radicis ircos, u n c. 5. mifceantur. 
111 de»,~ma f°rma ad mundificadurti eft Magiftri Dy 
tr,lPro^anA§rofra*Re.galbani,ammon1ad, 
uhana? c IritPinc picis, fepi uacdni, cerc, olei anti- 
Cl| cC a nc*K™AbIucndo galbanum , 8c ammonia- 
ccto,liquefiatadignem;&l fiatemplaftrum. 
uulnzYumzr ulcerum cum ui= 
Av _ rulentia, Cap. V. 
tia^^'U1^ner^m COmpoAtorum cum uirule- 
‘et lci£ur ulcus uirulentumirequirunt for- 
G V I D O N I S 
99 
tem exiccatmnemJ&funtquinqueforinanim. 
Prima cftlauamentum cumaquaaluminis. 
Secundo eft piata plumbi tenuis experta per me 
cum ligatura. 
Tcrtiaeftunguentum cpifcopiLugduncnfis, qui 
erat de domo,ammoniaci:& appropriabatid omni' 
bus ulceribus, quod Reci.axungiscpord mundatae a 
pelliculis tem peratae in aceto pcr.ix.dies acetum, de 
tertio in tertium mutando feu remutando lib.unam, 
argenti niui cxtinAi cum faliua, libram mediam,a.lu- 
minis roche quartam.j.piiftando in mortario per die 
integramifiat unguentum. 
Quarta forma cftmultu utilis in puftulis faciei: 6C 
iri fcabic 8C fcrpigine:8£ vocatur a£urinu.Re.axugi£ 
porci preparate, utdicftum eft lib,i.argenti uiuiextin 
Ai, quartam.i.aluminis glacie, quartam mediam,ful- 
furis uiui, unc.i,corticis thuris, unc.j.indi de baldat, 
drac.rj.piftandoin mortario:fiacungucntum. 
Quinta forma eft communis omnibus lilceribus 
diflidlisconfolidationis:& ponitur aRafi,ctab Aui- 
ccnna.Rcd.lithargyri nutriti cum oleo rofato etace- 
to diu in mortario ducendo quoufqucinfpilfentur et 
intumefcatlibram.i.eris ufti,antimonrj, plumbi ufti, 
aluminis, balaufriarum, radicis curcumc,gal- 
larum, fanguinis draconis, cathimie argeti,fend,ana 
drac.OnamdC mcdiam.puluerizcntur:8Cin morta- 
rio cum lithargyro per mediam diem ducatur adden 
do de oleo SC de aceto fecundum ncceflitatem,8<C fiat 
unguentunrieftenim pretiofurn, 
IDcduxilijsuulncrumcum forditic. Cap. VI. 
AVxilia uulnerum compofttorum cum fordi- 
do ulcere SC frauduleto, requirunt fortem ab- 
fterftonem cumcxiccatione, dC defenfione: 8C lunc 
duodecim formarum. 
Prima cftlauamentum cu aqua dccoftionis capitit 
pifeium paruorum falitoruirriaut cum aqua ardenti. 
Secunda forma eft unguentum apoftoloru: quod 
Recipit cerae albae, refinae,am moniaci, ana drac.xiirj. 
opopanacis, floris aeris, anadrac.iq.ariftolochiae ro- 
tunde,thuris,ana drac. vi.myrrhe,galbani,ana drac. 
iifj.bdellfj, drac. vi.lithargyri, drac.ix.olci commu- 
nis lib.i.fiat unguentum: di Abluantur gumme in ace 
to: 8C diflbluanturbene, SC colentur, 3C mifceantur 
cum lithargyro decoAo cum oleo, SC addatur cera, 
&refina liquefaAa: 8C coquatur quoufque incipiat 
gutta coagulari: SC depone ab igne: 8C mifceantur ali) 
pulucresr&infine uiride aeris. 8C fiat unguentum. 
} Tertia forma eft gratia dei: 8C eft unguetum nigru 
di Au m ab Heben,ccrafcos: 8C coutebatur Magiftcr 
Petrus de Argentaria, 8C Magifter Anfelmusde la- 
ntiatcuius materialia funtungueti apoftolorum: fub 
alia tamen dolhniflq> loco floris aerisponitur aerugo 
campanae: 8C decoquitur donec nigrefeat. 
Quarta forma eft unguentum iEgyptiacumfct po 
nitur a Gal. 8>C a Raft, 8C Albuca.& eo utebatur Magi 
fter meusBononicfis:& egofemperin coinueniobo 
namprobamfleuiter corrodit,8C mudificat.Re. mel- 
lis libra.i.accrilib.5. floris aeris, drac.i.aluminis, unr* 
5.coquantur ad ignem donec fpiiicnrur:ct eft rubeti: 
3C ideo Gal.uocattaliabicoloria.i.binxfacici. 
Quinta forma eft unguentum uiride Rafis,SC Aui- 
cenn$:raro tamen utor eo: quia ungueta uiridiafunt 
multum diffamata apud uulgum.Rcci.mcllishbram 
una. viridis aeris libram mediam? aluminis, quartam CHIRVRGIAparva 
vnam.mifceantur. 
Sexta forma emplaftrum rubeum po- 
nitura Gal.& Heben.8C id commendat Magifter Dy 
nus: redificat vlcera mala difficilis confolidationis* 
Rcci.olcilibrasduas.aceti libram vnam# mediam» 
lithargyri libram unam, finiar, quod eft viride aeris, 
vnciam vnam.coquatur lithargyrus cum oleo ctace 
to donecingrolfetur:# tunc pone virideensinfine, 
# coquatur: # fiat emplaftrum. 
Scptimaformaeft vnguentum viride herbarum: 
8C id commendat Magifter Dynus: quia plagas 
teres mundificat:# carnem fuperfluam fuauiter con 
fumit.*# confolidat, # fanaf.Red. chelidoniae, 
taginis,fcabioftc, vrtic3e,leuiftici,centrum galli, craf- 
fae, ana manipulum vnum.conqualfcntur cum libris 
duabus olei:perfcprcm dies tempcretur:demde bul- 
liantur, # exprimendo colcntur:cui colaturae adda- 
tur cerae,vnc. tres,terebinthine,vnc.fex.reJin£,vnc. 
duas: # bulliantur donec parum fpilTenrur: deinde 
tollantur ab igne: # mifceantur thuris , farcocollae, 
aloes, ana vnc. vnam,ariftolochie longae,floris aeris, 
ana drac. fex. mifccantur,et fiat unguentum:eft enim 
bonum # probarum. 
Odaua formafunt crochifd:# primo funt trochi 
fci Andromachi,quia Galeno,# Auicenna dicun- 
tur Aldaron: # ponuntur in puluere, aucdiftcmpe- 
rancur cum vino vel aceto.Reci.corticesgranatoru* 
x.gallarum, drac. virj.myrrhae, ariftolochiaerotun- 
drac. quatuor. dragachi, aluminis iameni, ana 
drac.duas.^egi.i.vitreoli, drac.quatuor,puluerixen 
tur: # cum vino dulci conficiantur.*# fiant trochi- 
fci. Item trochifcus calidicon. Red.calds viuae.par 
tem Vnam,arfenic! nigri, # citrini.aikali,acaci£, ana 
partem mediam.puluenrentur, # mifceantur cum. 
capitello:dC fiant trochifci. Capitellum fecundum 
Albucafim,# Rogerium fic fit. Red. calcis viuae, falis 
ammoniaci, analibram mediam.terantur,# piften- 
tur cum lixiuia cinerum truncorum fabarum:& po- 
nantur in olla in fundo m inutim pona- 
tur alia olla integra dc fubtus, in qua recipiatur capi- 
tellum, SC fepdiaturinfouea, 3C dtmictarurpeiTepre 
dics:bc colaturaenccapirellum:valct enimadeonfu 
mendum omnemfupcrfluitatem,&l corrodit,dc co- 
burit: SC eius efchara cito cadit. 
Nona forma funt trochifci afphodclorum:& funt 
Rogerfj, SC totius communicatis. Red. fucci radicis 
afphodeiorum, vnc. fex. calcis viuae, vnc duas.auri- 
pigmenti, vnc, vnam. conficiantur,et fiant trochifci: 
dC funt de meis. 
Decima forma funt trochifci de arfenico praepara- 
to fecudum quatuor Magiftros. Recipe arlenici fubli 
mati,quartam vnam.piftetur cufucco folatri:3C dc- 
ficceturadfolemaut ad ignem bis vcltcr: 5C vitimo 
formentur trochifci. 
Vndedma forma funt ruptoria Albucafis , qux 
fiunt de calce viua, 6C fapone: 6C aliqui addunt ad al- 
terandum colorem, dc fuligine nigra:8C incorporan 
tureum faliua. 
Duodecima formafunt cauteriaa&ualia Albuca. 
quae confortando membrum, exm pnnr omnem ma 
litiam: 8C fedatur arfura in primis duobus diebus cu 
albumine oui:5c oleo rofato agitatis ei miiiis:dC poft 
procuratur cafusel cum butyrolauato:<SC cum 
modica farina mifto. Et prohibetur fluxus humoru 
vngendo circumquaque cum unguento de bolo ar^ 
• menico,5c terra figillata,et oleo rofato SC 
vnguentopopuIeon,autcum vnguentoalbo» , 
DeauxiUjs ulcerum cum fijlula. Cap. 
AVxilia ulceru compolitorum 
quatuor formarum* g 
Prima cft potio ad fiftulam probatam. 
nie,parces tres,plantagiuis,partes duas,folioruifl 
ue,partem vnam. decoquantur cuvino albo:# 
tur quolibet mancplcnum vitreum. 
Secunda forma eft emplaftrum de agrimonia* 
cipe agrimoniam , dC piftetur cum fale:& luccus 
primatur intus infiftula:SC fubftantia 
Tertia forma eftlichiniu infufumin aqua forti? f 
in aliquo de trochifcis didis diftempcracis cu 
dente vel capitello vel vino» Aqua fortis iecU*1 
alchimiftas fic fit.RTalis am moniaci, auripigmenrl 
bci,et ci trini, viridis i:*|/ 
SC ponantur in alembico de vitro bene lutato.*# 
ftillcntur lento igne: & prima aqua abrjdacuH; f[/ 
eunda quado alembicus efficietur rubeus,in vaR (i 
treo cuftodiatur:& bene cooperiatur. Eft enim t3 jj 
q> ferrum liquefacit, SC perforat. <5c ideo 1 
gut ta mortificat fiftulam, SC liquefacit omnes V<R 
cas SC cxcrefcendas. 
(Quartaforma funtruptoria inciforia, SC cauf' 
adualiaAlbucaffs: 8C qp tradentur, 
vlceribus fraudulentis* 
De ulceribus compcfitis cum cancro. Cap. 
AVxiliauulncrum compolitorum cum ca*1 
funt fex formarum, Jt 
Prima formafunt potiones ad cancrum:etfiifl 
herbis capillaribus: pr^cipuedicitur q> cecerachf’ 
tus 3C portatus valet. Ite dicit Magifter ArnoR 
de Cenrinodia,q? fmeraldi et fapphiri funrboni» 
Secunda forma fu ntlauamcnta prccipuc cu zcC.0 
Tertia forma eft linimentum fadumin modO, 
de plumbo cum oleo rofaro:quod ducatur tan 
ad radium folis quoufque fit nigrum:mirabilit# 
mendatura Galeno,8c ab Auicenna. ,(y 
Quarta forma cft nutriciua de lithargyro:quO 
tum ducatur in mortario deplumbo:quoulqiR ,■ 0 
piat colorem plumbi.eftres prcciofa omnibus 
ficionibus cancrofis in quacunque parte c°T 
iint:praedpueinano,& eft Galeni in fecundo dc 
tradatuum. $ 
Quinta forma eft unguentum 
dilaudatur a Theodorico, 3C atotafedafua:qu,j?l(/ 
rat cancrum SC canchrenas, 3C eryfipelas,& 
ftionc.quod Recipit olei rofati, cerae alba’, ana ai 
rrcs.fucci granorum rubeorum, 
tuor,ccruflae lotae, vncias duas.plumbi vfti # 
pompholygos vel turiae,ana vnciam 
vnguento cu oleo 8C ccra.Tcliqua i 
Iccnfu ab igne mifceantur:#! fiat unguentum» 
Sexta formafunt ruptoria 8C mortificanti 
fup erius: 3C cau tcria adualia Alb ucafis. 
Dc uulncribus cr ulccribuscompojitiscum 
tufione. Capt IX» 
A Vxiliavulnerum compolitorum cumc 
lionc.# funt.rj.formarum. ? if 
Pnma cft.Refracnanuum de oleo myrtiU01 lU 
l ofarum cum albuminibus otiorum. <. S - . 
le Relblutiuum dc vino, & mdle, & la. 
feP1,c^cumftupat,s. 
• rv U emplaftrum,deccra,& cymino. 
thn^,arr.a fl°i*ibus chamomillae,meliloti,abfin 
cymini. 
We!^nta em de maluis, abftnthio, et fur- 
anetho. 
em facftum de farina hordei, foc- 
fuhriiigC1,^em*nisfim , florum chamomillae, furfuris 
rh Vnc>ana Vnc‘ vnam.arfenjdfubtiliter pulueriza- 
cala * na,u.decoquantur cum vino decodionis 
n1 in fine modicum de oleo cha- 
fiat emplaftrum. 
*ies c^tlm^0rma efl embrochado lamcrrpquse om- 
CapituIltU^10neS riat> & refoluit.Recipeolei,vnc.ij. 
m c,eParfi5 Vnc.i.cymini, rutae, abfinthij.arte- 
O j*Paricrari£,ana at emplaftrum. 
&0mUaUa rma eA emplaftrum magiftri Petri de 
commune ad omnes conquaflationcs.Rc- 
?fae Uai tam Vliam.ammoniaci, quartam me- 
vnan 1CIS naualls 9uart:am mediam.maftiches,vnc. 
Hi an jr0c,,vnc.mediam.farin3e fccnugrsecficymi- 
qUa la ac*fluas^ucc‘ parietariae, aceti optimi, ana 
Vnarru Infundatur ammoniacum infueds 
fiaten c™:,nrnanc ponatur fuper ignem: & lique- 
as m r€n9ulsadconftimprionefucc6rum. pulue 
No axcntur Cl,m oleoIaurino:& fiatemplaftru. 
fl°tar,n ♦ ° commune in anti- 
Propnum incontufione offium. 
SlIatu C1*cr°d, picis, colophoniae, cerae, ana vnc. 
fl>Uris0r 
Hi se j r»1 o?5 ana vnciam unam.dilfoluantur gii 
ftrum in Pr°ut decet alia mifcendo, fiatcmpla 
Dedm3p,an,a§dalconfe- 
tarri Sc •.°,rrnaefl: Apoftoliconcommuneanrido 
,ithartryr1U a^^lter redificat olfa conquafiata.Recipe 
ar*a dra nc«fex.ammoniaci, lapidiscalaminaris, 
t lC* Vl*t^Uns*ma^iches5ana drac.vnam tere- 
rj Sabani, bdcllrj,myrrhac,a'ris vfti,lepidos 
coc0fi ,flHarnb ariftolochia?3praiffi, opopanacis,far- 
iUn ana vnc.duas.dilfoluris gummis cum aceto, 
S-Clim^larSyro codo cum oleo dC altis in 
Vj emplaftrum. 
0^trfieC,ma^°rma C^t chirurgicum, dC 
0?’ c<a!|nml,ne omnibus quaflaturis. Recipe co- 
*r 10ram vnam*P’cls naualis libram media, 
fliefies l-3 craP1nl5a,1?m0n,acboPopanacis, thuris,ma 
diatn 5tereb,nrhinae, ana me- 
bullj‘ gummis cum aceto 
ftru* ** bquefadis, addatur reliqua, dc fiat empla- 
ProCr5 rna^axando cum oleo laurino.eft enim bonu 
I^alaJfe cum c0 PU^U1S rubetis et nux cypref 
vulneribus zr ulceribus compojitis cumapo= 
Itedutezr dolore, Cap. X. 
Vulncrum compofitorum cum apofte 
1 0re5fl,nt quatuor formarum. 
vitc|i0 ouj ° eum r°fiat;um, aut oleum papaucris cu 
a rma eft emplaftrum de granato dulci 
‘clu°flefl:*decipe granatum dulce:&de- 
,r "lvino pondeo vfq? 
T^f^fuperiocum/ 
°rma eft de pane bullito.‘et multodes addi- 
GVIDON1S 
. turfme aliquoties dc oleo, aliquoties modicum de 
meile, mifceantur, Sc fiat emplaftrum: dC eft Galeni: 
dC aliquoties addatur de fucco cbulorum:& aliquo- 
fies de fucco aprj :vt laudant quatuor Magiftri Saler- 
nitani: dc eft de meis. 
Quarta forma eft emplaftrum dc maluis: 8C lau- 
datur a Theodorico : Sc eft dc meis. Recipe foliorum 
maluarum.M.tres.coquanturfortiter:deinde teran- 
tur:Sd poftea cum modica dccodionc reducantur fu 
perigncm.addendo aliquantulum de furfure fubtili: 
dC fiat emplaftrum. 
Veauxilijs uulnerum compofitorum cum 
ueneno, Gtp. X I, 
AVxilia vulnerum compofttoru cum ueneno, 
funt duarum formarum. 
Prima forma eft vnguentum nigrum: 8C eftDy- 
ni.Recipe ftpi arietini, picis, opopanacis, terebinthi- 
nae,ana libram media.fundendo mifceantur:& prorj 
datur in aceto.addit Galenus in dcfccretisad Timo- 
theum: dC in libro catageni. 
Secunda forma eft emplaftrum dccepc: Clauda- 
tur a Guilelmo de Saliceto. Recipe cepe, vnum nu- 
mero,radicum allrj fylueftris quartam media,cicho- 
reoe, vnciam vnam,falis, vnc.mcdiam,mellis, vnc. 
fj.coquendo radicem cum vino piftando 
r io,fiat emplaftrum. 
JDe uulncnbus z? ulceribus compofitiscum 
dolore ticruorum. Cap. x i I. 
AVxilia vulnerum compofitorum cu pundu- 
raCdolore,acncruorumlaefione.C funtfe- 
ptem formarum. 
Prima eft fomen tatio cum olco,et terebinthina mi 
ftis,C calefadis* 
Secunda forma eft vnguentum deeuphorbio: 8C 
eft Galeni laudatum pcrBrunumC Theodoricum: 
8C eft de meis. Recipe cerae, refinc, picis,ana quartam 
inediam, euphorbij, vnc. vnam. terebinthinae, olei 
communis,ana vnc. mediam.fiat vnguentum. 
Tertia forma eft mudificaduu neruorum: dC pro- 
pter hoc laudatur in Icftone nuchae:dC eft Magiftri Pe 
tri dcBonanto. Red.mellisrofan colati, 
refinae, terebinthinae, ana quartam mediam.farinae 
hordei, vnc. mediam, thuris, maftiches, farcocollae, 
mumiae, myrrhae,ana drac.mediam,olei maftiches, 
vnc. vnam.fiat emplaftrum. 
Quartaforma eftcmplaftrum dc vermibusincar 
nans dC confolidans membra neruofa; 8C eft Lanfran 
d de Mediolano.Red, Vtriufq? confolidae, cynaglof- 
.fte,pilofelIe,vrriufq? plantaginis,ana.M.i. vermiu ter 
reftriumlib.J.terantur omnia.4dc ponantur inlib.i.et 
media olei communis perfeptem dies.deinde bullia 
tur modicum , dC colentur, dC exprimantur. dC tunc 
addantur fepiarietini mundi libri,picis naualis.lib.?. 
picisgraece, quartum vnu.ammoniaci,galbani,opo 
panacis,terebinthine,ana vnc.i.thuris,maftichcs,an. 
vnc.pdiftblutis gummis cum aceto, SC colatis caete- 
ra mifceantur,&l fiat emplaftrum. 
Quintaforma eft vnguentum dulce remollitiuu, 
refoluriuum, dC mitigatiuum dolorum neruorum. 
Red. butyri fine fale libri.olei violati lib.5.axungi3e 
ga}lin£,anads,& 
iium,ana vnc.i.cerxquantum fuffidt.fiat vnguetu. CHIRVRGI A PARVA 
Sexta forma eft vnguentum marciaton magnu.*et 
non ponerem hoc nili quia eft mirabilis 
nis.*&: calefacit,8C rcfoiniudC confortat ncruos 8C 
fturas: defit lib.rj.oleilib.virj.rorifi- 
marini, foliorum 
fauine, balfamite,thymi, epithymi,ocimi,lilifagi ctc, 
vade adNicolaihetibiinuenies. Vnguetu Agrippa, 
relaxat, 8C dctumcfdt.c|uereinantidotario Nicolai. 
Septima forma, eft vnguetum de ranis: SC eft Gal. 
ctcltinlibro.catagcni perutile omnibus doloribus et 
fractionibus corporis, Ipafmo, confimi 
libus.R.oleiradic.cucumcris agrcilislib.rj.olei maio 
rane, SC olfiuni 
cerui, analib.j.ranarum numero, vi.languinis 
ditium, trium numero,balfami, 
nas,5e languinem tclludinis cum oleis,coletur.et ruc 
teliqua mifceatffr:5c fiat vnguentu.*et dlparedofum. 
Bcauxilijs uulncrum er ulcerum cum carne 
fuperflua. Cap. XIII. 
AVxilia vulnerum compofitorum cum carne 
fuperflua,runt odio formarum. 
Prima forma eil.incidutur minutim llupc canabis 
|ise,5e fuperponuntur. 
Secuda forma eft pul.hermodaifrylog’applicatus, 
T er da forma eft alumen. 
Quarta forma eft cuperola. 
Quinta eft puluis trochir.afphodelorum* 
Sexta ellDyni.Rcci.calcis viue,6e pafteturcu mei 
Ic,& comburaturin cazo!a,6e fiat vnguentum. 
Septima ell vnguentum iEgypdacif, de 
tum viride. 
Odaua trochifci calidicon,afphodclorum:de 
Chifti dear lc n i c o, de ruptoriainciforfa,etcauteriacul 
tclariafecundum q? occurrit cafus. 
Dc auxilijsfrafturarnm c?' difiocationu. Cap. XIIII. 
AVxilia vulnerum compofitorum cum 
bra,idefr defracturis 8C dislocationibus, fimt, 
V. for marum. 
v Prima ell emplaftru gludnariuu: quod Re.farinae 
Volatilis palfatae partem vr.am,puluis rubei,partem 
mediam. pallentur cum albuminibus ouorii, de fiat 
cmplaftrii. Aut emplaftrum Brum, quod eft pro-- 
batumin fecunda rem utadonc. quod Recipit aloes, 
myrrhce,boliarmenici, thuris,acaciae, nuciscyprelfi, 
dragaganthi ,laudani, farinx volatilis, ana.pulueri" 
zcntur:8e cum albuminibus ouorumincorporando 
Hat emplaftrum. 
Secuda forma eft utilis in tertia remutadoe,applica 
tib lluparuminfufirum in vino dccodlionis, roiaru, 
abfinthij,cordcum albarum quercus,de falis. 
Tcrda ell emplaftrum Lanfrancfquod vna cu fe-' 
quentibuus copetitin fine: quia cofortat.quod 
dpit olei rofati, 
-curcumf,anadrachma vnam.fiant magdaleoncs. 
Qiiartaforma cftapoftolicon , chirurgicum , SC 
oxy croceum. 
QuintaformaellfparadrapuRogcrij: quodRecb 
pit thuris,mallichcs,picis, farinae volatilis, boli arme 
nid,ana drac. ij.fepi arietini, cere, ana lib. 5. liquefiant 
fepum, de cera, de vldmo pulueres ponantur:de pan 
nus infundatur de applicetur. 
Qutdam digreffio. 
QVia tamen aliquoties poil rdlauradoncm f 
folidanonem remanet in membris durif 
Idcirco ponetur hic modus mollifican^1 c 
dem. Etprimo fitq? balneetur membrum curn<Jfrt 
codione pedum aut capitum animalium: aut cti \ 
dccodionc mediani corticis radicis vlmi, corocis j 
dicis maluauifd,ana.M. vnum.florum cham °m 
meliloti, foenugred,fcminis lini,ana quartam medi ' 
balneetur per fpadum vnius Horae:deinde tkicccW ’ 
8C yrigatur membrum cum bona dialthea, de A^r f 
pa, de oleo laurino» Dialthea mellificande dulcor 
Ipfum inuenies in antidotario Nicolai» Aut 
ifto probato»Reci»oleilaurini,olci maftichcs,olci 
fcellini,ana quartam vnam.axungiae canis 
taxbnis, de gatri,;anaris,gallinae veteris, ana qL,arf2 r 
mediam,axungiae afini,vcl mulilib.j.aliptac 
galliae mulcatae, bdcllij/arcocollae, afpalthi, fty 
calamirc, ana vnc.j.caftorci, drac. ij. mufei. dv*c& 
rsequantu fufficit»fiatVhgudhtumg de defupcrp®^ 
turlariifuccida,autdiachylotigumacum,autrad|, 
maluauifci code de piftate cum farina focnugr^ie 
minis lini,defaeds olei co munis»Et fi cficc 
ritics,pr£cipueiniunduris, utile cflet poli: baln- 
pharc cum fumo infufionis aceti fuper lapidemtrt 
rem. Etaudiui q? aquafanguinis fepties 
mirabilis 3C balneu mulli: de iauatio cu fanguinc cy 
Incipit lecunda pars: & eft formnIat'llII1| 
auxiliorum propriorum SC 
nium vulneru fecundum diuerfitatem*11 
brorum a capite vfique ad pedes : &C 
exfto capitula, 
BcauxiUjs capitis. Cap. h 
• y» _ (jC 
VInera capitis habent auxilia qui^ 
liSWM - for,T>arum‘ i 
i Prima eft potio 
SThcodpdd,6e fodo.ru n? 
cinn amo miy n c. i» naberis, v 
gal a ngee, granoru m p ar adi fi, car da m o mi, p i p cr‘| 
gi 3e nigri, Se gariophyiJorum,ana drac.i.fiat pu‘ 
iX. cummdlc lib.ij.6C vi ni potos.irj.fiat 
adminiilrecur quolibet die gobclletus vnuscU 
2»ifiiuspulueris.Re.pimpinelle,betonicc, fanatf1^ 
vakriana?,radicisgcntian^ana.pilor€lI^,a.na.qua J* 
de omnibus.fiatpuluis5(SC detur cum ligno cruc Jjp 
cendo carmina Dauid.Dcxtera domini 
cutem,dextera domini exaltauit me. No m 
viuam, de narrabo opera domini.caftigans c2 
ufi me: de morti non tradidit me.Et fi eum rc£I,1|llV 
houiim:fi vomit, malum. Sub illa forma rep0^!' 
£ur multae aliaepotiones, praecipue 
in£ra,ad vulnerainrnnrecaappropriata. , (p$' 
Secunda forma ell mundificatiuum cerebth , f0f, 
niculoru eius,Re.mellis rofati colati, vnc.rp0 
vnc.i.mifceatur: de cum ceteris pannis imp°n‘ c[c0 
Tertiaformacil puluis capitalisincarnanu^^i' 
forranuus:de eft Magiftri Dyni,ct cum laudat 
cus:R.radicis^reos,a^ftoloch^£,thur^s,myrr^, 
/anguinis draconis,farine orobfana.fiat 
Quarta forma ell emolallru dc cs G V I D O N r s 
s,incarnat,confortat, offa eleuat,mundificat, . 
to ariat*R‘ccr?3refin£,ana lib.j.terebin.lib.i.fucdbc 
lu lc?5fucci plantaginis,fucci aprj, ana lib.i.coquan- 
c iera & refina cu fuccis vfcp ad confumptionc fuc 
I( riI:^e,ndcp°natur terebin,& incorporetur,Si co 
ilT* _ fiat emplaftrum, 
ffl 'jnta^°rrnaeftemplaftrucapitale MagiftriAn- 
C aflua attrahit fani e. Si eleuatoffa,ctincar 
iie de Bonato dicebat,q? proba 
caPlIt canis vulneratu vfq; ad cerebru cura- 
j, * QhfR.cercbin.par.fi.cerae parte.5, 
cie c!latacligncfuper acetum: &di mittatur perdie: 
v liquefiat: et proficiatur fuperfuccuiftaru 
Cn arum betonic$ partes duas,berben£ partem.i. et 
diis fuccis, &Ia<fte mulieris,diu malaxa: SC fiat 
eft quam primum* 
fu CXca forma cft ,ppria ad eleuandu offa fi no poft 
ant'T eRuari p &fuit Magiftri Petri.R.oIei 
tj| clUar.parte.i.ariftolo.par. tertiam vniusdaftis thi 
flriali modicum, fiat vnguentum:& eft probatu. 
bigrcjjio ad aliquas pafjTioncs capitis pro tinea. 
COnfequenterpro tinea gratia collationis pone 
K cur vnaforma.R.lithargyri, fulphuris viui,cal 
lJae,attramenri,vitrebIi,auripigmentiJfuIigin]s, 
Iri<Jisaeris, ellebori albi S>C nigri, alu.gallarum, ana 
5.argenti viui, Vnc.i.cer^,picis,olei nucum,ana 
fumiterrae, fcabiofae,boragi 
cera,pice,Si oleo cfr fuccis uf- 
eadc6fumptionc:reliqua incorporctur.‘et fiat vn 
diligenter. Ite pro alopecia ad fadendurc- 
ci pilos: & accepi de cartulario magiftri Petri de 
°aanto.R.fucd calcidaru,vnc.i.puluerisfanguifu- 
Yaduftaru, viridis adufte, viridis ana 
talpaecobuftae.puluerisfolearum co- 
‘Carii.fetarum porci aduftarum, ana vnc.i.mellis 
I aritQfufPjC1'taclJ'nc0rporandu in forma Vnguenti. 
u,1gatur locus fingulis nodibus,6C mane quolibet 
etUr cu vino calido albo,et meile,eft ciiim aobatu, 
y^e‘tuxilijs morborum faeiei. Cap. II. 
primo pro gutta rofacca cft laudatu vnguen- 
cu citrinu totius, qd" Re.boracis, drac.ij.capho- 
albi,vnc. 5.aminfti delicis,ync.i.bcl 
i alio bclliculi marini.dragagathi albi,amyli, 
jj.yftallj.anraIis,etdetalis,olibani albi,nitri,anadrac. 
r‘^armorsalbi,drac.ii.gerf^ferpetarif,vnc,i,ceruf. 
tljC°*s3 capri J 
1 pomo citrino fiat unguetu, 
ponitur gumeraadalbificandu Si lauan 
feciem: cft ciceris,fabaru,hor- 
vnam.feminis raphani, partem mediam.fiat 
U0ais:diftemperetur cum lacfte, SC liniatur faciesde 
e.‘manecumaquafurfurislauetur. 
ponitur aq ptiofa cftgallicana,qii£ R.tar 
nCllc,'nati lib.i.maftiches,vnc.i.piftentur ciralbu. 
ponatur inalembico: Si fiat aq. eft ptiofa, 
e<tnxilijsouorum. Cap, III. 
I pro oculis ponuntur auxilia, 
Primo ponitur aqua magiftri Petri de Hifpa 
nia,quf clarificat, & confortat vifum.R.fcenicuIi, ru 
tae, chelidoniae, berben£,euphragiae, clarctae, rofaru* 
autaqua cius,ana coquaffentur, ct teperetur p die na 
turalein vino albo.delde ponat in alebico.&fiataq. 
Secundo ponitur collyrium albu.pro dolore ocu 
Iorum, 8C eft Galeni.Re.ceruffae lotae, drac.iirj.farco- 
colIae,drac.ifj.amyli,drac.fj.dragagathi, drac.i.opfi, 
drac.f.puluerizentur omnia valde fubtiliter,8C cutn 
aquapluuiali molliaturfuper tegulam, SC fiatfiefpar 
ui: 8c diftemperenrur culafte mulieris, autaque ro- 
fate,& diftemperenturbene,etadminiftrentur. 
Tertib ponitur collyrium de tutia:5d eft Motifpef 
fulaniin fine Ophthalmiae, refoluens 8C deficcanshu- 
miditates extraneas oculorum.Re.tutiae praeparatae, 
lapidis calaminaris,ana vnc. j.gariophyllorum nu- 
mero.xv.faui cum meile, vnc.5.pulucrizanda pul- 
uerizenturfubtiliffime, 8>C ponantur omniain dua- 
bus 
drac,i,colenturfubtiIiter,& fiat collyrium. 
Quarto ponitur puluis magiftri ArnOldi, deficcas 
lachrymas, SC reftificans ruborem: & fuit pro Papa 
vnc.f.antimonrj, drac.5. 
margaritaru, drac.fj.floru coralii rubei, drac.i.&.f,, 
fericicrudfppriede folliculo vermis minutim icifi, 
drac,5.fiatpul.fubdliffi'mus:& feruet in pyxide $rea, 
Quinto ponitur puluis Beneuenuti, SC cft meus„p 
oibus maculis. R.zuchari candi, prepara- 
taejdrac.j.puluerizentur 8C cum aquarofata piften- 
tur: 8C in pelui fpargantur:&inucrfctur peluisfuper 
fumii ligni aloes SC thuris:etexicccntur,& puluerize 
tur fubnliter.& fiat puluis:etfeructur in pyxide $rea> 
8C ponatur in oculis cum ftilo argenteo» 
Deauxilijs aurium. Cap, IUI, 
A Naribus quando aducnit fluxus (anguinis na- 
rium, dictafunt auxilia in ulceribus.fpecialitcr 
pro polypo commendatur a magiftro Petro deBo- 
nanto tenta de radice acori tempcratainoleo deiuni 
pero, in quorefoluta fitfcammonea. 
Deauxilijs narium. Cap» V. 
DOloraurium fedaturimponedo lac mulieris* 
vt dicitGal.aut oleum rofatum cum modico 
aprpaut collyrium album. 
Vlceramundificantur,Iauado cum meile rofato: 
SC imponendo collyrium facftum cum croco ferri* 
autfquama eiufdem cum meile. Autfecundu ma- 
giftrum Petrum.R.cardi,nitri, ana vnc.5.caricarum 
mundatarum, vnc,5.decoquantur infuccorutae,&: 
coletur:&vna guttainaure diftillctur.faniem enim 
educit,SC carnem fuperfluam deftruit,& fanat, 
Deauxilijs dentium. Cap. VI. ; 
IN dentibus dolor fedatur fecundum Heben, tene 
do in ore acetum decoftionis pyrethri. 
Nigredo in dentibus autem lauatur: vt fuit proba 
tum in Aluetori comite.R.falisammoniaci/alisgem 
quar.i. alu mi nis,quar. 5. p-ulu crizecur,ct pona 
tur inalembico:& fiat aqua. Calefactiones, <S£ can- 
chraenaegingiuarum corriguntur cuaqua caprifolrj, 
aut plantaginisaluminata: velcumifto lauamento: 
8C eftDyni.Red.rofarum,vnc.i.lcntium,fumac,ana 
quara.balauftiarum quar.j.coquaffenturretbullian- 
tur in aqua Si accto,colentur. Si fiat vnguentum. CJH I R V R G I A P AR>V A 
duxilijs coUi. Cdp. VII.' 
ET licet vulnera colli habeant auxilia cornuata 
aIqs,nlhlIominus habet alias dlfpofitlones quae 
gratia dodrlne manlfefte tangentur hic. 
B otium colli habet tres formas auxiliorum. Prlr 
ma eft puluis Dynj.qul Re. fcroftularle,unc.r).(;lnf ii 
bcrls,urjc.j.bryonle? 
uaru,falls gemar,olfis fepfs/p.oglf cobuft£,ana drac. 
tj.garloph.piperis, drac.i. fiat puluis. 
vtatur mane 8C fero cum aqua alumlnofa. Secun- 
da forma eft gargarlfma cum aqua ardenti in qua fit 
modicum de alumine. T ertla forma eft cmplaftra- 
re locum cum dlachylon Ireato: vel cum empjaftro 
deftercore caprino: aut de uno apoftematum phle- 
gmaticorum dido In apoftematibus. 
Dc duxilijshumerorum. Cdp, VIII. 
PRo dolore humeroru et fpatularu habeatur vn 
guentu mlftu de maridaton,& agrlppa. Pro 
gibbofitatelaudat Aule.'emplaftrum 
qr.l.bdelq,ana qr.j.caftoreijVnc. 
f.coquantur cum vino 8C oleo vfqueadcofumptlO' 
iie vini,& dcolco cumcerafiat vnguentum. Chi 
fagra manuum curatur vt apoftemata phlegmatica. 
Specialem ea emplaftrum MontllpelTuIanl dc cauli- 
bus rubeis codis cumllxiula cinerum claucllatoru, 
6C parum aceti,8C modicum falis plftatis. 
Vcduxilijspeftoris, Cdp. IX. 
QVorum primum eftpotio refolucns 8c con- 
fumens Omnem materiam cxlftcntc Interius, 
8C eam per fudorem expellens, &fult magl- 
ftrl Aymerid,& vocatur fudatorlum.Re. equi 
ne terreftris.M.i.radlcu quar. 1.radicis dra- 
quar.5.coquantur cum vino dC meile,8C cole 
tur,& gobelletur:admlnlftretureunti dormltum,3C 
fudablt. Secundum eft alia potio co munis adom/ 
nia vulneraIntrlnfcca, 8C fuitGal.R.centaurc£,coftf, 
nepltf 
tu canabis,fummitatum caullum,tanacetl, rubee,,p- 
prieras auruualet,anacoquanturlnulno SC meile,8C 
admmiftretur.Gobdletus,ut fuprafacit exire fanie 
per vulnus,& prouocat vrlnam ft retinetur.Sl vero 
cuomltur,non eft fpes curatiorils, vt dicit vulgus. 
D c duxilijsuentris. Cdp. X. 
PRo tortionibus vctrls,laudatur lana fucddaln- 
fufionls vini decodionis cymini. Secundo 
pro offenfionibus 8C cafibus,laudatur potio commu J 
nis,eteftAulcen.& armenlcl, 
terrsefigillatae,ana vnc.l.fiat puluis. admlnlftretur 
drac.l.cum plantaginis. T ertio laudan 
tur potiones pedoris pro refoluendo materiam Inte 
rlus congregatam. Quarto ab extra poliunt fieri 
cmplaftta In contufionibus formata. 
De hydropi fi, 
Inhydroplfi eft optimum prouocare vrlnam, 8C 
/uxta dodrlnaGal. magiftcr Aymerlcus 
gryllos aut cantharidas m'gras,<&: ablatis capltibuS p 
alis comburebat In furno,et faciebat pulueri^deq1^ 
fero admlnlftrabat vnum granum cir vlno,& &cl( 
bat tatu mingere q> deliberabatur multi ab 
In dolore renum 8C Vldladmlnlftrare Y 
quartum tlxlulae cinerum truncorum fabarum,, 
ciebat mirabilia In prouocando vrlnam 8C aren° 
£>c auxilijs ucrcndorum* Cdp. ■ 
IN primis dolor vlrg£ fcdatur cum mlcapanbpAj 
ftata cum vitellis ouorum, SC oleo papauerls* 
cera vlrg£ lauatur cum aqua aluminis,8c empl^3- 
tur cum vnguento populcon,vnguentum p°Pu L 
Infrigidat, quaere Id in antldotarlo Nicolai. V, 
gatur cum vnguento a!bo,autoIeo cu 
ouoru. Etpuluis plubl,et cerufl£,etaloes cftpn' 
Inflatio tefticulorum corrigitur cu emplaftf0 
maluls,ct farina fabarum 8c cymino bulilds cu^1? 
Ruptura habet tria auxllla.prlmum eft eledu 
qcP Re.conferu£,confolid£ maioris llb, 5. confert V 
farum quar.puluerls dragaganthlfrigidi, vnc.fpu 
uerls dlacymlrtl, vnc.?. radicis femini5 
fturtp,boli armenlcl,lapidisfangulnarfj,ana 
panis Ilb.l. fiat eleduarlum cuaquachalybeata. 
eunda formaeft emplaftrum depelle arietina,&Ci 
communltatls.qulRe.plcls nauaIls,colophonl#,31- 
unc.lfj.Ilthargyrl,ammonlacl, opopanads,galfi3 l 
bdellrj,maftlches, lerapinl, tereblnthl.fumac, rao1, 
maioris SC mlnorls,ana vnc.l. vlfcl qfC!, i 
mati tls, thuris gypfrj,myrrhc,aloes, mumlc,^ 
menlcljfangulnls draconis, arlfiolochl^uennlm11 
reftrlum, ana vnc.5.1angulnls humani, vnc.rj.c0l1q( 
dantur cum pelle arietina coda cum aqua plu,l!V 
vfq? ad dlflblutlonem. Tertla forma eft BriH3’ J 
ni ea. Re. nucis cyprefli,acad^,gallarum,balaufii3rJ 
an. drac. v. dragagahl, m yrrhx, larcocoIl3e,thuH5Q 
mi arabi,ci,ana drac.lij. fangui nis draconis, ho\i*r'l, 
nlcl, mumlae, aloes, alumi.an.drac.il.fiat puluis 
tlliflimusiet pallentur cum aceto,et fiat emplafirl1 
eft enim expertum & probatum. 
In hsemprrholdibus eft optimum fedaredolnf 
cum fuffumlgio decodiols tapfi,chamomilI?,ef 
Illoti. Et Intraponere licinia mtlrtdacum 
fado de butyro dudo In mortario plCtbl vfqUe3 y 
gredlncm. AutfidoIorlnfcftat,llnlmctum Alc w’ 
dri probatum per me.qcf Re.crod,m 
crj, ana partem vnam.oprj partes duas, teratur 
fidantur cum oleo rofato, mudlaglne pfilfif,#-V t,r 
Io oui,8c fiat linimentum. Et ab extra commen^3 - 
a Rafilftud emplaftrum. 
anaquar.i.coquantur quoufquc d^^^oluantlIrN 
lorum ouOrum ellxatorum, quar.5.farinae 
d,femlnls Ilnl,radlds vn c.l. croci, m/j/ 
iloes, ana drac.l.&.butyrl q<f fuffidt.fiat emp^3 c DE E A L N E | S V O R R E C T AN I S 
~ - - - 
acluaekalne! dc PorrcAa, edita g 
j^e§|Llrn mi'Iitem,ac legum doAorem,& 
bl^rurnartium,etmedidnedoA°rem, 
Turam de Caftello B onome ducm. 
firni c pttristzrfilijzr fpiritujjancti Amen.Quasin* 
curat aqua cr baLneu dcVorrefla* Cap. I. 
D infirmitatesomnes&fingulascuran 
das quibus homines ffpiflime affligun" 
tur ’ acflia Porre Aa mirabiliter valet 
V\ proficit, fi debito modo fumatur, SC 
erUer ' ~ diaeta ordinata poftipfius affumptione 
cfirat r5Pr°ut experientiaipfius aquae manifefte de-* 
aaSuarecipit,veraxtcftimonii!adeft. Tol 
piAa aqua recepta debilitate cerebri. Oculo" 
ClCAui fubuenir. Auditum aurium mirabiliter 
liberPerat*FQ2r°rem narium remouet.Doletcs caput 
t*iftat* Rheuma, catarrhum SC humidirate in lingua 
O** aut palato confumit. Humoresin lingua 
expellit. Raucitate vocis 
lioriePCtdu9 anc^urn grauem SC difficilem afpira- 
111 "abentesliberat manifefte. Appetitum perdi 
*ht eci,perat. Spuentes languinem reAificardf 
t0,TiacFo bene digerenti iuuamentum falubre 
Vmncs in corpore exiftentes necat 8C interfi 
pnaS animalfa vertenofa cafu per os intrantia 
lortg° temporenurrira occidit. 
JP^enem oppilatum liberat. Colorem vigoro 
Educit, croceum tollendo. corru 
1't,^Uac’ humiditatem , 
’Pf0l. e,Uscauiamrcmouet. Renum lapfitudinemac 
dolorem curat, 8C re Aificat. Arenulas in vc 
expdlit. Mingere non valentibus fi" 
8C poda-- 
°n anr*quatas tollit Bc cxpellinantiquaiisiuiTa" 
P^^af* T remori neruoru SC paralytico af/ 
kiijtpaillentu. Scabiemirradicata 8C antiquata CX" 
%c. ubic6.Sanic in corpore difperfam confumit et; 
F^,Cli[ntantiqhomines de PorreAa experti, q? 
confirmatafcu antiquatam liberat: ; 
s Udiori aquadic 
aiTumatur ci! prouida diaeta. 
rrn3tam autchydropifim prefata aqua per lon 
) pu fu m p ta fanat, ‘SC interficit.Equos etiam 
Vm iberat,fiper duos menfes ipfius aquae potatio 
V k u ,er*bus grauidis q appetitu perdut, proficit: 
Hfrtui nocumentum affert: fed iuuat&; firmat: 
ab omnibus rcputatur.Extcnuatos 6C 
S s impinguat. Febrem tertianam feu quartana 
Clquam efficaciter fanat. 
aqua er halneude Vorrefla ejlpojitu. Ca. II. 
de PorreAa recipit ortum de duobus mo 
<it tl°ns!aftrofis 8C lapideispofitis i comitatu Bo 
ab ipfa ciuitate per milliaria.xxxiirj.Inter 
*°rentiae, 8C Piftorrj, verfus meridic:in medio 
montiu quidamriuulus fatisamplus pro" 
Vtro<$ monte di Aa aqua manat per duo ca" 
aSu?duAus. Profata aqua in duobus balneis 
J°co pofitis recluditur, 8C continuo per ipfa 
, * ficuatisin monte finiftro verfus partem 
°rftntalc & in finiftro latere vnusexriuiscO" 
loris eft dari: piTcicuIi quafi rubei in ca manet: eius ftr 
por pari! fulfurcus 3C falitus exiftft:tcpcrate calida SC 
quafi vifcofa. Sumpta nullos dolores in ventre facie 
aut tortiones noxias,modici! aqua lon 
ge delata in vafis ligneis: folet aliquando in di Ais in< 
firmitatibus iuuamen afferre:fed tame raro: quia tan* 
t£ virtutis no eft quantae in loco originis aflumpta:et 
faciliterpdit faporefuii originale:citocjj corrupitur* 
Quo ordine aqua CT balncudeVorreflacft uteda. Crf. III. 
ASfumenda efi:aqua de PorreAa vt efficaciter- 
profir, 8>C valeat ordine ifto. Nam citra medii! 
menfem Marj 8C in menfibus lunij 8C iulrj 8C per totu 
mefem Augufti fi calor moderatus 8C temperatus,<3£ 
vniforme tempus exiftat. Menfc tamen Augufti falu 
brius confert fumpra. Eft autem ad locum praedi Ait 
de PorrcAa accedendum.Cum igitur ad locum 
diAum aduencrit,'fubitoaquamperpotum non fu-" 
mat:fed falrem per diem vnum in loco pau 
fam faciat:quia nouum aerem intrat:& utpcrfonafa 
rigata ex i tih er e fortificetur. Demi! balnei! praediAit 
&C lapidei! intret ante potationem aquae, 8C mo 
ra faciat in eo per hora, vel vfquequo fummitates di" 
gitori! manuum increfpentur. Dcindeexeat,etbenc 
fricatus paufet.Hora vero prandrj etccenceadieleui 
ter comedat: die vero fequenti de mane 
accedat ad ipfius aqu$ profluentis aquedu Au. Er mei 
piat bibere aqua pdi Aa vfq? ad duos vel tres vrceos: 
&ftatimpoftipfum potit parum SC moderatu faciat 
exercitium. Succcffiuc alios duos vrceos aqu£ predi" 
A$ bibat: & poft ipfum potum etiam ambuIet.Et tO" 
tiesaquam per potit aflumatpaularim SC non impe" 
tuofe: fed quodamodoad deleAatione, quoad vfc£ 
ipfa aqua corpus egrediatur fuperiusrperos,autper 
virga,aut per partem pofteriorem. Et tanti! de 
ta aqua bibat, q? ipfam emittat per alii! ex locis nomi: 
natis claram, 8C aperta: prout 8C ficutaquaipfam ab > 
fumpta per os recepit &aflumpfi'r, cuius > 
aqu£em claritate ciivafe vitreo infpicerepoteft. 
Aqua igitur claraemiffapoftfpatium aliquantuli! SC ? 
paufam factam inrretbalneum: 8C ibidem moram fa 
ciat:vtfuperiuseftcxpreflum.Ipfum enim balneum 
non debilitat:fcd humores in roto corpore diiperfos 
maturat, & difponitadexitum.Fugiatbalneamtinis 
et uafis ligneis artificialiter per mulieres calefacra.Na 
aqua profata modici! alteratafuam no prebet virtus 
tem.Moracopeteter facta in balneo prgdicto,ipfum: 
egrediatur,SC paufet,in lecto vel in panis iacendo,ut 
virtus fatigata aliqualiter recreetur. Deinde accedat 
ad aquaeductum prodictum 8>C aquam prf dicta. Per 
potum iterum affumat donec emittat clara 8C lucida, 
prout 8C ficu t clara eft afllimpta de aqueductu. Non 
cnimimpetuofe <SC in magna quantitate ac violenta 
ipfaaqua eftaflumcnda, prout quafi omnesaflumert 
tes minus perite 3C inaduertenter faciunt: nam ipfa fi> 
ne ordine prftniffb cumimpetuaflumpra nonitalc" 
nat nec curat.‘quia nimis uno impetu afllimpta in cor 
pore nullam moram,nec humores perfecte maturat, 
vel difponit. 
De hora cr modo comestionis tempore ajfumptionis 
aqua de Verre fla. Qap. 1111. 
A Qua afllimpta 8C balneo per ordinem ante di"- 
ctum,aliqualiter paufet in lecto vel in pannis; 
nullo exifteret* D E B A L N H I S PX> R-r p CTAMlS’ 
Demum comedatprandium cibumIcue, Vtpufto 
paruulos vfq?ad vltimam decodione codos SC eli 
xaros.Mafticetbolum, nec rapiendo cibum aflumai 
quia ipfa aqua acutam famen adducit.Etin didopr 
dio, 8C inalrjsprandrjs medium pullum tantumod< 
comedat, 8C non vitra. Etin brodio pullorum pan 
balneet, vtftomachus,faciliori modo digefiionen 
faciat & compleat. Vinum fincimmiftione alicuiu 
aquae moderate aflumat vice qualibet, qua pota 
comedendo,non vitra medium cyathum viniaflu 
mat. Nam melius eft vices in potando iterare quarr 
multum vna viccbiberc. Poftprandium,vtdidurr 
cft,nullo modo dormiat.fedinfolatrjs ftet cum focrj; 
loquendo. Non tamen fe fatiget corporaliter labori 
do:nullo modo die potationis aqu£ coenet:fed fi ho- 
ra ccen$ ftomachus digeftionem fecerit,8c nimium fa 
melicus exifteret,duos uitellos otiorum recentium al 
buminc reiedobibat, &affumatcum modicapo- 
tatione vini & non lymphati.Et fi oua abhorreat,fa- 
ciat vipam in vino,& ipiam comedat.Demum ledC 
intret,& dormiat,& nodepaufer. Die verofequent 
aquam praefatam no bibat:fed tota die quiefeat pro- 
pter nimiam agitationem humorum die praecedenti 
fadam.Ipfa uero die paulationis ante horam tertiarii 
SC prandium afllimptu,et etiam in vefperis digeftio- 
ne completa intretea diebis balneum antedidum: 
6C in eo ftet per horam, 8C vfquequo fummitates di- 
gitorum manuum increfpenrur: vteft premilfum.Ei 
ea diepaulationispradcat:& edam cccnet,pullos eli- 
xatos tantum comedendo 8>C temperate: vt luperius 
eft exprelfum. Nec aquam prefarameo die per os af- 
fumat vel bibat: fed balneo eo die vtatur bis: vt di- 
dumeft.Namipfum balneum humores in corpore 
cxiftctcsdifponitadexitum , 8c maturosreddic. Die 
vero fequenti de mane in ortu folis ad aquedudum, 
accedat fuperius nominatum.Et aquam per os biben 
do fumat,donec eam clarificet. Et comedat iuxta or- 
dinem pr£nominatum in die prima potationis. Et fic 
tribus diebus didam aquarn bibat &allumat:& in- 
terpolarim tamen, vt vna dic bibat didam aquam,et 
altera quicfcathtaq? intervnam diem potationis& 
alteram die quietis interponat. Eft fi infirmitas illius 
qui ad aquam praedidam 8C balnea accefterit, nimis 
fuiftet longa et antiqua: tuc pluribus diebus eflet pro- 
fata aqua alfumenda, videlicet diebus fex:interpola- 
tim famen 8C non fucccffiuc,diem unam quietisinter 
ponendo inter vnam diem potationis 8C. aliam, vna 
dic quiefeendo, 8>C alia die aquae potatione vtendo: 
die tamen quietis bis in die balneando vtatur, & alia j 
' dic faciat prout fuperius eft cxprcfTum* 
tieabfcruatione & dicet a facienda pofl 
aqu£ de Vorrefta. Cap*. V. 
DEbef qui aquam de Porrecta alTumpfitdu111,* 
balneo recedit,5C repatriat,die quolibet 
taremodicum:autpedcsambulare.Necexind^u 
recedit in itinerando fe fatigare .* fed plane & 
te incedat. & prandium faciathora 
ferat:quia ftomachus debilitatur nimiam moran 
ciendo,in aflumedo cibum,comedatbenc 
do in prandio & coma.*vt eftpremiftum in pr0*Kt 
rubrica. Vinum quod in eius comcftioneafiurnih 
album 8C non dulce, ftomacho bibentis confcrrv! 
nullo modo aquam cum eo mifteat.Et fi vinume 1 
fumofum aut potes, buccella panis in cyatho te"ei’ 
q vaporis vim reprimat. Elapfis odo diebus vt3t <, 
vinoconfueto. Abftineatadormitionediurna,13 
vfqueadododies. Jn meridiefi famem patitur3111’> 
tim, duos tatum uirellosouorum recentium al^u'a 
nereiedo, vel vipambenebalneatam 8C molle111 
medat.Prandioa(Tumpto morafaciatantequa 
fcat, vtcibus ad fundum ftomachidefcendat.Hc 
itinerat,nuIlo modo faciat dormitionem.Coeum11 
ciet leuem, comedendo & bibedo vteft 
Cibo pullorum elixatorum vtatur:aliquado 
elapfis quindecim diebus vti poteft carnibus ca*tr t 
tisbene elixatis.Brodiopullorum vtaturin 
nem in pradio & coena mellificet, vtftomaclH»s;a 
liori modo digerar. Omni die parum excrdtr) frf13 ’ 
dc cum deledatione;Manus law.et cum vino 
mifccndo aquam. Abftineatab omnibus cibarn^^ 
a pr£nominatis,vtpullis,et carnibus caftratinis^, 
codis & elixatis, 8C nonfridis, 8C allatis, Summc 
ueat a frudibus quibufeunque: nec non ab acet°’f 
acutis, vtallfjs,& cepis,cafeo etpafta,cauhbus/^(v 
bis,& leguminibus,vuis,& 
tum fugiat tanquam rem peftiferam 8c mortem ,nJ 
libilitcrinferetem:faltem ab ipfo abifirteat vfq 
menfem,fiperfona fit robufta, 8C fortis j 
nis:fi dcbilis,Iogiori tempore abftineat. Dictapr• 
tata vtatur faltem per dies.xx.aut.xxx. CzlidrfL, 
nis maneat. Moderate tamen a frigore SC vento 
genter fe cuftodiat. cr 
annis elapfis a prima aflumptioneeftreiterand3,t”j£/ 
potata, vt reiterata, vitam fine3*1 
:atc longam & falubrem.Illius gratia ir>tel 
lat qui benedictus eft per oxafecula feculoru A1111 
FINIS» PROL O G V S " 
v I ' H V R G I A M A G N A 
Bruni Longoburgeiifo 
O D * 
BO G A S TI me ia eft diu Andrca 
Virtccntine ucnerabilis amice mi,q> 
tibi breui SC aperto fermone in me- 
dicamine chirurgiae librum deferi- 
berem colIcAu & excerptum ex di 
Ais gloriodfllmi Gal. Auic. Alrnan 
foris, AIbu.& Halyamec no ctalio- 
Pcritorum veterum. Et ego quidem licetper 
U fl.ent|am negociorum tibi longanimitate hucufqj 
JMmtcrim: tamen uolutatcdcut no uit ferutator om 
? e<;rctorurn 5 tuum defraudandi dedderium n5 
A Wimmo illud in re complere auideperoptauf. 
nunc munifice dexterae faluatoris fuifra j 
to ,rnm,nci,tciuxtapofre meum tii£ petitioni opta- 
totaliter acquiefco. Sufcipiatigitur tu$ di 
conis fynceritas munufculum:pro cuius comple/ 
*5nr° cooperanre domino laborem aflumere non 
,taui:cum mihi tuis fatisfacere precibus non dtdu- 
Primo fciendum eftq>traAatusiftius libri diuidi- 
f‘n duas parces. In quarum prima capitula colloca 
fc‘^e quibus primae parti vigintiattribui.Etdmiliter 
viginti: vt per certum ipforum numerum 
queritur in eo facilius pofluinueniri. Eft autem 
erdiber iscompodtus fccudum menfuram quam 
yJ. fecundum deferiptiones qu£ inue- 
ntur in libris veterum: quorum rememoratio ia 
4celdt. Sed antequam ad traAatum proprium fiat 
fu '■en^us*vt eius accelfus facilius habeatur, quaedam ( 
t,pPraen°tanda, fcilicet quid fit chirurgia: vnde di- 
debeant effe operatores eius:que fit 
rumintcntio:nccnon principalitcrin quotfpecics 
Eft ergo chirurgia,utcomuniter dicitur, 
operatio in corpore animalisad fanitatem 
boj?ens: vel vt apertius declaretur. Chirurgia eft 
. inftrumentum medicinae. Inftrumenta 
mediantibus mor 
ijjrrUni caufis valet medicus fumma diligcntiafubue 
Etilla funt ficut diaeta, potio, 5C chirurgia. 
taeftprimuminftrumentum: 8C eft melius regi- 
O deue teftaturGal.in commento regiminis acu- 
14111 dicens:q? d poffumus hominecurare per dic/ 
Concuremus eum cum aliqua potione. 8C idem 
aphorifmis,fi poteris hominem 
Per ,3etam profperam,inuenies q> regime exi 
COnrra caufam: 8C facit digeftionem. Secun- 
eft potio: 8C de hoc etiam dicitGal.q, 
eapolfumus remonere infirmitatem,no accc- 
chirurgiam. Eft ergo tertium inftrumen 
wdicutdiAum eft,chirurgia:cuiusbeneficioremo 
r pcriftaduo regiminanon poteftremo- 
‘ Cicitur autem chirurgia a cheir grece quod eft 
Us et ergein qdVftagere, inde chirurgia,ideft qd 
Uafis operatio: eo q? eius perfeAio etintegritas in 
ne fiueoperatione manuum exiftit. Oportet 
°Peratorcs chirurgie:utdicitHaIyab.incom- 
Pr,nio)locafi'equentare in quibus aflueti fune 
Ji^eri chiturgorum,&I eorum operationes diuaedi- 
!nfP,cere>nec dnt temerarq nec audaces: fed 
auiffim,- atque cautilfimiin op erado: maxime 
in locis timorods,vtin cerebro! non dnt vinolenti: 
deaurem bibant vinum,vt fenfui non do minetur* 
quia omnia quaefuntneceflariaadartem, no poliunt 
in libris comprehendi ad plcnumddeo fint uniuerfa- 
liter ingeniofi valde:etenim naturale comendatur in 
genium in medico& maximcaDamaiccno:vbi di- 
cit ingenium naturale medici adiuuatartem SC natu* 
ram regentem: contrario vero contrarium. Sint 
etiam viri litterati: aut ab eo qui nouitlitteras ad mi- 
nus artem addifeat. vix enim aliquem abfque litteris 
hancartem comprehendereputo:fed temporeproe- 
fenti nedum idioe.Mmmo qcf indecentius 6c horribi- 
liusiudicatur,vilesfcernin£ 8C praefumptuofoeartem 
hanc ufurpauerunrretabutuntur ea:qii£ licctcurent, 
v t refert Almafor: nec artem necingenium habenti» 
Etrefert q? illi qui hanc artem exercent, pro maiori 
parte flintidiot£,ruftici,& ftolidi:& propter caufam 
fuaeftoliditatisaegritudines peffimaein hominibusge 
nerantur:quibus fortalTe aegri interficiuntur,cum no 
fapienter necfub certa ratio ne,fed cafualiter operen- 
tur: 8C caufas&T nomina infirmitatum quas aderunt 
fefanare, penitus non agnofeunt. Intentio chirur- 
gorum eft operari circa tria,fcilicet circa coniunAio- 
nem folutorum,& feparationem coniunAorum pre 
ter naturam, 8C extirparionem fuperflui. Suntau- 
tem chirurgiefpedcs duae vniuerfaliter ficuttcfcatus 
eft Johannitiusrcum didt.chirurgia duplex ed:aut in 
carneautin oftc:& hic fecundum contraricratem mc 
brorum fubieAoruirUnamaliafitin membris molli- 
bus vtincarnc, ncruis, in venis, 8C fimilibus.Alia fit 
inmembrisduris,vtin oflibus, 8C fimilibus. Quaefi- 
cuc differunt in contrarietatequalitatum,fcilicetduri 
tic mollitie:dcetiam in omni operatiocchirurgiae. 
Sed quae fitin membris mollibus,fubdiuiditur tripli- 
citer: aut fit in carne tantum: 8C illafcarificario aut in- 
cido velfuirio autincendo nuncupatur.aut fitin uc- 
nis non pulfatilibus.& dicitur phlebotomia: uclin 
pulfatilibus,& dicitur fcAio:aut fitin ncruis fecunda 
latum,8C incido nominatur:autfecundumlongum, 
8C didturfdlTura,uclpunAuraIicetin diaphragmate 
vel panniculo dicatur ruptura: quae vero fitin mem 
bris duris,duplex eft:quonia aut fitin ofiibus ruptis, 
8C dicitur confolidatio fraAorum: aut fit in offibus 
dislocatis a fuo proprio fchemate,& appellatur con-r 
iunAio didunAorum:dc quibus omnibus traAandu 
cft:praeterqua defcarificatione 8C phkbotomia:quae 
licet chirurgiae fpecieshabcantur;tamen de eis pluri-, 
mi docueruntauAorcs:acipforum operationem no 
luerunt medicfpropter indecentiam exerccre:fed il- 
las barberiorum in manibus reliquerunt* 
Incipiunt capitula lipriprimi. 
. < primum de diuidone 8C generalibus 
cau0s folutionis continuitatis. 
x De communi difpodrione folutionis continuita- 
tis fecunda diuerdtatem membrorum. 
3 De fum ma et aggregatione curationis vulnerum 
&vlcerum. 
4 DercduAioneinteftinorum 8Czirbi,<S«C de vulne 
re qd1 accidit itcftino:nec no de regimine omnivt 
alioru vulncrii ad interiora corporis penetratius 
5 Dcfummacurationis vulneru ncruorumin vfi. 
6 Deiudicrjs mortis vel periculis inquibus comu- 
nicanc vulnera quorundam membrorum. - 37 Dcuulneribusquaeffuntexcontufione. 
■5 Quare vulnera morantur ad curadum:& decau 
telis curationis ipforum. 
9 De diffinitione donatura medicinarum facientiu 
nafei pus 8C ipfam colleftionem, 8C compofi-* 
tioneipfarum. 
I o De diffinitione dC natura mcdicinaru facientium 
nafei carnem in uulneribus Sc vlccribus,ct in* 
carnatiuarum 8C confolidantium: nec non de 
confideratione eorum quae attendenda funt 
circa naturalem complexionem membri vul-- 
nerati 8C totius corporis atque vulneris 8C 
jccris,& de modo adminiftrationis ctcollefiio 
nis 8C compofitionisipfarum. 
t t De coi difpofitione curandis vulneru 8C ulceru. 
f t De fluxu fanguinis ex vulnere. 
» De abftraftione telijfagittsc,& haficllarum. 
14 vniucrfalicuratione vlcerum. 
15 De fumma 8>C vniuerfiili curatione fiftularum, 
16 De fumma 8>C vniucrfali curatione cancri. 
17 Defracfiuracranci. 
18 De vniuerfali curationeoffium,&extenfione8C 
reAificationc. 
«9 De particulari curatione fraduracoffium contiV 
nens rubricas feptem. 
» De frafiuraoffium mandibularum. 
x De frafiura furculae pcAoris. 
5 Defratfiuracofiarum. **? 
4 Defrafiuraadiutorrj. 
5 Defra<fiurabrachrj. 
6 De fraAura coxarum. 
•7 De fra<fiura cruris. 
zo De dislocatione iunefiurarum continens rubnV 
cas decem. 
f De dislocationem vniuerfali. 
x Dedi locatione mandibularum. 
5 Dcdislocationehumeri. ♦*« 
4 De dislocatione cubitu 
5 De manus* 
6 De dislocatione digitorum manus. 
7 De dislocatione fpondylium 
8 De dislocatione anchae* 
9 De dislocatione genu* 
1 o De dislocatione calcanei. 
Dc diuifione cr generalibus caujis folutionis con* 
tinuitatis. Cap. I. 
POfiquapofuimusamicefufficienter procemiif, 
cdfequctcr etia cum auxilio Dei accedamus ad 
propofirum principale,fcilicetad tradandu capitula 
per ordine exequedo. Dico ergo q? folutio 
continuitatis que efi comunis dupliciter di*- 
uiditur:quoniam aut cfi fimplex aut compofita.Sim 
plex autfolutio continuitatis, cftillain quano eftdc 
perditio in ea currit vnicum genus paf- 
fionis:6C fic vnicahabetintentioncm curationis,fcilf 
cetiunfiionepartium folutionis. Solutio vero co>* 
tinuitatis compolita,eft illa in qua cfi deperditio 
tunc curruntin ea duo genera paffionis:5C 
fic duas haberintentiones curationisin fe.Quaru una 
efi iuneftio partium folutaru:et fecunda efi 
tiofubftanrfidepcrdit£. Sunt enim generales 
folutionis continuitatis duc:quaru una cfiintrinfeca: 
extrinfeca. Intrmfeca vero duplex accidit feifi 
0 H IRVRGI & 'H\ A GNJE 
■ c.ct ex humore & v entofitatc. Humor nanc£ & 
tiratc nimia aliquando foluitcotinuitatem,& 
do ex qualitate fua extra curfum riaruralcm 
rata.ver.gra.fi caliditasfitplufqj oportet, mOfU g 
impetuof^ebullitionis rumpit:autficcitas quead 
do & rarefaciendo cute fdndit:autfrigiditas cdjri. 
gendo: authumiditas putrefaciendo &corrO<fi 
Ventofiras vero m ultitudine diftendit, 8>C mOt11 
fcindir, Caufa aut extrinfeca dupliciter accidit* 
niam aut ex cafii vel exercitatione nimia vel 
ne magni ponderis 8>C fimilibus. 
<fiura:aut accidit ex aliqua re extrinfeca corpus 
diatefoIuente,vtferrum vel Iapis 8C fi milia. 
Be communi difputatione folutionis continuitatis f 
dumdiuerptatanmembrorum, Cap, !*• 
VT dicit Gal.& Auic.folutio corinuitatis fa* 
ne,poffibilecft vt redeat ficut fu , 
yiam prime intentionisruerumfolutiocotinuit30^ 
olfc no fanatur per uiam intentionis primfrimOP , 
fibilceftutfanetur pervia intentionisfecund#* 
maqrintetio cfiuera confolidatio, qucinoflefi^ 
poteft propter duritiem partis cius.Secunda inf 
efi: Iigatio,qu$ fit porofarcoide mediante: fedi*J 
pueroru 8C infantium quandocpfperatur vt f°IU 
cotinuiratisrcdeat, ficut fuit prius propter duas c^ 
fas:quarum una cfi: ex remanentia uirtutis (pertri*0 
et alia efi ex offis mollitie. De neruis ucro & art < 
& uenis,ficutrecitat Aui.dixerunt quidamedid5 
q> non fanantur perulam intcntionisprimc: 
uiam intentionis fecunde, ficut ofia.Et dixerunt 4 ( 
daalq,q? hoc non prouenit nififolu in 
edam tefiatur Gal.cum dicit multi medid 
impoffibilcelTearterioefubfi:antiaconfolidari:& 
titudo probationis eoru erat confiderario 8C 
mentum. Confideradouero quoniam una dua* 
tunicarum artcriaru eftcartilaginofa, extremitas 
ro ofiium 8C cartilago non recipit & 
perimentum autem,quianon uilaeft incarnatio* 
autem Gal.contradixiteis,& dixitq? quandoqu£ * 
teriae incarnantur cum experimento & 
rimenro uero: quoniam iam dixit fe multas ari (y 
confolidatas uidiffe: ficutilla quae cftfub bafil^3 
caput arteric temporis 8>C 
niam os efi: extremitasin duritie, 8C non recipri1*^ 
nationcrn,idcftfecundumprimamintentionenV[3/ 
parum in infantibus: 8C caro efi: extremitas infiu v, 
te, 8c incarnatur:feduenae, arteriae,& nerui 
dfi inter duritiem,SC molliticmjquarcoportcc11 p 
rum difpofirio fit mediainteroffa8C carne: erf°0s 
nus recipiunt incarnationem quam caro: 8C f* 3r 
quam ofTaincarnantur:quando eorum fefii° c ~ 0 
ua 8c corpus patientis cfthumidum fiClcnc:#/’1 
carnatur ab eo quod diuerfificatur ab ifto,idefi 
do fedio cfi: magna 8>C corpus patiens ficcuiu ♦ 0 
efi modus difpurationis theoricus cum expcrl 
fiducia dC rationis. 
£>c fumma cr aggregatione curationis uulncn0 
ulcerum. cap, 11 
VVInerum quaedam funt parua:quaedanrif/ 
quedam magna. Item quaedam huntin*1 F pc 
fide membri: &T qu£dainmediocritate:etquS 
netrantia ad profundum: dCauandoque fu,nC^ BRVNI 
L I B ER I* 
?,mfnilrf0nc carnis: quandoque minime. Ft 
“ ,ler,t>use 
nTment°’cufus acu,tas in latum tendit:ficu't 
15 fimiIia.Etfuntquoru<pfunditaseft occul- 
fi,P°tequando fiunt cum inftrumento, cuius acui 
ficucUe| ~UnAa,ri rotur,dum tendit & ftricftum:& eft 
jw Ll fimilia. Rurfus aliquando figura uulrtc 
rotun<^a‘ aliquando cftplana&rcdto&ali- 
1rl'fr^^ia^)ens^atcra‘ rexeis eft vulnus rotun- 
•“Icilius & tardius ad fanandum propter ma- 
aliq c°Prehenfionem ipfius in mebro. Praeterea 
l^aran^°Ca^lmtVu^ncra^uPcr l°c“carn°fium can 
cadunt fuper neruofum uelofluofum: 
'luer^cantur fecundum illud q? fiunt: 8C 
dUs u °cilm fuper quem cadunt,fic variatur mo- 
HUs kUraci^ Ipfomm; Res aurem in quibus vul- 
hpjj^. et“er,: vtdicit Albu.mult^funt,ficutiaftus 
bn ls‘aut incifio enfis vel cultelli:aut perculfio cum 
,Us5aautIigno veliagirta:& fimilibus. Eft.n.vul 
ii]a UC1° corinuitaris ex recenti tempore faita:quo 
Pitc Vu'llus P°ftquam antiquatum eft, dC nonred- 
VU| °n Ic^at,onem:Imo fuperemittit pus:tunc non 
n JS dicirur,fed v!cus,ideocp vicus plaga putrida 
tijr 5l,Patur:plaga uero fecundu vfum coitcrfumi- 
•is Etfciasamice q?in curadone uulnc- 
dua1C^5 ’c^antcqnam ipfi medicinam carnis creati- 
kfJ* eu Ӥ*^at:inam adhibeas, funt tria principali- 
ttenc*cnc* vuInus fit fimplex.i. valde paruft 
U° notl cutandum,et fanguis ab eo non fic cur 
Etprimu eorum eft vtrerinearurcurfus fan- 
tefrn,s> prohibeatur apoftema calidum. Verum 
lit|^Ilat,0fianguinfsa vulnere corpus penetranti nifi 
Perfluum ab hoc iam alias de hoc re 
dlcj Oradofier. Secundvreftutadminiftrentur me 
»i?r.?» Slu? faciat nafei pus:&! hoc eft fpecialiter in uul 
>11 v |,S;,clu1t aeris iadifpofitio mutauerit: pracrcrqua 
ulnereneruorum, propter caufarn qua?narrabi- 
s°Co^u°9 in vulneri- 
Vpj5ffuntexcontufione, q> cft:quiahuiufmodi 
i\Cc*]£ra firnt doloroia apoftemofa, quoru apoftema 
i :^dfianiemdeucnire:eriamdeiftageneratio 
VtoU ricrum eft capitulum ordinatum. Terducft 
i»\y fanies exiccetur. Hac ratioefanguis eft 
~ herlbus refraenandus: vt ne \ moderata quanti- 
tl'UcnsPatIcnsfiy’ncoPlzet* Et fortalTc fluxusfan- 
Vqj ls,u quantitate temperata: vt dicit Auic.confert 
dCfVr,bus,&: prohibet apoftema, 8C horripilatione 
rfrr>. Inquitde melioribuscum quibusinten 
S!n vulncribus eft ut prohibeamus eorum apo 
Vffi 9t,° no accfdic apoftema, cftpolfibilc 
>1$ cltcurario uulneris: verum cu illic eft apoftema, 
°lidatur omnino, nifi prius fedetur apoftema. 
medicinaru facientium nafei pus, 
*0faJ!°Uenft vt fiat, ceflantc haemorrhagia 
a Oco apoAemate calido fecuro qtenus fiat, 
un ° P dolor mitigetur, calor natura- 
*nCre c^fi°rtetur fibi tribues nutrimetu donec 
tyisi Ia <3u? *n eo eft, modo debito digeratur. Vul 
|Ui vero malum: 8C iuxtail- 
qlJ.JPp*cruda mala,Iapla bona:quoniam vulnera 
lIs non generatur lanies, nonfuntafpafmofc 
18 uero *n 9ulbus generatur fanies,non time 
atu 0cintclligendum eft, quando lanies in eisge- 
r adi utorio mcdicm$ dC op cradone naeurf* 
i Sanies nanc£ in qua non eft operata natura, eft mala! 
dicit enim Gal.in commento prognofticorum cp eri 
plex eft operatio a calore:quoniam aut eft tanta ope 
rans calor naturalis: dC tunc eft conueriio humoris itt 
nutn'mcntum:autpardm a naturali,& pardm ab ac- 
cidentali: Si tunccftgcrierado fanieiiaut tantum ab 
afeidentalitdC tunc eft generatio putredinis. Poflv 
3uam vero vulnus fuffidenter faniem acquifiiiit me 
icinis facientibus nafeipus omnino fublads,cupan 
no vel carpia etadminiftradone medicinam exiccan 
tium:iam competenter conuenit vtficceturrutinde 
valeatconfolidari.nam dum ibielfetabundandafa- 
niei,vuInusconfolidari nonpoflet:utficutdicicGal* 
Sanies eft nitrola&corroffua: eft res magis eoa-' 
traria confolidadoni. Quapropter ftolidorum fe- 
(flachirurgorum, autuulgi redargutione abhuiufi* 
modi documento mouearis minime: qui uclutrado-- 
ne carenres,fuas pultes mollificaduasomnibus uulnc 
ribusindifferenrcr,acinceflanter miniftrant. Scire 
uolens quare hoc facmt,iam eorum plures requiftui> 
multoties:qui mihi talitcrrelpondcrunc:q7 nulla mc 
dicinam quam pultem uulneribus utiliorem inueni- 
mus:quom'am ipla digerit:dolorem mitigat, SC con- 
fortat: atque mundificat,confolidatq?.‘& quae ex eis 
funt concaua replet carne:nullum cis inferens 
mentum: quod patet manifefte falfumelTc. excepto 
q? uulnera digerit: & dolorem mitigat:quodutilcf<> 
re dico ft in illis uulneribus quibus conucnit miniftrc 
tur:&fecundum modumcuius rememoratioiaprae 
ceflit,adhibeatur. Nam fapienrum promptitudo uul 
ncra fanari uolendum uel confolidari: circa aliud no 
uerfatur nift ut exiccentur:& hoc faciunt cum medi- 
cina exiccadua 8C non puris generadua. fi defi 
derant carnem in uulneribus generari: tunc faciunt 
ut exiccado mundificcnt:quoniam,utdidt 
ro bona 8C opdmain uulneribus generari no poteftr 
nifi fuperfluidones mundificenrur, fanies uidelicct, 
atque fudor.quae quidem fuperfluitates: utipfe GaL 
teftatur, ex tertiae digeftionis nafcuncur. Patet 
ergo lucide periris dC expreffe: q> intendo exiccatio- 
nis 8C mundificarionis ulcerum:quibus mediantibus 
eorum perficitur reftaurado: nec dum fit per oleum 
8C axungiam &aliaputrefadcda:de quibus ipfifuas' 
pultes componunt, uerum edam in eis faciunt putre 
dinem augmentari. Et nota etiam q? bis in hyemc 
8C ter in curari SC mutari debet: quiafi- 
cutdicitAuer.4.metau.Putrefa<ftioeftmaiorin efta 
te quam in hyeme.hocautem obferuandum eft cum 
uulnus fuerit penetrans adinteriora corporis:aut cir’ 
fuericincerebro: aut neruis uel iuxtaeos.Mut inlocis* 
propinquis iunduris.nam cum fuentin locis alrjs:ur 
pote carnofisrrunc femcl in hyemc e t bis in $ftate. » 
C' i paruum fuerit:ut nec caro nec cutis arn* 
■ 1 putata fit,fo!a ligatura curari poteft:q i? 
bi adinuicem partes coniungar:& eiufdem continua 
donem contineat. Et cauedum eft ne pilus, aut ole», 
aut unguetu, uel aliud interlabiauulneriscadac.haec 
.n.ut fiat aggregatio partili no pmittut:5d fic cogluti 
natio retardatur. modus efle coucnit i uul 
nere ol talis cp femp a loco infimo Idpiar,5d tedar ad- 
parte fuperiore.alia quoqj fafeia ab code loco Icipics 
ad parte tedatinferiore,fuploeu uero laefum fortius 
conftringatur.*et quanto magis ab infirmo loco clon 
gatur: tanto oiagisrelaxeturJSx hac nacg ligatura fan* C H I R V R G I JE HAGN JE 
guis ad Io cu m in fir mu m tranfm i tti no n p o teft. unde 
apoflemario enitatur, fi vero tantum vna fafeia habe 
tur,& no plures.-necefle eft vt fiat inuolutio ab vtro- 
que capite vfquead medietatem fafci£:& pofitispul 
ui Ilis m ed i u m i p fiu s fafeie fu per 1 ocu m i n fir mu m lo- 
cetur:& licvnu caput tendatfuperius, 8C aliudinfe- 
rius:cuius relaxatio cu ftriAura ficut fuperius fiat.SC 
hic dicitur ligatura cum duobus capitibus. Etfcias: 
caligatura fit in uulnere ,ppter tres vrilitates. Quaru 
vna efi vt partes vulneris iam coniunffas conferuet, 
(anguinis materiam prohibendo: ne ad locum tranf- 
mifius apoftema faciat SC dolore.Secunda eft vt mc- 
dicamen SC puluillos vfcp ad tempus mutationis con 
tineat SC cuftodiat. Tertia vero eft vt ex vehementia 
coftridionis ipfius ad profunditatem vulneris 8C ex 
relaxationem orificio virus ad exteriora currat.hoc 
tamen non fit nifi in vulneribus profundisJet vicerim 
busin quibus rimetur ne virus in inferiori parteag- 
gregetur. Siautem vulnus fit medium inter parui! 
6C magnum,in cius regimine fola ligatura no fufficit: 
fed cum mcdicaminibusfibi conucnientibus:ficutin 
carnatiuis curam impendas. Si vero vulnus adeo 
magnum fuerit q? ligatura non polfit partes eiusad- 
inuicem aggrcgarcftunc necelTe eft futuram admini- 
ftrari.Quoniam, vt dicit Gal.in tech. [n curarioe vul 
neris carnis quatuor canones requiruntur. Quo- 
rum vnus eft aggregatio partium difiunffarum. Se- 
cundus eft,ut talis aggregatio conferuetur per futura 
vcl ligaturam. Tcrtius ut cuftodiatur ne aliquid inter 
labia vulneris cadat. Quartus eft, vt conferuetur me 
brifubftantiafecundumfanitatem fua,fcilicet,utco- 
feruetureius complexio naturalis cum mcdidnis& 
Cibis. De coferuadone quidem naturalis coplexionis 
membri cum medicinisiam fiet rememoratio fecun- 
dum complemetum in capitulo fuo. Partibus igitur 
fecundufiguram debitam collocatis cutis fuperficies 
fuatur cumacufubtiliquadraraietcum filodeferico: 
aut loco illius, fi inueniri non poteft, cu filo lineo fub 
tiliffimo finenodofitate. Etquilibetpuncftus ad men 
furam vnius vnciae.i.latitudo vnius digiti:8C fpeda/ 
liter minoris ab altero feparatus perfe necftetur. Ex- 
tremitas vero vulneris relinquatur apta, vtftuellffi 
opus fuerit,polfint intromitti,& fanies expurgari:«S£ 
puluillis ex vtraq; parte vulneris locatis, vt labia co- 
iungantur ,atq; medicamine incarnatiuo fuppofito 
conuenienterligetur.Etcauendum eftnehumidum 
medicamenapponas.appofido dilfo- 
lutionem vulneris operatur. Sic autem vfc£ ad diem 
Oftauu futura permaneat: deinde diflbluatur : quod 
eft, quia in iftorum dierum fpatio polfibileeft vt par 
tes vulneris incarnentur.Sutura enim debet fierifpe- 
cialiter cum uulnus tenditincorporisIadtudine:quo 
niam,vtinquit Auic.Cum vulnus caditinlongitudi 
nem, liga metum fufficit: 8C aggregat ipfum decenter. 
Et eft notandum q? quato membrum nobiliusctde- 
Iicarius eft, amplius cius partes difiuntftae debent no- 
bilius 8C dclicatiusaggregari: acfuturadecend tene- 
ri: 8C illud eft ficut in partibus faciei 8c fimilibus eu 
Suturaautem no multum fit fortis: nec multum de* 
bilis:fed mediocris.nam,utinquit Gal.Siadeo ftritfta 
fuerit, vt generet dolore:faciet calida apoftemata 5C 
tumores. SC fi multum fuerit debi!is,non bene partes 
vulneris coniunguntur. Etin omnibus locis du vul- 
nus eft recens &fanguinolentuna & ab aere minime 
E alteratum,fiat futura. Si uero a principio no 
tunc licet ex hoc doloris fiataddidofuperinfirn 
SC vulnus paruum cum inftrumentoaliquorenou 
tur,donec fanguisprouocetur, vt partes conium* 
melius co mi fccat. deinde futura fiat,acmcdicaifl,l3'j 
incarnatiui curam accelera. Et oportet vtfcfcs* * 
ce, q> conglutinatio vulneris renouati elongatur 3 
cilitate conglutinationis vulneris recetis 
lend.Ceterum fi’renouationiuulnerispatiens nd° 
dit:tunc cura ipfum cum reliqua curatione 
donec fanetur* Si vero in uulnere aliqua fuerit P 
funditas feu concauitas:tunc eius curationis 
non eftfecundu modum cuius praeceffitremern 
tio: quodeft: quia interiorememorationismecin , 
quod praecellit non eftexecutatnififolum de 
ribus que fiunt cum lata 8>C longa 
• quibus no eft deperditiofubftandae neq: aliom0< 
concauitatis:inregiminequorumfufficit medie* 
incarnariuum * Sc aggregatio partium difgr 
& earum coferuatio cum ligamine vel 
hibitio materiei ad locum :8C rerum extrinfecaru1 
ter labia vulneris cadentium t a tc£ 
ruralis coferuatio cum medicinis conuenientibn3; 
cutiam totum uerificatum eft. Medicamen enirt11 
carnatiuum uulnericoncauo non conuenit eXf0, . 
exiccando prohibet materiam.unde carnis nati111 
expetatur: fed conuenitei medicamen faciens na . 
carnem donec partes feparatae integre 
neq5 enim,ut partes difgrcgatae eius adinuicem *J??u 
genrur : ficutin alfjs diximus uulneribusiquonia * 
co quaedam remanet concauitas,in qua, ficut Ga*' t 
ftatur:neceffario fanies coadunatur.quare 
t aperiarur iterum,timendo ne membrum putrei* 
nem incurrat. fi profunditas uulneris ta!itgr 
beatur, fcilicet, ut eiusuirusad exteriora nonff1 ’ 
immo in inferiori parte cius aggregetur:tuncapcct. 
ligatura uchementior apud uulneris 0 
Sc apudosIeuiorfiat,utuirusnon impediatur^1!-, 
Membrumenim taliter figuretur, ut uulnus fit’ 
rius, ita q? ab ipfo uirus effluere polfit. T cftatur 
Auic.q? Gal.iam fanauitmagnum uulnusicuinsP , 
funditas eratapudgenu&ipfius orificium inc° f(j 
folum cu aptationcfigur^:quodcft:quiaapran,i: 
fundum fuperius, & orificium inferius cum 
ne cruris, quarefanatum eftabfcp perforatione 
tius,&: incifionealiqua:fed mebrain quibus efl 
tio figurae poflibilis, funt ficutadiutorium, brzc 
manus,coxa,crus,pcs,uirga,& nates. fi 
f gurae in uulnere non efi: tibi poflibilis:tunc 
manfor, oportebit ut in die fecundo, &in cluatIj; 
confideretur.dC fi cius profunditas inceperit 11,1 
nec uirus nec putredo multa contineatur ibi, cU!foe{t 
non mutetur. Si uero contrarium accidat, necel ct' 
ut uulneris concauitasintegre ab fcindatur ♦nv*'fLa* 
uus aut uena illud tibi prohibear, q? fi illud j 
te ab hoc.‘etiatuncin magisdcpreffoIoco,idefi3f fa 
uulneris profunditatem decentem perforatione’ 
cias,ut uirus ex ea competentius i*} Jtl/ 
libetparte uulneris ftuellus intromittatur: 
dum op caro creucrit,ipfe minuatur: fed y 
magis decline ad confolidandum tardius reh'r,c 
tur: quod etiam obferuandum cft in omni uU n( 
re ubiduae afpiciuntur apertiones. Et iam di** y 
v*lenu?,& Auicenna, & aljifapientes uctef^' BRV NI 
L I B. t 
*is 1,10 perforantur vulnera,non cftredum vtin j 
rox,rnctlJr aqua.Sd fialiquacaufarum patien- 
U,s. c_°egeritbalneari, tuncrcgatur vulnus cum pan 
o!eo,autin cera liquida, vt aqua balnei 
duUCat * vulnus. Et Teias q vulnus con- 
bu Urri dicitGal.non fimpliccfed duplicem mor- 
Cu . ,r,finuat.no enimTolum carncm,verum edam 
p|j 'P1 Ipadu amifit. Quare oportet nos du- 
ipf-cr ei Tubuenire: quoniam in duplici paflione, vt 
etcftatur, etiam curationis intendo duplex eft.Pri 
intendo in vulnere concauocft ut ei,us con 
<lic'ItaSCarne mer,fura debita impleatur :8C tunc mc- 
%.,na fT,unc^>ficar,ua & exiccadua ncceflaria eft. 8C 
u* nt0 Vulnus amplius alrjs eft magnum & profun- 
do Ttar,to plus,vtinquitGal.huius cxicca- 
Ct,ki addenda. Secunda eft vt cutis deperdita re 
Pt] r_5cfir‘& tunc medicamen figilladuum quod fty- 
Vocatur, adminiftretur. Si veroid quodex> 
din ncre deperditum fuit.non eft aliud nili Tola cutis: 
Ptj Ca°,pfi)principio.fimilirerTolum mcdicamefty 
l^Urn congruic: donecloco cutis caro dura nafca- 
di5.^U,°n,a ut inquititeru Gal. materia cutis cft Tpcr- 
‘Oiius quantitas in corpore parua eft. quare Tecuri 
Pdmam intentionem no nafdtur.Ted loco eius,ut 
lrtius,caro.,dura:fuper quam non oritur pilus. 
Effingat ut caro ex uul nere fit depedensdta uidc- 
4 Mttparum tenacitarishabcat:omnino incidatur: 
k de medicamen carnis creaduum adminiftretur. 
•Quia cxlnordmatadietaapoftema malum &ui 
1 rus in uulnerc generantur: quibus fortafle 
putrefaftioncdeucniet: Si maxime in 
K?tedde° in hoc loco coucnitutfiateiusremcmo- 
‘ -ffi.gerigituraprincipio,per.9.vcI per.S.dics 
dh . t,0ne u,ni & groffis cibarrjs cuftodiacur:quo- 
diesapoftcmaquieTcereconTucuir. 
,Jldcris humoresTuperabundare.*&locum rube 
Itu 1dmes ne apoftema calidum illic fiat: tunc fit 
3^fio curationis tuo?in ciusprohibirionerantum: 
niauulnus,ficutiam dieftum cft,nunqua confoli 
tji,j »uifiapoftema quiefeat. No eft ergo excufatio 
\jjr fiat phlebotomia ex parte contraria,fi 
SueI aetas aut aliud non prohibuerit: maxime 
lotl-,n,t10 multusTanguis no fluxcritauulnerc: 
infrigidcturdocuTq? cu oleo rof.etalbu., 
miftis emplaftretur: aut pannus in aqua 8C 
*ft infiiTusfupponatur.Inquit Auic.& illud quod. 
Hh°?1Un,s tduamcriin omni membro a capite ufq? 
in eft vtTumatur gmnatu dulce, 8C coquatur 
thjj1,0 Pontico: SC emplaftretur cu eo locus. Ex his 
«oCi,s fortaflc tueri poterit.fi vero contrariu ac 
lW,1Cutin capitulo apoftematum dicerur:curaim 
tlUr^as‘ Cum autcfecurus fuerisq? apoftema cali- 
accidatuulncri, 8C Tpatio predi 
1 .ai er u hi • p r? C1P e 1 n m ° u t Tu u r egi m en i n gr of 
,^e‘,* tegimen quo uri conTueuitreuertatur:quo 
Carnis natiuitas augmentetur. 
' c *ntcft inorum, cr zirbi: cr de uulnerc' quod 
lt intejlinomcc non de regimine omnium alio« 
uulncrum ad interiora corporis pene* 
Vtrantium. Cap. 1111. 
nera quandoq? uentri accidunt unde intefti 
foras egrediutur.*quoru quide curatio ficut 
ifferitAiiuquadruplici egetrntcrione. Prima iritfy. 
tioeft ut inteftina ad locu proprium reducatur. Se", 
eunda eft ut Tuatur. Tertia cft ut ponatur TuperipTa 
medicamen conucniens:ficutincarnaduu. Et quarta 
ut fit folicitudo ne proucniatinde rumor alicui mem 
broru nobilium,idcftne Tanguisininterioribuscon- 
geletur. Dico ergo ad reductione inteftinorum fi- 
ne prolixitate Termonis, q? fiprsefens fuerit medi- 
cus, uidclicetantequaab aere tanganrur:fortafleipTa 
fine moleftia intromittentur. Si uero contrarium ac- 
cidat, necefle cft ut uentofiras illa refoluatur, quae in 
eisefi: propter acris frigiditatcm.*aut q> uulnus dilate > 
tur: Ted conuenientius eft ut uentofiras refoluatur fi 
poflibilitasadcft.Ponatur crgoTpogia marina! aqua 
calida,& exprefla ab aqua euaporentur cii ca intefti- 
na: aucfiatiliudcum uino uetcrfiquonia calefacit Si. 
coniortatintcftinapluTquaaqua:& eorum infladoe ■ 
remoraintromittantur,#: contingit multoties cu lo- 
Cus 8C tempus eft uentofiras ab intefti 
nisdito modo euaporari no potcft:runcfietficutdi. 
dtGal.& alrj periri uereres:ficut AlmaTor, 2c Halya. 
6c cft ut infirmus in balneo per extremitates per ma- 
nus etpedesrufpendatur:utgibbato dorfo uenter co 
cauetur:&fic aliquantuli! concutiatur.ex hac nanq; 
diTpofidoc facilius intromittuntur. his pcraAis 
nequeunrinrromitrfituncmaiorincifio facienda efr. 
Si autezirbus cu cis exierit: dczirbo quicquid ex co 
nigrum uel uinde faAum eftabTcindatur:quiafipcr- 
mirtcretur,fierctputrcfa<ftioin toto. Diciteni Hipp. 
cp fi'zirbus exierit, neceflVcftputrcficrfiquauis more 
tur tepore paruo, ligatis tamen omnibus ucnis cius et 
artcrrjs cum filo de fericoicuius extremitas extra uul 
nus depcndeat.na finegligatur,no eft tutu quin uen- 
rer putrefactionem incurrar propter fanguinis ema- 
natione. Quibus introrniflfls uulnus cum digitis re- 
neatur :SC fiphac Tuatur ficutpraeceflit narratio. Et il- 
lud quod melius eft de Tuitione eius: ut docet Gal.in 
lib.deingcnioia.&hic cft Termo eius, fit intendo tua 
in luitione miraeuentris cum fiphac:etfuas eam cum 
Tuitione conglutinante fiphac cum mirach:quoniam 
eft neruofum, tardae incarnadonis.talisenim futura 
fiphac uelocius incarnabitur. Deinde medicamen 
incarnatum Tuperponatur: SC patiensTupinusiac;ens 
taliter collocetur,ut dorTum fitgibbofum, 8C uenter 
exiftatconcauus: SC huiufmodi quidem figura prae- 
parationis eft communis 3C utilis omnibus uulneri- 
bus, ex quibus exeunt inteftina. At propria 8C par- 
ticularis eft,ut confideres in qua parte uentris uulnus 
fuerit, q fi fueritin inferiori parte,fit figura praepara- 
tionis fuperius ,ideft crura infirmi fintfuo capite al- 
dora.&l fi fuerit in Tupcriori parte, fit figura 
donisTupcrius: S>C crurainferius. Si vero uulnus fue- 
ritin latere dextro,tunc fit declinatio infirmi ad latus 
finiftrum.& fi fuericinfiniftro,fac contrarium illius: 
quoniam tota intendo praeparationis eft utparsuul- 
ncrata fit aldor altcra:ad hoc, ut fieri nequeat declin 
do inteftmoru ad uulnus: SC propter hoc eda in hoc 
loco ligatura eftutililfimiiuuamcd. Infirmi autc regi 
menfubtilietur: & acibisinflatiuis cuftodiatur om- 
nino. Si uero uulnus alicui inteftinorum accidit: 
tunc praecipiunt antiqui vt fiat dyfterizado cum vi< 
no p5dco nigro tepido, vtprohibeatur ne fiat putre 
fadio, 8C dolor mitigetur, inquiunt iteruq fi groflis CH IR VRGliE MAGNiS 
i quonia ut GaI.a(Terit,patiens moremur; 
no Tecuraris q? (anguis aut putredo interius agg1 
ta per uulnus mudificari non ualeat: tunc anteq^3 
aggregetur,infirmo precipiedireihquatenus ui*1 - 
uelaqua pluuialem in qua terra ffgillata deco&* 
in potu fumat*8C fimilirer quando dccoquutur ,n £ 
balau.fumac, corti.malorum gra.& fimiliahis.hul 
modi enim Ttyptica omnibus uulncribus peneti*311^ 
bus maximu praebent adiutorium,quoniafanani:rf 
confolidantipfaaparte interiori. Siaute(amc R / 
aflump/ionem potus mundificarc uoIueris.‘tunc 
tur ficut diapenidio diadraganrhu, et fimilia cu^. 
decodionisliqiiiri.hyfropi,uuarum paf & Grni^... 
Qjfihuiufmodi uulnus prolongatur ad (anandu y 
tio logo:& iam (emper aperitur:tunc Teias, utif . 
Albuca. cfc> iam fatflum efi: fi(tula:5£ efi: exiliis 
ro 8C. difficile recipiunt curationem .propera crp 
te ad curationem cius cum fefiinantia. 
De fumma curationisuulncrum ncruorum in uni* 
uerfali. Grp. V. 
VT dicit Ga!.& Halya.& alq periti 
tio continuitatis in neruis propter plurirflu 
fenfum ipforu &C continuatione eorum cii ccrf,f( 
fpafmu ueiociter comouet: & propter hoc dioc ‘P^ 
Gal.PunAuranerui 8c tenatos,feu tedonis parat3 
ad prouocandum fpafmum. Et licet mult£ 
quibus Tpafmus in uulnereneruoru generarur:i»b 
me Tuntuehemeriorcs,Tcilicetfrigus,doIor,5£ pl* 
fa<flio. Omnisnanq; materia frigida nocet neniis , 
eo cp Tubffatia neruoru frigida efi:. Item omnis do 
exacuit rheumarunde tumor etapoftema generaf 
quibus facile Tpafmus gencratur.Cctcru quando P 
tredo coadunatur in uulnereneruoru.4 & necjtad* 
feriora fluere propter daufura orificii uulnerislHfPe 
trefa<ftio ercorrupitur membru. deinde 
mus: nerui enim Tuntde materia humida creari a 
ditate congelata 8c conglutinata:& propter hoc <rf. 
do accidit purrefatio augmentatur in 
fitintentio tua in prohibitione praedidorum. 
go folicitus vt fdfllira aperiatur,et dilatetur, 
effluere poflit: 5C non feftines confolidatione 
cut imperiti faciunt:nifi prius dolor 
cus mundificatus fueriuatqueab apoftematcfi 
eurus, corpus cria fi opus fuerir,rnundificetur,$' g 
men Tubtilictur vltimafubtiliarione. 
aut fit in longu,aut Tecundu latum.Ted quae fit 
dulongu teftante Gal.Iaudabilior.aliasfalubrio1' 
8C quae fit Tecundu latu,moIe(rior eft prop(nflJ*j$ 
ad fpafmu.VndcAui.Sineruus incidatur fccunO ■ 
tum 8>C no omnino:autpunduram patiatur.'Op 
Vt totaliter abfcindatur,ut fis a Tpafmo Tecurus.fi 
niam,vtinquititerumGaI.tuncapoftema efli 
parti incifae 8C non incifi;. vnde per no inciiani p3 
ad cerebrum ducitur, & fpafmuin eo , 
Quare tunc etiam oportet vt aegrum phlebof0 
mus fine confideratione virtutis:ac collir, ccru>c 
8C Tpinam,&Tubafcellasfrequenter cum oleo teP 
calcfadionis vngamus,fi vulnus in fupcriori P 
corporis fuerit,vtin manibus brachrj S o/. frtfirUt' 
inferiori,ficut in coxa,crure,pcde ,pedmc, 
ne,fimilitcr vngamus.huiufmodi nano? vn#10 
Weflinis vulnus acciderit, facilius recipit cofolidario 
ne fiue curatione.Si autc fubtilibu?,fit contrarium il— 
fius.Sed illud quod exinteftinisieiunu dicitur, 
tionem penitusnOnafiumit.&illud ideo eft,vtrefer 
turfpropter multitudine uenarum etarterfaru 8C fub 
tilifatem eius:& propinquitatcipfius naturae 
rum.& eda quia propinquius eft hepati plus qua alia 
in te Trina. Et modus cum quo eftpoffibilisreftaura 
tio difruptionis inteftinorum,fi fuerit parua,efi ut cu 
acu fubtiliffima, ac filo de ferico diligenter Tuatur: 
deinde, ficut diximus, inteTtinaintromittatur:filoru 
quoq? capita extra vulnus dependeant. Nec ipTum 
vulnus claudi permittas:donec incarnatione 
ritinteirinum. Medicamen etiam conglutinatione fa 
ciensTupcrintefiini futuram appones: fi illud efi; tibi 
poffibile. Inquit Albuc.quod ia dixerunt quidam 
expcrinaentatorum:q? quando accidit intefrino vul" 
nus, 8>C efi: paruum, oportet vt ligetur Tecundu hunc 
modum.SC efi: vtaccipias formicas magnorum capi 
tum:deindcaggregaduoIabia pone for 
mica vnam ex cis quae habent os apertum Tuper duo 
labia vulneris, cum ergo capitfuper ea, 8C cofiringit 
osTuum3abfdndc caputcius quodadheret ei, 8C non 
foluitur.deindepone formicam alia propeprimam: 
6C non cefles facercillud cum pofi: formio 
cam Tecundu quantitatem totius uulneris.*deinde re- 
duc ipfum, 8C fueuulnus.illaenim capita remaneant 
annexa inteftino donec liberetur dC fanetur: SC no pc 
«litus accidit nocumentum. &ifte efi: modus futurae 
cum formicis Tecundu viam fiduciae. Inquftetiam 
Albu.fiuulnus magnu 8C amplum fuerit,& maxime 
in uno intefiinorum gracilium*‘tunc non eft 
tio:necj;cfi;TubtiIiatio ipfius:necfanatio omnino. 
quadoque acciduntuulnerain partibus 
Freterca pC(t^orl's Uclthoracis:autdorfi:uelinaIia 
parte corporis:et Tunt penetratia ad interioraituc 
jgimen curationis ipforum eft Tecundu hunc modum 
liidcliccr, cp in principio non apponatur medicamf, 
tit (anguis uiri 
huius artis,rctineatur in profunditate corporis, 8C rc 
uertatur ad cor:& interficiataegrumrimmo admini-' 
ftrandaeit medicina attraefiiua. Inquit Aui. Et omne 
in quo eficaliditasfubtilis cum exiccatione 
ti TubrilisTubftantiae, no euacuatur ab attraAione. Et 
prohibeatur afliduatio mollificariuorix ne liquiditas 
aggregeturinprofundo:quoniam huiufmodi uulnc 
ra Tunt difficilis mundificationispropterinobedien-' 
ria lochquod eff.quia eoru profunditas eft: occulta. 
Vnde inquit Gal.In uulneribus pulmois aut diaphra 
gmatis:uelininterioribusfiphac:Tempcr oportetftu 
dere,ut quato magis fieripotefi:, deficcctur.*fiue cum 
cmplafirisextrapofiris:uel cum potionibus. Si uero 
medicina non habes artra<friuam:tunc cotu,idefic 
bacem adminiftra.*uel quod currit curfu eius:ut illud 
quod egreditur fugat. Sintquelicinioru capita 
tra uulnus, $1 dependentia groffiorarita q> ex copref 
fionc ligaturf corpus intrare nequeant: 8>C ibide rema 
nere: quoniahocproculdubio caufa putrefaftionis 
«flet. uulnus,ne 
«n ipo fanies aggregetur. fi oportet uulnus lauari, 
lauetur cu Oxyrachara, melicrato, 8C fimilibus. Et 
caueTecundu uirtutem tua ut non mundificcs ipfum 
f■qm acuro medicamincilicut dl flos aeris cum aceto: CU^tafparm0 ,fiin eo futurus eft. Etfiiam ac" } 
vldma curatione fuccurrit* 
Heru r totam incifioem in latitudinem oportet vt 
»ififl,S . ur: quonia facilius incarnatur:& fortafle 
M Uas ipfum: vt dicit Auic. non conglutinatur. 
ecJicanim couen,cns vulneri nemorum eftea- 
n 8C fice* natur*, cum fubtili fub" 
tra^ cft eius exiccado vehemens valde 
°ne:5C non cu ftypdcitare-omnino.ipfius vero 
pernltas eft temperamento vici na. calidum enim fu/ 
lorr^e n°nconueniteis. Etcauendum eft, ne do-* 
e<aetUr cum aqua calida ex eo q? putrefacidquo- 
§-i0. fitnt de materia humida: quam congelauit 
cfS c cut diximus creati funt. & propter hoc ex 
a putrefiunt. Neque Ctiafrigida om" 
m,n,fitretur:quiaporros oppilanc, 8C fpafmu 
Sui,er^r* mmo mitigetur dolor cum oleo cakfado: J 
qu h oleum nonputrefacidtamenno cxcufatur 
*\a.keat proprietatem fedandidolorem,fubtilia 
f 1C^naS 5 faciendi eas curfibiles: 8C idcirco fit 
. dlium pardu cu ftypdcitate:quia minus pu" 
non euacuatur ab attra Aio ne. Inquit Gak 
°kum vetuftius eft dilfolubilius: recens vero 
'Satiuius cft:fcd mediocre eft inutile:et oportet ut 
tctUr oleum fecundum varietatem temporis. In 
tcerg°adminiftreturoleum ro.inhyeme 
in *ftatefrigidior mcdicina,ctin hyeme 
Po IOr efiteligenda. Etquandocp edam cum 
atl°nc panorum calidorum politorum fuper 
“tdoiQris fedado. Sulphur viuum propter 
dj Ccat,0r»em fuam 8C fubdlitatem fuam,fi cum 
N 0eOadmodum vnguend conficiatur: valet ad 
nerancruorum,fcilicct cooperatorum.Er calx vi < 
U aqua duki multoties abiuta,5d cum oleo con 
mo 
VlJj ■*uta5c confeAa.Gal.fola terebin.in huiufmodi 
8>C hoc in pueris, 8c mulieribus, 
shhabentibus naturas.In ficcas vero 8C 
gentibus compkxioncscum ea 
admifeebat: ac etiam in duriflimis 8>C liccifti' 
cum terebin. vel oko ad mi 
bh abadfaex edi cerae fola vel cum modicoeuphor 
aflam foeti" 
k°nacfle, fi de ea fiat em piaftru. Eft autem co 
%e anc^V neruus difcO" 
t|t. tUsfit:& vulnus valde dilatatu aut non.q? fifuc 
nj?nfijffert medicamen vehementer calidum:fi" 
t}i0etteuph°rbiu:& fulphur 8C his fimilia:immoin" 
1^1 Medicina minoris caliditatis,ficut ceft thucia ab 
t}0’etet,am calxabluta.Et fimiliter nonfuffertqua" 
eruusefitdikoopertus, 8C Vulnus largil ficut di" 
sfVtponatur fuper ipfum oleum, verum vtdt 
U,Cen*quia oportet vt trafeat fuper ipfum prius 
vinum:deindeokum. Et quidem 
'jfiniftraturin huiufmodi uulneribus, no ablu 
*^am' caufa, nifi vtacuitatem 8C mordicatio" 
tltuni,ttarit:cluon,arn mordicatio apoftema generat 
fijoj i ®rem.ri£c autem omnia tepida ponantur.*quia 
Po(lt • Pafimu generant.Etde medicaminibus com- 
medicamen Gal. mirabile.* quod iam exper 
taP me:&eftilludquod fit ex cera, Sc refi"* 
8C pice,& oko.de vnoquoc£ 
OpQf11 Ponitur pars media : 8C de oleo fit pars vna* 
i autem tefubdliter intueri nc medicina in ca- 
BRV NI 
tcfadioncmodum excedat:autnecakfacftio necent 
ria minuatur, 3C fi militer abfterfio SC exiccado, q? fi 
Videris medicinam vlrra quam fit neceflc calefacere, 
q? rubor 8C calor membri abfq? dubio declarabunt: 
tunc membrum infrigidandum eft donec caliditas fu 
perflua minuatur. Sivero vulnuslauari oportet, 
tuncfac ficutpraecepit Gal.&eft vtinprimis finies • 
abftergatur cum coto uelcum panno:deindccumfa 
ba:autcum melicrato,vel vino dulci,aut pontiCo:et 
iterum deficca humidirate cum cotoficut diximus. 
Etcauendum eft ne mollificatiuum nec maturatiuit 
medicamen aponasdmmofemper deficcadua:quO" 
niam,utinquititcrum Gal.acciditcuidahomini pun 
dluracum ferro minuti capitis,& difruptaeftcuds,ec 
continuata eft quibufdam neruis manus eius, ac ftO" 
lidus medicus pofuit medicinas mollificaduas: ficuc 
emplaflrum de farina tritici 8C aquaetoleo:quarepa 
trcfacfta eft manus eius,& mortuus eftinfta fepdmu 
diem:quoniam fuperuemt ei fpafmus, propter putre 
faAionem,Si vero fdffure orificium apertum fuiflet, 
8C medicina deficcadua cii attradione Sc fubtili fub" 
liandaadminiftrata fuifletjmord n5 fuccubinfletho 
moille. Scias q? ideo medicina fubdlis co 
uenit miniftrarftvtabfq; dolore penetret ad profun" 
du:quiancruipoliti funtin,pfundo, vtpereaaqbus 
cooperiutur,defendatur ab extrinfcco nocumcro. 
Prererea oportet,cum uulrieri ncruorum calidum 
acciditapofrema:vt firfolicicudoinciusfcdarioe. Et 
de iy is que,fcdanr ipfum eft ficut emplaftrum de fari" 
nahordei uelfabarum autorobi decoctacum aqua 
cineris vel aceto aut aqua fimplid in qua fit uirrus fc" 
rapinf.Et non oportet vt ponatur huiufmodi em pia 
ftrum nifi tepidum:quia ficut bene dicit Aui. nihil no 
cibilius& deterius eft neruis uulneratis qua illud qcP 
eft frigidum. Et cum neruis iterum eueneric attra-" 
dio fine ruptura carnis: fi non fueritin loco apofte" 
ma:runccum fedadbus dolorem curetur: ficut cum 
embrochadonc olei calefadfimaluauifcus co<ftus,8C • 
contritus compofitus fuper neruos attritos praebet 
mirabileiuuamcrum:5d etiam cepe bene decodum. 
Durities edam qu£ neruis accidere confucuidcuratur 
etiam ficut durum apoftema curatur* 
De iudicijs morti suci periculis inanibus lommunicanl uul- 
nera quorundam membrorum. Cap. VI. 
MEmbra fecundum plurimu fignificanda mor 
rem cum eis accidit vulnus,funt ficut vefica, 
cerebrum, cor, renes, hepar,diaphragma, pulmo, 
ftomachus, 8C inteftina minuta. Et hoc confirmatur 
ab Hippo.in aphorifmis, cum dixit veficam incifam 
aut cerebrum aut cor autrenes aut diaphragma aut 
aliquodinteftinorum gracilium aut ventrem authe" 
par,mortaleeft:er Gal.exponitin cemento quorum 
fignificado cu vulnusfueritin cis, talisexiftat. De 
corde aute vulnerato fanguis exit niger: eft vulne 
ratio quali' prope mamilla finiftra, accidirqj patienti 
fudor,& frigiditas extreitatu.*& eft proculdubio 
cudum omnedifpofidone mortalis. Siindiaphra 
gmate fuerit vulnus, tunc,ppc coftas paruas pcuflio 
fada eft,ac magnus 8C fpiflus erit anhelitus cu dolore 
vehementi, &'fufpirio,& vtriufq? humeri motione 
patientis mors maxime fi uulnus 
n parte neruofa fuerit,quonia cum in parte carnofa 
cxiftif: cunctcftante Gale.poflibile cftV£fanctur,8C 
•LUER I. CHIRVRGIJE MAC N 
ronfolidetur. Si in pulmone fuerit fanguis, exii 
fpumofus: 8C fit anhelitus frequens, colorque pa- 
tientis mutatur. Siin ftomacho, cibus per vulnus 
emittitur. Siin vefica,vrina funditur. Siininte- 
ftinis, egeftio per plagam egreditur: 3C quandoque 
exitinteftinum autzirbus. Si vero in cerebro, co- 
gnofeitur per id quod narrabiturin capitulo defra- 
ctura cranei. Qfifupradictis membris mortalia fi 
gnanonapparuerinr:tuncinipforum curationefecu 
dum ingenium 8C tuae diferedonis arbitrium ftudiu 
impendatur:quoniam fortafTecum auxilio Dei libe- 
raretur infirmus. Sivero contrarium acddat,om- 
nino defiftcndumcft. Et plurimum quidem vt di- 
cit Auicen.ille cui accidit vulnus in ventre fuo,&ac 
eiditei naiifeaautfingultusautfolurio venrris,mori- 
tur. Etfiexuulnercfactoin profunditatepectoris, 
fpiritus egredi fur: 8C erit cum eo tremor cordis & ha 
irelitus ftrictura;eft mortalis. Sed quia medici ratio 
finatifunt adhuc ratiocinantur de vulneratione 
pulmonis: oportet nos aliquantulum difputarc. Di- 
co ergo q? vulneratio pulmonis duobus modis con- 
fidcratur:quoniam autconfidcraturacaufa interio- 
ri : aut a caufa exteriori. Confidcratur autem a caufa 
intcriori:& phthifisappellatur:&tunc non curatur, 
vt dicit Sera.propter triplicem rationem. Vna eft,yi 
delicetquia medicinarum virtus ad locum perueni- 
re non poteft propter longitudinem vie:fecunda eft 
humiditasillius membri:tertia eftfuperfluitas motus 
cius: verum Sera.intentio in hac parte non fuit nifi 
de vulneratione putrida 8C antiqua:qu»afi recensruc 
rit: antequam fanies in ea colligatur, affirmante Gal. 
propter hoc aliquis de curatione eius defperari non 
debet. A caufa autem exteriori dico q? fi uulnus ficut 
diximus recens fuerit, confolidari 8C fanari poffibile ( 
eft:S>C appofitio etiam medicinarum ad mudificario- 
piemillius membri magis prseualer: cum vulnus eft 
exterius quam interius. Porro cotrarietas propter 
quam pulmo curationem non recipit, eft humiditas 
eius 8C motus continuus,ficutnarratioiam 
Cal.inquir, mebra uulnerata neccfle eft ut quiefeant: 
alioquin nullatenus confolidantur:q? eft quia ex mo 
tu elongationem vulneris patiuntur. 
Praeterea vulnera quse cadunt fuper extremitatesla- 
ccrtorum ficutfuntquaeaccidunttribus digitisfupra 
genu vel infra vel fupra iuncturam manus aut intra 
cubitum 8C humerum,funt fecundum plurimum fi' 
gnificatia mortem: 8c fortafte raro accidit quin inter- 
ficiant. Etfcias,tudicitGaI.et Almanfor:quoniam 
mufculifuntcompofiti ex carne SC neruo SC ligame- 
to:&: funt voluntariorum motuum inftrumcnta: 8C f 
efttamen eorum figura in modumarcus. Etquiain 
cis nimia eft fenfibilitas: 8C partim edam a cerebro 8C 
partimacordeipforum proceditorigo.Tdcircoper'' 
nitiofacorum fectioiudicatur:& cumacciditin me- 
bris fenfibilibus 8c lacertofis fpafmus, non recipit cu 
rationem: vt Auicen.dicit.nifi incidatur lacertusiu 
latitudinem, tunc oportet y r illius membri actio dc- 
firuatur: quare fi poffibile eft tibi fpafmum cumalja 
recurare, lacerti detruncatio poftponatur.fin autem 
vt Gal.confidit,melius cft quod fic fc habear patiens, 
quamafpafmo moriatur. Generaliter autemom- 
ifia vulnera quae fiunt in locis neruofis: vel neruoru 
yiciniSjfuntfignificanda timorem:quia mulrotiesfe- 
quwntnr ca accidentia mala.ficut fpafmus, alienatio, . 
j 
B permiftio rarionis,etin quocunque loco fuerim 
magnam habent profun dira rem etcapadtatem/un 
vicina rimorfcquae vero funt in membris carnofi5? 
quibusfunt pauci nerui,pellicule, venj feu 
ta, & non funt magnae profu nditatis neque cap*c,ta 
cis,faIuiorafunr. .» 1 
De uulncribus eju* fiunt ex ccntufione. Cap. vllt 
C' Vm vulnera excontufionc accidunt,non 
, ghgatur contufio: et vulnerafanentur ne 
brum corrumpatur,ctputrefiat:quia,ficut dicit 
omnis contufio carnis neceflc eft putrefieri: cuinsP 
tredo ad vulnus attrahitur: 8C carnis regcnarationl£ 
conlblidationi repugnat. In 
tem vulnerum principaliter quaruorintentioni 
quiruntur. Quarum prima eft,vt corpus per 
' botomiam 8C ventris folutioncm euacucrur, 
getilla,vt fit adiutorium in allcuiatione tumoris» 
fi contufio fuerit profunda, 8c totus fanguis coagu‘3 
tus, tunc phlebotomia nonfuffidt: verum op°rr,.. 
vt attrahatur cum fortitudine,rciIicetcum vcntoIJ. 
&fcarpellatione& etiam/anguifugis. Sccun&c / 
vtadminiftretur cataplafma mollificaduum 
turatiuumlficut embrocha de farina tritici & aqli3, 
oleo: namhuiufmodi medicamen fanguinem qlI,L 
in contufione coagulatus cft, mirabiliter 
Iiquefadr,diIatando poros,& dolorem etiam ed&p t 
do, quoniam calorem innatum aggregat & con*c 
uat. Tertia efi: vtfanies mundificctur. Quarta v 
roctvIrimacft,vt vulnus cum medicina exiccati113’ 
ficut reliqua vulnera curetur. Sdedumcft tamcl1’ 
vtipfeGal.reftatur, q? carnis contufio difficilius qu 
fcifTura confolidatur* 
Qjtarc uulnera morantur ad fanandum :‘cr dccauteU 
rationis eorum. Cap. VIII. 
TEftanteGal.faniras vulneristardatur:autp 
pter malam complexionem carnis in qua 
frit: aut propter fanguinem ad eam tranfmiftliinPjT 
nutrimento corruptu in quantitate. * f 
qualitate ficut fi fuerit acutus vel corrofiuus 
fus velfubdlis.acutus enim fanguis nedum vuln^3, 
tam carnem:verum etiam 
ritgroffius 
cius cft propter malitiam coclufionishepatis atrf 
nis: quare cognofcitur per malitiam eoioris corp0, 
ristdC per formam ciufdem malam.Et tunc pri 
uertendum eft ad curationem malitif hepatis uebP' 
nis cum ventris folutione 8c phlebotomia, & <KC 
cibus qui generet bonum fanguinem 
deinde ad curationem vulneris redeundum eft* Q{. 
quantitate vero ficut fi fit plus ucl minus quam °P 0 
tet.Si enim plus fuerit, q? fcitur ex plenitudine c° 
ris totius & venarum inflatione.Tanics in vulnerC0/> 
g m en ta tu r; & tu n c p hi eb o to m ia vel u entr is fol vfy, 
tur etiam, quia corpus macrum cft, atque pauco3■ 
guinis: natura no inuenitmateriam unde caro 
generari:8C tunc locus fomentandus eft cum aqu3, fC 
lida,donec membrum infletur, & rubefeat,# 
gimen ingroffetur. Mala autem complexio 
in qua eft uulnus,aliquado fit ex caliditate,aucc* 
gi dita te: 8c aliquando ex ficcitate,ucl humidifaf€* 
fide calidicatefucriqtaliafignaproccdundrub01’' B R V NI 
L 1B. I. 
d'9 uirinirni*‘l n,es & fabrilis. Si de frigiditate contra- 
is Cntur* ® deficcitate durities 8C afpcritas SC fa- 
& °r ucro humiditate,mollities 8c multa 
cOntr° - n,es aPparebit.Et tunc contraria curantur 
bCn arrlsJ calida cum frigidis, quaeftypddtatem ha- 
Hjs fucco folatri uel aceto,aut aqua decoctio- 
rtlcuni malorum granatorum 8C fimilium.ffri- 
hu^cV,Tncahdis, ut eft abludo uini tcpidirficca cum 
»nfjc f°mentado aquae calid$, donec membru 
iftiUsUr rubcfcat. Etcaue nepertranfeas modum 
niam^Uantirans‘n fomentatione aquae calidae: quo- 
*nernbttra^eretUr matenamuItaci,m nocumetoad 
40j rum:&fimiliter emplaftrum piceum aliquan 
3(jni.c?aSua?caIidaefupponitur:& mcdicame quod 
t‘0niv|tratUr u,ufinodi vulneri, fit minoris exicca 
‘ lumidauero cum ficcis curentur ut cumbo- 
e3ro : & fimilibus. Praeterea mulrodes mala 
H0rj Cp c,t,nuulnere: cuiuscauiabona fcilfcetcaro 
Quapropter medicamc acutum & cor 
ksrc,Utl? adtniniftrandum eft, qdn capitulo de fiftu- 
l,ead^,CUr5^0nCC Pcn,tL,s deficceturrquoniain car- 
tUcIlcl,ta nihil operatur natura rideoque fi tu ea uis 
>c,us adiutorium non cxpcctes, ficutin 
ccndacxpe<ftatur.ex opere quidem car 
lioncreati°,fcd id quod natura non facit,eft opera- 
1 Ci,us contrarium: quare oportetipfum artificiali 
bUj tIrPan: iam hoc dictum eft ab antiquis, qui/ 
tofuCl^afdaenriauigebat peritia. Aliquandoca- 
C5.Pcrlabia uulnerisinduratur:uel intus.cuiusoc- 
fr-ne .1onanon nafcitur: SC tunc oportet utfiat in 
cum aliquo inftrumcnro, donec fanguis 
1Ucrogrofla fuerit, ufque ad bona incidatur: 
CUuInuscurctur* Cscterum aliquando uario 
rncr,fupcrueniunt:8iC 
tillr| 5atqueeius uenter folucndus eft: ciboquc fub- 
t)U0cjCriatUr‘ Et mulrodes in uulnerc profundo ali 
hiiglt.OIfisfruftulum continetur:cuius acuirascarne 
uulneris lanitas rctardatur:tunc ergo cu 
u arcin eius extradione ftudium impendatur. 
ndo vulnus tardatur,8c non recipit fanadonc 
® fpatio longi temporis fecundu modum 
*turic curatio eius eft curado vlccrum. 
$'titione cr natura medicinarum facientium na* 
* lpi*s in uulneribus V ipforum curatione cr 
M campofitione. Cap, IX. 
Edicine facientes nafei pus,funt,quarum pro 
,ir prictas eft vt acquirant digeftionem humidi- 
earum ideft,vt 
W*ima cahdirad corporis: fit eius inuiTcario 
clam,& earum virtus eft humorem retinere, ca- 
natura*em confortando, 8C materiam hume- 
d°nec digeratur. Etfortafle repe- 
medicina"ftypdca 8C frigida maturat.-fcdfdas 
non eft ex fui naturadmmo ex accidete:quo- 
Uafng>ditated<:ftypdcitate oppilatporos ve- 
Pro^t,etfuni°^catem fpiritusarefolu- 
5' lcSluc calorem naturalem interius confortan- 
*****: vtfolatrum. Et ex medicinisquidem 
tl°u? nafei mafticatum,mal- 
CUs,femen lini,foenugraecu,ficusficce,pingucs, 
uPorei?& fimilia. Et de compofids quidem 
lS ut* confueuimus in uul nenbus,eft medicamc 
. °num,Reci.fucci apij, ebuli,vini, mellis.axun 
, g>ae pordnar,biiCyn, ana partes aequales, SC de farina 
tritici qcffufficir: quaeomniafimuIincorpora,& tan 
diu coquantur,quoufquc inipifientur. Item aliud/ 
Reci.axungiae porcinae hquefaefre, vel olei pani, aquf' 
par.v.& farinae tritici quantum fiiffidt.omnia fimub 
mifce, 8c incorpora: deinde ficutfuperius ad ignem 
coquantur. Item aliud.Rcci.mellis par.inj.& axuiv 
giaepar.i.& incorpora cum aqua 8>C farina tritici cum 
quantitate deinde coquarur,ii,cutfciuiTtiV'1 
Item cmbrocha bona.Reci.farinam hordei , & cum' 
aqua& meile conficias. Eteftfdendum q?quado- 
que propter necefiitacemrefoluitur crocus praediifris 
cmbrochis ad fedationem doloris:crocus edam com 
petenter maturat,5C dolorem mitigat. 
De diffinitione cT natura cr medicinarum facientium na* 
fcicarnem in uulneribus cr ulceribus, cr incarnatiuarum, 
CTconfolidantiunvnec non deconfderatione eorum qu<eat 
tendenda funt contra naturalem complexionem membri 
uulncrati cr totius corporis atque uulneris cr ulcc 
risizr de modo ddminifirationis cr coUcftio 
niscrcompofitionis earum. Cap. X. 
MEdicamina quorum adminiTtrario eft ncccfia 
riain uulneribus,vt eorum concauitasad fua 
rcdeatfanicatcm compleram, diucrfificancurrecun- 
du diuerfitatem corii nominum:naalia dicuntur re- 
generatiua carnis, aliaincarnatiuafeu coglurinatiua: • 
alia cofo!idadua,feu iigillariuauel dcatrizadua.Etitc 
ru diucrfificatur fecunda diuerfitare operadonu fiia- 
nhquonia operatio medicamimsTcarnatiui diuerfifi 
catur ab operatione carnis regeneradui dC confoIida> 
dui,ct econuerfo.Sed ego dicam in primis differenda' 
nominum eorum:deindefecundum verba 8C femen: 
dam glorioforum Galeni, 8C Auicennae, SC aliorum 
veterum ordinarim procedam. Dico ergo q?inter' 
medicamen figilladuum,&dcatriraduum,& confo; 
lidatiuUjOmnino nulla eft diffcrcnda:& fimiliter nui 
la eft differenda inter incarnaduum 6C conglutinati-» 
uum. Inter carnis vero regeneraduum,&incarnati-' 
uum,& confolidaduum differenda eft;& quae fit eo-' 
rum differenda nodficabiturtibi per naturamipfo-: 
rum, 6>C diuerfitatem operationis, SC perfucceftlcnc 
adminiftrationis, ficut ad veniet rememorar' 
do fua, Mcdicamcincarnaduum eft illud quod ag 
gregat inter duo labia elongatarvtdicit Auic.$T non 
oportet vtopcretur nifiinfuperfide arhborum, fa- 
ciens adhererc ea cum rore qui eft in fubftanda ambo * 
rum. Natura vero eius eft exiccatio vehemens abfq: 
abfterfionerquoniamahfterfioeftcontraria eiusinte 
doni: 8C intendo eius eft facere illud quod colligitur 
de fangume nutrimentum abfter 
fio abftergit illii fanguinem: quare fit eius difperfiot 
6>C ita confumitur materia, ex qua conglutinatio ex- 
pedatur,Et non indiget diminudone in exiccarione: 
ficut carnis gencraduum, quoniam in carnis regene- 
radone indiget vt currat adipfum materia, 8c illius 
matcrieicurfum prohibet cxiccado:incarnaduu ve-* 
ro no indiget illo, immo indiget cxiccationc,fortiori 
cum paucaftypdeitate. Medicamen confolidaduii 
eft illud q> exiccatfuperffdcm vulneris donec fiatvc 
cortex cuftodiensillam fuperipram ex nocumentis, 
quoufque generetur cutis naturalis. Eft aute cius na-* ; 
tara exiccatio Vehemens valde,& ftypddcasabfquc . CHIRVRGU M A G'N M 
non indiget edam, vt habear muh- 
dificadonem: quoniam uulnus in quoadminiftratur, 
rjon habet finiem quaemundificari dcbeac.i ideo in 
vulneribus faniofis hoc medicamen apponere cuita- 
mus, timentes ficutdicit Gal.ne faniescum vulnere 
folidctur.Et fic incarnaduum indiget uchcmcd cxic- 
cadonc,& pauca ftypdcitate. Sigilladuum tamen ve 
hemendori cxiccatione,etmu!ta ftyp deitate indiget: 
quoniam nccefle eft vt recuperet quod eft perditum 
per naturam vehemendoris extccadonis, fdlicet cu- 
tem,exiccado humiditatem extraneam 8C radicalem 
vehementer. Et eft notandum caedam confolidari- 
uumcum auxilio naturae, addicin quantitate carnis 
vfquequo cofolidar* Medicamen faciens nafei car- 
nem feu carnis generatiuum, eftillud quod coagulat 
{anguinem fanum venientem advulnusin carnem. 
Et eft eius natura exiccado 8C mundificado: non ta- 
me mouetexcedens:fi enim in eo fuerit exiccado vc 
hcmens,fieret prohibitio fanguinis venientis ad vul- 
nus:quare no habebit materiam generandi carnem: 
fimiliter fi fuerit in eo abfterfio vehemens, 
biceum facientem ipfum currerc:quare confumcrur 
materia carnis inuenta:oportet ergo vt non fit pluri 
ma exiccado : immo ufque ad terminum , ideft pri- 
mum gradum,non multum tranfcendar,autfitpro- 
pinqua complexioni membri fubiecfli ficut dicetur: 
neq abfterfio fords valde,immo paucain tanra qua- 
trtate vtford/desabftcrgarur abfque mordicatione: 
quoniam mordicatio eft contraria cius intendoni:& 
non eget vt habeat ftypridtatcm omnino. Confi- 
derado autem quaeartendenda eft circa difpofidone 
conclufionis membri vulnerati cttodus corporis at- 
que vulneris vel viceris eft: quoniam fi membrum 
infui conclufione multae fuerit humidirads, SC vul- 
nus vel vicus non multaefuerithumiditads: fufficiet 
fibi exiccado vulneris pauca, vt in gradu pnmo:fed 
fi membra fuerit ficcum, 8C vulnus fuerit multae hu- 
miditads:tuc eft ncccflarium id quod cxficcar in gra- 
dufecudo SC tertio.vt reducatipfum membrum ad 
fuam naturalem conclufionem:& fic intclligendum 
eft de toto corpore: quia licet curatio rei quae eft ex- 
tranaturam,per contrarium fiadres tamen naturalis, 
v t dicit Gal. d eb et cu fi milib us cu fto diri. I u x ta ill ud 
edam loannis Damafccni cmplaftra atque vnguenta 
fecundum vicinitatem qualitatis et fimilitudinem co 
plexionis illius membri, cui apponuntur efle opor- 
tet. Igitur fi complexio membri fuerit ficca,medica- 
minadeficcadua conuenit adminiftrari. Si verofue-' 
i it humida, parudcficcaciua medicina necelfaria eft. J 
Verum fi vulnera eflendalitcr fuerint multum humi 
da: tunc medicina ficcior aptetur, ideft contraria con 
trarfjs curantur J nam omne fimilegaudet fuo fimil/, 
SC augmentatur ab zolSC illud eft contrarium noftrse 
lntent!oni,cx parte rei extra natura,ideft morbfiquo 
niam noftra intendo eft vc morbus curetur, Sc no au 
gmcnteturded ex parte rei naturalis non eftillud con 
trari u m: fe d ut a u g m e n tc tu r per fi m ile: i m m o eft co 
ucniens: res enim naturalis eft natura SC complexio 
membri. fi duo vulnera repenutur in faniemo 
dum aequalitatis habere;quorum unum in ficco cor- 
porei aliud in huido aliud quod eft in corpore fi c- 
cp, magis oportet deficcarc, quam illud quod eft in 
huvnido.Quapropter thus SC fimilia humido corpo- 
ridebentadminiftrarfiquoniameoru sxiccado^pau-v 
■C-3. eft.Ea vero quae funt ficut 
milia,quorum mulca eft exiccado,ficco corporo11 
conuenienda:quoniam ficut dicit Gal.carnem qua 
generare volumus, carni totius corpori fimflarl n. 
cdfeeft. Quadras vcro& qualitas comple0111! 
in libro compelxionu Gal. ficut defiderasinuenir11* 
Verum appofidonis quantitas, vtipfe tcftatur in111 
gatechni nullatenus defcribipofl*ec:fufficit tarne* 
fibi adminiftretur id quod vicinius eft: natura q111 
ex rebus fibi vicinioribus adiuuatur cp eft minuS/ r 
plens, 8c fuperfluum expellens, nift modum n,lT1 
excelTerit: modum enim nimis excedentibus 
ncceflario deficit* Verum artis frequentatio 8C l°n~ 
rudo temporis, quae,funr propinquiora demonm 
Oportet autem te confidcrare q? cum 
medicinam carnis creaduam,& non nafeitur caro , 
ea:tunc medicina auteft vitra modu deficcadua,3 
minus quam oportet* Et fignificado q? mcdicu 
exiccadoe modum excedateft,quoniam uulnusp 
rum et ficcum apparct.Si verofaniofum,putridu ’ 
6c humidum apparet.patct medicinam appofft3 f 
bilem ficcitatem habere* Quapropter li med^1 
fuerit nimis defi'ccatiua:tunc fecundum quantftatC jj 
appofiram quae minuat fuperfluum 
militer fi fuerit debilis, eode modo addenda eft $ 
cado. Ex illis quae minorant virtutem exiccafi01 
in medicina eft additio in cera eius et ipfius olei, 
ricemplaftrum vel vnguenrum. Et de cis quae 
in eius exiccadoncm,cft vtingrolferur & infpilftf ’ 
Sc minoretur eius vnduofitas: autadrjciatur 
mei. Et fi militer obferuandum eft, vtnemedft1 y 
in calefatftioneautinfrigiditatc,modu excedat.V « 
nus enim cum fuerit fupcrfluccalefaftum, circa 
rubor Sc calor apparet. Si veroinfngidatum, c° jj/ 
ria fignificado rep eri tu r: quare oportet te tunc mc \ 
cinam aliam ncccflarioadhibere. Sane vero noJ1 
li medicorum funt qui omnia uulnera vbicuncp1 
SC qualiacunque fint,vniuerfalicer cum vno vn^11 
to folo credunt, SC afferunt fe curare, quorum 
do proculdubio error eft. Praetereafdas q? corp , 
ra humidafuntficutpuerorumjadolcfcentium,11 
lierum, SC eunuchorum,&. illorum quibuscarn°‘ 
ds 8c pinguedinisadeftcopia.Sicca vero cotrari3 
tcllige. Similiter mebra funt ficca quibus parutfd 
nis&fangninis& pinguedinis eft,vtfut aures,o 
ncrui,digiti,QC nares,etfimiIia.HuidafuntccotrarJjj'' 
Modus vero adminiftradonis praediAorum rr’L -y 
caminum talis cfle conuenit, videlicet, q> in ■ 
bus concauis, in quibus eft diminucio carnis: & 
litcrin vlceribus profundis, in quibus eft fubft 
carnis dcperdita:primo debetadminiftrari carni5 
generatiuum: praecedente tamen mundificafi°^c\. 
fuerint ibiTordidesi cum caroiam generata fi1 
cum quantitate fibi neccflaria:tunc adminiftrarit p 
eft medicamen figilladuumUit cicatricem 
contrarrjs autem vulneribus, in quibus 
quod deperditum eft, non eft aliud nifi cutis*cu 
principio vfque ad finem, eft optimum mcdica,a 
figilladuum. Verum incarnaduum 
dine carnis regeneratiui, neque figilladui:neq«cJ(I1 
f?quunrur ordinem eius qcPeft:quiain vulnebb 
quibus adminiftratur incarnaduum, illorum acill)C,ft 
Erado non eft necelfaria neque ante ipfum, IlClf 
ipfum; quopiam in vulneribus ipfisnon eft,lcC . SUnt * caro generetur:neque vt cutis coniblidetur. 
gUl- erS° vulnera illa quae dicunturreccntia&fan' 
natiu enta5quibus adminiftrantur hoc modo incar- 
iting- m:Pr*mo labia vulneris clongata decenter co 
in amborum fupcrficic medica' 
v aPponim u. 
lncarnatIU3e dc quarum bonitate expc 
p rimento 8c ratione ac tcftimonio vete 
rj0 1 confifus, funt ficut cortices palme, folia ar' 
f°ha caulium, folia arborum malorum,fo 
|e 0jdC rami eius,fo!ia pentaphyllo cum mei 
lrita Utlnumalbotim.i.terebinthina, nux recens con 
PulU'Um aclua & falc in vino bullita,et folia acetoff, 
m^en<^Ini-> hordeum aduftum proprie in cor 
Us fenum, flos forbae, herba caudae equinae, lac 
HCr a^fofum mirabiliter magna conglutinant vul 
<ae °feis bonis eft myrtinum 8C rof. De me' 
di$m^,bus compofitisefl:medicamen Auic.quod 
co^f1 femus, 8C medicamen etiam alb.eft mirabilis 
i.fa utinationis, 8C efl:illud quod Reci.olibani,par* 
iK i u*n,s draconis, par.q. calcis non extincftae, par, 
9uancl° non funt in praefcntia olibanum 3C 
v *l,ls draconis,fola calx perficit illud. 
acientlum nafid carnem)quadam 
da . fiuntleues in cxiccatione:od quae' 
n.p0rdOrcs cis. Sed quaefuntleues, in humidis ad' 
fn^St^anrur corporibus:quoniam propter Icuitatc 
g(rie3cicCationisin corporibus ficcis carnem minime 
rarcnr‘ Illaeautem quaefiunt vehementisexicca' 
m fccisadminiftrentur corporibus, ficutiam 
ratUmefl* Et medicinae quaeleuesfunt, fi' 
maflichc, myrrha,aloes, colophonia. 
|^§r3eca, farina fabarum, 8C farina hordei,& his fi 
JS fortlor« autem funt ficut a riftolochia com 
Yragaganthum combuftum,opopanax,ireos, 
a farina orobi,& his fimilia, haben' 
°Prfetatem faciendi nafd carnem. Sed quali' 
cx C1S vnguentum,cft vt liquefiat cera cu 
quantitatem neceflitatis 
Vis:a>CiuPP°natur puluis medicinarum carum quas 
fiat ex eis 
*doj etu,T1‘Et neceffitas quidem quae nos prouocat 
r^Ctceram ffl,quoniam,vtteftatur Auic.mcdi 
Ce lccaf ficut lithargyrus, 8C aliae minerales, non 
n<a,,nt ad profundu:neque penetrant in poros: 
c o.CUni ex eis fit cerotum,curfus olei eas fubmer 
>1 penetrare facit vfqjadlocum que volumus. 
V^diQna* confolidaduoe quas elegii accepi ex 
*iummalibrorum veterum, poftquam 
vC.afUs fium cx eis cu teftimonio rationis et exer' 
ltlrno,funtficutlithargyrus,ccntaurea minor, 
cortices arboris pini, 8C proprie cum 
eoIeo rof. vel myrtino,& rcfinaficca,abrO' 
5 afiarum, olibanum minutum, balauft.gallae, 
folia fici, lumbrici tcrreftres, ftercus canis co 
t,s °fla,ftercuslacertae,8>C Hippo,cSmendauit 
UaePes corui n° minatur. 8C defecretis cft ari/ 
C®^ufea5 climia proprie cobufta,co!cothar 
T tUm> vitriolum rubeum. Ea quae corrodunt 
carnem: for tafle , vt reflatur Auic.confo 
Vehementi humiditate: 8C proprie quando 
dC minuitur eorum 
lhtd 0‘*CtPr?clPue abluantur Verum flos eris, 
IC1IH funt vehementroris no 
B R V NI 
LIBER I. 
ronucniuntadiftud,nifi cu magna cautc!a,& in uul' 
neribus 8C vlccribus multae humiditaris,aes vero adu 
ftum,fi abluatur,conuenienseftinconfolidadone. 
Nota q> puluisohbani ponitur in vulneribus tribus 
ie caulis, propter faetorem rcmouendu, propter car 
aem augendam, propter fluxum fanguinis.& in vi' 
ceribus calidae complexionis 8C apoftcmofislandali, 
& nenuphar mirabiliter congruunt, 6C aloe SC prO' 
priein partibus ani 8C tefliculorum. 
De medicaminibus compoflris cft emplaflru Aui. 
delino mirabile.Red.pannum delino ablutum niti' 
dum, 8C tere donec fiat puluis:dcinde fumarurolcfr 
vehementis ftyptidtatis:ficutefl: myrtinum,vel rola 
tum:& pone in ipfo paru galbani donec diflbluatur: 
deinde poneipfum pannum contritum, 8c ex eo fac 
emplaftrum.q? fi volucris vt fortius operetur,adda' 
tur parum thuris,& ariftolo.aduft^. 
Puluislcuis Auicen.Red.ccruflrae,merdaiengi.i.li' 
:hargyri, amborum, anapar.i.fcoriaeplumbi, myr' 
hae.,gallarum,omnium,anapar.£.omniateratur, 8C 
lat excis puluis. « 
Alius puluis Auiccn.Rcd.rof.ceruflae,balaufl.ana 
Irae. vir).feminis rofialu. gallarum,omniuana drac. 
rj.ariflolochfae aduftae, drac.q. minuti thuris,drac.L 
Item aliuspuluis Auiccn.Red.rubcx,ofliumcom. 
auftorum, m erdafengi,ana drac.q.thuris,aIocs,ani' 
30rum,anadrac.irj.farcocoIlx, mcmicc,amborum, 
ana drac.vnam. 
Puluis communisin generatione earnis,& confo' 
Iidationc.Red.olibani,aloes,fanguinis draconis,far' 
cocolhc, omnium, ana drac.irj.ariflolochiae aduftae, 
Iithargyri,ccrufl3e,corticisarborispini, 8C Centaureae 
minoris,ana drac.i.gallarum,balauft.ana drac.q.hec 
puluis mirabilis exiftit. 
Vngucntum quo vtendum eft adremouendu ca' 
liditatemtardorem vulnerum.Red.lithargy.fibti 
liter pulucrirati, vnc.i.oleirof & aceti, ana vnc.1.5, 
in primis lithargy.teratur cum aceto 8C oleo vidi' 
fim, donec infletur, 6>C augmentetur**deinde ceruiTae 
puluerirat3e,vnc.i.8£camphorae,drac.i.cumpraedi' 
disadmifeeatur, 8C olafimulagitado incorporetur* 
Vnguentum adremouendum frigiditatem vulne 
rum.Re.oIei oliuae.vnc. v.ferapini, opopanacfs,ana 
drac.rj. thuris, farcocollae, ariftolochic combufte om 
niu, ana drac.v. qualitas autc conficiendi ipfiimcft, 
ut opopanax in oleo rcfoluatur, 8C fimiliteradigne 
calefiant: deinde puluisprxdiftorum cum eisadmi' 
fccatur,& addatur cerae fiecundu quantitatem q? fuf' 
fidat, & fiatunguentum. 
Vnguentum Almanforisadremouendum ficcita 
tem vulneru. Red. cerae,olibani,vifd,pids,old,par' 
tes 3equalcs:foIuantur: 8C qcP excis fit, cft vnguen' 
tum nigrum. 
Vnguentum ad remouendumhumiditatcm 8C ia' 
niofitatem vulnerum. Reci.lithargy.triti.drac.i.olel 
rofaceri puri,melli§,ana par. aequales, lithargy.imbi' 
batur cum eis, 8C teratur donec albcfcar, 8C infletur: 
deinde accipe aluminis, dragaganthi adufti, balauft. 
gallarum, ana drac.v.& cu praedidis incorporetur, 
8C fiat ex eis vnguentum. Etnotadum eftq?huiufe 
modi vnguenta diu in uulneribusadmiftrandafunc, 
quoufque eorum accidentia rcmoucantur:deinde ad 
alia medicamina declinandum cft, quemadmodum 
natura membrorum tibi dcclaraucrit. CHIRVRG IJE MAGNI 
donis Sc minoris timoris: alixpulfatiles,quae 
tur arteriae, 8C fune contrarix illarum. Significat* 
vero q> fanguis manat ab arteris, eft: quando fan?u . 
manat cum faltu:deinde redit currens cumfefi**13 
tia:eteft maiorispurpureitatis quam fanguis alia 
venarum, q? fi vno tantum egreditur modo:cun^c,, 
venx eftincifione. Inquit Auicen.omnis cuiac 
dic euacuado (anguinis,& proprie arterialis,& ‘UP 
fluerit,& accidit ei fpafmus.^fecundumplurimu111! 
mortale. Et fi militer fi acci dat fingultus: 
fi' fuerit fyncopis cum fingultiUmors eft fefiina:ttl£: 
alienatio metis 8C permiftio rationis funtfignatn3 ' 
8C propter id ergo oportet vt fluxui (anguinis 
ci remedio fuccuratur. iModus autem refrena*1 
ipfum, efi: vtmebrum a principio fuperius erigat ’ 
vt fanguis non habeat liberum decurfum.* locinfi 
cu aqua frigida roretur.delde ex medicamine 
prohibente,vulnus optime repleatur.*aut q? defi*P 
ficut oportet ligetur membri!, 8C taliter collocet ' 
q? nullum fentfatdolorem:quoniam,ficutGal.tel 
tur,nulla res eft: nocibilior,etfanguinfs fluxus pt® 
candor quam dolor 8c indignatio membri: hic et13 
calidum generatapoftema. Et de medicamur1 
facientibus mirabiliain rcfrxnatione (anguinis, ey 
lud,quod Re.thurisalbidum' vifeofi,aloes,fang1' 
draconis,boliarmenici, omnium 
ucrizenrur,& cum pilis leporis mfnurim 
bumincoui conficiantur. Aliud fortius & mi**3 , 
lius medicamen. Rec. calcis viux, fanguinis drzc°flJ 
gyp(i,a!oes,thuris,vitriolf,ana partes aquales. &c jj 
pilis leporis vel aranex tela, &C albumle oufcornt1 
mulvt fuperius incorporentur. Item aliud V 
mirabile.Re.farcocolIx, granorum interiorum p 
Iaru,vuxfumac,fpongix lateris3^ 
ft-i,fiilphuris,fcorixpIumbi,dragagamhi,thucie?3^ 
par.$qles,puluis ex eis fiat,et abundanter ex eo ftrP(l 
loeu puluerizetur, & conficiatur cum pilis 
albumineoui,ficutfciuifti fuperius. Itemaliud 
dicamen bonum a Gal.compofitum. : 
drac.xx.minutithuris,drac.xvi.aloes,glutinis, 
ana drac.vifj.arfenici, drac.iifj.gypfi, drac.x** 
niapuluerizentur, 8C cribellentur, 8C abundante*” ,, 
eofupcrlocumfpargatur,a que licinia inuolua*1 )[t 
in eo:quoniaefi mirabile.q? fi omnia qu$ dixim*,'5’ 
ueniri non po(funt,ex eis tamen qux haberi P° '^CS 
medicamcnfiat. Multodes quidem fanguis 
tur a venis paruis in carne difperfis: Sc tunc n<a*V$; 
digemusadminiftrationc vehementis medica'* 
immo fi vis,foIamfniftratio albuminis oui refi^c 
ipfum.q? fifuerithyems:uitellum cum ouia!b»-lfn 
ponimus:quoniam licet albumen ad frigiditate* 
tellus tamen ad caliditatc declinat. Cu aure fr* 
ab arteria magna vel uena fluxerit, nec prxdi# 
dicamina contulerintrartcria illa vel vena appre 
dendaefteum vncinorita tamen vt non pe r(°> 
6C cum acu bene fuenda atque cum filo taliter 
da vt fanguis conftringatur.qcf fimiliterinal*3 ' t/ 
mitate venx regendum eft:deinde aliquando 
coh° i 
decenti hgatura:atque vfquc ad tertium dien1 
mediflbluatur.qcffi fieri eftimpo(Tibile,ncc *P 
dicamina contulerint, omnino tunc non 
do,quin locus cum ferrobene ignito vehe* 
rubeo & ita in profundi!, vtfaci3tC 
De communi difputatione curationis uulnerumcr uU 
ccrum, Cap. XI. 
QVamuis de curatione vulnerum 8>C vlcerum 
in loco proprio fuffidenter dixerimus, ad fa- 
ciliorem tamen Bc euidentiorem notitiam pia 
tetl vt inde fecundi! modum Gal.comunfs difputa- 
tio varietur. Dico ergo q? omnibus vulneribus 8C 
vlccribus naturaliter a principio vfque ad finem de- 
ficcatiuafuntneceflaria: 8C hic fitpro omni vulnere 
recenti 8C fadroinfuperffde;prxter quam inuulnen- 
bus 8C vlceribus qux fiunt ex contufione, in quibus 
non habet locum nifi q> in fine modificationis & mu 
dificationisipforum deficcatiuaconuenfunt. Illud 
Idem vtiquein quibufdam alrjs vulneribus multo- 
cies fieri conuenit, quxaeris alterationcm fpedalirer 
recipiunt: ficutincapitulo de vulneribus qux fiunt 
in carne,prxdiximus.rin vulneribus autem neruoru, 
ucl cis propinquis ab huiufmodi curatione fugiendi! 
efi, vtab igne. & iam illud etiam in locis proprijseft 
narratum. Verum in vulneribus SC vlceribus con 
cauisin quibus eft deperdirio fubfiantix:nofirainte- 
tio efi ut caro generetur: & illud non fit nifi cu vber- 
tatedbi& fang.ctadminifirationis mcdicinxexicca 
tiux.*qux etiam non euacuatura mudificarione. Om 
nis medicina qux abfque mordicatione dcficcat, re- 
ftante Auicen.eft de genere carum qux faciunt nafd 
carnem. In vulneribus autem SC vlceribus in qui- 
bus id quod deperditum efi, non efi nifi cutis, medi- 
camina multum vehementer deficcatiua decet, 8C 
ftyptica adminifirare. Sanguinolentis verovulnc 
ribus recentibus, quxaeris difpofitio non mutauit: 
neque carnis fubfiantia neque cutis deperdirione:no < 
eft aliud nccefle, nifi vt eorum extremitates adinuice 
congregentur.*quibus medicina vehementer deficca 
tiua, atque parum ftyptica conucmr,qux etiam nnin* 
dificatiois nihil habeat. Qt fi prxdidis caro fuperflua 
nafeitur: tunc medicinam acutam apponimus, qux 
neceflario calida efi et ficca.Et fi fuerit vlcera putrida 
quibus acuta non contulerit medicina,ignis admini- 
ftrandusefi. Alia vero quxfaniofafunt, cum me- 
dicina (aniem mundificantc curaridcbent:cuius mu 
dificatio Vchementior cfle conuenit quam illius aux 
carnem generat. Oportetautcm tcfcire,6i£ credere 
q>in vulneribusfordidis medicina magis abfierfiuaN 
quam qux adminiftratur vulneribus,neceflariaeft: 
qux etiam parum mordicationis habere debet. 
Si vero vulnera vel vlcera cum mala complexione 
reperimus: tunc contraria contrarrjs curamus .‘ficca J 
videlicet, cum humidis,& calida cum frigidis.* & fic 
intelligendum eft de alijs qualitatibus. Oportettamc 
complexionem corporisSC membri vulneratidili- 
gentiflime cuftodire. 
Dc fluxu fanguinisa uulnere. Cap. X11» 
PAIam efi 8C tcftanturamfiores, q? fanguis a ve- 
nis aut magnis aut paruis in carne difperfis egre 
ditur. Etcaufa eius egreflionis efi,vt tefiaturGal. 
incifio vel apertio extremitatis , pororu 
ipforum. Sed cgo,cum ifti traAarui no fitpropriu, 
non nifi defluxu fanguinisq? fit exfolutionc conti- 
nuitatis, traftabo. Oportet autem te primo confi- 
derares quibus venis fluxus fanguinis fiaf: nam ve- 
narum afi* funtpulfu carentes: dC funt facilioris cura BRVNI 
LIBER , L 
: quarum cafus tardius 8c diffici- 
adh0 rCaoUr * fi tamen vnum cauterium non fit 
cies,illud reiteretur fimili modo ignitum* 
eneclanguisabfcindatur : verum cft, 
u*^pafUS a^(^u,SCOm^uratur‘cIuiaex hocpoffetfe- 
tbflraftionctdi,fagittc,<*r hafi diarum. Cap. XIII 
fe [Pec,cs diuerfificantur fccundu 
*ccu,1dum locafuperquae accidunr,fic eria 
r,Jrn xjCatur,n eorum extradione modus ingenio- 
* amexeis funt quae habent cufpides magnas 
tUr tclUapCr'ncauas dolidas. Et funt ex eis quae dica 
Iata a*Et funt rotunda, 8c quadrata,atque rriangu- 
hofL 0cu*qucfiJpcrquemcadunr,aIiquando eft car 
difj.,- ,aut neruofus:aliquando offofuseft.Sedin pr£ 
mbnsafiquado pcnctranradprofundum, 
dujLan°° vcro non: vnde quaepenetratad profun- 
aUttan-untmembraPri'ndPaIia Vel nobilia:fi 
nijji ,Cercbruni,cor,hepar,pulmo,ftomachus,etfi- 
faorj- ‘In quibus fi mortis afpcxens figna: abftradio 
pcnituspoftponarur.qp fi non apparuerint fi- 
In§emum extradionis adhibeas:quoniam 
•rrnys Uberatur: fed fi in ipfis membris fagit- 
proculdubio morietur:nam 
tr0r quando fagittain aliquo praedidorum mem- 
* fuerit, ficutin aliquo loco iam diximus:qua 
t)uej °rtctnos ad prefens qualiter fagitta in quocun- 
fixafuerirforas educi valear, edocere. Di 
§t1o q confideratur in primis fi fagitta fit cumli- 
careat:auretiam uulnusftridu fit, ita 
el^,Pcs,pfi,rnlr>trarcnequeanr,autcotrario mo/ 
abcac* Qz. fi ferrum cum ligno fueritttunc ten- 
Vl,lnus intromittatur, donec ad ferrum per- 
W 5 q? per illam fignificetur quatum poftibile eft, 
ferrum cum ligno bonam coniundione ha- 
Cl Ccue.&: ficoniundum ipfumarbitraueris:tuc 
Sc paulatim agitando,caute dC leuiter ab- 
Ur*fiI autem ferrum caretligno,auc firmam co 
rl0nemnon habet:tunc res erit difficilior: vnde 
et q? ibi per vulnus tenta intromittas : vtex ea 
PcrPeudatur: deindeinrromiffis forcipi- 
arSllm fuerit vulnus, cum facilitateforas ex- 
tt r* fi forcipes vulnus intrare nequeunt, aut 
*Onft comprehendere non poffuntpropter eius 
%er) leonem: tunc ipfum vulnus dilatandum eft 
Cl,rh r>,leneri,uni autartcriam 
a .Apibus accepta leuiter extrahatur. Si uero 
'^Milr* °cofi,ent neruofo: tuncineiusextradioe 
rna,0r^sfubtilitatis &leuitatis vtaris.*ncpro- 
JtS5nt°c aliquis neruus laedatur. Et dixerunt fapie- 
Sfi >f' q> fagitta no egreditur ex membris in qui 
a efi5nififecundu duos modos:aut enim egre- 
°c«m ex quo intrautt, autper contrariam 
c,Us • & non trahatur fagitta per contrariam 
n’fiquando locus ex quointrauit, eft ad cius 
t\ern durus. Inquit Albuca.q? fi fagitta no 
eXltUm,,n bora,n quacadit:oportetutdi- 
VCl>P'amaliquotdiebus, donec putrefiat caro in 
*S(bCUl’tu9& eiusalleuiaturattradio. Inquit ite- 
h rtCS fiu,ufimodi artis 8c diftindio earum no 
flicUib enduntur cum narratione, nec comprchere 
VtrHi *yerum artifexprouiduspaucum comparat 
cu eo q> prf fens eft* fuper eo quod 
cft abfens, & aliam operationem inucnit nouam, 8C 
inftrumcntum nouum apud defcenfus rerum exrra- 
nearum huius artis quando accidunt. Q» fi fagitta 
fuerit ex fpecicbus, quae dicuntur barbarae:tuncingc 
nium extradionis eft vt liberes carnem fiftam inbar- 
bulis ab omni circuitu fecundum ingenium pofiibili 
tatis: deinde fagittam cxtrahe.Et fi fuerit in loco me- 
brorum cuius fedionem rimemus: tunc ingenia t<c 
ad recipiendum illas barbulas feu ramos inter cannu 
las aereas vel alia vt carni nequeant adhaerere :deindc 
accepta fagitta,caute 8C leuiter extrahatur: 8C iam nar- 
rauiroptimus Hippo.cpinomniextradione fagittac 
fi poflibileeft: oportet 
dum figuram in quafuitapud cafumipfius, quonia 
ex hoc egreditur facilius. Sivero fagittain aliquo 
loco corporis abfconfa fuerir:ita q? occultatur vilui, 
& neq? cum inquiritur fentitur, atq? locus in quo eft, 
non differt incifionem penitus propter contrarietatc 
alicuius membri nobilis, aut nerui vel arteriae: tunc 
Vt dimittatur conucnientiuseft.multf quidem gerere 
tes ferrum vixerunt,et eorum vulnus confolidatunt 
efi. Si aurem fagitta ofll' adhaefcrir,non fortiter agi- 
tetur, quoniam timetur nefrangaturrfedparum core 
quatiatur manu tua torquendo vt probetur quanti- 
tas fixionis.deinde prouide extrahatur, q? fi non obe 
dit ad exitum,aliquot diebus dimittatur:deinde itere 
tureius abfrradiocum morione: ficut narratum cft, 
donec egrediatur. & fi ad hoc tibi non obcdiar.‘opor 
tet vtd<fcooperiarur os,& fiat perforatio in ipfo offc 
cu trypano in circuitu fagittaeab omni parte, donec 
locusamplietur.‘deindeextrahatur:8C vulnus curare 
dum efifecundum q? figniffcatfo reliquorum vulne 
rum tibi fignificaucrit* Verum etiam oportet te co 
iiderarene fagitta quandoinfigirur, fitinfeda vene- 
no.et fignificarioq» fagitta ucnenofa efrlqm color car 
nisapparetfufcusautliuidus: qrcnecefleeft tuctota 
carne in qua eft cocauare.*et iftud cft tibi poffibile:d€ 
inde cura vulnus ex eo q? coucnitex curationefua. 
Spin$ aut et haftellae cu corpus intrat, cu fuppofitioc 
cmplaftri de rebus relaxatiuis extrahatur, et ex cis fut 
ficutammoniacum cum meile miftum aut cepe nar- 
cificum meile tritae:ct quandoque fit emplaftrum ex 
omnibus hispdidis,etfortius operatur.inquit Auic. 
q? rana excoriata 8>C fuppofira eft mirabilis attradio- 
nis: 8c fimiliter cancer contritus,8C etiam lacerta fta- 
tim cum fcindirur. Inquit iterum q-> caput lacertoru 
ftatim cum ab fcindirur cum ari.ro. 8c radicibus can- 
nae & cep$ narcifci mirabiliterabftrahit:& quandoqj 
fit emplaftrum de radicibus arundinis cum meile tri— 
ristanrum:etfitexeoattradiobona:hicenim no fo- 
lumfpinasSdhaftellas,fedfagittam quandoque ex- 
trahunt,et maxime cu non in corpore multu eft fixa* 
Defummacruniucrfalicurationeulccru, Cap. XIllI* 
TEftante Auicen. vlccra generantur ex uulneri- 
bus 5c apoftematibus corruptis dC puftulis.qa 
ficut iam in alio didu eft Ioco,poftquam folutio core 
tinuitatisplufquamoportetfaniefacit, &pusexom 
ni fui emittit parre,vlcus nominat. Inquit Auicen. 
8C non fadtpus nili quia cibus qui ad eu trafmittitur 
conuertitur ad corruptionem propter debilitatem, 
membri in quo eft ipfafolutio:aut quiapropter debi 
litatem fuam fuperfluitates membrorum adherentia 
ei, attrahuntur verfus ipfum.aut propter vnguenta CHIRVRGIiE MAGNiE 
autemplaftra mollificatiua 8C lenidua membrorum 
cum multa fui humiditate 8C ventofitate. Etinquit 
etiam q? id quod eft de genere puris fubdlis,nomina< 
tur virus: & quod eft grofllim,nominatur (ordines j 
8C eft res coagulata & alba : aut ad nigredinem dedi- 
uis:aut eft ficut faex. Et virus quidem non generatur 
nifi ex fubtilitate humorum aquoforum et calidoru: 
8C multiplicatur cum generatione apoftemads.Sor- 
dides autem generatur ex humorum groflidc,et eget 
magis abfterfioe,quam virus indigeat exiccatione. 
Etlciendum eft quod non euacuatur quin omnis fi- 
ftulavel cancer nominetur vlcusrfed non conuerd- 
tur.fcilicet q? omne vicus-nominatur vel poflit no- 
minari fiftula vel cancer .‘fiftula enim uel cancer ha-- 
bent proprietatem,et eft ex fumma difficilis fanado- 
niSjUerum in hoc capitulo no fum narrans nifi de uul 
nereqcF no appropriatur nomine fiftulse vel cancri. 
Dico igitur fecundum modum Auicen.q? vlccra aut 
funt apparenda,aut funt prpfunda, ideftconcaua:& 
quffuntprofunda non differunt, nifi q? aut caro dr- 
cundans ipfa fit indurata, 8C tunc nominatur fiftula: 
quoniam eft ficut canna penetrans in membrum:auc 
non indurata, dC nominatur abfeonfio vel cauerna. 
Et etiam ex eis funt inunda, 8C quaedam immunda, 
quia in eis eft fuperfluitas humoris 8>C huiditatis qua- 
uis non ffnt mala. Et ex eis funt virulenta,& funt for- 
dida,& funt minorata a nutrimento,&funt corrofi- 
ua, 8C funt putrida, 8C funt difficilis curationis. Vl- 
cera vero aequalia quae funtapparenda, ideft quae no 
habent profunditatem, indigen t tantum vtcon foli > 
dentur cum eo quod mordicationem no haberrquo 
niam mordicatio confolidadonem prohibet.Sed ul- 
cera profunditatem habentia indiget vt carne replea 
tur. Verum oportet te feire 8C credere,ficutGal.tefta 
tur,q? caro generari non poteft, nifi exfanguine per 
omnia membra corporis adfui nutrimentum diffli- 
fo 8C enim ex acftioe fiunt naturae:qua 
re oportet te prae caeteris complexionem membriin 
quo caro creanda eft, feire,& eam cuftodire, atep co- 
plexionem totius corporis cuftodire, 8C cibum cum 
vbertateboni chymi gencraduum infirmo 
Deinde medicinam uchemcds exiccadonisfimul de- 
bet 8C mundificadonis adminiftrari. Inquit 8C qua 
to vicus maius eft et profu ndius,fortiori indiget exic 
catione, propterea q? multus fanguis fluit ad ipfum: 
quare eft ei neceflarium,vtrefoluatiIIum. Verutamc 
oportet vt eius refoludo non fit cum multa ficcitate, 
vt non refoluat quod eft ibi fubri!e,<SC quod eft grof- 
fum,lapidcm faciat. Et caue ne decipiat te fitus ulce 
riSjfcilicetncredneatur virus in loco profundo. in 
quit fcias q» iam fecimus dehoefermonem fufficien- 
temin capitulo vulnerum. 8C eft nobis neceffarium 
ut repetamus ipfum cum additione:quoniam efteo- 
ueniens in hoc loco. Eft ergo prohibitio aggregatio- 
nis virus vlcerum in profunditate,ut membrum ta- 
li aptetur figura q? orificium uulneris fit inferius qua- 
tinus ex eo virus effluere citius poflit 8C vehemerius, 
ac difpofido ligature inferius eomprimat,etfuperius 
relaxetur, vt virus currat, 8C nonimpediaturinexi- 
tu.& fiiftud non eft tibi poflibile: tuncexcufado no 
eft quin vicus vfque ad luam fecetur radicem: ita vt 
non relinquatur in eo abfeonfio et cauerna, in qua ui 
rus aggregaripoftit:dcindcftringatur ulcus cum liga 
tura quae incipiat ab orificio cius;& perucniat ad ra- 
* CO' 
dicem quadam deteAaeft.dicetantcdeteAioncn1^ 
trarium operetur. 8C fi prohibet aliquid ficut ncr 
& arteria,ne feces vicus ab orificio vfqueadeius 
dicem,ficut diximus.Et eft poflibile ut fiat pcri° 
minferiori parte ipfius .* tunc iftud eft quod cXcU (> 
SC multoties non eft poflibile vtfccetur vicuso 
no:quarc neceflarium tunc cfi, vtablutio adm,nl , 
tur. Et ex illis quae lauant vlccra,funt ficut,hya 
zachara, 8C mei, &idcm proprie cum aqua 
cineris ilicis, vel vitis milium. Ethec eft fortis a < 
do, quam no tolerant vlccra parum fordfda,& 
marisafllmilantei, quialauat SC exiccat:& aqlia 
minis fimiliter cum lauaturarepercufliua CXlcCj1 ■,$, 
er ex hoc prohibet id quod ad membrum attra'1' 
Inquit Auicc, omnia illa laedunt vlcera, fi fuerit c^3 
eis apoftema. Deinde cum facfta fuerit ablutio,fC 
cum medicina carnis creadua intro mittenda eu* , 
cera quidem profunda in quibus eft abfeonfio 
uerna no mundificat,vtinquit,medicinaecarnis 
tiu? mundificationc vltima: neque in eis faciunt*1 
carnem ,nifi fuerint currentes lauaduae, vt inrj 
ad profundum cuminfccifi:orrjs,ideft dyftcribu 
mittantur cum tentis:8C quandoq? in curatione fl y 
fundam vlcerum eft necefiarium vt fiant uifto>? . 
haerentes aut liquidae vel groflf. Inquft Auie* 
tet vt no adminiftretur carnis nafcentia nifi pn115 < 
dificetur vlcus:autattrahaturadipfumnutrime ([1 
fi minoratum fuerit qualitercunquefit. 
dificarum fuerit,dematurab eo omne 
abfterfiuum forte. Et oportet vt attendantur 
denter condirioncs:de quibus cura non eft neg' >( 
daretexeiseftconfidcratio coplcxiomsmembr 
nerati 8C totius corporis SC ulceris ficut ? 
ximus in alfis locis. Er oportet ut fcias vtrurrty 
conglutinetur vel no.‘& fignificatio cp vicus C0r s' 
natur cogludnadoe boa, eft paucitas defenfioiV'- 
et paucirasTaniei cu bonitate ipffusretfaniescun1 
eft fiducia bonitatis, eft alba,lenis, dC aequalis: 
cofecutaeft complementa digeftioniSjetmaxM11 jc 
no afibeiatur ei faetor hotribilis. Et iam Ioquemu^1( 
fanic in loco alio fecundum q? meretur ex 
Inquit corpora quae citius recipiuntreftauratio1! 
cerum, funtcomplexionis melioris cum imientV$ 
boni fanguinis&: non fuperfluunt: quoniam d* 
fuperfluunt inhumiditateautficcitate, tandern 
piuntreftaurationem vlccrum. Licethumida,l\ 
tiumffnt fufceptibiliora qua ficCa ficut fenum* 
quoniam in corpore fenum paru eft de Ianguir,c 
no:immO vlcerafenum non 
miditasinfantiumeftnaturalis: dCnosdehum' / 
praeter naturam loquemur: 
picorum eft difficilis, quia fuperffuuntin hum' fe' 
te,& praecipue in extranea:8C fimiliter 
gnatium propter retentionem fuperfluiratis* 
tum etiam mulierum,quibus menftruaretine11 
ia nos locuti fumus de medicinis carnis creatu1' -r/ 
dum complementum in capitulo fuo:&T nunC.njiie/ 
tet vt loquamur de quibufdam carum quae p' 
lioribus expertae funt 8C. elcfta*. Et ex cis funt 
rca,ctfarcocolla,plumbum vftum,andmoniu £Ci 
limatiaeaduftae,poliuan, 8C glutinum pifciurn* 
oportet vt obferucturamicccuomni dilig€nC^jCjn? 
antequam incidas in errorem, videlicet ne 
carnis fit creadua magis abftcrfiua quarrv0?,.^ B R V N r 
LIBER t 
carnc l m excedit, corrodit membrum : 8C . 
Iidlls j!uit ad humiditatem currentem, quam fto 
h0c afpidensaeftimateftevirus:etpropter 
*c d€n Virtutc abftcrfionistctiftud eftpeioratio 
litCJcf-ru . ° viceris. Et fignificatio q?illahumiditas 
refo,- Medicina, eft concauitas viceris maior mo 
|to>^aIor,rubor,&; humiditasfubtilis ad rubedi 
Pronren<^ens* fiprouenit ex liquefadione carnis 
di^keTacurncri mecficinse,et maxime fi patiens fuc> 
1 isifentit mordicationem 8C arfuram manifc^ 
, iftud fuerit ex medicina carnis creatiiia,tuc 
yj minue de virtute abfterfionis. 
iUrfnCCra 9uidem virulentaindigent vtadminiftre- 
Uujn Pllmis medicina deficcatiua, Vt mundificetur 
O‘qU0.dP°%uam mund,ficatum fuerit, 
CUrn rfCar,n*s creatluam decet adminiftrari. Verum 
WClmi'ni'ftratur me<iiciua deficcatiua, dC non 
fci5SJr ca humiditas,Tmo potius videtur augeri:tunc 
*iu^med,'dna fecundum id corpus nOn eftexicca 
6caj^Uare facienda eft additio in confortationeeius: 
lL^a eam cum abfterfione pauca: ficut mei, 8C 
l‘U^C,tatc’fi'cutbalauft,'3e & alumen.Qjfi 
bus luPcrfluit in cxiccatione,tunc minue de virtuti-', 
1WmnibuS’fdlkctdc e*lccatIone & abfterfione SC 
Ille vero qui hunc canotrem ignorauit, 
ltin ,cetMlftcrdc vnoadaliudfe transferre fit opor 
modo curabit,fua cura eft mala. 
«Ufk nae quaeexiccant vlcera virulenta, funt fi' 
eortiauftl'^gaU^alumen,cortices granatorum,& 
es thuris,etIithargyrus,flos papaucris rufi,et fa 
1*^.0rclei,& ablutio aquae maris,&I aquae alumino 
«Sanum, ad cxiccationem virus. 
r valde vnguetum iftud in quo conue 
adlnulec Aui,8c AImanfor:&: eft, vt accipias Ii 
Vi puluerizatum:qui cum aceto etoleorof. 
*mbibatur,donecintumefcat, 8Calbificetur* 
cue acdpc antimonrj,chaIcucecumenu jbalauft* 
Vermium terrcftrium, gallarum,fanguinis 
J?1®» argenti omnium ana quan 
fuper ,eXtapars totius vngueti 
5giten,Tl,ttatur5^,n mortario donec uniantur fimul 
0pUr* Inquit Auieen.q? cum fit cmplaftrum 
Hiicis recentibus, aut ex nuce ficca decocfta 
gJp 0 forti, confert valde, 8C deficcat humi 
0D iue nocumento* 
rtetautcm vtin vulneribusfordidis 
etur medicina abfterfiuacum mordicatione: 
eft ab eo q? eft fortis mor- 
perueniendu cftadillud 
c^1Qris mordicationis,quoufque fordides mu 
tfeta medicina carnis creatiua admi" 
fefu r‘Et ex medicinis quae abftergunt vlcera 
bieumUtficudre°sicfi meIIe:&: fimiliter farina 
8c iterum ariftolochiae cum meile 8C 
Al de COrnP°fit,s mirabile vnguentum 
carnem mortua 
p illis quacadminiftrantur in primo.Re. 
‘ ®ris eris,mellis puri, ana drac.i.ex his fimul 
ed,camen fiat. Et ex chirurgis funt cjponunt 
0^ac‘ .virisaeris: vtalleuietur 
?Ctl*Pur' m abud unguentum.Reci.faecis olei rof* 
ir,5mdfis, ana drac.i.ariftolochic,lo.aIuminis 
Q^ni^’Qe°s5Ceruirae,ana drac.i* viridis aeris,drac.iij* 
muI mifceantur, 8c fiat ex eis vnguentum, 
quoniam eft mirabile* Etfciendurh eft q? arifto!o> 
chia, Ion. magis conucnic in vlceribus quam rotiida: 
quonia eft magis abfterfiua:rot. vero in vulneribus, 
quia eft fortioris operatiois,5£ fubciliadonis. Jn cu 
ratione ulcerum corrodentium,reguheft:vtcorpus 
mundificetur, 8C membrum. Mundificatio quidem 
membri fit cum ventofisautfanguifugis appofids fu 
per ipfum: &non(it dilatio in earu curatione, n e per 
ducat ad peius. Etmultoties ambulatio corrofionis 
cogit nos incidere membru,vt fanetur corpus 
rofione: &fdas q? ex vlceribus corrofiuis funt cum 
quibus non eft putrefa<ftio:& funt quae non euacuari 
tur a putrefaftione.*quarc diftinguendum eft de eorit 
diuerfitateantequam curationem adhibeas.Et ea qiif 
conferuntin vlceribus corrofiuis, in quibus non eft 
putrefaAio,funtficutcmbrochationes ex aquis infrt 
gfdantibus 8>C exiccantibus:ficuteftaqua myrti,aqua 
rof.aquapluuiaIis,&acetu.Vcrum cum in eis eft 
tre(a(ftio,tuncaqua maris 8C aqua cineris conueniut. 
Inquit Auicen.& melior curatio eorum 
ftratio ftypticorum,& ficcantium infrigidantium:!! 
cutfuntcorticesgranatorum,granamyrti, 3C femen 
ro.& emplaftratio fimiliter: 8C ex folrjs acctofaecum 
vino bullitis: aut emplaftratio cum bolo armcnico, 
cum aceto vel fyrupo acetofo, confe<fto,aut cucurbi 
taficca combufta eodem modo confcAa. Etfcias 
qjGal.huiufmodi vlceracorrofiua, ignem perficum 
tk formicam ambulatiuuam nominauit. 
In curatione vlccrum putridorum 8C malorum, 
melius eft vt mundificetur corpus aut membrum, fi 
corpus mundificatum fuerit. Et membrum cum uen 
tolis aut fanguifugis mudificetur: 8C id qcPeft nota di- 
gnum, eft vt eorum talis curatio non tardetur.nam 
tardatio ipforum addit malitiam. Et cum huiufmodi 
vlccrafupcrfluunt inputrcfaftione, necefte eft ignis 
cauterium adminiftrarc,autmedicinam acutam. Et- 
fuccurratur poftea cum butyro, vt dolor fedetur,5£ 
ignis efchara cadat in poft:<3£ quandoque adminiftra 
mus feftionem putrefacftiuam fuper vicus, ita vtpe-* 
nitustora caro putrida vfquead fanam amputetur: 
deinde cum cauterizatibus carnem cureturdta vtno 
remaneat ni fi caro bona:cuius fignificatio eft bonitas 
fanguinis cius aut coloris ipfius. Et fortafle neceftariu 
eftincidcre membrum , vtafuaputrefaftioe corpus 
faluetur. Inquit Auic.ifta quidem vlccra,licct non 
fint fiftule, neque cancri:tamen funt mala SC * 
lenta: 8C embrochatio quae conuenit iftis vlceribus, 
eft ficut aqua maris, aqua cineris, dC aquafaponfs, 
fi mi lia. Et ex medicinisquaeadminiftranrur funt fi 
cutcaro piTcium falitacum aliquantula mica panis, 
&C farina hordei 8C farina orobi,& ariftoIochia,et em 
plaftrum de meile cum pulucrecucurbitae ficcae,5C 
folijsoliuarum recentibus, autcmplaftrum de caepe 
in vino decoAo.Etdecopofitiseft mcdicameniftud 
bonum 8C expertum, dC eft vt recipias draganthi ni'- 
bci,drac.xxxiirj.calcis viuae,aluminis,coracis grana 
torum,anadrac.xvi.thuris,gallaru, ana drac.xxxij* 
cerae & olei antiqui quantum fufficir. Item aliud* 
Reci.plumbi vfti, aeris vfti,ceruftae, thuris, maftichcs, 
lithargyri,ammoniaci,opopanacis,anadrac.ij.etadi 
pis renum vaccae,refinae,olei myrtini,ccraeomnium, 
ana drac.irj. quae funt foluenda foluancur in aceto, 5C 
terenda terantur:deinde omnia fimul conficiantur* 
Et oportet vt fcias amice (j> muftoties ex materia dif* . CHIRVRGIA M A G N JST 
fufa ad locum vlceratum apoftemata generantur. 
Et tunc non differatur in eorum prohibitione cum 
foludonevcntris & phIebotomia,aut vomitu:quO" 
niam vomitus confertadid tdtante Hipp.nam haec 
materia deloco ad locum mouctur. Et epithemetur 
locus cum eo quod prohibet apoftema, ficut often" 
fum eft in capitulo vulnerum , & fi non eft poffibile 
vtprohibeatur, immo apparet apoftema:tunc fit oc 
cupado in eius curatione tantum: quoniam impoffi" 
bile eft apoftema cum vicere curare. 
Vlcera difficilis confolidationis: vt teftatur Auice. 
funtabfolute, 8C corrofiua,et praeter putrida, 
licutcft comune praeter proprium .ipfaenimambo 
funtambuladua:& cumiftis quandoque non eft am 
bulario: 8C ftantfecundum difpofitionem fuamper 
aliquod fpadum:& iftafunt praeter fiftulas:quoniam 
nonfuntincedentia.Etad vldmum corrofiua et pu" 
trida,& fiftulae,ut dicit Auiccn.funt de fumma diffici 
lis confolidationis abfque conuerfione. Caufa ve 
ro vlcerum difficilis confolidationis: aut eft malitia 
£anguinis:aut eftincouenicntia medicaminis quo cu" 
rantur.*quod eft quia medicamen eft debile in exicca 
tioncautmundificadonc:ttid fignificatur tibi per ad 
dudionem contranpautquia corrodit et profunda" 
tur:ficutiam diximus propter fortitudinem abfter" 
fioniscius:aut quia calefacit plufquam oportet: qua" 
re diftemperatur coplexio carnis, vel infrigidat, aut 
mollificat, vel deficcat. Aut eft caro addita, aut caro 
dura fuper labia vulnerum vel intus:aut eft os corru 
ptum in eorum profundo. Etiam fcitu eft quare uul 
nera morantur ad fanandum in capitulo fuo: quali" 
ter curetur malitia fanguinis.‘&fi militer qualiter ma 
!a complexio carnis eius retificetur cum conrrarijs:et 
edam caro addita & caro dura qualiter curatur, vt di 
«ffumeft. Inquit, caro addita non generatur nifiin 
vlceribus in quibus fit feftinanda medicinae carnis 
creatiuae ante tempus mundificationis ipforum.Pr*" 
tereacaro dura fit fecundum plurimum in vlceribus 
melancholicis: quare eft tendens ad nigredinem 8C d 
trinitatem 8C gro (litu di nem : SC tunc neceffarium eft 
vt fuccurratur cum fcalpellatione 8C extraffionefan 
guinis cu vctofis:5f fortafle vlcera melancholica no 
fanantur nifiab eis auferatur corruptio vfqueadcar" 
nem fanam. Si vero os fuerit in viceris profundo 
corruptum,tunc figniffeabitur tibi per illud quod vi 
cus quandoque clauditur,8C quandoque 
virusab eo manat fubtile. Quare eft neceffarium yt 
fecerur vicus vfque ad os:deinde radatur, 8C feparc" 
turfecundum quantitatem corruptionis eius:nequc 
exipfa corruptione aliquid dimittas omnino:deinde 
cu pulu ere carnis generaduo curetur. Et caufam qui" 
dem quare accidit corruptio in vlceribus , eft debili" 
tas membri: quia recipit omnem materiam 8C mali" 
tiam complexionis membri & fanguinis. Et ex me 
diciniscum quibus curantur vlcera difficilis confoli" 
dadois,(unc ficutlimatura ferri, 6>C limatura aeris, flos 
geris adufti, 8c glutinatio auri, 8C virriolum rubeum. 
Ex de compofitis eft medicamen, quod Red. floris 
aeris, limaturacaeris,ana drac.i.climiaeargenti, SC con 
glutinadonisauri,anadrac.viri.curcumae, cypreffi, 
ana drac.iir).falis gen drac irj.ariftolo.aduftae, minuti 
thuris,ana drac. v.cerae,olei myrdni,ana quantu fuf" 
ficictSC fiatexcis vnguentum. Item aliud medica" 
raen quod Auic.comppfuit* Reci. Ii maturae aeris, dC li 
maturae ferri, ana partes aequales, conficiantur 
aqua aluminis:deinde argillentur cum argillaru 
8C ad furnum adurantur: deinde extrahantur,L 
miniftrentur puluerizata; Aut fiat ex cis, 8C l,ria. 
ro,et oleo myrti no empIaftrum:quoniam eft111 
le. Etfcias op non oportet ytadminiftretur °„ 
in vlceribus: nifi fit vehementis cxficcationis 
pticationisificutoleum rof.myrdnum, autma 
num, SC (Tmilium:quoniam intentio curationis 
nium vlcerum eftexficcado. 8C propter id °P,,~ 
amice vtnon praefumas 8C adminiftres eis m°; jj/ 
da, nifi fint vlceraex concuffione facfta:ficut131 cu 
ximusin alio loco : aut nifi fint vlcera cum 
da doloris* Quoniam tunc propter neceflx 
loris fedandi non excufatur quin adminiftrecur * j 
vlceribus fit contraria. Q* fi vicus prolongat p 
fanandum , &i nonfanatur;immo iam fecftinlf 
fionem in membro, 8C corroditur, 8i putrenb3 0u 
ftruitur deeiusfubftantia quantitas 
expedatur eius curatio nifi fecundum profu*1 
& praecipue quandoeft antiquatum, quonia 
perrranfiuit fpadum dimidrj anni, velamplinSj 
<ffu m eft fiftula aut cancer. 
De fumma er uniUcrpdi curatione fiftuU*-u. Cap» 
F 
Iftulaeft vicus profundum anguftum 
dofirate 8>C duritie carnis ipfum circudantf 
eftficut canna vel penna anferispenctrans in*** 
brum. Diciturautem fiftula adindar illius 
menti os habentis ftri<ftum,& profundum atnp1 
Caufa vero eius duplex cftfcilicetinterior $ 
rior. Interior prouenit ex humoribus corrupti* 
terior nanque ex vulneribus 8C vlceribus ,n , , 
Curatis. Cuius fignificatio duobus modis 
quoniam autfumiturab eiuseffendalibus, auta*j a 
cidentalibus. Ab elfentialibus, quia caro 
ipfam indurata eft, 8C os cius conftri&um, 8C pr°/ 
ditas dilatata. Ab accidentalibus uero, 
cidit vt eiusfanies indigcfta fit cum horribiIitacC 
toris: quae aliquando fortaflfeabfdnditur penit 
hoc quando proprie corpus no eft repletum,*1^$ 
mida eft complexio,8C eft regimen patien cis e*li 
tiuum:&edamquadocuftoditur membrum**1 
fiftula eft, a doloribus 8C fimilibus. Et aliqua11 t 
niesipiacurrit: 8C tunc aut eft multae quanticat 
modicae: SC aliquando groffa,aliquando 
dum diuerfitatem membrorum.et iam locud 1 
pluries de regimine curfus virus 
dum a fiftula. Verum de regimine curationis f 
neceflitatc cogente hic fecundum modum ft**1 
nis oportet narrare* Dico ergo q? quernadm13^' 
fiftulaediuerfificanturfecundumdiuerfitatcna 3)jJ 
brorum vcllocorum:ficearundcm ur»s 
fitin membris mollibus, vtin carne:aliain n'C, C(\tcl 
medrjs,vtin neruis 8C venis:dC tunc eft inobe1 
difficilis curationis: SC alia fitin membris durlS,^g $ 
oflibus. Et communis quidem fignificatio 
in aliquo iftorum membroru m fuerit, eftV1 1 .qi 
periendaquaenon fallit: autpraefumpdo 
niam tu fdsloca carnofa, ncruofa, 8C olluola 
des fiftulam quam propinquitatem habeat 
&fds edam per relationem infirmi, qua'!1 ’ p 
ibidemprotraxit.nam fifupcr neruum ye 
quod tempus fteterit, certum cftipfam /i1 cS alla fedfle. Item etiam fecundu 
pcru^na hfmPtaadiucrfitatc purrcdinis.fi qn fiftula 
nluj n,t ncruurtunc putredo exitfubtilis,(tenuis, 
liUs 'proris:quod acciditproptcrfrigiditatem il- 
trin,t c^1t>ri:ctcum pcrucnitad os,eft fubti!ior,ad c i 
rias otc c*echuiorr5d cum perucnitad venas 8c arte> 
trnuh°tiesficut adear 
da. yPutrecJ° exierit,erit vifcofa,turbida,& cru 
dolor Cr r01” U3e uadit ad carnem,non eft tati 
tancy,v,S,i35ut,^a Su? vadit ad neruum.‘er proprie qn 
UijJr u^‘usProfundum cum tcnta:qcPcft,quianer- 
Vndc fi laefionc pariatur, nccelfc cft 
doloj ‘tCftc ma,orem ceteris membris pariatur 
hijjc em que uaditad os,nihil debet ex eo:q> 
o(TUQrCrn°r? n°n Etitcrum fiftula 
tiCs. a tibi per molliciem carnis multo 
c*cluper os:& etiam per facilitate penetratio 
iurr m r^otaadipfum. Cicerum fiftula diuerfifica 
ttaK CUndfi diuerfitatem tcmporisrqmalra eftreces: 
t\j no ant*9|-,a»Ec fiftula recens eft illa,qu$ circulu an- 
Ptj0 D antiqua vero eft ccontrarcuius corru- 
ris c Cft 1 n mcmbr,s Profun da: tu nc cft difficilio- 
Horicratl0njs‘ Illnd aut quod melius eft de cius cura 
eius | rr*aximc cum non fuerit antiquata, 8c corpus 
eftfuperfluitatc maligna, quaeobuiat ei: 
Vjrt ,a principio,fi fueritpatiens talis aetatis, dC cius 
taljs m tokrabilis,fiat vniuerialis purgario,& vniucr 
tn confiderarionc hu- 
Phle?Sabundant,s ,n eo:licet in fiftula magis abundet 
no*?a‘cif,us cofideratio afllimatur a chirurgis nu- 
fti5§» ,Ccr,ribus medicinacirca qualitatem loci fubie 
fuper ,uerfitatem coloris 8C putredinis. Cum aut 
Putre'j Undat phlegma, locus cft albus 8>C mollis: 8C i 
1K Su3enianatafiftula,€ritaliquantulumgrof- 
0 multae quantitatis. Si mclancholia,li- 
ad nigredinem cu quadam duricie, 
n,Sra fluida. Er fi cholera, locus 
PutreJnus*& ft*1 punAiones 8c arfuraefcnriunrur:8C 
0 efnanat cirrina. Si vero illud quod eft fu- 
trr,s,nflantur.*etputrcdofanguinolentacurrit. 
Phlegma igitur digefta materia prius cuoxy 
DhlCtUr l)enedi«fta3vel pdul? alie medi- 
‘fgma purgantes. 8C fi patiens fuerit debilis,q> 
r,Urn vel pilulas aflumerc non valet, purge- 
*' 
Ucre zuc.par.iij. de tali puluerc fimul Icorpo- 
feti0ll-Ur vnc.j.cum aqua calida.deinde poftpur- 
c Periens balneetur: cui in exitu balnei offera- 
j°cih «’!‘aflcuiusopiatae, ficutrheriacfvel 
tatc aclua calida,vel cum vino:opiata qui 
Pty-e c^ClI?aid quod ex mala qualitate remanfit i cor 
%;v |U,nit. Contra melancholia detur ieralogo- 
ahudpurgans mclancholia:digefta materia 
ej.03cyrnelle compofito.dcinde poft purgatio 
tjconue,tU balnci fimiliter fiat exhibitio alicuius opia 
ja choien,ent,s: vteftthcriaca,uel mithridatu. Con 
f di geftione materiei cuoxyzachara, 
, mPer,ale> qcf purgat choleram, con 
i “at exhibirio trochifcatf vel alterius 
1 Ve»*o fanguis fuerit, fiat euacuatio per phle 
*^e<ndc Vcn,cudum eft ad localia. Sed 
ocabscuratio fiftularu vniuerfalitcr 
tloncs requirit.Quarum prima cft; ut fiftula 
B R V N I 
D I B. I. 
mundificetur,&abIuatur.Sccunda eft vtdeficcetur, 
ct mortificetur. Terda vero eftutconcauitascotfnuc 
tur,&fanetur. Et fiftula quide mudificatur 8>C ablui 
tur,ficutin vlccribusiam oftenfum cft,ex aquis pro- 
prie fiftularibus.i.cu quibus abluitur fiftularfutficuc 
aqua maris, 8C aqua cineris, vel aqua artificialis falfa: 
8C fimilitcraquaiaponis.& fimiliter multoriesin prf 
di<ftis ex fale ammoniaco, arfenico, autex aeris flore 
aliquid foluitur, vel permiTcetur:qm tunc fit maioris 
abfterfionis: 8C qualitasabluedicft vtinrjdas aquam 
ad profundum fiftulf donec impicatur ex caret fac id 
cu omni difpofitionc qu$ fit poflibilis apud ter fi non 
valeas cum alijs,falrim de clyftcribus. deinde ftudeas 
Vf retineatur interim per hora.*& tunc tu coprimc lo 
cum vndicf manu tuar 8C maxime vbi profunditate 
fiftul? arbitraris.dcinde extrahe aqua cum expreffio- 
ne copctenti r 8C facilluditeru 8C iterum,donec aqua 
clara exeat,autfanguinolentar 3C tuc ex eadem aqua 
iteru vicus impleret eius orificium oppila. &fica ma 
ne vfc£ ad vefpcras vel econuerfo dimittaturrqcPtoc 
diebus faciendum eft donec virus mundificatum fuc 
rit. Fiftul? malitia mortificatur & extirpatur triplici 
ter, videlicet,aut cu incifione 8C ablatione totius car- 
nis corrupteraut cu acuds medicami nibus,quoru re- 
memoratio fiet inferiusraut cum ignis caurcrio,cuius 
iuuamentuvltimumeft. 
tinuatur & fanatur cum adminiftrationc mcdicinaru 
fadentiu nafei carnem, quas in proprio dcfcripfimus 
capitulo. Oportet igitur in primis vt perueniasad 
cognitione fiftulaer &cft vt accipias tenta aurichalci 
velargenti;& ipfam diligetcrperquiras,quouftp co- 
gnofeaseius profun ditate: &fiincedat fecundumrc 
Aum:autfitortuofitatchabeat:& tunc oportetteha 
bere tenta plumbeam: qrh eft magis lenitiuaret plica- 
turfccundum modum tortuofitatis.*& ficius orificia 
fintplurima,inquiraspcrfingula.‘& videas fitendat 
ad vnum meatur aut quodlibetipforum propriuha 
bet foramen r cuius extremitas non determinetur cu 
alteror8C tunc no eft vna fiftula fedplures. Ait Albu. 
q? id n5 fignificatur per inquifirionem cu tenta .* Imo 
oportet vtclyfterizesvnum ex orificiis fuis.qmhu- 
miditascum quaclyfterizatiofit, verfus alia orificia 
tendet.* & egredietur ex eis.Cognira vero femita fecu 
dum quantitate & diuerfitatem ipfius erit tibi cura fa 
ciliorrettuncfiorificium fiftulae fuerit ftridum,de co 
fuetudinefuainciforio clargeturrautcum tetademc- 
dullafambuci velcann$furici & fimilibusrfi?gcr cft 
timens ferrum. Deinde mudificerur et abluatur ficut 
fciuiftiper dies aliquot: donec virus abfcindatur.De 
indeintromittatur medicamen acutu vfque ad pro- 
fundum pafiionis inuolutum inlicinrjs fadrisfecun- 
dum quantitatem profunditatis, quam comprchcn- 
difti cum tcnta,donecfiftu!adeficcetur 5C mortificc- 
turomnino. Etmuitoties noneftpoflibile vtlid- 
niacum mcdicinaprofunditatcmattingant propter 
logitudinem eius:autquiamcaruscfttortuofus& di- 
uerfus.&fciasetiam q? medicamen ficcum nonfub- 
mergituradprofundum: quarcfiftulano occiditur,: 
Oportet ergo vt praepares medicamen fecundum 
hunc modum in quo non cft deceptio r ex eo q> om- 
nes profunditates perquirit.8C eft vt diftemperetur 
medicame cum aceto fecundu quantitate necclfitatis 
tu£ ita vt fit currens, dcidc mittasipfum interius quo 
cunque ingenio tibi poflibile cft in profundo: dcin^ CHIR VRGIiE MAGNJ5 
de oppila oriftciufac prepara figuram mebri vt oriff 
du fit fuperius;qcfmcdicame in profundo moretur. 
Etredum quide efi quado adminifiratur huiufmodi 
medicamen acutum: vt locus deforis cu frigidis inun 
gatur.mcilliusactioadipfum cum nocumento perue 
niat. Cum aut fiftula deficcata fuerit,fuccurratur cu 
medicamine mitigante:ficutcftbutyrum,vel axugia 
finefale,& hisfimilia, quoufque ignis cuaporetur:8£ 
cfchara.i.crufta cadatinpus. Cuqjfanies quseprius 
cratindigefta, egreditur digefta:& minoratur refpe* 
dru prime quatitatis:fignificatio eft mortificationis fi 
ftul?. Deinde curetur cu raedicinacarnis creatiua do 
nec fanet: SC fanies laudabilis, vt dicit optimus Hip; 
i,n Iib.,pgnofticorum,eft alba,lenis,aequalis per totu: 
cuius no efi odor malus.alba.n.requiritur quoniam 
color membrorum radicalium efi color albus.* SC no 
facit eum affimilari fuper ca,nifi natura potens. 8C rc' 
quiritur eius lenitas vt fignificetur cp virtus digefitiia 
operatur in eam. Amplius.cuadditur vtnon fit 
Ii odoris:eft vt fit longinquior a putrefadione: & fa> 
nies mala 8C foetidaefi:qm fignificat putrefadionem 
que efi contraria digeftioni:& fignificat dnium calidi 
tatis Qt fi mulff profunditatis fiftula non 
fuerit.‘neq;tenditfecundu reditudinem SC profundi 
tatem membrifimofequiturfupcrffciem curis rantii: 
tuc nifi neruus, vel arteria,aut vena magna,uel aliqd 
aliud tibi prohibeatjintromifla prius tenta lignea 
necadeiusproueniar profundu,fecetur vfc£ad viti- 
mum ipfius:ita vt ipfa liberctur:et auferatur efi noua 
cula caro putrida& corrupta ab omni circuitu cius 
cum totalitatc fua. Deinde fi languis facit tibi contra> 
rietatem,fuccurre cu eo quod c6ucnit,ficutdiximus 
in capitulo fuo.fubfcquenter curetur locus cum 
dicinacarnfscreatiua donec fanetur. Amplius.fi pa 
tiensnon tolerauerit carnis ablationes cum nouacu'» 
!a,ficut diximus: tuc tantu fecatio fiat vfq? ad profun 
dum:ficutdidum efi:SC acutum medicamen admini 
ftretur:deinde mitigatiuu etnafcentiacarnis. Si 
tem non fanatur per illud: tunc nullo prohibente vl- 
fimo remedio fuccurratur.i.utcauterizetur ufquc ad 
profunditate fua. V eruntn oportet te huius recorda* 
ri,vt no decipiaris in quatitate profunditatis et ipfius 
diuerfitatein fiftula cum cauterio.nam mulrotiesex 
imperitia 8C negligetia acciditillud. Porro 
in fiftula eft orificium vnum& profunditatcsplurcs 
fi tu cauterizes vnam earum, 3C 
alia remanet: nihil confert operatio tua. Etfimiliter 
oportet vtobferucs te ab hac deceptione cum medi 
cinacomburcntefecundum modum quem fuperius 
oftendimus: qm tota virtus curationis fiftulae eft vt 
comprehendas cu cauterio aut medicina acuta omne 
cius profunditatem. Si vero fiftula in 
funditate corporisapparet:ct non eft tibi poffibileut 
confequariseam omnino: quoniaappofitio medici* 
narum nequit ad radicem ipfius peruenire:ut eius no 
cumcntumadaliquod mebrum nobile velprincipa 
!c perucniat:et eft locus qui non fuffertincifionem pe 
nitus:tunc no eftingeniatio in eius curatio ne. et id qcf 
eft couenientius,eft ut dimittatur operationi nature. 
Et fiftula quidem que peruenitadintefrfna,autin ve* 
fica,autad membra principalianobilia:non fanatur 
omnino. 8C qu$ accidit alicui fpondyliu dorfi, vel co 
ftarum,velalicuiiunAurarum-ficut manus 8C pedis, 
iut neruiSjUel uepis magnis,auc arterijs,aut fiphacfe* 
At 
cundu plures difpofftioncsfincurabilis cft.Vcruiy , 
ftula qu£ fit in neruiSctfimiIibus,no ficpropt^3;1 
difficilis curationis: nifi quia feeffio nem SC cauto1 \ 
minime patiuntur: neq; eius expecftarur curatio, , 
fitexfummarecentiu:& tuncin eamedicinaru a 
niftramus:qu£no Vchemcntcrjfedlcuiteracffiau1^ 
mortificat & deficcat. Praeterea.fi fiftula ian* 
impreffionem in ofle: tunc fi non efi: detectum, , 
fe efi: ut detegatur cum inftrumentis conuenienfiO 
& abradatur:vt rota corruptio & nigredo ipfiusa 
feratur fecundum di/pofitione melioris poffibi^3 
Qi fi non fanatur,8C emittit fanicm ficu t prius.* 
cado efi: q? adhuc de ipfius corruptione remafir» ■ ( 
ergo iterum detegatur SC abradatur cum vitio11 . 
diligentiae tudita vt non di mittatur in eo offufc3 i 
aut corruptio,aut cortex,ucl humiditas omnin0*^, 
prohibet natiuitate carnis fupcripfum. Nacuu1 
feruaueris hecJpoffibile efi: ut caro generetur inc 
»n. Aui.etidquodeftmagisfaciensnafci carne»11 
fe,eft vt exiccetur ab humiditate,& cxafpcretut» . 
inde fi corruptio fuerit in oifibus magnis.fficut d 
coxae,aut cruris 8C fimilia,ctiampCruenit vfqp3 ,f 
dullaltunc no efi: cxcufatio quin fecetur 8C *nC, 
oscum medullafua vfq?ad locum 
indereftauretur ficutfcis. Si vero corruptio t0tl $ 
membri iam confecuta efi: tunc no £, 
curationem nifi affiumatur os totum. Veruntn hr 
rit os ex capite coxae, vel anchae, aut os ex fp °nCy 
bus dorfi: ab eius curatione fugiendum eft.pr°P 
incommodum nuchae. 
- Medicamen bonu in mortificatioc fifiulae & $ 
Re.falis ammoniaci, arfe.dtrini, fulphuris vinb0e/ 
eris,ana ferri,dragagathi,alu** 
ni.antimonij vfti, ana vncij. argenti viui,vn<MjA 
cisviu$non pu 
rentur fubtilifllme,& argentu viuum cxtin<fil,,1Lj 
faliua eis admifeeatur.deindeconficiantur 
maris vel aqua cineris: 8C 
adfolem vel ad clybanudeficcentur: dC 
ti fuerint,iterum puluerirentur:& puluis corti'11 Li 
natur in aluthel,&fublimetur:et quod ex 
rum fuerit,in vafe vitreo recondatur.huiufm0 
dicamen erittanqua igniscauterium.fciasq? ** 
efi vas confians et ex cooperculo etfundo^ 
nitur apud illos qui occupati funtin alchimia*et 
Vitro, aut ex terra, verum id quod fit ex terra 
extrinfecus vitreari, ne fpiritus euaporent. 1 
autefublimationiseftfecundum hunemodun^p 
vtpuluisfpecierufublimandoruminfundo 
cetur.deindc fi vas fuerit vitreum,liniatur c,£ 
cum luto deferiptionis, quod fit ex capillis hu 
minurarim incifis, 8C carbonibus pifiatis, & 
afinino,& terra figuli aequaliter. 8C fi fuerit cerre|cV 
in iundura cooperculi liniatur, cum linitu 
ficcetur a remoto igne, vel a fole:deidc 1 
nace:8C fupponarur ignis Icuis per duas $ 
fortis per noucm horas.poftea per totam nOv e 
mittatur infrigidari. In fequenti vero di 
e vas aP£fdf 
tur:et qd’cft fuperiusin cooperculo,colligi111' 
ditiesinfundoexiftensprorjciatur. , ftr 
Aliud ad ferri,arfenici 
cucecaumenu.i.cns vfti,od cupcroif, anap 
Ies.calcisviue quantufuftkit.omnia terantn’■ 
uerizcntur:ddnde conficiantur cum meile d1 F£(J; B R V N I 
"LIBER I. 
rantur* anttrPrb,fd.<3£ deficccnrur:& iterum te- 
chifci*A • PldueEzctur:atq?prcdi(fto modo fiant tro 
tatiaj* einderecondanturinlocovbiabhumiditate 
risfiL °npofiint, ne corrumpantur: 8C cum volue> 
perari tunc ex eis tere quantum fuffidt:& vtere. 
fujph , ad idem. Re.calcis viuae par.fj.arfenid citri. 
c°rDo,riS par.i*8£ cum volucris operarfiin- 
CUmacluaClnens ftipitum fabarum, et cftil- 
Cls doVOctUra^uafaPon,s:a,ltcu,nacIliadnensiI^ 
?5C bac vnguentum, dC vtere. 
Qillik lcamcn Suo utedum cftin locis neruofis 8C ff- 
S‘_,*^Ucci radicis chelidoniae, vrinaepiicrom,» 
10 r^‘Ca^ds vfuae5 vnc.ifj.arfeni.citri.vnc.i.co 
lafli(| lc‘fiICCUs,5d vrinapuerorum bulliant in ol 
*ddac‘‘ * CaIx ™m eis bene incorporetur: 8C deinde 
lUr:^Urar^ ommafiniuIa2;ftarid0 fncorporen 
nZn uPerdue bulliarif:fed paru: deinde cxic- 
A r-«informentur ex eis trochifci. > 
cfsftoj1 em*Re‘eHebori albi, ariftolo.ccntaurc^,radi 
°PSldn?,ireos’farill‘)eorobbariapa»*.cquaIes. 
Ur fiat ex eis puluis:& impleatur ex eo fiftu-- 
v quandocp fanat eam. 
lViecJicfnc qU? carnem minuunt et re- 
fiint | ** foltmntin vulneribus et Vlccribus:qu? 
t,8funVemcndsak^ed*oms>& mordicationis:&ex 
*Uw aficut vicriolum, &hermoda<ft/li, elleborus 
9uaudocp vnu 
, adminiftratur per CetSC facit excufationem:et 
«C quVa°5Ue c°mponitur vnu m eorum cum altero: 
u adoS[Ue0rnniafimulaeqaaliter.Etqu0dcx cis 
Kb,USificut vltriolum,humtdis adminiftrctur cor 
{50ri(5Us‘Sluoniam ficut Gal.teftatur,in humidis cor-- 
U^Carnem non confolidat. 
medicamen compofitum.Reci.calcis vi.. 
rj n,ci,drac.i.omniafimulincorporetureft' 
lda’ fiant ex eis trochifci:&: deficcetur:&: R> 
bcp UCrit tere ex e‘s quantum fufficiet tibi, et vtere*; 
uniucrfulicuutionc cancri. Cup. XV'!. 
A.ncer,vt dicitAuic.eftapoftemamelancholi 
Wi CUrr>,& de melancholiaadufta:aut amara cho 
%ntaUtia qua naaterk cobufta eft, 8C non pura,[<x, 
‘ Redicitur cancer adinftar illius animalis: 
animal habet vehementem tenacitate 
eo *ncluo venatur:fic hoc apoftemain 
*^bet J,s:aut quia gerit forma illius in rotunditate:et 
Crias ufridesaffimilantes pedibus illius. Qui 
:^u°bus modis accidic:aut accidit a caufaintrim 
a °aufa extri nfeca.Caufa vero intri nfec3 acci j 
bumore corrupto 3C melancholico ad ali- 
Vt embru m tranfmiflio. A caufa vero extrinfe- 
0 vel vlccribus male curatis., 
f£*V:Meationes fu principio, cu appa-> 
llT1'bsciceri,velfabe:deindeaugmentatur fe- 
r°Ceflum dierum,doncc fiat magnus ut me- 
uU|‘,tiesrila§ria CUCl,rb*ta: 8c eft in eo rotuditasinges,, 
v/c^lor fufcusrin quo eft quaedam caliditas,(S£ 
r^ftc|Uari<aesapparetin eo 
eft cancer, 8C foetet mulcum,la- 
a viridia, couerfafuerint:os eius 
j'^iriguatUr:>& fi non conftringatur. Cancer aute , 
ecund^cres modos, videlicet, aut fccun 
rJrbtatem caufae:aut fecundum diuerficatem 
. Et, 
. diftinguitur fe c u n du m diucrfita tem cau fte: quohian* 
alius fit ex melancholia naturali:que eft frigida dC lia 
SC tunc eft parui doloris, 8C paruaevlcerationis.alius 
fit ex mclacholia qu£ eft aduftio cholerae foli us pur$: 
dC eft vehemens doloris,8C magne vlcerationis. Di 
ftinguuturfecudurndiuerfitatcm membrorum, qrfi 
alius fit in membris mollibus, ficut in carnibus.alius 
in medrjs, ficucin neruis 8C fimilibus.& fit in rnebris 
duris,licutin oflibus. veruntamen quando fitin me-; 
bris medrjs, dicitur incurabilisret id teftatur Hippo, 
cum dick. Quibufcunqj cancri abfconditi fuerint,na 
curare melius eft quacurare.curad enitn.i.incifi vel 
combufti,citiuspereunt:no curari ,longum tempus 
perficiunt. Diftinguitur autem fecundu diuerftta 
tem temporis; qm alius eftreccns: alius eft antiquus.. 
Antiquus quide cancer cognofcitur per diuturnitate 
temporis,3C per vehementem liuiditarem,& nigredi 
nem,ac per duritiem maximam,et membri corroilo. 
nem. Cancer aurem diftinguitur a magiftris fecunn 
dumdiucrfitatemfpccierum:qtfi,ut volunt,aIiusdi- 
citur,noli me tangere:&alius,lupus:alius, cancer no 
mine vtriufqj.Etaflignantdifferendas inter iftas fpe- 
ciesfecundulocumqui dicunt,noli me tangere,a me 
to fuperius fierhlupus, in inferioribus partibus. Affi- 
gnancctiam litferenc iam fecundu qualitatem 
plexionis: ficutcum dicuntlupus 8C cancer fiunt ex. 
cholera rubea magis ignca,quam noli me tagerefiat: 
& inter cancruetlupum eft difierctia cholera eadem: 
Sc propter hoc eftimit:quia illa fp edes fit de cho 
lera magis ignea,ficut lupus,magis corrodic.Ego au- 
tem Brimus L-ogoburgefts de huiufmodi diftmftio- 
ne no prefumo aliquid veritatis:quia non vidi vcfti- 
gium ciusin libro veterum omnino. Inquit Auic. 
8C Almanfor,q? cum Cancer incipit,lorte polhbile eft 
vt prohibeatur, ne addatur fuper idquod.eft: Qc vt 
conferuetur quin ad antiqua vlcerationem deuenfat. 
fcdpoftquam creuerit, femper fic manebit: dete- 
rior erit fi vlceretur. Tuc igitur antequa addatur, 
vlceretur,fiiccurratur.Et(phib] tio eius eft, vt patiens. 
ex vena media phlebotometur: eius folua- 
turcu decOifbonecpithyMnfiautcatarthicoimperiali. 
fubfequeter detur rubea trochifcata cum quarta par- 
te Et a cibis generantibus choleram nigrica 
ftodiatur omnino: vtluntlentes, caules,caro vacci-, 
na,caprina,anferma,vinugroirum,5<C fimilia. Diae, 
ta vero eius fit caro arietina,pcrdidna,pullina,vitu- 
lina, vitelli ouOfiim forbilium,vinumlubtiie,eclimi 
lia his. Supra locum fiat emplaftrumcu frigidis oleri, 
bus dC tritis: ficut plantago,folatrum,8c pfyllium,ci- ; 
chorea,portulaca, Sc fimilia.aut fiat inuniftip cu oleo 
rof.8C agrefta. Ad idem vnguentum bonum. Re. . 
tuciacbene abIutje,olibani abluti, cerulfae, ana partes 
aequalcs.omnia terantur,3C cum oleo rof.agrcfta, ac. 
fucco praedictarum herbarum m modum vnguenti 
conficiantur. Sivero canceriam vlceratus fuerit, 
omnino per frigida nOn fanaturrimo oportet vtin- , 
vehemente calidita 
tem habent: ficut eft cauterium cauteria acu 
timedicaminis.VeruiuamedecetcearnicehpiufmO' , 
di recordari: quia fi cacer fuerit antiquatus, nequaqj 
ei,ficut confulit Et 
modus curationis cacri eft vt in primis mundificetur . 
corpus, fi non fuerit mundificatum.deindeconfide- , 
ra fi membro fuerit caliditas:.q> fi fuerit 3 cum fucco CHIRVRGIiE MAGNJ6 
herbarum reprimenda eft: deinde cacer 
totaliter inddatur.Nam dicit Auic.q> nocftpoffibi- 
le vt deftruatur cum aliquo,nifi per incifioncm vehe 
metem: vt ex toto abfumatur membrum inuadens. 
Quid ergo fiet cum fuerit in locis neruofis: ubi incidi, 
comburi,& penitus deftrui, 8C eradicari non potefte 
nihil aliud qua cancrum vlceratum faceret. Etopc 
ratio eius eft cum manu,vt accipias eum cu vncino: 
SC ipfum ab omni circuitu conareincidcre,Omnes uc 
nas cuacuando et eradicado: donec ex eis nihil rema- 
neat.dcindenonabfcindasfanguinem per longufpa 
tiumnmo exprimas loca manibus in circuitutdonec 
fanguisille denfus 8C melacholicus fluat.Sed fola eius: 
eradicatio cum ferro non eft ad fui curationcmfuffi- 
cicns:Imo oportetconfequctcr vtcauterizetur cum 
ferro vehemeter ignito. Verum in locis neruofis hoc 
fieri, non dixi penitus:ncc fi' fuerit prope mcbrapritv 
cipalia vel nobilia. Quod fi'patiens, debilitatus fit; 
quiincifionem pati non poftit :aut fortalfe noluerit: 
medicaminibusacutisin procedenti capitulo feriptis 
cura eft petedalqrh fortalfe mortificabitur.dcinde cu 
retur locus medicina carnis creatiua,donec fanetur. 
Significatio vero cj? cancer fitcxtindus,eft: qmfan- 
guis egreditur purus:bona caro crefcit in eius circui- 
tu.*abipfo quoc£fufeo coloreremoto:ctomni etiam 
quod eft viride. Si vero acutu medicamen non co 
tulcrit.*tunc no eftingeniatio, nifi vtredeas ad chirur 
giam. Proterea.Iicetcancrum in neruofis locis incu 
rabilem diximus:tamenfifueritinprindpio 
tionis,prout potes,fubuenias cum his quae fiftulo fub 
ueniuntiquando eft in locis illis. 
Defrafturacrdnei, Cap» XVII. 
Licet de folutione continuitatis in offe in 
ten'o Sc dislocationisfecundu complementCirc 
memoratio fiatrhic tamen de folutione continuitatis 
qu? fitin olfe capitis,pcr fe tracftatum ponere non 
culo. Quapropter amice ingenti admiratione 
uearfsminime.Nam fradura olfiscapitisab 
monetur fraduris,& omnibus eft difficilior. 
cies autem fratfturarum cranci multe funt 8>C diuerlae 
fecundudiucrfitatcm rerum quibus pculfiofit. Qrn 
alia fit ex perculfione cnfis, vel alterius fimilis:& fcin 
dir, SC aufert os totum,donec ad velamen,qcf eft fub 
ofle,perueniat:aut non perueniatad velamen, fed of 
fis fuperficics tantum inciditur. Quorum fradurae 
rum vulnus aut eft magnu: aut eft paruum. 8C de eis 
eft fradurain olfe apud antiquos dicitur 
ris:quia fitifubtilitatecapilliiSd cftfcilfuraparuaraut . 
eft ex telo etfimilibuslet tunc eft difficilior omnibus; 
quoniam tuc eft magis penctratiua:&: eiiis vicus fem! 
per eft paruum 8C occuItum.ctaliafitexcafu,uel per 
cuffione lapidis 8C fimiliumfita cp os plicatur ad inte*' 
riora.*etillud fecundum plurimu fitin capitibus pue- 
rorum propter molliciem eorum oftiumlaut no pli- 
femditurin modum fcilfuro capilltris,quae 
aliquando penetrant ad fiphac: aliquando vero mi- 
nime: quarum vulnus aut eft magnum.*aurcft par- 
uum:aut vulnus non participat cum eis omnino, et 
qiiandoquein omnibus fupradidisfpccicbus fradu- 
rae frufta offium confpiciuntur. Cognofcuntur 
Omnes fpccies fradurae per inquifitionem diluci- 
dam cum tentis.*& quandoque fit illud cum tadu di- 
gfri minoris»ctad vltimum cognofcuntur per maio- 
, rem fedionem & feparationcm carnium** 
vero fradurae capillaris cognofdtur per effiufio11 . 
humiditatis nigrae:ficutcft enclauftrunUquonia 
tcftificatura veteribus: & eft res cum quaeftji“u. 
ueritatis. fit autem illud fecundum hunc modu*‘nPt| 
mis fuper os detegas 8C ab ftergas: deinde funde 
ditatem fuper ipfum :fradura eius ex hoc apparC- v,t 
gra. ligni ficario penetrationiseiusadinteriora cl 
radas fcifluram donec nihilappareatde \ 
Quoniam quando deficitapparido 
eft q? ad interiora non penetrat fradura:et $ 
disfcilfuram. & nigredoexeo norcmoucatur:^f 
illud quali prope vltimitatem ollis * Icias q? pen! 
vfque ad latus aliud, tunc ergo a rallo ne celfen }, 
eft* fi fradura fuerit ex cafu: vel lapidis p£rC .g 
fi'onc:& li'multumabfque vulneratione:tunc^ 
cado duplex eft:ficutfuntcmslpcdes:ficutiarn 
cft,videlicet,vnaquaepIicaturadinteriora: 
quae diciturcapillaris. Significatio vero illiuS j» 
plicatur, non occultatur apud inquifitionem cU. 
gitis:quoniam fub cis fentitur concauitas manjp 
Significatio vero fradurae capillaris 
vulnere difficulter. Verum oportet te 
fuper infirmum apparent, confiderarc deacct0■ 
tibus fignificatibusillud.Quoniam funtficut e» L 
plexia, fcotomia, deftrudio vocis, appetitus » . 
dus,& virtutis digeftiuae, 8C expulfiu3e,febrisa^)(1 
&hisfimilia* Etillud quod eft valde iuuatiu^11 
fignificationehuiusfradurae, 8C 
vt menfures magnitudinem rei cu quafada fidr 
cuflio: 8c fortitudinem pcrcut^ent^s:autaIriruu,, 
cafus,ctlocus etiam vbifit cafus.Etfi deomnib11 
fpeciebus fradurae velamina cerebri laefa 
ludpericulofum efle.Sutenimvelaminaccrebd jjr 
panniculi, vnus eorum dicitur dura mater: 8t al 
citur pia mater.dura mater cranco 
grofla quatenus a cranco fe defendat, pia macet fy 
git& cooperit cerebrum: & eft fubtilis propter 
litatem cerebri» Antequam ad curationem 
peruenias, infirmi accidentia manifefta mala m 
SC fi' tuc videsaccidetiabona, no formidcs.Etde■ , 
dentibus mali^funtficutamilTiointelleduSjfi 
amiffio vocis, rubor 8C egrelfio 'rl gu 
tis defedusinappetcndo,digercndo,expeIlcn»0’ Sf 
xus vetris vel vomitus cholcr^,febris acuta,cCrfpo/ 
Sc fimiliahisrquibus apparentibus in pluribus 
fitionibus,infirmusproculdubio non fanab11 
multoties dura mater rumpitur:8d predida *cC\; gr' 
tia non apparent:immo fit reparatio: 8C fanatur1 
mus. hoc dico propter teftimonium expcr,c 
quia ex lefione durae matris apud curationem 
iam multos libcrariconfpcxi.paucos vero acC0}rf 
tiahabentes praedida fanari.&C vidietiam <qu° jjb*'' 
fanari, piam matrem laelam habentes:licctiru:rCij3iv/ 
le videatur. Veruntamen illud erat in Q $f 
titatelkacp medulla exire nonpoterat. 
etiam teftatur hoc multoties fe vidifle: ficut Fa rjp 
commento aphorffmorum.&illud conting,c 
fime. Verum fi' incifio contingit vfque ad vc°ar 
loscerebri,infirmus proculdubio morietur* 
etiam legitur in patechnifin lib, fecundo, vbi fa\' 
incifio cerebri.i.medullae eft vna caufa morti 
fum igitur eft quod quidam ftolidi dicunt# 
loli' valde, videlicet ne dum delaelione medu ,* ** *V j . i. . 
ajf P^urfcs liberari :fed multos afferuntfevidiffe. . 
fce en* Putrcd° a fuperioribus ad inferiora de- 
1‘abl* caloris digeritur:deinde admi> 
lir *,S natUra.iplam per medium foras expcl 
videntes etiam imperiti medici illud mcdul 
cffeaeftimanr. Et eft notandum: q ca- 
fta Cun^um Auic.diuiditurin tres partes.i.in fub- 
Ve^atluam,medullare,et vetres. Ventres au 
Uir Uttrcs‘antcri0r,mcdius,& pofterior. In anteriori 
tlJs imaginatiuacopIeAitur :cogitatiuain medio: 
--°Halis autem in pofteriori. Sufficiant amodo 
JgWmu. in prologo iftius capituli.& accedamus 
ictura°^um caPlt,s5ut^lcltGaI.a fracturis alio 
fa tum offium diffimilis eft:quonia cum of- 
n CaP*r‘s franguntur, & praecipue vehementer:no re 
q Urantut:quarcnecefre cftvt extrahantur fecunda 
1-5 a^*Catern fraAurae: vt virus exeat:ne cerebro infc 
tfaefionem. Dixerunt quidam fapientes veteres: 
et n°n tardctunllud vitra feptem dies,fi fuerit $ftas: 
fu • a eccrn:>rt fuerit in hyemc:& quanto velocius 
tanto melius Se longinquius a timore, Inpri 
figitur caputinfirmi radatur fecundum q ad illud 
jt °UOcatte neccffitas. Et fi vulnus magnum fuerit, 
rJfiaAurafitmamfefta: runcin offis abftraAione 
*“at’ Um ,mPen(^acur 5 fecudum q peruenit rememp 
tar°^ua‘^ivcro vulnusparuumfuericritaq fraAu- 
fc lt0ccultafub eo:tunc neceffc efi vt magnificetur 
fe Ur>du q narrabo tibi: Se cft vt fiant feAioncs duae 
figuram crucis:quarum vna fit fedio pri- 
excorie- 
an§u^,*cl0t»cc os quod debet extrahi, congrue de 
,Q&atUr:& tunefifanguiscontradetur tibi, vtno fiat 
vulnus cum panno in aceto & 
vndiqimpleatur: de- 
de ftupa eodem modo infufusfu- 
8e fi neccffe fuerit ponatur puluis de fu- 
•■ef nuto bolo armeno,et fimilibus fanguinc 
naPbus:8e cum hoc patiens requiefeere permit- 
Ptr r,rr°ncc fanguisabfeindatur. Etfcias q illa dieq 
fit, no eft facienda incifio:quod eft, quia in 
1 uirtutem infirmi confidcrarc 
prop ter iliud in dic p ercu ffionis non fadas 
l0ne:ne ex hoc nimius fluxus fanguinis,autfyn- 
Skcidathmmo adminiftrandum eftmedicamc, 
_ lnguis ficut prcccffit narratio: dei n 
iUum propofitum poteris redirefecurus. Et 
loSv quidem medicisfunt quiamputantangu- 
eds,& prorjciunt: eft illa intetio in qua no 
1 Quapropter illud facere no 
etlam non oportet in omnibus reddere ratio* 
V0j * 5' offisperuenire 
Ct‘s 5 fiat ficut docet Gal.&hiccftfermoeius. Si 
licUj^ fuerit 5dfcparata,vt facile poffircxpel- 
,c,§ar°hs vel forpicibus.caue tamen fummo 
UeccirnepeIlicuIastangas.Si vero feparata no fuerit, 
er reipfam r3das cum aliquo inftrumento:fua- 
5artleu 8e cautiflime,ne pelliculas cerebri laedas: 
5UaU'HUffldtabrafi0, tunc perforatio exillaparte,in 
s°s tenacitatem habere,no excufat: quae qui 
fj r CIeuda cft fecunda q dicemus poft paululii. 
capillaris: ita q os ex vrraque fic 
oportet vt perforetur cum try 
3 dicuntur a veteribus non profundantia: 
BRVNI 
< ✓ilii'.' r 
co q offis non pertranfcunt quantitatem, quoniam 
faftafuntfecundum menfuram fin£ 
exeisapudre plura quorum, quatitas diuerfificetur.. 
Se adrniniftreturilludquodquidam medicorum di- 
xerunt: ve indigerent operatione tua : deinde in pri- 
mis fiat permutatio ad aliud. Inquit Halyabbas 3C 
Auice.oppila prius nares Infirmi cum lana vel coto: 
ne ex voce perforatio laedatur. - • Modus autem per- 
foradi cft vt figas vnum trypanorum ftiper os in cnv 
cui tu: et reuoluas ipfum intra manus tuas:donec fciaf 
q os penetratum eft: dcindcfiatpermutatio adlocii 
alium:Se fic permutatio fiat vfq ad vltimum necelfif 
taris:deindecumalioinftrumenro,quod diciturfpa- 
tumen,ab vno foramine vfq ad illud os inddatur:ejc 
fiatimpreffio eius ab inferiori ad fuperius, no fubito* 
fedpaulatim: ne inde cerebrum moucatur:,tuncfi po 
tes, auferas ipfum cum digitis tuis:aut cum inftrumf 
tisqu^nominatur leuatoria:quorumcapita funtcur 
uata.dcide oportet vtradas:& eques afpericates,qu£ 
funtin circuitu offis, cuminciforio:& tuiampofuifti 
aliquod inftrumctum fub offc ad conferuationem fi- 
phac:& fi remafit aliquid ex ofiibusparuis Se fruftis, 
iterum extrahas. Inquititerum Gal. Et no oportet 
vt ex offc incidatur,nifi illud quod eft infirmum ve- 
hementcr:quoniam non eft necefle vt fequaris fiflu- 
ram vfq ad finem carum: 8C fic in hoc errant ftolidft 
nifiquando cogirtccaufa magnae neceffitatis:& eftil 
lud quandofanies expelli non poreftabfqueincifio,- 
ne offisillius farture.Se illud cft molcftiffimum.quo- 
nia oportet vt cerebrum moueatur. Ipfeenim Gafi 
quendam curauit:et extraxit ex offibus quantam fa- 
mem expellere potuit:dC fupralocum offium expul- 
forum natura carnem creauit,Inquit Gal.& fipoflu- 
musfaniem dcficcare abfqueoflium expulfione,me 
lius eft:quia minus nocumentum cerebro infertur. - 
Et oportet vtincifio tua fit in loco magis conuenien 
ri:q virus currat exeo facilius. Se quando non certi- 
ficaris de penetratione farturae ad partem aliam: tunc 
ccrtifica te per vlrimam rafionem ipfius, .Se effufione 
hiimiditatis nigrae: ficutia diximus. Et caue ne faciat 
te errare illud quodquidam medicorum dixerunt,ui 
delicet,vtfiat perforatio ex vrraq parte fciffurae. 
Nam mihi illud non videtur rcdum:& firtdum ef- 
fet, antiqui iam aliquid in libris fuis dixiflent.fed ego 
non inucni rememorationem alicuius eorum inhoc 
penitus.quarereAiuscft vtnon fiat.Cum autefccu*- 
rus fueris de apparitione cerebri, imple vulnus do- 
nec os cooperiatur panno lineo fubtiliffimo et vetu- 
Ilo in albumine oui infufo: 8e fit ille pannus aptus fc- 
eundum quantitatem fracfturae: deinde accipe alium 
pannum duplicatum,fecunda quatitatem vulneris,' 
& madefacias ipfum fimili modo in albumine oui: <SC 
fupcrpone:quod tandiu donec totum impleatur uu| 
nus,faciendum eft:dcindc plumaccolus de panno li- 
neo uel de ftupa ita amplus Se. magnus q totum vufi 
nus ex vtraq; parte capiat:etno fuperet.6£ no copri- 
maturcualiqfortitudincamoadco leuiter ponatur* 
ut no grauctur paniculus:deindc ligamen adminiftn? 
rur amplii: & non plus ftringatur nifi quantum fuffi- 
ci3ita.d retinendum pannos. Siphac ciusex copref- 
fione 8e grauedine vehementer folet vkerari Se apo 
ftemari. Et fcias q fapietes antiqui vtuntur ad hoc vi 
no ftyptico,& oleo rof.qm valde vtiliafunt adeon- 
fortadum fiphac, QC apoftematis prohibitionein.fu-s 
LIR I, CHIRVSGU MAGNAE 
per ligamen autem ex aqua ct aceto roretur: vt fit al- 
leuiatioin apoftematis ledationc. Cum hac ergo cu- 
ra aeger dimittatur quiefeere ab vna dic vfque ad 
aliam: deinde foluatur vulnus, atque mutetur ficut 
prius:donecab apoftematecalido fccurusfueris. In 
quit Auic.& alr):q? multotiespoftcurationccumfcr 
ro capitis in fiphac calidu accidit apoftema: adeo vt 
fpiffltudinem offis capitis et etiam cutis fupcret:& fe- 
quuntur poft illud faepe accidentia mala:qu£ infirma 
ad perditionem adducut. Inquit.& caufa quare fi- 
phac calidu apoftema accidit.4aut cft alicuiusoffisfru 
ftulu,5dipfum fuo acumine,aut coftrictio liga 
tionis, ctlicinioru grauitas, aut frigus,aut multitudo 
cibi 8C uini, au t eft alia caufa occulta, tffc ergo fi caula 
fuerit maifefta, auferas illa ueIodtcr:8£ fi fueritoccul 
ta, phlebotoma patiente nifi fucritaliquodprohibcs 
ad hoc.‘ct eius fubtrahedbum,regimencpadminiftrc 
cur quod calidis conuenit apoftematibus : 8C cft ficut 
embrochatio cum oleorof.tepido:aut aqua ubi bulli 
ta fuerit alth^a,maluauifichamomilla,foenugrccu,S<r 
femen lini.aut emplaftro de farina hordei,SC aqua,& 
oleorof.& humecta caput, 8>C ceruicem, & fpodylia 
cum adipe gallinaceo liqucfacro.auribufqueeria olcu 
rof.infnlletur.8iC fi adhuc calidum perfeueratapofte- 
tna, fi non fuerit aliquid quod prohibeat, venter pa- 
tietis foluatur:quonia Et poft 
Suam fueris ab apoftemate calido fecurus,pone me- 
icinam carnis creatiuam. quae etia fit ficdlfimaabfq? 
mordicatione:et hic cft puluis capitalis,qui fit ex far- 
cocolla, minuto thure,myrrha,fanguinedrac.ireos, 
ariftolochia, farina orobi,& fimilibus habetibus pro 
prietatem abfterfionis cum exclufione mordicatiois. 
puluerizeturfuper fiphac:8C cura vulnus cum petris 
lineisvfqrad vlrimurcftaurationis:8<Cfuge omnehu 
miduin tali cura: nec virus omnino permittas in vul 
nere aggres:ari:ne panniculus cerebri putrefiat:8c ve 
niantfuperinfirmum accidentia mala. Dixerutau 
tem lapientes q? quandoq? acciditnigrcdo fiphac:& 
fit ex appofitione mcdicinfin qua fit proprietas deni 
grandi:tunc accipias ex meile parte vnam:et ex oleo 
,rof.partes linias pannum cum cis.*& fuperpo- 
ne fiphac,donec illa nigredo rcmoucatur.q? fi accidit 
nigredo fiphac,ex feipfo:8£ perueniat vfque ad ocu- 
lum : 8C maxime cum praedictis malis fignificationi- 
buSjidcft cum pepetia:tunc oportet vtdefperes de la 
lute huius infirmi penitus,quoniam fignificatcofum 
ptionem eiufdf. 
Solet multoties fuper fiphac caro fupflua nafcfiqua- 
re tunc confidcranda eft eius quantitas: an multa fit: 
an modica:8C fi modica,fufficitad eius curatione fpo 
gia marina aliquatulum abluta.q> fi fuerit multa, pul 
uishermodactylorum defuper alpergaturfecudum 
quantitatem quae non facit timore: 8C fi cares iftopul 
uere, alium adminiftra:in quo fit eius fimilitudo, vi- 
delicet vt fit ex medidnislenioris mordicationis* 
fit talis. In pneipio paties comedat far, 
amygdalarum , olera frigida, pira vel poma cocta 8C 
fimiliahis.vinum omninonefeiat, 8£bibataqua:ca- 
uear a repletioe cibi, a frigore, ab acre mulco lucido, 
acoicu,abornnicxerdcio,animialocutioe,&ab om 
nibus accidentibus vt eftira,triftida,foIicitu- 
do,& fimilia. Cum autem fecurusfucris ab apofte 
mate calido: SC tu faincepifti medicinam carnis crca- 
tiua adminiftrare.Tegimc augmetetur: vt inde porus 
! fercoides fractura Iigas,melius ct uelodus generi 
Dcuniuerfalifrdfturdoffium. Cap. XV1*' 
OSlaaliqn fraguntur, aliquando 
tun'unctura:quorum quidem curaoo triP ■ 
eget intentione. Prima quarum cft propria recti*1 
tio vel reductio. Secunda eft per ligaturam conft 
rio. Tcrtia vero eft reftaurario quae fit poro ParC°Lc 
mediante. Verum in hoc capitulo vniuerfalitetrC 
morabor, 8£ breuiter ad extenfionem 8C recrifi^31 
nem 8C eius rcftaurationem:& ponam Pr 
vniucrfalia:neerrorcontingatcximperitia medi 
rum. Dico ergo q? fignificario cluanc(^urJ 
fideratur, in ea fatis eft manifefta.proprerea qp 
membri torquetur: 8£ gibbofitas ex una parte,et 
cauitas ex alia manifeftatur. Et quandoq? etiam 0 
percipitur fonus cum locum diligenter manu 
ueris, & maturaueris. .Cum aurem 
certificatus fueris:tuncnon oportetutultraprim f 
diem differatur cius rectificatio:quia quanto pl1*5 
datur, tato amplius difficilior erit:propterea cfc> 05 
non cft poffibile vtrectificctur:niff 
fione fuperflua cum qua eft timor: tarditafq? etiajf ]f 
ipfa fractura facit accidere plurima nocumenta?11 
eftapofrema 8C fimilia. Modus autem cxten*Jd 
SC rectificationis eft vt accipiatur membrum eXN 
que parte manibus:8C non violenrcr:fed 
cum plus poffibile eft diftendatur & rectiffcetut 
nec vna pars alteri coniungatur.uiolcntia nan<£ \ 
preffionis maiorem generat angufdam, ex qua* 
oriturapoftema. deindepalpa membrum rnaf1, 
tuis:& rectifica illud quod tibi videtur diuerfum*^ 
1 indeligatura adeo fuauisadminiftrctur: utinde 
lor minimefentiatur:necetiamadeo 
ad dolorem aliquantulum firdecliuis. fiiper l°c (t 
Vero fracturae fortius aliquantulum confrring3* u 
8C quanto plus elongatur a fractura,tanto 
uiorfiat.ficque fadendu donec ex loco fano c^(j 
magnam partem. Sed oportet vtfafeiae finttrd 
quatuor fecundum q? indiget membrum: 
tas latitudinis carum cft fecundum conuenic» 
membrorum:quoniam, vt dicit Galenus,in Pc^f ji 
magnum potcicponi ligamcn:in manibus ver° * 
gitis minimc:inquitGalcnus:Tnomnibus locisQj,v 
colatius poterit neri ligamen, fiat: neque ex 
catum aliquid remaneat: fupra praedictas autci3 A 
ftatim hafrellae locentur,vt per eas membrum 
cetur:ncgibbofitasauc concauitasinmembro \ 
neat: nilt in loco vbi fuerit apoftema vclinfl 
Inquit Albucafls: q? quando eft membrum m3 
non oportet vt ponas ruperipfum haftcl)asaPrtJ()/ 
diedufi poft quinque vel ieptem: vel amplius h' uy 
dum fecuritatcm aducntionisapoftcmatis:& 
ftellefapieter factae: S£ fine ex ligno abietis, 
dietate cannclar$,aut ex ligno falids 8C fimihkuSj.ttf/ 
quit,oportet ut haftellae quae ponuntur fupcr 
ram,fincgrofliorcs&forfiorcs: 8C fit longitu 
rum fecundum q? contingit membro ex raiA-? 
dine 8C paruicate: 8C non oportet vt fitinter v 
& aliam minus quam digitus: deinde fcring3tl' 
per hafrcllas cum ligatura alia fecundum w 
quam fciuifri fuperiu«:deindelfga cum fpag0 a 
ter.Inquit.no oportet vt tortus fit.*nec 
fus:neque multum quandoque a<rf* ur BRVNI 
LIBER I. 
Poftftrr;nlTrmus propter extremitates haftelhrum 
& fim-i■» Urarri in-locris fanis.*&ponefub cisexftupa 
Cenna p US> 0riecno laedatur ex eis. Inquit Aui- 
hafiell .Cn.2n°P0rtct vtfiatfeftinado adauferenda 
cl °fl*a fracra conglutinat, con- 
Cotorrr:nepr°Ptcr dus debilitatem fiat in membro 
tr>ec1fi*,t^lm0 me^ vtin membro magis qua 
(Vane ar,um, moretur qua vtauferatur antcillud. 
tUrafoltaSaUtCm lcrum inquibus conuenit vtliga- 
bro j Uatur,atqueligetur,cft ut cofideretur fi in me 
lis v 1 °rjCClC^lt,nclu,ecliS’autPruritus intolerabi—. 
efs:tu ca Iaumapoftema.&finon aedditaliquidex 
rUrn Inc non fbluitur ligatura, nifi in fpatio trium die 
fl0q aut51uattuor V(d quinque autfcptem. Etquan- 
d0qje . Im,rt,tnr donecreftaurccurfractura. Quan- 
tur<jjC,,^C!u,r^a^cnus*vtde eft ligamen,donec fane- 
Oj fj. lrn,ct> ’fi nihil appareat ex praedictis accidetibus. 
£ulic a^lclu,d apparuerit: tunc neceiTe eft vt fin 
Curnl r* r°,uatur- Et fi fuerit dolor in membro, 
lnr:danVU^a^a,no^eo r°Emadefacta cataplafme- 
e,naeI,^tUr: nonEcutprius ftringaturdm- 
Onftricdo minuatur: 8c fi fuerit pruritus, locus 
jH^tp11!a,ca^da fomentetur: ex qnafitrefoludo illius 
<0leo ,eb^nde pruritus accidittdeinde membrum ca 
liCllt ,? . aceto cataplafmetur : 8C quoties foluitur 
Vero IX,rnus5fomentetur,donccfedetur pruritus.Si 
t3Chiapol!ema^uerit5tl’ic velociter fiat phlebotomia 
brllr rc5c®tranX crafliduaillud quod infrigidat me- 
nifj. quandoque etiam eft neceflarium, vtadmi 
,)10rnS'mrOtUni cxo^eorof.&ccraalba:autoleu cha 
t5t»n * rm:vdvinum ftypdcum:quoniamcofor 
liin Crn..rum:^apoftema refoluit.neque oportet 
,Satura ftringatur, nifi debiliter fecundum 
Vtc°nPeruetur rncdicamen prohibens 
reitioCma Um autem fecurus es,cp apoftema calida 
etuf 5 & dolor quiefcit:tuciteraligaturam tua 
ntIm5icleft vtnon ftringatur fecundum conftri- 
jmprimarn, donec bene fecurus fueris, q? om- 
riricrCI|- nt,a Punt,amremota. Tucfinecefle fuerit, 
ilis efecundum quantitatem conftrictio 
etur3elrn^‘^'aiIe tamen ne propter fuperfluitatem 
venire ad locum prohibeatur: 
illatio00.8 n^candbusillud eft exiccatio 8C exte- 
rtl^bri‘clu°d cu accidit,locus cum aqua dflida 
u^ti,.r:e,:^^arnen mellificetur parupcr:ficc£ ali- 
afl pr c ,cbus dimittatur, donec currat nutrimenta 
ra:deinde ficut prius ftrinxifti ftringatur. 
vtimurapud reftauratione oium 
dislocationu,atq; etiam torfionu funt: 
ex,ccac,° etconglutinatio cum modico 
*tlficccJH'UC e^dlus? myrrha,& fimilia. Etfcias 
ocratesiuffitfolidatiua fuper fractura 
erpP°ni vPclucadfeptimum diem.uel etiam 
fecuritas quin generetur apoftema vel 
11011 Poffq1 cnus ai,tem dicitq? in hocnoftro opere 
ltre*nifiaL°?US membrum ad fuum modum conuer- 
>.br * lpa{0 p°fidatfua ponamus, veruntamen fi 
,T1 teftinatdolere etrubefeereatque tumefee 
r^^efar'115 tunc vtipfcconfulit:rectumeftq? nihil 
ra^arHus*15^T,US: , mmo materiamdeloco ad locum 
p*nus. V membrum quantum poflumus,reftrin 
i 1,1 dici cde emphftrisbonis reftauratibus fracta 
cdam torfionem, quae eft dif- 
cOrnplcta:eftcmplaftfum quo vtebatur 
antiqui ex pulucre moledirii, id eft farina,quae uolat, 
8C pendetinparietibusipfius:quod pluribus ctiaco> 
plexionibus Couenit,& praecipue mulieribus, 3C puc i 
ris:quoniam eft aequale in caliditatc & frigiditate: 8C 
qualitas confectionis eius eft ut diftemperetur cuouf ; 
albumine: ita vt confectio eius fit aequalis, id efir ncc 
multum fpifla, nec multum fubtilis. Item aliud em 
plaftru m.Recd.aloes,myrrhf,boli arme.thuris,aca- 
ci?,nucis cyprcfli,dragagathi,Iadani,ana partes equa 
les.cofidantur cum oui albumineretaddatur aliquan- 
tulum de pulucre moIendini,donec fit medium inter 
Ipiflitudinem 8C fubtilitatem:dcindepannusfortisli- 
niaturexco: Sc fuperponatur.iftudcnim emplaftru 
eft mirabilis compofitionis: quoniam rcftauratoifa 
fracta velociter: SC confert pluribus 
bus. Cibus autem patientis in principio eius fitfub 
ciiis prohibes inflammationem,donec fueris ab apo- 
ftemate calidofecurus:deindefitcibusgroirus,vjTco 
fus,vt fiat coagulatio fracturae velociter. Etexd- 
bis in quibus efi groflities & vifeofitas funt, ficut tri- 
ticum valde coctum, rizum, capita 8C pedes SC ven- 
tres animalium. 8C praecipue vaccarum, lentes,& pi- 
fces recentes,lac,cafeus recens, vinum grofTum,& fi- 
milia his. Porus quide farcoidcs, ideft os callofum 
habet generari ex materia nutrimenti oflls, tanquam 
a caufa materiali, 8C ex natura tanquam caufaeffiden 
ti.8C efi: materia cius communis ad confolidationem 
aliorum membrorum, fcilicet carnis SC nerui.osautc 
nutritur ex fanguinegroffo et fpiflb. Et propter illud 
oportet vtfitintcnrio tua circa ipfiusgrofliricm, 8C 
vifeofitatem, ficut cum cibarirjs quae praediximus. 
Et caue ab omni eo quod rubtiliatfanguinem: ficut 
eft vinum fubrile,et fimilia:nifi quando vides q? po- 
rus farcoidesfuperfluitmagnitudinelficut multoties 
acciditrquoniam necefleeft tunc regimen grolTum di 
mittcre:& adfubtiliatiua redirc:atqueligaturaftrin- 
gere vehementer: &adminiftrare emplafi:ra,inqui- 
bus eft ftypridtas prohibens cum fubtilitatedicuceft: 
decoctio granatorum, 8C foliorum myrti, 8C eius 
oleum,dC 
et materiam minuunt. 
Multoties autem contingit fracturam cum uulne- 
re fierfectunc oportet uulnus difeoopertum remane 
re:abipfoc£ etiam haftellasfacias elongari: deindein 
cius orificium cotum vel pannus adminiftretur.acfe 
ro 8C mane mundificetur neuirus aggregari valeat: 
8C apoftemate abfente cum medicina carnis creatiua 
curetur:etpoftquam fractura ligata fuerit fecundum 
cp oportet cu ligaminibus fuis: rectum eft vr vulnus 
tcgaturcum aliquo velamine: ne alteret ipiumacr. 
deinde cum fanatum fuerit,fi neceflltasprouocat, ha 
ftelJaefuperpo nantur. Et fractura quidem qua: acci 
diteum attritione,no eft abfc£ timoris articulo:quo- 
niam nififuccurratur cumfcalpelladone, vtfanguis 
egrediatur, acciditex ea mortificatio membrfiether- 
pes efthiomenus,putrefactio,8C corrofio:& quando 
currit edam fanguis ex ea,non refrenetur. Quod fi 
fuerintin vulnere fruftaofliumfeparata: tunc opor- 
tet vt faciliter abftrahantur:et fi feparara non fuerint, 
8C membro dolorem dC punctionem inferant: vehe- 
menterfeccntur:aut perforentur fccundu modii mc 
lioris pofllbilitads: bC iteru extrahatur. virusin 
vulnere plus augmetetur qua minuatur, lignificatio 
eft <j> remanferunt no appareat:et tuc CHlRVRGIiE MAGNI 
locusinquiratur cum tenta donecinueniantur:dein- 
de remoneas eas: Sc apta femper membrum figura, 
qua virus conuenientius currat. Et caue ne in lOco 
vbi fraefiura cum uulnerc cfi,oleum vicinetur,ne pu 
trefa<fiio,aut corruptio generetur. Et fcias q? fraefiu 
ra diuerfificatur fecundum quantitate paruitatis 
quoniam vtteftatur Auicenna,Fracfiuraquando ac- 
cidir fecundum rotunditatem,efiprauforis curatio- 
nis SC deterior fractura efi illa, ficut 
dixit Hipp.quae dcclinatadintenora, quamilla,qiif 
declinat ad exteriora : SC eft illud propter laefioncm 
neruorum.Etfracftura cum qua accidit fluxus fangui 
nis,et vulnus,etapofiema,etattritio:eft deterior oin 
nibus. Et diuerfificatur eri a fratftura fccundu obe- 
dienria 8C inobedienriaextenfionis,ctrecb'ficationis: 
qm fraAuraque fitin mebris magnis, no obedit refii 
ficationi,cum extenfionc vehemcnri.et fimiliter qua 
do prolongatur eius fpatium, neceflariaeft extenfio 
fortis.SC fraftura qug acciditin membris paruis, non 
indigetnifi pauca extenfione. Etiterum etiamdi- 
uerfificatur fraefiura fecundum diuerfitatem mem- 
brorum in breuitate Sc tarditate reftaurationis:quod 
eft:quiafravfturabrachrj citiusreftauratur,quam fra- 
<fturacruris: SC fimilitcrfrafturacreliquorum, mem- 
brorum funtadinuicem:<5£ ego veniam poft 
hec ad capitulum cum rememoratione vniufcuiufq? 
fpeciei fraAurac fingulariter SC diftinde. Praeterea, 
quando os non reftauratur fecundum cp oporretin 
primisrimo membrum remaneat tortuofum: cuius 
rei caufa aut eft ignorantia medici os in principio ma 
laeredificantis:aut eft defecftus haftellarum abfolute** 
aut feftinario ablationis carum ante confirmationem 
fracturae:aut eft fuperfluitas motus in hora quietis.& 
tunc quidam medicorum confueuerunt iterare fra- 
cturam eius. Antiquiflimi vero antiquorum nihil de 
hoc dixerunt in lihrisfuis: ficutteftatur Albuca. di- 
cens q> fi effet rectum,antiqui dixiflent aliquid. & lau 
dat efle rectius vt non fiat, quoniam ex hac operatio 
nc eft timor magnus. Et quandoque membrum de- 
turpatur valde, verum cum ad illud prouocat te ne- 
ceffitas,oportct vt fcias difpofitionepori,quireftau- 
rauitos: q? fi fuerit magnus SC fortis, non accedas ad 
refrangendum ipfum fecundo: quoniam ficut dicit 
Auicen.fortafle non frangeretur in loco fracturae pri 
maerimmo frangitur in alia parte loci: 8C fi non fuerit 
magnus SC fortis, tuncafliduetur embrochatioaquae 
calidae,vbi coctae fint herbae mollificantes:ficut folia 
melilotum,& fimiliahisi 
donec mollificetur porus.deinde frangatur,8C diften 
datur,atq;recrificetur ficutfcis.& quando porus an- 
tecedit, & factus eft fortis 8C magnus, Sc non eft excu 
fatio quin eius curationem afltimas:tunc curatio cius 
eft cum ferro,&! eft vt locus fuperius incidatur,8C of 
fis continuatio diflbluaturideindercctificetur mem- 
brum.‘& ficut oportet cum diligentia rcftauretur. 
Et multoties quidem cftpoffibiie,5q7 fractura male re 
ftaurata, curetur fi eft recens cum emplaftris mollifi- 
catiuis, ficut eft embrochatio praedicta. Sc emplaftru 
de mucilagine maluauifci, 8C fccnugraeci, SC feminis 
Iini,quado conficitur cum adipe anatino,vel gallina 
ceo,vclarietino,autolco fifamino,vclliliaceo,ctcm 
plaftrum quod fit ex medulla vaccini cruris, axun- 
gia anatis s butyro, oleo liliaceo, & cera citrina eft in 
hoc mirabile.et fimiliter cmplaftrum de ficubus pin- 
• guibus, uel dactylis cum fimo columbino.deinde 
membrum mollificarum fuerit, diftcdatur, SC £/ 
propriam figuram reducatur. Multoties p 
ftaurationem fracturaru accidit nodati'o,cxC|Ua 
brum fcdatur.& quandoque eius operario natU,r($ 
prohibetur:maximcquc fi prope functuras 
fcias q? fam diximus caufamelTc videlicet q?c* 
fuperiEritateporiligantisofla: & diximus etiaffi 
rationem eius cum fubtil 
ne cibi,& cum emplaftris ftypticis prohibentibu5 
cut eft acacia, myrrha, olibanum, 8C fimilia,quaI? 
conficiuntur cum oui albumine, aut vino ftyP£J 
autaceto, Sc illud quod faciunt medicinae ftypcl ’ 
facit etiam fuperpofitio plumbi,SC eft ut ponas 1° 
mina plumbi fuper nodofitate, SC ftringas dcccfl 
Et quando nodatio dura efi:, Sc in fubftantiam J?P / 
deam iam conuerfa, neceflarium efi: vtfuperiuS* 
datur:Sc tunc diflbluatur confolidatio offis,8C 
turfuperflua nodatio, aut radatur cum 
quaeconueniuntadilludrdeindecuretur 
reliqua curatione vulnerum. Rurfuspoft cetT1^1/ 
reftaurationis fracturae quandoque acciditin 
brofubtilitas&debilitas.&illudeft 
ratio non eft firma. Et caufa quae facit hoc effc ne^c ( 
rium, ficutantiqui teftantur, eft multiplex, viud* . 
autftrictura fuperflua quae prohibet 
aut multitudo ligamentorum quae grauat 
aut efi frequens eorum folurio,& Iigatura,aut , 
fluitas embrochationisaquae, aut motus 
perfluus ante tempus, aut paucitas fanguinis in c 
porepatienris,&dcbilitascius:&illud eftficutin (/ 
porefcnum,aut paucitas ciborum, 8C eorum fab j 
tas.4autefi multitudo fruftorum offium. Op °^c 
igitur vt in curationehuius membri J 
bilitati,vt patiens reficiatur cibo multi Sc groffi 
meti:&corpus eius humectetur donec fanguini3 
augmentum:& adminiftretur fibibalneum tciflP 
tum : deinde ponatur fuper membrum cmplaflf J 
piceu tepidae caliditatis,vtattrahatur ad ipfuni 
mentum plurimum tSC illud eft, quod Reci.p 
cae,<SC picis naualis,& refinae, ana partes aequale * 
mulrefoluatur ad ignem. &afliduetur etiam cfTl 
chatio aquae tepidae, donec attrahatur nutrimer,tij£i' 
ad membrum:&ipfum ad propriam figuram r 
tatur. SC cuftodiat fe infirmus ab ira, Sc ab alfjs af -gjjj 
ribus animae.quoniam ficutteftatur Dama^1 
animi fequitur complexionem corporis. 
jjlf 
Dc particulari curatione fraCtura offium. Cap. 
£t continet rubricas feptem. 
Defractura offium mandibularum. Rubri- 1 
Ccidit multoties vt madibula inferior v{s 
patur:cuius cognitio facilis efi. Cum crf rj0 
rectificare,confidera fi fractura curuataeft 
ra abfquefcparatione mala in duo. Ettuncimr 
te indicem dextrae manus, fi fractura fuerit 
fi fractura fuerit dextri,indicem finifirae manL,s1 f/ 
mitte, SC impelle cum eo gibbo fi tate fracturi 
te interiori ad cxtcriusret cum altera manu tua 
ris aequa ipfam decenter ufquc ad coniunctionC 
turalem.& cognofcitur aequatio madibula 
tionem dentium quifunt in ea. Sivero rna!IljS^£ 
etiam feparata eftin duo, tunc a duabus part' /ja tio Haturaf donec fiat eius £qua- 
c 18 , “ aedditin dentibus motio, liga vnu 
Io^edco fm • jCr.° cum aurco vel argenteo,aut fi 
calidi:t- 0rt,‘dcindc fi times aduentum apoftemads 
f°t&on‘PiinC cotum uel lanam fucidam cum oleo 
,a lumine madefaAam: deinde ligetur fc- 
ii non tim me lus Pr?patarur tibi de ligatura eius. Et 
plaftriJm CS aP^Ccmacalidum,ponaturftatimem- 
°UiaIhi,r«CX uere moledini, vel farina fifamini cu 
Pannum ,lne fuPer confcAo. deinde pone defuper 
Cundum IcatUrn5& ponchaftdlam magnam fe- 
Uamitatem fruftum folee: 
tatur nifiU4Ti 0P0rtet:hcque donec fanetur, dimit 
,ntolrraK.uCC,aait,tcrum aP°Ptema ealidu, aut dolor 
derir tun f1VC Pruncus:& h aliquodiftorum acci- 
UtcaiuJ C uTC dlx,mus in capitulo vniucrfali, do- 
plaftru Pl2,!beatur0m,lin0-ddndc»*edcas adem- 
Vides nTi• !§aturam paularim,donecfanetur:& fi 
Miaa 1,C}Uldex nari,ralifigura mutetur, tuncfol- 
decenr entr\TI,<^: itCra xcluatloncm membri,& liga 
ccfi Inrf* QzfifraAurafucritcum vulnere, confpi 
ahftraA-nt0flds frirrta feParata ttuncftudein eorum 
•'m r,, '0"'/'ubtll‘tcr’& feundum modum portrbi 
v lnftr^m:nt‘sclU3cconueniunt ad tllud.& a 
enn’-> er,t^d(^uni5amphficaipfum fecundum in 
fanetu^tUam‘ddndc Curcrur finit fciuifii, donec 
v Pr*c,Pf infirmo , vtfitin tranquillitate 8C 
lesVer . 1.te*,us dkusforbilis Icnis.Inquiunriapie 
nr J£eS IU1USarns5 q? multories huiufmodi fraAu 
diocjS .°Pt,,rianis rcftauratur:quoniahuiufmo- 
vt dicit Halyab.efi molle,» in eo eft medulla. 
frafturafurcuU pefioris. Rubri. II. 
V°ntinoft allclUado vt furcula peAoris fragatur, 
, _cuius fignificado non occultatur fen- 
tacrucum manu. Operatio uero mea eft ut 
iOriG 3,ltlfrc'UOrri,niPtri:quorum vnusteneatadiu- 
. 'cclu,turfurctilamfraAa,etexrendatiprum 
paCn°ra fijpcriora:& alter extendat collu ver 
aliam.deinde medicus aequet fraAuram 
c ficutdecct,itavtnon fitcmincnria, nccp 
1jtaS‘ Et fi indiget extenfione plurima, tunc po 
Pdam magnam fecundum quantitatem in 
<Ub.-t5 tUae5 & fit cx panno, vel ex lana. 8C extende 
°n^caPProx’mct,P^Urn coftis:deindeaequa 
,Tldccudum cp oportet. fi extremitas fur- 
dhfi proftCri0ra trahi non valear,ex eo cp fubmerfa 
h)pCfC0||Und°:tunc oportet vtrefupines infirmum 
Um uum:^Ponefiuh eius humero pului- 
ra Urn,&: minifter premat eius humerum ad in 
0t\ec extremitas furculae, quae eft infundo, 
fH*s f?np deinde teAificaipfam decenter. Et fi infir 
*cds qUOJ^nt^urarn apud taAum cum digitis:tunc 
rfl-aA,?Cftomsfruftulu m.Propterea ergo feca fu- 
exU,|arn 5 cxtrabeipfum fruftulum:& fircti- 
rriL,sinft lcluaParcej & tunc incideipfum. Etpone 
*JPhac n l!lentuai exligno fub ofle, vt conferuct 
Ia,Pfarn r 11 LirnPatur:fi fciflura fuerit magna,aggrc 
r-ac’asiHu j11!? lutura,8c incarnaeam. Verutamcn no 
’ j1n ;TiesaP0ftema calidum, q? fi rimes, tuc 
* lbe curationem cum oleo rof& aceto 
Qc feAS* cluando fraAura fuerit abfque vul 
Vel C,^°ne ernpLfi:rum ex puluere mole- 
ud reftauratiuum fra Aurae; dC pone defu- 
BRVNI 
LIBER L 
per itupam Ieucm,«x fuper ftupam pulmllum dupli- 
catum,deldc ponatur haftellacx tabula fubtili, cuius 
latitudo fit trium digitorum, &C longitudo quatuor: 
deinde cum loga fafciatribus vel quatuor digitisam 
pia decenter ligetur: 8C inuolue eam fuper collum:S£ 
reduc ipfam ex omni parte vniufcuiulque titillici;dc 
inde ligetur brachium infirmiadcollumeius, Scfub 
titillico collocetur puluinar paruum in no Ac: praecia 
pueapudfomnum:etfit dormitio eius fuper dorfum 
fuum: nec foluas ligamentum vfque ad quinque vel 
adfepre dics:nifiaccidataliquod ex accidentibus, fi- 
cuteftprurirus,aut do!or,uel apoftemacalidu:et de- 
inde folue,etrenoueturempIaftru,& dimittasipfum 
donec fanetur. Et oportet vtaipicias omni dienc 
mollificeretur Iigame:& remoucatur haftclla.q? fi vi 
deris illud,iterum reAifica,ct ftringe ligaturam dece- 
ter. Dixerunt quidam fapientes q? furcula indiget 
fubdliadoneapud curationem fuam: quoniam cius 
reftaurado difficilis ualdc Ht. Et dixeruntiterum cp 
furcula ftringitur, er confortatur fccundu m plurimu 
in fpado triginta dierum: 8C quandoq; fit illud in qui- 
bufdam hominibus in minorilpado. 
.Defrafturacoflarum. R uhricd. III, 
n j v cofdsfraAura, non occultatur apud 
c inquifirionem cum digidsexeo, q> 
in loco afperitatcm, 8C fenfum inuenics non aequale* 
& fortaffis offis auditur crepitatio: 3C fit huiufmodi 
fraAura fccudum duos modos:quorum vnus eft ad 
cxteriora;alter ad interiora. FraAurauero qu$ emi 
net ad exteriora, facilius recipit curationem. 8C eftvc 
tequesfraAuram cum digidsfecundum modumpof 
fibilitads tuae donec couertatur ad figuram propria* 
deinde epithemetur locus cum eo quod conucnit:» 
firringatur ftriAuracum haftella,fi fuerit ncceffe. Et 
fi fraAura fuerit ad interiora decliuis:cuiusuera et,p- 
pria fignificado eft dolor inquietus, &puAura:ficut 
pun Aura pleurefis, propterea q? os pungit velamen 
8C edam anhelitus ftri Aura,et ruffis vomitufque fan- 
guinis plurimi:tunc ingeniatio cius extenfionis ad cx 
ccrioracum manu deficitomnino. Vcrutamendixe- 
runt quidam antiquorum: Infirmus cibetur cum d- 
bis generadbus inflationem validam, donec infletur 
vcnter.‘quoniam inflatio impellit fra Auram ad exte- 
riora:& huiufmodi quidem operatio licet quandoq? 
fitneceflaria propter defeAum alterius ingenrj, tame 
cftcaufa quae facit velociter accidere apoftema cali- 
dum. Et dixeruntquidam alrj lapicndores,q? pona 
tur vetofa fuper locum, vt fortiter ad fc trahat: 8C h$c 
curatio eft vehemendor: nifiquia dmctur,q> fuper- 
fluirates trahantur ad locum. Et fuerunt etiam alij 
fapiendores, qui dixerunt vt tegatur locus cum lana 
fubmcrfa in oleo calefaAo: deponantur inter coftas 
pIumaccoli,donccimplcatur:6e 
le apudinuoludonem eius per corporis circuitum. 
Et dixerunt iterum li res fuerit vehemens, infirmus 
tolerare non potcft:quoniamospungitdiaphragma 
pun Aura praua, tunc eft neceflc vtfccesfuper loeu* 
vt detegas coftam fraAam: deinde pone fub ea inftru 
mentu quod conferuct fiphac,& incide os quod pun 
git cum facilitatc.Et ii uulnus magnum fuerit.aggre- 
D O 3 OD 
gaipfum cum futura,et cura cum ratione uulneris:n/ 
fiaeddatapoftema calidum,quod liaccidat, coope- 
riatur locus puluiilis in oleorof.madcfa Ais: & cure-t ' :■ CHIRVRGU MAGNJE 
tur cum eo quod conuenit curationi calidi apoftema 
cis interius.&T cibetur infirmus cibo conuenienti: ac 
dormiat fuper latus in quo melius fuftinet, donec fa- 
netur. Er fraAura quidem coftae in.xx.diebus con- 
ftringitur 8C confortatur. - 
De fraftura adiutorij. Rubrica. 1111. 
A vt dicit Albucafis,cft illud quod eft 
/vaiuronum inter cubitum vfque ad caput fpatu 
lae.cum aurem accidit fraAura ei, vt ait Auiccn.non 
declinatfecundu plurimum nifiad partem exterio- 
rem.Et oportet in eiusrcAificarione vtfintprefentes 
duo miniftrfiquorum vnus extedat brachium,8C al- 
ter teneatIocum,qui eftfub fraAura. deinde tagefra- 
Auram manibus tuis: 5C aequa ipfam aequatione viti" 
ma. deinde pone emplaftrum confolidatiuum,finon 
tirneasapoftcmacalidum.& ligaligamento afeende- 
te vfque ad humerum,8C defeendente vfque ad cubi 
tum. Si fraAura fueritin medio adiutorrj,& fi fraAu/ 
ra fuerit proxima humero,ftringarur cu eo.& fifue- 
rit propinqua cubito, ftringarur fimiliter cu ipfo cu- 
bito : 8C fitlatitudo ligamenti.firj, digitorum. deinde 
nonfoluas ipfum vfquead.vrj.dienifi fueriraliquid 
prohibcns.tuncfolue 8C iterum liga cu haftellis,qua- 
tum fitlongirudo fecundum fraAuram eius additio- 
ne trium digitorum ex omni parte. SC fi amas Vtfol- 
uas de tertio in tertium caufadcfenfioisrfacilludquo 
nia eft res in qua quiefeit animus Hippo. ,ppter fccuri 
tat em nocumentorum.quamuis fitrcftaurationi no- 
ciua. Et fi timueris a principioapoftema calidum, 
cx eo q? vides membrum rubefeere, atque tumefee- 
re:tunc no tangas cum cmplaftro, neque cum haftel/ 
Iis vfque ad. vij dies ucl plus: do nec fiat fecuri tasapo 
fte m atis. et p o n e fu p er m c m b r u m ex il lis q u £ mi tigat 
apoftema calidu,ficutlanafuccidain oleo rof.et ace- 
to rnadefaAa.deinde cum quieueritapoftema, ftrin- 
ge fraAuram ficutdfximusin capitulo vniuerfali. 
Et modus ftringendi eft ficut fciuifti in capitulo vni- 
uerfali.&oportet vt confideres inomnihora noAis 
& diei, vt non mollificetur ligamcntum:& mutetur 
figura membri, q? fi viderisiliud,fucreAifica,& ftrin 
ge ligamentum: dC dormiatinfirmusfuper dorfum, 
fintque manus fuper ftomachum fuum, etpone pul- 
uinar mollefub adiutorio. Verum deadminiftra- 
tione cibi oportet vtfufficiatquod diAum cftin capi 
tulo vniuerfali, vt videlicet fit cibus inprimis fubti- 
lis, donec fraAura iucipitreftaurari.deinde fit cibus 
grofius 8C vifeofus. Dixerunt autem antiqui cp fra 
Aura adiutorij atqu« cruris cofueuit ftringiin.xl.die 
bus.oportet ergo tunc vt foluatur, atque cum aqua 
temperari caloris membrum balneari praecipies. & fi 
non uifa fueritbonareftauratio,tunciteraligamentu 
6C haftcllas.& dimitte vfq; add.dies vel duos mefes. 
De fra ftura brachij. Rubrica. V. 
brachium compolitu eft ex 
nquiunt lapientes duobusoffibusrquf duofo- 
cilia nominatur.quorum vnum eftparuum:& aliud 
magnum. &C paruum cft illud quod fequitur pollice, 
6C alterum eft magnum:et eft illud quod eftfub digi- 
to paruo ab inferioriparte. Et quandoque frangi' 
tur unum eorum tantum:autparuum aut magnum: 
6C quandoque ambo fimul. Veruntamen quando 
frangitur focilc paruum fuperius;rcAificatioct cur- 
• tro cius eftfadlior.et quando frangitur foede 
inferius: fraAuraeiuscftmala,&fanatio ciusyj, 
dlis.5c deterior eft ea quadofrangfrtur ambo 
Quando ergo frangitur fodlcparuum fuperius. 
oportetvtaequesipfum cum extenfione parua» /j 
fuerit magnum inferiuscumcxtenfionemaiori* 
funtambofimulfodlia: tunc oportet vt cius > 
fio fit uehcmentior ualdc. Et modus reftaurati 
fraAuraebrachij in omnibus cft, ficut diximus**1 
Aura adiutorij: & de conftietudine brachfj cft 
do frangitur, fexadminiftrctur haftellejfiurficn2 
rain vno focili,iiuein duobus. fit 
nitur fuper fraAuram,latior 8C fortior 8C firm«°r,f 
rum.& tu fcisiam illud quod diximus { 
ftringcndiligaturamin fcrmonevniuerfali.vide 
vt fit ftri Aura fuper locum fraAurae vehemcnfi°|\j 
quato ligatura ad fupcriorem partem fraAurc V*1 (/ 
inferiorem tendit: eo amplius relaxetur, 
dem huius intentionis cft, vt a membro laefo m 
fanguiniscxpcllatur, vtnon fiatapoftema. 
vero amas vt fanguis ad fraAuram trahatur pr°r j, 
rrimento,extremitates ligaturae vehementius 8C ‘ 
Aiusligenrur. Et quando apparet in fraAura ij1 
bri aliquod oflis fruftulum no feparatim, tunen 
in reductione eius ad locum fuum fecundu vitt 
tuam. Qi fifrufiumfeparatum fuerit, SC cutem P p 
gar,& noeft fiducia in refiauratione eius:tunc 
farium eft vrincidaturfuperipfum:&: extraham1"'( 
rum oportet te effc folicitum circa ea quae acCld 
cum fractura. & pofiipfam antequam accidant*1 
menta:& ex eis eft, ficut vulnus,8C fluxus- 
8C attritio,etapoftema,et dolor noduus,etprurL(1ii 
8C fuperftuitas pori, 8C minoratio eius in necd 
quantitate:& fimilia his. Et nos quidem iam pr$,Tl 
musfermonem ex eis in locis fuis fecundum c°g{' 
mentum.quarefuffidat illud ad praefens. 
tetiferum vt fufpendatur manus infirmi anguea 
ad collum eius.&fitlatitudo ligamenti cum 
fufpcnfio,fecundu quantitatem, quae totum 
comprehendat.*quoniam fi fractura tantum fi1** y 
tur,& partes 
fitateno cuacuabitur penitus. Etcuftodiat fem 
ab omni motu antequam brachium cofortetm"* 
eius dormitio fuper dorfum fuum. Dixerunt 
fapietcsantiq q? fractura brachij 
diebus. SC quandoque in vigintiocto.et hoc eft . 
dum difpofitionem conftructionum, 8C difp°l 
nem virtutis. , 
De fraftura coxarum. Kuhricd. 
CoxacumfVanguur^-"^:! 
tcriorem& interiorem partem: quoniam os 
latum per naturam.Reftaurario uero eius eftfcC. 
hunc modum.8c cft vtiaceat infirmusfupcr 
fuam extenfus.deinde extendatur membru <f\0' 
que parte cum ligamentisraut alijs fpecicbufS «*%|/ 
nis a duobus miniftris nonToIum cum facilft3 
mocum fortitudinea!iqua.& medicus equ5c 
ram manibus fuisaequatione vltima. Er fi u\0dc* 
risftufta olfium pungentia:facillud 
diximusdereductionceiusadlocum fuum 
tractione:ftillud non fuerit polfibilc.deinde 
gatura decedjficut decet in fractura tali. Err $ BRVNI 
LIBER I. 
quit Au 15 eiUS adiutorio oftenfum eft.In- 
ParUmUHCCn‘Cl:,,^c cu*us coxaautancha fraAafuerit 
adhibe f Cj, atur a 'claudicatione. 8C propter illud 
f0rta(r tu<aiUrr» in adminiftrationeligamentorum:et 
fimcr'C U. fraAura eft valde magna, ponuntur 
°nCS5 haftellaemagnae, quae capiant 
U£lmemp^‘S*&: non °Porrct vtabbreuietur 
tat>ular~ C^UCCt,am Pr°l°ngctur‘& vtilitas iftarum 
a motu*1 Cnt maSna > vt fana pars pedis prohibeatur 
Hum e tCluoniamcft nociuus& 
lt*t^letur0^0rtCt Vt u£,as hanc operationem quando 
(lit3D0fieXaP0ftematC‘I'mm0°P0rret quando acc*' 
to quod mcm^ cura ipfum cu 
»liftja . Cluifti.*et iterum oportet q> abhorreas admi 
Prapd‘<ftorum inftrumentorum.*qu5do 
niodusaliorum ingeniorum:quoniam eft 
k°tatu ' i °r PuPcrlnfitmu. Inquiunt:coxa ro 
rin.Ldicbus,autparu minus,autparum plus. 
cruris. Rubrica. VII. 
*nSNSt.m crure Puntduoo^a*ciuorum vnum 
eft magnu, et nominatur crus: 
efranrUnlCk P°cde fortaf 
£lrur vnum eorum tantum.ctfortaffe frangu- 
Ptr,u ° finiul.Et quando frangitur os paruumfu- 
fr ><fteiusreftauratio facilior 8C fecurior:quam fi 
*I't<Hc)UrOS ma§num‘& fit eius inclinatio ad partem 
fraAura, offis magni replicatur adexte 
tcri*Usambo ofla fimul 
h*c tuc conuertitur crus ad omnem partem.8>C 
rcsquae non occultatur tibi. Curatio vero 
feturis eft fecundum fimilicudinem fra Aurae 
eo q, fpecies iftarum fraAurarum affimila 
t,0|1en?UICCni‘^cruiT,rarnen Albucafis addit opera- 
* cluandam in crure: videlicet vtponantur ta- 
decenter fecundum longitudinem cruris, 
% ,c£adinferiuspcdis:&ponatur vna ab vna 
; • jUr afia ab altera, deinde ligentur in tribus 
1 ,p In duabus extremitatibus dC in medio.fiC 
b %ul!'raru,T1 eft vtilitas quam diximus 
i jS,SU3eponirturrn fraAuracoxae.Inquirctia. 
°n^tudni,n^rratUr cunabulum de ligno fecundum 
dl'n«m cruris:inquocrusIocetur,etconfcrue 
.ecrc-tu- 
(n as licet fermonem particularem nonfecc- 
l^erDUrat,0neomnium fpecicrum fraAuraru, has 
de quibus locutus fum,alrjs exemplum 
arc oportet vtrcftaumtor in rcftaurationc 
p<c*crur^ab iftisfermone accipiat.& illud 
eis,fecundum ingenium reAifi 
,getio^j°mP^catur ex cis: ex quibus 
a 
c‘t*t°ne.Cap.y&i>edntinens rubricas decem. 
Kl*l°cationein uniuerfali. Rubrica, . I. 
Ocatiocftfcparatio vclegrcfiio iunAuraru 
° quare prohibetur mocus earum,8C 
y c5ti0niCs p r‘ f°edatur.Etfignificatio uniuerfalis dif 
cPncau>tasinfolita ex vna parte: SC ex 
Cun!1cnt,a‘etfit cum hoc motus membri diffici 
J,nPritni crS°accfditalicui dis!ocatio:tuc oportet 
w ali^5 c fitfimplex:an compofi- 
n.ritU^nc,vt cum vicere, aut cum vuJ- 
t'P°fteniaiic calido»C^.,fifucritfimplcx:non 
erit excufatio quin velociter reducatur antequam Io 
cusapoftemetur. Si vero fuerit compofita:tunc non 
oportet vt fiat cius reduAio:immocurctur aegritu- 
do,cum qua compofita eft dislocatio, nam fi fieret re 
ductio illa aegritudine no curata, forte fpafmus fuper 
infirmum accideret. Verumtamen huiufmodi Termo 
non eft abfolutus:quod eft: quia ficut teftatur Auicc. 
quando dislocatio eft ex illis quae redeunt cum exten 
fionc facili ex qua vehemens non generatur dolor, li 
cet fit compofita, ad Tuum locum reduci poteft. 
inde regime vulneris vel apoftematis adminiftretur: 
ficut diAum eft in fracturis. ErdciunAuris quaedi 
funtfacilis dislocationis,ficutiunAura manus «x 
toru:& de eisfunt difficilis dislocationis, ficut eft iun 
Aura cubiti. Inquit, facilitas reftaurationis eft fecu 
dum quantitatem facilitatis disIocarionis:& difficul- 
tas eft fecundum difficultatem ipfius:&dctcriordif- 
locario eft illa,cum qua franguntur capita ofilum iun 
Aurarum.*quoniam fecunda plurimum ad fuam na- 
turalem difpofitionem non redit. 
De dislocatione mandibularum, Rubrica, II. 
n. j . raro accidit. Et figniffeatio 
i. 1SK ca IO cl'U5e(j. insequatio detium inferiorum 
cum fuperioribus. os etiam non poreft claudi :fer- 
moc£ impeditur. Eius vero extenfio & rcduAio fit 
fecundum hunc modum.& eft vtambo capitaman 
dibularum fub auribus accipiantur,!? in vtraque par 
re fuerit dislocatio.aut vnum caputaccipianturtan- 
tum, fiin vnapartcfueritdislocatio.dcinde adexte- 
rius cum facilitate rcducatur:doncc redu Aio coplca- 
tur fecundum natura fuam.‘cuius fignificatio 
tio dentium,8C oris claufio; deinde ponantur de fub" 
tus puluilli de pan no ex cerotorqcf fit ex cera 8C oleo 
rof. madefaAo: 8C ligetur faciliter cum ligamento le- 
ui.*cuius figura tendat dcfupcr:5C fit cibus infirmifor 
bilis 8C leuis, vt non indigeat mafticationc donecrc- 
moueatur dolor, et nodetur mandibula. Et quan- 
do non obedit dislocatio mandibulae propter duri- 
tlem quae iam ei accidit ex tarditate: tunc oportet vt 
linias locum cum oleo violato in balneo: 8>C embro- 
chesipfum cu aqua calida embrochationc plurima, 
doneclenificetur durities.deinde fiat rcftauratio, fi- 
cut diximus. 
Veruntamen fcias q? quando dislocatur vtraque 
mandibula fimul: oportet vtipfahorareduAio fiatr 
alioquinpefiimafupcrucniuntaccidcntia,ficucfebri* 
infeparabilis,& dolor capitis afiiduus:& eft illud pro 
pter nimiam extenfionem lacertorum;SC fortaffe ac- 
cidit vt foluatur venter infirmi: 8c euomat choleram 
puram :8C tunc multoties in dic monetur decimo. 
De dislocatione humeri. Rubrica. III. 
. fapientes cp humerus dislocatur fecun- 
UlXCYUnt cjum tm modos.quoru primus eft ad 
partem fuperiorem.fecundus eft ad partem anterio- 
rem, tertius ad partem verfustirillicum.ad parte au- 
tem pofteriorem nunqua dislocatur:& illud eft pro- 
pter fpatulxprohibitionem, veruntamen fciasq?ra 
ro dislocatur ad fupcriOre propter eminentia ipuusf 
8C fit etiam illud raro ad interiora, propter prohibi- 
tionem nemorum. 8C plurimum eius eft vt dislocc-' 
cur ad inferiora: & praecipue in macilentis: quoniam' 
fitin eis vclocitcr:in pinguibus vero Hc valae raro* CHIRVRGliE MAGNiS 
Etifti us dislocationis fignificatio cftrotundaeminen 
dafub afcclla, concauitas in capite humeri, diuerficas 
inter humerum fanum 8C dislocatum , &impoifibilc 
cftinfirmo manum fuam ad aurem porrigere, 8C fit 
cius difficilis valde. Oportet ergo in cius reduAio- 
ne vt minifter tuus eleuet manum infirmi ad fuperio 
ra:deindc pone pollices tu#s vel pugillum fub afcelr 
Ia cius:& cleua iun Auram vehementer fuperius, do- 
nec ad locum proprium rcducatur.*et minifter eleuet 
manum infirmi, 8>C extendat eam furfum:dcindc de-r 
ponat eam inferius.Exhocquidemredibituelociter; 
fi patiens fuerit pucr,ac dislocatio recens. 
Si vero res vehementior fucrit:quodfecundum huc 
modumredud non poterit: quoniamiam funtplu< 
res dies q? accidit:tunc fomentetur in primis locus aq 
calida:in qua coA$ fint herbae mollificatcs,ficut mal" 
iiauifcus,malu3e,folia viole,radix althe?,melilptum, 
8C fimiliahis:deindercfupineturinfirmusfuprador> 
fumfuum:& rcftaurator intromittat pedem Tuum in 
latus cius: 8C locet calcaneum prope caput adiutorrj: 
deindeacdpiatmanuminfirmi manibus fuis,acfiuel 
ler eam a fpatulafcparare: 8C inclinet manum fua 
rum Verfus ventrem:SC minifter vnus caputinfirmi 
tencat,ut non moucatur:ficquc dislocatio cum velo 
drate redibit. Vel fiat alio modo. Inueniatur aliquis 
yirfortisquifitlogiorinfirmo: intromittathume 
rumfuum fubafcella eius exilio latere in quo eftin> 
firmitas: 8C eleuetafcellam cum fortitudine 
riora, donec totusinfirmusfufpcdatur I aere:SC alius 
qui manum trahat ad inferiora ventris fi in 
firmus fueritleuiSjOportetvtfufpendatur cum eo ali 
qua res,vt grauetur ex ca.ex hoc naque rcduAip fta'- 
tini fir.Etquandoqucreduciturfecundum hunemo 
dum,ideft,vt ponas adiutorium fuper gradum fcalae 
quiiam inuolutus eft pannis lineis: deinde extedatur 
manus infirmi ad inferiora ex vno latere:ct extenda-r 
tur corpusdbrtiter ab alio latere, & fic dislocatio ad 
proprium redibitlocum.Veruntamcn oportet vtlo 
cetur gradusfcalae propecaputadiutorrj: antequam 
fiat exten fio: quoniam tim etur ex hoc fraAura. Et ia 
reducitur cum modis alrjsfimilibusiftis:quos nonlr-' 
cet narrare:ne librum faciant taediofum propter lon- 
gitudinem fermonis. Cum autem dislocatio redi- 
bit ad locum fuum,ponatur fub tidllico pila ex lana, 
vdcorrjs, aut pannis: deinde ponatur emplaftrum 
cx pulucrc molendini praeparatu cum albumine oui, 
oIibano:etreuoluaturfuperhumerum totum:dc- 
Cndeligctur ligatura decenti.8C oportet vt manusin-. 
firmi ligetur a.d collum cius.Et fit cibus eius in primis 
paucus,donec membrum aliquantulum cofortetur: 
deindcipfum augmentabis vfqucad dies.vij.& non, 
cxpcditfoluereligamentu.Etfi dislocatio fueritpro- 
pter humiditatem vel propter alia caufam,tunc vita- 
ris cauterio. Q» fi accidit poftfanationem eiusgraui- 
tas inmcbro,&: tarditasin motufuo:oportct vtfcal- 
jieeturinfirmus mulroties,donecleniaturgrauitas,et 
redeat ad naturam primam. 
Dc dislocatione cubiti: Rubrica. IIH. 
cuEui omnibusalfjs eft diflRciIior,& fi 
militer eius reftauratio: 8C illud eft pro 
pter vehementiam ligamentoru quae continentipm, 
eorum breuitatem, 8C etiam propter contrarieta- 
temfuae concauitatis: 8C fit hic dislocatio ad omnes 
parfes/&T partem poftcriorcm & afl|c 
rem.& deterior86grautor>eft:eius quae accidit aa 
fteriora propter inobcdientiam carnis. Etfignl. f 
do huius dislocationis fatis eft manifefta:ex eo 9 
paretgibbofirasin vno latere, 8C cocauitas in '3}*6 $ 
8C non eftpoifibile vt infirmus duplicet brachii* 
poteft cum eo Tuum tangerehumcrum : & det 
edam id tibi manifefte diuerfitasinter cubitum®1 
-catu 8>C fanum, quando coniungfs eos. Et no V 
tet vt tardetur cius curatio quoufqucperueniac3"^ 
frema calidum:immo oportet ut feftinetur 
apoftema properat ad hunc locum propter vel1 g 
tiam dolaris : quodpoftquaaccidit, fit eius red®^ 
difficilis valde:8C forraflefanitatemomninon^^ 
pit,praecipue fi fuerit dislocatio ad 
tafte moritur excainfirmus propter grauedin 
loris. Cum ergo dislocatio fueritparua,rcducictfr 
tctifione: 8C eft vt vnus minifter teneat 
firmi, 8C alter teneat brachium, 8C extcndantill11. ‘ 
inde ponat rcftaurator manus fuas fuper bratn1 
8C imprimatiun Auram cum pollicibus fuiSj-a > 
radice palmae fuae, donec ad Tuum locum re'“I 
Et fi fuerit dislocatio ad interiora: tuc reducit111* 
dixit Hippo, videlicet vt brachium a duobus 
ftrfs,ficut diximus,extedatur:deinde dupliccti'r 
nuscum manu, donec humeru percudatur a p3‘ 
ficenim adaequabitur ftatim. Q* fi fuerit ad 
riora,& noobedit:tuncnccefleeft vtextcdatitf 
chium extenfione vehementi: 8c 
nem partem:8C inugatrcftaurator manus fuas?' i 
illud adiu to ri u mini ubricitate: deinde i m p r i mat 1 jjj 
Auram cum impreflionc vehementi, donec 
tur.*deindc reftringatur cum emplaftro rcftaur31 J 
ficutoportet: 3C ntbrachium infirmi fufpenfa 
collum eius:& dimittatur diebus aIiquot.‘dein 
uatur.etficognouerisiunAuram firmam efieU1 
fuo,tuncfolueligaturam,etdimitteipfam:<5£ n 11 
reiteracmplaftrum 8c ligaturam, donec firmd 
Etfipoftfanationem eius acciditgrauitas &tar yf 
iniunAuraapudmotum fuum:tunchumeA^ 
cus in balneo, 8C fricctur cu lenitate, doneck* 
Et fi amas ,fupponcfepumarietis J 
peratae calefaAionis,& oportet vt ponatur ipllJ 
te balneum, &poftipfum. 
Bc dislocatione iunftur<e manus. Rubrii 
acci*c^t vtiuAura manus 
SslofJ 
eius redu Aio fa cilis eft.Exted 
minifter brachium verfus poftetiora:& 
tendat manu verius contrarium illius 
verfus anteriora.& extendat edam vnufl^1 
digitorum incipiensa pollice & perueniens J-07 
rcm:& fic aequabitur.Etiterucft modus 
natur iun Aura manu? fuper aliquam tabula'11’ 
tendat minifter manus illam extenfione 
inde ponat medicus palmam fuamfupcr crn^ol'i' 
iun Aurae: & comprimatdonecfiateius redtk* M 
ruralis:deinde ftringatur cu emplaftro afift f 
bus.‘poftea foluatur, 8C dimittatur: SC 
nus. Etficft in motu eius priuatftxaut eft i® c°fci\ij{‘ 
ras:tuc aq calida fomcntetur:etfriceturdonrc 
De dislocatione digiti manus. Rubncd' tf$c 
Quando aliquis SSSSZSSSf »i?nti‘a v* extendatur digitus: & impellatur emi- A 
fioUr CUrn P°flicibus: donec reformetur fecundum 
rm.natur^^*& quidem fecudum hunc mo 
cduftio dislocationis digitorum pedum* 
delocatione fpondylium. Rubrica VII. 
fP°nciyfium cft valde dmorofa:& prf 
culdu, . cipue fi fuerit completa:infirmus pro- 
.1PmPrcretur propter coarcftadonem nuchae: 
VoIun,hCatI° Clus crn‘fli° egefti 6is,et vrinac abfqj 
Ccrtonrarc: quod procedit ex debilitate virtutis la- 
tUr ; Vefieae? & ani: 8C quandoque debilitan- 
C brachium,crus,etpedes.Et fi eft pri- 
n -,S c°fib 9U3e fcquitur nucham, priua an- 
*inf moritur ftatim. Cum crgofuc 
pUt- n^yfibuscollidislocado,extedatur tuncca- 
dyien rrni faciliter ad fuperiora: deinde aequa fpon- B 
fC compreflionc neceflaria:& cum fueritre 
rcfta ata,’nloco fuo: ponaturfuper iplam emplaftru 
fte|jaUrafiuum:8C politis puluillis ftringe defuper ha- 
j1?1 lecundum longitudinem Sc latitudinem col- 
iUra jԤa cam ad cap u t, & adi utori u, n e forte m ou ea- 
i-°tu °co fuo ‘ & fafeiae quibus ftringuntur, non fint 
*ii. ex lateribus pan 
tUr»c lv^r°flier,t dislocatio in fpondylibus dorfi: 
partem vertatur: quoniam 
Verf 1 Cefi vt fiat verius quatu or partes, q? fi fuerit 
0SparteminteriorcmaPud Pct^us5non eftinge- 
lit*r. c,Uscuratione:quoniamnecfanado.&fimi 
1 *a quae fit verfus duo latcra.illa autem quae fit 
*>UeritSp0r!Cri°ra 5 dicitur gibbofitas: quae fi fuerita 
tius lajn® cutatur, neque fanatur omnino.Curatio 
V Hippo.aut eft mors, aut eft mor- C 
r crurn ‘fla quae accidit ex calli, vel ex percuft 
inc ,miflbus, curatur. Fiat ergo ficut dixit Hipp* 
fufi fitproftratus fuper ventrem fuum: 8C fit 
allqu°d humidum,ne pecflus eius ludatur, et re 
Ut 0|ptOr fiet fuper cum cum calcaneis fuis: & impel- 
5*1^p Crn‘ncntiam ad inferiora:donec redeat ad 10- 
ii^^autponatpalmasfuasfuperIpondyle: 8C 
fortiter donec redeat: autponat fuper ea, 
PuPer ponat pedes fuos, 8C com 
jjunlrr\donec reformctur.Qz.fi fecundum hunc mo 
ls UCI non Poter‘t:tunc accipiatur tabula aequa 
e: Urae: ponatur vna cius extremitas in fora- 
Uod fecifti inparietc:iuxtaquem eftinfirmus 
med‘um locetur fuper gibbofitatcm:ct 
eltaurator pedes fuos fuper aliam extremita- 
D 
ppo0 .e,ndcp°ft aequationem ponatur emplaftru: 
VecJs Puluillis de itupa, defuper ponatur haftella 
CU jdUrn quantitatem trium digitorum:ctIon- 
f caplatgibbofitate,& aliquidex par- 
,5ii0n".del;?etUJr cu ligatura dccenti.Et fi reman 
I^cUec Slbbofitarisin locopoft reftauratione: 
,ltluiSte€ ar‘um eftvti medicinis mollificatiuis,etle 
i *5c,rnl4sn^°reProlixocuappofidone haftellae:qua 
tl^°clalvexfi°m,ri‘bus quidamfuntqui vttmtur 
. 'ai"ma plumbi. n 
K. oc<ttioncanch<e* Rubrica, VIII. 
tu °Catio anc"? quattuor accidit modis. Quoru 
j Vnuscftvtdisloceturadinteriora.Se- 
exteriora; dC parum dislocatur ad ime- 
B R V NT I 
LIBER I. 
riora.Tertuisadanteriora.Quartusadpofteriora.Et 
plurimu cius eft vt dislocrtur ad exteriora & paru. 
Primo dislocatur ad interiora* Et fignificatio dislo 
cadonisadinterioraeft:quoniam quando iungiscru 
ra i nfirmi,pes dislocatus logior rcpcritur: Sc genu eft 
cminentiusaltero:nequeeftinfirmopoflibile,vtdu- 
plicetpedcm fuum verfusinguen: Sc locus inguinis 
cft inflatus inflarioc manifefta: quia ex ea caput coxae 
pcruenitad ipfum. Etftgnificado dislocationisad 
exteriora eft fecundum conrrarietatciftius:quodeft: 
quia pes dis!ocatusabbreuiatur:& accidit in inguine 
profunditas: 8C in eius oppoftto eminentia.‘et genu ift 
detur quafi adinteriora dccliue. Et fignificatio ad 
anteriora eft:quoniam eft poflibile vtinfirmus dupli 
ceterus fuum: ftcut vult. Veruntamen non fitabfcp 
dolore gen u: 8C non eft in eo poflibilis ambulatio pc- 
nitus,nififupcr£aIcaneum:&rctineturcgcftio 8C vrl 
na eius: Sc locus inguinum tumet. Significatio ve- 
ro ad pofteriora eft,quoniam genu duplicare no po- 
teft:nift primo duplicetinguina: vel pes etiam abbre 
uiatur: 8C inguinum mollificarioapparet:& caput co 
apud nares manifcftatur. Oportetigitur tein pvi 
miscofiderare antequam perueniasad reducfttonem 
huiusdislocationis:anipfafitreccns:an antiqua.q? fi 
fueritandqua:tunc no curatur.fi vero recens fuerit, 
curatur.et communis quidem curatio, omnibus 
cius competitfpcciebus, eftilla quam docuirHippo. 
videlicet:vtcoxam accipias: 8C extendendo voluas 
iunAuram deorfum et finiftrorfum rdonec ad locum 
redeatproprium.Etitcrum cft alia curatio comunis, 
& eft vtminifter fortiter extendat crus infirmi ad in- 
feriora cum manibus fuis, aut ligamine, vnde ligatur 
crus eius fupergenu: 8i fit alius minifter, qui corpus 
teneatfortiter:deindcpofito fubrerligamento medi-- 
cus fitex uno latere:! quo eft infirmitasJctteneat vnS 
extremitatu ipffus ligamenti:et fit ex vno latere alius 
exalia parte aliam extremitatem tenens:&licambo 
aequaliter extendendo ftringantiunAuram:mcdicus 
tamen fit folicitus cxfuolatere,q?impellatipfampe- 
dibus vel manibus fuis, donec ad propriu locum re,- 
ducatur.Cuius fignificatio eft:quoniarn cum coniun 
gisambocrurainfirmi,ipfainuenis3equalia.& poffi- 
bile eft vt fuum ftringac, 8C fpandat crus: deinde po> 
natcmplaftrum, 8C ftringatur:& imponatinfirmum 
quietum efle,neancha moneatur ad partem:& dimit 
tatur vfquc ad quinque dies vel feptem:deindefoIua 
tur ligatura & emplaftrum: &coniunge crus cu alio 
crure:8C tunc fi videsipfa aequalia:iam cft dislocatio 
confirmata:praecipctamenaegro, vtvtaturbalneo: 
Veruntamen fi vides cp dislocatio non firmatur,im- 
mo molIificatur:tucredcasad crnplaftrum&ftricflii 
ram primam vfquc ad tres dies vel quatuor: deinde 
fo!uatur:& non fit feftinatioin ambulatione: immo 
tarditas per aliquod fpatium: donec dislocatio bene 
roboretur. Sivero dislocatiofueritexhumiditatc 
plurima quaeaccidit: tuncipficautcrium adminiftra 
poft eius reduftioncm,ficut monftrabitur loco fuo, 
Dc dislocatione genu. Rubrica. IX. 
Dixerunt aPIcntcs antiqui, q? genu dislocatur fe- 
c eundum tres modos:quorum vnuscft 
adintcriora.fecundus eft ad exteriora, tertius ad po- 
fteriora. Ad anteriora vero no dislocatur:8C id eft 
propter rotula quae prohibet hoc. Huius enim dif- CHIRVSGIiE MAGNJfi 
locationis fignificatio efi: quoniam crus non adhaeret 
cu coxa. Et eius redufiiocft,cuiufcuq; fit modi,fimi" 
Iis redufiioni cubiti: 8C curatio eft vna:quare omnia 
quae diximus ibi,in hoc fiant. 
Dc dislocatione calcanei. Rubrica. X* , 
Dislocatiocalcanpi non BtniG ldPartem in«' 
U ocatio ca C Cl r,oretn auf cxrcriore. Et 
fignificatio eius eft inflatio calcanei ad partem verfus 
quam declinatur. Cum autem remouetur remotio 
ne parua, fufficit extenfio leuis:& fi remouetur remo 
tione magna,forti indiget cxcenfione. Et modus re 
du<ftioniseius eft,vtpesab vno fortiter extendatur: 
8C corpus retineatur ab altero: medicufque manibus 
fuis proprfjs os ad fuum reducit locum: deinde pona 
cur emplaftrum, 8C ligetur fortiter cum ligamento: 
citius vna pars tendat ad peften pedis: &alia vadat 
ad clauiculam pedis: 8>C ligetur illic. Caueautemne 
neruus qui eft fupra calcaneum, in pofteriori parte 1$ 
datur ex Vehementia ligaturae . 8C prohibeatur 
mus ab ambulatione diebus.4o.nciterum 
tur dislocano:etcuratio corrumpatur. Verum fi huic 
membro calidum acciditapoftema:tunc curaipfum 
cum eOjqcfcouenit ex curatione fua,donec qefcat. 
/LIBER 5ECVNDV5 BR7NI 
Longoburgenfts, 
j * m t r 
■ Oftquam egoBrunus Longoburgen- 
fis in prima parte huius libri de folutio' 
ne continuitatis tam fimplici qua corn-- 
pofita fecunduomnesfpecies tibiami' 
ce fuflicienter compleui:ad curas aliam 
infirmitatum tam ab intrinfecoquam abextrinfeco 
Turgentium,quantum videlicet ad chirurgiam digno 
fcitur expedare,diuini fauoris gratia propono dirige 
recurfum meum,dC dicam in primisde palfionibus 
oculorum. 
. 1 . De palfionibus oculorum 
C/apltuIum primum cont|nens rubricas dece. • 
1 Dc lachry mis oculorum. 
x Dc rubedine oculorum» 
3 Dc pannis oculorum. 
4 De vngula ex carne addita in oculis* 
5 De febel oculi. 
6 Defanguineinoculo. 
7 De difruptione vueae* 
8 De eminentia oculi totalis. * 
9 De cataracfta. 
10 De fanie aggregata in oculi?* 
ti De grandine in oculis* 
tz Deinuerfationcpalpebrae* 
Capitulum fecundum de polypo nafi,& veruca* 
Capitulum tertium de palfionibus labiorum'oris 8C 
gutturis,continens rubricas nouem* 
1 De fcilfuris labiorum* 
z De vlceratione dC putrefadionegingfuarum,et 
carne addita. 
| Dc dolore dentium. 
4 De apoftemate fub lingua diAo ranula. 
5 De elongatione vuulae dC tumcfaAione. 
6 De bracis fiuc amygdalis q in guccure [nafcucur. 
7 Defquinan^ia. 
8 De his quae adhaerent gutturi, vt os fpin*» 
9 Defanguifuga bibita. 
Capitulum quartum de dolore aurium* 
Capitulum quintum de apoftematibus fecundn 
nes eorum lpecies,continens rubricas quincp 
t De caufis&fignis eorum in generali. 
X De cura languincorum apoftematum, vtP 
gmonis,carbunculi. * X 
j De cura apoftematum cholericorum,''tcrv 
peIatis,formic3e,& ignis perfici* 
4 De cura apoftematu phlcgmaticoru in g^c 
5 Decuraapoftematum melancholicoru,&P 
priefephiros. , Jl 
Capitulum Textum de ffgnificatioe maturationi 
tur§ fecunda complementum:3C de reginnnC 
nium exiturarum poit maturationem. 
Capitulumfeptimumdefcroffulis, & alqsfnp^^ 
tatibus aiTimilatur eiSjCOntinens rubricas 
t Decuraharumfuperfluitatum,etde dil&re 
carundem adinuicem* 
x De cura fcroffularum tam fine incifionc.fi 
cumincifione* 
$ Decuraglandularum inodorum. 
4 Dccurateftudinis. 
5 De cura bubonis* 
6 De cura botrj. $ 
Capitulum o&auu de nafta 8C inflatione qua? aP‘ 
ret in mamillis quorundam hominum* 
9 De extraAione aquae hydropicorum. 
i o De eminentia 3C ruptura qu? accidit in fip.1 
it De hernia, 3C apoftematctefticuloru, &rC 
tione cutis eorum, 
iz De hominibus caftrandis. 
Dehermophrodita. 
14 De verucis,porris,3C clauo, 8C formica,acCl 
tibus in virga,& maliaparce corporis* 
15 Dehoemorrhoidibus. 
16 De fiftulis accidentibus in ano. 
17 De lapide qui generatur in vefica. 
18 De cauterqs* 
19 De cobuftione ignis, vel aqu$,vel olei bn** 
zo De Ipafmofuperueniente vulneri. 
De pajfiotnbus oculorum, Cap, I, continens Ruhr^' 
Dc Icnhrymis oculorum. Rubrii- 
PAfliones oculorum multaefunt et diucrfr'^(i 
ex eis funt lachrymae, in flatio, 8C rubedo? m 
pannus, vel vngula, 8i fanguis qui contingi e> 
culfionibus,& fimilibus.& funt fimiliter P 
nes:& ego faciam rememorationem vniufcn1 
hoc capitulo fecundu complementum. &[C° 
lachry mae fiunt fecundum duos modos: q 
vnus eft a caufa interiori, fecundus eft a caufc 
ri.acaulainteriori,ficut eft ex humoribus aq 
cut eft a capite ad Oculos defcendendbus.a 
ro exteriori, ficut efi: ex gaudio, vel ira, SC h'1? 
quare fit quaedam comprelfio in cerebro: vn 
aquafSC fcias q? fluxus lachry marum ex caLI 
ri, qtiadoquedefcenditper venas craneiiubte 
quandoque per venas fuperiores. EcoccUr 
hocfigna diftinfiiua: videlicet q? quandodc 
|5 venas fubteriores:tuc fternutatio fit 
do per venas fuperiores, fentitur in venis n jpfO/ 
temporum quafi deambulatio formicarum f B R V NI 
LIBBR I. 
tUr 'A r°(CUrstioe.ft:vtin primis caput infirmi rada / 
, jC0^Um cum ligamine molli 6C 
dor,cc vena quae in fronte eft, vifuiappa-" 
*CndC acc,Plasduasacuscum filis fubtililfimis: 
PerfolaS^enCtrare v^tra^L,b venis: ita tamen vtnon 
* 1C Vna a^a^Pano tnum vnciarum 
rOincid !n.defn mcd!° carum uenarum ex tranfuer 
aS*k' an§uinem emanare permittas, donec 
c ■ Vldcatur‘ deinde capita venarum cum 
15 ‘isncAantuttvtftringatur languis;fubfc> 
niac}erraPP0nafur cotum vel ftupa in albumine oul 
itiner a , fi necelfe fuerit,ponantur medicamina 
ru^Sertlaideindcvu,nusi?cui:rcIicilia vulnera curc 
ciendum eftin venis temporum.q? 
°fi,critab ipfo tantum vena 
cnda. Ad idem conferunt cauteria quae di-' 
e^DhrmiISln caP!ttfi° proximo. Ite ad hocfacithoc J 
Reajo tlin fronte «Sd temporibus; vndeficcctur. 
, Cs’ thuris,maftiches, 
*ur j naPartes aequales.terantur omnia,& puluerize 
l?tad ■ j.Um aclua rof, vel cum pluuiali coficiantur. 
hepj- f°%nu bonu. Re.thuris, maftiches,aIoes 
ficig ,c^fi?maritis,lithargyri,anapartes 
ri plu. fi fuerit pruritus,pulue 
bo g/a 0chepatica; 8C diftempereturcum vinoal- 
tijfa^Uarofaequali menfura: deinde adminiftre> 
CrUtCOlIyr,,Um‘ QPado vero lachrymc per ue 
PuroeanCi yu^tfi,0res defeendunt: tunc necelfe eft vt 
eo cluod conucnit: ficut cum pi 
,eraPfc‘vdcGPaulisaur. Eteftiterum ne-- 
*>etur1U r^>Vt cufi°diatfeinfirmusa cibis hu.donecla 
Ptbj-i* Praeterea caucndum eft ric te pili, qui in pal- 
>r3ete,rnaturami*1uerfari > 
fil,*;uPmodi pili pingunt oculos:8c fa 
CbfaC0S r *ldue^acfiryrnan‘cluarc tunc,nuerfiat:a Pa^ 
;iCciD,PCrlcrutare‘ inuentiqueeum retortis tenaculis 
P antuf,ac radicitus euellantur. v. 
c yubedinc oculorum. Rubrica. II, 
aeci^,c ocufis rubor 
ri- , macula;tuc talis operatur chirurgia. 
fions infirmi radatur:et tribus vncrjs fuper 
mer|fijrat,s fiatincifio ex tranfuerfo;ab v na 
<*hocTate temporis vfquead aliam, caue tamen ne 
Uis qui funtin temporibus laedantur;& cu 
<ico*nu e^leritfufficiens,fcilTuram cum ferro canden 
incidas; deinde adminiftra butyrum 
l rnfic5 donec ignis efchara cadat; 8>C curetur 
lclUa curatione vulnerum»- 
|l Rubrica. III. 
cumfitexpviftulis 8C vulnenV 
t y ”Us}fiieurabilis eft, ficut teftatur Conftan 
nCryrtali erUntamencri fitexfiumorefie inter vuea 
rr Oftet *narn beante 5C coagulate, curari poteft. 
3nt-utern confiderare vtrum fit recens 8C fiibtt 
’ Isdcrec^Uus g‘olTus;qcPcft: quia quando eft fub 
arido v US’ P°fi*^fie eft vt curetur cum medicinis. 
fUfcll>adoer0 'andtIuys Sdgrolfus, 
e Pcr chirurgiam. Cum ergo pannus 
vb ,Tl,ri’ftrcf1S atclue rccens, tunc ex hoc medicamine 
altOralis Ur* c‘fiucci papaueris rub. 8c fucci virgae 
CuIisaD ’anaPartes^quales.& in modum collyrii 
P atur. 6C fi indiget fortiori medicamine: 
fac puluerem ex farcocol!a,& zuchar o,SC amydo,ce 
camphora fecundum aequalitatem partium* 
Adidem.R.tuciae, drac.i.fpumoe maris, 8C corticu 
oufanadrac.ipantimonrj ,cerulfae,anadrac.5. Itent 
ad idem alferundimaturam aeris multum valere,fi te 
peretur cum aceto:8C per odo dies foli exponatur; ec 
pofteadeficcetur. 
DcunguUzr carne addita inoculis. Rubrica. III f, 
xr r multoties fitin oculis; 8C eft duarum fpe- 
1 oU ** cierum;quarum vna eft neruofa dura, fiy 
cutdicit Albuca.fimilis fiphac duro^fubtili.& alteri 
non eft neruofa fimilis humiditati congelatae albae. 3C 
incipit quidem vngulanalci alachrymali maiori; 
inde defcedit paulatim donec cooperit vifu m. Mo, 
dus autem curationis eius eft vtfeparetur per 
giam;pr$cipuc quando eft neruofa dura. 
operario chirurgiaein oculis efttimorofa vaIde.*quo< 
niam timetur ne tangatur tunica cornea: bC accidat ei 
ruptura; 8C perforetur pupilla. Et licet non valeat: 
men iuxra polle meum modum antiquorum incipi ii 
docercrereft vt patienslocctcaputfuum in fifiu tuo: 
deindeeleuapalpebra adfuperiora manutua:& co- 
prehede vngulam cum uncino tuo 
nis;& elcuacamadfuperiora;deindeaccipc acum;3£ 
intromitte in ea vnum ex pilis equi vel bouis, 8C etia 
filum forte: 3C fit extremitas acus replicata pariiper: 
deinde fac eam penetrare vngulam cum filo: &leua 
ad fuperiora; deinde excoria cum filplatus vngulae, 
quod fequiturpupillam vfquead vltimiratem eius; 
ac fi velles eam cufilo fecare. Deinde incide refiduu 
apud radicem lachrymalis cum (patuminc: aut cum 
forpicibus paruis.Cauc tamen nc caro naturalis quae 
eftin Iachrymali,fecerur;quoniam ex hoc accidit ciq- 
fuslachrymarum alfiduus. Et multoties comprehen' 
ditur vngulacum vndndfolo,autcum fi!o,ficutdi/ 
ftumeft; & extendituradfuperiora;deindecumfpa 
tu m i n e fu b ti 1 i ex cori c t u r fe cu ndu m m o d u nj abrad Z 
di. Cu autem copleueris tuam operationem i prorjcc 
in oculum parum de lale, vt quod ex vngularemaq 
fit,liquefiat:autlaIis5Cdminicotritorumaquainftilr 
lata: 8C defuper cotum in albumine oui,& oleo ro£ 
infufiim fuperponatur; quo fedetur apoftemacali- 
dum.Mane autem fafto fi ocultus videatur calefieri; 
tu n c i tera id qu o d mi tigat ap o ft e m afi u e c u r e tur. cu 
eo quod conuenitdonecfanetur.talis cnimchirurgia 
operanda eftin ipfo in panniculo,quandoinduratur 
8C antiquatur. Si vero acus non poterit intromitti ip 
vngulam; neque in eam figatur vndnus propter tqr 
* ncriratem eius,quandoquidem non neruofa eft; tunf 
' curabitur cum medicinisficut praecellit narratio. 
Quando apparet in oculo fuperfluacaro:xunc neccG' 
fanum eft vt extendatur cum vncino: deinde caute 
cufpatumineexcorietur,quotifque nihil remaneat: 
deinde proijcein oculum parum falis contriti; vt qd? 
ex earemanfit,corrodatur; 8C defuper pone cotum 
cum albumine oui madefaAum, vtapoftcmacalidu * 
quiefear. Et fac fimiliter quando accidit fuperemif 
nentia carnis inlachrymali. Vcruntamcn oportet-vt 
vitetur neperueniatincifio ad carnem 
accidatincurfus lachrymarum indeficiens. 
D efebei Rubrica. V. > 
tctt i . extendunturvenerubeaefuperoculu* 
iVLUltOuCS dicuntur febd:&vifumimpedium.. CHIRVSGIJE magni 
mentum ne molhffcctur. q> fi accidit, ftringci^1 
ligamentum ftritftura forti: deinde fo!ueipflint P 
diem & no<ftem,licutdi(ftumcft:cttuncfividcs 
lum iam redrjfle,bcne efi:fi autem non,itera car*lL/ 
nemfuam cum emplaftro 8C puluillis, atquefb|L . 
ra,atquc vetofis fine fcarpellatione i n ccruicc, d°‘ 
redeat oculus* 
De cataraftis, Kubricd, 
T?iV j»ri3m C]uacdam infirmitas multotics in °c < 
quae dicitur cataracfta:& cfiaqua cl 
gregatur fuper pupillam. Et figna eius fimt q>P j, 
hibet vifiimrpraecipucquando efi:confirmata*y 
detur pupilla cum afpicitur oppilata. 
di quidem aqua eft duarum fpederum:quaruin , 
eft curabilis, alia incurabilis. Et fignum illius qu3C 
ratur,eft:quoniam cum afpfcirur, Videtur claratc jJ| 
vt infirmus oculum daudat,deind 
prefieris cu pollice tuo palpebrainterius,etin vcr 
latere,8C aperto oculo aquam videris 
inde redit, SC aggregaturrtunc fimiliterefteui'2 
Illa vero quae nigra eft, 8C illa que non monetur c 
prerfionc,& non redit,8C aggregatur poftiIlud*c 
curabilis: quoniam non eft confirmata. Btci*r $ 
illiusquaecuratur,eftfecundum hunc 
vt praecipiasinfirmo quatenus oculum fibi fanU jd 
dat:fuamque manum ruperponatrdeindeocul11^/ 
firmum aperias.inloco tamenluddifllmo, &,n a 
mento cum quo confucuithuiurmodi aqua c^U3()5 
fumpto,poneeius extrernitaremaparte lachr/1 j, 
maioris prope coronam oculi:dcidcponeinfirl 
tum: & reuolue id cum manu tua donec p enCi:l^/' 
rit albuginem oculi: & fentias ipfiim iam ad 
cuum peruenifie: tunc attende de foris oculi 
vbi cfiaqua: & cum peruenicinftrumenturna(1 (Jp 
menoculi, videbisipfum manifefte in foraitii 
tunica cornca:deindeimprimcipfum 
inferius paulatim: ac cum eo acu aquam adin*cf 
trahe: & tunc fi videbis aquam ad locum fuurf J 
dire,atquepatiensftatim videt, 8>C 
quod cadit vifusfuus:inftrumentum paulatUv* 
luedo extrahe.Si vero aqua ad locum 
fecundo depone, donec non redeat:8C tunc e*. co* 
inftrumcntum:& oculo aquam cinerum 
tritorum diftillabis: autaquam inqua 
quid ex fale claro gemnu:& pone fuper °cU^Urt 
tum in albumincoui infufum: &o!eo rof.de’ $ 
obfcura domomfirmuiaccre .gfij 
ipfum ab omni motu, & a tufii, ftcrnurafi°r|‘:')11|W 
cius cibus forbilis, lcuis:ac vfquead diem cerCl^ic(' 
foluatur:deinde folue:& facipfumres vid^e' 
rumliga ficut diximus :& dimitte vfquead CJj[oh 
dies. Veruntamcn fi accidit oculo ardor, vd 
vel apoftemacalidum:tuncante pr^finitumlC $ 
foluas: 8c fuas adhibeas curationes. Cum 
adueneritfeptimus: foluc fimiliter vifum >n‘ir,f 
experiaris res fibi monfirando:fcd non op0*1 
cias illud ftatim cum extraxeris inftrumentuI1\|j/ 
niam aqua reuertiturad Iodi uelodrerpropte 
«ftusuehementiam. 
* . V* 
De fanfe dggrcgdtd in oculis. rubrlCti' -J' 
tunccrgo neccfle cfi fi oculus non eft multum debili 
tatus ex cis:nec£ cis eft infirmitas alia: vt colligas ipfafi 
uenas cum vndnis:& incidascum fpatumfne:autcu 
forpicibuSjdonecrcmoucantur. Bt caue fecunda vir 
tutem tuam,neinferas oculo nocumentum. Deinde 
proqdas in oculum aliquid ex medicinis corrofiuis, 
ficutfal, SC ffmilia.& pone fuper oculum ex eis quae 
mitigant apoftema. 
De fanguinc inoculo. Kuhricd, VI, y 
furgitin oculiscxpercuflionevcl fi 
® milibus, & fi fuerit vulnus: tunc in 
principio ex vena cephalica phlebotoma patientem 
<iufdcmIateris,ficorpusfuerirplenum:dcinde pone 
fuper oculum repercuffiua, donec 
guis:& fi non remonetur ex hoc,adminiftranda funt 
fparfiua: 8C ad vltimu rcfoludua. Et de emplaftris 
bonis qu£ difpergunt 8C refoluunt hunc fanguinem, 
eft vt cyminum puluerizatum cum ccrafepeadigne 
calefiat:deinde pone illud fsepe fuper oculum calidu: 
SC hoc fac multoties donec fanguis recedat. Ite aliud 
emplaftrum quod habet confortaret mitigare do' 
lorem.t fi fuerit cxpcrcuflione Velcafu,vt. Rc.fcv 
liarof 8C fandalos alb.ctrub.cum vino albo bulliat: 
t ftiperponc. Quandoque accidit quibufdam hO' 
minibus vt palpebra confolidetur cu albumine 
Ii: 8C impediatur inde operario naturalis.oporret 
go vt extendatur palpebra cum vncino adfuperio> 
ra:deinde adhaerentia incidatur cuminftrumenco ali 
quo fecundum modum excoriationis: caue rame ne 
laedas oculu:deinde inftillainoculum aquam falma- 
cinam:t ablue ipfum exea:deinde pone inter palpe 
bram 8>C oculum licinium debombice, vt non pofiit 
eorum coiundrio iterari: 8C pOnefuper oculum albu 
men oui vt fecuretur locus ab apoftemate calido. 
Dcdifruptione uuc£. R ubrkd. VII. 
f * .*• aliquando vt tunica vueadifrumpatur,et 
yACCiaiC cmIncat extra palbebras ficut granu vu$, 
t tunc dicit HaIyabbas,non eft cura eius vt oculo ui 
fus redcat:fed vt oculi recedat acumen.*t turpitudo 
quodam modo reformetur.Eft ergo eius curatio vt 
Intromittasacum in radice ad inferiora ad fupe 
rius. Deinde acum aliam intromitte: in qua fitfilum 
duplicatum a parte lachrymali: 8c fac eam penetrare 
vfquead radicem donec pertranftat: 8C prima 
acus dimittaturfecundum q? fuerit: ac fili duplicatio 
nem incidas.deindecum vna parte fili partem vueae 
ad fuperiora ligabis. pone aliam ad inferiora:& fic 
cum Iigaueris,acum extrahe: 8C pones fuper oculum 
cx his quae mitigant apoftema:dimittefqueipfum do 
incc filu cu vuea cadat: 8C cura ipfum donec fanetur. 
De eminentia oculi totdlis. Rubrica. VIII. 
Et quandoque ‘"^«oculustoaliteradextcrio 
a l ra:oc non acciditmde nocumen^ 
tum in uifu. Tunc fi vis eu 
toma patientem poftquam folucuseft ventcr:deinde 
pone ventofas in ccruicc eius abfque fcarificationc: 
quia fugunt.er pone fuper oculum emplaftrum exre 
bus ftyptfds, ficut eft acacia, aloe, olibanum, & 
ftringe pofteacum puluillismultisftritftu 
fa vehementi fecundum tolerantiam 
mitte dic vna cum node fua: dC pro/piceiterum liga- BRVNI 
L I B E R II. 
prohibe a®Br<iSatl,r Ioco acJU3e ,n,pf° vifum . 
baturr aS* Et Galenus dicit q> quidam qui voca- 
fus5muftosiam ab hac aegritudinefanauit fe 
•deatfum 1Un,cmodum; & eft vti nfirmus redusfe- 
3cciPiar er C^nUrn * caPut cius ab vtroque latere 
>tiasdo ur*acipEimcommotione vehementiconcu 
ipfam ad inferiora defeendere vi- 
Etfcias q? inter aquam in oculum 
Q> fan- entCm & laniem eft differentia talis videlicet, 
cinfcS n°n tcnc^it3dfuperiora, poftquam defeen- 
?uOufr!US redit 
inferi0^UcPrernatur fnult°tics cuminftrumcntoad 
Q2.fi non defeendir fanies fecundum q> 
dasfUD s‘aatficutipfc faciebat Galenus:& eft vtfein- 
*lein Io°r ru,?*Fam corneam parumper cum fpatumi 
'lunica’Cj° COnrinuatur coniundifUa cum cornea 
Cuatio °neC C,us kmcs cuacuetur;ac poft eius eua- 
J>Uellaneni in oculum parum laAis mulieris 
cUm nutricntis;dcinde cura ipfum donecfanetur 
eo quod conuenit. 
in oculis. Kuhricd. XI. 
cx§r°lPal'uPcrlluitatc in palpebra qu£ 
dam oritur infirmitas que vocaturgra 
exterius;& quandoqueinterius. 
,0riuscftvt feceturfupeream fecundum lati- 
-em, cindecum vncino extendaturadfuperio 
ClrCU,.tu Clus exc°rietur 8C extrahatur; 8C tuc 
fi&na ‘ucntlrlcifio, exterius aggregetur cum futu 
j ero Parua> curetur cum medicinis carnis crea- 
u,s>donec fanetur. 
> *nucrfati0,icpdpcbr£. Kuhricd, XII 1 
Vyandoque acc,<litutinferior palpebra oculi re" 
1 uerfetur ex vulnere, cauterio, SC fi- 
Ust Ec curatio eius eft vt fandas confolidatione 
'n atum * & fcifluram profundam;cauc ta- 
oculum.deinde fepara labia vulneris, 
° Pa*Pebram adfuperiora; 8C pone licinium 
° Vu^nere cx l,no et fimilibus,quo palpebra n 5 
£aeaat^atlm > incarnetur ficutfuitprius.dcindeli- 
HetlJ^n!5u m puluillis, 8C iu nftis ad fuperiora donec fa 
fugias omne quod exiccatetaftringitin eius 
tJUoci0n? * aclhaercas mollificatiuis.ST illud etiam 
palpeL X'ccat ftringit, vtait Albucafis, facit redire 
ram turpiorem. Inquit.huiufmodi operatio 
m n°n cftnifi quaedam retftificatio palpebrae, 
°n reddet cius ficut fuit omnino. 
uerrucd, Cdpitulum. j|. 
plypus cft fuperfluitas carnis quae apparet in 
Ius ri°ri parte nafi; 8C caufa cius cft humor grof 
adnar rheumatizata capite;& defeendit 
1^1^16>n carnem conuerdtur* Cuius figni- 
r *■ °Ppilatio narium; 8C odor malus qui egre- 
Parten pls: addita quae apparet in interiori 
&Ufic a l,afiquando cx huiufmodi aegritudine ma- 
*^‘sclurUr.na^US* Ecfufci colonis, pauci fenfus, ni- 
11011 tan^S*atC^Ue Caro n°n inferius;8c tunc 
*l§asipfumaliquo modo;quoniam cft fpecies 
cancri* Q*. fi nafus fuerit mollis, bene triuftabilis, 
nonfufdcoloris, curaipfumabfque timore.aperiafc 
ergo nares infirmi: 8C accipe carnem illam cum vncir 
no;& extende ipfam ad cxtcriorardeindeincide eam 
cum fpatumine,doncc totaliter fi'tablata:& fireman 
fitaliquidexea propter impolfibilitatem incidendi: 
tuncradeipfum 
necbenCmundificetur: deindepoftincifionemcau- 
teriza radicem quae remanfit cum ferro candenti: 
aut pone fupeream medicinam acutam, donec cor-* 
rodat ipfum; deinde adminiftretur butyrus , do- 
nec ignis cfchara cadat* curetur cum vnguentis,do- 
nec fanetur. 
Multodes edam fincincifione 8C ferro calido eunt 
acuto medicaminccuram impendimusrdeinde cun- 
<fta que diximus,operamur. Contingit autem qua 
doque carnem illam in fuperioribus olfis perforati 
producfiadquaminftrumcntumperucnircnon po- 
teft. Signum eius eft quoniam proij cis in nafumali 
quid cxaceto &C aqua aut vino:padends capite retro 
aliquantulum fubleuaro: 8C humiditasnon penetrat 
ad palatum; quodeft; quiafihumiditas ad palatum 
pertranfiret: tunc nihil carnis in partibus foraminis 
effet. Cura ergo eius cft ut accipiat filum: cui quae- 
dam fitgrolfitudo.& nodaineo nodosplurimos;5C 
iitinter omnem nodumipatium vniusdigiti vel pa- 
rum minus.dcinde ponat infirmus vnam extremi- 
tatem filiinnafumcumtenta, vel alio fimili,donec 
ad foramen perucniat;& trahatodoratum Tuum, do 
nec egrediatur per os.de hinc aggrega duas excrcmi- 
tacesfili, extendenfque ipfum ad mbdum-Terraede-' 
ducatur,doneccaro ipfacum nodulis incidatur ; de- 
inde extrafto filo liciniumin vnguenro acuto imbi-. 
bitum innaib immittas; non folum femel, fed bis 
aut ter, donec corrodatur totum refiduum carnis: 
deinde ficcacum medicinisdcficcatiuis; 8C ponccan 
nulatn plumbeam in nafum aliquibus diebus, doneC 
fanetur. Q^fialiafuperfluitascarnis,ficut verruca 
innafo, confurgat, eodem modo curetur ficutdidu 
cft de polypo. 
De puflionibusUbiorum, oris9C? gutturis. Cup. 11 hcontU 
nens rubricas noucm, 
Dcfciffuris labiorum» Kuhricd. 1, > 
IN labqs 8C in ore atque gutture diueriae fiunt 
fiones; 8>C ego quidem ad praefens nominabo eas.') 
Dico ergo cp aliquando exhumoribus acutis in la- 
brjs accidit vlceratio, 8C arfura, 8C fcilTura. Et ex eis 
3uaeconfcruhtarfur3e,8C vlcerationicum huiufmo-. 
i medicinis; quod Recipit dragaganthi, amyli, pc- 
nidrj , ana partes aequales. 8C pulucrizentur; 8C cum; 
aqua rofatadiftempercntur; 8C inde labia vngantur:> 
SC fiat inundio cum oleo rofato vel violato. Ec. 
medicina quidem conferens fcilfurelabiorumeftjVt 
fumas nucleos nucis,dC puluertm radicis portula- 
cae aequaliter cum mcllcconficiantur;& folum etiam 
oleum quod exit ex nucleo nucis combufto, con> 
fert multii;praecipue quando fcilTura cft ex aeris acui, 
tate.SC conferuntfimilitcr cum 
etiam cum phlebotomia cephalicae; dC eum vcmola-i CHIRVRGIiE M A G N A 
tionefub mentofuccurritur vlceribus,acfciffuraeIa* 
biorum. Veruntamen quando fcifluracum modis 
medicinarum curatur, &Tnon confertei:tunc 
rizaeam vfqueadeius profunditatem: deinde cura 
cani donec fanetur. 
De Ulceratione cr putrefaftione gingiuarumzr carne 
addita. Rubrica, 11. 
vlceratioaut putrefacio T gin 
fct n quandoque palato:8C tunc ablua 
tur locus cum aceto cum aquafalfa:& 
tur donecfanguis cthumiditasputrida 
lndeabftergatur:&puluis deficcaduus fupponatur. 
qui Reci.confolidae maioris, gariophyllorum, 
mo.rofcort.granatorum,ana partes aequales. Et 
multoties antiquatur putrefaCio in illis locis: SC fuC' 
cedit ex ea cancer aut fiftula. Et curatio cius efi: vt 
luatur locus cum aceto vel aquafalfa, ficut diximus: 
SC fricetur. deinde pofi abfterfionem afpergatur puU 
tiis.qui Reci.gariophyllorum, nucis muf rof alumi- 
nis zuccarini,pircthri,capitum 8C crurum cancroru, 
odium combufio. daCylorurm&T corticis maligra- 
nati,ana partes aequales. Qjdi non confert curatio, 
tunc necefic eft locum cauterizari vfquead 
fundum.& fi non fanatur poft cauterium aegritudo: 
oportet vt detegatur locus: 8C auferatur os quod cor 
ruptum eft,dcinde curetur donec fanetur. Carnem 
autem fuperfluam quae oritur in gingiuis, necefte eft 
cum vncinofuipendfiet eam cum inciforioradicitus 
cxtirpari:deindefanguisaliquanrulum emanare 
puluis deficcatus defuperafpergatur.fed 
quiafolet huiufmodicaro rcdire,tutius 
fionem vt cauterizetur. 
De dclore dentium» Rubrica. III. 
■K3t | . fit dolor in dentibus: SC eft eius caufa 
i lUJtonCS quandoqj-apoftema in gingiuis exacui 
tatc fanguinis:&: fignum eft dolor nimius 
bedo,&inflatio eius,et eiusfedatio ex aqua frigida. 
Cura autem cius eft phlebotomiacephalicae venae:et 
tenere aquam frigidam in ore: SC oleum rof.& acctii 
vno dic, SC aqua rof.alia die.deinde teneatur in orc 
oleum rof.poftquam diflbluitur in eo, vnc.i.maftf' 
chcs. Et quandoque fit dolor dentium 
tate, ex frigiditate, 8c humoribus groflis, SC frigidis, 
&. curatio eius eft tenere acetum in ore: in quo pulpa 
colocynthidos,& radix capparis,8C ftaphifagria,de-' 
co<ftafuerint: 8C hyflbpuscum aceto 8C melleinorc 
fimul teneatur. Et confert etiam vt ponatur theria 
ca magnain radices dentium: SC fiat exterius 
ratio cum aqua calida, in qua decocfta eft 
h:8c inftilletur oleu chamomilinuintepidu in auri-- 
cula illius partis.*aur oleu comune. Et quadoque fit 
Iterum dolor dentium caufa vermis ibi generati: SC ii 
gnum eft pruritus gingiuarum, 8>C cauitas earundem: 
quoniam vermis per foramen dentium egrcditur.*ac 
dolor eft interpolatus fecundum q? vermis quiefeit, 
8C mouetur.Et cura eius eft vtponamus ferrum 
dum per foramen detis, donec comburatur vermis: 
aut comburatur cum fufto pulegrj, vel origani: aut 
foramina impicantur hoc mcdicaminc:quodRccip» 
E myrrham,ftyrace,femcnhyofcyami, apium, 
zinzib.anadrac.rhfimulbencteranrur,& con^ni i 
tureum melle.hseccnim dolore mitigant, SC Yc 
expellunt.q> fi dolor no quicfdt, melior curatio 
eft eradicatio dentis. Et medicamina quidem 
eradicantdentem fine ferro, eft vt conficiatur ra 
frumenti cum lacfte tithy malli, et in radice dcndsLf, 
pone.dcns autem ille cum capfula cerea inuolu 
ne dentes alrj tangantur. 
• T 11 
De apoftemate [ub lingua dido ranula, Ruhricd. 1 
J accidit apoftema fublingua,& & 
Quandoque ranuja nuncupatur,exeo qu°^0 
ad fimilitudinem ranulaeparu3e:5Cimpeditopcr j^ 
nem naturalem linguae:8C multoties augmctatu 
, nec impleatur os.Quando vero eft 
fricetur cum huiufmodi medicamine.quod 
nici rubei et dtrini,ana drac.5.zinzib.falis,ga"ar 
piperis, 8>C aluminis, ana drac.i.conficiantur cU*1^$ 
to. SC mad efiat cotu m in cis: SC fiat fricatio. SC fi 
his confccftiscum aceto,factrochifcos:8e cunJ.Il.]j,ii/ 
fefuerit, teratur modicum ex eis:8C friceturiu [e 
gua:& facpofi hoc oleum rof.tenercin o 
detur dolor ex acuitate medicinae. Qtfi fiulll4flI 
di curatio non contulerit,SC quando eft magna* 
oportet vtextrahatur. Veruntamen fi videb& . 
colorem fufeum vel nigrum, SC eftquafi ap° 
duru etinfenfibile,no appropinques ei 
niam eft de natura melancholica: 8C non recip,r 
tionem. Illa ergo ranula quae inciditur abfquep3 
re, eftadalbedinem decliuis:& non cuacuatuta <(t 
nuditate. & modus operarionisciuseft 
cinum fub lingua:SC abfdndasipfumapoftem3* ,f; 
para illud cum inciforio ab omni circuitu,etc*tr 
deinde abluatur os cu aceto 8C modico Tale:cUtc 
que locus cum eo,quod conuenit,donec fanetUr' 
ift 
De elongatione uuuU cr tumefafiione, Rubrii' 
, 
J - vuulaelongatur, 8C tumcfcid ivjj/ 
Quandoque cum vehementi rubedine SC 
tate: tunc cephalica phlebotometur:deinde fiaC^jji 
garifmus cum aceto SC aquarofiaut decoquat ' $• 
lauftiae,gallae,rofi 8C cortices mali granati curo 
etfiatgargarifmus. no apparet in ea r 
immo declinat adalbedinem: tunc fiat gargarl Q(o> 
ex alumine SC finap.cum aceto, vclfyrupoad j/ 
aut fiat gargarifmus exfale armcnico.Si hoc roc 
men no valet,tunc necefic eft q vuulaincida^1 
rum tamen poft confiderandum eft ne vuula , Q\of 
guinea,aut rotunda, aut fufei coloris, vel nig*1 
ris, SC pauci fenfus: quoniam tunc fugiendu^1 
incifione: ficutconfulitoptimus 
incidcndaeft vuula, nifi quado eft alba,Ionga> j0c° 
tilis.& modusincidendieft, vtfaciasoegrurr» 
lucido Pedere: & a difcipulislinguainferius 
tureum aliquo in ftrumento: deinde prorjcc' p 
in vuulam:& cxtcndcipfam ad extcriora:aC i 
ftrumento congruo incidatur. fed cauenduoi 
incidas ex ea id quod vitra additum eft fupra £jfd 
nura naturalem,ne accidat ex hoc laefio vocis? 
monis aflidua. deinde fiat gargarifmus co g B R V N r 
LIBER If. 
fiis rof Ceto aqua rof.aut cum aqua decoAio- A 
rtlCUni §ra*^°^orum myrti, & fimilium 
hy<inchic r 
sflUe amygdalis qux in gutture nafcuntur ,cr 
7 pajj Ionibus gutturis. Rubrica. V I, 
icuntur muItodcs m gutture apoftemaraquae- 
CuPantu o dam quae branchi vel amygdale nun- 
r‘^°iUm num eft anhelitus 8C fpiritus 
’ c excreatio, 8>C aperto ore lingua 
m enus v,fiJl non occultantur amygdalae. 
CUt did a Curatl° e,us eft gargarizatio ftypticorum,ff 
deunduUm r Ca^U Vuu^se* quod fi non confcrt,rc 
geterinf11- c"ad chirurgiam. Oportet autem tedili- 
dur*ties Cere‘ ft fuerit in ea hic Offufcatio coloris, 
r,4,T»cur . Paucitas ftnPns*tunc non praefumas in ea- 
ftl0nc cuni ferro: quoniam ex melancholia B 
*ub.coi Ur?tc* natura cancri. Et fimiliter quando eft 
ipfas Cu °rls3,x groflaeradicis,nonpraefumas tangere 
mitte e,* rerro;>propcerfanguinisfluxum:immo di 
,r*de D(>Sp 1CVC^,Clt^lbucafts, donec maturetur, de- 
fiat o-r °r , !S eas,fi non fiet in eis perforatio per fe: 
Sdala^ar^ar,zatl° mellis,vtfaniesabftergarur. Amy 
9uibus chirurgia conuenit,funt rotuiv 
tioirfj j?1 floris, &: fubtilis radicis; Species opera 
Pre anp 5 Vj ■ r3'tICn s 1 n ° co 1 u eido co n fti tu a t u r: ei u s 
inftrUi-° difcipulus deprimat linguam inferius cu 
*5/nt0:tUnc^Vldesamygdalas , prorjce vnci- 
fiora d ,e^Crafie ftcundum q melius potes ad exte- 
e,||dc bicideeamcum inftrumento congruo 
funt,nra 1CitusP°ftaliam.cauetame ne tunicae quae 
51S ProPJncluae,alio modo laedantur, deinde 
1nislfCt^arCSCUrnaclua ftlglda vel aceto, q fi fan C 
C°^ionicXUS uPcrueherit, gargarizet cum aqua de- 
finiil,- rtlc‘granatorum,aut foliorum myrti,8c 
,r>deci)rn donecfanguisabfcindatur:dc 
Cu*‘atrCtL!J—U^niJS:> donecfanetur. Illudaute quod 
*t1c‘fionare°ir,°nC 'P^arum amygdalarum pofteam 
6111 vt locus cauterizetur.folent nanque 
IaPafpeS redlr5‘ ftc etiam in gutture quaedam 
*atUrja ,°5clU3ef0fiumnominatur:coqfolrjs afiimi- 
°<"cura eius eft vtincidatur,ficut diximus 
vgdalis. 
P * Rubrica. VII. 
ftt,nguttl*re et multoties quoddam apo 
l,a,qUae r ftcmaPcflimum,quod dicitur fquinan- 
0re:ouC tclUafi fuffocatio aegrotantis in breuitem- 
Potl?n,am ftringftftacum‘Vt neque cibum, ne- D 
Vald*11- l,merc polfit: aut fi alfumat,eft modi- 
* r?ciD C • Praccipue quando eft fpecies mala:qu£ 
Ue,ln^er tracheam arteriam, etoefophagum 
1 dlcftur Ifthmos, vel epiglottis. Nam 
Suina — matls tres unt Ppecies:quarum vna dici- 
• tuncefnr,a 5 cu,us ruateria intro ex toto latens eft, 
|,,at3ttoro!?a-rta^s‘a^a ,c,tur finantia, cuius mate- 
ftUrftiUi° , ndl'tur 3 tunc non interfidt.aliaMi- 
nom‘ne vtriufque partis:8C materia 
fi fec/ Par0m ,nterius retinet:tuc diftingue: 
ySnSc rp nplnrimu interius fuerit, plurimi mo- 
a CrantUr1 CpUndu P^urimu exterius fuerit, plurimi 
|Ute3c«hol *^ltauteh°c apoftema,auccx fanguine, 
a’autcx phlegmate,8C nunquam ex me 
c languinis, eft rubedo faciei, 
venarum, 8C corporis magnitudo, 8c vfu s ciborum 
fanguinem generantium. Cholerae Tignum eft /itis,' 
calor, 8C color fortis. Ex phlegmate vero lignum, 
eft paucitas rubedinis faciei, faliua? multitudo. Et 
curatio illius quod eft ex languine,!vcl cholera eft vt 
in principio,fi virtus patientis aut aliud non prohi- 
bet, fiat minutio cephalicae. Vel ven$ quae eftfublin- 
gua:deindegargarizetpatiens cu aceto etaqua,autla 
pore de moriSjid eft vino de moris,vcl fucco folatri, 
&arnoglofle:autaquadeco<ftioisfumac, 8c ro.&ba 
lauft.extra autem non apponatur aliquod repercuf- 
fiuum omnino ;immoempIaftrerur locus cum me- 
dicinis folutiuis et lenitiuis,ut materia trahatur ad ex- 
teriora: 8>C confert emplaftrum caepe codifub cine- 
re cu modico mellis triti. & firnilitcr inuftio 
vel olei mufcel.& chamomil.cu butyro. Et vcntola 
quidem polita in ceruiccadiuuatad dilatatione gut- 
turis. Si autem apoftema in gutturcapparebit,incidc 
ipfumivelrumpeipfum omniingenio quoporcs:uc 
fi in eo fanics eft collecta, foras egrediatur. Curatio 
vero illius quod eft ex phlegmate, eft vt patiens in 
principio gargarizet cum oxymelite, vel cum aqua 
decodioisficuum ficcarum: 8>C cataplafmetur etiam 
locuscum medicinis attrahentibus8C refolutiuis, fi- 
cut monftrauimusfuperius. 
Dc his quee adharent in gutture, ficut os ,uel 
fpma. Rubrica. Vili, 
adhaeret in gutture os, aut fpina pi- 
Quandoque fa'SjveI aliud: tunc oportet vrcon- 
ftituas patientem coram fole: 8c eius ore aperto, atq? 
eiuslinguainferiusdeprelfa,fubtiliterintuearis: 8C fi 
oftenditurtibiillud, velociter fecundu modum me- 
lioris poiribiliratisattrahas.fivero minime,bonum 
eft vtalfumpto cibo antequam inftomacho digera- 
tur,vomirus,puocetur:aur fruftu 
c$ cufilo forti ligetur, 8C patiens degluriat eam vfquc 
inferius:et dcide ad fuperiora filii extrahatur fubito: 
d>C fortalfe osIpongiaeadhaerebit, SC egredietur cum 
ca.aut deglutiat fruftulum panis duri: aut fiat tenta 
plumbea grolfa, 8>C intromittatur in gutture eius vna 
extremitas quae aliquatulum fit curua: deinde os vel 
fpina inferius comprimatur. 
Dcfanguifugabibita. Rubrica. IX* 
•p r multoties quando homines bibuntin fon- 
ivlir l S quae fangui- 
nem expuere faciunt.oportet ergo tunc vt confrirua 
turinfirmus apud folem: 8C ore eius aperto, refpicc, 
intus in gutture:8C fi vidcrisfanguifugam,iIlico cumt 
vncino paruo velpicicarolis Tubtilibu-s extrahe, q; 
fi fic extrahi non poterit, intromittatur cannula fer- 
rea vel aerea vfquc ad propinquitatem gutturis: de-, 
indeferrumignitum perconcauiratemillius cannu- 
laeintromitte: 8c fac illud multoties:8C abftineat pa- 
tiens ab aqua tota die.* deinde ponatur vas vitreum 
aquae plenum ad folem: 8C moueatur horapoft ho- 
ram ante os infirmiapertum.fanguifuga quidem cu 
aquam fentit,illico cadit.fi autem non egrediatur ex 
hoc,fuffumigeturpatiens cumafiafccti.vel nigella, 
aut abfinthio.& modus fuffumigationis,eft Vt acci-; 
piatur fumus per cannulam embon, donec icias q 
fuffumigatioiam peruenicadfanguifugam.nam ipfa 
ftatim cadet, q fi non cadit, tunc reiteranda eft fufo CH I RVRGIJG MAGNJG 
fumigatio, donec cadat, aut fiat gargarizatio cum 
vrina caprina 8C fale ,autaceto 8C fale: SC fufiineat 
patiensfitim: 8C comedat ialfa, neque aquam bibat 
omnino. 
De dolore auriwn. Capitulum. 1111. 
DOlor in auricula pluribus modis contingit.co 
tingit enim aliquando ex humorum abundan 
tia:aliquando ex verme ibi generato: cuius fignifica- 
tiocft pruritus & motus praeter folitum.aliquando 
etiam fit ex aliquibusrebus ab extrinfeco ineam ca- 
dcntibus:quodperrelationem infirmifentitur. Cu 
autem dolor fuerit ex humoribus, reprimatur cum 
inftillatione olei mufcel.tepidhaut cum oleo examy 
gdalisamaris:quoniam efi:mirabile:aut cumfucco 
ruthae SC lademulieris aequaliter: deinde obturetur 
auris cu lana vel coto. Et multoties fuccedit cx hu- 
moribus apoftema,aut puftulse:& tunc dolor fit ve- 
hemetior in auricula, 8C tumor,8C pulfatio, 8C febris* 
Et curatio eius efi: phlcbotomiaccpha.&inftillcntur 
in auricula ea quae diximus, tribus diebus:deindein-- 
ftilletur mucilago foenu gr?.8C feminisli.aut maluaui 
fd,& infundatur mucilago in lade mulieris:SC fac il- 
lud donec quiefeatdolor: &fanies effundatur:dein- 
de mudificatafanie,Iocus cum medicina multir cxic-, 
catiua curetur. Cum uermis fuerit in auricula,inter 
ficiatur cum amaris fcilicet cum fucco foliorum per- 
fici ve! perficariae,autabfinthrj,& fimilium.& quan- 
do mifcetur drac.i.cllebori.al.in vnc.f.perficari? fuc 
c i, fit medicame bonum interficiens vermem in auri 
cula 8C in omnibus alfjs locis.Sed praecaucdum efi: ne 
illud quodiftillatur in auricula, fit aeflualiter frigidu. 
auricula nanque efi: ex genere neruorum.‘quare time 
turnea frigidis laedatur. Mortuo autem verme, cum 
uncino modiceplicationis,autfubtiIibuspicicariolis 
extrahatur: vel cuffa auricul? applicetur, vt vermem 
fugendo attrahat* Si vero dolor fuerit cx cafu reru 
cxrrinfecarum,tuncfitoccuparioinearumextra(frio 
ne.fcdhuiufmodires quae cadunt in aurem, diuerfifi- 
cantur fecundum fpecies diuifionunUquoniam aut 
funt lapilli, vel fimilia, ficutferrum, vel vitrum:auc 
femen,licut dcer,aut granum frumenthaut cft res flu 
xillis, vt aqua, 8>C fi milia ei: aut efi: ani mal, ficut pu- 
lex. fi'fuerit lapillus Vel genus lapilli: fiat frer- 
uutatio naribus oppi!atis:et adminifiretur cuffa attra 
bens uehemeter inclinato capite patientis verfus par- 
tem dolcntem.Qt fi fic no egrediatur, extrahatur cu 
picicariolis fubtilibus,autcu uncino modie? plicatio 
m's*& fi' non extrahitur,ad hoc accipiatur fubtilis ten 
tadeligno: 8C caput eius inuoluatur de coto:poftea 
inungatur in rcrcbinthina,ucl vifco cum quo capiun 
turaucs:deindeintromittaturinaurem:vtper vifco 
fitatefemen vel lapis extrahatur, q? fi'adhuc no egre- 
diatur,tvrc neceffe eftauriculam in loco magis depref 
fo incidi vfquead locum lapidis: antequam apofte/ 
ma caliduaut fpafmus accidat: delde extrahe ipfum: 
6C vulnus velociter fuatur: 8>C curetur cum aliqua cu 
ratione vulncris,donec fanetur. fi' fuerit animal: 
tunc eius extradio facilis eft:& praecipue fi fuerit ma 
gni corporis:quonia non eftaliud neceffe, nffi vt ex- 
trahas ipfum cum vndno,auccum picicariolis.Etfi 
fueriranimal parui corporis,ficutpulexrinftillcturin 
aurem aliquid ex medicinis, quas diximus adinterfi- 
cicdum vermem; &Tpoftqu2i animal qccifum eft(q(£ 
: fciVtir ex fedationc doloris)faci'd exire cum 
fio n ibus naribus oppilatis* Et quando fueritpu 
applicetur auricul ? aliquid ex Iana:adhaeret eniflV 
pillis poft horam: <3C egredietur cum eisraut 
turaqua in aurem donec impicatur: deinde patl 
fubito capUt fledat: quoniam exibit cum aqua* , 
aqua vero balnei extrahenda, fi' in auremcecide ’ 
proprium eft vtfumatur virgula iunci uel alceri^ 
bi i?milis:et ponatur vna eius extremitas in aur,ClL'/ 
6C accendaturignisinalia extremitate: donec 
m a cius pars comburatur: deinde itera iuncum \ 1 j 
et fac illud multoties donec egrediatur aqua.^ut 
uatur extremitas fubtilis cum coto veteri: 8C in a 
foramineponatur, vt aqua imbibatur in eo: d# 
propriatur cotir, &inuoluatur ex alia: & tandin 
donec tota extrahatur aqua: 8C confert etiam 
fternutatio naribus oppilatis* 
De apoftematibus fecundum omnes eorum fpecies. &P* 
continens rubricas quinque. 
De cattjis er fignis eorum in generati. Rubrii 
APoftema efi; tumor vel inflatio membri P , 
ter naturam: cuius caufa, ficutaffertt Au 
na,duplex efi-, fdlicetantecedes SC primitiua. fl,Q/ 
fecedens quidem caufa eft interior, quae ex rcf> 
ne 8>C corruptione fit humorum. Primitiua * Q/ 
exterior eft,quae ex cafu SC percuflione 8C huiu»^} 
diaccidit* Apoftemarisautem quatuor funtfpc 
fimplicitcrfecundumq? quatuor funcfimplK 
morcs.fitcnim exfanguine,& 
ex cholera rubea, 5C dicitur eryfipila, feu 
aut ex phlegmate, & dicitur zinia:aut ex 
gra, SC dicitur fephiros, aut cancer* Et figna P1 , 
gmonis fecundum loanitium 8C alios antiquos»1* 
calor, rubor,& pulfus,dolor,& tumor* 
ra rubea figna fut, calor, rubor mifrus colori ciu 
doloris magnitudo, SC velox augmetatio* E* P’ 
gmate figna funt, albedo, mollicies,ita vtfidi#‘A 
imprefferis,fitpenetratio in eo fadliterietquafi» 
foraminis faciens* Ex cholera nigra funt,ingcn7j/ 
rities cum nigredineabfque fenfu. Etfcias Op Wa 
ftemata teftantc Auicenna,parum funt fingularj?,jj|/ 
ra:fed plurima eorum funtcompofita.& tune 
cilior fit notitia, propter compofitioncm fign°|.fJ/ 
Verum aftutus & afflictus medicusfubtilitcr in jg 
tur:& fecundum prudentiam fuam agnofcar:dc 
fecudum q? materia magis vel minus, aut me^l° 0/ 
dorefiftit, curamimpedat.Et ego quidem tj$ 
rabor ad praefens fecundum fortitudinem vtr 
meae fingulariter, 8C diftinde , curam vni11*^11 
quefpecief* 
Dccuraapoftcmatum [anguineorum. D ep^c' 
gmone Rubrica* 11* 
Dico erpo cum acciditphitgmon, "on 7V 
tur,quin cius caufa fit pnnuaua* 
tccedens. fi'primitiua:aut corpus inuci111- 
dificatum,aut repletum. Et fi' rnundificatum5v 
Auicenna,non eftaliud neceffe nificurareap° 
inquatumeftapoftema,fdlicetextrahere ‘^fjllU*' 
extraneam quae facit accidere apoftcma:& ‘ 
cum molhficatiuis 8C refolutiuis lenibus: fP 
tione tamen in principio praecedente ♦ Ec rC . tJ» B R V N I D 
LIBER II. 
dur' CUrn Siccatione forti perducit’ materiam ad 
pre quandoque eft neccffaria fcarificado: 8C 
lU(jC,pUequ3ndo apoftema eft multae materiei. Ifr 
phlegmo quod corpusinuenit repletum, 
vtcureturprimo curefoluduis: 
trahatur ad locum plufquam refol" 
pu , CXca:fedeftnecelfariumundificarccorpus per 
.°!^0rT,,arn fortaffe eft neceflarium foluere ve 
• OC proprie quando corpus eft nimis repletum, 
lllC|^°^erna magnum:deindcfiat adminiftrado refo 
fertU?rUrn & mollificandum. Inquit edam, nondifr 
ea mundificadonem corporisinucnir.*nifi 
pj0 ?' n°n indigetrefraenadonc plurimam prind 
grh*rUs:,rnrno niinus illa. Cum autem 
Vt j?n,s fuerit antecedens: tunc neceflc eft a principio 
fportphl€botomiacxPartccontrariafecundum d,x 
Hec 1Il0nern materiei: 8C fiat etiam ventris foludo fi 
U,s r. lras repletionis, aut magnitudo cgritudfr 
lcut diximus,prouocacteadiIlud:deidcad aegru 
rnern^rurn: & adminiftra in principio reper-- 
ds 1UaPUracuftypdcitatc:nifi3egritudo fucritinlo 
t1jj3€Ua^atorris:ficiitin collo, & fubaicellis,& ingufr 
cerUK • mihbus.. Collum autem efteuacuatorium 
fybafcellc cordis,3C inguina hepatis: vnde 
Auic.ncreditus materiei 
n,*rf,bmlrt principale illud quod mundifica 
hro?n P°terit. Melius ergo eft vt materiam in mem- 
'§n°biii dimittamus,quam utipfam adprincipa 
r‘ncmus*immo debemus curam impendere,vt 
lernbrUm trabatur ignobile:SC fi non pofllimus 
)s CUm alio:faltem cum ventofis 8C rebus attracfti-' 
do etacut,s‘ Qt fi materia in principio cum refrena 
ex toto expelli non poterit: tunc ab augmento 
Ptatl,m P°tiendafuntpartfm 
tim rcloludua:et de melioribus rebus qu$ admini 
Cj nt^r,*n "ac curajficut Gal.teftatur in iib.de fimpIi 
dii ‘fc”ona7 cfr ficiit oleum ro.quoniam ipfum refol 
53cPartcolci:^refraenat cum ftypdcitateexparte 
autem 8C finem, id eft declinationem 
"OTu abfquc 
*l,ls*Pcd differuntrquoniam in declinatione ponit 
ftg^^^^riofortiorarefoluenda quam ponantur in 
autem iftanon fufficiant: 8C vides declinare 
C,!laadcx,'tUram ‘ t"cPonccurat,onem riuscu 
ter^0<arnaturati vtfaniesziggregetur in eo velocia 
diffea aPCr‘atur‘kd poft apertionem medicina 
tutar'A carnis creadua ponenda eft: & illa eft fi- 
fcias t^°chia,rofae,& thus,&: ruta, & fimilia. Et 
licia t^absdicitinlib.diuifionu:q? apoftemataca" 
datu^Cl lien,untad vnam trium rerum. Aut enim 
PerrePo^ut,onern c,us,cuius fignificado eft mfr 
materieb& diminudo pulfationisctdoloris. 
0r C,Vnt c°Hecftionem faniei: cuius fignificado eft 
crU(r°r Vebemens, 8>C pullatio plurima, 8C quia 
,nc*efeH ° reP°^uti° nullum profe<ftumfecit: 
atUrcalor,&pulfatio:6d lenit apoftema. Aut 
d°lor S^tClTiatadura : cuius fignificado eft q? fedatur 
m,noratur materia, 8C magnitudo,&: 
r^?naf^e^tatUr: propter vehementiam 
r0lUtion OniS‘.Q-Uando v,dcsapoftemain via re 
j»adluua ipfum ad fimilfr 
°c>ter declinatadfaniem , fac vt maturetur ve- 
aPcr‘atur‘quando verofitapoftemaduru, 
: Urn tunc cum Icnidui?: \ quibus eft calcfa«fUo 
donec Icniatur.hic enim eft canon generalis in omni 
apoftemate calido. Medicinseautcm rcpercufliuae 
funtficutfticcusfolatri 8i eiusfubftanda, femperui-r 
ua,& endiuia, portulaca,rafuracucurbitc, virga 
ftoris,fuccuspfyllrj,acetum,aquarof.fandaIi,memfr 
the,caphora,ro.& fimiliahisexrebusfrigidis;& qua 
do decoquunrur cortices granatorum, acacia, & 
machin aceto,dC fucco femperuiue,& indngiturfpo 
gia,rcpercuffiuumfitbonum:&fortaflefufficiclpon 
giamadefa&a in aceto QC aqua frigida, aut fucco 
di<ftarum herbarum:8C crocus cum admiTceruriuuat 
ad fedadonem doloris. Mollificadua vero SC refa' 
ludualeuia funtficut farina hordei, farina fabarum, 
8C maluauifci,fe.Iini,foenu grac.camo. 3c eius oleum, 
abfinthium,ct melilo.anethum, etfimilia.Sc fimiliter 
fit ex adipegalline 8C anferis,& vitulorum.3C omnes 
medullae: SC vnguentumdiachylon bonum,immo 
mirabile in refoludone. 
De cura carbunculi uel anthracu. 
Arflirav vclcarbuncuIusficutceftaCur Cofbrm'-» 
** X nus,fitexgroflb fanguine& corrupto? 
&huiufmodiquideapoftema:aut eft rubcum:aurd 
trimftautcft viride:aut nigrum:8C vnuquodcpipfo 
rum malum eft,ficut dicit Rafis:& fecudum plurinm 
eft mortale propter eius materia uenenofam. 
tamen Auic.dfftinguir q? faluius mortaliucft rubcu: 
deinde citrinum: & ex eo quod ad nigredinem redit 
non euaditaliquis:& magis dmorofum eft, quando 
acciditinlociscuacuatorrjsproptcr vicinitatem pria 
cipalium membrorum: 8C fortanehuiufmodi indu-- 
cir malitiam per viam arteriarum ad cor: 8C fequitur 
inde vomicus,8C pulfus cordis, 8C fyncope,quaefunc 
omniafignapraua. Curatio uero eius eft vtin prin 
<*ipio corpus mudiffcerur per phlebotomiam 8C, ful> 
tilicturregimen:& dentur velociter omnia conforta 
da cor cum infrigidatione 8C aromaricitate:ficutfunt 
granata acetofa,aceto fitas cirri,6>C caro pullorum vel 
hccdoru coda cu agrefto vel aceto forti: SC fiat odo*-, 
ramentum rerum redolendum cumfrigiditate,ficut 
rofarum 6>C camphorae:&in principio pone tantum 
circa loca reperculfiua nifi fit in locis euacuatorrjs: 8c 
fiatfecurado ex reditu materiei ad membra principa 
liaper euacuationem corporis: non tamen propter 
hoc quando apoftema eft in his locis: debet interius 
repelli: quoniam non eft tutum fuperlocum. Nihil 
aliud vero eft ponendum: nifi illud quod refoluit&T 
maturat &rumpit:et ex cis funt ficutcmplaftrum dc 
frumento cum oleo & falc: autfrumentum maftica>' 
tum foIpm,& ficus pingues cumfinapi& oleodelfr 
lio.*autrerantur ficus cum vitro 8c fuperponatur:6C 
valent vuaepalfaecum oleo &fale trite:& vitrum cfi1 
terebinthinaaperit, 8C famem mundificat: q? fi poft 
hocrardaueriteiusapcrdo,pforaipfum cum inftru--- 
mento:et fac vt tota fanies effundatur:deinde fi indfr. 
get vt mundificctur, mundificario fiat cum meile.* 
fi non,cura!ocum cum medicina carnis creadua do-- 
nec fanetur. 
D c cura apojlematum cholertcorunr.cr primo 
cryfipclatis. Rubrica. III. 
T irrr firmo diuerfitarisinter phlegmon 8C eryfipe- 
o™* las funt pr£miffa:tamcn bonum eft vt' 
multiplicemus ea,uc melius difccrnamus. £;tfcias er*” CHIRVRGIiE MAGNJE 
go <p figna quibus eryfipclasdifcernitura pfilegmoe, 
'fiint multa 8C manifcfta:& ex eis funrrquonia eryfipe 
ladseft rubor magisappares etprauior. & phlegmo 
nis rubedo aut declinat Verius viriditatem , aut ver " 
fus nigredine : SC rubedo etia eryfipelatis admiTcetur 
colori citrino:qui eft ficut citrinitas citri:Sc iterum ru 
bedo eryfipclads per tadu,illico euanefeit 8C locus fit 
albus:dcide redit rubedo. Ereryfipelas magis fit in fu 
perficie cutis:fed phlegmon in carnis profundirate:et 
fortafle ex calore cryfipelatis aduritur cuds,S6 locus 
dreundans veficabitur:& magis attrahit febre quam 
phlegmon: quoniam maior inflamado eft in ca. 
runtamen tumor 8C dolor phlegmonis eft maior:8C 
fitpropter extenfionem. Sufficianttibiamodo figna 
inter diuerfitate eryfipelads et phlegmonis. Et cura 
cryfipeladsqamulgemus. In principio ergo eft necefle 
corpus, mudificare cum eo quod foluit cholera ab 
multa calcfadione: deinde redeas ad infrigidandum 
locum cum vehementi fac omne il 
lud quod diximus in cura phlegmonis. Veruntamen 
dicit Auic.infrigidatio eft magis neccffaria in 
latequainphIegmone:propter maiorem ciusinflam 
ecotra magis eft ncceftariain phlegmo 
neeuacuado,quain eryfipclatcJex eo q?materiain eo 
eft magis inobedies 8C multodes quidem 
fit eryfipelas a materia venenofa:& tunc non eft tole 
rantia vtrefrsenetur adinteriora:fed fi ponimus frigi 
da,ponamus in circuitu eius tantum:& hoc illud 
bemus facere in omnibus apoftemadbus malidofis. 
Httu iam fciuifti q? euacuario fecurat ex reditu 
riei ad membra principalia:8C caue ne exfuperfiiiare 
fraenadone accidat doloris vehementia :aut 
retur apoftema:aut ne tendar ad viriditate vel nigre-" 
dinem: 8C incipiat membru corrumpi. Cum ergo 
vides aliquid ex hoc:cura locum cum mollificatiuis: 
& fortafle quando dubitatur de corruptione 
bri, eft neccflariufcarificarelocum, 8C apponerefan- 
guifugas. Veruntamen quado apoftema eft magnu, 
membrum fimiliter: fiat fcarificado profunda.in 
membro autem paruo fit fcarificado apparens. 
De cura formic<e. 
•p . eft puftula parua ex cholerica materia na 
irormica fccns: accidit cum ca pruritus 8c dolor 
vehcmensatquecalor:& fortaffeambulat & vicerat 
loca. Et color eius eft ad citrinitatc 
ftanda cius verucalis 8c rotunda:radix tamen fecun>- 
dum plurimum eft lata: &fendtur in omni formica 
quafi puncfturaformicae.Etait Auic.q? omneapofte" J 
main cute abfquc latitudine, eft for 
mica. Curatio vero eius eft vtincipias mundifica" 
tionem corporis cum his quae choleram excudunt. 
Deinde infrigidandus eftlocus cum medicinis quas 
diximusin cura phlegmonis. Verutamen filocus 
eft vlceratus non nifi in circuitu eius infrigidetur: in 
vlceribus autem noneftvtendum mollificaduispe" 
nitus, immo deficcatiuis penitus:&! confert huiufmo 
di vlceribus vnguentum quod fit ex cerufta 8C lithar 
gyro: 8C conficiatur cu m oleo rof. 
De cura ignis perfici. 
Motate ao.cn, jSfjSjjRSjE 
tur:8C fit pruritus cum eo dC feruor immoderatus:5C 
B' nifi luccurratur, locus velociter veficatur,#([ 
turaqua fubrili quaeeftficut vcnenu: & forta»c* 
• locus cirrim' coloris 8C nigri , ficut carbo: aut P‘ 
beus. Ethuiufmodi quidemapoftemaalio m° c 
dicitur pruna:& noneft differcndainterignernp* , 
cum& prunam:nifi'parum indiucrfitatc m3tc . 
quod cft,quia ambo funtde cholera & proprii 
na adurente permifta melancholiaetet propter h° 
ciditin cis nigredo. Verum inigncperfico rnag,s 
de melant 
lia. Et Teias q? hoc apoftema eft valde rimorol1! 
praecipue quando cum eo accidit vomitus & pul 
cordis 8C fyncope : quapropter non fiat tarditaS 
eius curadonedmmo velociterfuccurratur. & , 
ratio cius phlebotomia, vtfanguis cholcricusc* 
harur:& perforatio fiatin ampullis profunda:v* 
tum uencnum quod in ciseft coarAatu, cxpe”f, 
deinde epithemctur locus in circuitu cum medicl^3 
frigidisrepercuiTiuis:fi'cutcu bolo armenico,et 
etaceto:autcum gallisimmaturis,& aceto, ulcer* 
autem fubueniendum eft cum vngucnto deceri 
8c lithargyro.8C ad vltimum,fi necefle fuerit,curC 
ficut diximus in vlceribuS corrofiuis. 
Dc cura apoftcmatis phlegmatici. Rubrica, 1 
Cum autem 
botomia, fi corpus fuerit valde pleAoricum.^ 
rum eft neceflhriaabftinendaafaftidio.& a mulfP 
cadoneaquae:8fab omnibus cibis generantibus p 
gmardeinde ad curam localem reucrtedum efu ' 
cura localis eft cum eo quodexiccat&refoluit:# . 
eftintentio mea vt curetur apoftemata frigida eft 
medicinis frigidis dC repercuffiuis in principio, *iCj 
apoftemata calida, immo cum refolutiuis:& fipj/ 
tur aliquando medicinae frigidae:non tamen cuat11. 
turarefolutione: neque etiam 
immo cum medicinis calidis admifcentur. B* $ 
enim quae adminiftrantur,funtficut aqua cineU 
aceto mifta: 8C proprie cum cinere 
iIicis:quandoinfigiturin eisfpongia,aut 
plicatus:aut madefiat 
alumino(a:aut mifceaturaquis praedidis oleum & ( 
acetum, dC aqua myrti. Et ex eis quae experta’ f 
apud me,dlinuentafunt plurimi iuuamenti:eftv 
cipiasalumen, &i myrrham, 8>C Talem,& fulp^1 
confice omnia cum oleorof.& aceto.3C ftereLlS 
prinum cum aceto confert. SC fimilitcrftercusV'3 
num. Etiterum decoquatur caules, S^anetliup1^ 
abfinthiumin aqua: dC madefiatipongia 
perponatur: Sc fumatur aloe 8C crocus &boluS 
menicus,velacada,&cyperum, & myrrha.# c j3/ 
dantur cum aceto SC fucco caulium: aut fiat 
ftrum exboloarmenico Sc fale 8C oleo, Ht °P 
tet vtligatura tua comprehendat omnia l3^*1!!.# 
ftematis: ne fiat declinatio materid ad latus aliu 
immediate apoftema fortius ftringatur. £c 0\./ 
cp apoftemata phlegmatica pura raro faciunt 
ledionem faniei: immo fecundum plurim^*11 
foluuntur* 
V» 
Dc cura apoftcmatis melancholici. RubrtfA* 
Quando af«ditapoftema duru cxcholera 
tucauteftfephiros:autcftcacer.e • . BRV Nn 
DIBER II. 
'fiatio S a caTTcro:quoniam in cancro eft dolor, & in 
iUv CUrn pullatione quadam apparent in circui 
*neril cancri pedes, declinant ad nigredi 
r°s & Vln^,tatern omnia ffta elongantur a fephi 
'Phiro °a~ CCr^r incipiendo fecundum plurimum,fc 
■pUto ex phlegmone et eryfipelate er in 
r° cftfC^rlros n° eftfenfus necp doIor,in cancro ve 
«*nvl Us* dolor. Etiam praemifta eft cura cacri 
illUc| vlcerati in lib.primo: 8C farisfufficit 
pri 1 Vp n°n fuftintetio meautrradaretur in lib. 
fed/j t nip/ fidutionecotinuitatis 8>C ipecicbus Tuis? 
tinui* ra<^aturn eft ibi de cancrofin quo nondum co> 
,unofotftactat; tunefadum eft illud gra- 
r°Sa^cratl* Oportet ergo hic tantum curam fephi 
pOris P°ncre*& eft vtincipiasa mundificatio necor 
lUngeCU? eo S choleram nigram expellit: & in- 
geri^r ln"rrnoabftinentia ciborum choleram nigra 
ntlUrn*deindc reuerraris ad locum:8c ponecii 
njaninern CUfn eo quod refoluit & lenit fimiIiter:quo 
oportet’ vt curetur fephiros cum eo quod 
v?* refi3^u,rj &deficcaKncforte ad fubftan- 
!iUSolaP«deam conuerrarur propterrcfolurionemil- 
cftfubrile & cxiccationem illius quod cft 
Etcaucat patiens ne multum vtacurbal 
Quoniam balneum etiam refoluit materiam fub 
<)UjL jCtln fpiflam indurat. Et medicine quidem in 
ali0 j,s locutio 8c lenificatio fimul,funt ficurin 
tV^,mi*sIoco, adipes 8C omnes,8C mu- 
|L^nu Sraecb feminis lini, dC iterum ammo- 
kar!Um’kdefiium5fiyrax5mafiicf!c^acbnum, 
lili0 t,clunm, 8c oleum de alcanna, 6c oleum dc 
*Jijjg’ur^lmfi,a‘Erad vltimum curatio fcphirosaifi- 
Pt^s,n Curafionifcroffularum:quarc medicinas fefi 
caP modum adminiftrandi nen 
b U§as* 
\nl^C<i*lont maturationis exitur* fecundum complet 
ltutn:zr de regimine omnium exiturarum pojl 
•w e<*rum maturationem. Cap. V 1. 
PPtcluamapoftemaaggrcgatur,etincipitin co 
gna ericolle(ftiofaniei:tunc vocatur exitura. Etfi 
qu0^atUrati°nis eiusfecudum complementufunr: 
fioruJ aPParebit lenitas apud locum , & diminu- 
brjSr doloriam quieuit 8C pulfatib,acfc- 
alC,t*tuni: ,§,turnon eft aliud neceflc,nifi vtiii 
impendatur. Veruntamen 
r clU3e^am exiturarum faciunt apertio- 
acuta* e: 
8c funtillscin quibus cft materia fubtilis 
quae cft profunda: &: in quibus eleuatio 
lUr^ru as efiin capite. Quapropter fi acftimas’ cp exi- 
*ft fer m Pa fu r p er fdp fa m re m p or e co n gr u c n d, n 5 
'Vt ape°Perforatio facienda: & etiam fi poflibileeft 
tllatUr cum medicinis aperientibus exituras: 
Vtr0 es enim talis perforatio cxcufat ferrum. Si 
dici>,ar nPcrf°ratui'perfe,autpcradiutorium mc- 
*atio 111 apertio exiturae: tunc facienda eftperfo- 
Jnm cautela. Dixeruntautem lapientes vete- 
• Vfn °mn,^us exituris in locis carnofis exiftenti- 
tcmpus perfedae maturationis perfora 
atUr* CX ,s locis carnofis exiftunt, 
d ex,ruraanhcuiusperforatio noncftexpe 
vr^rC a^rcmPuspetfed3e digcftionis:immo 
0tar -C^tatUr ucafi cruda exiftente materia 
* Profunditas cius prolongetur adintcnpf 
raani:& fiat fiftula. In exittfris vero exifteritibuSin 
locis ncruofis: er propinquis lunduris non cftper-’ 
foratio difFercnda:immo ante maturationis comple- 
mentum cft velociter faciend aficut fi exituras in Io>. 
cis carnofiscxiTtentesanre complementum digeftio 
nisperforaueris, curfus intus prolongabiturin eisidC 
fiet multae fordicfcfiacfOrtafle labia indurabuntur et 
profunde Sc econrra.‘fiexpedaueris digeftionem der 
necimplearurinhis,quaeprope runtneruos &iun- 
Auras:fiat putrefacio iri ipfis membris: forrafleiun- 
Curae ligamentum difeooperieturatque os exterius 
eminebit. His ergo omnibus diligentiflime obfer> 
uadsfiloco magis gibbofo 8C maturiori,qcf taCui df 
giti cognofceturrfipoflTbile eft perforatio fiar:& clo 
getur manus tua ab arterfjs, venis,8C neniis & chor> 
dis: fitintentio tua vt perforatio cadat in ferius: 
fitfecundum longitudinem corporis, autfecundum 
qjindiget membrum : quia omnis perforatio eft di- 
uerfafecundumdiuer/Ttatcm locorum. Nam in om- 
nibus locis aequalibus , in quibus non cft reflexio,in- 
cifio debctfieri fecundumlongitudinem. In illis au- 
tem quaercflcCuntur,fncifio facienda fecundum re- 
flexionemipforum:praercrquam in frote:quoniam| 
vt dicit Auicenna,/! incifiofieretrecundum reflexio 
nem illius membri,fieretcauusrupcrcilrj:S<r fimilitcr* 
»n membris reflexionis: cuiusinceflus diucrfificatur 
abinccfiu villorum mufculorum Tuorum. Qiiapro- 
pter necefle cft vrTecator fciat anatomia qilaeeft ma- 
xima pars huius artis, ne incidatin errore, 8C fecet ali- 
quid ex nerufs & limilibus.& huiufmodiquidem fer 
mo eft vniuerfalis. Verum ego faciam ad praefens de 
incifione exiturarum Termonem diftinCum Sc par- 
ticularem Tccfidum antiquorum doCrinam. Cumi 
exitura fucritincapite:tuc eius TcCio fit aqualis,id eft' 
fecundum longitudinem.Et fi perforatio fit erit faci e > 
da apud oculum : tunc fit fecundum latitudinem? 
quoniam fitus oculi eftlatus:etin nafo fiat fecundum 
longitudinem nafi: 8>C in mandibulis fecundum lon- 
gitudinem eius:&prope aurem , 8C poft aurem fiat 
aequaliterrquoniam compofirioillius eft e qualiter.*8C 
cognofciturin corporibusfenum,ctin b rachrjs,etirr 
adiutorijs,cruribus,8C coxis,& virga,& tefticulis,5C 
lacertis. 8C fiat perforatio fecundum longitudinem. 
fimilitcr in manibus & digitis & pedibus fiat aequa 
liter .in fubaftellis vero & i i ingnfnibus 3C proptf 
anum fiat perforatio rotunda.Et rotunda quidem 
perforatio quae coprehendit aliquid ex latitudine cu 
longitudinecorporis. Et quando locus ifte non per- 
foratur, fic poflTbilccft vt coadunetur illic materia 
propter finum: 8c fiatfiftula. Et in latere 8C coftis fiat 
perforatio fecundum latitudinem .* quoniam fitus co 
ftarum eft fimilitcr rranfuerfus:etprofpicefcmper fi- 
tum carnis 8C villorum lacertorum, SC cauc fecun- 
dum fortitudinem virtutis tuae: ne incidas neruum 
aut villos lacertorum, aut arteriam vel venam ma- 
gna. Et oportet vt in exituris magnis adminiftres 
p erforationem amplam: in paruis paruam.& fi cutis 
exiturarum fuerit fubtiliata atque fadaficur pannus, 
8C eft quafi mortificata: tunc teftantc Albucafi, fie- 
ceffarium eft concauari 8>C non incidi:quoniam cius 
adhaerentia cum loco amplius non feparatur pro- 
pter fubcilitarcm 8C corruptionem fuam. Cum 
• exiturae perforatio fada fu erit: tunc fi necclTarium 
fuerit, indicem intromitte diligenter: vt totafanies C HIRVRGI JE MAGNI 
exprimatur. Vcruntamcn fi exitura magna fuerit, 
non erit fubito tota fanies extrahenda : ne propter 
refolutionem fpiritus naturalis patiens fyncopizer: 
jmmopaulatim expellatur, maxime fi £ger fuerit de- 
bilis naturae, aut fenex, aut decrepitus, aut puer par- 
uus, vel mulier praegnans. Deinde impleatur conca- 
nitas tota cum licinio fado ex veteri coto.‘aut ex pa- 
no lini veteris, loco prius diligenter abfterfo. Et fi in 
hora operationis tu$ fluxus fanguinis accideret:tunc 
adminiftraaquamfrigidam cum aceto.*autcum albu 
mine oui admifceatur.q? fi ex hoc no refrenatur fan- 
guis:tuncrecurrendum primo 
capitulo continentur* Et cauc ne apertioni appropin 
quet aqua aut oleum, vel aliud in quo fit pinguedo. 
Et fortafle neccfle erit tibi mundificare locii dC ablue/ 
re: 8C tunc fiat cum aqua 8C meile: quoniam de pro- 
prietate melliseft vtmundificet 8c abluat:autcum 
meile &vino,quoniam vinum facit abfterfionem,et 
proprieftypdcum.*autcum aceto 8C meile. Autmun 
dificctur cum vngneto quod fit ex meile 8C farcocol 
Ia aequaliter: SC eft vt coquatur mcl vfquc ad fpiflitu- 
di nem: 5C deinde iarcocolla cum eo pulucrizata ad- 
mifceatur. Et fortafle non eft necefle mundificare 
SC abluere locum ficut diximus. Et tunc oportet ad- 
miniftrare medicinam carnis generatiuam,donec fa- 
netur locus. EtobferueturIigatura.*quae faciat adhae- 
rere finum: ficut didum eft deligaturis vlcerum dC 
cauernarum. Praeterea quando contingiit vtexitu 
ra perforetur ante maturationis complementa pro- 
pter caufas predidas.‘redu cftutadminiftresembro- 
cham ex farina tritici cum meile et fucco aprpquonia 
huiufmodi embrocha crudam digerit materiam, re" 
Ibluit, faniemque mundificat. Etfcias,q) haec eft ( 
vera cognitio SC vniuerfalis in regimine curationis 
omnium exiturarum :8c cft fecundum viam ratioci- 
nationis : obferua tamen hoc capitulum fecundum 
prudentiam tuam.*quoniam cft fecretum magnum. 
De medicinis vero aperientibus exituras eft ficut ra- 
dix narcifci proprie cum aqua&meile bullita:fed 
priufquammedicamen fupponatur,confidcrandus 
cftlocus in quo cft perforatio facienda. Aut.Reci. 
iri€llisanacardi,olciiuniperi, picisliquidae, ana par- 
tes aequales, 8>C omnia calefiant fimul ad ignem, do> 
nec iuuantur: deinde locus perforandus inungatur: 
rumpetenim velociterexituram.*&eft hoc medica- 
men compofitum ab Almanforc. Aut fu matur fer 
mentum,& vitrum, 8c finap.& ftercus columbinu, 
velftercus accipitris vcIanatis;etconfidaturomnia 
cum vitellisouorum, aut cum mucilagine finapis, I 
vel nafturcrj: 8C fiat medicamen:quoniam eft mirabi 
le.Et ex medicinis fortibus conuenit ut fumantur ca- 
tharidcs:&: terantur cum aceto & oleo vetufto:dein 
de calefiant modicum ad ignem: 8c fiat emplaftrum. 
Aut fumatur falis ammonia.vcl falisnitri,& floris 
£ris,ana partes aequales,deinde confician 
tur cum meile 8C oleo veteri. 
Defcroffuhs cr de alijs fuperjiuitatibus qu<e fimilantur 
eis,Cap,V 11 .continens rubricas/ty. 
Dc ejfe harum fuperjiuitatum crdijfcrcntijsearundem 
ad inuiccm, Kubrica. I 
in partibus colli 8C fubafccllarum 8>C in- 
guinum cx indigeftionis malitia 8C faftidio gene- 
♦ rli 
l rantur: 8C non dicuntur icroflulae : vtait Anu**1, 
fi quia multum accidit porcis, propter guIofitat*i( 
eorum :autpropterca q> earum figura fecundurnP 
rimum aflimilatur pords.'autquiacx vnafortalft 
cidunt plures. Et generantur edam aliae fuperntf 
tes in corpore, praeter fcroffulas: quae cis aflTimil3?* 
fcilicetglandula,nodus,teftudo,botium,bubo,<-* j 
ccrrqu^omniadiffenintfcilicetinterfe^EtcoruiT»^ 
demdifferentia:vtquerentiratisfiatfuperilludq11 
vult, quae fit ad praefens latere nolo. Dico erg 
fcroffulaedifFerunta glandulisrquonia fcrofful#1? , 
taefimul cxiftunt.& non funt feparatae a carne:* . 
moinuolutae:& neque dolore priuantur. GhnC[ ’ 
vero funtpaucaein numero: & cum tanguntur 
dolcnt:neque etiam in tacftu duriter fed leniter ad 3 
partem ducuntur:ac fi cifent a corpore 
nequeradicem neque principium habetin c°rP°jj/ 
Dominatur autemin glandulisphlegma prindp3. 
ter.fecundo autem melancholia. Nodusdincd 
omnibus .' quoniam fecundum plurimum accidl 
membris duris,vtin dorfo, manibus,8C pedibus* 
quandoque edam accidit in curuaturis iunAuraj" , 
cares omnino dolore:etrotundus atc£ durior oip u 
licet cancer fit durior eo. Teftudo edam differC 
omnibus fupradi<ftis:quoniam maiori molli°rCj/ 
cum maior pars eius generationis fit phlegma.' & 
nor melancholia. Buboab omnibus differt.' u<ft 
niam non eftfeparatusacarne:immo vehemePf6 r{ 
uolutusficutcancer: & non nafciturinalqsloctejV 
in rubafcellis 8>C inguinibus. Dicitur aute bubo ad 
militudinem cuiufdam auidqusefic vocatur.'qu,afl/ 
cutilla auisgroiTum caput habere videtur, <^,n% 
<fte volat, 8C in diedegitin cauernis:itacdam h0 
ftema eminendam quandam loco capitis 
in obfcuris 8C intricaris locis, ficut fubafcellis 
nibusnafcitur, vtdfiftum cft. Bodum edam 
ab omnibus.'quoniamfemper crcfdf 
augmentaturplusalrjs.Generadouero cius cft p 
fitas phlegmatica qu$ fit ex rheumate quod a 
defcenditadgulam. Et contingit hoc farpe fi eri&j/ 
gionibusfinquibus cftaquamultaegroflmei& 
tae vifcofitads, qua patientes vtuntur, dC 
abfquc vino. Vndein Calabria huiufmodi segr,cllf< 
multiplicatur propter groflirie 8C 
Eticias q? ex omnibus his fupffuitatibus 
qu$ duriores funt,magis comprehendunt de 
cholia: 8>C quae funt fluxibiliores,dc phlegmata * $ 
eis funt: in quibus cft de materia (anguinea .* & 
rctin eis rubor: 8C dolor fentitur fortior 
quia edam faciunt impius colledioncm faniei* 
criautem diflfercnriainpropriocapitulo rcqU,r^' 
Et nunc ad curam praedidarum fuperfluirafU? 
ticulariter defcedamus:& primo dcfcroffulisftr 
nem incipiamus, 
De curatione fcroffularum JineinciJione:CTcU)rtl1t 
cilione, Kubrica. 1L 
Tm firratintip autem fcroffularum omne*c pijf 
in curatione n,unt vetcrcs; vtin prim0 cfy, 
euacucmus,5<r rubdlieturregimcn. Eteuacu^1 
dem corporis facienda cft duobus modis,fpl' 
ventris foludone, SC phlebotomi am:& pr°Frl^lJlii' 
natur venter cum eo quod educit phlegma 
ficut eftpuluis q fit ex turbit, &.zinzib.,& <3u°n,-a od«m didum cft in capitulo fiftularum: 
t3ccon'ar d,eit Auicen.non caefacitintcftina,nccp 
• e cuacuarione laudabilis eft vomitus:8C 
liatfo 0rniacpnuenit vtfiatex cephalica. Subti- 
tionetimr° reSImin,s eft vt infirmus abftncata reple 
tleSuecibn° uantum pluspoteft famem patiatur: 
abit/n Um ?ro^"urrb neque aquam omnino bibat, 
us. eatet‘amafuperflualocutionc,&rifu, 8C fi- 
,»iagiSi gCluon,arn ex hoc traheretur materia ad loeu 
*Ur doloC Clptct 9uantum poteft, ne cius caput grauc 
fub canitr1 (fl,m dorrmt5 eius puluinar planum 
PoijfjQ e altum. Inquit Auicen.q?ap- 
fulas p cntolaru cft inconueniens patientibus ferof 
ytcuac,UndU P^urimum * quoniam non eft poflfibilc 
,mri1ofnetLIIrmater,,aPcr,^ud quod cft in fcorffulis.* 
Suod 'T.C trabltur ac* *pfas:& ingrollat eas ex co 
ftum fu , llt;ur jic fanguine fubtili. cum autem fa- 
<^lis eft erit>rcdeudum eft ad localia. Et curatio lo- 
CationUmC?^U°da^»rcSatre^ut,oncm & m°l 
greCl' fyr™ *■ ,cur Tnucdago maluauifci, 8C fcenu 
.e^!riS^ radix lilrj, 8C omnes 
a “«adipibus vtilior eft vrfi, 8C leonis,ta- 
r UP** ccx c,s «I11* fortiusrcfoluunt, 8C 
l0©3?11?01113* bdellium, galbanum,fty- 
Piftrctu ladanum. Et non oportet vtadm 
udc^u2d refoluitcum exiccatione cantu: 
,arrr cft, materia induretur ,propter rc •> 
ctlTar,a *ubtilis 3C cxiccationem grofli:immo nc 
,atrefoJ ,ni“catio,ut leniatur groflfum: donec obe 
UdorV* Veruntamen quado aegritudo eftin 
tUnrfUtl°^s:fadenda eftadiedio refolutiuorum: 
fOritmrt r i **ctEngularis cura. Deinde ft dubites 
&• rdoblt:ioric, ne illud quod eft Tubule rcfol- 
Catlriarpn^U°d groftum, lapis fiat:iterum ad lenifi 
b°5c ref0jrtar,s tandiu fic facias, fcilicct mollifica 
Vcndo:donec totum confequaris effedir. 
fcC,riaruen,arnadP!*30^6115curnrememoratione mc- 
r eis mPobcarum quas longo vfu probaui. 
*°Ws d C 'C mP^aftrum probatifiimum valde rc 
n Ur,t,em in hebdomada: aut in tribus diebus: 
Jis vrti>1rrau,t^ab,n nicgatechni.Red. finap.femi- 
maris,ariftolochiae.Ion. 
SUl»in mmon,aci , ana drachmas.ij,& oleum anti- 
teni y «era addantur: et fiat cxciscmplaftrum, 
ru,lt*ftcr^pCintUm diachyIon:qcfantiqui compofue- 
add-,!l lc"ay§yd triri.vnc.i.&inpatclla locetur: 
aoft, tUr dradlm3e duae,&,5.olei veteris: 8C fi- 
donentur:ddndekuis ignis fubtusfiat:& coqua 
f?Iaginis t.otus refoluaturlithargyrus: deinde mu- 
'ni, fecn, Uauddj vnda v,na. mucilaginis feminis 
CtISad^uno.^r^ed•, ana Vnc‘ *)• fumantur: 8>C praedi- 
jCCtnaiftp Etpoft hoc totum agitandum cft do 
? ePonatu coquat u.cum autem codum fuerit, 
t^urari p ab 'goeagitandOjtamcn non permittatur 
>^tern acq €a donec groflitic 8C vifeofi 
,rf^‘deinderecedatur, 8C vfui referuetur. 
o5^l,mini^'C,S^^^ld*0^eiantiqui,^Erni columbi- 
h^n,Uin 3 ,an,eni 5 radicis capparis,8C adipisporci, 
1'cy!!3 Partes aggregetur om 
Jaiheft Cu1-,CUm meIle:& fiat cmplaftrum,quo- 
1 A‘l*i‘Cale,-„ra•1 5* Aliud. Rccip.foenugraeci, par- 
fcu tCrnnljn,,tr,3anaPartem*l‘vn,anturcum niclle: 
ft ifem.Rcci.farinac orobi,farinae 
5 trc°us capraru antiqui,ana vnc.ij«?t adi- 
BRVNI 
LIBER II. 
pis porci, vnc.f.conficiantur cu meile 8C vrina pue- 
ri vel aceto. Etitcrum ftcrcus caprinum folurncir 
meile SC aceto confecftum eftbonum:5(C fimiliter fter 
cus ouium. Item aliud cmplaftrum bonum & pro 
batum in omnibus apoftematibus duris.Re.ammo- 
niacum, bdellium,dC galbanum,aequaliter.&in ace- 
to forti per triduu difloluatur: deinde addcfulphur, 
6C fiatcmpIaftrum:autfiatilIudcumfolo ammonia- 
co:ficutiam diximus.Etiamdixit Auicen.q? cmpla- 
ftrum mirabile eft quod fit ex radicibus lilq, 8C femi- 
ne lini, fimo colubino, quado conficitur cu vino. 
Si autfm bl"s Pcra(ft,s patiens non liberatur: tunc 
non eft fiducia, vt nifi cum ferro curetur. 
Sed ad hoc peritus medicus eft maxime neceflarius! 
8C proprie quando fcroffulae funt in partibus collii 
quoniam iam vidi multos fcroffulas patientes morti 
ficari ex operatione ftolidorum in his locis. Etia nar- 
rarem illud ad praefens tibi: vt effet adiutoriu ad prf- 
fcientiam tuam: nift quia timeo prolixitatem fermo- 
nis. Verum oftendam nunc tibi modum operationis 
in incifione fcroffularum 8C breuitcr. In primis ac- 
cipe fcroffula cu manu tua, 8C firmiter teneas ipfam: 
deinde incide pelliculam fuperipfam fecundum mo; 
dum aequalem.i.fecundum longitudinem corporis: 
caue tamen ne incifio tranfeat vitra terminum pelli- 
culae: 8C incidas facculum fcroffulae.Na fi incifus fuc- • 
rit:erit eius extradio difficilis valde. Deinde apprehe 
fa fcroffula cum uncino,foras cum integritate fi poffi 
biIeeftcxtrahatur:etncrcmaneataliquodfruftulum 
de fcroffula, vel de facculo eius, vel ali qua de feroffu- 
lisparuis, diligenter eftperfcrutandum:q? firemanic 
ritaliquidjiterum extrahe. Verum fifanguisimpcdic 
operationem tuam:tunc imple vulnus cx medicinis 
abfdndentibusipfum.deinderefraenatofanguincrc- 
deas ad operatione tuam donec compleatur: 8C fi ad 
vltimu remanferit aliquid cx fcroffulis:ad quod non 
eft poifibilisitcratio: propter magnitudinem ipfius 
(croffulaeinprincipio:auf propter timorem nerui uel 
artcriae:tuncpone medicamen acutum etcorrofiuii: 
donec putrefiat confumatur:quodcft:quiaubi ex 
trahatur fcroffulacum integritate fua 8C panniculo 
cius, autdeftruatur refiduum cum medicamineacu- 
Deinde poft ad- 
miniftrationem medicaminis acutiadminiftrerur bu 
tyrum donec efchara ignis cadat in pus: 8C loco puri- 
licato,vt vulnus confolidetur,ftudiu impendatur. 
Etfcias q? funt cx hominibus qui magis voluntfuffer 
rc hanc aegritudinem quamfupponercfc medicatio-: 
ni,propter horribilitatem ferri:autquia non reperiut 
medicum diferetum. Illis autem qui ferrum abhor 
rcnt:fiat medicatio talis:ct eft, vt ponatur aliquod ru 
ptorium donec excorietur cutis:iicutftercus colum- 
binum cum cantharidibus tritis 5C confedis cum ace 
to:deinde ponatur medicamen acutum putrefadum 
8C cofumptum,ficut calx viua, 8C cinis cum faponc, 
vel aqua eius,&: fimilia. Etiam probatum eft hoc 
medicamen.Re. calcis viuae, drac.ij.redalgar, drac.f. 
deinde conficiatur cum meile: 8C fiat medicamen.Ec 
fadaruptura cutis pone cx eo quantum fufficit: 3C fis 
folicitusad defenfionemlocorum circunftatium cu 
rebus frigidis: 5C ne medicamen moueatur ad aliqua 
partem: 8C comburat vbi non cftneceffe, circunda 
ipfum cumcera velpafta,etfimilibus. Veruntamc 
quando fcroffula fuerit anexaneruis, aut venis, 8C ac C H IRVSGIJE MAGNS” 
'' cxhisquaecontinenthumidiratem ! &illa 
dunc poft aurem:quorum fciffiofuperficialitcr N2' 
ex eis quae facilius conucftuntur ad fanie funti *'a 
acciduntin capitepucroruiii: & hocpropcer au 
dantiamianguinis dC fluxibilitatem cutis. 
Decura bubonis. Cap. 
T_ ./%* ,■rn.; fupcrius q? bubo non nafciturn$' 
larn iciuiftl fXfcdli/& in inguinibus;««■£ 
necefle eft vtfcias eius curationem fecundum c0 t 
plemcntum. Et bubo quidem eft dura 8C magn 
profunda aggregatio materiei expuliae 
bus membris cum caliditate adurente. Et } 
ergo eius eft, vt ante omnia corpus mundifieetui’ 
gimine quo fubtilietur et minoretur:et cuacuatio H - 
dem facienda eft per folutionem ventris 8C phftb /p 
miam: 8C conuenit vt fiat phlebotomia de vena P 
lica manus oppofttas.dcindereuertarisadlocum? 
adminiftrentur refoludua mollificantia. Et qua*1 
que refoluitipfum oleum tepidu: & mitigat cius 
lorem: vtfiatembrochatio ex eo &farina hordei* 
non oportet vtadminiftretur repercufliuum 
no: ne materia redeat ad membrum p 
maiorisnocumenthncqucoportetetiam Vtadfl*. 
ftrentur refoludua: nifi prius corpus ftcut 
mundificetur:quoniam timetur nefiatattraAioR >t 
rimae materiei adlocum. Qz, fi poft hoc nonrel0 
tur materia,inde augetur pulfado 8C 
fcias qp fanies aggregatur: neceffe ergo eft adm*0,1 
re maturanda.DeindeperforcturlocusperforaP 
lunari fiuerotunda:quemadmodum diAutn eft111 
pitulo exituraru: & curetur donec fanetur. ** 
fanitas prolongatur 8c multiplicaturfanies:tune 
uiniftra cauterium velociter, aut medicamen atu 
De cura botij. Cap. V1* 
r> . cl apoftema carnofum in gula geH‘ ,< 
DOtllim Clt vtplurimum in mulied^ 
coloricuds.eius vero aliudeft accl 
rale,aliud naturale. Et in naturali quidem, vtdid^j( 
bucafis,non eftingeniado. Veruntamen accidei1 
fi fuerit paruum, curatur. Et curatio cius eiWr $ 
datur ficut diximusfuperiusinincilToncfcronu 
Sc extrahatur cum facculofuo:nealiquid cxc°r ■ 
neat, oportet diligenter inquirere. Deinde vu*n j/ 
parte fue, & fuperponcftupam in albumineojj1 
iefaAam ,autinaqua&aceto:vt refraenetut* ** 
lumoruirU&infpilfctur fanguis:dcinde curct^ 
nuscumeo quod conuenit donecfanctur. 
q? non eftpraefumpdo vtacccdasadbotium 
o,quod eft intricatum venis, neniis, SC arterfl5 
:tiam ad illud quod eft magnum. Etprohibid 
rationis eius eft mundificado corporis cum c° 
3urgat phlegma groifum : ftcut modus pulufr^, 
3it:& fubdliacio regiminis,8c abftinedaaqu#> fi 
uum ciborum frigidorum &indigeftibiliufTl'ilSj$ 
fibuseius panis bene coAus 8C bene 
raro hoedulina,& annualis agni 8C pulli,autp^r 
’t fimiliahis.vinum fitrubeum clarum infhb* 
aromaticum in odore. 
De natta dc inflatione qua apparet in mamiM*^ 
dam hominum. C ap. *sft/ 
PLerunquc accidit in quibufdam horni11' $$ 
perfluitas quaedam: quae vulsari pc»1?1111 far 
tcrrjs:tunc no eft ei curatio cum medicaminibusiftis. 
6c ftmilibus:nequecumferro penitus:quoniam non 
eft poffibile vt eradicetur abfquelaefione rhembro- 
fum. Cum autem fcroffula putrefaAa &C confumpra 
fu erit:fuccurredu eft cu butyro, donec cadat efchara 
iphus. Et oportet vtftt cautela magna circa necefta- 
r/am quantitatem acuti medicaminis apponendam! 
quia quantitas cius neceftaria no eft determinata: fcd 
illud eftin vfu 8C diferedone medici:vt cognofcatlo 
cum er difpofidonc 3egritudinis,et acuiratem medica 
minis,&: fimilia.6(: faluius qUideeft,utfiatiteruappO 
fido medicaminis qua eius fuperfluiras fcmel appona 
tur. Mulrodesautinueniesaliqua fcroffula exiliis: 
maxime in qbus eft de materia fanguinea.*qu£ uult ad 
faniem deuenire. Ettuc curatio eius eft maturatio cii 
co quod eft ftcut femen lini, &fcenu grsecum, &fimi 
lia.Deindcncccffeeftperforariin loco magis depreP 
fo 8C maturiori, ficut narratum eftin capitulo exitu- 
rarum,atque faniem exprimi diIigcntcr:deindeintrO 
mittatur licinium indnftuin acuto medicamine, do-’ 
nec eius refiduum corrodatur: deinde fubucnicdum 
eft cum butyro: cureturque vulnus reliqua curatio- 
ne vlcerum donec fanetur. 
I)e cura glandularum,er nodorum. Rubrica. 111. 
CnratlO §^anc^u^arum j & nodorum per incifione 
non differt ab eo qcf narratum eft deinci- 
fioncfcroffularum:& propter hoc non eft neceffaria 
eius rememoratio in hoc loco. In curatione vcrogla 
ejularum non eftintendo aliqua,niftabfcifio SC extra 
Aio. Veruntamen curatio nodorum completur 
quandoc£ ex incifione: &-huiufmodi curatio ad prae 
ftnsnon eft eft vtcompreffio ve 
hemens fuper nodum fiat , donec penitus deftrua- 
rur: ita videlicet vt locus vidcatureuacuatus aequa/ 
lis.Deinde fiatemplaftrum ex rebus ftypdds,& fup- 
ponarur: 8C ex eis funt ficutaloc,acacia,myrrha,cli- 
banum, farcocolla, 8C cx cis eft vt terantur 
et conficiantur cum albumine oui vel cu m aceto. De 
inde ftringatur locus ftriAura vehcmend:& ficpluri 
bus diebus dimittatur. Deinde foluatur, dC renouc- 
tur emplaftrum: 8C facillud donccrcmoueatur no- 
dofttas:autponatur lamina plumbi fuper ipfam no- 
dofitatem:6d ftringatur,ficutdiximus. Vehementer! 
SC fic dimittatur piu ribus diebus. Ex fola nanque lo- 
ci euacuationeno fit fecuritas: quin redeat aegritudo. 
Idcoque poft illud adminiftrado ftri Auras fuit necef- 
faria; quoniam ipfa prohibet reditionem. 
Decura tejiudinis. Rubrica. 1111. 
TnfcnfV» curatlonis tffftidinis non eft niftincifto et 
10 extra Aio aut perforatio tantum: cum eft 
cx illis quae continent humiditatem, vt fanies educa- 
tur. Et fcias cp tcftudo continetur in iacculo: ftcut in 
fcroffula 8C glandula: quare diligenter inueftiganda 
cft.*nealiquid ex earcmaneat:quoniam xgritudorc- 
diret: fcd pone medicamen acutum, donec penitus 
corrodatur. Multoties autem funt in cute capitis apo 
ftemata quaedam: quae aliquando funt dura, ficut la- 
pis: 8C tunc de genere nodoru.et aliquando funt mol 
lia: SC tunc proprie funt teftudines. St parum quidem 
fiunt teftudines in locis alrjs:nift in cuce capitis.Et om 
nia quidem apoftemata tam fi funt dura lapidea qua 
fhollia carnofa vel pinguia, dcbencincidifecundum 
formam crucis: vt facilius.poflint excoriari:praeterea B R V N / - 
!L I B E R 11. 
VtpiUrV apoftcmacarnofum magnum molle 
aut epfr^uyi5 ficut fungus. Etnon eft cum eo dolor: 
facio: r° °r,n ccb cftparuus:nequccalor,nec£puI 
fupcrer °rt3fle ex ea eft quae magnificatur: adeo vt 
nitvjj. jmnesaliasfupcrfluitates corporis.Etiamue 
cii hat>ebat nacftam in humero fuo:& 
ro*W^PUtaui','Pfum haberepuluinarin humc- 
C dctcx^°cum s & vidi aegritudincm:8C cu 
qiiOTjj- Crn 5 placuitvtdimitterctur cu domino fuo: 
,Ccelhtmdt,muU,TuPer ma§mruchnem eius, vir autem 
lUs:iS£| i ch,rnrgum quendam,quierat mihi no- 
eiushy1 Crauit eurn peropdme:& inuenif.vrj.Iib.in 
Ccidit ■T,0i!c’ ffuod extraxit: veruntamen illud non 
** Ur,bus* Et modus curationis eius eft:ut 
extrah ** excor,etur ab omni parte cum facilitate, 
f5roPtcrrarUr‘ddndel°CUS cauter,zetur peroprime, 
inci/J0 anSuinisfluxum:quoniam multodesapud 
fion Ca ernacddir,q?illudquandoqueredit,quando 
diC|S: . ter,ratur‘ bi vero nafta fuerit nimis grolfe ra 
eiusincifione:verum incidemedie- 
t,uSert?K * cau“rhrarefiduum. Et quando radix 
0p0rte uhdlis,etvaldependetficuttefticuli:tuncno 
l°'ncid eXconare,piarn: fcd cu fpatuminclaro igni- 
ni) tiQn y,,uxra corpuscum integritate fui. Etfcias 
fci coloe,tprscrun,Pll'° Vc,nc,das na(ftam,quae eft fu- 
ACc;jS Paucifenfus:qm eftapoftema cacrofir. 
0lTiin ircjuandocE,n^ati° in mamillis quorudam 
tl3tUraUPi:,^ta vta^m,letur mamillis mulierum:qiia 
n,Ipis abhorret:8£illudnoneftaliudnifipin- 
um ergo vis curare, incidcfuper mamil- 
**tl,ahc0dC'*Unari * excoriaillam pinguedinem, 8C 
* eindeadhibe uulnerimedicamen incarna- 
nece,urs^abia cum futura: 8C curaipfum ' 
[Cf,Us nroCtUr* eruntamen fi mamilla penderin- 
"itj-U P pter magnitudinern cius,ficut mamilla mu 
un5°P°rtet vt fcindatur a duobus fuis late- 
u ♦ P^nor,bus: duabus fcifluris fimilibus figurae 
pj cum altera continuetur apud fi- 
ev,rn dc,ndecutis carum quae eft inter duas fcif 
CuXc°rietur:8c auferatur pingucdo:cureturq: lo 
reo> <luod eft ncceflarium donec fanetur. 
CrJt abfi|uidpinguedinis propterintoleran- 
arrn,5airtProPt:erabundatiamranguinis:tunc 
tlir medicamen acutum,donec corrodatur. 
CC3Cfy 
*tl°nc<iqu<ehydropicorum. Cap. IX. 
tVdropifis eft error digeftiuae virtutis in hepa- 
Pifis o C dlc,tur hydropifis,ab hydor qcFeft aqua* 
WDo. .*inde hydropifis quafiaquofa 
antiquo- 
lcs«Be(}ntti,ies,^c‘bcetah:htes,hypora'rca,cttympani- 
tatUr ar iV 1 curatio ferri adminiftrcrur:nili ei que uo 
k4tacftC Ijes*uta9uaquaeintcr fiphac 8C inteftinalo- 
SufC *d • rCatUr* um erg° rogaris in curatione 
> ferro: fac fecundum hunc mo 
tQtaae t VtVcntcripfius manibus comprimatur: 
h CC*lnetad lr,fer‘orern partem pctftinis. 
1<acracum omni diligentia tua, utrum ge- 
h fit exparte inteftinorum, aut propter 
ePatis vel fplenis.Et fi fit ex parte intefti- 
Vmh ?rCtUr CUt*S COta cum hphac tribus digt- 
r‘lUcfe(n_. . °* ,^c b generatio aquae erit propter hc 
,0,nfi,fffirapartefiat.S’i vero j5pter fple 
xtro Hat latcreiNon enim oportet q? fiatfe 
dio fupcr Iatcre:fupcr quo vultinfirmusiaccrcJnc fu 
perfluitatcsadillum decurratlocum. Fadaautcm 
perforatione, canellum aeneum vel argenteum intro 
mittatur: vtaquaperipfum cuacuctur. Etcaucnc 
extrahatur ex ea plufquam oportet in hora vnatan-* 
tum:quoniam fortaflcmorieturinfirmus,propterrc 
folutionem fpiritusanimalis:vel fuperucnircceifyn- 
cope, 8C appropinquaret morti.fedeuacueturexca 
fecundum quantitatem virtutisinfirmi. deinde ex- 
trahe canellum 8>C oppila foramen. Altera vero diein 
tromitte canellum: 8C extrahe ex aqua, fi virtus eius 
toleraucritilIud:et fic facias donec ex aqua non rema 
neatnifi parum. Si autem times fupcr infirmum ex 
aqua multa, cura ipfum tunc cum fcpulturain arena 
calida :&fudorcin balneo multo &fole. deinde cu- 
retur vulnusCum medicina exiccatiua, donec fane- 
tur. Etabftineat patiens ap6tu plufqua poteft. Et 
fit eius diarra valdeconfortatiua SC odorifera.Etfcias 
q? noneft praefumprio vtfiatcius curadorquadopa 
tienscftpuer:aut fencxdccrepitus:auc debilis virtu- 
tis:autfihabear aliam infirmitatem praeter hydropi- 
firalficut eft tuifis, aut ventris folutio,«S£ fimilia his. 
T)C minentia zr ruptura qut accidit in fiphac. Ca. X. 
MVItot/esacciditeminenriain fiphac fdUcetin 
panniculo qui extenditur luper venrrcrqua- 
doqucin potibus inguinum: quandoque fuperius in 
partibu3 ventris. Ethuiufmodiquidem eminentia 
aut fitexruPtL,ra fiphac: tunc exit ex eainteitinu: 
autzirbus‘CL|ius figniffeatioefhquoniam cum com- 
primis eminandam quaeapparet, occultaturrdeinde 
redit per Te* autcum infirmus retinctanhelitum, vel- 
naturalitertuifit: 8C quandoque edam apud introitu 
auditur gurgulatiointeftini:& magnificatur eminen 
da ex nimio labore et caliditate balnei quiete: et dum ■ 
iacetinfirmusrefupinatus,eminenda occulcarur.*cu 
aurem ftringit& ambulat,reditficut prius erat. 
Aut fit ex ventofitate: 6C fignum eius eft: quod noni 
efi: grauis ponderofa:imo leuis cum lenitate taftus. 
Aut fit ex carnofitatc:& fignu eius eft quod ipfa emi-’- 
nentia eft grauis grofla & dura:SC fecundum quanti- 
tatem unam ftar. Autcxhumiditate,cuiusiignum 
eft mollities:& no occultatur ex oppreflione manus, 
neque conftringftur. Autexfanguine quifluitex 
fciflura vcn£ vel arteric.*cuius generale fignum eft ru 
bedo eius ad nigredinem declinis. Cum autem emi 
nenda fuerit ex carnofitate,& defideraseiuscurado- 
nem:tuncincidefuperipram, SC ex trahe: deinde cu- 
ra vulnus ficut (cis:et fimiliter fi fuerit humiditas,per 
foraIocum.*&dimitte vt egrediatur. Veruntamen 
non oportet vt curetur cum ferro penitus: quando 
accidit exfanguine qui fluit ex fcifilira arteriarum uel 
vcnarum:quoniam tunc eft timor. Siveroexue- 
tofitatcfucrit:tuncexhfbeantur exterminantia ven- 
tofitatem:ficutefi:ruca,aniTum,cyminu,& fimilia. 
Qtfifuerit eminendaexruptura: tunc difficilior eft: 
curatio. Veruntamen oportet vtfeias eius caufam an > 
tequam curatio promulgetur. Efi:ergo multiplex* 
eiuscaufarquoniamautacciditexcafu, velpercufflo 1 
ne,aut falcu,aut clamore fuperfluo, autreludadonc, -1 
auteleuadone magni ponderis, 8>C fimilibus. Cura ' 
tio enim rupturae diuerfificatur fecundum diucrfira- 
tcmlocorumin quibusaeddit: quoniam autaccidit’ 
ab inguinibus fuperius jficucin vmbilico, &inreli-' CHIR VRGIiE MAGNiE 
quo ventre: aut tantum in inguinibus, per quaeinte- 
Ibnaadhucnondefccndunt adtefticulo3.‘autfitfor' 
*afle ex ira: vel additur propter tcmpus:etdefcendut 
inferiusintcftina.&.ppcerhoc vifum mihi eft vt po' 
nam Vnicuic^curationefuam:fecundu q? eftnccefle. 
■px* q?cu accidit ruptura! vmbilico: opor 
iL/1 rt>° tet ut patiens dans extendis retineat an 
helicum , donec appareat eminentia, deinde figna ei! 
cnchaullro vel carbone in circuitu totius vmbilfci: 
tuc praecipe infirmo, vtrefupinetur fuper dorfum 
fuum. deinde incide cum fpatu mine circulum quem 
cumenchaudro fignalti. poft hoc vficihu in medio 
cminentiaefige: 8C adfuperioraextende:deindecum 
(paco in circuitu fortiter liga:& fac in eo nodum cur 
rentem: 8C pollea caput eminentiae feinde: SC indice 
intromiflb:quaere neintcftinum,autzirbus fit captus 
a ligamento, q? fiinuencris inrcftinum, folueligame-' 
tum:&I impelle ipfum ad interiora. Si autem inucne-' 
riszrbum, amputa fuperfluitarem eius. Et fifanguis 
contrariarur propter incifionem arteriae vd venae: 
tuncfuccurre cum remedio donecftringacur:dcinde 
ad tuam redeas habeas duas acus cu 
filis duplicatis fortibus, 8C intromitte easin incifione 
quam prius fecifti in circuitu vmbilfci fecundum mo 
dum crucis: 8C fac vt penetret ad latus aliud: deinde 
llringanturfilaaquatuorlocis: 8C auferatur acus:& 
dimittaturlocus donec putrefiat: 3C caro (Irida 
dat:dcindc cura vulnus cu co quod conucnit ex med- 
dici n is d o ne c fan e tu r . fi fu eri t e mi n e n da ex r u p tu 
ra qua: fit in reliquo ventre: tunc oportet vt curetur 
fecundum,q? narrotibi;& cftvt patiens dum (latex 
tendis,rctineatflatum fuum, donec infletur locus:de 
inde fignetur fuper rupturam, &refupinctur patiens 
fuper dorfum:deinde cauterizctur ruptura fecundu 
quantitatem eius:& fit illud quod aduritur ex cute ta 
cum: deinde curetur locus cum butyro donec cfcha- 
ra cadat:8C adminidretur medicamen vulnerum do 
nec fanetur.*ex hoc enim ruptura nonaditur. Si ve 
ro ruptura fuerit ex magno tempore,ct magn? quan 
titatis.*tunc curatio cius eft per incifionem:&: eft vt (i 
gneturcuenchauftro locus rupturae, ficut diximus, 
fuper dorfum fuum: iSdligetur fuper bancum cum 
fafcrjs:autfaciasipfum teneri a quibufdam viris, de-' 
inde ponat miniderdigitum fuum fuper locum fra-- 
<durae,vt non exeat mtedinu;&incide cumlpatumi 
ne cutem aequaliter totam,donec peruenias ad ruptu 
ram.Deinde fuatur fiphac;fieut tc fcire feci in 
ribus ventris,quando foras exeuntinteftina:etcurc- 
tur locus cum eo quod conuenit donec fanetur, 
p rupturaacciditin inguinibus:SC non 
aurem defccndiceminentia ad tcfticulos:aut 
fi defeendit aliquid ex ea, eft modicu valde: 8C reucr' 
titur cum (aqlirate omnibus horis:!! volueris eius cu 
rationem cum medicinis, confidera prius magnitudi 
nem fpfius, 8C diuturnitatem patientis 
aetatem.‘quodcft:quia non (anatur ruptura cuinmo 
disnicdicinarum, nifiquando eftparua, dC modico 
tempore:# aetas patientis puerilis:# fecundum hoc 
etiam fanatur laboriofe; quonia fiphac eft neruofum 
et difficilisincarnationis.qui' ergo dicunt fe fanare fra 
diuturnam.*# in omni aetate cum modis me' 
didnarum,deccptoresfunr. Ecfcias q> quanto plus 
corpora patientium naturaliteiTunthumidiora: hoc 
g.mpjiwsincarnanrjin*. Curatio autem cum medici' 
E nis eft: vt emplaftrctur locus fuper rupturam 
bus expellentibus ventofitarem: in quibus clf 
ftypridtas,etconglurinatioquaedam:ficutcflnu-)(1 
prefli,dragaganthum,myrrha,#fimilia.dcincR (J/ 
gatur ficut oportet, cum ligationccius notata, 
ceat infirmusfuper dorfum fuu.xl.diebus:# 0 
uet diaetam quae dicetur inferius: # 
ftyprids # confolidatiuis in cibo #pocu omn* 
fero # mane,njTi ventris conftipacio timeatur*^, 
meturid ,afliimatperinrcruallacxeis,fdh'cetuc u 
tio in tertium diem.Cum furgct,non dimittat* 
firum,neque ligamentum alrjs.xl.dicbusrvcl cir, 
illud,i? indiget illo» Etdecmplaftrisbomscon 
tibus rupturae eftillud qeffit de pelle 
lirasconfcdioniseiuscft fecundumhunc 
picis naualis, cerae rubeae,colophoniae,ana drac* 
' thargyri,ammoniad,gaIbani,tercbin. 
ris,radicum confolidae maioris # minoris,ornnI 
ana drac.v.fanguinishumani ad libitum,corrm 
accipeiliapellisarietinae, # pilisindereied:isy^c 
ipfam donec totaliquefiatideinde dimitte aq 
fcere tribus horis, poft hoc accipe praediAas res* 
# cribellatas:# cum praediAo (anguine confd * 
ujifcc cum aqua pellis in cacabo: # fiatvtbulh 
necadfpiflitudinem # nigredinem 
depone ab igne,# fiat emplaftrum. Irem < 
nura bc expertum.Re.nuciscyprefli,acaciae,g3* 0j 
balauftiae, anadrac.v.dragaganthi,myrrhc,far<: $ 
lae, thuris, gumi arab.ana drac.iq.omnia 
cribellentur :# conficiantur cum iccto. 
plaftrum expertum quod copofuitRafis in 
uifionum.Red.nuds cyprefli, cyperi, fanfuci, r 
i ru,acade, gumi arab.omnium,partes aequales*^ 
uatur gumi cum vino:# aggregentur cu co r jjc.’ 
# fiat emplaftrum. patientis fit tenuis 
#abftincat ab omnibus groffis cibarqs #inftr^rJt 
bus ventofitatedmmo dentur medicinae, qua*1 
refoluant.*# fugiat motum fuperfluum,# labd 
# rifum immoderatum, # tuflim, # 
clamorem nimium,balneum aquae calidae,coif 
fimilia his quae dilatant rupturam. Modus aUf cijf 
fumendi medicinasin potu # cibo eft: vtcoq11**/ 
nuces cyprefli in aqua myrti, vel pluuialis: # t*1 | 
raexca vinu,# bibatur:autfiacpuluisderadid ?/ 
folidae maioris, # millefolio: # detur cum 
lido: # fac iterum puluerem cxbolo ar.# fan^.ri'it 
dra.# mumiafingulariter veIcompofite.*#“cr joll 
cibo (orbili. Aut fiat illud clccftuarium. Rc,c° 
’ dae maioris, nucis cyprefli, picis graecat^drag 
mafti.gumiarab.boli.ar.fang.dra.murnie oirinpd' 
ana partes aequales, # depilisleporis mi nutatu 
fis adIibitum:omnia terantur # puluerizentu^al1)? 
meile optime diTpumato detur fero # mandfl .$/ 
eftmirabile.Hocenim cftregtmcn curationisr 
raecum modis medicinarum, # fecundum *f - 
rationis. Multotics vero mulieres fagaccsau j $ 
quibus medicinis fuos fanant pueros quadom . 
habere initium defendunt ne a 
cum brachalls,# cum prohibitione 
rationis,mOtus, # fimilium rupturam dilata 
/*\ j n. ruptura fuerit inguinalis, nofat>at 
ll hyjjjfjnodi mediciniSjficut 
men ad chirurgiam recurrendum cll.Et Oper 
dem chirurgiae eft duplex: quoniam fitp*r BRVNI 
LIBER II. 
autfitr» • 
ndfioncm:5£ ego rememorabor ad prae- 
fcretIO dUm ?Pcrat,onis vniufcuiufq? fecundum di- 
e/*05 a.ntl9uorum* Quando Vero vis operari 
n° * necc^"e Vtinfirmo praecipias q> te- 
10 1 j1!11? nec appareat eminentia:deinde rc- 
ftnifli Itls tuis:&figna cu enchauftro vel alio 
trer^jV^1 rruPtura fuper ospedinis cufigno:cuius ex 
P°i*iVd * ji mccfietari circuli ad lliperiora cor- 
,nftan re^upinetur infirmus fuper dorfumfuu 
icra ql ° V5 takul3:cuius vna extremitas fitaldor al- 
d US fir!3n.Clrate vnlus cubiti vel circiter: ita vt coxae 
£tl/ge tcieuat*: 8C caput eiusinferius fit depreffum. 
tuna7|CTCUl manus fuperpedusfuum: 8C corpus to- 
apud QCtUr CUm difeo vel tabula: neipfe moueatur 
e,ndc^Crat,0nCm tuam: & coquas vbi eft neccffe: 
PtUrse tcneat uiinifter manum fuam fuper locum ru 
tUrr, ~ Vt,n,0n exeatinteftinum:deinde cautcriuigni 
%nUm ,am P°^ueras^ad ignem, fuper praedirum 
tudine aPP0nc:ct firma manum tuam fecundnredi 
°nCC con^ecluaris os. 8>C fi non fueris os co 
ecS m Pr,ma vice:tunc itera cauterium vice alia, 
fis 0s COnfequaris:q> eft,quia fi non confccutus fuc- 
caUerfUm cauterio, parum confert operatio tua. Et 
* n 0: j *a d i 11 ge n ri a nc,nh°racauterizadonis exeat 
c°kuracur.‘veniantq? ex ea aedderia ma 
C cJJretur cauteriu cu butyrojdonec efchara 
•“etUj. j P°fth°c vulnus cum reliquis medicinis cu- 
fumf’ 0ncc rcftaurctur.5Ciaceat infirmus fuper dor 
0ftQ|Um*r ‘ • US d°nec vuInus confolidetUr. Et 
Per ql,>arn |urgit,tcneat bryhalc artificialiter fadum 
H obferuet dictam fuperiusferipta: 
anakjtur 5 fi Deus voluerit, integre. Oportet 
fiu(usruPtur3e cum ferro infirmufu- 
Ir|Um UUm ,acerc Praecipias:deindelocum ru- 
c^VIani:ija^ern fnum digitorum fecundum Ia 
lUr;g,nem eca‘deinde fcarna donec didymus detega 
tUn‘CaCCI^ein^:rurnentlIm ad modum tentae: 
ve e,us(Jxtrenut3tem fuper locum eminentiae 
rcduc cum eointeftinum ad interiora 
ueinde fue vtrunque locum qui continetur 
ev trernoinftrumend:&ab vtroque didymila- 
fevUme°rum annecte cum altero cum futurajde 
'‘dhibeem,tatcminftrumend trahas: 8C vulnerum 
rtlejiCUranonern‘ Etfcias q? cauterium predidu 
. fiUriQ18 tunus * & iam operatus fum multoties: 
‘dc^pf115 fiutn: antiqui autem relaxabat 
r\ ernjetcauterium eligebant. 
eminpnfta dci<:cndlt3|lt>urfam tefticu 
f'0nefin, nCllt,a lorum:» tuncauteftcxl?- 
C*aUtcX dilatationeipfius. Etfignum q> 
0rc 1(?nefiphac:quoniam defeendit fubito cum 
D efiCrr»cnti vfque ad profundum burfae:&id 
fi eii rauitai:crti eteurfum inteftinorum ad ex 
acefi:^laC* dignum vero q? eft ex dilatatione fi 
norw'1?11^01 defcenditpaularimin temporelo 
ubito: 8c neque vfque ad profundum:6C 
tinteft^terlcuitat:cm ventofitaris. 
zirbus redeunt cum difficulta 
. intefi,- ltasabfque iterum zirbus 
fh^la3cuiv.r i eVntcfi minorigurgularione:fcd ven 
- tefiiqis.o,P fortaffc aggregatur ftercus in 
fprUeS,'anHtUCln^rrn0acc^,t^0^0rPrauus:^'Pr?' 
equicUr , ®Prernuntur adinteriora:immofortaf- 
nclemors, Jn curatione autem huiusin 
cifionis Teu rupturre,raro vel nunqua conferunt me- 
curatio eius eft curatio ferri: & tunc erit 
cum ea timor magnus:quoniam mulcodcs acciditfu 
perinfirmum malitia magna: & moritur dc facili. 
Quapropter amice non eft pracfumprio, vt accipias 
hanc curam propter cupiditatem lucri: nifi quado ro 
gatus es ab infirmo SC amicisfuis: 8C eris ab eis venia 
confecutus:ethuiufmodi quidem intentio non eft ne 
gligendae committenda: & in omnibus alrjs segritudi 
nibus timorofis:quoniam eftfalus tui corporis,& de 
fenfio turpis fam$:& non oportet etiam vtfenex me 
dicinetur fiue curetur curadoc fcrri:immo fufficit vt 
conferuetur cu brachali 8C di£ta.)*’Modus vero ope 
ratiois cum ferro eihutiubeasinfirmo q? reducatin- 
teftina manu fua ad interiora ventris. q» fi non obe- 
diuntredirui:tuncfiatclyfterizadoutallcuicturdefu 
pcrfluitadbusfuis.dcindefedeatinfirmusinaquacali 
da multoties: 8C vngatur locus cum Icnitiuis, donec 
redeant:poft hoc infirmus refupinetur fuper Teanum 
vel tabulam praeparatam:ficutiam diximus,ita vide 
licet vt crura eius fint cleuata,& caput depreflum in- 
ferius: 8C ligetur cum tabula tribus fafcrjs in tribus lo- 
cis fdheet vnain dbrj s prope calcaneum: 8C alia in co 
xis prope genua: 8C tertia in pedore: cum quaedam 
ligentur manus: deinde tefdculus ducatur vfquead 
rupturam: 8C ponat minifter digitum Tuum fuper lo- 
cum rupturae: Vt no exeant inteftina: deinde feca pel- 
liculam fupra tefticulum fecundum longitudinem: 
&fitfedio fecundum quantitatem quafitpoffibile: 
vt ex ea tefticulus egrediatur. Poftquam egreffus fue 
minlftro vt extendat ipfum adfuperiora: 
8C tu fcarna didymum vfque adinguen cum inftru- “ 
mento aliquo non valde acuto, aut cum vnguibus, 
qcfeft faluj'us:& tunc quaere digitis tuis ne fit aliquid 
exintefiinoin didymo: dC fiinucneris aliquid ex eis, 
impelle ipfiiminterius:deindeaccipe acu magna qua 
dratam in quaipacus fit fortis,5C fue didymum iuxta 
inguen: 6C liga euminuolutioneplurima vehemen- 
ter: capitaque ipfiusipacideforis pendere dimittan- 
tur, tunc pofitis tabulis cum ferro lato bene ignito iu 
xtaligamenfecundum rotunditatem didymiincida! 
tur:&f cum duobus alijs cauterijs vehementer ignitis 
bene decoquatur. Caue tamen ne comburas velmci 
das aliquid ex ligamento.Dcinde feca in inferiori par 
te cutis tefticu!orum:vtfanguis 8C fanieseducatur:et 
adminiftretur in vulnere lana vel ftupa in albumine 
oui,oleo ro.madefada:& ponatur licinium in fedio 
ne,quam inferius fedfti:ctligctur defup er ligatura co 
uenienri: deinde foluatur patiens a ligaminibus fuis 
prius: 8C portetur caute ficut cadauer in ledum mol- 
lem 8>C bene paratum :8C ita locetur in eo: vt pedes ali 
quantulum fintaltiores capite: 8C diligenter coope- 
riatur: 8C maxime fi fuerit hyems, nc frigus cu capiat, 
&fuperueniatpropterillud accidens malum: &C ca- 
ueatquantum poteftab omnibus accidentibus ani- 
mae:ficutira, triftida,ctfimilia:& dimittatur ligamen 
tumfeptem diebus, quodfipoft feptimumdiemno 
cecideritligamentum:tunc embrocheturlocus cum 
oleo 8c aqua calida, donec cadat: deinde ceifet aqua 
calida oleum.*cureturque vulnus cum exiecatiuis, 
donec fanetur: &redum eft etiam quoties rftutatur 
vulnus,tuncinungantur partesinguinum cum oleo 
tepefado ; quoniam eft prohibens malitiam fuper 
vulnus* Dc hernia fecundum omnes eius fpecies :cr de apoftemate 
relaxatione cutis eoru. Cap. XI. 
SPecies herniae quae accidunt in burfatefticuloru 
praeter herniam inteftinalem: generaliter tres di- 
cuntur effe: quarum vna cft aquofa, alia Vcntofa,ter 
tiacarnofa. Aquofa enim hernia nihil aliud eft niti 
aggregatio humiditaris:& caufa eius cft debilitas tefti 
culorum: quare materia feftinatad eos:& quandoc£ 
accidit ex percufllonc fuper tefticuIos.‘et fignum eius 
eftgrauitas 8C fp!cndor,ct quia cum tangitur,cedit ta 
<ftui. Curatio cius eft,vtincidatur cutis tcfticuloru 
feftioneamplafecundum longitudincm.deinde per 
fora,& aquam extrahe totam:etinueftigafccundum 
diligentiam tuam,netefticulus fit corruptus.q? ficor 
ruptus fuerit,cum ferro calido incidatur, 3C extraha- 
tur : deinde curetur vulnus cum eo qefeonueni^do- 
necfanetur.etquado dimittitur tcfticulus corruptus, 
facitaegritudinem redire:immo multoties redit abfq? 
corruptione tefticuli.‘etiterum indigetpcrforatione; 
nificautcriretur poft perforationem & cuacirarionc 
fuam. Cum autem fuerit hernia ex ventofitate:qcP 
cognofcitur per extenfionem fine pondere 8C lenita- 
te tavftus, & etiam per alia figna in procedenti dicfta: 
Sc tunc curatio cius eft extenuatio ventofitatis. Si 
vero fuerit ex carnofirate, fignu eft grauitas 5C grof- 
fifies &T durities cum paruirate doloris: SC caufa cius 
cfteffufio materiei ad tefciculos aut percuftio. Cu- 
ratio autem cius eft ut incidatur cutis tcfticuloru m:et 
excorietur vfque adfuperiora.‘dcindc extrahe didy- 
mum 8C tcfticulum: 8c elibera cos ab omni parte ex 
illa carnofirate. • Veruntamen fi tcfticulus iam con- 
folidatus cft cum carnofitateilla .‘oportet vtincida- 
tur,& extrahatur cum ferro calido propter timorem 
fanguin is e m an a n tis: q u o nia m, u t dicit Hal y ab. diffici 
leeftipfum mitigare:Sc propter hoc ab hac operatio 
ne multi deficiunt: dcindefuarur vulnus, 8C curetur 
cum eo quod conuenit ex medicinis,donec (anetur, 
p f a quandoque accidit vtapoftemeturipfi 
<± tefticuli apoftemate calido aut frigido 
ex fignum apofte 
matis calidi eftpulfitio vclicmends calidiratis racftus, 
SC coloris rubedo. Signum vero apoftematis frigidi 
eft,quonia color cius aftimilatur colori curis corpo- 
ris eius,neque ipfum comitatur dolor. Etcurario, 
apoftematis calidi eft cum phlebotomia bafilicae in 
principio, &emplaftraciocumrepercufliuis:dcinde 
fedetur pullatio: Sc cmplaftrctur locus cum refoluti- 
uisleniendbus:ficuteft chamomilla, farina fabarum, 
Sc fimilia. Curatio apoftematis frigidi cft refoludo 
tantum 8C nonrepercuffio. . 
Infimer mulror,^srelaxatur cutis tefticulorum fi- 
c ne ipfis tefticulis: 8C inferius turpiter pen- 
det. 8c tunc fi vocaris ad eius curam,incide cute cius 
naturalem:dcinde aggregetur labia uulneris cum fu- 
tura: 8C cura vulnus cum reliqua curatione vulneris, 
donec fanetur. 
r)e hominibus caftrandis, Cap, XII. 
CAftrado eft res quae dcftruit vel cxdrpatid qcf 
cftin animalibus naturale: 8C quia licitum eft 
quandoque terrae potentibus pro cuftodia fuarum 
virginumhomineshoshabere:idcoqucplacet mihi 
in lib.meo de caftradone rememorationem facere. 
fit ergo caftrado fecundum duos modos, quorum 
CHIRVRGU MAGNiE 
E vnuseftperattraftionem, 8C alter per incifionc>C 
ratio illius quod fitper attritionem: eft vrfeciaS' 
mal federc in aqua calida, donec mellificentur du 
fticuli,& pendeant: deinde contcrecos donec rd' 
uanturfubter manus tuas.*vt non appareat amP' 
fub tacftu manus: 8c huiufmodi caftrado pueris en- 
ueniens. Caftrado autem quae fitper ineffionemf 
uidirur fecundum duos modos.quorum unus 
incidantur tefticuli cum virga:&: alius cft vtind^3 
tur folum tefticuli. Et operatio primi modi eft, vCl 
ftfculf 8C virga a fuis radicibus fortiter alligentur* 
indcaloco alligationis cu raforio totaliterincidaC 
Sc (anguine ftringendafupcrponantur.Operan°a 
fccundimodicum quotatum tefticuliamputan£ 
eft vtcutim 8C tcfticulos manu tuaadifcriora 
deindeligcnrur:&:ficincidefuper unumquenq^ 
fticulum fe<ftionc vnarct excoria donec egrediant 
deinde amputa eos,et fue vulnus:ac cura ipfu» 
reliqua curatioe vulnerum, donec fanetur; 
ifte eft melior quam ille qui fitper attHuftionen1 
niamex aliquid ex tefticul)S‘ 
de vir poftea defiderateoitum. 
Dchcmophrodita, Cap. X11 
HErmophrodita,vtdicitHaIyab.eftpafii 
turalis, 8C turpiffima valde viris:cuius fpie°l 
funt tres in viris,et vnain mulieribus. Prima en"11 
rorum cft,q? apparet in cutc tefticulorum in eo qu.. 
eftinter duos tcfticulos,figura,quafi fit vuluam11 .« 
rfs:& funtin ea pili. SeCunda fpecies 
dem modum .‘tamen per eam fluit vrina. Tertia 
dem fimilis;tamcn ex ea non effunditur vrina. 
vero que eft in mulieribus', eft quandoque fupc^r 
uam mulieris in peAine, tanquam mafculi parU1 
pedent virilia:et funt tria corpora omnino for^C[[( 
nentiarquorum vnum eft ficut virga: 8c duo 
fticuli. Er om nes iftaefpecies curatur &fanantut;F 0 
terillamquaefitin viris:per quam vrina efflui r/ 
modus curationis eius cft vtfecesillascarnes frPw 
fluas fc<ftione, qua non remaneat ex eis 
de cura locum cum reliqua curatione vulnertf 
nec fanetur. 
■hn^ 
Ecucrucis, cr porris, cr cUuo, cr formica decidet 
uirga er in alia parte corporis, Cap. X 111 $ 
V Erucae multoties accidunt in virga SC in f, 
parte corporis, 8C maximein manibus, 
dibus ex malis qualitatibus: quas natura expc A 
exteriora. Earfi vero aliae funt durae,6>C aliae fuJjf* 
les. Sedquaeduraefunt, cxcholerafuntnigra* 
autem ex phlegmate. Ipfarum vero curati0 
primo purgetur humor qui fecit acciderem°.q1'* 
deinde fuper locum ponenda funtdeficcant|a 
funt ficut oleum myrdnum, ro.cinis ramoru^1 
cum aceto diftemperato:& fimiliter acacia,h° 
cum oleorof His vero no va!cntibus,poncnU‘ 
acuta corrofiua:ficut cft calx 
aquafaponis, 8c fimilia:qu3efinondumfufi,^ia 
fpendantur cum vncinis, &inddantur.‘dein 
tur fijperlocum medicamen acutum, Vtpl,c 
dix, quseremanfit, 8(. confumatur: 
cum ferro candenti. Quod fi patiens non 
fecftionem:tuncligenrur cum filis de ferico *tr 
vchementi.de dimittatur Iigamentum>dc,ncC >0 BRVNI 
LIBER IL 
utio conti - 
* Sc Inuitat,S‘dcinde ponatur medicamen acu- 
fc,asq7cuUrCtUr<llCUt mcretur cx medicamine. Et 
niollcs m acciduntin capitcpraeputrplemper funt 
£0 vt m, retinetur in eis vncinus.oportet er- 
p ndifiCes5& incj’das eas cum forficibus. 
e tcato callofaduraatque rotunda fimilis 
1 o C a.UO * eft: fecundum colorem corporis: 
Us inmni P corporis: & vt plurimum in pedi 
aPurlCOr d,£lt,s: & inducunt dolorem infir- 
W ambuIationem. Curatio vero eius eft vt 
9ll°infrrrUr ln Clrcu,tu‘deinde cum forcipibus uel cu 
**loci “Tcnto radicitus extirpetur: deinde cauteri 
J n,m,donccfanetur. 
curadonem formicae cum modis me- 
”^Munc dicinarum fecundum couenientiam: 
°p0rtett:efcire operationem cu manu,quan 
Us Relicinarum non confert: dC eft vt con- 
In Clrcuitu,et extrahaturrficut diximus de cla 
nr;raUtem narrauit vtaccipiatur de cannula pen 
,SapC vu^tuns fortis, aut ferri,vel aeris, cuius 
fiefecundum quantitatem for 
J'Vcpiu^rndCp0natUr duS Caput ruper formicam, vt 
uus tecipiat eam cx omnibus partibus fuis: 
tUi-ineuoIuecannuIamcum manu tua, donec inci 
t^ise7^CUfru form,C3e > & vfque ad profundum 
S} /icetur ex radice fua:deide fi vis, cauteriza 
far. earn cura cum medicinis exiccatiuis, do- 
cetur. 
norrhoidihus. C ap> XV. 
Vj funt quinque ven?quae termi- 
antlr ,U clrcuitu ani deputat? a natura ad ex" 
JcorK m anguinemgroiTum melancholicum qui \ 
P , undat*Et caufa carum cft extenfio dC in 
r5tvcn=i *Rl0reptoucniens: vnde contingit vt 
!ceit5t .pUm d»fruptio:& aliquado accidit ex nimia 
h dici taS Ycnas contingente:& haemorrhois qui- 
ert fllr ma gr?ce quod eft fanguis,ct rhoos 
uxus:indeh?morrhoidcs quafi fluxus fan 
j1 n^eriora* Sunt autem h?morrhoidesfc- 
K .isejciJdUOS mo^0s;aut^funt intra anum: dC tuc fan 
t *libuCX-e,S Pcmpcr; aut unt cxtra anum in extre- 
h,^lancrS^1U.S‘^tunccx,t ex eisaqua citrina autpa- 
h riseoTnlniS curPua^uo? &funtfecundum cor- 
n°t0r rem‘ Cumergo vis curare, primo phle- 
f, t,ftem cx Vcnabafilica,dcinde,fihaemor- 
b^Venrnpntcrius’ non apparent: extrahantur 
e °J1S: autPraccipc,nfirmo vtalfellet, dC cx- 
Vh0i4s°!^CrgrCdiltlj anUS’&apt^reant hx' ; 
j Rcrij, **11 non obediat anus egreflioni, tunc 
V ePtoH ntlrrnumcIyfteriparum mordicatiuo:de- 
ynemuin eis, dC fufpende.*aut teneas cu 
* deinde incidas apud radicem fuam. q? fi 
tUri-nds Vncinuspropter humiditate ipfa, 
tlj. CaP,as cum panno alpero, dC extrahe cum 
* deinde incide,dC puluerizafup er eas mc- 
/lll<leClJrCutUm poftindfionem, aut cauteriza eas: 
tj f^n Ctur i°cus cum reliqua curatioe vulneru, 
vero hxmorrhoides funt 
thtcUtn vn§ r,t cis 1 acc,Pe ergo eas cu vngue tuo 
(ii^^ccfr000* ncideipfasapudradicem fuafi- 
O^tca,,tnarrado:dci'ndeponc medicamenacu- 
,terRacas,5d fi infirmus timet incifioncm 
J 4uuelibet haemorrhois ligetur cum filo dc. 
feneo: 8c fortiter ftringatur:8e ffcdimittatur,donec 
perfecadat: deinde locus curetur ficut fupcrius.hic 
tam e praenotato q? fi haemorrhoides anriqu? fuerint, 
femper ex eisynarelinquatur.mcfortafle veniant fu 
perinfirmum accidentia mala,ficuthydropifis,autli 
cutphthifi's,aut mania, uel melacholia: teftateHipp. 
haemorrhoidas fanare antiquas, fi non vnareli&afuc 
rit,periculumcft* 
Dr fiftulis accidentibus in uno. Cttp. XVI 
MVItoties accidunt fiftulae in ano ex ulccratio- 
ne haemorrhoidum, aut ex vulneribus, vel 
apoftematibus quae accidunt de foris prOpeanum:cc 
maxime quando expeftatur in eis complementum 
digeftionis. Etexeisfuntpenetrantes, dC non pene 
trames» Etfignumpenetratiumcft: quoniam egre 
ditur aliquid ex eis ex egeftione vel ventofitate, dC 
quandoque egreditur cum eis vermis, dC cum intro- 
mittis etiam digitum in anum paticntis,cttcntam per 
orificium fiftulae,fentisiplam tentam cum digito tuo 
a parte inferiori. Caeterum penetrantium aliae pe- 
netrant prope marginem ani fecundum magis 8C mi 
nus:in quibus fpedaturlanitas. Ali? penetrant vfquc 
ad vcficam vel ad meatum virgae: cuius fignum cft 
exitus vrinaeper eam: dC tunc non eft aeftimandum 
vtconfolideturlocuscum medicinispropterdiflblu 
tionem vrinae. Etiterum aliae penetrant vfque ad os 
coxae vel vfquc ad nodum caudae:8c tunc fignifica- 
tio cftq> tentaperuenitvfquejlluc, finonefttortuo- 
fitas in meatu. Etin omnibus iftisfiftulis penetranti- 
bus praeter eas quae penetrant prope marginem ani, 
non eft curatio nec fanatio.Et curatio carum, vt dicit 
Albuca. eft labor dC vanitas exftultis medicis:fupcr 
quam formantur.Non penetrantium autem curatio 
cft facilis:ficut eft fcitu in capitulo vniuerfili. Verun 
tamen cauterium ignitum eft magis vltimum in iuua 
mento curationis cius elargato pofteriori orificio, dC 
ipfius profunditate diligenter inucftigata:ficut te fci- 
rc feci in capitulo.5. quatenus non decipiaris cum cau 
tcrio: fitque tenta cum qua inquiritur fiftula, fubtilis 
valde:dC fimiliter cauteriumcumquo cauterizasea, 
fit fubtile fecundum amplitudinem eius. Veru cu- 
ratio fiftularum penetrantium prope marginem ani, 
ficutpraecellit narratio, fit fecundum duos modos: 
quorum vnus eftperincifioncm cum conftridionc 
fpad:& fecundus eft perindfionc cum ferro.Et ope- 
ratio primi modi eft,vtaccipias tentam plumbeam 
perforatae extremitatis.ficuteft acus:& intromittein 
eam Ipacu cx filis ex lino au t ex ferico: deinde intro- 
mitte digitum tuum indicem vndum in oleo in ano 
patientis,& tentam in fiftula:donec confcquaris eius 
profunditatem: dC fcntiasiplam totam iam ad digitu 
pcnetra(Te:& bisreplica caput tentae: in ipfo digito 
qui cft interius: 8C extrahe poftea per anu:deinde ag/ 
grega duas extremitates fpaci: dC ftringe ipfum ftri- 
dionebona: donec incidantur illae carnes, quae fune, 
comprchenfae cum eo: dC quanto magis fpacus inci- 
dit carnes: tanto plus in eius addas ftriduram.& po- 
ne tunc fi vis medicamen acutum in fifrulam, vtite- 
rum mortificetur: dC fit in adiutorio cafus carum car, 
niumjdeindecuretur locus cu reliqua curatione vul 
nerum,donec fanetur. Operatioautcm fecudi mo 
di eft vt non ftringatur fpacus, ficuc narratum eft,a d 
incidendum carnes cum eo: fedligentur tantu ipfius CHIRVRGU MAGNiE 
extremitates fimul:et ut fit iftefpacus fortior et groft 
fior il!o,qui carnes incidit:dcinde extende Tpacum cu 
vna manuum tuarum verfus exteriora:8C cum alte- 
ra manu tua Icide illas carnes,qu£ Tunt inter illas duas 
extremitates Tpacicuminftrumcntocuruae extremi- 
tatis, Tecundum figuram falcis: aut cum raforio:do- 
necTpacus integer liberetur. 8C tunc fit occuparioin 
mortificationefiftulse.quialicetquidam dicantq? no 
eft opus mortificare eam, Ted tantum incidere,&: 
rare eam cu medicina carnis creatiua:mihi tamen no 
videtur id tutum. Deinde curetur locus cu eo quod 
conuenit donec fanetur. Etfcias cp ifte modus eft 
melior,etTaluior. Primo quidem eftquiainindfione 
cum conftriftione fpaci longinquius eft dolor et con 
tinuus: 8C ex hoc timetur neTuper infirmu TpaTmus 
accidatcileo: quodeft:quialocusille cartilaginoTus 
eft: 8C extremitate longaonis terminatur lacertus 
tinens anumlimmo quando acciditid necefte elt Tuc>- 
currere:8C Tpaci conftridionelaxare.inincifioneau-' 
temcum ferro non eft tantus timor propter 
uiationes operis. Etiteru Tciasamice q? Termo que 
audiuifti eft meus: non eft exiftimandus 
mita, aut ratio in curatione fiftulae penetrantis: quod 
eft:quia multoties probaui, nec alique fanare potui, 
nifi Tecundum viamejuam narraui tibi: videlicet per 
tndfionem totius partis: 8C declinat ad illudintentio 
antiquorum, 8C praecipue Rafisinlib.diuifionumcu 
dicit. Fiftulae quidem penetrantes non fanantur: nifi 
cum ligatione 8c extradionc cum falce:& caufa 
re non fanatur fiftula penetrans abfque totali 
ne carnium, no afTfgnatur ab auAoribus.Mihi autem 
videtur q? accidit propter impedimentum 
nis&: humiditatum quaeremanentintus in profundi 
tate fiftulae. Verum poftquam inciditur locus,non re 
tinetur aliqd ex eis:quia non eft cauernofus.Tcd 
lis. contingit quandoque q» fiftula non eft 
penetrans, Tcd propinqua penetrationi:quod Tdtur: 
quando enim ponis 
ftulam, 8C inquirendo Tentis q inter digitum & tenta, 
non eft aliquid hififolum velamen. 8C tunc,ficutperi 
ti veteres iam dixerunt,nccefleeftutipTasfaciaspene 
trare: dummodo multam non habeant profunditas 
tem:quoniam tunc fit prohibitio ad hoc,propter 
ciffonem lacerti.ct quanto fiftula eft minoris penetra 
tionis,tanto magis facilioris curationis, et minoris pa 
uoris: 8>C quanto magis efteconrrario illius, tanto eft 
maioris timoris:quia tunc timetur, neproceflus inci- 
fionisperueniat ad lacertum continentem anu, ficut 
diximus:&acddirTuperinfirmo,aegritudo deterior 
prima: vidclicetexitus egeftionisabfque voluntate. 
Dc lapide qui generatur in ucfica, C ap. XVII* 
L Apis aliquando generatur inrenibus:aliquado 
in vefica, vt dicunt auAores. luuenibusfecuns 
dum plurimum lapis generaturinrcnibus: Sapueris 
in vefica:cuius collum ftricfhim eft prohibens 
riam exire, vndelapis efficitur. Verum de curatione 
lapidis qui congregatur in renibus, non rememora- 
bor in libro meo: quia nunquam curatur beneficio 
qui nafeiturin vefica.* Tuper 
quem caditoperatio chirurgiaefum narrans cum ab- 
breuiationefermonis. Dico ergo Tecundum Tenten 
tiam an tiquorum:<q caufa quare lapis nafeiturin uefi 
ca, eft humor grollus 8C vifcoTus. Et fignificationes 
qiribus certificaturineaplures 
vrina egreditur ex vefica, alba 8C Tubulis clL*j0loff 
nofa circa principium: 8>C cum difficultate &■ 
vehemeti circapartes pedinis. 8C puer tenet 
manibus Tuis,& fricat,& laborat cum ea,& 
pe virgam:& egreditur anus, manuque a 
caquafi durum fentitur in ea. 
Species vero 
multae Tunt & diuerfae: na alius paruus, alius tn 
aliuslcnis,alius afpcr,alius longus, alius rotun 
alius ramofus. Illius vero qui eft lenis ,8C r0t£ 
facilis eft egreifto:& illius qui eft afpcr logus oi 
fus,egre(Tio efi: difficilior:quarc ncccffe efi: vt a 
ciusincifionem. Iterum,vtdicitRafis,aliuse tq 
gicur cum medicinis,8C alius efi: qui non frang f; 
medicinis, 8C propter hoc neceffe efi: aliquo> te 
probare cum mcdicinisantequainddatur. 
medicinis, Tunt,ficutacorus,lpica,calamusar 
cus,fcmen apq,etpetroTeIini,cafialignea,et c)TJj5^ 
coftus,etfimiliaex medicinisapcritiuis etinC1 
polita vel fimplicia,cum fucco apfj, vel foemc 
tura ciceris nigri: et cofert mirabilitcrin hoc 
pionis, 8C cinis cicadaru:& vltimuscx eis IP 
hircinus. Cum aut curatur infirmus per tn* 
diofecu modis medidnaru, 8C no Tenti 
nec prouocatur vrina,nect cu ea egreditur at 
ma q> lapis efi: durus et cofirmatus et durus ad 
du:tunc ergo recurrendu efi: ad chirurgiam»' 
men non eft praefumptio vt extrahas lapidem 
iam proceffit in aetate: fi Iapis fuerit fuPer 
gnus: quoniam ficutdicit Albucafis,timcdu J 
incidatur aliquid ex vefica,& moriatur 
neaccidateidiftillatio vrinae affidua: propt 
non cofolidatur locus omnino. Etiam dcte 
tum eft ab antiquisprudentibus:q> curatiohp1 sl> 
ferro,eft facilis in puerisrquouTque cofcquantfJ jj/ 
annos:8C 
cafis, eorum membra ficca Tunt. quare eorum d 
ra vix cicatricem inducunt. Iniuuenibus aut* 
ratio eft media: & eius cuius Iapis eft magnus, 
cftfadlior:& minorcftcontrariuillius: 
quoniam lapis magnus Tubmergitur adpto 
propter Tuam grauedinem: vnde citius 
facilius ad locum incidendi co ducitur*: ibiq? 
retinetur. qui non Tunt inci<*e{l1 
ueniatur Tecundum hunc modum: 8C eft 
balncetur inaqua vbi codae Tuntherbe Rn» 
ficut malua,vioIa,mclilotu, 8C fimilia: vtm Vc 
naleselargcntur: deindeinftrumentumaent 
argeteum quod dicitur Tyrinx, oleo vel 
dum in virga cum facilitate intromittatur» 
ter cum eo lapis a collo veficaeremoueatur» 
ad fundum veficae impellatur. Agunt enim 
aliter: 8c intromittunt digitum in anum.* & 
collum veficae tradant: ficcjipaulatim rem 
fundum,dC ad profundum veficaepremtin*» 0(i 
ry lapidem extrahere volueris, 
Cum autem »n prjmIS Vt mundificetur \ 
cumclyfterc, q exeat totum ftercus ab 
prohibeat intentionem lapidis,cuminquir» 
iunet duobus diebus,et parum manducet, o)^ 
eius fbrbilis,& lauatiuus. Pueri tamen n°n 
fterirandi:&: cumiuxtaTententiam Hip»n^s flo J? 
iunare,no ieiunent,Tedtn illisduobusdie , .,'r# 
ducent ad libitu, Tcd mefurate. Ddndeprf. B R V N I 
LIBER II. 
129 
enr C I&cuiti multoties faliat ad loeu dc" 
ad coli" laP,s rnoU€atllr a fuperiori parte veficc, 
foCoiL y^defcedat:deinde praeparetur fcanum in 
eXtrem,rarc cuius fedeataliquis vir qui 
fafcigii^1*1 teneatantefe:eius tamen coxae cum longa 
Uisacj Senturbcncad collum: vt rota vefica fit dedi 
ta:et n e,nora • aut vir qui tener, accipiat cius cru- 
3flnie^flnrPuer:& Icuetad fiiperiora,necdi 
bleo diV a,doncc °Pafio copleatur.Dcinde vnge cu 
Parier,manus:& intromitte eirinanu 
p s.*c„malrcra manurua preme vcficamfii" 
inferius: 8C perquire de lapide,donec flet 
Cae^cp'1?tUO LIC eum paularim ad collum vcfi" 
VPj!eme^uPer ipfum digitum tuihctimpcl" 
ad jnferiora verfus loc um,in quo vis incide" 
c’Pe tniniflro tuo, vt extendat tefliculos SC 
ad *uperioracum manu fua:& cir altera ma" 
ebetfi°^rat^lJtlm’ fab tefticulis a ptein qua 
,fltcran° tuncincide fuperipfum lapidem 
*oin i Urn eefticulos: SC non tamen in medio:im" 
Situd/ ater^^nifltaenatis:& fitfcdio fecundum lon" 
cundrncm: exterius tamen ampla,intcrius flrida:fe" 
CJUantltatCrn clua p°nil3ilis fit egreffio lapidis: 
,arr0niirtc,n^trurr,crum curuae extremitatis, 
*iulro;rCta Vocatur:&: extrahe cum eo lapidem: 8C 
5bud r'«S.cx COmP digiti qui eft in ano, lapis 
,f1tro,>,C7r10nCrn cSredirur abfq? difficulratectabfque 
P^Usc 1 1 oncir,f^ru*aaetipraednfbi. Si vero lapis eft 
|>iprj ,Uarn Vni,s:tunc praecipit Albucafis, vr premas 
‘pfu '11,S rnaSnumad os vcficae: deinde incidcfuper 
tr cxtralic vnum:poflhuncimpelleparuum: 
<rriUr fadas’funt duobus. Gnnu" 
cucns operationem tuam:tuc adminiftra 
°^c0 r°f vel ouialburni" 
A ° ‘ vtfldcturap°flcma calidum.deinde 
rlp ..Uas COxas patietis, fi fuerit pucr:& liga eas 
VC?S <aeccntfr • quatenus medicamen pofitum 
pU .nus conferuetur.Cum aurem apoftema 
C^quaC^atUrn fue.nt: fomentaIocurn Pcro&: mane 
ttr>itio ccocftionisinaluae, 8C violarii,8C fimilium: 
U°sfi&ptUr ar(aor Vr,nae: largcntur meatus: per 
’Sua Superfluitas remanfit, exeat libere cum 
U^nusautcmpoflcolh veficae confolidatio" 
magnurn uerit 5 cu futura aggrega cius labia 
pee^nc^^antU^Vm cu,TI,nflrumentorenouatis,do" 
>aCu"U,SProiidrur*d^ cureturlocus cumre" 
toatione Vulncrum, donecfanetur. Etfcias 
t,cs accidit cpfanguis congeletur in vefica: 
X[iK btfi1J1^0^ematio:5>: vrina? prohibitio confcqua 
ri-°Pera^UUrn cius eft egreffio fanguiniscum vrina: 
pC, 0tunc, 8c illum extrahefanguinem cum 
pVu*nusfuenramplum:& fiparuum, cii te" 
rr * nor| extrahitur ille fanguis, fictputrefaAio 
ceto^,Pc,0,n vefica. deindeabluarur vulnus cum 
Cah0c cl^a* Et oportet vt folicires mente tua cir 
eft? quando rogaris in 
e UsVo]€ aP, s7 n°n accipiasfermoncillorum:qui 
hJ'trahej-P?nf , aP!dem quaererc:dcindcpoft fpaium 
Ktritifir‘~a’ udeflerror, SC duplicatio doloris fij" 
H^P^ratr»11* Verum Cl,rri lapide volueris inquirere, 
c!CiriasQiiafrIUS n5cefl3ria,fcilicctinftnimctaetme" 
ip ,11,r>uen anSuinem rcflringunt:dcinde qua?re:<S£ 
C*^^ealiaer,S 5 n-°n dlmitEas,pflIrn curationis cu 
Vice;imoillico exprime. Multoties quip 
pc magis grauatinquifitfo patientem quafeAio. Hc 
exinftrumentisque extrahunt lapidem, fint apud tc 
plurima:& diuerfificenturintcrparuiratcm et magni 
tudinem:& curuitatcmipfarum cxtrcmitatu:vtad" 
miniftrcturexcisquod magis eftcoueniens apudne 
ceffiratem. Pr£tereaquandoc£ accidit vtcum Iapis 
cir paruus, ad virge mearum afccndat:etex eo vrinx 
prohibitio con Aquatur, tunc accelera curatione eius 
fccudu qp narro tibi, id eft fi liges virgam cu filo vno 
fub Iapide: ne Iapis redeat ad veficam:& ligeturireru 
cum alio filo fupra Iapidem.deinde feca fuperipfum 
lapidem inipfa virga inter duoligamenta:& extrahe 
ipfum:& faAafolutioneligamentorumjUuInus afan 
guine mundificctur: SC non eftnecefle liga metum fu 
perius, nifi quia quando foluirur filum. Poft lapidis 
extraAionem redeat cutisad locum proprium,ctte" 
gat vulnusrquare oportetapudligationem fili,vtcx 
tedatur cutis ad fuperiora: vt cu redit vulnus coope" 
riatur:quoniam faciliusincarnatur. 
LaDIS 111 mu^er,kus raro generatur: quiaiicutte- 
P itatur Coftantinus,materia vnde lapis gc 
ncratur vel congregatur, non cooadunatur:propte 
rea,quia collum vcficae earum cfrcarnofum,& fora" 
mina funtlarga,SC non multum torcuofa. Etcura" 
tio lapidis in mulieribus eft: difficilior quam in viris, 
proptereaquia locusincifionisfupcrlapide mulicru 
non eflpropinquus locolapidis:quarenecefleefl,vt 
incidatur locus profundius: & in hoc eft timor,ficuc 
teftatur Albucafis. Veruntamcn cum ad id prouo 
cat te neceffitas,oportet te cofiderare Iprimis an mu" 
lier fit virgo, an corrupta : & ii fuerit virgo, ponat 
medicus vel medica digitum finiftrae manus in anum 
cius,& quaerat de lapide.Cumq; inucncrit eum, coar 
tetipfum fub digito fuo, & gradatim ad inferiora re" 
narratio,donec duca 
turadradicem coxae, deindeincidefuperiprum: 8C 
icide ficuttefcirefeci. Si vero mulier corrupta fuc 
rit: tunc praecipe mulieri medicae aut alicui obftetri" 
ci loco ciuSjiiinucniri non poterit, qu£ fit bene docfla 
inter mulieres: vtponat digitum fuumin uuluam in" 
firmae, &inquiratlapidem:& cum pofueritmanum 
fuam fuper veficam , comprimat eam infcrius:cum 
auteminuencrit,comprimatadmferiora, donec per 
ueniatad radicem coxae, deinde incide fuper ipfum 
apud operationem medietatis vuluae in radice coxae, 
6C extrahe. 
Dc cauterijs. Grp. xvin. 
CAuterium eft res valde corpori iuuariua:quO" 
niam adiuuat ad confortandum membra prO" 
hibendo ne corruptio fpargatur in eis:& cxiccat hu/« 
miditatem corrupram:& adiuuatad refiringcnduin 
fluxum fanguinis,rpilTam SC grolfam faciedo crufta. 
Etiterum adiuuat vt aperiantur viae & pori:q? fuper 
fluitas in naturalis non curfilis currat: vbi a calore CO" 
<flionisfiatartraAio,ct humiditatumfubtiliatio,& ad 
exitum feparatio. Etnon oportet vtfiatcautenir ad 
refoluendum humiditatem caufadoloris: nifiin c5" 
plexioibus naturaliter frigidis 3C humidis:& fimiliter 
in £gritudinibus ciufdem qualitaris:quod eft,quia nd 
conuenitcauteriu,ficuttcftatur antiqui,ca.lidis SC fic" 
cis c5plexiombus:& ciufdc qualitatisegritudinibus: 
qm ignis calidus & ficcuseft naturalicer: cqppter hoc 
cfHncoucnics, ut fanet ex eoegritudo calida SC ficca. CHIRVRGU MAC N'i£ r 
Eft autem cauteriumduplex,icih'cetcauterium adua 
le, SC potentiale, SC cauterium acftuale eftillud quod 
fit per ignem.potentiale autem qeffit per medicinam 
comburcntem,vtcantharides,allium,etfimiIia. Et 
melius eft acftuale, quam potentiale, ficut teftatur AI- 
bucafis dicens:q? ignis eft corpus fimplex,cuius adio 
nonperuenitnifiad membrum, quod cauterizatur: 
$C non nocet membris alrjs confundis cu eo, nifi no- 
cumento paruo. Adio vero medicina? comburentis 
peruenitad id quod elongatur ex membris:SC forraf 
fe facit accidere in membro aegritudinem difficilis ia- 
natio nis,& fortaffeinrcrficitifed ignis non facit ibi ali 
quid, propter fubtilitatem Sc bonitatem fuaefubftan 
fiae.‘nififuperfluaf. Etfcias q? in hoc meo lib.no re- 
m em orab or cauteria, ni fi ea q u x fu n t corp or i huma 
noncccflaria.iSCquae caduntin vfu. Verunta- 
men qui defiderat adipifei fcienriam omnium caute- 
riorum , quae humano corpori adminiftrantur, vel 
adminiftrari conuenit:necnon multifarias formas in 
ftrumentorum , quibus cauterizado fit: ad prudente 
Albuca.dirigat greffumfuum. Ipfeenim exeisreAe 
locutusfuitet vltimofermonc. Contra epilepfiam 
fiat cauterium in fontariella colli in extremitate occi- 
pitrj. Contra maniam vel melancholiam fiat caute 
riuminfummitate capitis:quod valet etiam adhemi 
craniam SC epilepfiam. Contra chronicum dolo- 
rem capitis fiateauterium fuper duobus 
confert etiam fi fiat in occipitio: SC huiufmodi quide 
cauteria competuntadparalyfim. Contra lachry- 
masoculorum, cauterizain medietate capitis: dein- 
de cautcriza duobus cauterrjs fuper duo tempora, fi 
eft fluxus lachrymarum in duobus oculis: SC fi eft in 
vno tantum, cauteriza tantum in vno latere:SC con- 
fert vt fiat cauteriu in fontanella colli fub aure. Et 
fdendum eft,q? cum fit cauterium in capite:non mul 
tum fuper os ferrum morari debet: vtficut dicit Aui 
cenna,cerebrum non ebulliat , SC ipfius panniculi 
corrugentur. Contra fiftulam , quoe fit in lachry/ 
mali oculi, fi non confert curatio medicinarum,€lar- 
gato primo eius meatu ferrum ignitumper cauellu 
ferreum, vel aeneum intromittatur, donec radices 
fiftuloe comburantur. Contra dolorem humero- 
rum Scfpatularum fiat cauteriu tribus vncrjsabhu- 
meroinferius:et fi accidat ut dislocetur humerus pro 
pter humiditatem lubricantem, Sc non figitur in ho- 
ra reducffionisfuae:tunc fiateauterium fub titilico cir 
inftrumento triangulato, donec penetret cutim vfc£ 
ad latus eius:prius tamen reducenda eft dislocatio ad 
locum fuum. Contra dolorem SC vitium hepatis, j 
cauterium fiat fuper ipfum. Contra dolorem vm- 
bilici, fiat cauteriu qua Ii tribus digitis fub ipfo. Co 
traafthma SC vitium pulmonis, fiat cauterium apud 
radicem gutturis in loco depreflb: SC caue neperue- 
niascum cauterio ad guttur:non enim combures ni- 
fi ex cute parum. Contra vitium fplenis, fiat caute 
rium fupra ipfum : SC cum cauterio habente duo cor 
nula vel tria.* SC eft illud quod dicitur triangulatum: 
SC fac vt penetret cutim ad latus aliud. Con- 
tra dolorem lumborum, fiat cauteriu fub ipfis in fon 
tanella. Contra haemorrhoidas, fiat cauterium tria 
gulatum fuper inferiorem fpondylem dorfi. Con- 
tra dolorem iuneffurae manus SC brachrj, fiat cauteriu 
retro tribus digitis a nodo. Cotra fciaticam paffio- 
fienijfiatcauterium fuper fciam36c cum accidit vtdif 
I locetur exhumiditatclubricantc,tuncrcducatui' 
locum fijum:deindccautcrizaiuperpifddcm a° 
cum cauterio fimili circulo:poftquam tu iam f 
cum enchauftro in circuitu pifcidis: ficut refowj 
vt cadat ipfa pifcis in medio circuli: SC 
cauterium triangulatum. Contra arthritica <■* 
lorem fuperiorum membrorum, 
fiatcauteriuflj 
per nodum pedis a parte exteriori: SC aliud fi»111 
fontanclla tribus digitis fub genu. Ifta enim cau 
riafuntcommunia adremedium totius corporlS*0 
valent etiam contra hydropifim.*quaeeft fpeci-’53 
tis: 8C fimifiter valent ad hoc cauteria fuper qu3fJ1 
bet coxam. 
v iX' 
De comhuftidnc, jqu<e,uel olei bullientis. Cap. * 
N curatione combuftionis,vt dicit Auicef.j j 
donesduxprinapaliterrequiruntur.Qparlt 
eftvtprohibeatur veficatioIoci:& fecunda 
ficeturidquodeftcombuftum. Cum 
ijcationem prohibere, locum cum medurinisinj 
dantibus frequenterinunge, neque dimittatur d£. 0 
cari in hora:pannus infufusfupponarur:& hu 
di medicinae funtficutaqua rof.fuper niucm* 
data,fuccus 
lium. Etdecompofitiseftbonumhoc vngll£, 
Re. vitellos ouorum cum oleo rof.et fucco fol 
Aut recipe farinam hordei,albumen,& vitell^s%' 
rum, conficccum oleo rof Sc fucco endiuia’* v!^r, 
enim ouorum funt mitigantes dolorem vehetf 
aut Re.boli 
conficiantur omnia cuaceto SC ouialbumine. 
fiat vnguentu exoleorof SC cera SC parum opQ\0/ 
decoquantur folia maluaein aqua dulcfideindcp k 
tureum oleorof Aut terantur lentes excortic3*'\Q 
ccruffa: SC conficiantur cum aceto. CumauC 
cum inueneris veficatu,neceffe eft adminiftrari 
dicinas,in quibus eft abfterfio quaedam , Sc 
non magis abfque mordicatione:SC ex cis funtc A 
Iea,folia myrti,et fimilia. Et vnguetum b 
idem Recip.cerae par.i.olcirof par.iirj.diflblu^1 
ignem:SC addatur ceruifa quantum vnguentu’1 
teft ex ea capere: SC moueaturin circuitu 
poftinfrigidationem : addatur albumen oui 
camphore:det de abfque interuallo moueacur 
infpiifetur. Qrfiibi fuerit vIceratio:ruc 
dandum eft vnguentu m de calce abluta cu°' 
vel coi,SC fiat vnguentu. Calx autem abluit 
eft vtprorjdatur aqua frigida, donec cooperl* /iifrj 
ea:& fic per tres horas dimittatur, donec parat a)i> 
gidctur:deide cr)ciaturaquaiJla:etfuperponar,^ 
Sc fic fepties abluatur, donec eius fedetur aCV^ 
Item„ Reci.fimum columbinum, combure*P- 
panno lineo, donec accendatur: deinde cou 
cum oleorof Aut,Red.dmoIeam,& f°^3 
SC ceram, 8C confice ei! oleo rof.& fucco p°rC 
De [p.rfmofupcrucnicnte uulneri. CaP' 
SPafmus,vt dicit Auicenna, eft aegri 
fa,quamouctur lacerti ad fuaprincipi3; , 
dientes in dilatatione: cuius tres funt fpeClcS 
emprofthotonus,ideftanrerior,qui rancu'11 
rem partem tenet : opifthotonus , id eu P 
qui tenet pofteriora: 8C tetanus,quafi totul1’ r $ 
interpretatus fpafmus. Aut diftinguit111 r faffl BRVNI 
LIBER II. 
‘Quoniam alliis dt ex repletio ne: alius exinanitio / 
ac 
Ccd !t u^lto cum plenitudine corporis nulla prae> 
fanon-recUacuat,onc: ficutfoludo ventris, 8c fluxus 
n,s)febris,et flmilia. Signa fpafmi dc inanitio 
acciduntfccundum contrarium:videli" 
fion 0^a<^UCntUm euacuac,on,s* Spafmus dcinani 
e,v,x aut nunqua curatur .Et curatio cius eft bal' 
iUn ? dulcis tepidae:& inunAio fpondylium et 
ficu f larum cu oleo viola, tepido: Gregatur paties 
bil/ , icitans-‘ & cum frigida 8C humida diaeta: SC 
3 p C u^ce frequenter.* & vinum cum aqua mul" 
Hnft Urati° vero fpafmi cxrcpletioe efl: vt fiat in- 
Ole,-10 ln ccruicc, & collo, fpina, & toro corpore cu 
j^jjS Cafidis:flcut oleu cuphor.caftorei, laurini,& fi" 
5na>a* bonuad ide.Re.caftorei, euphor, 
5naVnc4in‘pyrcthri,thuris, , 
Co^nc‘Y‘°lci laurini, 
ficr niUn,sianapartes£quales,cerc quantumfufficit: 
tll t:rer*da terantur, 8c puluerizetur:& omniaflmul 
lUr ° C,S mikeantur;liquefaAifqueadignem,adda" 
Cap fiat vnguentum. Vinum decoAionis 
fiuc°r annamom,5^P,C3e3p,Per,s5caJarncthi,fam 
lCralu,»5 rutae,fimpliciter vel compofite frequen 
i>is^3t,Cnsa^'urnar* gargarifmus.quiRe.fyna" 
i3^yrethrf‘flaphid°s agriae,3na partes aeqlesi&C bul 
ljCnt,ri v,no forti 8C meile: deinde cum colatura pa" 
ljer S Sternutatioprouoceturcum pul- 
tierje Cafi°rci, piperis, naribus inieAo: 8c ponatur pa 
s,nbalneumficcum:etdiufudetineo:etcum vn 
rjte?to praediAofe vngat. Cumque hoc faAum fuc" 
tlr Ucatur mollem, 3C bene praeparatum 
Urn parum requieuerit, iter u ingrediatur balneu: 
8C t5du fle fadar,donecfanusfuerit:fl Deus uoluerit. 
Et inter dentes eius lignum aliquod locetur: necum 
motus inuoluntariusfuperuenerit, dentium conftri/ 
Aione lingua laedatur. Et cuftodiarur, ne frigus eum 
capiat, & accidant fibi peiora prioribus. BenediAus 
Deus, & fan Ai. Arnen, 
Anno ab incarnationcdomim.M.ccIfj. menfc Ia-' 
nuarij. Inditione.x.apud duitate Paduaein loco fan" 
Ai Pauli, Ego Brunus gente Calaber, patria Longo-* 
burgefis fub fpe diuini fauoris per omnia veftigia ve 
terum fapientum perfcrutans,huic operi debitum fi" 
nem impofui.Etfufcipias ergo gratanter amice cha" 
riflime,& non erubefeas,neque dcfiftas operari cum 
eo. Nam apud copofitione eius no fui promptus ad 
aliud, nifi vt colligere flores ex fccretis veccru quos 
inucftigaui:nam exercitio magno vfusfum,utipfos 
aggregarem in eo, Nequcctiam animus meus fuitfb 
lum id excipere, quod in libris eratdepiAumrimmo 
illud cum experimento Aratione perpenfa cogni" 
tione dccrcuic.Quare non alienes animum tuum a fi" 
duciapraefentisoperis: quoniam eft radix 8C funda" 
mentum totius artis, & fecretum SC occultum. Etob 
ferua te amice fecundum prudentiam tuam ab omni 
via dubitarionis;neque cupiditas inducat te ad illud, 
apud quod eft ignorantia tua, 8C artium prohibitio: 
ne fama,ne bonitas turpibus maculis denigrctur.Scd 
declinatead viam perducentem ad falutem:& dimit 
te aegritudines terribiles, in quibus non eft fiducia fa" 
nitatis. Ex hoc enim veniet lupcr tcfuccefliolaudabi 
lis,fama, SC gloria magna.Deus omnipotensinfpiret 
tibigratiam fuam:teque ad cognitionem via? meliO" 
ris perducat, Arnen, 
Finis chirurgia? magnae Bruni Longoburgcnfis 'CHIRVRGIA PARVA 
CHIRVRGIA MINOR BRVNI 
Longoburgcnfis. 
■ - ‘ l 
T de manuali operatione libri! 
||k componerem breuiorem, fcilf 
apertiorem quam compo 
fuerim AndrC3e,tuam mihfpeti- 
tionem Paduancfis Lazare por- 
rexiftfiquoniamlicetpropter ui 
cinitatem copofitionis alterius 
libri, faftidio 8>C labore repletus 
nolui prolongare:immo in ipfam cofeftim omniex- 
ceptioneremota: tambenigniter quam libenter ad- 
mifi: &fuis incepi non aegre cffedibusinuacare.iE> 
quum eft enim fi tua circa hoc mcfolicitauit petitio: 
quonia diu mihi filialiteracfyncera diledioncferui- 
fti. Suicipias ergo a te Lazare petitum opus, quod ti- 
biBrunusLongoburgenfispurusamicus copofuit. 
Incipiunt capitula. 
De fermone vniuerfaliin 
Capitulum primum vulncnW 
a De medicinis quae carnem generant: SC quae con 
folidant:& quae vulnera rccentiacotinuant. 
3 De accidentibus quae apparent apud reftaura- 
tionem vulnerum. 
4. De fradura offis capitis. 
5 De vniucrfalidodrinainfradurisoifium &dif 
locationibus eorum. 
6 De accidentibus quae apparent apud rcftaura- 
. tionemoffium. 
•7 De modo cqnftringendi fluxum fanguinis. 
8 Deextradione telorum, 86haftellarum,&fi- 1 
milium. 
p De curatione fiftularum. 
*o De medicinis acutis mortificantibus fiftulam 
8C cancrum. , . 
11 De curatione cancri, 
t x Defermone vniuerfali in apoftematibus. 
Decuraphlegmonis. 
a 4. De cura carbunculi, vel anthracis. 
15 De cura eryfipelatis. 
16 De cura 21'mi^. 
17 De cura felirofis. 
18 De regimine apofteraatum poft eorum matu- 
rationem. 
ip Decurafcroffularum, glandularum,8C fimi- 
lium cum incifione 8c fine incifione. 
10 Decurabocrj. J 
a 1 Dcpbrris, 8C verrucis, 8c clauis,d£ haemorrhoi- 
dibus. 
zz Decombuftioneignis, aquae, 8C olei bullientis. 
2 j De dodrina cauteriorum. 
De fermone untuerfali in uulneribus. Crfp, I* 
Pfiimuscano feuregula quaeomnibus occurrit 
vulneribus,cft vt fanguis refraenetur,et prohi- 
beatur calidum apoftema ne fiat: 8C hoc cum fubdli 
diaeta:ficut oua forbilia, caro pullorum cum agrefta, 
8C fimilia:d<I etiam cum abftinentia vini:8C ponere fu 
per vulnus res frigidas, ficut albumen oui cum oleo 
roiato, aut ficut eft pannus vel ftupa in aqua 8C aceto 
infufa. Et fi fanguis non definit: fuperpone medica- 
E mina fortiora:ficuc vitriolum, calx, & fimilia*£cl . 
fum fi fanguis abbreuiatur:& apparet aliquid 
ftemate:tunc fiat velociter phlebotomia ex parte j, 
pofita, fi non fit aliquid prohibens: 8C adminiftraf 
folutiuum lene: aut adhibe curam apoftematis*'q 
niam nffiremoueatur apoftema, vulnus non i'*3*? 
ratur. Poft tertiam autem diem vel quintam 5 
guis & apoftema ceflauerint:reruertendum eft au jf 
ftaurationem vulnerum. SedoportetilIumqu, ( 
reftaurare vulnera, vt confideret an ifta vulnera L 
in carne, an fintin neruo.q? fi fintin carne, iter uti1 
fideret:an finteum diminutione carnis, an cuti5}* 
tft:anfintfine diminutione carnis & cutis. Hth l 
cum diminutione carnis:tunc pone 
carnem generer, donec aequetur. Quaequidcm 
dicina exiccatiua 8c mundificatiua eft, ficutir^»^ 
• ftolochia, & fimilia. Sed oportet 
vulneribus concauis,ne fiatfinus, 
tineatur in eo putredo. Qt fi fit illud, obuia ei 
gatura ftringendo,fcilicetinprofundo;& orifi 
relaxando: aut praeparatione membri. Qjfih°c fj 
tum non fit fufficiens,fcinde vulnus vfqueade0 
uitatem cius: SC ficontrariatur tibi neruus aut^ 
fac tantum inferius foramen, vt putredo faciliu^^ 
diatur. Cum autem caro eft adequara, cutis 
eft: SC cutisfiteum medicinaquaefofidat. quia 3 
eft folidare, aliud eft carne generare: medicina 
quae folidat, id eft quae cutim facit,ftyptfca eft7&- n cf 
mundificatiuasficutbalauftiae,gallae, 8>C alui* 
vero fitabfque diminutione carnis 8C cu 
ipfo principio Vulnus non eft negligendum^u 
labia adinuicem coniungantur. Quibus coni 
nc/rerum feparentur, cum ligatura teneantur# 
pofita medicina incarnatiua,ficut eftpuluis 
dfni, qui etiam exiccatiuus eft 8C ftypticus, n 
men mundificatiuus: fed medicina quae folidat 
pticioreft. Qi.filigatura tantum nonfufficit 
ncndumlabia coniunda: quia vulnera funt n 
vel fecundum latitudinem: tunc oportet vt fu311 % 
deinde ligentur. Ifta quidem vulnera dum funri£a 
tia 8C fanguinolenta,fi taliter procurentur,cic° , 
tur.Stolidi enim medici contrarium faciunt: qul(Ji/ 
deberent partesconiungere,feparant ipias.# 
do oleum lanam 8C vnguentum,& alia.lde0 c(y 
nus quod breuiter fanari poterat.‘cum difficuh 
natur. Modus autem fuendi eft, vtincipias Pr $ 
ab v na extremitatum: 8C facibipundum vn^fiic 
noda: delde fac aliud in extremitate altera:p°‘t^ii1 
in medio tribus vel quatuor pundis fecundu*11 
diges: 8C fac nodum in quolibet per fe: fittatTlC 
tium vnius digitiinter vnum& reliquum* 
vulnera fuerintcontufa,id eft cx contufi0I}c,c fd1 
alius modus adhibendus eft: quiaprimo dcbc. 
phIebotomia:fpecialiter fi contufio magna 
ftea ponuntur pultes, ficut de farina frument 
8C oleo: vt fanguis ille qui eft in contufione c° ptf' 
tuSjfubtilietur 8>C refoluatur:quia fi fic non GctC 
trefieret fortaflTemembrum: 8C ficumhocn0 
refoluatur, ponantur ventofae cum fcarificar 
fanguifugae.&: poftquam vulnus maturatu 
8C mundificatum abifto fanguine, cureturp0 $ 
medicina quae exiccat, ficut alia vulnera* ? p 
in alqs vulneribus non debent poni puIC £gt ER VN/ 
X)ev acre murata vel apoftemata. 1 
tudo 5/nCn^us autcm neruofis, dico q? maior folid- 
Utitf tutela adhibenda cft: quoniam neriii 
decJuCn 1“,^es Valde: 8>C propter hoc eorum vulnera 
5Unt facili patientem ad fpafmum. Prima re- 
seftvtdolor mitigetur: &fdffiura fifuerit 
tur i Vt putredo exeat,8C non coadunc- 
m,'a criu®9 quoniam membrum putrefieret. Cauc 
tiUrn medicinas frigidas apponas, nec putrefacfti- 
cdefpAUt Pu^tes‘ f^°l°rautem mitigaturcum oleo 
" ° temperate: fifuerit aeftas fit oleum rof.& fi 
fua Crtlssfic comune rqm oleum attrahit, 8C mitigat 
Prnetatc Poftquam vero dolor mid- 
riii n 5 c‘rP°nenda medicina, quae neruos rcftauret: 
cahda eft,etficca:& habet fubftantiam fub 
djjlc ‘ Vtfine dolore penetret:8C a profundo putre- 
Uxesrtrahat‘&€ftficutcalx viuacuaqua dulci no- 
do D°ta’fffiphur viuum,& fimilia.Ernotaq? quan- 
I\Untur medicine fupravulneraneruorum, de 
ignem aliquantulum calefieri : non tamen 
Ticinis qua; carnem generant,cr confolidant, cr uul* 
V,le*a recentia continuant. Cap. II. 
bonum 8>C expertum ad carnem 
§cnerandam etconucniensomni complexio- 
locl 'Cl‘ollbanb tnaftiches,aloes, picis graecae, arifto- 
*erit.Ia? , fteos,ana partes aequales.pulueri- 
fiat ex eis vnguentum cum oleo 8C cera. 
PuIuis bonus ad carnem generandam. Re.farj 
4j-cU^m0ru,11^arin3e 
0c°N?;>par.squales.puIuerizecur,&: aggregetur’ 
De unguento folidatiuo. 
fa nSu^rttum mirabile ad vulnera fblidanda fiue 
i-11 cutlrn‘ Redp.gallarum,balauftiarum, 
*ibani,rofitru?lithargyri,ana partes aequa- 
tl,ra Uuenrentur:^at exiftis puluisiec fiat vnguentu 
cera,&oleo rof. 
D e putuere folidatiuo. 
PU^U1S bonus ad idem. Re. lithargyri, offium 
tUft0rum5°libanbgallar^ii,balauftiarum,fl0- 
»ftis p1 r ° c‘co u ana P ar tes aequales, fiat 
medicamine ad incarnanda uulnera. 
ed.f^Camen expertum ad incarnanda vulnera. 
ris j^0jn§uinis draconis, olibani, calcis viuae, puluc- 
Ks endini,foliorum pomorum, ana partes $qua" 
Suentu* puluis: 8c fi vis componere ex cis vn- 
non eft multum in ufu,fac cum oleo 
, < riino,vd rofaceo. 
. y De unguento neruorum. 
tcfin^UentUrn expertum ad uulnera ncruorum.Rc. 
abluti,picis, ana vnc.5.oleirofa*6C 
mfufficic. * 
c>s a*ffid valde bonum.Rccip. tuciae ablutae,cal- 
ana vtic.j.fulphuris, drac.rj.femperui.te- 
ln^anac^rac‘Ui*0lei rof.&T tere quantum fuf- 
>*PuT*nd° uiufrn0(ii medicinae non funt om- 
t Ce,ra^m,n^tra fecem, eft in uafibusapu: 
•c*cbattnr am terebinthinam: quoniam Galenus 
i,w 11llutJ:praecipue in corporibus humanis:ficut 
in pueris 8>C mulieribus .* 8C quandoque etiam adminf 
liratur folum calx Iota cum oleo confeAa* 
De accidentibusqu<e apparent apud reftaurutioncm > 
mineris. Cap. III. 
Q Vomam quandoque vulnera diftemperan' 
turin caliditate& humiditate vel frigiditate 
8C ficdtate:Reftaurator debet prouidereetre 
ducere ipfa ad temperamentum cum contrario,ver- 
bi gratiaifi eft vulnus fuperflue calidum, quod figni- 
ficat rubedo SC caliditasin tacftu, appone frigida, fi- 
cut camphora, 8>C cerulTa cum oleo rof.donec remo- 
ucatur illud de caliditateqcPfuperfluit.8C fic de alrjs 
intelligequalitatibus:quiafifunt,non fic vulnus 
deianatur. Alia etiam accidendafuperueniunt:qul 
busfanitastardatur: &funtficutcaro mala quae na- 
fciturineistautcaro dura circa labia vel intusraut va 
malus fanguisquieftincorpore vulnerant 
ficut fi fit hydropicus, vel ipleneticus, 8C fimilia:quae 
omnia confiderari debent:8C fi mala caro, pone me- 
dicinam corrofiuam: ficutcftflos aeris, dC hermoda- 
<ftylus,& fimilia. Si caro dura,difibluatur cum ferro. 
Et fic omnibus adhibe medelam fiiam: poftea reuer- 
taris ad vulnus. 
De fra (tura offis capitis. Cap, Illi. 
FRadura offis capitis quandoque fit cum plaga: 
quandoque fine plaga .Illa vero quae fit cum pia 
ga, citius manifefratur rfpecialiter fi plaga fuerit ma- 
gnarquia fi effiet ftrida, oportet nos quandoque dila- 
care ipfam, vt poffimus de fradura cranei cerdffcarit 
& quandoque etiam cerrificamurcumtentis, velcu 
digito. Sed illa quae fit fine plaga, non manifeftatur 
defacili: quare oportet vttentes locum cum digitis 
ruis: quoniam fi os cft plicatum inferius, inueniessbi 
foueam. Et quandoque os noplicatur,fedfcinditur: 
8C tunc non icitur fidmmo neccffie eft vt confideres ' 
ea quae apparent fuper infirmum deacddentibus:na 
accidentia fignificantiaquandoque fraduram, fune 
ficut apoplexia,fcotomia, defedus appetitus, 8C defe 
dus virtutis digeftiuae, 8>C cxpulfiuae, febris acuta, 8C 
fimilia.Confideratio etia cafus percuffionis, aut vir- 
tutis patientis, vel etiam inftrumcnti,cum quo fit per 
euffiio,non eft inutilis: haec enim adiuuant ad fignifica 
dam fraduram. Cum autem dcfra<ftura certifica- 
tusfueris,feftinadum cftadextradioncm offis:quod 
ideo fit, vt putredo exeat,ne cerebrum laedat. Ve-J 
runtamen fcire oportetfecundum teftimonium glo- 
i riofiffiimi Galeni q> omnis fradura cranei fitfecun- 
dum vnumduorum modorum:quorum vnuscffi 
ad modumpetiae:&alius eft ad modumfciffiurae: vn 
de confidera diuerfum aliquod inter vtrunque apud 
extradionem* Cum igitur volueris extrahere os, pri 
mo capillos qui funt circa vulnus, radi facias. Dein- 
de fi vulnuseftftrictum,cum raforio ad modum cru 
cis, ipfum incidas: & angulos, id cft quarteriafcpara, 
donec fractura difeooperiatur: tunc fi fanguis impe- 
dit te, imple vulnus petfjs vndiq? in ouialbu. madefit 
cris:ctdefupponepIumaccoIosdeftupaeodc modo 
madefactos: 8C fic dimitte fanguis conftrin- 
gatur: deinde extrahe os: 8C modus extrahendi cft, 
vt accipias os cum tenaculis:& extrahasfi fucritfepa 
ratunj: SC fi retinetur in aliquo,fepara tenacitate eius. radendo vel perforando cum inftrumentis. Qi fi fra 
dura fuerit ad modum fcifiurae,& fit os ex omni par 
te firmumltunc perfora cum trypanis,fecundu hunc 
modum: ponetrypanum fupra os circa fciflura vbi 
vis foramefacere:etrcuolucipfum infra manus tuas, 
donec penetret:deinde mutaipfum adalium locu:et 
ficfac 
tumeninvno foraminum:8C leuando manum fupe 
riusincidatur terminus qui eftinter foramen 8( fora 
men: 8C fac fic donec feparetur os totum. Sciendum 
cft tamen q?ifta perforatio non debet incipi ab amba 
bus extremitatibus putant: maxt 
me quando fcilfura cft longa:fed eleua ex ea quatum 
fuffidtad mundificationem cerebri, in loco magis de 
pendenti. Alia vero fdfliiraquaeremanet, mediante 
riarura,fanabitur nifi aliud profpicias:hoc cft fi fanies 
mundificari nonpoteftabfqucextradionc totiusof 
fis illius fciflurae: tunc ncccffe eft totam fdfluram au' 
ferri: quod eft nimis graue. Cum autem os extra' 
dum fuerit, imple vulnus torum diligenterperijsli' 
ncisfubtiliflimis 8>C vetuftisin oui albumine madefj' 
dis.PofteaponedefuperplumaceoIos de ftupa iteru 
madefados in albumine oui. Et fi vis,infunde eos i ui 
no ftyptico 8C oleo rof.quoniam confortant panni' 
culos, 8C prohibent apoftema:deindeIiga ligamento 
lato, Sc non multum ftringatut, nepanniculusapO' 
ftcmerur.Cum his autem vulnus procura, donec lo' 
cusabapoftemare calido faturetur.‘tunc incipe cum 
reftauratiuis.poneergo medicinam quae carnem ge' 
neret abfque mordicatione:quoniam panniculus no 
fuftinetillud: 8C puluis qui laudatur in hoc,eft,qui fic 
ex farcocolla,thure,myrrha,iride,ariftolochia $qua' 
liter. Cum ifto enim puluere reftauratur vulnus. Et 
caue ne ponas vnguentum aut pultem., ne panniculi 
putrefiant. Et fi fit in vulnere caro mala, pone caute 
medicinam refoluentem ipfam, ficut eft hermodady 
Ius. E fi vis vt os rcftauretur cito mediante poro far- 
coide; da infirmo cibos groflbs, ficutfuntfrumcntu 
codum, rifum, 8C extremitates 6>C ventresanimaliu, 
&fimiliaexgrofiiscibariis: licctinprincipio 
fecuritatem apoftematis fubrilia dedifies, ficut far,8C 
amygdalarum, 8C fimilia. Erfcias q? quando loedi' 
tur aliquis pannicuIoru,Iminet periculum magnu: 8C 
fi cu hoc acciditinfirmo vomitus cholericus, fluxus 
fimiliahis:fe' 
eundum plurimum morietur. Delaefioneautemc 
d ullae, q> aliquis euadat,vix credere poffum. 
Ce uniucrfali dofirina infraftuns ol]ium,zr disloca/ 
tionc eorum, c ap. V. 
OSfa dupliciter patiutur: aut enim franguntur, 
8C dicitur fradura:autfeparantur aiucfturafua 
feparationecompleta, 8C diciturdislocatio:autnon 
compIcta,et dicitur torfio. Ille ergo qui vult reftaura 
rc,oportetutcognofcatfraAuram Sc dislocationem 
prius* Et figna dislocationis fracfturoe vniuerfalfa 
funt,ficut quando fit gibbofitas in vno latere,8C in al 
tero eft concauitas:et figura membri eft tortuofa.*fpe 
cialiter quando coniungitur cum membro fano nec 
cft fimile fibi.*& multoties percipitur crepitatio olfis, 
quando manibus tracftatur locus. Poftquam vero 
fradura feu dislocatio manifeftatur tibi: praepara te 
velociter ad redificandam vel reducendam ipfam 
CHIRVRGIA PARVA 
i ad locu Tuum :qmfi tardatur, acddftapoftfcnj*’ 
induraturos. Et modus redificandffeureduc^1 ’ 
vtmembruab vtroque accipiaturlarere: dein“c 
uiter & fuauiter diftendatur:donccad fua redeatn 
turam. Reftaurator tamen dum miniftri extensu ’ 
manibus palpando & comprimendo 
«ftificet :cuqueosredum fueri%fuauiterligetur5,a 
non multum ftringatur propter dolorem &aP|-(J0 
ma: nec etiam adeo leuifer ftringatur, quin osi*1. 
conferuetur loco: & vbi aegritudo e fi, ftridius 
rur.largius tamen in extremitatibus: quoniam1 
eft prohibens apoftema, expellendo materiam1* 
rius 8>C fuperius. Illud autem quod de medicinis p 
niturinprincipio, eftficutquandoinfundirurpa 
inalbumineoui, &o!corof.& fi timetur ahqulC? 
apoftemate,re!axa ligaturam, 8C praeparatcadj>n 
botomiam.&vnge membrum abundanter cu° , 
chamomilino,autvinoilyptico, 
tC fi non refoluitur fic, quando res cft magna, P 
ventoiascum fcarificationc multotiesdonccre» 
tur: deinde redeas adfraduram. Stolidivcro nC 
guntapoftema, 8c adhibent ftudiumin 
ideo membrum incipit tendere ad viriditatem 
gredinem, donec corrumpatur. Et medicin#fl f/ 
ponuntur poftmitigationemapoftcmatis,cauia 
ftaurationis funr, vt. Rc.aIoes,myrrhe,thuris,aca^y 
ana partes aequales, & conficiantur cum oui alb11 
nz:8C addito modico puluere molendini, id efd 
nae quae adhaeret parictibusipfius.in hac wt 
ne madefit pannus:et poftea fiiperponitur memp 
deinde ligatur ficut diximus. Et fciasq? quandoP, 
nitur confedioh£C,ponuntur etiam 8>C haftcll? h 
ritfra<ftura:quandoque in dislocatione non 
tur nifi in eaquaefitin fpondylibus colli SC dori1' jj 
cftnccefle vtfafdae finttrcsad minus,velplures11^ 
opportunum:et fit latitudo earum fecundum 
nientiam membrorum :& confideret etiam 
longitudinchaftellarum:& antequam ponant 
ftellae, ponuntur puluilli deftupafufficienter:& 
tur duabus fafcfjs, ne membru laedatur ex cis‘p 
ligantur cumfpaconon multumfubtili neqt*c., 
to: deindecum fafeia. Spatium vero 
ligandi in omnifradura 8C dislocatione eft dete. (i 
intertiumrveldequintoin quintum:vel etiai?j -j, 
ptimoinfeptimffinifi aliquod fuperueniataccid Q, 
ficut cft dolor, 8c apoftema, 8C prurituSjquin 
tcft tolerari: quoniam tunc necefle cft vtin 
ligatura foluatur. Er dolori fuccurritur cum °‘c Jp 
& lanafuccida.Er fifueritapoftema,curaturficl1 
ximus.Et pruritus rcmouetcumfomentarid 
calidaeMcindcreuertendumcftad reftaurationC 
fis. Etfcias q? quando fradurafiteum vult> 
ligetur cum eolimmo remanet difeoopertum • 
garur pofteaperfecumbindello: 8C mutaturp 
fero 5C mane: neque ponitur aliqua haftcllartl 
per ipfum: immo elongatur ab eo quantum P 
bile eft. 
De accidentibus qu<e apparent poft rejiaurat10” 
olfiunt. Cap. vU 
QVandoque poftrcftaurationem 
ex imperitia reftauratorum,vt 
maneat arcuatujndd eft tortu m;& i d0qqpCl* cum debilitate ipfius: 3C quan" -i 
fopr;J(|tcri,rn acciditnodatio ,* quae dicitura vulgo 
ni0 °‘exquamembrum deturpatur valdedm" 
ft,CS Pr0*1*betur motus eius naturalis: 3C 
lc 1 fuerit apud iun Auras. De arcuatione au" 
tae*d’ernbriquaeremanct poftreftaurationcfraAu" 
reC° flu,c^ani ftolidorum promittunt feipfam 
fort,t^jUrn reiterationefraAurae, non confiderantes 
‘5tid lncm Pori?,c^eA carnis callofe queligauit of" 
(brtafp co COruni operatio caditfuper periculum:&- 
er»0 y^uperatur ex ea membrum deterius. Cum 
fpo(u' SPanare,pfam vufi5°Porl:et: vt confideret di 
r,tdeb°l^eni P°rl5 Vcr^1 gratia:quoniam fi porus fue 
Atrei}1185 uo,1,am non cfl multum, q? fraAura fue" 
deco A-Urata‘ men,:a membrum multoties cu aqua 
U* rl0l^ls Aiamomill£,alth££,mcliloti,folioru mal 
gelo ,rn^,Um‘donecporuslenificetur.deindefran" J 
cUtt^Um ra Aurae primae, 8C re Aifica membrum fi" 
Fuer't. lnarratum eft. Si vero porus fortis 8>C magnus 
At; ♦quoniam iam funt plures dies q? reftaurario fue 
t1ecen‘nCf10n.e^: PraAiimp rio,vt frangatur fic:im mo 
C(T Vt *c,c^atLir ocus fraAurae,et feparetur pO" 
bru V cum,nArumento: deinde reAificamem" 
C,UandoqUC reAificatur in pueris cum exte 
abfque fraAura, praecipue fi fuerit nouella: 
As. c°!ani Pr3ecc^c embrochatio aquae mollifican 
ditp cl,b Alitas autem 8>C debilitas membri quaeacd" 
liacib t anatl0nem fraAurae,ianatur cum abundan" 
chati00rum facientium nutrimentum, SC cu embrO" 
ncrnembri inaqua calida. Nodatio verofa 
bus CIT1 firiAura forti 8C cibis fubtilibus facienti" 
Honp odicum nutrimentum:^etiam cuemplaftra" 
e ,ficutquando fitemplaftrum ex ( 
1^'3 5 °^^anoD &: acacia, 8C conficiatur cum 
Up ,nc quandoque etiam fuperponitur plu 
quando accidit tarditas 8C grauitas 
Atv,r P°A vcfiigium fanationis earum, fuccur 
f f0rnentatione aquae mollificatis, id eft vbi 
®Hiil^r . c°Aae mellificantes, ficut chamomilla, SC 
fePo atUr RuisfuPra membrum3 petiamadefaAain 
lae ci/!etlno hqucfaAo cum butyro, dC modico ce" 
v trinae. 
D°c°nftringendi fluxum [anguinis, Cap, VII. 
P°ftet cu accidit fluxus fanguinis, vt incipias 
MCei ipfum:ante uide" 
Seridi rm in^rrno Pyncope accidit;8C modus reftrin 
Venjef.FVt ponatur prius digitusfuper apertionem 
qUonj!},ernbrum erigatur furfum fipoflibile cft: 
r? 'Uccurritur ex hoc, donec medicinae praepa 
Ang1(. *}°n fuerint praeparatae, ficut multoties con 
*0rta^e iflud ftatloco medicinae quod eft, 
AnetUr n^atur ahquidexfanguincfub re 
nuxus. Et medicinae quidem conferentes, 
dutal°e,gypfum ablutu, et fimilia. Galenus 
Jcit->q> nulla medicina eft vtilior medicinade 
u9les C^vt‘^ecI‘t* 
j-P?^.Uer,2entur et conficiantur cum oui albu. 
v mellis:deindeaccipe arane?te" 
re .,°mf),cinu molIc,autpiloslcporisquifunt 
,n.^y medicina:deinde fupra 
C*rca,PPumaPPone‘ Ite aliud valde mi" 
ec.thuris,fanguinis draconis,gypfi^granoru 
B R V N I 
interioru paflularu, pulueris molcdinf, ftcrcoris cquf 
vel afini aduili, ana partes $q uales.pulucrizentur fii" 
pra vulnus: aut conficiantur ficut diximus.Etfortaf 
{cfanguis no ftringitur cum hoc, fpedaliter fi fuit ab 
arteria: 8C cognofdrur perfaltum 8C iterationem cur 
velocitate. Tunc ergo extremitates neccflcefi:cum fi 
lo ligentur: 8>C fortafle illud non eftpoflibile, quonia 
contrahuntur 8C elongantur a vulnere: quare opor" 
tet vt fuccurramus cum medicina combureteiaut cu> 
cauterio ignis: quod cft facilioris 5C vltimiiuuameti; 
ex hoc eni fit cruftula,ex qua fluxus illico retinetur. 
Et de medicinis coburctibus funr,vt. Re.calcis viue,j 
partes duas:vitreo!i partem unam:conficiantur cum 
oui albumine: & fi vis, inuolue pilos leporis cum eis, 
autcumbombice. Et de fortibus funt ficut trochifei 
de chelidonia, 8C caetera fimilia quae funt in alio li" 
bro noftro. ; 
De exfraftionefagitt<e3zrJimilium, Cap. VIII. 
CVm fagittam vis extrahcre,ncccflceft vt conii 
deres: an fit cum haflellaan non. q? fi haftulam 
habuerit, tuc manibus accipc:et eam agitatione leui, 
ne rumpatur,extrahe.Si uero fagitta fine haftulafue" 
rit, ponefordpesintusfn uuInere,donecfagittam ca 
piat.dcindefuas extremitaresftringc.*& paulatim agi 
tando extrahe. Qt fi uulnus ftri Aum fuerit,ita q> for" 
cipesintrarenequcant:tunc ipfum dilatadumeft.fcd 
oportet ut fdas,q? quando fagitta adeo penctrauerir, 
vtper locum per quem intrauit, exire non poflit:ex 
illa parte loci incidatur, 8C extrahatur:etmultoties in 
uenies fagitras multarum fpcderu.quare oportet vt 
adhibeas ingenium tuum vnicuic£ fpecieiapud extra. 
Aionem. Et fi fuerit ex fagittis quae dicuntur barbula 
tae,Cepam cynem in qua figuntur barbulae,cum inci" 
forio.‘& fi prohiberet illud neruus,aut arteria:tucrc" 
cipias illas barbulas in canello aeneo, vel in canna pen, 
nae anferis:deindefagirtam extrahe. No enim barbu 
lae figuntur in carne,poftquaredpiunrur fic.& opor. 
tet vt profpidas ne locus vulneratus fit fufeus aut li" 
uidus:quiailludfignificatfagittaefle venenofam: q? 
fi hoc eft,in eide totam carnem venenofam fipraepa" 
rarur tibi;8C pone medicinas cofumentes venenum, ; 
ficut theriaca, 6C fimilia. Si autem fagitta infigitur in 
ofle: tunc non fortiterfed leuiter moueatur: donec 
paulatim extrahatur. ad extra 
hendum: tunc detege os, 8C perfora i n ipfo cu inflru" 
mento doneclocus dilatetur: deinde extrahe. Spi" 
nae vero 5C ftipites, quando figunturin membris, 8C 
fimiliter ofla feparatain uulneribus fi non poflunt ex 
trahi fecundum praediAum modiim cum tenaculis. 
8>C alqsinfrrumentis, exttahantur cum medicinis ex" 
traAiuis: 3C eft vt accipias ammoniacum, SC mcI:«S£ 
fiat ex eis em plaftrum:aut Re.radices arudinis, id elt ■ 
cannae verae, SC tereipfas:deindcaddcmel,& facem" ’ 
plaftrum:& fi uis,poneariftoIochiam longam:quO"v 
niam erit fortius attraAiuum, 
De curatione fiftularum. Cap. IX. 
Flftula ficut diximusin alio libro noftro,cft vi" 
cus profundum ,anguftum cum nodatione, 8C 
duritie carnis ipfum dreundantis: 8C cft ficut canna 
vel penna anferis penetrans in membro. Etipfa qui" 
dem dicitur ad fimilitudinem cuifdam inftrumcnti 
os habentis ftriAum,& fundum amplum. Cum, C H I R V £ G I & M A G N J6 
autem uis curare, necelfc eft vt prius cognofcas eius 
difpofitiones cum tenta, id eft longitudinem pro faiv 
ditatis cius, & diucrfitatcm eius. Deinde fi orificium 
eius eft ftridum ,dilataipfum cuminftrumento : aut 
cum quibufda rebus, ficut eft medulla cannae furici, 
vel fambuci,aut ebuli,8C fimilia.Deinde abluatur,#, 
mundificetur aliquibus diebus : 8C ablutio eius eft 
cum aqua faponis, vel aqua falfa,# fimiliter cu aqua 
cincris.Mundificatio vero fit cum meile et vino.*poft 
quam refoluatur in cis aliquid ex aeris flore. Cum 
autem fiftula mundificata ruerit, nccefle eft vt mundi 
licetur,# deficcetur. Ponatur ergo medicamen acu- 
tu vfque ad profunditatem eius cum licinio vel quo 
cunque alio modo polfibile eft:doncc fiftula deficce- 
tiir: deinde pafcatur locus cum butyro aut axungia 
linefalc: donec caro combufta putrefiat,# cadar. 
Poftquam fueritbene mundificata, reftaura, # con- 
cauitatem fiftul$ cum medicina carnis creatiua donec 
fanetur:# fi non rcftauretur caro propter hoc,nec ia 
riics egreditur digefta, # fine odore malo: tunc fcias 
adhuc q? fiftula non eft mortua. Redeas ergo ad mor 
tificationcm cius cu medicinis acutis, ficut diximus: 
#cauene occultetur tibi profunditas propter longi 
tudinem # diuerfirarem ipfius. Et multoties fiftu- 
la no eft penetrans ad profundum:immo femitaeius 
eft inter carnem # cutim: tunc ergo pone tentam li- 
gnea m ab o r i fi c 1 o v fq u e ad p r o fu n d u m ei u s: & i n ci - 
dccum inftrumento iupra tentam quoufque libere- 
turtota:nifi vena aut neruus fit prohibens illud: dein 
de auferas carnem duram filtratam cum inciforioab 
omni parte: donec nihil ex ea remaneat: q> fi patiens 
non eft obediens ad hoc:pone medicamen acutum fi 
cut narraui m us, de inde butyrum, # poftea carnis na 1 
fccntia. Et quando fiftula non extinguitur cum me 
dicinis:quoniam fortalfe corruptio cius eft profunda 
in membro vehementer propter longitudinem die- 
rum:tunc illud quod eft vltimum in ea, eft caute- 
rium igneum : & oportet vt fisfolicitus in omni fi- 
ftula, ne fiat ft ccus.*ne retineatur i eo putredo:immo 
fi fucritil!ud,fuccurre ficut diximus in vulneribus* 
Sivero fiftula operabitur in neruis,venis,autarte- 
njs,& eftincipiens:polfibiIeeft vtfanetur cum medi 
cinis: ficut fuperius eft narratum, q? fi fuerit eius cor- 
ruptio antiqua:tunc vix aut nunquam fanatur:8C fi- 
militer fiftula quae accidit inteftino, aut veficae,aut ali 
cui membrorum principalium, vel alicuifpondyliu 
dorfi,vdcoftarum, dC iunduratum, ficut manus 8C 
pedis,aucfiphac,ideftquado penetrat pellicula ven 
trisinteriorcm:fecundum plurimum nonfanatur.Et j 
in omni quidem fiftula que eft fecunduhuc modum, 
non oportet q> laboremus multumflmmo melius eft 
vtcommittamusipfam operationibusaeris, 8C adiu- 
uemuseamcum mundificariuis 8C lauatiuis tantum: 
fed cauc ne mundifices fiftulam penetralem cum his 
quae habent acuitatem: ficut eft flos aeris, fimilia: 
quoniam fieret laefio in interioribus:immo mundifi- 
ca eam cum meile 8C vino ranrum.*auc pone cum eis 
farcocollam ,autariftolochiam,veIiriaem* 
la autem quae corrumpit os, non fanatur, iiifi aufera- 
tur corruptio eius tota ab olfe, fecundum q> aufertur 
etiam in carne. Oportet ergo q> difeooperias os,fi no 
difeoopertum eft: deinde rade corruptionem &ni- 
gredinemcius:donec auferatur tota:& adminiftra 
poftea reftauratiua* fi vlcys non reftauratur,poft 
hoc fcias adhuc ibi corruptionem elTe: verum 
iterum,er rade vfque ad vltimumeius,deinckrC 
ra.Si corruptio fuerit vfque ad medullam, cUyLt 
do acciditin ofllbusmagnis:runcnon timeasc 
os corruptum totum cum medulla Ilia:& 
ruptio fueririn toro olfe,non efteftimandum vt 
tur: rufi ct/am auferatur os totum* 
De medicinis acutis mortificantibusfijlulam? 
Trochifci dc chelidonia. Cap }> 
RElpicefuccichclidoniae, vrinae puerorum? 
unc.irj.calcis viu$, vnc.irj.arfenici cierim? — 
i.confidanturfic: fuccus 3i vrina bulliant m m a f 
di:8c calx cum eabene incorporctur*deindead , 
arfenicunudf omniafimuiagitando incorpo1"^1 
8C non fuperflue bulliant fed parumper: deind^(J 
ficcentur:& informetur ex cis trochifd:& tefCJl'uliS 
quatum fuffidtapud neceflitacem:& vcereinh 
etcacrisad mortificationem.^quonialuntmirab1 
Trochi fci de aceto fic fiunt. t 
A rrir\r acetl Vini f°rt,s lib. 5. mellis, vnC. IH‘ , 
vfti,vmaoli,florisaeris,cupole,anad,a 
calcis no extindae, auripigmenti,ana vnc.inb , 
ciantur.bulliantacetum SC m el,& puluis calcis*11 
poretur cum eis:deinde caetera funtaddenda Prfjfa/ 
auripigmcntum:quodponendum eft apudimP' 
tionem:cum autem confedio fuerit aliquantula 
fpiflata, ab igne deponeda eft:dcinde ficcetur, * 
trochifd.funtenim valde mirabiles: fed cauc ue 
nes eos in loco humido,quoniam 
r>e cura cancri. Cap. 3Cl* (J| 
CAncer eftapoftema durum 
corpore nafcens: 8c non dicitur cancer n1 
fimilitudincm cuiufda animalis:quod eft, quiall 
cro funt venulae rubeae, tendentes ad 
viriditatem, quae alfimilantur pedibus illius:#11 
liter forma vniusin rotunditate, 8C eftfecundu' 
mam alterius» Et caufa quidem cancri dupR*M 
quoniam aut efi: antecedes: aut primitiua. Antd^f/ 
aurem efi: ex repletione humoris 
rupti.Primitiua fit ex vicere vel vulnere ncsfeL $ 
Et ligna quibus cognofcitur cancer non 
funt:quoniam in principio apparet ficut deer 
ba,poftca crefdt,& fit magnus:dC funtin eo vt 
quasdiximus,quoecircundantipfum:color qu 
eius eft etiam fufeus: 8C fortalfe ineft eicalidim5 
dam* Signa vero illius qui eft vlceratus,funt:4U■ jja? 
fcetet multumflabia etiam eius funtgrofla,cC 
atque exterius conucrla* Curatio vero eius c 
do incipit, vt phlebotometur infirmus ex v£n ,3c* 
dia: 8C purgetur etiam cum epithymo:& 
cibis generalibus cholera nigram,ficut funde*1 
caro vaccina, vinum grolfum: 8C fit eius cib1*5 
vitulina, arietina,pullina,vitelliouorumforb' fri' 
fimiliahis. Deinde emplaftra locum cum rC^l) 
gidis,ficut cum folarro, vel plantagine,# 
aut ungatur cum vnguento ifto,quoniam en 
etiam abluti, 
A 
tes aequale; Xcerantur, SC cum oleo rof ad mo for eft' 
guenticonficiantur* Iftaquidem ornniafum 
bentia additionem 8c vlcerationem eius;li<*j;. 
moucant ipiam quandoque, 3Cfortalfe p° 1 
cancrum per incifionemlanari, dum eft Far u^i BRVNI 
LIBER II. 
... 
hr° fn .p , j n°n Oportet ut remaneat aliquid dc me 
VCtiuIisf>I!nrno^xrirpetur radicitus cum omnibus 
tem can U?s‘ deinde locus cauterizetur. Curatio au 
*n Cerat! 5 vt efijnguas caliditatem cius, 
CerciimS5 la^C^ctIm fr,§,d,s oleribus, deinde can- 
t0taliter VnCin° caPIatur * & ipfum ab omni circuitu 
*Hittas.j ,nc,'aatur‘ Panguinemque diu emanareper- 
exPrimasloca circunftantia,vt facilius 
taflecritein<aCCauter,zetur l°cus vehemeriter.&for- 
PcTntrn^Um cautcrio tumor; videlicet cum eft pro / 
cean raPrlnciPafia velpropeneruos.Sd propter 
, n neruis eft difficilis fanationis;quoniam 
1 membra neque incifionem neque caute- 
eftiIUntUr Pa«ensno eftobediensincifio- 
°C?S nouirer caccratus: vtpote ex negledo 
VC vlccre;tuc poftlbile eft vt eradicetur cu 
15 acutis. Si vero non eradicatur, praepara te 
°nem dC cauterium,ficut diximus. 
vep-j-j 7 
MCuniucrfcHmaP°ficmatibus. Cap» XII. 
\ aut eft calidum;aut frigidum. 
eft calidum;aut cft ex {anguine, 8c di- 
ۤ*no;aut eft a cholera, et dicitur eryfipelaSi, 
veroaut eftaphlcgmate, 8c diciturzimia; 
feH j?^anc^10^,a fephirosjideftfclirofis ,autca 
adeft 
fncirc • pnlcgmonatio cum pullatione, 8C apparent 
UlCU- e*US -Venuk>^cut diximus;quae omnia no 
baec ct?c fu Signa vero phlegmonis funt 
,0l> rub°r, pulfus, dolor, 8c tumor. Signa 
,C ac,s^unc5ca^°r5rubormiftuscitrino colori, 
Wr ma§nicudo, Qc velox augmentatio. Signa 
mollities, ita vt fi digitum im- ( 
>0s Vel f ?U p foraminis facies. Signa fitphi- 
S^Unc5ln§enS(^ur^tI€S cum nigredine 
C juratione phlcginonis. Cap. XIII. 
» j.ca P^e§m°nis cft vt corpus in primis mun- 
. ‘nceturper phIebotomiam;deinde fiatadmi 
«CfUc 10 **cpercuftiuorum tantum, ficut eft acetum, 
118 • atrl*5 emPeru,U3e5cn^u,3e5PorI:ulac?>vir 
°Hs,& fimiUum.dC de compofitis cft bonum 
fte^entUm populeon;fed caue ne repercutias apo- 
velfubafccllis, autinguinibus: 
ClP^li^ITl timctur ne materia redeat ad membra prin 
UaCUmnocumcnto‘Ifta qnidem loca dicuntur 
Vin°ria:^uoniam cuacuantur per cafuperfluita- 
le^,Pafil,m. fi apoftema repcllitur,5e non 
entoC^tUr,k0nUmC^ auccm non,poneinau- ; 
(*0rtjo' eiUsrefolutiua cumrepercufliuisfimulpro- 
r’c,tQ | 1ter:etde illisquse laudantur in hac hora,uc 
Kt* a °lcum rof.et fimiliter oleum chamomi- 
j15Ute5,a?<^,a!lter cum populeon eft bonum. In fta 
'r’ ®neref°lut;iua ponantur;ficutfarinahor 
g,a‘rUmcnri,farinafabarum,6e oleum chamo 
tJm fi vero per non refoluitur 
>s^a*,mni0 incipit facere colledionem faniei, 
Ve^*nenU?le^tCa^0r^0rt:,S5 dolor cum pulfatioe 
implear11 * jVm macuratiuisinfiftendum eft, donec 
.0>^tfan Ur oigcftio;deinde aperiatur cum inftrumc 
rf5 C prrat vcl°citer.Et medicinae quide ma- 
r5aqua klntncutpultes, quae fiunt ex farina frumen 
c eo’ V£l axugia;& fimiliter maluauifcus, 
l">fcenugraEci,& fimilia. 
Securaanthracis uclcarlunculi. Cap. X I11J. 
QVandoque anthrax vel carbunculus cft ru- 
beus: 8C quandoque eurinus;et quandoque 
viridis;& quandoq; eft niger; & eft omnibus 
deterior; fed minus malus cft rubeus. Curatio au- 
te eius eft vt fiatin principio phlebotomia, ideft cum 
incipitapparere;quoniam confert; licet prohibitum 
fit apudquofdam;fed ego etiam no laudo illud poft: 
confirmationem;deinde minoretur cibus infirmi;3C 
comedat tantum cibaria acetoia& ftypcica:ffcut ca.< 
ro puIJorum,etho!dulorucum agrefta vel aceto,aut 
fucco malorum granatorum acetoforum; quoniam 
ifta omnia 8>C fimilia,funtconfortanriacorcum velo 
citate.Cum autem iam carbunculus eft apparens;nc- 
cefle eft vt maturetur; 8C de eis quae maturant, 8C eri a 
rumpunt,funt ficut cmplaftrum quod fit de fermen- 
to,cum oleo,& falc;5d ficus etiam pingues cum fina- 
pi vel vitro,et oleo delilio.Etfcias cp non ponitur fu 
pra carbunculum aliquod repercuiliuum omnino; 
led laudatur quandoque in circuitu eius tantum. 
Dc cura cryfipclatit, Cap. X V. 
OPortet in principio eryftpelatis vtprecipiasfb 
lutionemventris cumhisquae choleram fine 
multacalefaAioncexpeUut;deinde omnia quaein cu 
ra phlegmois diximus, gradatim facias:fed caue te ab 
illo quod diximus,delociseuacuatorrjscurcpercuf- 
fiuis;& fimiliter quando materia venenofa eft; ficut 
multoties aedditin eryfipclacibus; no oportet vtpo 
nantur rcpercuffiua, nifi tantum in circuitu;8£ delli- 
per refolutiua;quoniam fi refrsenetur ad interiora, in 
ducit periculum principaIibus;quod emundare for- 
tafleno poterit. Etiterum caue riepropter fuperflua 
refraenationem inducatur vehementia doloris, &in- 
cipiat membrum corrumpi.q? fi acciditillud, dimit- 
te infrigidationem ftatim;& adminiftramollificatia: 
&fortafte erit necellarium apponere ventofas cum 
fcarificatione. 
Ttccurazimi*' C</p. XVI. 
A Poftematis mollis phlegmatici cura cft vbiin 
firmus purgetur a faftidio,8C multiplicatione 
aquse, atque ab his omnibus quaephlcgmagenerant: 
deinde cum locum vis curare, pone id quod rcfoluic 
8C exiccac:8C ex eis funtficut quando madefcitftupa 
in aqua cineris {armentorum cum aceto mifta, autin 
aqua{aponis,ideftIixiuio;quodfitexduabus parti- 
bus dneris ftipitumfabaru,cttertiacalds viuae;qu5- 
do etiam admifcctur cum oleo rofi aut fiat emplaftnx 
cx bolo armenico cum oleo et fale;qrh cft mirabile. 
Dcfcliro/i, Cup. XVII. 
SClirofis curatio non eft, nifi cu m eo quod rcfol- 
uit 8C lenit fimul,poftquam praeceflerit mundifi-* 
catio corporis cum his quae choleram nigram expel- 
lunt; & dehisfuntficuradipes,& medullae omncs,&: 
radix lilrj, 8C mudlago, fccnu gr$ci, 8C femen lini; 5C 
omnia quae dicemus in curatioe fcroffularu m.*cauear 
quoc£ a cibis, qui cholera nigram generant omni no.' 
Dc regimine apoftematispoft eorum matura/ 
tionm, Cap» XVIII. 
VNumquodque apoftemapoftquam matura- 
tur,indiget apertione;quoniam fi non fit, raw ‘CHIRVRGI A PARVA 
brum ad putrefactionem Si corruptionem deueniet. 
ex mebrisfunt, quibus neceflario differtur apertio, 
donec apoftemafecundum fufficientiam maturetur: 
Si illa funt ficut membra carnofa.neruofa autem me 
bra et ea qu$ funt prope iunduras,no fuftinentillud: 
quonianerui putrefierent,Si feparareturiundurae. 
Etfignum maturationis fecundum fufficientiam eft: 
quoniam apparet lenitas apudlocum, <S£diminutio 
rubedinis:doIorque etiam Si pullatio, atquefebrisia 
ceffauerunt. Cum ergo vis apertione 
tet vtfitinloco magis eminenti Si maturiori:&fit in 
tentio perforationis tu$, vt dicit Auicenna,pcr Gal. 
ad partem ex qua poffibile eft currere pus ad 
ra: Si obferua te etiam ab incifionc neruorum. Si la** 
certorum, Si fimilium .* Si fis contentus in membris 
aqualibus, id eft que no refledutur,ficut eft brachiu. 
Si manus,Si fimih'a,inciderefecundum longitudine: 
Si his quaerefleduntur, ficutin latere. Si coftis,& G' 
milibus,incidere fecudum Iatitudinem:etia narratus 
cftifte fermo cum diftindione fecundum compleme 
tuin libro alionoftro. Poftquam vero apoftema 
perforatum fuerit, fi neceffe cftindicem intromittas: 
Vt cauernae Si abfeonfiones rumpantur. Si fanies to*' 
ta facilius exprimatur. Sed fi apoftema magnum fue-* 
rit, non eft tota fanies fubito extrahenda: ne infirmo 
fyncope accidat: immo parum ante parum 
turrmaxime fi aeger debilis fit virtutis. Deindeimple 
Vulnuscuftuelloin ouialbumine madefacto: &alrjs 
quae fluxum fanguinisrcfraenant,fiindfges 
de cura vulnus cum medicina carnis creadua:ficut ce 
tera vulnera, donec fanetur:et fiindiget maiore mun 
dificatione,quam fit medicina carnis creadua,mundi 
ficaipfum cum vino,& meile,& fimilibus,aliquibus 
d iebus.*dcinde redeas ad medicinam,que carne gnat. 
De cura fcroffularuzr fimilium cum incifione. Ca. XJX. 
LOcainquibus generanturfcroffulae,funt ficut 
partes coIli,fubafcclIae,& inguina:quarum qui 
dem curatio quandoque fit cft medicinis abfque inci 
fionc:& quandoque cum incifione.oporretergo vt 
narremus ambos iftos modos fecudum 
nem fermonis. Modus aurem cum medicinis fine 
inci fio c eft: vt primo patiens purgetur cum eo quod 
deponit phlegma groffum : ficut cum puluerequod 
fit ex duabus partibus turbith, Si tribus ruchari, Si 
diaetaeiusfubdlietur,ideftutnon multum comedar. 
Si in fero: neque eda cibos groffos vel aqua 
bibat.‘deindead cufam localem properandum eft. 
Et curatio localis eft cu medicinis, in quibus eft 
!ificado& refoludo fimul. Et de medicinis probans 
eft diachylon:quod compofitum eft ab andquis:etfi 
militer vnguentum quodeompofuit Gal.inlib.cata 
geni:etvnum emplaftrum quodfitdeammoniaco, 
bdeIIio,&galbano:cuiusconfcdio eft vtrecipias ex 
cis tribus gummis partes aequales. Si in aceto vini for 
tis vfqucaddiem terdu 
fiant: deinde addito furfure fiat emplaftrum. 
guentum diachylon fit fic. Rcci.Iithargyri triri,unc.i. 
ctin patella locctur.cui addantur, vnc.rj. olei ueteris: 
Si fimul agitentur: deindelentusignis fub cis fiat:<5£ 
coquantur: doneclithargyrus refoluaturtotus 
inde mucilaginis maluauifci, vnc.i.mucilaginis, 
nugrae.&: feminislini, ana vnc.rj. fumantur:& pr?di 
«ftisadiungantur; deinde donec fpifletur, coquatur: 
cum autem coftum fuerit, ab igne deponatur, & 
diu pofteaagitetur,donec tcdatur,et vifcoCwn & 
Vnguentum Gal, Recr.finapis, &fe.vrticae,fi,*P^. 
ris,fpum£ maris,ariftolochie,bdellij,ammoniaC}> j. 
partes «quales, olei antiqui quantum fufficic* r( 
huiufmodi medicinarum adminiftrado non c°n .. 
fcroffulis: tuncpraeparateadindfionem curnlc 
Si modusincifioniseft,vtaccipias fcroffulam & 
tua: Si firmiter teneatur.deindefcca tantum pcl , t 
lam defuper fecundum longitudinem.Si caue 
eidas facculum in quo cft fcroflFula inuoluta: ty*0' 
fi incidatur,extra<fdo cius fit difficilis 
cipefcroffulam cum vnco,et excoriaipfam ab 0 
latere,doneccumfuo facculo integre poffit 
quoniam ficondngat aliquid de facculo remanQ\i 
fcroffula reuertetur. Si fiad vldmum aliquid d*J 
manet, quod extrahi non poffit:tunc medicant } 
tum ponendum cft, donec confumatur.‘deindc 
vulnus ficut reliqua uulnera. Et fi aeger no eft 
diensadincifionem cum ferro:tunccura ipfun1 
medicamineacuto: Si eft vt excorietur prim0 
fuprafcroffulamrumaliquoruptoriofficutcutf1 
core columbino, Si cantharidibus tricis Si cou t 
cum acetordeindc ponatur medicamen,donec p j> 
fiat, Si confumatur. Et de fortibus eft vt.RcCl* v 
cis viuae, vnc.q.arfenici triti.vnc.5.& confisa 
cum meile,Si fiat medfcame. Sed oportet Vt1 
q» quando fcroffula eft coniuncftaneruis, 
autarterps:noneft praefumptio vt curetur cu^1 
dicinaifta:ncqueetiam cum ferro:quoniam J/ 
nehuiufmodi Cum auteir» fi 
fulaconfumptafuerit:poncbutyrum doneccafl ; 
putredinem: deindecura vulnus cum eo qu°d 
ucnit, donec fanetur. Praeterea fcire oportet, V y 
fcroffula ducitur ad fanic, tuncneccffecft,nifi^c 
turetur Si perforetur, ficut diximusin apoftc,11Jil 
bus:deinde,vtciusrcfiduum confumatur, 
cft medicamen acutum. 
D ecurabocij. Cdp. 
IAm diximus in alio Iib.q?bocium eft 
carnofumingula aggregatum.Et cura ciud- A 
confideres fi $ger habuerit eu a natiuitatefua:aU 3 
dit ei poftea. fi habueritipfum femper, 
nonP^n 
mas in curatione fui. Si vero eft accidentale,# 
magnum, neruis,&l venis, Si arrerrjsannexiinl')r (A 
deipfum ficut diximusinfcroffulis:& extrahi 
facculo fuo:deinde fi vulnus magnu fuerit*luC 
Si pone defuper quae fluxu mfanguinis refr# jpA 
curetur locus donec fanetur. Cibi aute faciend jp/ 
generari Si augmentari :funtcibi frigidi Si1 , \<£'. 
biles,Si aquafpecialiter groffa.calidi vero Si,n 
ftibilesfunt ficutpanis benecodus 
tatus,caro annualis|agni.& 
clarum rubeum purum Si fimilia prohibent 
n' Si augeri. 
De poris,er ucruds,cUuis, htcmonhoidibus, • 
ACW* 
Ccidunt in corpore multoties venjCS*»^j|j/ 
&fimiliter haemorrhoides circaanu111 
tus.tunc ergo melior curatio eft & velocior,v' (jo' 
dificetur cum inftrumento:& modus mund' 
nis eft: vt accipias verucam,vel clauum,vej ‘ 
hcidemcum vncino; Si extende ipfam ad* fa- BRVNI 
134 
«a v n^c,r|ddc apud radicem:8c fi non retinetur in 
tOtien.C,nUs‘^UOn’am cfihumida,ficutacciditmuIto 
taeft^U°niam baemorrhois eft intra anu, & verru- 
ta r CaPlte praeputrj: tunc cape eam cum vngui- 
cirp€Ulsaytcuni pctiaalpcra:deindeincidatur 5C ex- 
tl!r:&pone poftea medicamen acutum:aut fiat 
****> cum igne, vt confumatur radix: deinde 
101 u*pus,ficutrcliqua vulnera, q? fi aeger non eft 
8C fuerit ficut hae- 
reri'*? is extra anum aur verruca: tunc liga eam filo 
jMe V Amenter: & dimitte donec per fe cadat:de- 
curctur locus ficut diximus,donec fanetur, 
P^bujiioneignisaqu£,cr olei bullientis: Crf. XXII. 
finium quod requiritur in combufrionc eft vt 
tliCi . I5.us veficari Pr illud fic cum me- 
qu's frigidis: ficut eft quando infunditurpanus fre 
bus4Crinfucco P°^atr,i endiuiae,portulacae, & fimili 
*uPcrponitur: 8c de copofitis bonum vngue 
fluodfitcx vitelhs & albu.ouorucum oleorof, 
tUtn^Ua^i^,da,vcIfucco folatri.8C fimiliter vnguen 
<n eo^?0c* exalbu.oui, et aceco:et fortaife ponitur 
a ,rclui<icxceruira,etopio. Q* fi locus inde ue 
unguentum adminiftrandum 
lijj g. partem vnam,olci rof.partcs, 
(J|tlj refi)luatur ad ignem: deinde extrahatur, 8C ad- 
*CCraPartes‘, moueatur cum fpatula,do- 
phor ?^^etur*deinde pone albu.om 8i parum ca- 
itifpij? * agitatio poft hoc non donec 
Cum 3utem ignisiam fecit vlcerationem 
tiesUn<aani,facvngucntum de calce abluta mulco- 
Urn oleo rof. vel communi:qni eft mirabile, 
D««Mcrijs. c«p. XXIII. 
I Autcriorun, vtilitas multiplex enim ali- 
ac* Pr°hibcndam 8C cxiccandam cor- 
n«n membrorum: dC aliquando ad reftringen 
dum haemorofagiam, fcu haemorrhagiam, id eft flu- 
xum fanguinis,fadendofpiflam etgroflam cruftular 
aliquando etiam vtfiatapertio viarum et pororum; 
8C q? fuperfluitas accidentalis exeat,& virtute coftio 
nis fiat curfilis, 8C ad exitum feparabilis* Et ego qui 
dem ponam de hoc cauteria quaedam:in quibus fcili- 
cct magis currit confuetudo: & declarabo etiam in 
quibus segritudinibusfitiuuamcntum vniufcuiufcp 
eorum.Dico ergo q> quandoqucfitcauteriu in duo- 
bus lateribus capitis,&l prohibet dolorem eius chro- 
nicum. Et cum fitin fummitate, valet ad maniam vel 
ad melacholiam: fed huiufmodi cauterium debet eP 
fe profundum,fciIicet vfquc ad profunditatem oftis: 
3uod fiet melius fi caro prius ad modum crucis ind- 
atur aliquantulum:dcindccauterizetur. Item caute 
rium quod fit fub duo tempora, valet ad lachry mas 
oculorum conftringcndas, 8C adaqua, quaedcfcedfr 
ineos,idcftcatara<fta.& fi lachry mado fuerit invno* 
oculornon fit cauterium nifiin vno laterc.Ttem cum 
fitin fontanclla colli, valetad epilepfiam, 8i paraly- 
fim.Irem cum fit cauterium tribus digitis ab humero 
inferius,confcrt dolori eius S>C fpatularum.Item cum 
fitapud radicem gutturis,confert afthmati 8C vitio 
pulmonis. Item cum fit tribus digitisfub Vmbillico, 
confert eius dolori. Item cu fitfuper hepar, valet do- 
lori 8C vitio eius.Ite cum fitfuprafplenem, valet eius 
vitio.Item cum fitin fontaneIIalumborum,valctad 
ipforum dolorem.Item cum fitapud inferiorem fpo 
dylem dorfi, conferthsemorrhoidibus. Item cum fic 
tribus digitis a nodo manus fuperius in pofteriori, va 
letad dolorem iunfturf eius oC brachrj.Item cum fit 
fuprafeiam, valet ad guttam fciaticam. Irem cum fit 
fupra nodum pedis, autin fontanellafub genu: valet 
ad remedium totius corporis. Item cum fit in conca> 
uitate pedis, valet ad podagram. 
Deo gratias Amcn. 
Finis chirurgiae paruae Bruni Longoburgenfis, P R O' L O G V S 
chiryrgta e d T T A'e t g om pi 
lata ab excell. domino fratre Theo* 
dorico cplfropo Ceruienfi ord i/ 
ms praedicatorum* 
Capitulum prcocmiate* 
ENERAB I L T patrietami 
llfr. Agi co chariffimo egregio viro dno 
-A.dei gratia epifeopo Valcdn. 
/Ma frater Theodoricus ciufdem pa 
ncnt,a Botonirin.cccleffx mini * 
fter indignus: opus diutius affe- 
ftatum. Dudu pater chariffi- 
m e, Ro me pariter cxiftcntes,mc 
Vefirum tunc temporis capcllanum etpocnitenriariu 
domini Papaeaffeduofe rogaftis: Vt vobis quaedam 
artis mcdicinaechirurgiae,fcilicctocculta &implici' 
ta, 8C abandquis imperfecte dicfta,iibrum fuper hoc 
fadensfecudum medicationem domini Hugonisde 
Lucauiriin di da fcien da p er i ri fii m i, ap er te d e feri 
bcrem: 8C breuirer explicarem. Ego vero volens in 
parte,8c fi no in toto fadsfacere votis veftris,librum 
tuc cdidi:qucm eo tempore, ficut noftis,imperfedu 
6Cincorredum impatiens vobifeum in Hifpa- 
niam deportaftis.Rogantes,ctpoftmodumper nun- 
cios crebris literisexpetentes, vt vobis eundem li-- 
brufuppleds defedibus trafmtttcrem emendatum: 
diudifiuli. Sedecceiamappropinquantefenio,Chri 
fiiauxilio inuocatoipfoduceards chirurgiae fecreta 
depofito omnis liuoris aculeo aperdlfimc manifefto* 
Sufcipe igitur pater chariflime opus exiguum, imo 
opus eximiu,breue corpore, viribus amplii. Quia 
vero modico valde tempore fui cu domino 
ne praedicto, neque videre, neque comprehendere, 
neque difceread plenum potui experdfiimas curas 
fuas:idco in parte ifta imperfedum meum expro- 
pria experienda, & andquorir curabo perficere, Ga- 
leni maxime, quem a praediCto viro eximioin nullo 
nouimusdifeordare. Vrautcm ad librum iftumac 
ccfifus facilior habeatur, quid fit chirurgia, vnde dica 
tur, quales operatores habere debeat, necnon qii£ fit 
iprorumintendo,& in quotdiuidaturfpecies,breui- 
ter denotabo. 
*glturcft operario manualis in corpo- 
Vvii rcanimali'5 ad. fanitate tendetis; Vel ile* 
Chirurgiaeftvldmum inftrumcntu medicinae. Tria 
cnimfuntinftrumcnta medicinae,quibus medianti- 
bus, morborum caufis valet medicus fubuenire,fcili 
cet diaeta, potio,SC chirurgia. Diaeta eft primum in 
firumentu m: & eft melius,ficut teftatur Gal.in co me 
to regiminis acutorum dices. Si poffumus hominem 
curare cum diaeta: non curemus eum cum aliqua po- 
tioe. EtDamaf.in Aphorif.Si poteris hominem cura 
reper diaetam, profperam inueniens.‘hocauteinftru- 
mentum fiue regimen exigitur contra cauiam, 8C fa- 
cit digeftionem. Secundum regimenfcu inftrume 
tum eftpodo:dequaidem Gal.Sicumporioneinfir- 
micatem pofiumus remouerc, ad chirurgiam recur- 
rendum non eft. Si autem per duo praedfifia regimi 
nafcuinrrrumcnta remoueri non poterit: rcmouea- 
fur beneficio tertrj regiminis: videlicet chirurgiae. 
Diciturautem chirurgiaacheir quod eft manus;et 
er gei n quod eft agert; inde chirurgia, quaii m3*10 
Ws operatio. . 
Oportet operatores chirurgiae, vt dicit Hal/aD* 
commento,frequentare loca: vbi periti chirurg1 
rentur,& eorum operationes diligenter atrender 
memoriae commendare. Oportet etiam vt no*1 
temerarij, neque audaces, fedfint prouidi,^ 
cauri: vtcum maxima deliberatione fuauita 
nimoda, qua potuerint, operentur: 8C maxi^c f 
ca cerebrum, panniculos, membraneruofa, J 
alia timorofa. Et quia in libris comprehendi non 
funt omnia quae nccefiaria funt ad artem * 0, 
quenter multa operatori occurrunt, quae 
tuerunt de facili prouideri : oportet medicum 
niofum efie. Damaf.enim multum comendatifl „ 
dicoingenium naturalc,dicitenim.Ingeniuni111 
’ d naturale adiuuatartem, 8C naturam regcnfetf' , 
trariovero contrarium. Oportetctiam 
tos,a!ias,et fiin terdu experimentis iuuentur,ue<i^ 
certamen in errorem incident, & 
enim aliquem fine literis puto pofic compreh** 
chirurgia.Refertcnim Almafor, q? operatores 
artis pro maiori parte idiotae,rudes, &C ftolidi'11 p 
caufa ftoliditatiseoruaegritudinesin hominibl,sf 
fim£ gencrantur.Plerunqueetiam cum nonOpf 
turfub certa radicc,ncq?rationabilitcr,proprcrlr3)1i 
rum imperitiam homines occiduntur. Caufasc (/ 
8c nominainfirmitatum quasaflTerunt fcfana*'e,‘ 
nitusnonagnofcunt. 
Intentio operationis chirurgorum cft 
fcilicet circa coniundionem foiutorum, 
donem coiuneftorum praeter naturam,& circae 
pationem fuperflui. 
Species chirurgie,ficut teftatur loanidus, “ 
Dicit enim , chirurgia eft duplex:autl 
fe. Et fecundum contrarietatem membrorum 
dorum: nam aliaficin membris mollibus,; Vdn 
ne,neruis, venis,& fimilibus. Alia fit in memb^'5 
ris,vtin ofiibus, 8C confimilibusrquae ficut d$ 
in contrarietate qualitatum, fcilicetmollicic.# J) 
cie:fic et in omni operatione chirurgica» CW\U, 
quae fit in membris mollibus,fubdiuiditur 
aut fit in carne tantu, quaefcarificado, 
futura,aut incifio nuncupatur. Aut fit in ueni511 
fandbus.‘aut in pulfandbus: 8C dicitur phlcb0 
fiue fecdo. Aut fit in neruis fecudu latu, et cvc 
nolatur. Aut fecudu longu,& tunc punctui-3 
vclfdiTura.In diaphragmate tn & panniculi5? 5 
natur ruptura. Chirurgia vero quaefitin 
duris,duplexeft:autenim fitin ofiibus duris?L 
tur reftaurado fiueeonfolidado fractorum*3 0\\' 
ofiibus dislocadsalocoproprio, &:appclIa£U 
iunctio difiunctorum. 
xr_ quod vnufquifque voluerit, v3 rr3f 
Vt autem C,I1USiuenirc.*diuidcmusin quaC [£S ffl' 
ticulas librum iftum ordinate per capitula P*r jflP* 
gulas difdnguendodra tamen q? in prima par 
libri non in fpeciali ,fedfub quadam intendi 
neralitate tractare. c$t ' 
Diuiditur autem liber ifiein quatuorpart vlf 
prima parte agitur vniuerfalitcr de vulneri 
ribus,dcfluxu fanguinis,& medicinisipf01 u 3p0^ey 
dierjs mords,de vulneribus ncruorum,ct,r 
matis calidi, atque fpafmi. In fecunda parC f cv Cni ccun<^um ty cuilibet membro 
Jnterri Crcere capite vfque ad pedes, 
grcenfs 1C€tur de fiftulis,cancro, formica, can 
*\ibUs 5 ca , caeterisapoftematibus,&infe<ftio^ 
nqu3^UaPIn manikfio corporis humani cotingit. 
iIiqUg ra Partc 8c vlrima finiemus librum feribendo 
tra<ftanrl ?S 
rpbata de dolore capitis et hemicrania: 
an. oculorum, aurium, 
Cvita ,0nS’^entluni,arthreticae, & podagrae. Et 
niemus concedente domino libru 
Q • thaec funt capitula primi libri. 
aPituIum primum Decaufis vulnerum 8C di" 
l ... * uifioneipforum. 
e hpofitione vulnerum fecundum diuerfita" 
5 P Ccrn membrorum. 
e Vniuerfali curatione vulnerum quae fiunt 
4 r,'ficarne- 
nguris vulnerum 8c curaipforum, SC mO' 
5 pd°figandi. 
e caufis vulnerum quae tarde fanantur, &eO" 
€ priItncura. 
> Vulneribus chronicis. 
c°mnibus diuerfitatibus vlcerum, 8Cdecu' 
8 p raipforum. 
5 generantibus circa mebru. 
e diffinitione et natura medicaminu m,quibus 
Vtimurin Vulneribus 8C vlceribus:& de his 
quae attendenda funt circa complexione n-v 
turalem membri vulnerati: 8C de modoad> 
h p. m,niftrationis dieftorum medicaminum. 
*t emedicjnisincarnatiuis. 
rxe medicinisfocientibus nafeicarnem. 
pe^,cdicinisconfolidatiuis& cicatrizatiuis. 
Q Uxu^ran§u,nisab exterioribuscorporis. 
1J pv, anguinis a membris interioribus. 
ur,One continuiratisfciffura, 5C puneftura 
r^erV5)rurn im. 
l> pvClncifi°neneruorum per latitudinem. 
j^ecor|tufionibus 8c doloribus lacertorum. 
VuJnereligamentorum Sc chordarum. 
j^e Vulnere ex contufioneaccidente. 
eapoftemate calido fuperueniente vulneri, 8C 
F>r°hibitione5d curaipfius. 
e,udicrjs mortis 8>C periculi, in quibus 
Pj n,cant vulneraquorundam membrorum. 
p^ee3ctta<fHoc 8C modo 8C formaiplaru. 
e^tra<ftionclpinarum, haftellarum, 3C limi" 
'Urn quando corpus ingrediuntur, 
H diaeta 8c regimineinffrmorum. 
equibufda potionibus 8>C 
riatls Vulneribus 8C vlceribus. 
f^s f°Juti°niscontinuitatis .fiue uulnerum zrdiui= 
C- nciPforum. cap. I 
ufae folutioniscontinuitatis,fiucvulnerum 
lnrne,r *eS U3e^unt5unaintEnfeca,alia extrinfe 
te‘^Urnln CCaaUte^: ex uniore3auc ex ventofitas 
andoo°r uan^UeintCr^um Peccac quantitate:ali- 
». r®*Ex quar>titate enim nimia foluit ali 
ref^evr.°nt,nrU,'tatem‘ Aliquando vero ex qualita- 
CUI 'm naturaediftemperata,verbi 
Itas *lcplusquaoport€tfuamipetuofacbuI 
l litione, cutim rumpit8C carnem. Siccitasaduredo 3C 
rarificando cutim fcinditfidem facit frigiditas coftrin 
gendo: 8C humiditas-putrcfaciendo 8C corrodendo 
ventofitas vero multitudine diftendit, 8C motu fuo 
fcindit. Caufa vero extrinfeca, quandoque accidit 
ex cafu vel exercitio nimio vel magni ponderis elcf 
uatione, ficutfirilTura vcIfracftura:aliquandoaccidit 
ab aliqua reextrinfeca corpus immediatefoluente:fi 
cut ferro, lapide, ligno: vel aliquo Gtnili vulnerante, 
fiuefolutionem continuitatisfaciente. Vulnus fiure 
folutio continuitatis quaeeft, aegritudo communis, 
aliud eft fimpIex:aliudcompofitum. Horum autem 
alia funt recentiafanguinoIenta:alia funt vetufta. 
Simplex folutio continuitatis eftilla in qua nulla eft 
fubftantiae deperditiofiuecarnisfinqua vnicumtaa 
tu genus palfionis exiftit. Ideoquein curatione ipfius 
, vnica eft intentio, fcilicet coniuncftio partium foluta 
rurm Solutio continuitatis copofita eft illa, in qua 
ex carnis deperditione vulnus confiftit:&fic currut 
in ea duo genera palfionis.Propterca duf funtinten-- 
tionescurationisinea.regeneratio fcilicet fubftantiae 
deperditae:& coniumftiopartiumfolutarum. 
De difpojitione uulnerum fecundum diuerfitatem mem= 
brorum, CI L 
SOIutio continuitatisfccundum diuerfitatem me 
brorum,poffibile eft ut in carne redeat ficut fuit, 
hoc autem fecundum viam intentionis 
tiovero continuitatisinofte, nonfanaturper viam' 
intentionis primae.mififorfanin crefccntibus ficutdi 
cemusrimmo per viam intentionis fecundae. Prima 
enim intentio eft vera confolidatio:qusepropter du- 
ritiem nimiain oftefierinon poreft.Secundaintcnrio 
eftligatio partium quae fit in offibus porro farcoide 
mediante. In offibus tamen puerorum 8C infantium 
,ppter duas caufas fperatur, vtaliquando folutio coti 
tinuiratis redeat ficutfuit: vna caufa eft olfis mollia 
ties:altera virtus fpermatis remanentis. De neruis 
vero 8>C venis dixerunt quidam medicorum, ficut re 
citatAuicen. Qj ficut ofta non per viam intentionis 
primae, fed per viam intentionisfecundae, fanantur. 
Quidam alrj dixerunt, q? hoc in arterijs folummodo 
contingebat: & hoc eft quod dicitur in libro deinge 
niofaniratis. Multi medicipurauerunt impoffibilear 
donis eorum erat confidcratio,&lexperimentum:c5 
fideratio, quoniam vna duarum tunicarum arteria 
eft cartilaginofa, 8C cartilago non 
nem : experimentum autem, quia nunquam vifaeft 
incarnatio.Gal.vero contradiciteis dicens:q? 
doquearterie incarnatur ficu taperte ratione SC expc 
rimentoprobatur.Experimento,quiadicitfe multas 
arterias folidatas vidifl*c:ficut illa quae eft fub bafilica 
8C arterias temporis atque cruris. Ego etiam arterias 
fub lingua 8C temporum faepius folidaui: adeo q? in 
nullo remanfit apoftema: quod dicitur cmborifma. 
Ratione autem probatur, quoniam os eft vna 
mitasin duritie: 8C fecundumpnmamintcntioncm, 
Vt videlicctjficut didumcftfuperiusfolidari, Sc CZ' 
ro eft altera extremitas in mollitie, qu$ fecundum pri 
mam intentionerrij ficutfuperius eft habitu manear-- 
natur. Venae autem 8C arteriae in medio funtinter du 
ritiem et mollitiem eoru difpofitio^ ne inter carnem & oflaexiftentc incarnationem mi- 
nus carne recipiunt: & facilius offibus incarnantur: 
quando Pedio parua eft & corpus patientis 
humidum &lene:necincarnanturin eo, quoddiuer 
fificat ab ifto:quando fcilicet corpus ficcum,et Pedio 
magna eft. 
Be uniucrfali curatione uulnerum,qu£ fiunt in 
carne, C ap, III, 
VVInerum quaedam Puntparua:quaeda media: 
quaedam magna. Irem quaedam PuntinPu- 
perfide membrhqusedam in medio:aliquaPuntpcnc 
trandain profundum. Eorum quaedam Puntpare- 
da,ficutillaqu3efiuntcumlatoferro,ficutenfe,vel fi 
mili:quaedam runr,quorum profunditas eft occulta, 
ficut ea quae fiunt telo vel Pagirta vel alio fimili inftru 
mento. Figura etiam vulnerum,aliquando eftro- 
tunda,a!iquando plana 8C redaa,liquando eft habes 
latera. Inter quaerotundum propter magnam com- 
prehenfionem ciusin medio difficilius eft& tardius 
adPanandum. Item vulnera aliquando caduntfu- 
per locum carnofum tantum:aliquadoPuper ncruo- 
fum 8C ofluofiimiquaeficutdiucrfificantur Pecudum 
locum, figuram, & cafum, fic variatur modus cura- 
tionisipPorum, Vulnusautem eftfoludocontinui 
tatis ex recenti tempore fada. Poftqua enim vulnus 
andquatur:necrecipitfanitatemdmmo femper emit 
dt pus:non iam vulnus,fed vicus potius nominatur. 
Vicus autem eft plaga putrida, plaga vero 
niterfumiturpro vtroque. EtPciasq?in curatione 
vulneris, antequam medicinam carnis generaduam 
feu figillariuam adhibeas:nifi vulnus fimplex fit:tria 
funtprincipaliter attedenda. Pnmueoru eftrcten 
tio PanguinisfiPuperfluat:ficutinfradicctur:5£ vt,p- 
hibeatur calidum apoftema. Secundum eftvtad- 
miniPtrentur mcdicinaequaefaciunt naPci pus.ipecia- 
liter in vulneribus quae acris diPpofido iam mutauit. 
Illa vero quae ab aere mutata no Punr,cu medicina de 
ficcariuacurantur.Sfmilitcr vulnera neruorum pro- 
pter cauPam quaePuo loco dicetur.Eodem modo ad- 
miniftren tur generadua puris in vulneribus.*que fiut 
ex contufione.-quiahuiuPmodi vulneraPuntdoloro 
fa,& apoftcmoPa:quorumapoPtema nccefleePtadPa 
niem peruenire. Terdum eft vt generata Panics de- 
ficcctur. Sanguis cius ficut didum eft fi Puperfluat 
refrf netur:nc propter nimia paties 
Pyncopizetur.T emperatusenim fluxus fanguinis,fi- 
cutdicit GaL8C etiam Auicen.confert 
prohibetapoftema:prohibetctiam oppilationem SC 
febrem.Et cum fluit Panguis:mcmbrum fitficcius:5C 
omne ficcum vicinum cft Pano. EtPcias q? medici- 
nae facientes naPci pus, adminiftrandae non Punt,nifi 
ceflante haemorrhoPagia, di vulnere ab apoftemate 
calido Pecurato:quibus ex tunc hac rationc,ficut qui 
dam voluerunt, vtcndumePt, vtpori dilatentur, 
dolor mirigetur,calorque naturalis confortetur pr$- 
ftansfibi nutrimentum, donec materia quaeineoeft 
modo debito digcratur,dicentes. Vulnus laxum bo- 
num:crudum vero malutinxtaHippo.quiait. Cru/ 
da mala, laxa bona:quoniam vulnera in quibus non 
generatur Panies,non Punt a PpaPmo Pecura.Sed in illis 
in quibus generatur,no dmctudgencratur dico ope- 
ratione naturae, 8C adiutorio mcdicinae.Sanies autem 
i H EODO R:iC I 
4 f 
ficut uirus,in qua no eft operata natura,eft m* a, 
enim in commeto Puper prognoftico dicitq? 
eft operatio a calore:Quandoque enim calor 
Iis tantum cft operans:& tunc fit conuerfio fiufn 
in nutrimentum. Autpartim naturalis, 8C 
cidentalis, ficut hic, 8C tunc fit generatio i 
tantum accidentalis, &C tunc fit generatio p,JtrC (y 
ITuc virus. Poftquam vero vulnus fuflTicl,enCfofn/ 
niem acquifiuit mcdicinisgcnerantibus Panie*11' 
ninofublatis cum medicinis exiccantibus , 
fol{dari:quia,ficurdicitGal.Sanics 
rofiua:& res magis confolidationi contraria.*# 
nia vulnera oportet vtdeficccntur ad hoc vt * 
tur: quia omne ficcum vicinum cft fano:hun,! ( 
autem,non fano. Et quod didum eftfecunduH1^ 
tendi oportet,eft adminiftratio medidnarun 
dum nafci pus:hoc fit vt mudificatis 
vulnC.v> 
dus poftea cxiccentur:quoniam, ficutipfc dlC 
bona in vulneribus generari no poteft nifi fi^Pc qtii 
ratibus expurgaris;fanie videlicet 8C Pudore-OPs Ji 
dem fuperfluitates, ficutipfeteftatur,exf^cetc! 
gcftionis nafcuntur. Patet ergo luce clarius q?1 
do mundificationis 8C exiccadonis vulnerum?11 
per oleum 8C axungiam,8C alia putrefadiua.*c3i 
bus fuaspultescomponunt, SC curant vulntra 
rurgi imperiti. Praedidum modumaplurih t, 
dquis traditum, era me in parte emendatum, 
probo,neque nimis approbo:quiain 0/ 
neru modus a Galeno traditus multo vdlior &P 
bador cft,quifichabet. Ai 
Omnia vulnera ad hoc vtfanentur,oportcC 
ficcenrur:quia ficut Gal.teftatur,omne ficcum 
num eftiano: humidum autem non fano.Om J 
ergo vulneribus dcficcadua conueniunt, pr^Af 
iicracotuia:inquibusnonnifiinfine mollifiP3 
6>C modificationis ipPorum deficcariuafunt p 
oportetenim vtcaro contuPa putrcPcat.Huiu 
enim vulnera ficut didu,cft apoftemofa et do'%j 
vdoportctmoIh'ficaduis,& ap0’^* 
tu Pedatiuis: vulnera edain carne concauitatem' 
da,poftquam fada fuerint PanioPa, modificat^1 
gent.‘cum dcficcaduis tamen commifccs. Iflu(J 
quandoque fieri conuenit in quibufdam vul*1^^ 
quaealterarionem aeris receperunt, vulnera 
fiuntinaperdoncapoftemads,cum mundiftc 
mollificariuis, 8>C cxiccariuisfimul optime 
quarcpultes quaefiuntex 
decodis, paritervfquead Ppiffitudinem,fictir 
loco dicetur, optima medicina eft. In vu’n 
autem neruorum 8C eis propinquis,ab 
rationis canone, ficut ab igne fugiendum clf* -jjtiS 
vulnus magnum fuerit, necefle cft medicin3* 
deficcaduam apponi: fi panium , parum dcl1 A& 
Pufficiatmedicina. In vulneribusconcauis 
cum dcperdidonefubftanriae, intentio noftr3 
caro deperdita generetur. Hoc aurem non , 
vbertate cibiTanguincm generantis,& adm*1)c 
ne medicinarum, in quibus cum mundificatl 1 
tus exiccadua confiftat: 8>C omnis medicir»3 or< 
mordicatione exiccar, tcftc Auiccn.de genet 
eft, quae faciunt nafci carnem. Nos vero1 
ritum medicumfecud,quifolo vino 8cU§at; V1** 
niacurabat vulnera, dicimus vinum n^:q^Uantu® vulnera, fore optimam medici- 
Vuln^ra J tefte Gal.& etiam Auiccn.Omni; 
%>tur aut ,°c vt fanentur, oportet vtdeficcentur, 
?Uenta*f VnSUenra,autpuluercsapponcmus.Sivn 
f °^ter °Jd? vel aliud vncftuofum,plus mol 
Vn^ofq,Ur de!?ccant:vnde Gal. Oleum & cetera 
Ponasp 3! abefaciunt et maculant vulnus.Si veroap 
.^cerant.UereS’ deficcant, 8C faniemin- 
r e0cfcm ‘f?Uar5 an,es vulnus corrodit, 8C auget. 
e^etiam 1° ,c,na °P°rtete!Ienonfolu deficcariuam, 
c°:<qp,'n 0 auatIuam:tSaIe autem eft vinum. Idcirco di 
V|Ceribu vulnereetc. In vulneribus autem 8C 
quod deperditu eft,nihil eft aliud, 
3 rn,n,^rari debet vehementer exiccatiua 
rne<^lcinam, quale cft,galla,hthargyrus, 
t,cesgraneari,m vfia?, radixlilrj cum meilero.&C cor 
CerUibUs at°rum* Sangufnolentisuulneribusetre 
carn qr3uacriS non mutauitiin quibus 
t^flece!f1S urbrr5c'a nihilaliud 
t?J*fUera e,n,n vt eorum extremitates, ficutnaturali- 
no^Iidnt)adini,,‘Ccm c°nhingantur:& puluillis vi- 
%afCa. IT1adefa<ffis,etfafcia arrificiofeligentur,!? ca 
s« nperflua;tunc medicinam acutam fuper 
•V^Cera*pqU3ej1 ccc^ano ca,lda eft & ficca. Si fuerint 
J>,fn<aa5clu,bus acuta non conferat medicina, 
a<annni!trandus eft. 
e figuris uulnerum,cr cura ip forum,cr modo 
D ligandi. cap. IUI. 
fln,a Uulnera carnofa recentia, ficutdicftu eft, 
JHiat q, 0r^unicant,nretcntione fanguinis, fifuper- 
uxus^an&u,niscofert vulneribus,8( pro 
Tk3* ,aProPter in magnis vulneribus, 
e-i ?r°m,am fieri,!? vulnus fit in mcbro,a 
e^u,t fiuere, Sc non fiuxfr.Omncenim 
Se ensexcepto vulnere ven'r,deberfangu! 
r3rel fuerit fcA!o'de quo!?cut 
”"^^cec,dit:fufficirftri<ffura, &T decens li- 
r CaUen • ,°€ns^an^u,nem acluofirarem ab eo. 
r Uacr> e,"tra*abia vulnerisquicquam cadat:Sc co 
0l|citus, CXIOnem c0rnP0fit,0nem membri:& 
na llS membru nihil aliud praeter (angui- 
ribusraIcrn attraliatur. Omnibus autem vul- 
C^u,tate,qUae la runr5n°n habentia faniem vel con- 
d°l°retn, neq?alium morbum:fola 
.lJri§enSt p1 conucniens apponatur fepararione co- 
fi fuerit fedio magna, concurrant 
Uerr e^,Pfius5cIuon,arn funtrotundae elongate 
a0*1 Urae5 auc deftruAa elt ex eo caro pauca 
t rcgatio a * uUnC eiUS CUra utura ’ & prohibitio 
fr'Ccantiii n,shumidiratisin ea cum adminiftrarionc 
'dirius. n^rePercu^uoru quae 
tUrafac,- t^^Uer,t profunda: tuncftriftura Sc li- 
Caa^*1aererernuJror,cs‘ct:fortafrenece!ra- 
t °n cad^ftC^ere n<^ proprie vbi ftriftura 
fi Ury,'rioi.UlDeI rac^lccm profundi: quare fit ingeniu 
leAd° vul 11 P°fiahfie dbi fuerit , vtpartesinpro- 
ti(r ,0feiiaCTCTriSCOr,^nn^atur:ne^at ,n eo aliqua coi 
Cr.lniecai,?jreSati0 fianiei:quodI omni vulnere po 
»ii1tUnirUDet.UmcCfi:’ t^^uent:neceflrarium, ponatur 
*it|Sind/cr °r,”^lJm exiccansillud.Etdico q? vul- 
aI -1 ,lgatura aggregate labia,qn qux- 
,ncarnati° fuper illud. Vulnera q 
ub cute inuifibilem habet dC faniofa exi 
\ ftut,oportet fiueper cocau/tat/s/nci/ione, fiueperft 
rationem, fiueperalium modii,vtfaniesdefluat.*ne< 
/ntusrefidear,procurare.Indfioautem qualiter fad« 
da fit, natura loci,8C magnitudo vulnerisdcmonftra 
bit. Si vulnus in larirudinelacertifuerit: neccfiario 
eius labia erunt valde remota. Idcirco illa fortiter co- 
iungas,&fuas, Sc ingeniofeliga, 8C ficut dicit Auice* 
in hoc cafu neccffarr) funtpuluilli triangulatfiquia !?- 
cucdicic, cum illis labia melius aggregantur: nonta 
me expertus fum illos,fedquadratisporius vfusfumi 
illum peritum virum fecutus. Vulnus qcffitinlatitu- 
dinelacerti, filigamentum incidat ab vtroq? lacerti 
capite, non oportet fui. Vulnusautem quodinrc- 
rius penetrauif,ncce!Tario magnum erit. Idcirco cum 
linteo ab vtraquc parte incipias : 8C labia vulneris 
vfqueadprofundum ipfius cum omnifubtilitatein- 
geniofe optime fimul ftringas. Si vulnus in carne 
multum interius penctrauir,<SO'n longitudine multu 
tetendit: dupliciter magnum erit: & plures inten- 
rionescuram oftenduntipfius. Prima eftpartium co 
iunftiorproprerealabiaoptimedebenr ftringi:dein- 
de profunde fui. Secunda eft vulneris deficcario. Id- 
circo ficciftima medicina fibi adminiftrandaeft.T er- 
tiaeftconferuariorquare bene decenter SC artificiofc- 
ligetur. Si uideas uulnus multis modis compofiru, 
8C fignificationeseiusdiuerfaofteduntrinquire vtru 
fignificarioncsfintcontraria?: nam ficoueniant, vna 
erit intentio.*!? autem fintcorrariae, mueftigaeas, nec 
feftines. Si vulnus fuerit concauum,& neceffc fue- 
rit vtcaro nafcatur * fuffidr vtin vulnere fic orificio; 
ex quo lanies naturaliter effundar: aut tu figuraipm 
tah' figu r a. H aec eft, vt p r o ftm d u m i p fi us fi c fu p e r i us, 
orifidumaute inferius; vtin vulnere nullafordiries 
moratrahar.humidirasenimimpedit,ne caroin vul 
nere generetur. fi fieri non poteft illud, SC humidi 
rates aggregantur in vulnere, fi fuerit poffibile, 
foretur.Praedidusautem vir magifter meus,nunqua 
tales concauirares feucaucrnas in vulneribus perfo- 
rabaturrquinimocum mcdidnaatrradiua mundifi- 
catiua, & exiccatiua, & ligatura decenti, quam opti- 
me facere nouerat,omnes tales cocauitates mudifica> 
bat, exiccabar, 8C driffime liberabar. Jn omni vul- 
nere fi calidum fuerit apoftema,feu eryfipclas vel al- 
tera aegrirudorintendas vtillam aegritudinem primo 
cures.*poftmodum cura vulnus. Etomne vulnus vc 
ait Hip. habens cryfipelasadhoc vr fanetur, oportet 
ut toru corpus cu pharmarcia purget. Oportet,inqt, 
vrtrahamusmateriamadlocaoppofita perantifpa- 
fim. Na fi vulnus eft in fuperioribus.*vcnter inferius 
cum folutionc purgetur:!? vero inferius eft,fuperius 
cum vomitu educatur. Apoftemaficum vulnere 
fuerit, vulnus non confolidatur,nifipriusapoftema 
fedetur. Apoftema quoque non fedatur, ni!? cum eo 
in quo efcexiccario 3C infrigidatio in primo graduret 
mundificatioin fecundo. Apoftematis etiam cura cu 
retur.Difpofitioneautem apoftemStis diligenter co- 
uenitobferuare:quiafiappofito vnguento calido vi 
deris vulnus rubere,conuertaris ad frigidum :& fiap 
pofito frigido videris locum albere 5C indurari,ad i a 
lidum teconuertas. Vulneravero, vt ait. Gal. quae 
fiunteum ferroacuto ficutenfe & fimiIibus:po!Tibi- 
leeft ut cum medicinacicatriratiuaprohibeantur,nc 
faniem faciant aut virus; Si idus carnem concuffe 
rit,feftinanccrfaniem orocurcmus.minor enim erit THEODORICI 
timor, fi /anies celeriter generetur. Necefle eft eni,fi- 
cutdicftum eft, vt caro corufa putrefcat,& in faniem 
refoluaturrdcsnde fiat regeneratio nouse carnis. Caue 
dum edam eft ne medicina deficcaduaponatur. Nui 
lum enim vulnus deficcandum cfr, in quo volumus 
faniem celeriter generari: 8C quia omne quod putret 
fit, mediantibus calore & humiditate putrefcir.‘nccef 
feid cataplafmare oleo, farina quoc£ hordei, 8C aqua 
jniftis, 8C frequenti fomento aquae calidae:tetraphar- 
macon quoq; 8C omnibus calidis 8C humidis cataplaf 
luemus 8C cmbrochcmus, vbi quaerimus faniem ge- 
nerari. Omnes enim antiqui curabattumorcs ifds ap 
pofiris medicinis. Dicoergo cp omnia vulnera dc- 
bent deficcari praeter contufa:quonia membra in qui 
bus calida fut apoftemara,calidis funt 8C humidis em 
plafiranda.hoc autem non fitnifi ad mitigatione ac- 
cidendumipforum:quiaillacuquibuscuramus apo 
ftemata calida, virtutem dcficcaduam habent.Cata- 
plafma autem hordei in apoftemate calido medicina 
midgatiuaeftrnon aegritudinis deftrucftiua. Hicgc 
neraliter notandum,cp vulnus capitis cum fracftura 
cranci,vulnus thoracis, & inteftinoru, vmfhiofas no 
recipiut medicinas. Sivero vulnera vel vlceracu 
mala complexionereperimus: tunc contraria cotra- 
rrjs curamus:ficca videlicet cum humidis:calida cum 
frigidis.& fic dealqs.Oportet tamen in omnibus co- 
plexionem corporis 3C membri vulnerati diligentif 
iimecufrodire. 
Ligaturae modus in omni vulnere talis effeconue 
nit.* quod femper a loco infimo incipiar,8C tendat ad 
partem fuperiorem:alia quocp fafciaaloco fuperiori 
incipiens, tendatadlocum inferiorem.fuper locum 
Vero laefum fortius conftringatur :SC quanto magis 
elongatur a loco infimo, tanto magis relaxetur. Cit 
hac na<q? ligatura fanguis ad locum infimum tranfmit 
tinon poteft :8>C humor etiam tranfmilfus exprimi-' 
tur. Idcirco vulnerisapoftcmatio euitatur:hocidem 
poteftfieri cum vnafafcia,fiplures non habeantur. 
Et notandi! q? ligatura fit in vulnere propter tres vo 
luntares.Prima cft,vt partesiiulneris iam coniunftas 
conferucr, materiam fanguinis prohibendo:ncadlo 
cu m rranfmifia uulneris apofic ma faciat et dolorem. 
Secunda, vrpuluillos vfq? ad tempus mutationisre- 
tineat SC conferucr. Tertia, vt ex vehementi conftri- 
«ftioneipfius apud profunditatem , 8C ex relaxatione 
in orificio, vbi illud nccefle eft vulnus, virus exterius 
expellatur. Si autem adeo magnum fucrit,q> ligatu 
ra nonpoffit partesfeparatas adinuicem aggregare: 
tunc adminiftra futuram:quoniam,ficut dicit Gal.in 
techni. In curatione carnis quatuor caufse requirun- 
tur. Vna eft aggregatio partium difiumftarum. Se- 
cunda, vtper ligaturam vel futuram ipfaaggregatio 
cofei uctur.Tcrda, vt cuftodiatur, ne aliquid inter Ia 
bia vulneris cadat. Quarta, vt confcruetur membri 
fubftantia fecundum ianitatefuam,fcilicet vt confer 
uetureius complexio naturalis cum medicinis & ci- 
bis,ficut dicetur in capitulo de medicinis facientibus 
nafcicarnem. Partibusigiturfecundu figuram de- 
bitam collocatis,cutisfupcrficiesfuatur talirer,ut me 
brum remaneatfccundu naturalem difpofitioncfua: 
et nos omnia illa fpecificabimusin locis proprrjs.No 
enim intendimus hic, nififub quadagcncralitate tra- 
Aarerquiain locis fuis dicemus per ordinem :quomo 
do in lingulis membris debeant huiufmodi exerceri.. 
Et fi veri fi militer dubitatur vulnus ab fq? 
rima,fanari non poffit.‘tunc vnaextremitasuul 
decliuior fcilicet,d«mitrnturaperra. Egotamcd 
pr/a confifus experienda,parres vulneris omn^5^. 
do:& puluillisexvtrac£pte,ctfupraprimobain |( 
in vino, ficutdicetur,decentercollocatis,cum 
ti 8C ardfidofa ligatura fine alio medicamine 
dare procuro. Cauendum valde eft volent 
dare vulnus,ne aliquod medicame humidum ai r 
natur.*appofi'rio naq;humididiiToludonem vU jq 
operatur. Punda dimittantur in vulnere qu 
vulnus viderisincarnatu.vulnera enimin al,'qn* / 
velociter,inalqstardiusincarnantur.Suturai3 
dacftfecundu vulneris quanritarem.dcbet en,n1p/ 
ri in magno vulnere proFundior,quam in p3**110 
quit Gal. Si futura adeo ftrifta fuerit, vtdolort' 
nerer,facietapoftcma& tumorem.Et ii 
rit debilis,partes vulneris non coiungct. Tn c.0^: 
ro nunquafuturafadeda: quia optime ligar«P p 
quomodocuncf? fuerit vulneratum. Siaprin 
non fuifti:& vulnusiam nh acrealtcratum 
latera cum infirumento aliquo renouenturicri r; 
nolenta fiant: vtmeliusconiungantur:& fi^11 
8C cum medicamine incarnatiuo curetur. ' r 
Medicamen incarnariuum,ficutiam di<fblCl 
neri concauo no congruit: ex eo q? exiccando 
bcr materia: vnde carnis generatio expedratui'»c 
gruit ei medicamen faciens nafei carnem:doni 
tesfeparar*integre coniungantur. Dixeruflf jg 
lenus,8£ Auicenna,& alrj fapietes veteres: q? d 
perforantur vulnera,non eftrcdum vtappr 
eis aqua:et fiaiiqua caufa rogat balneari,tunc 
vulnus cu fperadrapo facfto de cera,oleo, 8C 
thina :vtaqua balnei vulnus intrare non p° 
Etfcias cp vulnus concauum cum 
ftantiae,vt dicit Gal. non fimplicem, feddupl,<: 
bis morbum infinuat.non enim folumcarnc*11’tp 
rum etiam cutim amifiriquarc oportet nos ei 
ter fubucnire: quoniam in duplici paflione 
nis intentio duplex eft. Prima,ut carnis concau) 
cundu menfuram debitam repleatur.Secunda Jj' 
ds deperditareftauretur. Si ueroid quod 
tu efr,no eft aliud nifi folacutis: tuc ab ipfo prifl 
folii medicame ftypdcu congruit: vt loco cUf,s’|5£i( 
dura nafcatur:quonia,vtinquitGal.materi3£:U3fJ(: 
fpcrma:cuius quantitas in corpore parua eft*cll1 
cundu primam intedone non nafcicur:fed 
vt diximus,caro dura,fuper quam no oritui* 
Quod fi contingar q? caro ex vulnere [\cdcpet]“c$i' 
i ta v r p ar u fe te n ea r, o m n i n o i n ci da t u r: dcin dc 
camen carnisgeneratiuum celeriter adminifi1”3' 0(ic 
Quia ex mala diaeta et inordinata interdutf* 
ma et virus in vulnere generatur.‘quare fort3* 
brumad putrefuftionem deuenietddcirco v3 
uendum eft a malis cibis, ficur pifcihus, caft0 
bus vaccinis,& alrjs carnibus groifis,SC aqua’ 
libus. Iftaenim funtquae in vulneribus gcpc 
niem atc£ virus. Sed in principio ficut 8C 
tur bonis cibis,& vino,bonichymt generat^1 $(P 
tur tamen in principio temperate multum» 
PoWfn 
afocictate, ne generetur calidum apoftem3» 
autem de apofremate calido fuerint fecuratri 
poterunt dilatari.De cura nero calidi apoftct1 
ciem us capitulum fpeciale» LIBER t ' 
Uriefanaturcorii cura Gt. V, 
quare vulnerufanitas tardatur, funt mul 
r^aiIC etia tardatur propter mala complexio- 
ptUnim^‘3n propter fanguinem corru- 
ipfiu p vulneratum fluetem:aut propter 
s,anguinis quatitatefeu qualitatem, varices ctia 
,rT,e.ntfi porriguntnomodicum:nonunquam 
VujpnitUc?°^P^enls 8C hepatis:aliquado fola membri 
tatc ,erar‘ quide no efl: nifi ex fuperflui- 
tCrn totius corporis maxime vul 
fimiliter abundantiahu- 
dUrnlI‘caro etiam vulneris aliquando mutatur fccun 
rCjn SUar»titate tantum,aliquado cum duritie. Qua< 
c Vl'*ner*bus difficilis confolidationis,oportetme 
duo*11 §cnter infpicere,utrum tantum vnum vel 
v<d tria conueniant praedidorum. 
Mala - , . 
a Coplexio carnis in qua eft vulnus, aliquando 
t fi f di tate: aliqua n d o cxfrigiditate:autficcitate: 
cal0 Ul, ate‘Si ex caliditate fuerit,figna funt,rubor, 
ri0T’j i,J?’a^anies» & fubtilis: frigiditatis figna ecotra 
fanj1 “Ccitatc figna funt, durities, afperitas, pauca 
15 figna funt, molli cies, 8C fanies mul 
0 'a‘h°ru etia notitia ex colore carnis, tadu, 8C 
SUo^,n^rmus^cntit, accipitur,8C ex quiete me 
luncm,ril's cahdi feu frigidi appofiti fuper vulnus. Et 
fiCc j°ntrar*a c6trarrjscurancur:yidelicet fi dura et 
fi|t „Uer»t,cu aqua calida 8C temperata,donec rubea 
' tUnie^cr*ccepcrIt,fometabis:fiampliusfomc 
rii>’arnplius quod coadunatu fuerit, dilfoluetur: 
teria multa cu nocumento traheturad mebru. 
Carn c‘na qnoquehumidioreeaquae ponitur in fana 
rit e 5 ?rc necefleeft. Si caro humidior naturali fue 
r* d,dna 5 ficut bolo, aceto, 8>C fimilibus 
tiirQl e aqua: vino enim lauc- 
talL auai*i necefle fuerit, vel aceto. Similiter fi caro 
cUtcu u^r,t3cumfrigidisftypticitatenihabentibus:fi 
C°rtir'Tl Ucco fi°latri,vel aceto,autaqua decoAionis 
granatorum, 8c fimiliu,infrigidetur. 
a ffierit:cu vino calido 8C fimilibus calefiat, 
prirp.,t,es in vulnere extra natura fuerit: oportet vt 
tn]0r-Us,eanicures. Silabia vulneris mutanturin 
e Vlr,dem velfimile,autin duritiemreu medica 
Carne Q{ito tollatur: vel fi magis videbitur:donec ad 
fcatinv:?, 
na perucnias,incidantur. Si mala caro crc 
cUtjpp ulnere:medicamen corrofiuu vel acutum,fi 
malitia * adminiftrandu eft, donec 
lUrna 8 ueficcetur.nihilenimin carne addita opera- 
lOriUrtiUra:iddrc° cum eam vis euellere, ipfius adiu- 
?atur n°n expedes, ficut in carnis nafccntia 
Mmto‘c]lUareoportetipfam artificialiter extirparc. 
,es l profundo uulneris alicuius offis vel ligni, 
toHtin u,Us alterius, ficut vidi frequenter, fruftulum 
pUntUr*cl,ius acuitas carnem pungit:5£ aliquade 
Uarc Vuineris initas retardatur: tuncir 
tl,h q}uoipfum cu omni facultate ftudiu impeda- 
1^0 ProPter defeAione membri fanitas re- 
emPlaftrG fi°api vtile efi:: 6>C freq uentei 
JS n? jn S aPPofitionem cito fanatur. Cauendu tami 
h 111 etia aU^a ”nt Juniores calidi 8C acuthapponen- 
non eft: ante corporis mundificationem 
cUrri€ritu cs,ucfluantad locum.Maximum enim no 
COrPore non mundificato mebrt 
calidiffi mis procuretur: nam huiufmo- 
di medicina a toto corpore trahit humores ad 
brii ficut ventofa fanguinem:eosibi adeo firmans, q> 
cum difficuItatepoftearemouentur.Quarepriuscor 
pus mundifica: pofimodu morbum abijee cu acutis 
8C fortibus medicinis. Quando vulnus tardatur,ct 
fecundu modum praedidum in foatio longi tempo- 
ris non recipit fanitatemltuncipfius cura,curatio vl- 
cerum efl. 
Lc uulneribus chronicis. Cap. VI. 
VVlnera ex diuturnitate ilia monftranturpeffiV 
ma,& membra vulnerata malitianon carere. 
Quare fi folum mebrum vulneratu malam qualitate . 
habeat.‘cura adhibeas fibifoli.Sicorpus malishumo- 
ribus abudet, quod vulneris diuturnitas indicat:pur 
ga illud. Si materia toto corpore ad vulnus defluat: 
Hip.ficutdidtGal.cum pharmaciapurgari praecipit 
totucorpus.Catharticum cnim,ficutipfeait,utileefi: 
vulneribus corrofiuis, deambulantibus,fc dilatanti- 
bus,& caeterisalrjs quae fiunt cum qualibet diuturna, 
unde Hippo.ficut Gal.ait,oftendit q> omnia vulnera 
quaemolefta fiunt,phlebotomia 5>C folutio ventrisiu 
uant. Vulnera rotunda 8C concaua,vtidem dicit: 
oportet vt fecundu rotuditatem totam, partes remo 
tasincidas.Similitcr fi fuerint petrofa d>C duradabia in 
cidantur. Omne vulnus corrofiuu, peffimum:&I 
caufaeiuspeffimi, funt humores. Vulnera quae re- 
punt etdilatantur:fiuntproptercholencam materia: 
fed no omnia vulnera diuturna fiunt ex his: proi nde 
Hip.mandat q? in omnibus folutio ventris fiat.opor 
tet, inquit, q? ad loca oppofita trahamus materia per 
antifpafin. VIcera dura verfus viriditatem et nigre 
dinem tendentia, funt mala. Quado vlceribusma 
lis afibciarur color corporis malus:ficut albus plum- 
beusautcitrinus:tunc illud fignificat corruptionem 
complexionis hepatis, 8>C corruptione fanguinis qui 
venit ad vicus rquareipfius famtas retardatur. Vis- 
cera generatafucceffioncaegritudinu,funt mala.*quo 
niam natura expellit ad ea refiduum corruptionis fu 
perfluitatu. VIcera deficientia pilos qui funtin cir- 
cuitu,funt mala. Melius fignum faturis ulcerum efi: 
fanies alba,leuis,aequalis,bene digefta. VIcera quae 
acciderefaciuntfpafmum,& vlcera putrefada,fcrof 
fulofa,corrofiua,cancerofa,& quf curfu currunt eo- 
ru: funtillain quibus fanies minime generatur. Si 
fiant vlcera mebris ncruofis vicmarficut vlcera quae 
fiuntin vicinitatedorfiet nuch$,& vlceraqu£cadut 
in anteriori parte coxe 8C genu:quoniaipfafunt ficut 
> lacerti neruofi: rcsconuertitur adfpafmu 8C permi- 
ftionem etiam rationis. In pueris, fenibus, 8C prc> 
gnantibus, difficiliseftcofolidatio vlcerum propter 
complexiones ipforum, 3C etiam in hydropicis. Ia 
omni vulnere aut materia defluit: aut iam ceffauit.fi 
ceflauit, oportet vtinquiratur,fl membrum fit viri- 
de rubeum fiuc nigrum.*quo taliter exiftente fcalpel- 
lisfanguinem extrahamus:& moxfpongiamficcam 
non humidam imponamus: deinde cum medicina 
deficcatiua curatur, tandem fi neceffe fuerit iterum 
extrahere fanguine,fiat illud quoufcp fanetur. Inquit 
GaI.prohibet,inquit Hippo.fanari uulnera fanguinis 
putrefadio: & cum fluita vulnere fanguis, fit fic- 
cius:&omneficcumvicinum eftfano. Cumpro- 
pter putrefadionem fanguinis , aut propter vari' 
ces, nigrefeunt circunftantia vulneris: quia vari- THEODORICI 
I maris affimulatur ei qu»Iauat5^e3ciccat;5faquaa 
minis eftlauatura repercufliua 8C exiccadua. Idctf 
prohibet illud quod ad mebrum attrahitur. Pr?dJ 
tamen adminiftranda no funt,fi cu vicere fuerita 
ftema.deinde fa<ftaablutione,mcdicina carnis 
ratiua intromittendaefi. Vlcera profunda !'nqcrJ 
bus efirabfconfio vel cauerna carnis gcn 
duae non mundificant mundificadone aliqua.*n 
eis faciunt narcicarncmJnifi’ fiant currentes lauati** * 
vt Veniant ad profunditate cuminicAorijs 8Cc\y* , 
ribus:aut mittantur fi poflibile cft, cu tentis.Hcql!3v{ 
in curatione quorundam vlccrum, °P°JteC0t 
fiant vifcofae adhaerentes. Inquit Auic.Et no °P 
tet vt adminiftrctur carnis nafcenti a,nifi prius g 
dificetur vicus, aut trahatur ad ipfu m 
minoratum fuerit,qualecunqj fuerit,& 
rit.Cuq? mudiffcatu fuerit:cuftodiatur ab omni 
dicatiuoetabfierfiuoford. Et oportette fcirev 
vicus cogIurinctur,aut no.Et fignificatio q> vKUm/ 
glutinatur conglurinadoncbonardlpaucitas 
ris eius, cu paucitate faniei, &IenirateiplTus:d^fa 
optima ficutia diAum eft, eftalba, leuis, 
digefia: quoniam confecutaeft coplemcnturn^f 
fiionis. Inquit. Corpora qu£ cito recipiunt 
rationem vlcerum, funt melioris coplexionis cx] t, 
uendoncbonf fanguinisr&no fuperfluunt in^lU-J$ 
ditate vel ficcirate. Quae vero tarde fufeipiunc f 
rationem vlccru, funt corpora humidadicet 
fceptibilioraqua ficca:ficut feniuquideeftrqui 
porafenu parum habent de bono {anguine: 
num vlcera no fanantur. Caetcruhumiditas i 
dt naturalis: 8C nos de humiditate praeter natur3 
quimur.Ideoqfc curatio hydropicoru eftdiffiri* 
pterfuperfluitatehumiditatis extranearet fimillf£ J 
ratio vlccru propter retentione 
tatu.* 8C aliaru eda mulicru,quibus meftrua reti*1,* 
Quamuis de medicinis carnem generantibus1* 
damus facere capitulu fpeciale: quafda ponim1*5 J 
caeteris Sunt autem ceteris 
andmoniu aduftu, adu%,polium, 
pifeiu. Sed oportet amice vt cum omni dil>£ 
ferues,antequam incidas in errorem,ne medid*1 
nis crcadua,magis quam oporteat, fitabfterfil,3'(JjJj 
niam fi modum excedat,carnem foIuitrSC fic 
tatem auget;quoniam afpiciens ftolidus 
ftimateiTc virusrproptercain virtute abfterfi0*1 fiv 
dens,carnem deftruit, quam debuerat 
gnum quod humiditas illa eft ex forti medio|ia 
ximum dt: quia concauitas viceris 
ca!or,rubor,& 
dens,quodprouenitex liquefadionecarnis 
medicina, 8C maxime fi patiens fcntitarfur3 u 
dicatione manifeftam : q? fi'illud fuerit, fiadm 
de virtute abfterfionis. , -M 
\7’| vero virulenta indigent vtinpr|fnl 
a nifirentur medicinaeexiccariuae q1 
dificent virusrpoftqua virus mundificatu 
dicinas carnis crcaduas conucnit mimTtrari. 
miniftratur medicla exiccadua, 8C no miuu,c 
humiditasdmmo potius videtur 
medicinafecundum illud corpus non e^te^tCn 
quare conforta eam:& adiuua cum 
ca,ficut meile: et ftypticitatc,ficutbalaufiia^ 
C es illi materiam fubmimftrant t vulnus non fanabo 
tur,niifpriusilIacurcntur:dcindeficutdidumeft,to 
tum corpus vulnerati' cum pharmada purgetur.Spc 
cialiter aute fi mebrum corrumpi indpiat,uclrubicu 
dum vel aliter fieri: vel fi fiant Vlcera corrofiua. 
De omnibus diuerfitatibus ulcerum, cr de curd 
ip forum, C ap, VII, 
VLcera tefte Auic.gencrantur ex vulneribus,ce 
apoftematibus corruptis, & puftulis.*ficutem 
fupra didii cfi, poftquam folutfo cotinuitatis fanfem 
facit plus qua oportet,ct pus ex omni parte fui: vicus 
nominatur.Inquft:& no facitpus,nifiquia cibus qui 
ad ea tranfmittitur, conucrtitur ad corruptione pro-' 
pter debilitatem mebririn quo cfi continuitatis folu- 
tio:autpropteremplaftrum vel vnguenta mollifica 
tiua 8C lenificantia mebrum humiditate 8C vnduofi-- 
tatefua. Pus fubtilc, virus: grofilim, fanies nomi- 
natur. Et uirus generat ex lubrilitate humorum aquo 
foru 8C calidorum, & multiplicatur cum 
fieapoftematis. Saniesaute generatur exhumorum 
groflicie:& egetabfterfione, ficut virus exiccatione. 
Vlceraautfuntprofunda:autfunt apparentiacon 
caua:& quae funt profunda,fi caro drcudansipla, fit 
indurata,nominatur fiftuIa,quonia eft ficut canna pe 
netransin mebra:autnonfuntindurata, 8C 
turcaucrna:eOruautcm quaedam funt munda:qu£da 
imunda.Immunda,quiainciscftfupcrfluitashumo-- 
ris:quamuis non fint mala: SC ex eis funt virulenta, 8C 
fordida:& funt minorata a nutrimento, 3C funt cor-' 
rofiua, 8C funtputrida,& funt difficilis cofolidatiois. 
Vlcera vero plana aequalia indigent tantu, vt cofo 
lidcnrurcuco quod mordicationem non habet:qrn 
mordicatio confolidationem prohibet. 
profundaindigent, vt carne rcpleantur.uc 
VICCra ficut tcftatur Gal. caro generari non po 
teftnificx fanguineper omnia membra corporis ad 
fui nutrimentum difperfo& affimilato.hfc enim ex 
attradione fiunt materie. Quare oportet coplexione 
mebri in quo caro creanda eft, atc£ complexione to-' 
tius corporis cuffodire: arq; cum vbertate cibi boni 
chymi generatiuu miniftrare infirmo: 8C cum medi-' 
cina vehemens cxiccationis curare vulnus.Inquit.n* 
Gal.quanto magis uulnus profundius eff: fortioriin 
digetexiccatioe. Et quia multus fanguis fluit ad ipm, 
ncceflarium eft vtrcfoluasilfihnec oportet vtipffus 
refolutio fit cum multa caliditate:utno refoluatfub-' 
tile:5£groffum quodremanetinlapide conuertat.*et 
mebrum taliter fituetur, vt ficut didum eft in capitu 
Io vulnerum, lanies naturaliter effundatur: illud ide 
cu ligamine procuretur, videlicet q? ligatura profun 
du viceris coprimat,& \ orificio relaxetur: 8C fi illud 
no fuerit poflibilc, tunc ficut didu eft,non eft excufa 
tio quin vicus vfq: ad fua fecetur radicem,vt nulla in 
eo relinquatur abfeonfio Vel caucrna.delde vicus cu 
ligatura ftringatur,quae incipiat ab orificio, & 
niat ad radice, quae ia per incifionem detedaeft. Et fi 
ncruus vel arteria te vicus fecare prohibent: tunc in 
inferiori parte ipfius,fi poflibile fuerit,proferetur:SC 
quando non eft p odibile vt fecetur vulnus omnino, 
tunc necefle eft vt ablutio miniftretur. Exhis quae 
lauant vlcera,funt ficut mei, 8C proprie cum vino 5C 
aqua cineris ilicis vel vitis mifta:& haec eft fortis ablu 
do,quam no tolerant vlcera parum fordida;& aqua VirtUriuCUs^uperfluat*ih exiccat/onc, tunc minue de A 
He, & r^Us °mn,bus,fci'Ii'cctdc exiccarione,abfterfio 
fat5Qun^n^,tate‘^^c vero qui hunc canonem igno- 
Medi^°d0 curat^eft enim ipfiuscura perueria. 
cut,bM Upaec5U3ecx,ccantvlcera virulenta,funtfi- 
licesth U , cortices granatoru, cor 
horcJejUriL1,chargyrus, flores papauens rufi, farina 
3 a.h u“° aclUae maris, 8C aqua? luminofae con- 
guen a<acx,ccatl°nc viruS. Ecdeconipofitis vn 
eniun m ira^^c 3 m quo Auicen.& Almanfor co-> 
Cr'brart5 C^1^U^*^It^ar^yriIS va^c puluerizatus 8>C 
neeacj US CUtn aceto & oleo, vidflim imbibatur:do- 
aufj,lent5 vcn,at*& albificetur, et multum in 
<***- de/nde.Rcd.antimonfj,3eris vfti,balaufti3e, 
lninismp5Uermium tcrrcflnu,gallarum,fan.dra.alu- 
t0tlWC lmi?argctbOmniu,anaquantu cftfextapars 
tari0 Vn^cnti.puluerfectur:& cu vngueto in mor B 
Auic^V110 incorporentur, donec bene vniatur:& 
autC3cn‘c^lc,t(?’cmpLftrum exfolrjsnucis recetibus 
|,esaKr1UCe^cute^3 confert valde; 8>C exiccathumo- 
v-, Dc£ nocumento. 
' * kcrg. Sordida curentur cum medicina abfterfio- 
t>iota ncrnhabentecum mordicatione.Tn prind 
cano,- *ncipjcndueft abeo,quod eftfortis mordi 
*ftleui'S • lnC*C^rackltIfn PerueniaturadilIudsquod 
ficata. ?r ,riordicationis,quoufcp fanies fuerit mudi 
' Cmcd,dnaquecarnegenerer,adminiftra* 
iflScu ,c,n? quaeabftergutvlcerafordida, funtficut 
dIe’anTtolochiacummdle accto' Er 
mirabilibus valde eft vnguctum viride 
°r,s,quod carne corrodit mortuamret eft ex 
*isgL. 3 *^in*^fanturmprincipio:quodcft.Re.flo- 
Ntiifi C-r P,Uri>ana vnc.i.exbisfimu! miftisvn- C 
m ■ at‘“ P*Us ponatur de meile, erit magis debi- 
cisoI .US5 *riagisforte. Itealiud vnguentum. Re/ 
ll!.lr0,aceiIPun 3 mellis, ana vnc.i.ariftol.lon' 
c*in ,n,r ,ad**indis,ccrufl£,ana vnc.i.viridis £ris, 
mpCcantur5 & fiat vnguentum:quoniam eft 
Jtinvir 
Et fcias cp ariftolochialonga,magis conue- 
Crfii>a*CCrid5US,C^Uafn rotunda,quonia eft magis ab- 
r°tundaucro magiscouenitapoftematibus, 
Ortioris operationis 8C fubtiliationis. 
c°tncdctia. Incura vlccrum corrofiuoru, 
regula eft vt corpus mundificctur& mem 
t^an<31'rldi^Cat,#0 qu,dc membri, fit cum vcrofis, 
,acUr5ptJ1^uS,saPP0^r,s^uPcripEim:etnofitdilati0 
ties^K°?nee0rum 5 nePerducantadpcius:et multo 
VtfalU(.l,IatI0 corrofiois cogit nos incidere mebrit, 
r Ur a cPrr°fioe. Et fcias q? ex vlccribuscor D 
Unt,cu quibus no eft putrefad:io:&; funt quae 
Y^ri^Uanturaputrcfa<fti°nc. Ea quae conferunt 
h Utemb C°rrofiuis 3 ln qbus no eftputrefadio:funt 
nlS‘ficur r ~<dlat,°es ex aquis infrigidatibus et exicca 
myrt,3aquaroraru,aqpluuialis,etacetu. 
ls c°nu Clt Putrcfadio,tunc aqua cineris et aqua ma 
cftnijnt‘^,nqu,t Auicerina» Et melior curatio 
Jh,CcantiuaClnf n,^rati°Cypricorum infrigidatium, 
f”1 ’ lcut funt cortices granatorum , grana 
Jh Clirn fr^len1ro^arPrn3ctcmplaftratio exfolrjsace 
K tr*ico Cll Inobullitis: autemplaftratio ex bolo ar- 
aCiCt0^a COr,fc<fto:aut cucurbita ficca co 
i3c0rro/'rnodPCOnCda. Et fcias q?huiufmodi vl- 
etllPerfiUa aCnus formicam ambuladuam, 8c 
F llcum nominauit» 
LIBER l 
Tn mratfnn* putridorum, mudificetur 
C corpus Vel mcmbru:E corpus muri 
dii fuerit, cum ventofis 8C fanguifugis:& non 
tur eorum curatio.Tarditas enim addic malitia* Et 
cu huiufmodi 
ccflTeeftadmimilrareignem aut medicina acutam:6f 
fuccurratur poEea cu butyro: vt dolor fedetur,& ca 
datefcharaignis.EtquandoqjadminiEramusfeftio-- 
ne,ita vt non remaneat niE carofana.*cuius Egnifica- 
tio eftboitas coloris ipEus. Et fortaffe necefle 
dere mcmbru,vt a fua putrefaftionc faluetur. Et em-* 
brochatio conueniensiEis vlceribus, eft aqua maris, 
lixiuium,& Emilia. 
Et medicinae qua? adminiErantur, fune caro pifcis 
falita cii aliquantula mica panis, farina hordei, farina 
herbi, 8C ariftolochia, 8C emplaErum de meile cu 
curbita Ecca puluerizata, 8C cmplaEru de folrjs oliua 
ru recentibus,aut emplaErum de cepa in 
<Ea.Et de compoEtis medicamen bonu et expertu eft 
lioc.Re.attrametirubei, drac.xxx. aluminis, corficu 
granatoru,ana drac.xvi.thuris, gallarum, anadrac* 
xxxrj.cerf 8C olei antiqui quantu fiifficit* Ice aliud* 
Re.plumbi vEf, aeris vEi,thuris, ceruff3e,maftiches,U 
thargyri,ammoniaci,opopanacis,anadrac.ii*adipis 
renu vaccae,reEnae, olei myrtini, cerae, omnium,ana 
drac.ip.roluendafoIuafur:tcrcdareratur, EcuCOpor 
tct:deindefimulconficfantur. Etmultociesex 
teriadiffufaadlocum vlceratum,apoftema genera-- 
tur:& tunc no differatur folucio ventris, crphleboto 
mia.Et vomitus teftateHip.confert.na ex hoc mate-- 
ria de loco ad loco moueturietepirhemeturlocuscu 
eo quod prohibetapoEcma,EcutoEcnfum cEin 
pitulo vulnerum. 
-crj difficiIiscorolidationis,Ecutdicit Aui.funr 
VlCera abfolute partes corroEuae: &ad vldmum' 
corrofiua putrida,& EEuIe,Ecut dicit Auic.Emt dif- 
ficilis confolidationisabfcfccbnuerEonc:quia praeter 
iEa funtalia difficilis confolidationis. Caufa vero 
ulceris diffidlisconfolidadonis,ficuraIfas dicEum cE, 
aut eE malitia fanguinis,auteEinconucnientia 
caminis quo curatur: quod eE,quia medicamc addic 
in vicere propter fuam exiccadonem autmundifica 
donem: SC Egnificatilludadditio contrarrpaucquia 
corrodit, 8c profundat propter additionem 
Eois, ficutiam dicEum eEtaut quia calefacit plus qua 
oportet:quare diEcmperatur complexio carnis, vel 
infrigidat, aut mollificat, vel dcficcat:aut etiam caro 
addita vel caro dura fuper labia vicero vel intracft 
in caufa:aut os corrumpitur in profundo eorum, vt 
iam fcitum cE hic in capitulo vulnerum, quae tardan 
tur ad fanandum. Caro addita generatur, quando 
medidnaegencradu3ecarnis,accclcrantur ante mun-* 
dificationem ipforum. Caro dura fit in vlceribus; 
melancholicis, fecundum plurimum tendens adni-‘ 
gredinem SC viriditatem 8C groffitudinem: SC tunc 
ncceffaria eft fcalpellatio, 8C extracEiofanguiuiscum 
ventoEs. Si vero os fuerit in profundo viceris cor 
ruptum , Egnificatur q? vicus quandoque claudi' 
tur, 8C poftea aperitur: SC virus abeo manat fub- 
file: quare oportet vt fecetur vfque ad os: deinde 
radatur, vel fccctur fecundum quantitatem corru' 
prioniscius : SC caue ne de corruptione aliquid di-' 
mittas omnino : deinde cum puluere carnis ge>>* 
neraciuo curetur. Caufa , quare accidit in vl^- THEODORICI 
ccribus corruptio,cft debilitas membrftquarc recipit 
Omnem malitiam:& eft etiam malitialanguinis. 
vero cum quibus curantur vlccradiffici 
Iis confolidationisfunt, ficut limatura aeris, limatura 
ferri,flos aeris aduftus,conglutinatio auri, vitreolum 
rubeum. Et de compofitis eft medicamen hoc quod 
Auic.compofuir. Reci.limaturaeaerisdimaturae ferri, 
ana cofidantur cu aqua aluminis: deindcargillentur 
cum argilla rubea:8C aduraturinfurno:dcindc extra 
hanrur & adminiftrenturpuluerizata:autfiatex cis, 
6C lithargyro, 8c oleo myrtino emplaftrum:quonia 
cft mirabile. Etfcias q? oleu non eft adminiftrandu 
vulneribus,nififitoleum vehementis exiccationis, 
&C ftypticiraris:ficutoleum rof,oleum myrtinum,<S£ 
oleum maftichinu,& fimiIia:quoniaintentio curatio 
nis omnium vlcerumeft exiccatio. Et propter illud 
ficut iam alias didum eft, cauendu eft ne apponas in 
cis moJlificatiua , ni fi fiatillud vt dolor fedetur: quia 
tuncadminiftrantur,licetfint vlccribus contraria. 
Si vicus prolongatur, 8c non fanatur, imo iam fecit 
impreffionem in mebro,& corroditur,etputrefit,ac 
deipfius fubftantiaquantitas multa deftruitur: tunc 
non expedetur eius curatio nifi fecunduprofundii: 
SC predpue quando eft antiquu.* vtpote quando iam 
fex menfes perrranfiuerunt, vel amplius:tunciam fa 
dum cftfiftula,vel cancer. 
T>e medicinis fatue generalibus circa mebru. Cap. VIII. 
MEdicamina facientia nafei pus circa mebrum, 
funt,quorum proprietas eft vt acquirant di** 
geftioncm bonam: 8C oportet vr eorum caliditasfit 
{qualis: & vt fint proxima caliditaticorporis: 8C fit 
in cisinuifcatio aliqua:et virtus eorum fit retinere hu 
morem,calorem naturale confortando,et materiam 
confortando, donec digeratur. Et quandoq; 
ritur,q> medicinafrigida 8C ficca maturat.Sed fcias q? 
illud no eft ex fui natura: Imo ex accidenti:quoniam 
fua frigiditate 8>C ftypticitate oppilat poros venarum 
6C artcriaru:& prohibet fumofitates 8C fpiritus a refo 
calore naturali interius confortato, 
turat vtfolatrum. Et ex medicinis facientibus 
fci faniem poflunt efle ficut triticum maftichatu, mal 
uauifcus,femi.lini, fcenugraeci,ficus pinguedo, 
adeps porci, & fimilia. Et de compofitis quibus in 
vulneribus vri confueuimus,eft iftud bonu.Reci.fuc 
ciapfjjfucciebuli, vini,mellis,axungiaeporcin3e, ana 
farinae tritici,cjp omnia bene incorporata, 
tandiu coquantur,donecinfpiflcntur. Item adide 
cmplaftrum bonum eft,quod dicetur in apoftemati' 
buspoft apertionem eorum. Iteembrochaadhoc. 
Keci.farinam hordei,& cum aqua SC meile conficias: 
ct quandocb prop ter neceflitatcm doloris embrochis 
admifeetur crocus.*crocus enim competens 
ter maturat,& dolorem mitigat. 
De diffinitione zr natura medicaminum, quibus utimur in 
uuln eribus Cr ulceribus,cr dc his cjune attendenda funt 
circa naturalem complexionem membri uulncrati: 
& de modo admimflratiois corii, cap. IX. 
Hic dicamus in primis differentiam nominum 
medicinarum quae vulneribus adminiftratur: 
vtipforum concauitasad completam redeat 
tem • deindefecundufententiam gloriofiflimi Gal.ct 
Auiccn.SC aliorum veteru m ordinatim procedam. 
H Nota ergo q» inter mcdicame 
tiuum, 8C confolidatiuum, Omnino nulla eft 
tia. Similiter nulla cft differentia inter incarnatiu11 
conglutinatiuum.Inter incarnatiua vero 8C cartll5*0 
neratiua 8C confolidatiua differentia eft:& 1 f 
rum differentiafdetis per naturam ipforum,& ® 
fitatem operationis, 8C perfuccellioncmadniin1 
tionis,ficutad praefens dicetur. 
Medicamen incarnatiuum,vt dicit Auice.Eft1 , 
qcfaggregatinter duo elogata:& no oportet Vt 
retur nifiin fuperdeie amboru faciens 
rore:quae eft in fubftantfaamboru. Natura 
cft exiccatio vehemens abrqucabftcrfione:qu°n 
abfterfto non eft neceflariaintentioni eius.EtinrCI\ff,' 
cius eft facere illud quo i colligitur defanguind^1 
mentum 8C adhaerentiam. Abfterfto vero abft^sVj, 
Ium fanguinem:quarefiteiusdifperfio:&ita c°n.t)/ 
mitur materia conglutinationisinec indigctdio11 <; 
tionein exiccatioc: ficutindigetcarnisregenera111 j 
quoniam carnis regenerariuum indiget, vtcurr a/ 
ipfum materia:& exiccatio ,phibetcurfum iHluS, jj/ 
teriei. Incarnatiuum vero non indiget illo:lmoin 
get exiccatione fortiori cum pauca ftypticitate* 
Medicamen confolidatiuum eft illud, quod 
catruperfluiratem : quaea mebro ad vulnera dcfl ( 
vrpura vel munda ab omni fordeexiftant. Idc° 
cxiccat fuperfidem vulneris donec fiat ficuf f° 
fuper cuftodienscx nocumentis, quouftp gener 
curis naturalis. Eftenim eius natura exiccatio a 
mes valdc:etftyptid asabftp 
vr habeat mundificationcm. qrh vulnus in qu 
miniftratur,non habet faniem, quae debeat 
cari:& ideo in vulneribus faniobs,hoc medie**1' u 
ponendum non cft:nc,ficut dicit Gal.fanicsin 
refolidctur. Etfic incarnatiuum indiget vehe 
exiccatione, 8C pauca ftypticitate. Sigillatiuun1 J) 
vehementioriexiccatione, 8c multa 
niam neccfle eft vt recuperet quod naturale 
mentieris exiccati0nis,fdlicet cutem, 
nuditatem extraneam 8C radicalem 
Hcnota q? confolidatiuum cum auxilio natur# * q 
in quantitate carnis confolidet.Gal*d,<: wji 
medicamen cicatrizatiuum naturalem humi^,f 
in carnis concauitatedeficcat. Tdeoq? oportet $ $ 
to amplius quam confolidatiuum deficcet: # 
detur qp confolidatiuum et 
Auicen.non fint eadem,feddiuerfa. 
Medicamen faciens nafei carnem feu 
tiuum,ficut Gal.ait in mcga.in primo gradu M* 
oportet efle, temperataefcilicetficcitatis &C&1! 
cationisrquia fi vitra primum gradum extit£r,r’J.li(lt 
folum fuperfluitatesad vulnera defluentes->v 
etiam fanguis qui carnis caufa ■exi^,c’frt 
cabitur. Oportcrenim effetale q? coagulet f3* 
fanum vehemeter venientem ad vulnus in 
6c eius natura eft exiccatio et mundificatio:t|0,^f^/ 
modum excedens ficut ia didum eft. 
rit in eo abfterfto vehemens, deftruet 
nis, faciens ipfum currere. Idcirco non 
ei fortis abfterfiodmo pauca:ut fcilicet for diCL 
mordicatione detergat: quoniam mordicaf 
traria eft eius intentionfinec habeat ftypticft3^^1!, 
ConMerado ? v i/1 fi fi R t T 
n9 
brftinf fetrurceris eft:quia fi mc . 
Dus veJUl ,C®P^ex*011^mult£ fuerithumiditatis,& uul 
exiccat V CUSfuerithumidu:fijfficicttibi 
cum e 10 Paucai gradu primo.Si mebrum fuerit fic- 
riu nfi n u s fu eri t m u 11£ hu m i di tat is: tu n c n cccfta 
Vtin?!?1 1 iu°d in gradu fecudo & tertio deficcat, 
■fiCintdTUrn r«_dcatad Tua complexione naturale: SC 
*eiquC ,^enc^11 eft de toto corpore: quia licet curatio 
fimil.J ptextra natura, per cotrarium fiat:res tamen 
,cic^a*‘ debetcu fimilibus cuftodiri,iu 
Vicinjr Qarnafcen.Emplaftraatq:unguetarecundu 
fimilitudinis SC coplcxionisil 
C ri/5u^aPP0riuturdreoporret. Igitur ficut 
ftccaciUS5 lcpP^ mebrifueritficca:medicinade* 
P3ru d c<auen,t tniniftrari.Si vero fuerit humida? 
rint ef|~e lccatlua necefiaria eft. Verum fi vulnera fue- 
CCl* multdhumida:medidna ficciorpro , 
a * j C c®trar,a contrarqs curetur.na omne 
eftCQ §audetfuo fimili, & augmentatur abeo:&id 
tam . trariunoftrf intentioni exparte rei extra natu' 
r.u;-°:bi:qm noftra intentio eft, vt morbus cu- 
elttj c n°augmctetur: fed ex parte rei naturalis,no 
,ftcG0ntrariu,rcilicetutaugme'tetur per fimilefimo 
firtiilj_.Cnicns* Q2.fi duo vulnerareperiuntur in fanie 
cftin fi*^UOrum vnum eftincorporehumido: aliud 
iniDliiC r^*Uefi,nfieco corpore,oportet 
S eficcarc* Quapropter thus dC fimilia in hu- 
tio COrPorc debet adminiftrari : qm eorum exicca 
,ca_c’r*^a ver«> qu? funt ficut ariftol.iris,ct fimi 
toUp °ru muha eft cxiccatio, ficcis corporibus funt 
n,ent,a»qm,ficut dicit Gal.carne quam generari 
Quai01118 5 totius corporis fimilari. 
*'Oiirr'TCr°°<“,cluat*tascoplexionisinlibro coplc ! 
a *^PcntLir* Appofitionisquatitas nulla- 
1CU^!ra,tc^ratur5delcribi poflet: fufficit vttm 
lni trftUr,^ narur? viciniuseft. NatU- 
crc^creousfib> vicinioribus adiuuatur: quod 
• IuPP,cns‘quodfuperfluumexpellens, nifi 
aIbsc,nim‘!-««-nt. Modum enim quorumcuc|: 
Ueniat nimis exeuntibus neceflario natura de- 
quapr 'crurn attis frequetatio, 8c logitudo temporis: 
Gu ntP demonftrant. 
Ucr,s:2 medicina carnis generatiuaadminiftra- 
, no nafdtur:tunc medicina auteft vitra 
q -5*lccatiua:aut minus qua oportet. Etfignifi- 
Vuj?1 rriedicinainexiccatione modu excedit: eft 
UsPul*u cc ficcu apparet.Si vero carnofum, 
apparet:patctappofita medici 
“ habere. Quapropter fi medici < 
Suat,fu u^rit dcficcatiua, fecudu quantitate mi 
IlS,addaf l^u”fiurne<^€tur‘ Et fimiliter fi fuerit debi 
?iccati'Urcxiccano;ccexi1,,scluf minorant' virtute 
• 1r n2e^1'ci|,na>€fi: additio i' cera et oleo cius, 
*WP a[truvelvnguetu.Etex 
f1'n°retiflClOC vt‘ngr°ficntur, 8C infpifientur,8C 
»ter cauenr,uirtu°ficas,aut addatur,ficut mcl. Simi 
ac,One U nc mec^,c,naincalefacftione autinfri 
P erfici e c >mP P er5r al~ea t. Vu 1 n u s. n. cu fu eri t i n fu - 
fi»nifi a . 5 ruDec & calet. Si vero frigefit, con 
JSefiU fafiprcPeritur:quarc oportet tenecefla- 
P a Vulnc;'a aia ac^fiIbere.Errat ergo medici qui om 
te^^rnlU?Vno/c«edunt vnguento curare, 
Um- 9? corpora humida funtpue-' 
deentium, mulierum, dC eunuchorwmj^ 
. dC coru m quibus carnofitatis St pinguedinis adeft co 
pia': ficca vero contraria intellige. Similiter mem- 
bra ficca funt, quibus paru carnis & pinguedinis eft, 
ficutaures,& nares,oculi,nerui,digiti, 8C fimilia.hu- 
mida verofuntecontrario. i 
]U[ j adminiftrationispraedidorum medicaml 
nu talis debet efie: videlicet uulneribus co' 
cauis,in quibus eft caro deperdi ta:primodcbetadmf 
rtiftrari carnis regeneratiuu:pr£cedete tn mundifica-* 
tione fi cotingarfbrditieibi forc,carne cu quatitate fi 
bi necefiaria generata adminiftradu eft figillatiuu, vc 
cicatriccinducat. In vulneribus autc,in quibus qcP 
deperditu eft, nihil eft aliud nificutisrapricipio vkjt 
ad finefigillatiuum nccefiariu eft. Verum incarna- 
tiuum no fequitur ordine carnis regenerarim'uel figit 
latiufineq? ipfe fequatur ordine eius:quod eftrquiain 
vulneribus, in quibus adminiftratur incarnatiuu:il- 
loru adminiftratio, neqj anteipfum,nccj; poft neccl- 
fanaeft:qmin vulneribus ipfis, no eft necefiarlumuc 
caro generetur:neq? vt cutis folidetur. Vulnera ergo 
in quibus huiufmodi adminiftraturincarnatiuu:funt 
vuInerarecenriactranguinolcnta:inquibusadmini> 
ftrarur,poftquam labiaelongatafecundum naturale? 
modum fuum fucrintbene coniunda. 
D emcdicinis incarnatiuis. Cap. X. ‘ 
incarnatiuf de quarum bonitate,cx- 
perimento,ratione,acteftimonio vcterum> 
lum confiTusrfuntficut cortices palmae, folia arno- 
gIoftae,folia caulis,fo!ia maloru,folia cyprcfll,et ramis 
eius, folia pentaphyllon cu meile,glutinum albotrn/ 
nux recens contrita cum aqua et falc aut uino bullita,. 
► 6C folia 
8C proprie corporibus fenu.flos lorbe, herba caudae* 
equine, lac etia acetofum mirabiliter coglutinat ma- 
gna vulnera. Et de oleis bonu eft myrtinum,& rofi 
Etdecopofitiseftmedicamc Auic.dclino:& medi- 
came qcFponit Albu.eftmirabilis coglutinatiois:qcP 
eft.Rc.olibani,par.i.fan.dra.par.ij.calcis no 
par.uj.Inquit:et qn no funtin tua,olibanu, 
8C fan.dra.folacalx perficitillud. Item aliud quod 
carnem generat, 8C recentia vulnera conglutinat, exii 
ftens 
terantur,& vulneri fuperponantur:& defuper ligem 
tur:eft enim valde mirabile. 
De medicinisfacicntibm nafci carnem. Cap. X I 
MEdicinaru facientium narcicarncrquedafunt 
eis:qu£; 
funtleues,inhumidis corporibus adminiftratur:qm. 
propter paucitate fu$ exiccationis in corporibus iic- 
cis carne minimegenerabunt.lllaaut funt vehe- 
metis exiccatiois, in ficcis adminiftratur corporibus, 
ficutia di<ftumeft. Et medicine quidcleuesfunt,fiV 
cutolibanu,maftiche,myrrha,aloe,colophonia, fari 
na fabarum, farina hordei, 8C fimilia, 
ciorespraedictis funt, ficutariftol.adufta,climiaadu- 
fta,dragaganthum aduftum, iris, farinalupinorum,. 
farina orobi, 8C his limiliahabentia proprietate facie 
di nafei carnem. Sed qualitas faciendi ex eis vngue 
tum eft vt liquefiat cera cuoleo coi,deinde fuperpo- 
nantur pulucres medicinaru: 8C liat ex cis vnguentu: 
8C neceffitas quae prouocat nos ad oleum SC cera, eft: 
qin ficut dicit Auic.Mcdicios ficc$ ficut lithargyrus. TU B ODORI C I 
BC ali£ mmcfaIcs,no dcrcenduntadprofundum:nec£ 
penetrant in poros. verum cu ex eis fit vnguentum, 
(urfusjoici facit eas fubmergere et penetrare vfque ad 
locum volitum. Et ex medicinis carnem generans 
tibus etcoglutinantibusfecundu magiftrum Hugo- 
nem Aum uiru peritum,nihil laudabilius bono 
vino:bonum vinu enim, ficut dicit Phy. quali nullo 
medio vertcur in fanguinelgcnerand? aut carnis ma 
feria eft bonus fanguis:generas aut 8C quafi artifex eft 
natura:quarc dico quicquid alrj catent, q? in duobus 
oportet principaliter chirurgum volente curare vul 
ncra,fpem habere:in illo primo,& praecipuein cuius 
manu vita SC mors cofiftit,qui percutit,8C fanat, vul 
ncrat, et medetur:fecundari© in naturarvndc cu 
turaabfq; nutrim£tobonifanguinis generatiuo tam 
in paruis qua in magnis vulneribus nihil perfeAe va 
feat opari: oportet cibaria laudabilia boni chymi gc< 
neratiua,ficut dicitur,miniftrare ifirmo,ut natura fuf 
ficiensfitad carnis generationem, vulneris congluti - 
nationem , & continuitatepcrfcAifiimc reducedam: 
SC omnes fere chirurgi ftolidi hoc ignorant.indicunt 
enim dictam et abftinentiauulneratis:ac fi febrem co 
tinuam paterentur. Quis enim maior error clhquam 
depauperare naturafauguine: quo oportet 
re deperditarreplere concaua.‘condnuarefolutac’ Et 
dicimus q? vinum eft conueniens omni vulneri,et ol 
coplexioni. vnde Gal. Vinum in omni vu!nere,opti 
ma medicina eft, interius ftimptum,quia generat bo-- 
num languine,exterius adminiftratu,quia deficcat er 
lauat. Quod aute laborant medici:8c laborauerut an 
tiqui vtinuenirctmcdicinacarnis generatiuamrdico 
q> hoc no fuitnifi quoddam coadiuuans. Quis enim 
Ignorat q? medicina illa no fit carnis materia-Tadhoc * 
enim valet vtdeficccthumida:&humcAct nimium 
deficcata:infrigidetfupercalefa<fta:etcalcfaciatfrigc" 
fada. Quare oportet diligenter natura corporisinuc 
ftfgarc: vtfeias vtrum habeant carnem tenera & hu- 
midamfeu ficcam:quoniam teneru vulnus deficcari 
nccefle eft propter fuam humidirate. Inficcisautcor 
poribus eoq?ficcafunt; magisdeficcariua amuenit 
medicina.teneraenim corpora ficut ia di Au cft:func 
corpora pucrorum,crefcenrium, mulierum, atc£ eu-- 
nuchorum:ficca vero funt ficutiuuenum,laboratiu, 
ambulantium Confiderandu ctiam,quia fi corpus 
ficcam coplexionem habuerit:abfolute fibi ficca con 
ueniet medicina, quaeda tamc membra ficciora funt, 
ficut olla & lacerti:& ideo neceffe eft vt horum mem 
brorum fitficcior medicina. Htin humidioribus me 
bris minus fit deficcatiua medicina. Cofiderarictia i 
Oportet fi medicina frigcfaAiua vel calefaAiua fit 
mis;fecundu q? coplexio vulneris Imutatur. Impof- 
fibilceftcnfin carne in vulnere generari carnem illius 
nonfecundu fuam naturam exiftetem: fimiliter neqj 
cicatrizari,ncqpoteritfolidari.Nonenimin uanum 
di Au eft, q? h$c fiant actione nature. O mnibus igi" 
furvulneribus ficut faepe dictum eft, deficcatiuacon 
ueniuntlin concauistamen vulneribus minus 
tet fore deficcatiuamecefie tamen eft ch fint 
catiua. Ea vero qu$ fojumodo folidari oportet:ne 
cclfe eft fore multu deficcatiua, nihil mundificationis 
Jiabentia,& modicu ftypricitatis. Cicatrizanda fty 
pticisetdcficcatiuis cti5 opus habcntlfuperflua carne 
pabentibus rod|tiua:fld incifiua funt induccda q funt 
calida ct ficca, fii vulnus nimis fuerit putrefactum, 
i oportet medicina mundifTcatiutputredinis P|° 
re. Vulnere multuhumi\litatishabentc,mcdjca 
nimis deficcatiuu fore nccefle eft. Ideoq? m , Cu„| 
ftudiofum oportet cfle,utdu carn^cicatricemU1 
intendit generari, fecundufuam natur.a 
dicina complexionis teperate requirat. Ecquia , 
medicini efle frigida vel calida, ut oportet, dico . 
conVa,ficuthyorcyamu,mandragor5,opiurn,ct j 
Iia,fcmpcr fore cauenda:quia fi optime deficccnt 
ncra,infrigidantfupra modu:fimilircr refina SC P 
que plus qua oportetfunt calida. Idcirco no imP 
turfimplidter,nifi cu fibi contrarrjstcperentur. 
fi aer fuerit nimis frigidus vel calidus, medicina rcF 3 
gnas acri procuretur* ergo carnis 
tiuae,ficutiam dictum eft,i primo gradu iiccicao3.. s 
oportet:& talia funt ficut thus, farina hordei, $ 
ru,& orobi,iris,cathimia,ariftol. planta dpopafl 
& tucia. Horu tamen alia magis deficcac, alia m1 7 
Quaedactiafimplicem, aliacopofitam 
bcnt:naariftoI.& planta opopanacis ficciores# . 
diores funt ceteris, farina orobi 8C fabarii,parui»11 
funtiTccitatis,nihiI caloris habetes.thus veroinc*(g[ 
tatctepcratu:minus habet caetcris ficcitatis. ir,sa^It y 
farina orobi,in medio funt inter ariftol.& opOp^e/ 
cccoftitur?. Humidaaute corpora ficu thurcn^ 
dicctur,dico carne poiRbile eft geuerarilin fi cciSaf 
minimerin humidis autc corporibus,thus 
rat:ffaute nimishumidafuerit, carne minimcg 
bit. Cerufla vero 8C lithargyrus teperat^fiinC’ 
da 8C ficca,& nos de oibus his iam tractauerim115 
quia aliqualiter coueniebatcuifto capitulo,et* 
claremus magis quam minus dicta fuerit nobis* 
dicns,repetcrc illa in ifto capitulo vifum fuit. 
£)c medicinis cofolidatiuis cr cicatriz*tihus. Op* * 
MEdicin$ cofoIidatiu£,ficut dictu eft, 
deficcantfuperfluitatc, que a mebroad 0, 
nera 
defluit: vt ab omni forde pura et munda t&jf 
Cicatrizatiua naturale humiditate in carnis coflc^i 
tate deficcant:vndc multo amplius quafolidaO^^ 
ficcat. virides ergo gall$, rnaloru grana,cor te& 
lauftia, 5C fimilia, cofolidant:quia deficcant 
moderate.Chalcathum aut,cs vftu, vitrcolu?£r ,^0 
go,ctalume,funt fortiores medicin^:maximc^,[jiii) 
lu,&chalcathu: f ris $rugo minor his eft:etp°(; 
es vftu: minus enim mordfcatiuu eft 
xime fi!auetur:vitrcolu 8C chalcanthu ficotp? 
humidis imponatur,magis rodunt,ct carne .f:\\\ 
qua cicatrice inducant.Ideocj; fi aliud non hab 
propter cicatriceimponcdauintjfubtilifliiucp $0 
zetur,ct parua quatitas i mponatur:fi aduratu^,., 
ris eruntacuminis,teperatiorcserunt etia 
Sunt & alif plurcs medicin* cofolidatiu? 8C cl.o0 
tiu? ex fummalibroru veterum excerptae 
cxperimetoprobat9:ficutIithargyrus,centaur 
nor, oflacobufta, cortices pini:& propric^^^ 
de oleo rof. vel myrtino.refinaficca,abrOtan 
tum,lumbrici tercftrcs.EtHippo.comendaU 
quae nominatur pes corui. Etde fccredscft a 
chia combufta. Verum flos aeris ,& caetcr#^r3ii' 
nae corrofiuae cum magna cautela fijntadrn o 
dae:ficut dicemus, quando loquemur dcV Jfavfi, 
Viridi.In vulneribus capitis,8C in vulneribu 
ribus coplcxioniSjetapoftcmatibus,1 " L f B E fc X 
in parf.,lriir Aditer congruunt: et aloe etiam proprie 
n* ~ni tefticulorir. De compofitis aute 
r^^c^no Auic.quod Reci.pannude linO 
~mun<^Urrb& tere donec fiat puluis: deinde 
Vel rorCUudlCmcntisftyptidratis,ficuteftmyrrinu, 
tl,r«de,atH P°n^,n, galban.donecdidblua- 
Plaftru rP°nein ipP°Pannu contritum:dC fac em- 
ris et ta 1 VlS vt fortius operetur,addatur paru thu 
Ceru(f n jUndem ariftoI.aduft£. Puluis ad ide.Rcci. 
JHyrrh ac^u%5hthargyri,cortidspini,fcoris plumbi., 
ir»ul J^aIla™,oium, ana partes equales.terantur fi 
an«dr atPu^lsy Ite alius puluis. Re. olibani,alocs, 
corticg‘ai?a^rac‘fl‘ar(ft°l‘adufte,lithargyri,cerufiae, 
Uru r°nSP,nij minoris,anadrac.i.gal 
i*abije t,arurn5ana drac.iij.fiat puluis:qm eft mi- 
«UpuJ .em vnguentuadidem.Re.Iithargyri val- 
5‘terar Cpr1a^Vnc»l‘Parum oleiro.&aceti,vnc.net 
’c‘iargyrus cu aceto 8C oleo vicidim diutif- 
f$puj °necinfletur, 8c augmcntetur:deindcceruf 
Ccantuer‘^t^iVnc*l*Cap^or‘,^racJ*pr^^I<^,sa<^m‘'' 
c,cnd mr,ia ffmul bene incorporentur. Et 
dafUn^m vngucnra diu in vulneribus admiftran-’ 
SUeto;CIUOUr^,'Pr°raacddcntl'aremoueantur‘ 
HOn c U,T1 /cnpf°ru in libris maxima multitudo eft: 
m|!ia~lmus taiV mu^ca ponere:quia nec vulneri- 
depj tiiconueniunt, nifi interdii raro:8C tunc pru 
*e,p0f , cus ficut dC nos femper confueuimus face- 
POncr Cxrebus conuenienribus vnguentum co- 
'Ut ,n° Viderit expedire. 
mirahilis magifter Hugo omniafere uulne 
c,ofa ° ° vmo ftupa 6>C ligatura decenti SC artifi 
bat Ua?1 /3P£imc facere nouerat, fanabat,cofoIida 
<e.KPUKr.r.nmaSCICatr,ccsfine vnguentoaliquo 
l<ulnprat* i ‘henim vnqua quem ipfecurauerit, ex 
certe C ue ,^x aP°fiemate cicatrix cordata remanfit: 
«si.CC mihl Prltter vnum.quem defiftula cum ten 
. v ■ ; 
flu 
GUx 11 fanguinis ah exterioribuscorporif. Gri 
Aula egredioni’8 fanguinis a corpore humano,’ 
'atis a i at,:,r afiefiinc.ifi° velapertio cxtrcmi> 
*iOnfiUt e ar§ati° pororum: 8C quamuis ifti tradatui 
tradarenifide duxu fanguinis,qui 
Pr°ho UtIOnecontinuitatis: quia tamen frequenter 
?t,ifitcflreCUrr*tUr.adc^,rur»OS5deduxu 
•5 Ordj ernbris interioribus,ctiam fpeciale capita 
Oportet aute re primo conddcrarea 
Pulfi, enisfanguis duxus fiat. Nam venarum aliae 
Pnnt facilioris curationis, 8c minoris 
‘a fijntpulfatilcs, fut 
*ertjs ept ntrari?* Signu m aut q? (anguis manat ab ar 
cu Pan§u,s ex,t cum (altu: dclde redit, 8C ite 
ai, 8>C eft maioris puritatis,quafan 
d°ftuc cf1 Venarn. Quod fi vno trh egreditur mo 
CciditeutCXlnC*^0ne ven?‘ Inquit Auic.Omnis cui 
Cuafi°Pan§uinea,ec proprie arterialis,etfu 
0riale p plurimum eft 
S5 fi fueWf r lmd,ter fi accidit fingultus, eft mortale. 
». 11^11 cusc^PyncoPLtuncel morsfeftinat. 
Ca °pOrter5 P^1*^nflfti° rationis fu nt malf :propte- 
pC duxu* Panguinis qua citius poterit, fuc 
t.Pfici obUf*- C nota finxui fanguinis intetione mul 
,imo quia optime ligando vulne 
t ( . Co*ungimus. Secudo quia fanguinem 
ad vicina loca (cu ad loca appoftta dmalmiis. Ter- 
do modo refiftitur fi cu medicina creparura vulnerii 
oppilatur. Quarto fi infrigidemus cu mcdfcinisrefri 
gerantibus torum corpus:aIiquandofubiranea frigi 
aqu$ potatio (anguinis fluxum rcftringit: aliquan 
do medicinaincenfiuafeu ignis in orc ven£ velartc- 
teriae vt cortice faciat, ponatur: vt fanguis exiens fc> 
ergo,q? fanguis no poreft;- 
fi materia ad locum defluens cedet: aut fidura venae 
Claudatur. Fluxus aut materiei cedat, aut veniente 
fyncopi :aut cu materia adlocaoppofita deriuatur;’ 
aut cude uno loco ad alium muratur:autcum totunv 
corpus refrigeratur :&maxime mcmbrulaefum.‘hac 
ratione fanguis vna potatione aqua?reftringitur. Si- 
militer fiaceto mifto membru cum vulnere, & totu‘ 
corpus etiam infundatur: vel ex aqua frigida vel poe- 
tico vino,omnibus etiam refrigeratiuis 8C ftyptids. 
Extrema vulneris coniungunturcu manu, aut liga-» 
mento,fi in manifefto corporis vulnus fiat. Locus- 
Crepaturae oppilatur cum groflb (anguine, pofito de 
fuper digito feu ligatura cu medicamine vifeofo. No 
taergo q?(ipropter percudione in aliquo membro 
venafdda fuerit,et fanguis duxcrit:primo in loco fif 
fur£ digitusfuperponatur:& paulatim dcfiipercom 
primatur:& teneatur aliquadiiudeinde paularim-fif/ 
fura cum digitis conftringe.ita vt nihil doloris infera 
tur. Hoc. n.dupliciter iuuat. primo, qafanguineflue- 
re prohibet.fecundojquiafanguineconftrifto aliqua 
gutta fanguinis fuper foramine vene coagulaturam- 
terdu 8C dura efficitur via oppilaslque (anguine egre 
di no permittit. MultorieshocaCciditcu foramen uc 
anguftu eft:& non eft arteria: fi hoc no fufficit,poi 
ne medicina fanguinis coftridiuam. Ceteris aut (icuc 
dicit Gal.Iaudabilior eft vifeofa conglutinatiua:ficuc 
gum$ code,& puluis volatilis moledini, 8C fimilia* 
Et medicina valens in fiffura arteriae vel vene, quam, 
narrauit Gal.eteft fortidima mediciria:pili leporis eff 
cultello fubtilidimeconterantur:8C cupulucre aloes, 
thuris,fan.dra.Velboliarmen.comifceanrur:& totu 
fn modu mellis cum albu.oui diftcperctur:& fecirdil 
dodrinam datafuperponatur. Ite alius puluis GaL 
expertus 8C inuentusplurimi iuuameri.Re.colcotar,” 
drac.xx.thuris minuri, drac.xvi.aloes,glutinisficciy 
anadrac.virj.arfcnici, drac.iiq.gypfi,drac.xx.pulue 
rizetur omnia optime: vt fiat ficuc atomi: curetur ci? 
copuluerizando fuper licinia: SC fpergendo fuper lo" 
cum:qrh eft mirabile,ficut Auic.teftatur. Ecnoran 
du,q>femper qn ponis medicinas fuper loeu: debes 
locum copetentcr ftringerecum ligatura.*vt medici' 
Et medicine coftringcntes, d>C rC 
rinentescu glutinatione,8C incarnationefunthae.gy> 
pfum ablutu,glutinu decodu,vifcus,& amylu,pul> 
uis volatilis molendini,gume,thus,refina. Medici' 
ne retincntescuexiccatione& incarnatione fune hae.' 
aloe,corcex thuris,arilli vuaru contriti valde,8C gal- 
le quaecoburancur:ctqn completur caruinflamatioj 
extinguatur papyrus aauftus,rcfina,(coria ferri, fter- 
cus afini cobuftu, fpongia noua fubmerfa in oleo aut 
vino,& poftcaadufta,pili vel capilliadufti* Ego au 
tepredidum virit mirabilcfccutushucufq? venaru-* 
pcanoninueni,quam cu ligatura 3C vino no ftrinxe 
rim fine alia medicina cu multis fubuenerim.inqbus 
deficiebant ola remedia medicoru. Proprereaquia 
non noucrant ficut requirebat vena fcida velfeda 
*43 faccrc ligaturam. Eftautem fecunduhunc modum: 
fiantpuluilliparuuli valde ad quantitatem polids:et 
balneatp vino valde calido,ucl,fi magis placeri i oui 
albu.etin debita medicina poftea inuolutus unus fup 
altcru i n loco, vnde fanguis egredi tur collocetur, di- 
gitufemper defuper retincdo:poftmodu ligeturtali 
ter,q? ligatura fuper vena vbi puluilli funt,bcne pre- 
matdoca tamen adiacentia nullo modo conftringat: 
&. dimittatur fic per tres dies adminus. Ego pluries £ 
odo dies, 8C amplius in vehemeti timore, antequam 
{pluerem dercliqui.fipraedicftam ligatura bene facere 
noucris,fanguinem proculdubio femper ftringes:fi- 
cutegoingrauibuscafibusfrequcntcrfed,nunquam 
inueniensmedeceptu. Si fanguis fluat ex vena pul 
farili:fanguis,firutdidcGal.non ftringatur,nifi duo- 
bus modis: autforti ligamine: aut cum incifione ve-' 
nam per medium feparante:quia fiper medium ind- 
datur,capita a carne,quaein circui- 
tu eorum eft, cooperiuntur & deffccantur rideoque 
fluxusfanguinis retinetur* Partes ergo indfteligetur 
hocmodo:venaincifaligeturinduobuslocis haben 
tibus in mcdi6dparium: deinde inter vtraque ligatu- 
ram illo fpatio incidatur*hoc fado,ftude vtcaro ge- 
neretur antequam ligatura cadat.Nam nifi carnis na- 
fcctiaacceleratafuerit:vtlocufluxusimpIeat:quod- 
da vacuuinillo medio remanebit: 8i fiet pallio quae 
didt,emborifma.Eftauteemborifmaaneury-fmafcu 
tumor mollis,tactuiq?cedensfangufneplenus, vnde 
du ligatur,fanguis euacuatur:& dufoIuitur,moxre- 
pletur. Pulfantes autem venas reflatur Gal.fe vi- 
diflcfolidatas:&carne circa eas gcneratamritaq? no 
remanfitin eispaflio, quae dicitur emborifma.Tn pue 
ris & mulieribus,in fronte,oculis,cauilla,etrafeta,ait 
enim, cuidam iuueni minutor vulnerauitarteria : 8C 
mox fanguis clarus lucidus, rubeus, SC calidus, refi- 
liensinmodum pulfi:cui moxparaui medicinaglu> 
tinatiuam, vifcofam,& oppilariuam, tenens fortiter 
vtraque vulnerislabia:fuper medicina quoque mol 
iem impofui fpongia,ligans eam:8C fic vfquein quar 
tum die,dimiflb poft quartu diem folui brachium,et 
vcnaperfecftefolidatainueniriterato medicina fuper 
pofuhet defuper ligans fpogia,multis fic diebus dirnt 
fi,donec vulnus oTno fanatu efl.in hoc folo inqt vul- 
nushuiufmodifanari ,pfpexi.In omnibus alrjs qbus 
venaepulfatilesfdflaefunt, remanfitpalfio quae did- 
tur emborifma: in quibufdam tamen magna, in alrjs 
paruaeraf. Pelliculae enim venarum pullatiliudurac 
funt, 8C difficiles ad fanandum.mo efttamen neccfla- 
rium eas non poflefanari:difficilius tamen alrjsfblida. 
tur. Ego multos habentes arteria indfamfanaui: nec 
tamen remanfitin eis paflio,quaedidtur emborifma. 
Ht medicina inuifcatiua melior eft ei quae cortices fa- 
cir. Oppilatiuaenim abfque vllamolcflia carnem in 
Vulnere cito facit. Incenfiua vero dubia eft,ne corti- 
cibuscaretibusfluxusfanguinis rcuertatur. Inquit 
Gal. Omnibus medicinis laudabilior eft illa qua ope- 
ramur in fanguine a pelliculis cerebri defluente: quae 
eft.Re,thuris albi vifcofigumofi: q> fiftringatur den 
tibus non frangitur,fedpotius inuifcatur,& conglu- 
tinatur,ut maftiche.par.i.aloes, pat.j.quaepulueriza 
ta,& donec ad fpiflitudinem mellis dcueniant,cu oui 
albu.temperata:& in leporis ucllercfcu pilisindudra, 
fuper uulnere imponatur: 8C fit de medicina quanti- 
tas fatis magna: deinde ligamentum quater uel quin- 
TH BODORICl 
quies fuper loco uiilneris rcuo!uaturf& ffc 
dum uene ducacur:nam ubique praeter pellicul* 
rebri ucrlusucnaeinitiupoteftducfipofttres d<eS 
natur:8Cfi medicamen uulneraadhaeferit, nulte 
moueatur:qufnTmoIigafupenndu(f3:a 
fuper medidna.Si uero medicamen tertio dic ccCt M 
rit, donec caro generetur in uulnere,dc eodem 01 
camine humidiori tamen, aliquantulum dcfuperI 
ponatur, 3C membrum taliter fituetur,utin fL,Per3jj/ 
ri parte fuper filfura confiftat, ita tamen ne dolo1* 
quis generetur, quodfumme cauendu,nihil 
xii (anguinis & apoftema prouocat,ficut 
dicina praedica diueriimode conficitur* Inqu,c 
in corporibus durioribus, aloes par.i. thuris du 
pono.Tn mollioribusucro j 
una uifeofior elhaltera ftypticitatis plus habet; 
do pono arqliter de ambabus, ficut video expy , 
aliqn pono cortices uicc thuris, ftypticiores cni °pi 
thus tamen melius eft in folidando 
cit enim, miror fi hac medicinapoflitin mundo 1 j 
liorinueniri. Cum eaenim fanguinem fluente« 
ficulis femper curaui:eum ctia qui de uulneribn 
\i fluebat:8C illum qui egrediebatur de faucibus,, 
Ium ligamen imponens* Cauetame ne curras a» , 
medicinam:ficut medici ftulti currunt* Primo en 
ficutdiftumeft,digito uulneriimpolito comprJ 
tur:&T cum digito teneatur fic daufum per hora111 
amplius fi fuerit optimum. deinde cum altera , 
medicinam imponas, ligans eam,afuperiori * 
densuerfus inferius:& no ab inferiori fuperius* 
facimus in manibus Sepedibus ligaturam. 
prohibeatur fanguis,Iigamenturn femper, ficut1* 
dum eftjVcrfus uenaeinitium duci debet. 
P1 au te m m u tati o feu ad al tera m p arte1113 
1 UX s £,'0 generaliter omni nimio fluxui 
cunque fit, fubucnire uidetur:uerbi gratia*Si & 
ab ore fluat, trahemus ad nares,ff ad loca prop1* (j 
uoluerimus deriuare:adiferioreaut 
uoluerimusad oppofita loca mutare.fanguis317 
uertatur ad uuluam:uel ad fuperiora membra 
tur: quod quandoque etiam natura per fe fecit* ,f> 
Hippo.Si mulier uomit fanguinem, 
ucnicntibus, uomitu curatur. Preterea.cutf* 
ftrua feu fanguisin inferioribus nimis abundaJV 
dum Hippo.pr|ceptum quod ipfeinuenit, l° 
ponimus in mamillis, ut ad fuperiora deriuatef (f[/ 
mus. Similiter nimio fanguine de naribus cn* 
tc:prius uenas minues,& manus 6C pedesfric3*7 
forti ligatura coftringes:deinc uentolam in late1* |pK 
ponimus fuper hepar,fi de dextera nare:& 1*UPC qU* 
nem, fifanguis fluxerit de finiftra:& fuper 
magnae ucntof?ponantur,fifanguisfluxeritder^ 
que. Poft hoc etiam non feflines medicinam 
put Sc frotem imponere: nifiprius 
polita loca trahas.*quare prius vetofam 1 c3P,r 
pim ponas.Inferiora enim etpofierioralocat1 jd 
funtaduerfe. fi aeger nondum fecerit, 
huc cuftoditur:fanguisminuatur deuena c*u fi 
tisbrachf) cuius naris:fanguisautem paulan^1 
haturbisuel terfecundu uirtutem patientis* 
uniuerfaliter dico ad urinales 8>C 
ducendam elfe materiam,quae ad uentrem 
cum egeftionibus exit:qu£ucro per urinam 
ftrua egreditur ad inteftina moueda eftifi **** L r B E R f. 
«4« 
tatu«*acf 0ci,^Os53t>f fupcrfores partes cucurrerit,mit 
Opp0r.narcsvet cu myrobal.purgatione purgetur. 
ri Vcr°attradio, fit de fuperioribusadinfe- 
brior,uC°ntra dc dextera ad fi'mTrram: & ecotra de 
K» us ad exteriora, & econuerfo. 
incenfiuam vel ignem no ponimus, 
*Usfano. • . n»fi proptcr putrefactionem fiatflu- 
quo PufI?^Vdrofuram:vndecum membrum in 
CUm&nrCf 10 e^5lnciditur, vtileeft q?inddatur 
0neani&'CU mcdlcamineincenfiuo: vnde inpaf- 
cenGUo 1 ,Yerccundorum coadi cum igne vel in- 
enfm caIo'C amincfeftinamus.propterdominium 
*ntiUm r,s’ quia funt viae fuperfluitatum exe- 
flicina nou^redoadlocaillafefiinat; Inccnffua me 
eteiTe P n °^m calida, verum etiam ftyptica de- 
Vltre°lum,& chalcanthum,&fimilia. 
ftr,s med C” Yero 9u°d fit de calcc viua,fortius eft c£ 
SuOsfUD ICIn,s*uon tamen ftypticum, vnde cortices 
,a|iamrVUiInUS?encrat’Clt° cadunt:quare fi eam 
'Uaftyp . lnl”em operarineceffefuerit,admifeeaseu 
.Ca» “cutgallamrcortices vero quos medici- 
nalem3 vulnus,laudabiliores funt: 
ancrjc,nu,fcatI* C-orticibusenim fuper vul- 
J’etUr.Man j VsPnuS(^liarn cadat, caro forfitan mo 
k^nerJ?1 debent ergo rcmoueri,nifi in lods,in qui 
C C^r ProPter purrefadionem apponi. 
t*nZuinis<*■ tnebrisinterioribus. Cap, Xlll I, 
vj loqui de (anguine ab kerioribus me- 
ns manante non fit multum intentio 
*Urcrne, frequenter in his cafibus ad chi 
ref “r^us: de hoc hic vt habeant quid 
eant, peciale capitulum ordinaui. Sangui- 
nr»>H!?/Cn0ri VCna manante, cu ex nulllo pof 
j otum remediorum fiibuenire:oporret 
dcl veladoppofita locamo 
,sfivCU™ potibus oppilatiuis,atquc medi- 
ll,ttfoPt,CIS,Ctrc^nSeratlu,scbftringi. Prcterhoc 
tl0ntmrUm ™emkrorum proprietatem 8C compoii 
*MiCut ,,, oportet. In quadam enim mulic- 
*^Uefa a,t. a megatechni,quatuordiebus conri- 
r'n0j- t>u,s nuxit: dC cum nulla pofletmedidna con 
Ce^auit UraYtcam cum fuccoarnogloflae:& fluxus 
ratiti*T en!l?flIfcusvaletfanguini propter rofura 
VC0 ‘ *]qtiit.c6fuctudo tame meacft mifcerc huic 
• alianr r C*nas forti°res,aIiquando vnam, aliquan 
Sifa‘ lcut competere morbo videtur, verbi gra 
t>Un ex *ntefl,n,s? vel vefica fluat, oportet 
n m flexus confiderare: quia fi fluxus fit ex 
■W**, venae, & fortiter emanet: neceffe eft 
*y plicis medidnis,ficutbalauftia,hyofcya 
8c cort' kCC° acer^arfl uuaru,acadasgalla imatu 
tk*naflux ■ us calorum grana. Si autem deparua 
. uh‘s lan.paulatimcxiuerit:cumpuluerc 
K US cyPrefl*j terra figillata,croco, 
h1,10 flyDt' * UqS COnA:nngatiir.hec omnia detur cum 
,co y- n,gto:quo no inuento necfucco ar- 
KCc 0 atr!*cum fintoptima,tolleaqua 
fit,Ca‘-Un,v'Xtr-em,'tatUm frodium arborum fty- 
f,CUc eotnn_ aclUa ,uqua decoquantur mala ftyptica, 
h^u*nis ,-n ’ rnyrtlflb nefpila. Exterius in fluxu 
ih;n^aUdovnritl fCO Pluere ftyptica&refrigeratiua. 
ttv,*it.‘e3r ° anguinem ad corporis interiora re- 
interiora venarum replentur:ideo 
talia Superponere error e/t. Quidam enim fangtrinS 
ex pulmone/creantes, peAore frigidisinfe<flo nimius 
kfifunt.Similiterquidanirniam laefionem 
toftomacho incurrerunt.fanguineetia denaribusef 
fluente,caput refrigerare Saepe nocuit. Idcirco circum 
flantia fluxus /anguinis no infrigides, ni fi primo mu-» 
tatofenguinc de loco ad locum, /icutdiAum eft. 
Paflio quae dicitur refudatio fenguinis,frigidis 8C fty> 
pticisindigetmcdicinis. Cum enim SubtilitasSangui-» 
nis caufa ipfius fit, cum ingroflantibus fanguinem cu 
rari oportet. 
Dc folutionc continuitatisjfcijJurdiO* puntfunt ncruorum, 
zrapoftmateipforum, Cap, X V. 
SOlutio continuitatisin neruis,ficutGaI.etalij ue 
teres periti teftantur, propter plurimum fenfuni 
ipforum, 8C continuationem, quam habent cum cc> 
rebro:fpafmum velociter comouer.propterhoc 8C 
ipfe Gal.ait.pundura nerui,et tendinis,parata eftad> 
uocarefpafmum. Etlicet multae fintcau/ae,qujbus 
«(paSmus in vulnere generatur, iftae tamen funt 
mentiores,fcilicetfrigus,dolor,ctputrcdo.ols nanqj 
medicina frigida nocet neruisreo q> Subftantia neruo 
rum frigida efl. Ite omnis dolor S>C rumor exacuit 
rheuma:unde ex dolore ctapoftematcfpafmus facile 
generatur:ceterum quando putredo congregatur in 
vulnere nemorum, 8C nequit ad exteriora defluere 
propter daufuram vulneris:fitputrefadio:& corru 
pirur membrum:deinde Sequetur /paSmus. Nerui 
enim funtdehumida materia creati a frigiditate con 
gelata 8C conglutinata: 8C propter hoc quando a cd>. 
dit putrefadio, fpafmiis augmentatur ih eis. Qua>: 
propter fitintetio tuain prohibirionepraedieflorum» 
Sis igitur foliatus vefeiflura aperiatur,ec dilatetur,ut 
virus effluere poflit: nec feftines ad confolidationem 
ipfius,ficutfadutimperiti,nifi prius dolor mitigetur: 
8C locus mundificatus fuerit: & ab apoftemate calido1. 
fecuratus.Corpus ctia,fi neceirefucrit,mundificeturt 
8C regimen vltimafubtiliatione fubtilietur. Domi 
nusHugo fiin principio vulneris aderat, eodem mo 
do ligando SC ftringendo cum vino calido ctpuluil* 
lis, ficut dicemus in vulnere neruorum, deficcando,' 
dC putrefadionem prohibendo,ficut in cae 
teris vulneribus procedebat. 
Cautfitfecundulongum:aut fitfecundum 
DCUlura |atum: fedquaefirfecundu longum,tefte 
Gal.Saluior qu$ fit fecunda latum,moleftior 8C* 
propinquior ad /pafmandum. Vnde Auic. Si ncruiis 
Sccundu latum fcindatur, necfeparetur omnino, aut 
punftura pariatur:oportct vttaliterabfcindatur,vt 
fit a /pafmo Securus:quonia m, vt dicit Gal. tunc apo 
flemaiundum eft parti nerui incife, & parti non indA 
fae: vnde per non incifam ad cerebrum fpafmus du-*’ 
citur:SC cerebrum fic fpafmatur:quare oportettunt 
vt aegrum phlebotomemus fine confideratione vir>: 
tutis, Vtfi vulnusin Superiori partecorporis fuerit, 
inungamus collum,ceruice,Spinam,et Sub afcellis fre 
quenter cum oleo tepido calefado. fi'aurem in infe-* 
mus.huiufmodi nac£ vndio multum SecurataSpaf>; 
mo,fi futurus eft:& fi iam acddcnt:plurimumq? ipfi 
Vltimacuradonefuccurrit. Poft rotalem indfionent 
nerui in latitudine volueruntaIiqui,ficut Auic. q> ca* 
pira nerui adinuicem fucj-enoir. Inqu/t ciiim q> feci»» T C I 
tius mcarnatufiet dixiV.Tortaffe ni!? fiias illum, no con- 
glutinatur. Dominus Hugo fame valde reprobat 
illud, cp neruus vnqua neq;Tuendo, neqj moaliquo 
pungerctur.Et ego domina Hugonem fecutus, neq? 
fui,neq; vidi fuhquinimo de Aui.qui haecfcripfit, mi 
rarus funi* Nora ergo cj> ncruis accidit puftura,uul 
rus in latitudine, 8C fciffura: praedida tria conuenifft 
in aliquibus. Primo quia omne frigida adu in omni 
Vulnere ncruorufumme caucndum eft. Item cauen* 
da eftaquacalida:quamuis fitomnisdoloris apofte* 
jnatufcdariua. Subftantiaenim nemorum cufithu* 
mida,!?cutdidum eft, propter frigiditatem congela* 
fa:dto ex calidis 8c humidis putrefiat. Jdcirco (?quis 
in neruo vulnus patitur:caueat ne aqua calida infun* 
daturftmo locus & cetera membra iam dida oleo ca 
lido in fundatur. Oleum enim frigidum, corporis po 
ros oppilat:calidum diifoluit, 8C aperit.& olea duo*- 
rum uel trium annorueft melius,quajn fit recens:am 
piius enim fubtiliat 8C diffoluit. 
t ergo praedidorum,!? fuerint abft£ dolore, 
in cura infl5matjonejfeuapoftcmate,curabitilIa,» 
ficutfecundu magiftrum Hugo.de alrjs vulneribus 
fupra didum eftfita tamen cp in vino,in quo balnea* 
daefuntftupe,medidnaencruorum.,!?cutpatientis co 
plexio requificrit, decoquetur:!?autem dolores, vel 
apoftemata. Vel tumor, vel aliquid aliud finiftru ac* 
ddens apparuerit:fic curabis. Notaprimo q?mc* 
dicamen conueniens vulneri neruoru, debet effe cali 
df 5C ficce naturae, 8C fubtilisfubftantiae:& eius exic* 
catio vehemens valde cum attradione: 8C non eum 
ftypddtate omnino, ipfius vero caliditas debet effe 
temperamento uidna. calida uero fuperflucnonco* 
uenit. Er,ficutdixi,cauedum eft,ne dolor aqua ca* 
lida fedcturdmo ficut didum eft, (edetur dolor cum 
oleo calido.*& fi oleum fitputrefadiuum,non excu* 
fauhabet enim proprietatemfedandi do!ores,etfub- 
tiliandi medicinas, 8C faciendi eas curfiles. idcirco fit 
fubtilium partium,quia minus putrefadr,& non eua 
cuatur ab attradione.oleum enim vetuftius ficut di* 
dt Galenus,plus diffoluit: oleum vero recens plus 
mitigat, mediocre igitur ficut didum eft, duorum 
yel trium annorum, vtilius eft. Aliqui tempore ma* 
gnicaloris adminiftrantoleumfrigidius: ficut rola* 
tum.Etquandoqjcum euaporatione pannorum cali- 
dorum fit fedatio doloris. Gal.punduram neruo* 
rum in pueris 8>C mulieribus 8C tenera corpora haben 
tibus cum fola terebinthina curabat. Euphorbia ve* 
ro no nifi corporibus Ciccis adminiftrabat. In medijs 
illa temperabar adinuice,ficut patietis complexio re* 
quirebat. In ficdfllmiscorporibusaddatur ferapina 
cu oleo:a!iquando cum terebinthina. Ide 
Tacit opopanax. Prodeft etia nerui vulneri fulphur 
?Viuum ab igne non infedum, 8C lapidibus mundum 
tritum miftum cu oleo apponatur. Si* 
militer calx nimium Iota cum oleo temperata. Simili 
ter faex mellis fola:etaIiquando cum modico euphor 
brj,fi uideris expedire* Medicina Gal.pundurc ner, 
uorum bona.Rc. cerae par.i.cuphorbrj, terebinthine, 
' picis,ana pini mifcenda no eft nifi in cor 
poribus ficciffimis. Cauendum eftfemper neorifi 
cium fiflure claudatur,ficutdidum eft:neinclufa§ru 
ginis defudatio augeat apoftema. Et cuacua cum 
phlebotomia!? virtuspermiferit: 8C fi neceffc fuerit, 
fotum corpus procurando pro pofldne loca vel par 
tfcs vulneris'intOfftefcantr&'cfi phar macia fi m*.ontf 
mores abundauennt,expellantur. Haepurgatl 
fuhtabipfo principio celeriterfadendae. , 
fer ergo nota, eripueris, & mulieribus,&inii 
rum complexio vehementis humiditatis exi ,/ 
£rt terebinthina velrefinacum pauco oleo #11 r r{{ 
ipfanri leniat, 8C viTcofam faciat. In illis autem, fi 
complexio ficcioreft, SC caro duriorioportet fi? 
phorbium miTceaturfecundu complexionem 
vel multum, ficut videris expedire: 3C fit Ium . 
euphorbio recenti, quaein ceroto 
ceroti:et terebinthina iit tertia pars ceroti. Etq 
que mulcetur lactithymalli euphorbinm* 
nia eft mirabile:et omne attracftiuum humidimf 
exteriora. Et forte in principio vulneris 
nitur aliud nifi fermentthegb mifcui cum laAc 
bri:& fuit optimuad mitigandum.8C fuperp00 o(lf 
8C cofert cis,& attrahit ex profundo. Et rnelltl 
nibusin principio eft terebintina: SC poli: 1Pdc<c'. 
plaftrumbafilicon:& emplaftrum praedirum (f; 
ra,pice ctc.Et dicit Auic. q? in emplaftro illo c% 
bet pars media debet eiTc, 8C p* 
groflooleo, vel amurca:SC ego expertusfuin u 
inueniin calli difficili iuuariuu. Etcu vulnem 
rint,perforatio, uel puAuraabfq: putrefactio 
ftemate, vel tumore: tunc in fubciliori corp of 
plaftrum de euphorbio, 8C fimo 0/ 
porefpiffioritemperaillaadinuicem fecurtdn * $ 
fitionem corporis, & formam eius. Et nota 
cturafemper neeefle eft medicamen fortius 
fcifiu r a. Et fi fu erit p u rr e fact io :t u n c fera p i n u mc 
num,& farina orobi. Et fi fuerit apoftema:tLl^(tif 
rina hordei,Sc fabaru,& farina herbilis decOfiu 
mlixiuio, autinaqua dulci:in qua fit virtus 
Et cum vides vulnera ad fanitatem peruenite' 
adminiftra more fupradicto ftupamin vinOc 
balneatam. In quo aliquae medicinae neruorU,Tl 
dum q? expeditfintdecocftae. 
In fiflura vel Vulnereneruorum,fi neruus 
fcoopcrtus,medicamcndeeuphurbio non 
neruus enim difeoopertus fortis medicinae viri 
non patitur: ficutinterpofita cute facit: vnde ,t/. 
loco vtile eft, q> calce nimium lotam 3C cum0 
peratam, vulneri fijperponas:autmedicamcn 
extucia cum oleo rof. fit ole11 gjj' 
lale.Procurandum eft enim vtmedicame ncrl\ciic° 
fcoopertos finepunctura 8C doloredcficcef* | 
calx debet nimiu cum aqua dulci lauari: fim 'V* 
cia,& de minens. Omnceni,11j()p/ 
licum medicame, lauandum eft:fi cum cofi 
re 8c punctura volumus aliquid dcficcare. 
ra,terebinrhina, 8>C aliaegume,filaucfur,aetug^rpri 
expellitur pugitiua. Si infirmus fit fortis,0 
mundu,poterit cum fortiori curari. Sum*11 app<f 
dum eft vt nihil actu frigidum $ 
pinquet, propter nimiam fenfibilitatcm nerU jjjliP 
coniunctioncm quam habenteum membri? , 
fimo,quod cftcercbrum:exquonerui c°rP 
guntur. Si neruus iunctusfucrit cu laceri0* 
nerabitur fpafmus: quia lacertus eft motus 
rrj inftrumentujflmiliter fiiunctus eft cum c c* 
Aliquando oportet membrum laefum cum oCc^ 
doinfundere, verius neruorum originem PP1* 
dp. vulnus tamen infundi non debet:qula 0 c,r treft * 
rto Vublu\*t macufef. Aliud cmm Faciem diTco- 
S.vurembro; ah’udln cute cooperto* 
*lbum p aPpropinquatad dcatriccm:tunc vinu 
*iul!iUs , .wmurnaquf comiftioncm nonfuftines 
vcro & 0r,s cxiftens,caetcns laudabilius eft. aquam 
Sc quWm0,I,' crnP^a^ra ‘n curandis neruis fu 
mpotcs:maximc fi vulnera fucrintcumfif' 
*Ui Vuln*1 l culcitra iaccat ala 8C collum, Gin ma 
Pedc ,nrUS jIent 5 calido oleo infundantur:!! vero in 
'^cahii»lr1^antur,n^u,nai,Fcfeadoira dor!!collum, 
,Etcu>ficUnamdiaumcft. 
Cr^,Sacc,^critattra<^10 hn€ ruptura car- 
iorem*1 *UCnt ,n co apoftcmartunc cir Pedantibus 
iplaft CUrctur‘*ficute!!: embrochatio olei calcfafti. 
*l,*tUrfUDrUni demaluauifco cofto 8C contrito,cupo 
. ncruos attritos, probet mirabile iuuamen 
,arn C3epa bcne co 
*atUr<!uae,n n eruisaccidere confueuit:cu 
rduraapoftcmata,& nodi. 
(lfionetierui per latitudinem, Cap. XV U 
v) bar/v u uer,tinc,Fus 5 dominus Hugo fic cura- 
C°rPon'c ■ • jC CUra CIUS* Ruacunc£ igitur parte 
AliterfP Inc,c^aturneruus,indfuradiconeruumto- 
/ajr, Parante:caueat medicus diligenrer,q? pu&u- 
rnU rn° P0,?at5nccpFuatneruum;fed!!necciTe 
trernitat n uan™rI««* vulneris abfc* neruo:&ex- 
ll,er,nr quanto melius 8>C decentius po 
*ft>finer frntU,Ce.m coni'ungantur • poftea ficutdidu 
hrten C ctuerit,fuatur vulnus:deinde ex vtraque 
filiis !nci!!5 id ei! luper vtrancj extremitatem 
atUra cl!mP/|Uniiaccolis comprimaturiitaq? 
E5lUr(.vCXtrCrn,raS Puam habeat Iigaturam:& ftrin- 
part,5*,ta extremitates nerui incili 
fiir. ii nuIIatenushabeant abinuiccmfcpa 
3S Ufs hgaturas fiat altera Iigatura:qu3e 
as ci?ntlneathgaturas praedid:as:etvulnus 
Vlj0 ,ra v <f ad quartum vel quintum diem G fi- 
a rrC *ucnt5non Foluatur.pofteain ligando 
cr,n° jruetu‘‘ niagifterium quod infra dicetur: 
coni?C€dentc^domino, ficutfaepe vidimus,opti/ 
:crn§cLur‘ Errant igitur qui dicunt neruum 
r°t1e Vi,?"P°^cj heutinfecundocap.dedifpoff 
rc,I»cet , nenim fecundum diuerfitate membroru, 
l)rn veri!ne °henfum eft. Item ad neruum prsed- 
me|ilcs tcrre!lres combure:etin cinere redadros 
c r'erui(fCOn^cc*cc^criusPananr* ftem adpun«ftu 
J^c,rfuo uJTlnaum remedium. Accipe mufeum qui 
f e0 q *aPJdcm:quem G habere non potes, acci ] 
& Cre^cit Fuperradices arborum: mifcccir 
b fuperD tCrnperacum uinoctaceto:facempIafi:ru: 
uo praediAa experimenta a viris 
.v, a me probata nonfunt:fcrip!ita- 
UenhbiicCj° ,f°: hcut & multa alia fcribS:quae a 
hcf 0 Us hde dignis recepi. 
P lonibuscr doloribus lacertorum. Cap. X VIL 
dolori lacertorum mitigatiuaco 
lnS^re e CCf°tum cncefypo faAuabomni 
*GrUni rnerl.r i^IC^.0/0ri c0nucn,rc.*quo noninuen 
mitigari oportet,& pa 
dolor no fuerit:morbu abijeias 
*^atCr*arn fl ,cm,s5cinercfcilicet, aceto, etuino. 
uentem repellere volueris:vinunrni- 
l i b e r r; 
• * f' 
grum Sc ponticam apponas. Si vis diflbluere,cme 
rem fuperinducas.acetu vtriq? valet:quia virtus eius 
compofita efi. SI tumor per ncgligentiamfuitanti 
AuatuSs, 8C diuturnus fa<ffus:lauctur prius di lixiuiof 
deinde cum fubfcriptis curetur. Stercus columbi- 
num coquatur & coletur: cui calcem extindam in 
fubtiliflimupulueremreda(ftam,admifce,& vngc. 
Si neruus fit contufus: SC cum eo Iit cutis contula&T 
yulnerata:medicame fit ficci(fimu:& partes co 
lungantur:&optime confiringantur. Si ab vwl 
nere neruus fitcum cuti contufus:cmpIaftrare cu fari 
na fabe,aceto, & melle,optima medicina efi.Si dolor 
cum contufione fucrir:addcpredicris pice liquidamt 
8C cum predictis decoquas,ctcalidum ponas. • Sifb 
Ii neruo contufio accidit: cum oleo calido virtutem 
diflblutiuam habente, oportet tales fsepius fomenta- 
ri:et ficut fuperius dictum efi, in corpore fiudium im 
ponatur. Et fi vis vt amplius dcficcetur, hordei fa- 
rinam adiungas:fi vero maxime, farinam orobi non 
admittas. Hoc dico: q» in omni medicina ncccfla- 
rium dtingenin 3C fiudium medici: vel fi aliquando 
aliquod accidens praetcrfolitum euenire contingat, 
fciar minuere & augere ficut neccflariumfueritin vir 
tutibus medicinae:aliasfrequeterincidct inerrorem* 
r>cUtilnere ligamentorum zr chordarum. Cap. XVIII, 
Llgamentalicct fint fimil{a:poflunt tame 
inferiora tolerare mcdicameta: quiaTcnhim no 
haber:neqiunctafuntcum ccrebro:ficutnerui. Ner 
uienim alij imediateproceduntacerebroralrj medu! 
lafpondylium mediante. Chordf enim cu ex ner- 
uis 8>C ligamentis proccdut 
a ccrebro:quare ficut nerui fpafmanturdigamcnta uc 
ro ab oflfibus oriuntur :Iigamentir vero duorum oP 
fiumcftconiunctio. Ideoquc fi vulnus in ligamento 
fuerit: nullam propter hoc patietur molcfiiaexacu- 
minc medicinae.Si vero ligamentorum quaeconiun- 
guntur cum lacertis, aliquod vulneretur, molelhim 
crit:& nifi diligenter & caute curetur, minime fufpi- 
tionccarcbit. 
Dc uulncre ex contufione accidente. Cap. XI>T* 
CVm vulnera ex contufione acciduntinon ne* 
gligaturcontufio,& vulnera fanentur:nc me- 
brum corrumpatur 8>C putrefiat:quia ficut dicit GaL 
necefle eft q? caro cotufa putrefeat: cuius putredo ad 
vulnus detrahatur: &C carnis generationi 8c confoli- 
dationirepugnar. In curationcautchuiufmodi vul 
nerum quatuor principaliter requiruntur intcnrioe?» 
Primaeft, vtcorpus cuacucturpcr phlebotomia<S£ 
ventrisfolutionem: fiindigetillo, vtfitadiutorium 
In cleuationctumorisrficontufiofucrit profunda,8C 
totus fanguis coagulatus, phlebotomia non fuffidt: 
imo oportet vt attrahatur cum fortitudine cum ven 
tofis fdlicct & fcalpellationc et fanguifugis. Secunda 
eft:, vtadminiftreturemplaftrum mollificatiuum8C 
maturatiuu: ficut eft emplaftrum maluarum decocta 
rum: etiam cmbrochatio de farina tritici cum dcco- 
ctioe maluarum ctoIeo:nam huiufmodi mcdicame, 
fanguinem, qui iam coagulatus eftin contufione, mi 
rabiliterfubtiliar,& liquefacit,dilatando poros,etml 
tigando dolorem, calorem etiam carneum aggregat 
8C conferuat.Tcrtia efi,vtfanies mundificetur.Quar 
cavero 8C vltima,vt vulnus cum medicina exiccatl- 
*4* t h e*orna uci 
•ua, ficut extera, -- Scias tamen ficut 
ipfe Gal.teftatur:cp contufio fanatur difficiliusquam 
rciflura.Nos etia dc hoc in vulneribus capitis aliquid 
loquemur:ponentcs curam,quam magifter Hugoin 
contufionc faciebat.. > 
3Dc apoftemafe calido prohibitio 
ne,zrcuraip(ius. Cap. XX. 
QVia frequenter ex errore medici, vel inordi* 
nata diaefa,apoftcma calidum, vulneribusac 
cidercconfueuit:deipfius prohibitione cu 
rafccundufencentiam vetcrii, 8C noftram experien* 
dam faciemus capitulum fpecialc. Igitur vbi potes 
deapoftemare caIido,feu cryfipelate verifimiliter du 
bitare, temperatadiaeta vtatur, ab omnirepledoc 8C 
fuperfluitate ciboru diligcntiffime abftinendo, 
do femper discta vulneratorum infra in proprio capi 
tulo ab apoftemate calido optime 
fueris fecurarus. Si vero humores in vulnere 
ris fuperabundare, 8C vulncriscircuftantialocarubc 
re,6d iam initia apofteraatis calidi ibi cernis:tunc tota 
intentio tuae curationis fitin prohibidoneipfius:quo 
nia ficut didum eft. Vulnus non fanatur, 
ma quiefear. Particularibus ergo coueniendbus ex 
cuTapo non eft: quin velociter fanguis Je parte con-* 
traria exrraharur:maximefiabinido no fluxitavuH 
nere multus fanguis. Apoftema ucro calidum non 
laedatur nifi'cum medicamine, in quo eft infrigidatio 
SC exiccatio in primo gradu:& mollificatio.in 
do. Et proprium in hoc, ficut dicit Auic.in quolibet 
membro a capite vfq? ad pedes,& comuntsiuuamen 
ti eft. vt.Re.granatu dulce:8C decoquatur in vino po; 
cmplaftrctur cu eo locus:fortafte enim fic gu**; 
rari potent. Ad idem valet fi locus cum oleo rofa. 
6C albumine oui epithemetur ♦ aut pannus in aqua dC 
aceto infufus fuperponarur. Medicamen vero 
miniHugonis ex compofids cftfpccialeadhoc:eteft 
expertum valde apud me: illud, eft quod fit de mal 
uis codis in aqua & vino 8C furfure: ficut dicetur in-*« 
ferius in cura uulnerum capids.Etobferua diligenter 
ad que verbigratia:fiadmini 
ftraucris vnguentum nigrft quod calidum eft, Sc vi> 
deris vulnus Veficari 8C rubefieri: vehementer decli- 
na ad infrigidantia & vnguetum album» Etfivide 
ris cum mellificari autindurari poftappofitionc 
guenti albi vel fi miliseiusiadminiftra nigrum, vel 
mile. Si vero prcdidisremedrjs apoftema calidum 
jio curetur.* ficut dicam curam impedas. 
gofi ex percuiTurafeu vulnerephlegmo, fiueealidu . 
fuperucncritapoftema:fiifuperficiecuds fit, nec per 
qliam partem fiuar,verendu noneftnmo fatisfanitar- 
ripropinquum. Si autem adeo fortiter vulneratus, 
feu percuflus fuerit: vt craneo copatiatur 
pe propter Iffioncm meningisfuperueniunt 
!a valde magna:fi enl fpafmus 8t alienatio fubfequen 
tur,mortem acuta vajdc inducunt. Si ex percuflu* 
ra Vel vulnere magnus feruor fuperuencrit:phlebo- 
tomia prohibendus eft: ita vtab illa, ficutia didum 
cft,curaincipiat:confrariacnim apoftemati calido 8C 
fupcrfluenres humores copefcic. fada, 
ex oleo dulci bindisinfufis, totum caput inuoluatur 
Omninorutprincipium neruorum nullum penirusri 
gorem fentiat* Vinum etiam ab initio prohibendu 
cft, 8C carnes , dC omnes cibi fortiores:maxime fi 
fari# 
br c IaJborauerfric. u eni m Pebrfd terit, fticcutt» Pr' 
dabis,8C vitellosouoru, & maluas,& 
tubas,etcucurbirellas. Qb fi vigilias patiant*1 
datur caput oleo chamomilino-autro.faep 
permiftisplus:aut minusfecundu magnitudini V., 
gmonis,& infirmi temperantiam,& qualitarcrn 
tis. His p eradis cum tabes aliqua ex vulncrC JeC 
rit emanare, phlegmone manente,cum mcll<-t 
permiftus curetur , aut tetrapharmaco: quod 
,rem iam fadum reprimfr,nec alium fieri pcrm*f t 
Apophlegmaticum oria emplaftrum fuperp 
numcft.ipfum enim omnino iuuatindudum? 
perpofitum. T alis igitur eft cura phlegmon,s 
Vulnere accidentis. « 
t)e indicijs mortis er periculi, m quibus communiet 1 
ner a quorundam membrorum. Cap- , 
MEmbra fecudu plurimu, fignificantia j]/ 
cum in cis vulnus acciderit, funt, 
ca,cerebrum, cor, renes,hepar,diaphragma? *r 
chus, Sc inteftina minuta. & aderit Hippo.cum 
veficam incidam, 8C cerebrum,aut cor^utre 
diaphragma, aut aliquod" in teftin orum graci”1 ’ 
ventrem, authepar,mortale.8C Gal. exponit 
mento fignapraedidorum vulnerum, fic 
mus. Cu vulnus in corde fuerit, (anguis nifc 
ditur. vulnusquocji in parte finiftra circa 
dis:acciditq? patientifudor, 8C extremitatum 
tas:eteftproculdubio fecundu omnem difp0*1 cfjj< 
mortaleincc eft fpes aliqua. Siindiaphragtn 
rir:tuc vulnus eritpropecoftasparuas: anhd,f $ 
gnus 8C fpiflus,cum vehementi dolore 8C 
humeri motione: morbufq; non pt°, 
tus:8C maxime fi vulnus in parte neruofa 
enim in parte carnofa exiftit:tunc tcftante GaljP 
bile cft, vtconfolidetur, 8C fanetur. Si in Pu 
fuerit.* fanguis exitfpumofus, anhelitus fit frdh Q<fi 
colorcf patientismuratur. Sifueritin 
busper vulnus emittitur. Sifueritin vefie3 
proculdubio effundetur. Si inteftina fuerint 
rata:egcftio exibit per plagam: & quadoc^cg1"* rjt! 
int€ftinum,aut zirbus. Si in cerebro vulnUp 
in capitulo de fradura cranei narrabitur qua SV 
gnofeatur. Sifupradidis mcbns vulnerat*9 m' 
mortalia nonapparuerint:tuncinipforum cl 
nc diligens (ludium fmpendatur:quoniam f°r, 
firmus optime potent cum dei auxilio liber*11 
certum 8C frcqucntiffiinea me cft expertum* ju 
figna mordsappareant:omnino defiTtcndu 
Et plurimum quidc vtdidtAuic.ille cui aeci 1 
fea,aut fingultus, autfoludo vetrisemoritu» * 
vulnere fado in profunditate pedoris rpitft11^^' 
tur: fintque cu eo cordis tremor, ftridur 
fimi liter cft mortale. Sed eja medici radocm^.^ 
de vulnere pulmonis.*oportet nos dc hoc aufi 
lupi ergo q? uulnerado Pu*^aUfa|jjj 
plicem habet confidcrarionem rquia aut 
teriori:aut a caufa exteriori. Si a caufa interi 
fis appellatur: 8c tunc no curatur, ficut dicit . 
propter triplicem rationem. Prima eftjfi11 
cinarum virtusadlocum pcrucnircnon 
pter longitudinem viae. Secunda cft, humi 
membri. T ertia eft, fuperfluitas motus 
tamen, intendo Serapionis non fuit, nifi de (-0f\C LIBER t 
- 
«n ea fanjtri^a anfiqua:quia fircces Fuerit, antcqua 
& pluries rC°Jr Ur 5 a® rmat GaJ. P°^e curari; 
co - e aucritiam cura fle» A caufa exteriori, di 
recens fuerit, confolidari et fanari pof 
s i aPP?fio'° medicinarum ad mundificatio 
**'us embrimagispraeualct, cum vulnus eft ex-' 
pterq5Ji anj cu eft interius. Porro co trarietas, pro 
'iusmor,PU mo curam non recipit ,efthumiditas 8C 
Suit; me s£°ntinuus,ficutGal.narrauit.Ide 
5U,tl nulla1 fa Vldnerata neceife eft vt quicfcant,alio 
hU,fiorie njUS 1£^antur; quod eft: quia ex mortr 
terea v 10nSanoncm partes vulneris patiutur. 
t0rnj ficur f nCra caducfuper extremitates lacera 
yej ,^nc quae accidunt tribus digitis fupra gc-' 
,nCercubir eiQ ln^ra’ fupra iundura manus, aut 
n,ficanr' Um 1UrnerU‘‘funtfecundG plurimum fi 
c,Pue fi J^nI0rt^*ct: fortaflfe raro quifqua euadit, pre 
Uiufcu. fra*a. EtGal.& Almanfor dicut, 
l funr U?rCOrT|P0^c*cx carne, neruo,etligame 
J°rum c0V° , nta*‘Iorummotuuinftrumenta,& eft 
enfibiJ.r^U^ln arcus , 8C quia in eis nimia eft 
5 Partjm accrebro,partim acordeipftv 
11 Us iudiV ,t0rig0fidcircopernitiofum ipforum vul 
at.ur* accidit fpafmus huiufmodi 
leltarur’xUS'aC^jt0”S5n^rec,PICcuracl0n^^cuti^u,‘ 
PPorter x tI!JCldatur acei*tusinlatitudinem:8C tunc 
cdiciV t! i*lS membri operatio deftruatur: 8cde 
aIbre c, a ,jbl*clUIa fi poifibile eft tibi foafmum cu 
Slitcra, are’^lacerti deftru dio poftponarur. Gene 
fis,Vel Ir, em ?rPn,a vulnera, qu£ funtin locis neruo 
*0tiesfi. Cls vrc,n‘s ueruoru, funtrimorofazquia mul 
V .vqUUntU^€a ma!aaccidetia, ficut fpafmus,alie 
\limaanT1 10 rationis.Etin quocuncplocofue- 
a^eanfprofunditatem 
in nm'KliarIrn0ri * Q-u? vero fi11111 ml°ciscar 
r usfiunrPauci nerui, & pauc$ pelliculae, 
'§amcnra pauca, neo? funt magnae pro-' 
,s>nequ€capacitatis:ialuiorafunt. 
1)0 'xtrafttonc fagu tarum, er modo, cr forma - 
Mtpfarum. Cap, XXII. 
?dus extrahendi fagittas,diuerfificaturfecu'' 
f‘UCrfitaUm d,'uerfita* carum. Sagittarum enim 
P*des rnufiacft* Quaedam enim ex eis habent cu-' 
K.^‘SUaed^raS:^U3e^am Paruas* 
a n dae* Quadam 
spSuloj-rt quadrangule:& quaeda duoru 
?ntUm* Membra vero in quibus cadut: 
u tccrckU~ t€X m^br‘s principalibus 8C nobilibus: 
► Us5 inrprriI,C<lr5hePar’Puln10’ renes, vefica,ftoma 
f f a^qUoH Cls fim,ba‘ Quando vero vulnera^ 
• •**didoru mebrorum:& apparent tibi 
rahor*tlS ,a dl<^a ln fi10 capitulo:quf hic itenl mc 
V tae*na D‘itU-c °P°rtet caueas ab extradiorre fa-- 
ft Cr,l!cluc P°fi extradionem ftatim moritur 
* QPaudo vero no apparent figna 
VulnusCU ° 8C ingenio extrahes, 
fa§,tta cad,t in cerebro, funt haec,do 
on.!« mens>fi:otomia, vertigo,rubedo,in. 
riKt,0lutellefarUmurU^edobn§u?5^Pa^r,us? Per' 
tb vcl aunkUS5r holerj vomitus, 8C forfan ex nari 
atififlio;8£ sPaugui's fluet, fermonis abfcifio,vo 
qefex vulnere egredietur humiditas al^ 
*4* 
l ba,fimilis pulti, 8c exit ex eo ffmilcaquofitati carnis: 
ifds apparentibus fignis, valde timendum eft.*non ta 
men penitus defperandum:quiaquendam curaui,6C 
multos a domino Hugone vidi curatos, in quibus,p 
maiori parte apparebant figna praedi Aa* 
Signa fagittae in ©ordefunt:quiafagirtafub mamil 
Ia finiftra eft, 8C fentitpatiens quafiin refolida, dC no 
in vacuo fit infixa, dC forlan fagitta mouetur vt pul- 
fus, & currit ex vulnere fanguis niger: 8C fequitur 
frigus extremitatum, fudor frigidus, 8C fyncope:iftis 
apparentibus lignis,fugias:quiamors proculdubio 
appropinquat. 
Sagittf in pulmoe fignafunt,exitus fanguinis fpu- 
moli ex vulnere:mutatio coloris infirmi, 8C quia ex- 
piratfpiritum magnum 8C altum, 8C quaerit attradio 
nem aeris frigidi, 
Sagittaein velamie pedoris fignafunt,vulnus pro 
pe coftas paruas,anhelitus cum dolore vehementi,fu 
ipiratio,motusamborum humerorum. 
Si cadatin ftomacho:dbus egreditur indigeftus. 
Sicadatin Ventrem,autftercus, autzirbus,autin 
teftinum,quodiam eftdifruptum,exibit:quare val- 
de timendum eft. 
Si caditin veficam,& egrediatur vrina, 8C de veft 
caaliqd ad exteriora,pcedat: tuc Teias qa mortale dr* 
Reliqua aure membra, ficut fades,collum,guttur, 
fpatula,adiutorium, fpondylia dorfi, furcula, coxa, 
crus, 8C eis ex membris fimilia: vtplurimum redpiuc 
fanitatem. 
x/r t aute extrahendi fagittam in vulnere: non 
S eft res quaeperfede valeat comprehendi* 
Quottidie enim inftrumentu nouum, 8C modus no- 
uus,folcrtia etingenio medici inuenitur. Ponemus ta 
men aliquos modos,vt minus ingeniofis 8>C rudibus 
fatisfiat. Sagitta ex loco i quo figitur,egreditur duo 
bus modis:autper locum per qucintrauit:autex par 
te oppofita. Etilla quae egreditur per locum per que 
intrauit:fiinobedienseftadexitum,oportetq? dimit 
tatur aliquibus diebus:donec caro qu£ eft i ipfius cir- 
cuitu, putrefiat:quia ex tunc de facili extrahatur:& ii 
figafin ofle,nec obediat:dimittaturper aliquot dies, 
quotidieipiam cuattradioncmouendo: egredietur 
enim: q? fi necficegreditur:perforaosin circuitu (a- 
gittae vndique cu fubtili perforatorio: donec fagitta 
paretur ad facile exitum foramine dilatato.Generali- 
ter hoc teneas,q? fagitta in quocuque loco corporis fi 
gatur:ipfam cu forficibus vel alio modo omni facili- 
tate 8C i ngenio quo poteris,extrahas. Et fi fixa fuo 
ritin ofle,& adeo firma permaneat:q? cum forficibus 
extrahi no queat.fi' ferrum illud fuerit concauvhtunc 
habeasterebelluoptimu,adeo groflum, q> vfquead 
profundu concauitatisTagitte no intret: vt ponas tc- 
rcbellum intus in cocauitatefagitt£:& ac fi velles per 
forare, reuoluas: hocfaAo,extrahas cu fortitudine: 
quiaterebellum tenebisfortifTime:& de facili non di- 
mittet, Vidi quandoque duos fortes homines laborS 
tes in trahendo:nontame fagittam extrahere potue- 
runt: 8C magifter eam dimifit quoufque egrefla eft. 
Si fagitta auriculata fuerit, pofitis duabus cannulis 
aereis uel aliquo fimilii duabus extremitatibus auriu, 
ipfam ficut poteris, foras trahas:fi alias neceflc fuerit, 
extrahe,in quacuque parte corporis ingenietur medi 
cus cuinftrumentis trahcndo,retorquendo,cocutie/ 
do; vt caro 8c os in circuitu putrefiant, diebus aliqui-* THEODORICI 
E radice cannae, SCcepcnarciTci'mirabiliter extrahi 
Haec enim fpinas 8C haftellas, 8c fagittas, edam qua 
do nimis infixae funt,attrahunt 8C educunt. 
Defpafmocr duscurd. C ap. 
SPafmus,vt dicit Auic.efi: aegritudo 
moucntur lacerti ad fuum irlf 
dientes fiunt in dilatationcipfius. SpafmitreS 
fpecies, fcilicetanterior, pofierior, 8C tetanus, qu 
quafi totum tenens aliqui interpretatimSpafrt1113 u 
tem diuiditurfecunducaufam.aliusenim fitcX rCP 
tioneralius exinanitione. f)v 
SlOTia *Pa^ml cx repledoe funt:quOtiianj 
ditfubito cu plenitudine corporisnulb 
cuadonepr£cedcte,ficutfoludone ventris, 
guinis,febre,&fimflibus. ,jj( 
7 Signa vero fpafmi faefii cx inanidoe funtiq? 
fecundum contrarium illius, fcilicetpoft aducnf 
cuacuadonis. 
Spafmus vixautnunq»^ 
r ■ ratur:o£ cura eius ettbalneum aql,cc 
dae dulcis: 8>C inunfiao fpondylium, 5C iuncfiliraLjci 
cum oleo viol. tepido: & tegatur patiens 
tans cum frigida 8C humida diaeta, SC bibatlac 3 
frequenter,& vinum cum aqua multa. , 
Cura vero fpafmi faefiiex repletione eft .* 
gaturfpina,collum,ceruix,& totum corpus 
libus,latcrinum vero plus ceteris valet. f(i, 
Vnguentum bonuadide.Re.euphorbij, 
ana par.ifj. pyrethri, thuris,myrrh3e,aloes,mafify 
anadrac. v.olei.Iaunni, fambucini, pulegini,c°',# 
t nis, ana SC cerae quatum fufficitrterenda 
cu oleis 8C ccra ad ignem conficiantur j 8C fiat VIYC;0 
tum. Item patiens aifumbt frequenter vinUtf 
cfiionis caftorci, cinnamomi, fpice, piperis, cal3* 
thi,fanfuci,faluiae,&r rutae, fimpfidter vel corVp°.$ 
Dominus Hugo de prediefiisfadebat fieri p 
et propinabat infirmo. SC dicebat opdmu 
garganfm us ffte. q u 1 Reci.finapis, pyrerliri, ftfPj 
agn\’,ana.bullianrin vino fordeum melle:dd1y 
colatura fiatgargarifmus: prouocetur 
puluerc caftorei 8C piperis naribus inieefio. 
tiens balneum ficcu: SC diu fudetincorS:cu*»P 
<fio vnguento vngatur.Hoc fadro 
ccatin culcitra molli valde 8C bene parata.*# 
quantulix requicuerit ,intantum 
8C fudet.*SC tandiu fic fiat,donec fanetur, fi D€? 
I luerit. Etfciasquiaintcrdenteseius -f (jfl' 
ligmdnecum motusinuoluntariusin cured/er 
guadentiumcontridonclaedatur. Item $ 
adidc. Rec.olei mufceIIini,vnc.i.petrolei, vr,C‘L<?/ 
comunis,butyri,ana vncjdq\cere,vnc.i.fi/r3C,'V 
liqua ej(dc} 
nantur ad igne:& tritis terendis, admiTccanf^fpi1 
&cum fpatula bene incorporentur. Cu vet° ftf 
fitudinem venerit,& co<fiufucrit:fupcrpona f 
rax,& fiatvnguentum:etfiantvnefiionesinte 
ignes in ceruicc, 8C collo,8C fpina,& et,3,n / 
pore:hoc vnguentum plurimum valet fpa' 
pledone. [ 
caslauri,& cyminum.terantur omnia,ctcri yt* 
SC confice cum meile, dC fac bullire aliquantl^-<f 
bus expeAando, carne ccdendo:ofTain circuitu per-' 
forando: ab incifione venaru,neruorum,chordaru, 
ctartcriaru diligentercauedo:procuratotis viribus, 
omni ingenio,utfagitta cum olfacilitate quapoteris, 
extrahatur. Si fagitta fuerit fixa in craneo, pannicu 
IiSjUelcerebro,no defpcres:fed ipa diligeter extraAa, 
infirmi' virtus non deficit, ad cura vulnerum capP 
tis recurras :et fecunda do Annam,qua dicemus in ca 
pitulo vulnerum capitis, cura geras. Si fagittainfi> 
xa fuerit in aliqua parte thorads:cura dicenda in capi 
tulo de vulnere caffalicuret. Siinffxa fueritfii dor*- 
Ib, 8C in ffomachum tranfitum feccrit:in capitulo pri 
mo dicetur qualiter extrahi debeat Sc curari. Si in 
ventrem penetrauen't:cura vulnera ventrisin fecun 
do libro ponenda curetur. In genere enim 8C non 
infpecieintcdimusde vulneribusinhac parte traAa 
re. In quacuncp ergo parte’ corporis fagitta infixa 
fuerit:extraAafagittaut diAum cft,mcmbrir,in quo 
infixa fuerat, curetur:ffcutipffus compofrio,& 
ma requirunt. Si fagitta fuerit toxicata, fignificatil 
lud, quonia color carnis apparet fufeus, autliuidus: 
oportetigitur tunc,fi poflibile eft,& locus tolerat: vt 
concauesin circuitu totam carnem,deinde cura 
nus cum eo quod conuen/tad illud. 
Forma forcipum quibus trahatur fagitt£ ,ifta erit: 
extremirateseiusfint fimilesroffro auis:&fintfaAae 
ad modu fintdebono chalybe optime 
peratae: vt quando fagittam ceperint, non dimittant. 
Ht fiunt ex eis multarum formaru,magne,medie,par 
uae, fecunda magnitudinem fagittarum, 8C qualitate 
paruitatisipfarum, 8C magnitudinem vulneris 8C co 
AriAionem ipfius. Et aliaefuntfurdae, aliae 
quibus mediantibus extrahuntur fagittaefurdae. In 
concauo enim forcipum recipitur cauda fagittae. 
Non pigetin fine huius capituli, quamuis a nobis 
experta n5 fint,quaedam experimenta empirica 
berc:qac quofda peritos cu affertione plurima 
mus affirmare. Igitur ad extrahenda fagittam, 
xis genibus dicatur ter oratio dominica,fciIicet pater 
noffer:gbusdiAis,accipiatur fagirtacum ambabus 
manibus fimuIiunAis:& 
xit clauos de manibus 8C pedibus domini:& extraha 
tur fagitta: 8C exibitffatim. Item fagittam &C ferru 
de vulnere extrahes: fi folia bletarum cu folrjs 
mi trita fupra vulnus ponas. Et Macer dicit:cp fpi' 
nas,furunculos,8c caetera infixa extrahitabrotanum 
perfe, vel cum adipe emplaffratum. Et Macer dicit: 
cp ariftol.ro.tritaetappofitaomneinffxum detrahit: 
SC dicit: cp radix erucae elixa, 8C fuperpofita eridtoF 
fa. fraAa* 
Dr extrdftiovc {pinarum, hajlelUrum, cr fimilium, cfuan* 
do corpus ingrediuntur. Cap. XXIII. 
SPinae,hafrell3e, vitri partes,& fimilia,qu£ corpus 
ingrediuntur, cum cmpIaftrofaAo ex rebus 
laxantibus extrahuntur: vndeextraAiuae vocantur 
huiufmodi medicinae. Et ex iliis eft ammoniacum 
cum meile miffu Sc emplaftratu. Item ex cepis nar 
cifcicum meile tritis. Item radicesarundinis cum 
'meiletritae:A:fi'omniapraediAafimul coniungatur, 
fortior erit eorum operatio. Inquit Auicc.q? rana 
cxcoriatafuperpofita, eft mirabilisattraAionis:fimi/ 
liter cancer contritus. Inquititerum.q? caput lacer 
tae,ftatim cum abfdnditur,cum ariffolochialongaet LIBER JL 
*44 
*<CrJ*P°ndnplagella 5 & tepidum fupcrpo> 
contra°^0^en3,*rnirabilitcr dolorem mitigat. Item 
WTafm^cundu Auic.Re.oIeumantiquu,crc 
erinumfdreoptimnlib.i.ceraerube£,vnc.ij.li' 
bjj re Ccra cu oleo,& pulueriretur,dcfupcr euphor 
ent,S tr,tbVnc.i.mifceatur,& rcfeructur in ora 
to.,Dra neccffitatis, 8c inungatur locus (palmatus cu 
PucfQUm cn,m eft multi iuuamenti. Lilia defpafmat 
S3anifumjCrocus> mejt 
& regimine infirmorum,. Cap. XX V* 
linimus fupra i duobus oporter huius artis ope 
hin/at0rem pr$dpuc,&: principaliter fpem habe' 
111010 medico 8c natura. Ideoc£ oportet natu' 
*3refoTtare‘Vt P°^trccuPcrare deperdita:8C rcftau 
tobo lrta* Um igitur natura ipfaabfqj nutrimen 
v»isq generatiuo nihilpcrfeAe tain par» 
aJn magnis vulneribus valeat operari:oportet 
l'Ua lUc,’barJabonichymi 8C boni (anguinisgenera 
tQno ° vt de talibus vulneratus cibetur: vt 
Uacbaeta exhibita, natura bonufanguinem ge' 
e5jd carnis renafcentia& cotinuitate vulneris re 
etiam cauendu eft, ne aliqua ciba' 
r^. gencratiua offeratur infirmo: vt fiat gc 
tyde'°. n,eh& impediatur natura: & ftc ex mala £' 
q, balabor medici prolongetur. 
ana igitur fupradidu fanguinem generantia: 
Eallin Uos dominus Hugo cibabatinfirmos,funtifta, 
5CaP°ncs,pulli iuuenes,carnes hccdi laftentis, 
X0 r u *^at* ,uuen,s5Perdices,fafiani,aues paru$ cu 
brodium decoAionis eorum,8C oua 
\ p ru ffuolibet modo cocfta, praeter elixa, vel fri' 
tlJ?autequem dominus Hugo dabat, erat vi' < 
p us quod poterat inueniri, fine aquae admi' 
Hicdt V,nu m 9u°d natur$ humane afferebat fore 
I*h’mu,cft vinumalbu(librile aromaticu,ad 
Urn Puaue. Dicebat enim cp hoc erat vinu, de 
fercti*1*8 cl medio generatnr, 8C q? na' 
p1 tab vino in vulneribus optime operatur. 
*^CL|eniPer ipfom «n parte iftafecutus fum au drori 
Hn(i ‘*uffiiltus:qui 1 Iib.de ingenio fanitatis, dicit; 
SCri- Vtdneratis nullatenus fubtrahendu,nifi fuper 
Cab’dUrn apoftema. In principio tame vuL 
dbanaab omni repletione cauendo 
AaPof3mternPerat,a miniftrentur: quadiu fcilicet 
o3 cib3 ernate calido fit fecurus, extunc enim praedi' 
9t^la poterunt vberius 8C largius miniftrari. 
'5‘fur nimiu vulneratus, q? eunda quae circa 
lc^afunt5diligenter obferuet.hocenim repu 
ni.VuInereprincipale:& fiquis contraucnc' 
l|etfi0rc v,am noftram requendo,manifeftu fibi fen' 
fct CMmtntum. 
ne-f*1* P°tionibus,cr mijlionibusdppropridtis uul 
N. ulceribus. Cap. XXVI. 
pVl medicinae, quibus pleriq; 8C maxime vl' 
chirurgi in plagis vtutur:&: qua 
ex caule ru 
eama»ori, femine canapis, confolida media, 
f>&Ha’ lanocoIa:al,'qui addunt pedem columbi' 
. Vco dftuntipfum proprietatis mirabilis in hoc ef 
ll- dam maiore & minorem, pilofellam,& 
4n!lla5§a,*(0phyllatam,5C maioranam,& etiam 
Agrimonia tamen 6C gentiana fpccialiter va 
lent contra fifiula: & ficut cxp er ci afferunt, magnam 
proprietate in curando fiftulas habere dicuntur fiiri 
potu fumantur» Ite mifturaquam a quodam fratre 
praedicatore frequenter experto pro magno (ecrcto 
reccpi.Re. caulis rubci,canapis renati,tenaceti, confo 
lidae,rubeae, quam quida primula veris dicunt t ont-> 
niu,fo!ia ana:rube$ maio.quantu de oibus. tere 8C co 
mifce: detur ad quantitatem vnius nucis, vel parum, 
plus fi multas habet plagas cum optimo vino rubeo 
non dulci,nec£ cofto,neqj cu racemis bullito: 8C fuj>- 
ponatur vulneri fol.caul.rubei lucrfi, bibat vna dic; 
altero non: aliqui ponunt de fe.canapis: 8C de rubea 
magi s q u a m de o m ni b us ait} s. 
Item ali ter. Red. radices rubcj maio.foliu caulium 
rubeum,apium domefticu, gariophyIletum,fe.cana 
pis,agrimoniam,tcnacctum,ana.tereomniafimul:ec 
cumfuerintbcnetrita, diftempera cu vinoalbo:3c 
fac bullire aliquantulum olla inunda:8C femper mo- 
ueasdum coquuntur:deinde modicum frigefiant:5C 
dulcora cu meile:S>C referuetur in vafe 
de vulneribus lotis vino, fuperponatur foliu caulis 
rubei,&ligetur:8C quotidiemaneetfero,fumat vul<- 
neratusduo cochlearia depotioe praedifta:quoufc£ 
fuerit liberatus. Et fi contingat vulnera nimiu 
ficcari, humectenturcu vnguento aliquo conuenien 
ti ad hoc vel cum aliquo alio medicamine, ficut vide 
ris expedire. Sume etiam 8C praecipue cauendum 
eftfuper omnia,q? omnis habens vulnus in capite,8C- 
maxime fi de intrinfeca dubitetur: vt ab 
ni pollutione caueat.*quia fi no caueric, in cerebro ci- 
tiflime fpafmus fiet: quo facto fecundu plurimu ama 
riifima morte die tertia morietur. 
THEODORICI LIBER SECVN' 
dus. Prologus. 
V C E Chrifto diiputanone, Dc 
E vulneribus et vlccribus 8C medi 
1 cinis eoru,Defluxufaguinis,Dc 
1 1 ingenrjs,quibus cor 
/I poriabftrahutur,Deapoftema^ 
5 te calido,&fpafmo,& vulnera^ 
1 torum diaeta:prout fibi dare pia 
cuit ex dictis veterum, doctrina 
domini HugonisdeLuca& noftraexperientiaexpc 
dita:adilloru practica,quomodo fit in quolibet mc- 
bro corporis exercenda, tranfitum facientcs:a capite 
) quod membru regiu dicitur,quia quincRfenfus perfi 
ciuncuriii eo,fumemusinitium, curaipfius oC alioru 
membrorum poftmodum ordinantes: dC vt facilius 
quod valeat inucnirc:huclibru, 
ficut 8C precedentem fecimus, per capitula diftingue 
mus.Etiftafuntcapitulafecundilibri. 
. - . — De uulnere capitis fimplici in 
Capitulum pnmu carnetatumfine deperditiO" 
nefubftantiae. 
z De vulnere capitis cum fractura cranei. 
} De cura & fractura cranei paniculoru, & etiam 
cerebri fecundum magiftrum Hugonem. 
4 De contufione capitis fine iaelione cranei. 
e De contufione cranei fine fractura cutis. 
6 De chirurgia qliter cxerccda fit i fractura cranei. 
7 Deliuore & cotufioc faciei fine fractura carnis. THEODORICI 
8 DcVuInerepalpebrarum* ] 
9 Dc vulnere cum fradura oflium mandibulae 
vel palati. 
10 Dc vulnere nafi. 
11 De quolibet vulnere in carne vniuerfaliter. 
i x De vulnere cum deperditione fubftantiae. 
De vulnere venae organicae. 
14 De fluxu fanguinis venae y el arteriae indfae ha^ 
bente periodos. 
15 De vulnere neruorum. 
16 Dc uulncrc thoracis et pedoris an et retro fado. 
17 De vulnere dorfi' a fagitta penetrante vfquc ad 
ftomachum. 
t8 De vulnere ventris,8C eiusanatomia. 
«9 Dc vulnereinteftinorum. 
z o Defradura oflium fine vulnere carnis , 8C cu-* 
ra ipfius. 
zt Defradura oflium cum vulnere carnis, 8C CU" 
ra ipfius. 
xx Dcdiuerfificationefradurarumoflium? 
x$ De membro male reftaurato 
i 4 De nodatione quae accidit poft fraduram. 
at 5 De membro fubtiliato 6C extenuato poft xt' 
ftaurationem. 
x 6 De ficii membrireftaurati. 
i 7 De fruftis oflium et corticibus eorum 
tibus in vulnere. 
x S De fradura mandibulae. 
29 Defradura nafi. 1 
3 o De fradura furculae pedoris. 
31 Dc fradura {patulae. 
3 x De fradura 5>C fiflura cafli. 
De fradura coftarum. f V 
4 Defradura&actritionelpondyliumcolli. 
3 5 De fradura adiutorrj. 
6 Dcfradurabrachq. 
57 Dc fradura oflium digitorum. 
Dc fradura coxae. 
5 9 De contritione rotulae genu. 
40 De fradura cruris. 
41 De fradura tali 8C digitorum pedis. 
4 z De dislocationibus iundurarum. 
43 De dislocatione mandibulae. .*♦ 
4 4 De dislocatione fpondylium colli. 
4 5 De dislocatione fpondylium dorfi. 
4 6 De dislocatione furculae. 
47 De dislocatione adiutorrj. 
48 De dislocatione cubiti. 
4 9 De dislocatione iundurae manus. 
50 De dislocatione digitorum. •% 
ft Dc dislocatione anchae. 
fx De dislocatione genu. 
5$ Dc dislocatione rotulae. 
54 De dislocatione pedis. 
Pe minere capitis pmplici in carne tantum fine deperdi3 
tionefubftanti£, Cap. I. 
GAput contingit diuerfimode vulnerarii vul 
nerum ipfius,aliudcftfimplex:aliud compofi 
tum. In cura fimplicis vulneris, ficutin prima 
te huius operis didum eft, vnica eft incentio, fcilicet 
coniundio partium folutarum.In cura vero compo 
fitijintentiones diuerfificantur fecundudiuerfitatem 
compofitionisipfius. Nos tamen primo de Amplia' 
r W1^ 
tranabimus,confeqiicnter curam copofoivu .j 
exponemus. Igitur fi vulnus fimplex J£1 
cft fi laefiofola fuerit fine depcrdiriGnefubitan 
laefione crancfific curabis, in primis labia vuln f 
totu circa vulnus optime abradatur: deinde uU^£.$ 
pilis, capillis, 8C quolibetalio mundetur Per 
vulnus cum ftupa leni in bono vino calidob2 g 
8C exprefla optime deficcetur:& ficlabia y , rjftj; 
cut melius fieri poteft fecunda ftarum 
nucofiiungantur:&cupuluilIisde ftupa leni 
da decenter faftis vino calido balnearis SC vu n 
cut decet fuperpofids,cum leni fafeia taliter 
q, coniundio reparata in labijs vul neris, 
valeat permutari. Prima ligatura vfqrintert'1 
quartu diem, fi dolor nullus appareat, non m jil 
Si vero dolor aliquisaegrum infeftauerit:cotin fjt, 
fo!uatur:& fi aliqua putredo inferius generata r 
cu ftupa leni balneatain vino calido, & expfc 'fi 
primatur vulnus, & fanies fiqua intus fuerit, P* 3i» 
preflioncmhuiufmodiexpeIlatur:quo fadoli 
te a religetur.* & nifi dolor infirma exagitet, 
de tertio die in tertium vulnus foluas. Si ver 
lor nimis aegrum vexet, adeo q> de 
do timeatur: vel etiam fi dolore nimio exiftenr 
timeatur de illo, plagella de ftupa leni tenuiH1111 
ncatain vino calido,et exprefla, vul neri impof1 
poftmodu fuperponatur puls,quae fic fit.D^0 
tur maluarum folia,8>C piftentur:de tali malua P p 
recipiatur quantum pro vice vnafuffiefat: J' 
in tanto vino, quanto fufficiatin eopofitioneyy 
tis. Poftquam vero in vino diu bullierit:fupyf 
turde furfuris cribratura paulatim, 8C 
bona incorporatione, femper cufpatuladeal, )11li| 
ad ignem, donec puls inter duritiem 8C mo\h 
aequalis: 8C quotidiefemper eodem modo 
donec omnis dyferafia vulneris fit fedata, 
ftupisin vino calido balnearis modo 
rerur. Si caro aliqua fuperfluainuulnerege^jr 
curetur cum unguento uiridi, quod fit ita. 
aeris optimepuluenzetur diligentius, 8C crihf£’■ J 
admifeeatur cu optima dilathea:& fi uolueris 
piiusfitacutum,ponatur media uncia deul 
in duabus unerjs dialthaeae. Et ad magna fupcr 
carnis uulncris depurandam, receptionem 
dis duplicabis:die fequeripoftappofirioncn ,^:^ 
ti, appones in uulncra fila de panno ueteri 
fic cum filis 8C unguento curabis:quadiu V? , 
pulchre obduxeris cicatrice. Hoc generale “ 
; tum quodin curauulnerum capitis datum e 
do fcilicct uulnus in cute tatum eft,et dicifUf 
uulnus, generalitertcncndum eftin omn, 
ribus curis capitis, quomodocunq: fint finf 
rioncfubftantiae& craneilaefione.Miror J 
cft melius documenta. Ego cu multos in 
gioibus probos 8C famofos medicos u,^ ,/ 
taexpertus fucriirUmeliusnoninuenf* 
q? in fiflura curis quaeperuenit ufej? ad pan.nlA 
tenditurfupercraneum,ligamentu 8C ftr‘c r{/ 
ciunt.et dicit q? recftius in cura eius eft, vt lu^e 
oleum rofatum tepidum infundatur: dcltl 
gentur labiauulneris:& fi nccdfe fuerit, 
puluerizeturfuperuulnuspuluisquae (\C°\i:> 
lis:Sc ponantur dcfuperpuluilliinuino ’ 
culTo cum oleo balneari: deinde reliqua LIBER 1L~ 
«45 
vt fiat dclitiofus, 8Cp curetur vt dor 
tUr e5|^n^ceflariafueritfubtradfofaguinis,minua 
pitf s^ug° reprobat illud: q? fcilicet vulnus ca 
te,^Vncl fitarur: vel quod in vulnere q? confolida 
Ulaten<^,mus, ponatur aliquid vnctuofum. Primu 
j1Us paPut fit membru,'in quo quomodocuncp vul- 
r vulneris optime poflint ligatura coniun 
que folu fir, vtcoiunganturlabia,no eft ali 
l3t e^Usfacftnda.Secundu,q? oe vnctuofum macu 
Le. unus,etconiuncftionem prohibet labiorum. 
CrJT,llato defola laefione cutis, nunc deuulncri- 
1i,scl,mkfionecranei,panniculorum, ctcere^ 
c cinere capitis cum fractura erane i. Cap. u. 
I jcetdcfolutionc cotinuitatis in offe in capitulo 
urae & dislocationis fer mone corryaleto di 
lit j ,n^Sn^amus:quia tamen folutio cotinuitatis qu$ 
capitis,abalrjs ualde diffimiliseft: propte- 
luJ? . ac* praefens traftabimus, fpeciale capitum 
11 Scientes. 
■ictura crancI caeteris frafturis offium difficilior 
j, e eius multae funt fpecies 8C 
U^,>uerfirac^rerum:quibus mediantibus fit fra- 
v i Cn*rn t€xPerCL,fi>one enfis Vel gladq inci 
,e*a^ter,usfimulfcindetis°s totu, donec peruc 
ptffj . v<damen. Alia no peruenit ad velamen fed fu 
fa|]tuoffisinddit: 8c vulnusaliquandoeft 
U5afisfiparuum:& ex cis eft fraftura occultam 
b£S*zP*****<V*os dicitur capillaris. Alia fit te- 
gladio acuti capitis,velaliquo fimili:& eft 
fraduraru:qmeft magispcnctratiua:ct eius 
eS cfirrnodicum & occultum. Aliafit ex cafu, 
°nc kpicfis,vel fimilium:ita cp os ad infe- 
l^Us,CatUr: ctlfiu^^ecundi,mplurimum fitinca- 
noS^UerorUm proprer mollitiem offium ipforu; 
fed fcinditur in modum fracturae 
uaeafiffuando penetrat vfquead panni- 
Jjiis aIiquando vero non penetrat. Et earu vul- 
V0 Uand0 eft paruum: aliquando fine vulnere 
mnino. 
autem °esfpeciesfracfturae perdi 
nof r ligentcinquifitionecum tenta.Et 
cCUntur per ampliore incifiohe, et feparatione 
traneo‘ Species vero fracfturae capillaris co- 
3C5n.Ur Pcr effufionc encauftri defuper: qm hic tc- 
veteres:8C eft res cu qua eft fiducia verita- 
rfu &Cbc- 
r encaufirum effundas:ctpoftmodu abfter- 
i'? VtrG Ura ex hoc remanebit nigra.Ec fi uis ccrtifica 
Jpafpar nCtlans ra^ura’ radas fiftura,donec ni> 
nigrcdlc:qm fi nigredo deficiat,fignu 
te3cCapuraa^‘nteriorano trafir. Etfifraftura fue 
Ve^japidispcrcuffione, vel fimiliu, abfc£ 
VU u°d j nc e,us fignificatio duobus modis eft:fecu 
re,usfipecies,ficutiaindictum eft, 
Ip afis. </5atur adinteriora:dL altera, dicitur ca 
°ceult^lI^n*^ca^1° fi^us ffu? ad interiora plicatur, 
folleas Ur,,*jq cu djgitisjqmfub cis fentitur 
V 3r,s abfr(,an,^e^a* Significatio vero fracturae ca> 
Cl(^CritiaQ VV^nerc cognofcitur difficulter. 
Su? infirmo fuperucniunt, diligenter cofi> 
dcrari oportet. Et accidentia figniffcamia illud, furit 
apoplexia, fcotomia,deftructio vocis,perditio appc 
ritus, virtutis digeftiu?, & cxpulfiue defectus, febris 
acuta,8C fimilia.&argumentu maximufadens huius 
fracturae fidem, eft confideratio rei, cu quapercuflio 
facta fuit:et confidcrarc vehemetia ferientis,cafuslarf 
tudinem,& locuin quemimpulfio facrafuit, Etin 
velaJ 
minacerebri:quorum vnu dicitur dura mater: & al- 
terum, pja mater. Dura mater eft panniculus cra- 
neo immediate fuppofitus.*& eft creatus grofflis,vt a 
craneo fe defendar. Pia vero mater tangit et coopc 
ritcerebru:& eft fubtilisproptcrfubtilirate ipfiuscc 
rebri. Anteigitur quam ad curam accedas infirmfico 
fideraipfiusaccideria:quaefi Videris manifefte mala 
8C plurain malitia coucnire: fugias.Si vero accidetia 
bona viderisrno formides. Et ex accidentibus malis 
fimr amilfio intellectus, fymeope, abfeifio vocis,ru- 
bor, & egreflio oculorum, perditioappetitus, virtu- 
tis digeftiuae, 8C expulfiuae defectus, fluxus ventris,' 
vomitus choler^,febris acuta,tetanus, & fimiliarqui- 
busapparentibus in pluribus difpofitionibus,infir- 
mus proculdubio non fanatur. Etmulroties dura 
mater rumpitur,& aliquando etiam pia mater,et pre 
dicta accidentia no apparentrimo reparantur panni- 
culi: & fanatur infirmus:8c de hoc facit nobis fide ma 
gna experientia:quia multos fracrisambabus mebra 
nis,& aliquos, a quibus no parua quantitas medullae 
cxiuit,vidimuspfcctefanari.dehocadco fumus cer- 
ti ficutde morte, plures etiam vidihabetes aliqua de 
praedictis accidentibusreftitutos priftinae fanitari.Sc 
Gale.tcftatur de larfione piae matris multosfe vidifle 
fanatos: ficut patet in commento Aphorifmorum., 
Illud tamen eft de his quae raro contingunt. Sciui ho> 
minem cuius vna cellularum a cerebro tota euacuata 
fuit: 8C tande repleta carne loco cerebri per dnm Hu/ 
gonem fanatuseft:&cum cellularememoratiuafuif 
fet: vidi dnm Hugo. ftupentem ualdefuperilIo:quia 
memoria ficutante habebat.erat enim factor fellarfft 
8C artem fuam non amifft. Frequenter etiam impe 
riti medici decipiurur in hoc:quia rupta dura matre 
interdum fanies ad piam matre defccadit:&ibi actio 
ne caloris naturalis digeritur: & iterum fit alba 8C fpif 
fa:q? quando poftmodum expellitur,ab imperitis ce 
rebrumaeftimatur.frequentillime vidi illud redden- 
te me cautum viro praedicto:nein partcillacrrarcmr 
ficut ftolidi faciebant. Et notandum cp ficut caput 
diuiditur in tres partes, fcilicetin fubftantiam carno> 
fam,craneatam, 8>C ccrebrum:ficfunttres ventriculft 
vnde Auiccna diuiditin tres partes, fcilicetin fubfta- 
tiam velaram,medullarem,8c ventres.VetresautenV 
funt tres fcilicet,antcrior,medius,et pofterior. In 
teriori virtus imaginatiua completur; cogitatiua itj 
media: cellula vero pofterior memoratur. Etnos 
modo ponemus quandam fpecialem curam 
cti viri, quam ipfe frequennllime in laefione cranci 
panniculorum, 3C cerebri,exercebat, 
. .."i 
Dccura infraftura cranci, paniculorum, cr etiam cerebri 
fecundummagiftrumHugonem. Cap. llF 
CVm igitur in cranci panniculoru,& c& , 
rebri, non vehementer poffirnus de patieiltis^ THEODORICI 
nusclaufum non fucrit,fed potias retentum ucr,C0j 
tentis apertum, 8>C iam ab aere fuerit alteratum,^^ 
fequend diepoftmodum potum exhibeas 
ctum. Igitur prima die vulnerationis vulnere, 
dictum eftfuperius, procuraro: fequend diep°f 
taliter exhibebis:cum infirmus comedere cccpefl ’ s 
bibere voluerit.Primus potus quem dabis, erit 
cyathus paruusde pigmento cumpuluere uPr^nj> 
cto:& dabis primo facto figno crucis 8>C dictis 
bus quae dixifti, quando mifcuifti puluerem curn 
gmento:eodem modo inter prandium SC c0?naj!{jjj 
eundum cyathum exhibebis.terrium cyathum 
in coena eodem modo 8C cum eifdem verbis, ‘lC ,. 
prandio tribuifti: 8C fic tribus diebus facies qu° 1 p 
die tres cyathos exhibendo Jn hoc enim pulueri 
rabiliquem dominus benedixit, valde fper^,^ 
eft:fi infirmus ipfum ab fque reiectione tenuerit^ 
in illis tribus diebus nulla vice vomitum Pa° c' 
Si vero infirmum puluerem condngatrerjcere, i 
riter vulnus foluas,& vulneris 8C cutis dylcrafiaf1\, 
ligenter confiderans:circa vulnus tumor folus3 
rcat in aliqua parte cutis, 8C in vulnere, vel inf.ft 
parte capidsdolorfuerit: fiatpuls dicta fupcd 
poftquam fuerit bene facta,in peda 
nui placella de leni ftupa, ficut dictum eft,p°jlC30J 
per vulnus, emplaftrum praedictum adeo 
multum de cutecondneat:&fuper emplaftrum { 
paficcaprocaIoreferuandoponatur:et rupem?- 
optime, vt puls de loco in quo fuerit, non vaft3 
moueri: &ita fcmel quotidie renouetur. Scl?fr n' 
de graui fractura cranei cum cflem iuuenis, 
ftaoflium poft aliquod tempus, ex vulnere 
te natura ficfuilfe curatum, cum multa ta 
tione & magno periculo, apparentibus graulP & 
pcrniriofisaccidendbus. Ideoquefi condngatj Ji 
mum cuomere puluerem praedictum,curam 
dbus non commendo.dmore enim plurim0 
fpidone non caret. Immo dico q? medicus in f fir 
fu diligens 8C folicitus fit: 8C fiue puluerem tcfl 
ue non:fi accidenda viderit timorofa, de ifta C, J0< 
confidat;fed ad chirurgiam recurraKnifiparm1 jtfj 
rum,& cerebri adeo laelio magna fuerit: cp nU*| 
cp per chirurgiam liberari valeat:habeatur in 3111 -f p 
fi' delaefione panniculorum non conftet: 
chirurgiam,n videbitur,habcrirecurfus. Hg°1 
dico cp omnes quibus dedi iftum puluerem, 
abfque vomitu tenuerunt.8C fine fufpitione |jj3' 
re nullis accidentibus malis apparentibus b 
do temporis fimt curari. Similiter vidi de mu }tf' 
bus dominus Hugo puluerem dedit pr^dict^1 
pfi tamen praedicta vt medicum circufpecm 
dere,&eriam timoratum. Et quia adchj 
redeundum duxi, poft capitulum fequens de 
fione capiris:dechirurgia quomodo in I#» 
nei exercenda fit:faciam capitulum fpcciale* 
De contupone capitisJineUjione cranei» 
CAput quandoque contunditur ne 
nei.*aliquando cum cranei laefione*^1 f 
contufio in capite, fiuc magna fuerit,»uC 
qua fine mollitie magnus tumor app^rcaf’ 
wus non eft, nec de cranei co»tl JiU 
liberatione fperarefin illo qui fperantes in fe non de-' 
ferit,fpes nofira ponendaeft: quare cumdc talibus 
quod artificio chirurgiaecurari valeant:non multum 
fperandum fit,in folo Deo 8C natura quae ab ipfo eft, 
jnedicum:qui huiufmodi habetin cura, fpem habere 
necclle eft: quare medicus in fftis magnis piculis, nec 
lentare, nec perquirere dcbet:praecipue poftqua cer- 
tus eft, cum non fit vtiledcintrinfecalaefionc. 
Ideoque medicus qui talem habetin cura, in Deo, 
6c natura fperando, dupliciter 8c fagadter debet na- 
turae necelfaria miniftrare. In diaeta fcilicet, 8i ligatu-* 
ra, 8>C medicaminecompetenti. Sicut enim in cuti fu- 
periusdidum eft, tafis fiat in capite ligatura, q? calor 
intrinfecus euaporarc non valeat, Viec exterior poftit 
aer intrare* Hoc fadOidetur puluis quem dominus 
Hugo fibiappropriabateum pigmento :quoditafir. 
Reci.optimi cinnamomi,vnc*i.optimi zinzinberis al 
bi,vnc*5.mellegette, drac.i.galange, cardamomi,do 
mcftici, & bonifaporis, piperis longi.omnium, ana 
drac.i.gariophylloru cledoru.xrj.grana.pipcris co- 
munis, grana.xv.praedidaomnia optime terantur, 
8C cribellentur: & vfui referuentur. Pigmentum 
de praedidopuluere taliter componatur. In quinque 
libris optimi vini albi ponatur optimi mellis,libra.i* 
quod cum modicoipfius vini bulliat: & cum bullic- 
rir,abigne tollatur : 8C depuluere praedidarumfpe- 
cierum in tanta quantitate mifceatur eidem quod no 
fit nimis forte:fed fit bonifaporis 8C delectabile adbi 
bendum:poftmodum totum vinumreliduumcum 
fpedebus & meile ponatur,& plurimu agitetur, de- 
mum clarificetur per colatorium diftillando* De 
praedido pigmento cyathi nouem paruiftimi rccipia 
tur: & cu eis puluis mirabilis que dominus Hugo fi* 
biappropriat, mifceatur. Et ego in rei veritate nun> 
quam vidi aliquem,nec audiui qui curam 
fciret, vel vteretur illa, nifipraedidum virum cum 
fuis.ipfetamen nullum defilrjsabfque iuramentodo 
cebat.docuittamen me iam pene centenarius, nullo 
exorto fccdereiuramenti.Componitur autem praedi 
dus puluis de his quinque herbis: videlicet pilofella, 
pimpinelIa,gariophylIata,gentiana,&valeriana:om 
nium radices, 5cfolia.de gentiana vero radices tan- 
tum:ita tamen q> ex omnibus praedidis recipitur per 
fe aequaliter, de pilofella vero quantum de omnibus 
alrjs, vel quantum de duabus alrjs imponatur.*praedi- 
da?herbaedcficcentur, 8C fiat puluis.de hoc puluerc 
predidopigmentopoftquamclarificatumfueritter, 
quantu tribus digitis capere poteris, imponaturfpar 
gendo fuper pigmento qualibet vice in modum cru- 
cis:& dicendo.In nomine patris,etfilrj 8C fpiritusfan 
cti. In nomine fanctae 8>C indiuiduae trinitatis* Dexte- 
ra domini fecit virtutem: dextera domini exaltauit 
rnc:no moriar,fed viuam,& narrabo opera dni.Ca- 
ftigans caftigauitme dns: 8C morti non tradidit me: 
no moriar,fcd viuam,ct narrabo opera 
liidafic fiant: fada prius ad Deum orationedeuota: 
vtper praedidum puluerem liberetinfirmum. Mo 
do dicam qualiter infirmo praedidus potus debeat 
exhiberi, hocipfum frequenti experientia me docen 
te: nifiprimadie vulneris vel fecunda antequam in- 
firmuscomedat, ad infirmum vocatus fueris,praedi- 
dum potum nullatenus exhibebis:&f fcias q> non re- 
puto multum tutum fiprima die vulnerationis vul' I I B H R il : 
n0 tab tumoreflupasbalncatas in vi- 
idefl- 1,° CUr» fale fufficerc iudicamus. Si tamen 
°r totius capitis: etufque in diem tertium 
laeCo /1.ercr’ necminueretur omnino: dentur pilu- 
t)Ui>Ur aabrafione capitis, pultem quaefe- 
p°na 5 uI^rPonas. In optimo vino fal valde tritum 
SieritUr3 °u^,at,n patclla;&r quando bullierit, fc- 
tatas CS P^Veres^uPerPonas*Rc‘bacasIauridccorti- 
l‘n te^C^,1j|n,?an,fiiamborum bene mundatorum,& 
crib Cjj c^ccatoru,ana unc.irj.terantur limul, 
tiirjet e£ntur* ltcmaftichcs,thuris,anavnc.i.tera 
WturCr,kc^cntur fimul.tfte vltimus puluis ne copri 
<tg0 - rnalfetur,i larga pyxide rcponatur.ponacur 
e*ter. “/!? bulI,rri • ponatur puluis de bacis lauri cu 
thuS. *nuftis:et poft modicu pulueris maftiches, 
nsa(adatur:deinde cum cribratura furfuris, vi- 
Ititer Urj] Prae^!^,s^Pcciebus cofolideturrita cp puls 
torJ?° lit,em duritiem fit aqualis.quod in omni 
qUaCrUan<^um vafe ab igne delpolito,in tan 
Stodi<Sntate Ponaturmc* 5 quod in cafit qualitate 
iiltot yUni e^r’P°ftniodumin pcciaadco magna, q> 
tosad m caP“^neat,extendatur:* capitifuperpo- 
cahdum, quodabfcp laefionc patiens polfit 
ccam kuem pulti poftmodu fuper- 
°rnip?' tuPa debet pultem vndicpfuperare;vtca- 
*»0Ver lusconfcruetur,& fuperligeturlinteolo de pa 
tra^abiliet fubrili:ita q? flupa uel puls 
,ntaIiqnatenusamoucri:ncqp vfqucadquar 
diem; 8C vitra fi necelfe fuerit, mo- 
Edolor adhuc perfeueretjpoft quintum 
nt0|i fimilifiatpuls: dC eodem modoficutpri 
>lecfiaM'u'’er flu,nto In quintum diem fiat,do- 
tl,td,b cratus. dC haec eft cura domini Hugonis fi- 
Urn efi‘ Macer tamen dicit, q? foeniculum tritu 
Cet° cmpIaftratum,curatcontufionem. 
. . ntufione cranei fine fraftura cutis• Cap. V* 
/\ |rlcluando caput contunditurfinc frafluracu 
18 CUm cranei Iaefione:cuius fignificatio mani- 
JUtj. $.Certa quado videlicet mollitiesapparetin 
r (t>in MUt,scxPercu^onccxtcnuatacft &lubtilis: 
mollitie contufio manifefte perpenditur: 
Hoc'tr,’culis digitis comprimatur:& fi magnacon 
js!lllri.U C£fPatura °^s fuerit, bene poterit digito in- 
vIt‘ * antum igitur quatum continet contufio, 
la,effam circucirca fiat abrafio: qua fafla, fiant 
? *? ftupx taliter ordinatae. Prima fit minor.* 
r, .tjpt3m contufionem 8C etiam parum vitra, 
Hnc abt vnam vnciam in longitudine & lati- 
V v ai'°r Pnma* Tertiain bona quantitate fupe- 
'r,ti0Ca|^.UePriOrcs* Iflae tres placellae balneentur in 
*tontur 05 vbl^,s modicum fitadmiftum:copri- 
ae9uafitcr extendantur;Deinde minor pia 
r in°K tUr CX VnaParte tancum in meile calefa- 
»I?0fun °na fluantitatc minutiflimo falefalito et ca 
COntu^one ponatur:dC fuper illam prima 
p°natur^ecun^a tertia fuper ambasrita 
ti*>lnesDnfintC;Xten^ae?^uabtcr^uPra cutim:5i fuper 
ii ,Vl Ifatenl^r^11^3,^cca fluaecaereras fuperet: 8C fic 
® ‘uPerhgetj.ir:qj flupae no valeant remo 
h,atu1.. ucad diem quintum vel feptimum no 
•!1 uer,t tyagnus dolor.Et quando diflblu 
01 Cl,ndeCr rcbS€tur»eundem modum 8c ordi- 
ern *eruando per omnia qui in prima fuit li 
gatura feruanrs:« ficmdiStiim cfl,vfquead dic quin 
tum vcircprirnum nonfoluatur:&: ficfemperfiat:& 
idem modus &ordo feruetur:quoufque cudscunt 
craneo coniunctafuerir, 8c pleniflime Iblidata. Ad 
maiorem autem cautelam $C parietis fanitatem citius 
recuperandam, fecunda die poft contufionem detur 
puluis nofler mirabilis cum pigmcnto:ficutfuprano 
catum eft,in cranei panniculorum Sc cerebri laefione. 
De contuiione cerebri nihil dicimus:quia illam incu 
rabilcmiudicamus. Si autem cafu aliquo contingen- 
te apparentibus lignis malis, ncceirariafucrit chflur- 
gia:fic,pccdas.1ficutinfeqiienticapiruIocontinctur. 
Et fcias cp quidam chirurgi excitaturi chirurgiam uul 
ncratis, vt lenfu 8C dolorepnucntur, ftupefactiuam 
exihibent medicinam qcfnullatenus approbo: quia 
cum impollibile Iit medicinam proportionare certo 
termino complexioni corporis vulnerati, medicina' 
fommiferam multirecipiuntquae inciduntfomnum 
mortis* Quidam tamen auctor exponedos chirur- 
gi fenfu docuit, fic priuari. Accipe fordes 
canis, quas quidam cerumen appellant: 8C permifcc 
cum modico olei oliuarum: 8C inunge pulfus capitis 
€>C etiam brachiorum»naribus etiainijciasdehocipo: 
&fub lingua ad quantitatem fabae de eadem medici-, 
nafupponas;& lic faciendoalTerunteosfenfu dC mo 
tu priuari.Excitantur autem,ficutdicit,fipannusin- 
tinctusin eo 5£accenfus, fub naribus cxtinguatUr. 
Mumiain contuiione bibita, vt Galenus, infra qua- 
tuor horas confolidat. r 
Chirurgia qualiter excrceda fit ifiraftura cranei. Ca. VI, 
IN fractura cranei et contuiione ipfiusfiad chiruf 
giam oporteat te venire:tamen quiaccmpus po- 
tionis tranfiuit: vel quia infirmus cuomit potionem: 
vel quia potio non habetur: vel propter aliqua cau- 
fam potio non eft danda: oportet medicum diligen> 
ter attendere, 8C conliderarc ad quam partem decli- 
net cotufio uel fractura. Et fi necelfe fuerit propter 
Vulneris paruiratem, cutis verfus fracturam craneiin 
medium crudsfindatur:& quatuor anguli cutis opti 
me a craneo cum nouaculadifcarnentur: 8C nilihae- 
morrhagia impediuerit, os Vel aliud quod extrahen-: 
dum fuerit, ilico extrahatur, q? Ii fluxus fanguinis te 
perhibeat,politis pannis ueteribus & delicatiflimisfu 
per duram matrem,fi fuerit difeooperta, reliquu vul 
nus puluillis de panno lineo infulisin oui albumine 
impleatur; & defuper flupaein vino ca!ido:vel fimi- 
literinouialbumine balneatae: 8>C defuper flupa fic- 
ca pro calore feruando. Auicenna praedpitin hoc. 
caiu impleri vulnus pannis licds, vel pannis in aceto 
&aquainfufis:deindepuIuilIuminaceto 8C olcobal 
ncatum defuper mandat poni 8C ligari.DominusHu 
go praecedenti modo curabat: 8C exftolidis quidem 
medicisfuntquiamputantangulos vulneris, et prorj 
ciunt.& illacfl intentio,in qua non eft nili fatuitas: 
neque oportet de omnibus reddere rationem. Cef 
fante haemorrhagia,cum in craftino vulnus folucrisy 
fiangulos tumefactos 8C augmentatos inuencris: bo 
num lignum elfecognofcasrlicutin Aphorifmisafle 
ritHippo.dicens:quibufcuquc tumor apparet in uul 
nere, non valde fp afman tu r. iterum fi di minutos dC 
mortificatosinueneris,maIum erit. 
efi‘‘q>fracturaquadoqu£ 
1 d Lur* nb penetrat yfque a J dura matre:led T H ro D O R ICI 
tanturilvfqiinlocS, qui* fnter cranei 
efl:8c quandoq? penetrat pueniens ad mebranas* Si 
fradura vel rimula fit penetras:fic cognofces:cranco 
tnudato 8c terfo,encauftrum,ficutiadidum eftinca 
no ne fradurae cranei, defuper 
dehocdiximus.alio modo cognofdtur fic:tcncatin-- 
firmus nares 8C os claufum:& facilium viriliterinfuf 
flare: fi per rimula illam aliquid exhalauerir,fdas cra 
neum vfq; ad panniculum, feu vfi$ ad cerebrum cfl*c 
qu£ ad interiora nontrahfft, 
teftcGal.medidna quaecompofiracftde iride,farina 
orobi,thure,& ariftol.vtiliseft. Omnes enim medici 
hae q fine dolore mudificatiuaefunt,conuemutinhoc 
cafu.caroenim qu£ generatur illic,fit actione nature. 
Infirmus quoc£ adiutorio no indiget, nifivtoffibus 
caro conglutinetur,et conrolidcturrquodficri no po* 
teft,nifi locus generandf carnis mundificetur.hoc.n. 
necefle cft, vt locus generadae carnis ab olfanie fit pu 
rus: quod omnibus oifibusconucnit ctim caro fuc> 
rit generanda. 
Auic. dicit: q? in hoc cafu regius eft vt radatur cra 
neu fdflum,donec ad loca fana perringas:etdonec n» 
hil remaneat defifTura. Dominus Hugoi parte hac 
Auic.reprobans,fequcbaturfententiam Gal.&fi vi-* 
detur, ficutiam dictum efi, ponas fuper fifluram en* 
cauftrum, ut per illud fiflura magis appareat 
fle:& frica eam cum raforio, donec nulla remaneant 
fignatindurf:& fintapudtefricatoria ex frigidisdi- 
uerfashabentia quantitates:&adminiftrainprimisla 
tiora, deinde fubtih'ora,ficut direxerit te fiflura. fiflli< 
ra enim lata latiori ferro in diget: 8C ftrictior ftridiori. 
Cucfjfufficienfcr abraferis, adminiftra medicinam ca 
pitale, 8C fufficittibi: 8c medicinae capitalesfuntficut 
iris,farinaorobi, minutum thus, ariftoI.myrrha,far-' 
€Ocolla, 5C fanguisdra.& omne cxiccariuu finemor 
dicatione. Si uero fiflura fueritpcnetrans:tucopor 
tet tefcire difpofitione durae matris, an fcilicctferuet 
fitum Tuum cum ofl*e: quia fi feruat,nocumcntum eft 
minus: 8C res magis apparens: 8C timor cuentusapo* 
ftematis minor,8C fa!uior:& citius ctia maturatur* 
Sivero propter idus vehemetiam dura mater ab of' 
fe fueritleparata,vel aliquo modo lae(a,fano 8C illaefo 
exiftete cranco,fic cognofccs:cum dolor 
ta febris diebus fingulisaugmcntantur:oculoruman 
guli ac fi fpafmari vellent,aliquantulum diftorquen» 
tiir:gen$ rubet, qeffignum prauum eft in qualibet ca 
pitis laefione:pannusbaIneatusfuperpofitus citius de 
ficcatur: cutis etia arida eft &ficca: dC quiafi vulnus 
fuerit,8C os fuerit difeoopertum,color olfis velocius ] 
alteratur,ethuet:& curfuspuris virulentiamplius cft 
in eo :Sc propter negligentiam citius aegro fuper 
ueniunt dolores,& febres, fpafmus, fyncopc, 8C per 
miftio rationis. Et in huiufmodi diipofitionc, imo in 
omni fradura craneipenetrantefrigus etiam in 
diligenter caucri oportet: quonia in eo cft timor ma- 
gnus. Etfcias q? ofla capitis diuerfificantur ab ofli> 
busaliorum membrorum quando franguntur.non 
enim reftaurat natura fuper ofla capitis frada fortem 
porum,ficutin alqs membris facit. 
Et oportet vt remotio offis fradi i aeftatc vitra die 
feptimum non tardetur:in hyemeucro diem dccimu 
non excedat.hoc tamen non toleratur vbi dura mac- 
ter fuerit coartata, aut puncta.‘quonia pundura for-' 
fanfaciet apoftema 8C fpafmu;&.forte ducetadapo> 
plexia.IdcirCo oportet vtifludOs extrahatur ftarl 
8C tunc fi fuerit apoplexia,redibitfenfusincontu1^ 
ti.fi vero fuerit foram en : tunc oportet veherne* 
feftinare.fi vero frangatur crancu,etinfrigidctur 
lamenrrunc necefle eft ad incifionem & rcmotiou 
cranei feftinare:neq? oportet differre vitra fecun 
diem. Igitur fi craneum remouendum fuerit,^3 t 
citius remouetur:tanto melius et vrilius eft:ne fuP 
ueniant accidentia mala,8C nocumetaperuerfa.^ 
neceflarium accipere os&fraduram cumquafl 
te,donec egrediatur virusificutfuerit opportunu 
Et fciasficut volunt veteres, q> non eft exeu 
abincifionc & remotione cranei cumfncopcnf 
fradura fuerit vel fciifura: & duo.P**1 
quia os capitis ficutdidum eft, debilem facitp°r 
Secundo,quiafiiam oflereftauratoetcum por % 
to acdderetinterius quantacunque modica g^n a 
tiofaniei vel alicuius humoris fuperflui expc"c^rj 
quomodo iamrcftaurato ofTepoffetexpelliCp^1 
retproculdubio ad medullam. No igitur ficut 1 
excufatio eft in hoc cafu ab incifione 8C detedi0 £ 
ci,& prohibitioneincarnationis, quoufque fisClJp0 
8C non fit rimor,q? virus ad interiora decurrat, 
minusHugofortificatuscxpcrimeto non vultt,j 
er dicir,impoffibilc eft q? ofle ligato cum poro,3 
pofteaffatfub craneo generatio faniei vel alieujtf j 
moris fuperflui expelledi.*& dicit.fi debilem 
rum,talem facit qualis fibi competit. Fortifieafl -j 
men proteftationis fuae tota pendet ab experiu 
ficutnofipfi vidimus,8>C frequenter experti fu*11 J, 
Etconuenientior &aptiorlocus incilioreftiflf’' rf 
exiftimas magis aptum,vt virus effluat, SC A 
1 pellatur,8C qui loginquior eft a neruis,ficut fi^1” $ 
nam medium cius no obuiat orgini ncruorurt1 
ficutdidum eft.*ftudeas vehementer, nef 
niat velamini.Eft enim malum 8C timorofum 
quoniam confumit 8C dcftruit caliditatcm $ 
Et fi apparet fuper velame nigredo: vide fi 
dicints appofitisrtunc cura ipfam cum meile c 
cum triplo fui olei rof.donec remoucatur n 
medicinam capitalcmdcfupcrpulucriza.& n 
do fuerit ex fifac, dC perueniat vfque ad ocul 
cipue cum alrjs malis fi'gnis,et fuerit confirmafa 
fugc,& fubtilia regimen, 8C alfidua cffufionc 0' 
pidi. Etdixerunt quidam auctorcs:fi pannicU 
rintdenigrati, mcl album vel narium mu "■ 
nas;& ftatim tolletur nigredo. fojy 
Si fiflurafueritpenetrans:tuncfricatio, 
■ cft,non finiet eam vfque ad penetrationem. * 
pilatis auribus infirmi cum coto, ne 
rafurae, feu perforationis, vel malleoli PerC,afr&i 
fi aliquod fruftum offis fit feparatum,toIIafUr'at<l 
rit feparandum,radatur, vel cum malleolo P 
inftrumcntisferreis,fioportunum fuerit,° 
tio fuauiter quanto magis poterit,porcuret^1'* 
ueatur ingenio medici:& cum inftrumcntist0 
Si vero craneum ita fi t fradu, cp fit in a*cer J 
dcprefium:& fradura non poffitdefacili 
illaparte,ex quafetcnetrindpias perforare.t 
foramina:quotfucritopportuna. etcuinftrU 
eidas, 8c fiatimpreffio ab inferiori adfuper,‘*J’.fii1\ 
bitofedpaulatim:neinde cerebrummOUC3|j3s^p^ 
r 
deinde afpericates quadiiiuinoire,radas,oe £4 akf fub ofle ad cGnfcruationem fifac, aut 
Cr^0ratlone;a^,nino abfcmdatur propter per 
fiUct,ai Perforadi. Aliquando enim perforatorium 
QuidyPanUm’fL,bl't0 penetrat ad duram matre» 
feCe arn tamen propter fufpitioncm perforationis, 
Hetr ntperforatoria:qu3efolamoffis quantitate pe-* 
fafec~jnt‘ QiJaP»'Optermultainftrumenta &C 
t)e * - ,Um quantitatem ,te habere oportet. 
C 1?r‘busaiIternferramctisctfaciIioribusadrc' 
Htp/f Um craneu,poftquam in aliqua parte fui fue 
ticJjl r 0ra€urn,eftinftrumentum quod vocatur len- 
In ne rotundum,& ad quantitatem & for* 
i ent,s7 & in margine fubteriori eminens ad mo* 
valde lene fine aliqua afperitate:neex 
Vna 1 Va|eat dura mater:&fuper lentem ferrum ex 
tihajPartc,ncides cadat direde, extremitas inftrumc 
jh^t. e^s kntem ponatur fub craneo, 8C incidens, fci 
Vmmentum refp,ciatPartern cranei remouen 
lbtur eX Partc °btufa non inddence,fcilicct percu* 
fecer.CUm malleolo ligneo, 8c Pandaturos. Cii ergo 
lus n- 10c:nonindigesatio:quia hoc modo pannicu 
tis Ca° ,rn°nerur, neclaediturrquiaincidit, 8C eradicat 
abfq; laefionc: Sc non muenitur 
flm^e uic:ncc adeo facile in craneo extir* 
n° °Portct incidatur ex ofle nili quod 
Vcj 1 lrmurn cft. Illud vero quod ex eocominutu, 
f<u>ida legut,coniunctu efl,oportet vt toti! au 
WuH r °ino. In ilio autem in quo exteduntur 
non oportet vtconfequaris fifluras vfcfc 
cnimeft periculum in hoc:dumodoc£ 
Crie^anr* InquitGal.Quendamfanauirnecta 
exP nifiquantum expellendae faniei 
no^bus extrahendis dumodo 
Pe*b’ualeat, qu5 pauciora poliunt extrahi ex* 
r* u®atcn,m5v’ti<^em Gal. dicit. & melius 
lc£expulfibneoflium poffumus famem defle 
ferebro minusnocumentuinfertur* Hoclau 
cranei quocunc£ modo fle, flue incide 
■ perP° 0^'a‘Pr0utclu^edns poterit,extra* 
‘c3uenc faciat te errare illud quod quidam 
°r2 fcriprcrunt:vidclicet vt fiat perforatio ex 
3rte fi^PurS‘IHudcnlm uideturconuenics. 
tant°rtetcP^eParecur osfa£^aPcParanoneex altc> 
ciUni Parte. Si vero fuperficies tantum fiefra* 
c°^tufa,n°n totum au feram r,fed quodfdue 
J? e(Ten 0c,num, 6C incarnari non polle. In hoc cafu 
j'a Membrorum meliusfumitur, quomodo 
!fMatera^°cran<*>, proutneceflcfuerit, fleut diAu 
Ca a fiant,ne anguli vel aliqua ollis fcabro 
l°dec Cfn pungar, vel panniculum laedatlpraepara 
?llHi cofCer craneo3 mudificctur SC exiccetur optime 
fpongia carpiaab omnifanguine,hu* 
t 5%Pan*e^uau,^mc^ura mater5 & carpiade 
h '^c^lcat*lfimispannis veteribus decenter 
uminc oui vel vino calido balneata,& ex 
j/at»-ep0 rePrefla cum omni fuauitate fuper duram 
*dUVUsnaiU^ln orc fraAurae cranei ponatur 
l(1.\Ve^cenclarurn:5£ circa labia cranei optime 
Vl|treni d ar,ics ab exterioribus effluens ad dura 
f* 'IsejCo''JaUat cerebrum laedat:poftmodumpul 
fuk C.r^cie i lma carP,a fotmatis,^vulnus ad cutis 
btil,SJVrimp,eatur;5<: defuper ponaturpecia linea 
ri0n ponatur pecia;& defuper placclla de 
LIBER II. 
, ftupadelicatiffima In uino calido balncata et iiehcmf 
ter exprefla,& defuper ftupa ficca:& plumaceoli fu> 
perponendi, adcolatifinttcp multum de cuce capitis 
capiant:& ponantur cum magnafuauitate:ne aliquo 
modo panniculos coprimant: deinde adminiftretur 
fafcia leuis 8C lata de panno leui molli: nec ftringatur 
amplius,nifi quantum adrctinedos pulutllos ne mo> 
iieantur,ncceffe eft.Sifac enim ex copreffione 3C gra* 
uedine vehementi, velocius apoftemari foler. Ec 
Teias q? fapientes veteres vtuntur propter hoc vino 
ftyptico 8C oleo rof quonia valde vtilia funtad con- 
forcacionem fifac,ctapoftematisprohibitione. Cit 
iftacura dimittaturaegerquiefccre: 8C fiacdelitiofus: 
8C fiet iic vfc£ in Tequentcm diem:fequenti die folua> 
tur: 8C modofimili religetur. Etfciasq? quandoqj 
infirmus mutatur: debet fortiter ifufflare,ut lanies dc 
Tub craneo expellatur,S>C exeat, 
EtfiTuper dura matremTuperHua caro excrefcat: 
confolidari couenit: vtrum fit modica,aut multa:n3 
fi modica fuerit, fufficit fpongia marina bene abluta.’ 
fiuero multa,puluis hermodadylorum in ea quanti- 
tatequaefit, fine timore ponatur, vnduofum vera 
nullu apponas. Sed generaliter nota:q> vulnus cala- 
pitis cufraduracranei, vulnus thoracis 8C inteftino- 
rum,vnduo/am no recipiunt medicina. Prsedida 
cura vfq: ad defoliationem offis, vel quoufq? craneu 
fuerit optime incarnatum:deinde paulatim anguli re 
ducantur:& ad locum fuuredire cogantur:&: replen- 
to vulnere carne, cicatriratioprocurcrur. Si vero 
caro in uulnerc, vitra quam neceffiefueritjfupcrexcre! 
ucrit:cum vnguento viridi in capitulodelaefionccu 
tis capitisfupra dido extirpetur:& modo ibide 
dido confolidatio procuretur. : 
: Nullum medicamen in cura offium capitis cure- 
motionc cranei utilius hfc cognofco. Quidam mc 
dicus cu oflafrada raferat, 8C extraxerat,fuper dura 
matrem medicina fiypticam apponebat:quem GaL 
comendae.multos cnimhoc modofanauit. Iftarurrt 
enim pellicularum fubftantiaficciffima eft.idcirco de 
ficcatiuum, nimis conuenit medicamen, Auic.di- 
citiOportetpoftcurationcmferri,accipiaspannulini 
extenfum quantitate uulncris offis:& infunde ipfum 
in oleo ro.& cooperi cum eo os uulncris:deinde acer, 
pe pannu duplicatu aut triplicatu :8C infunde ipfum 
in oleo ro.conquafiato cum uino:etline uulnus totCf 
oleo ro.deinde pone pannu fuper ipfum, quanto le- 
uius potes,ut non grauet fifac:deindc adminiitra de>. 
fuper ligamentum iat(i:& nonftringas ipfum nifi cit 
quantitate:quatencatpannos tantum:deindcadmi'' 
riiftraregimeiUquod retineatinflamadonem, 8C de- 
finiat febrem: oC humeda uclamen defuper cu oleo; 
ro.in omni hora:& foluc ipfum i die tertio,& akfter- 
ge, Etciira eius fitgencratiua carnis, QC fedatiuain-* 
flamationis: 8Cpuluerizadefuper fifacpuluerem ex 
medicinis ficcis:qu£ nominantur medicinae capitis fu 
perius nominatae: donec oriatur caro fuper os:etiam 
fi neceffiefuerit, 8>C utnafcatur c%ouelociter:& cura 
ipfum cum reliquis praedidis ficut fciuifti, 
PfmnlfnnV« poft curationem cuferrO , aeddiem 
S lifaccapitis caliduapoftemadraq? fu 
pereminet offi capitis dC cytiiterum. Et cft cum haec 
grauitas 8C prohibitio motus naturalis: 8C multoties. 
accidunt iftis accidenda mala: 3C mors. . Ec 
prsedidum apoftema accidit in fifac:auc:propcerali-> T HIO DORICI 
pa calidior ff c diu 
morconglobatus,inloco diftbluatur,& euapOr * 
Et fi dolor contufionis non cefiaiTet: propteth 
foret etiam diminutus : bulliant rofte 8C fcenU^[;rf 
cum in vino albo, quod nullo modo acctofu^1 
in ipfo vino balneentur ftupae, 8C fomentetur * 
vt primo cum vino fimplici factum fuit: et po*;*,^ 
ipfo vino decoctionisrofarum, &fcenugraeci, 
ante ligatus fuerat,religetur, praedicto modon*1 n . 
tidiefemelvelbis,donecfueritIiberatus.Pt3^ic t,c 
rafecundum dominum Hug. experta cft min1 
ter. Galenus vero fi ex percuffionc liuor acC1 0 
abfque calore vulneris vel dolorc:fuperponant j 
co folia caulis vel radicis vel mentaftri viridis* fi 
ambobus alrjs fortius operatur .* aut 
ammomaco, vel arfemco citnno, fi liuor fuerit 
quatus. Adidem 
caslauri,8C cyminum:fac 
fice cum meile:8C fac bullire aliquantulum, V^*1 f|j/ 
fetur: 8C poneinplacella, 8C tepidum fuperpo? 3/ 
uorem to!lit:& dolore mftabiliter mitigat. 
ccrdicitq?hyflbpus elixatus omnesliuores to1 . 
Item ad idem fecundum Alexandrum, 
cie fomentandi funteum aqua decoctionis njc 
8C foenugraecfipoftfomentationcminungend0 
collyrio diarhodo,diftemperato cum prodic** 
quod eft.Re.derofismollibus,drac.xv.rin^1* 
xviij.oprj boni, 8C non adulterati, dra.c.r\Sp*c* 
di,drac.r).gummi, drac.virj. decocCl w 
quodrufficit* Ad recentes veroliuores faccll1;3lil 
ftrumde farinafabarum cum meile:8C imp01 
deoui vitello cum meile. Liuores vero h 
phlegmonem, fomentabis aqua calida, dC ernf,u(li^/ 
dclenticulis decoctis impones. Jtemad pefC 
nem 8C vulnus in oculo, albumen oui cum °'c $ 
&fucco coriandricommifccas, &cumcofO> 
fuperponas* r Item cataplafma factum dc folri5 
nicae multum confert ictui oculorum» 
Ticuulnere palpebrarum* Cap. y 
PAIpebrae vulnerantur ferro vel alio 
qp etiam medicus 
fecte mundificato 8C 0/ 
adinuicem: iicut fuerunt tempore 
rit neccifaria forte fu tura: puncta fecundu • 
nem vulncris,& ficutneceflefuerit,impon^i1 <•< 
ralitcr cofuatur, quod labia vulneris adinuicc^s n 
iuncta per totum optime teneantur:ita q?p 
pore debito a plaga remotis, vix appareat t eK» 
partium vel cicatrix. Filum, cum quo 
fit fubtile defeta non torta. Sutura facta r 
fuperligatio talis fiat.de panno tenuileui & 
dealbo, fiant plumaceoli ad quantitatem 
nis ;8C fiant ex pccia duplicata vel fitup 
debitur expedire, vnus ponatur ex una p 
alter ex parte altera futurae collocetur, utu^s & c*j 
risinter vtrunquein medioremanenfe.tcrt* 
dem peciafiatplumaceolus qui continet * ejcPfCrf 
mos:5C omnes fintbalneatiin vino calido jj 
fi. poftea fiant duo plumaceoli de ftupa , 
molli, aequales, tantae quantitatis, quod m» 
retplumaceolum dictumapcciaper vna jltSztCy 
circuquaque: 8C in Tubuli quantitate b^11^ 
tio fuperetur. Omnes praedicti plumat (t 
cuius offis fruftulum fifac, fuo laedentis acumine: aut 
propter conftrictionem ligationis, 8>C grauitatem ten 
tarum:aut propter frigus: aut ex multitudine cibi 8C 
potus:aut propter alia caufam minime manifcfta. 
Si apoftematis calidi caufa fuerit manifefta:tunc ab- 
fdndas ea velociter:8C fieftexea occulta:ftudeas fe- 
parare illam :8C adminiftraphlcbotomiam 
aliud te minora cibum,&adminiftra re 
gimen apoftematis calidbficut embrochationem cu 
oleo rof calido,autcuaqua,in qua bullita 
focnugrecu,fe.hnf,chamornilla,& malua,& ex eis fi- 
miliari adminiftra emplaftru fadum ex farina hor- 
dei calida,aq Sc oleo 8C femine lini:S£ adminiftra adi- 
pe gallinaein lana:& humeda cum ea caput, ceruice, 
ipondyles:& diftilla in aures illius olcu quod fedet ca 
!iditatc:& facfedcrcinfirmu inaqua calida in domo: 
&inungeipfum.q> fiapoftema calidum perfeuerat, 
non eft,quod prohibeat Tumere medicinam Toluti 
ua,fumat illud quod foluatfemel. Hippocratescnim 
praecipit hoc. 
Poftquam fueris abapoftemate calido Tecuratus, 
ficutdidueft,ponc medicinacarnis creatiuam:quae 
fitabfq? mordicatione ficcifiima:qualis eftpuluis ca- 
pitalis ia didus:qui fit ex TarcocolIa,minuto thure,8C 
caeteris,& fimilibus habentibus proprietatem abfter- 
fionis cii cxclufione mordicationis, puluerizetur Tu- 
per fiphac: 8C cura Vulnus cupecrjslineis, ficutdiAu 
cft,vfquead vltimureftaurationis:& fuge omne hu 
iniduin tali cura: nec permittas in vulnere virus vlla 
tenusaggregari:nepanniculusputrefiat: 8C acciden- 
tiamala veniantTuper aegrum. Q»ff nigredo acci- 
dat in fifac,et fuerit ex medicinis:nos iam diximus Tu 
perius curam fi nigredo accidatexipTo fifac, 
&perueniatvfqueadoculu rficutdicftum eftfupra: 
maxime cum prf didis malis fignificationibus:etnos 
iam diximusfugiendu efie. Oportet enim tunc vt dc 
fperes dc Talute huius infirmi penitus: quoniam figni 
ficat conTumptionem caliditatis innatae, 8C dcftru-» 
dionem ipfius. 
De diaeta vulneratorum diximusin primo libro; 
q? fifuperuenedt calidum apoftema,TubtiIiaregime, 
infrigida ipTum: 8C nos in eodem lib.in cura calidi 
apoftematis de hoc ip To locuti iam Tumus: 
Et dido per Dei gratiam de vulneribus capitis,fra 
dura cranei, panniculoru,5<C cerebri:quo apertius 8C 
fubtiliuscxcogitarepotui raudoritatem veterum 8C 
doctrinam domini Hug.Tecutus: deinceps ad curam 
membrorn faciei:in quibus plurima poliunt cuenire 
pcricula,cum eius auxilio tranfitumfaciemus:ctpri- 
modicemusdc contufione &:liuorefacto expcrcuf 
fionc in facie fiue carnis fractura. 
X>eliuore er cotufwc faciei fine fratfuu carnis. Ca. VII, 
SI abfque fractura carnis,Iapide,ligno, vel aliquo 
fimili fiat pcrcuflio in oculis vel in palpebris ocu 
Joru,fiue in parte alia faciei,cum vino calido SC ftupa 
leni balneata in ipfo totus locus contufus flueliuidus 
fomentetur. Poftipfam fomentationem cumftupis 
per horam factam,fuperponatur ftupa balneata in vi 
no calido,& defuper ftupa ficca,& fuper 
ligetur decetcr,& vfquein diem alterum dimittatur. 
Fomentatio vero cum ftupa calefacta in vino et mul 
fum expreffa facienda eft:ponendo eam fuper contu 
fionc:8C cuin aliquantulum fuerit frigefacta, alia ftu- c i b e R " nr 
tlf" •• 'V, 
*°car?n f1”0 &■' cxpreflT:quibus Optime col> 
tceterIS5 luKP°natur plumaceolusdeftupa ficca:qui 
?L.b c°nnens caeteros fuperetin aliqua qu2 
tur. * Ita decenter &fagaciter& ardfidofc lige> 
'Urnaceoli a loco ubi fuerant politi: nullatc- 
qUar ya*ear,t amoucri.ligaturaifta vfc£ interdii vel 
11 quintum dic,fidolor nullus fuperuenerir, 
atjIr cluac^0 uecelTe fuerit vt foluatur, remo 
, rplumaceoli cu magna cautela fernper cum vi 
«sreff ° b‘?ln^d°:ne punAa antequa fiac cotinuira 
,aurat,0perfe(5l:a,rumpatur:p0ftcaligeturlimi/ 
diern °>Vtprius,foIudio et ligado de tertio interdii 
he ’ °necfueritliberatus. Jn vulnere minus 
tUrD 3t° - ac‘es: v<d a^,a Pars corporis remaneat de 
*arc paa^,clua cicatrice deformi:ftudcbistaIiterrcpa 
cqq* ,Carrixtoll?daeftcuaurocandeti:optime de>- 
gi,^ac^r:vngaturp°ftea curafura (anguinis vel pin 
poft ignis cafum vulnus cu vngue 
m,..0 de pinguedine gallinae 8C maftiche procurem 
iemper folitus fum turpes defiruerc cica 
\ pulchra et certa cura» Ite ad cicatrices mu 
c°lJ^S‘7lcut aliqui,ualde probatu,fimum 
lnu cum aqua conteras, & imponas. Cura 
tipu ,paferueturin omnibus vulneribus faciei, 
_ulneranf nfium ab acrefuerintaltcrata:vbi 
T^fioneofiislaefafueritcarofolum. 
**ln€re cufrafturaoffiitmadibuU uclpaUti. Ca, 1X* 
y. madibulse 8C palati no 
cilla *^erat ab ahjs curis vulneru faciei, ad prxfens 
pal9t|-trac^abimus: praecipue quado fradura olfium 
Ve* mandibulae cu carnis fraftura cocurret. 
tis,ltUra igituroflis mandibulae vel palati, vel 
Vd^r’Us faciei fi cum carnis 8C cutis incifione fuerit 
sint> U-**a> Vulncrcopdmcmundificato:ficut 
m edici poteft fierirlabia vulneris coniurl 
p Part€S cutis 8C carnis diuifae reparentur de< 
ht,f ‘ucutfuerantteporefanitatis:&finece(Tefuc> 
tl»rtpt ra decentifecundu quantitate vulneris cofuai 
Puluillisfccundu dodrinaappofids, 
PtjdiAlr* In ligando foluedo, 8C curando, modus 
Us diligenter in omnibus obferuetur. 
\^CUltlnerenaJi. Cdp. X. 
'i\| Aius fi enfc ucl alio ferro,ita q? quaff pendeat. 
Ws!tnc«datur,fiante mortificationem membri ad 
5*1ligerlsUas peruenerit:oportet q> drcufpedus fis, SC 
,0Core^Inboccafu:cum multa cautela nafum in fuo 
V}Uafiy0nas‘,tacl? quaelibet pars fuae parti coueniat, 
NodCratfeParata; ptibusprius 
r olCU.m confricatis:adhoc vtmclius coniunga 
v Wr!r bctPars nafipundis conuenienter impo 
uaPartcfuatur. Suturaperfede fada, 8C 
t>tle fu°I°co repofita, 8C optime colloca 
?°Ui:8centae uc ucHi dc bombace noua vel ftupa 
. 0cal,d0CL m Ibbtili peda delicatiflimeinuoluta in ui 
e^br»°a^ncentur 0Pr,me exprimantur:et ex-* 
wC^lqn rla,Uur in naribus: SC fint tales in grolfitudi 
udinc rotam contineantindfuramrita 
fi Partes exteriores ipfius fuo lo 
Vulncratus fine nimio grauaminepof 
Ptoi ,In alISuibus delicatis. Qui claufura 
terant fter difficultatem refpirationis fuftinere no 
> °co ffuelloru,impofuipenas anferisinuo^ 
L lutas:vbf tantum patiens toIcraueritpHmas tentas fi 
ne pennis:proptcr maiorem mollitiem reputo mclio 
res:poftmodum fecundu magifterium in palpebra- 
rum cura formentur puluilli de peda dc- 
licata:6c poftcadeftupa! vino calido balneati &cx> 
prelfifuperponancur: 8C ingenio ligentur mcdici:ita 
q? de loco vbi pofiti fuerint, nullatenus valeat remo 
ueri:& feruentur omnia quaedidafunt inpalpebris, 
8c vulneribus faciei. 
JDcquolibet uulnerc in c<trneuniuerfaliter. Oip, Xf 
IN quacuncp igitur parte corporis admodum fuc> 
ritfadainciffo:fiantperordinem omnia fecundi! 
documentum in cute capitis 8C faciei vulneribusaffi 
gnatu; videlicet quia vulnus ante omnia vltime mu- 
dificandum eft: deinde confundis labijs vulneris 8C 
i in loco fuo ficut tempore ianitatis fuerant optime rc 
paratis:!! neccnTefuerir,obicruantur, fecundu magni 
tudinem vulneris fiantpundla.Etfccundu magnitu- 
dinem bC profunditaremipfiusinfuturaplus velmi> 
nus accipiatur de carne: fecundum fcilicet vulneris 
quantitatem. Medicum enim ne erret, ficutiam plu- 
fies didum eft, dccctelfe prouidum, SCin lingulis 
circunfpednm. Sutura deccter fada & plumaceo 
lis artifidofe for macisdigetur vulnus ingeniofe, ficut 
difpofitio &copofitio mebri requirunt ;ita videlicet 
cp punda necplumaceoliualeat nullatenus rcmoue- 
ri.Et ficut fuperius lae pe didu eft,prima ligatura vfq: 
in terqium vel quartum vel quinta diem,fi nullus do 
lorfuperuenerit, no foluatur. Poftmodum deinceps 
de tertio in tertium remutetur: nifi putredo nimiafp 
retin vulnere:quiatuncelfet quotidiefemel mutan- 
dus praedido magifterio obferuato, SC femper quo- 
tiefcunqucmutatur, vulnus curn modica ftupaleui 
balneatain vino calido, 3C comprclfa dreunquaque 
fiiauiter exprimatur ad hoc, vt fi aliqua latetin vul- 
nere fanies, per comprellioncm huiufmodi exterius 
expellatur.poftmodu cumplumaceolismodo prae- 
dido ligetur: SC ficfiat, donecinfirmusperfedefuc- 
ridiberatus. Et fi aliqua caro fuperflua cxcrefceretni 
misin vulnere: vtfupradidum eft, apponatur Vn- 
guentum viride vel aliquod fimile, donec videris fo 
renecclfe. Non enim cft necelfc ftuellum in capite 
futur^,ficutfaciutftolidi,ponere:8C vbiincafu,ficut 
in primo libro didum eft, faniem ficut Rogerius 8C 
Rolandus fcripferunt: 8C pleriquc difcipuli eoru do- 
centi fere omnes chirurgi moderniferuantin vul>> 
neribus generare. Ifteenim eft error maior, qui po< 
tcftelTc.non eft enim aliud nififmpedircnatura,pro- 
longarc morbum, prohibere conglutinationem 8C 
confolidationcm uulneris, deturpare membrum, 8C 
cicatrizationem uulnerisimpedirc, &,quod deterius 
cft, cum curis fuis faciunt imperiti,ut frequenter uuU 
hera plana canccrentur,& concaua fiftuIentur:quod 
rarilfime poteft, nifi ex curae incuria,&: ex magna ini 
peritia medici prouenire. Er qui diligenter attende 
ritlibrumiftum, qucmintitulaui, filia principis, ma> 
gnam partem eorum, quaein chirurgiis modernorii 
feriptafunt, audoritateueterum 8t ratione euidentif 
fima, & praefentidoctrina poterit reprobare.credo 
tamen q? littus aramus:quia cum hoc toto ab errori- 
bus non recedent.difficile naque eftcOnfucta relini 
quere:dC forte fic cxpedihut qui I errore funt, adhuc 
tnftohditatefua permittantur errare, -- . - T*H EODOmcl 
Deuutnere cum deperditidncfuhftuntit. Cap. X I h 
O I cutis cu carne fuerit amputata, & omnino ab" 
rciTa,&a reliquo corpore penitus feparata: cum 
vino calido,carpia,et medicinis carne generantibus, 
8C vbertate cibi 8C potus, fi' nihil efi quod prohibeat 
illud,carnis regeneratio procureturideinde cum 
guento viridi, & carpiafuccefiiucpofitis cicatrizatio 
fcias q? acuftas vnguenti viridis cu 
guento albo, quod de cera & axungia porci compo 
tiirur, efi: fecundum quod caufarequifiuerit, 
randa* Cu hac cura partes (an$ vndicp contrahunt 
tur.‘adeo q? locus vbi reparanda efi: curis, valde par-* 
uus remaneret fic per confequens refpeAu vulneris, 
vbi caro loco curis nafeitur, cxifiitfpatiu valde 
uu.Cutim enim,ficutdicitGah& alrj anriqui,reftaut 
rare impofiibile efi. Vbi vero cutis fola fuerit am- 
putata, ftypticafuntfecunduGal. ficut diefiumefiin 
primo libro, fuperius inducenda, ficut galla, cortex 
granatoru,lirhargyrus,tcfi£ofirearu vfiae,radix lilq, 
cum meile ro. In vulnere vero concauono 3erugi 
nofo humido 8>C fordido cu deficcatiuis temperatis 
cura, ficut o!ibano,faria orobi, iridc,arifiohIithargy 
ro,et fimilibus. Vnguctum ad hoc valens.Thuris, 
amyli, alocs,ana:mellis quod fufficit* Puluisadpla 
gam deficcanda, dC celerius fanandam, malam car 
ne remouendam. Re.myrrhse,thuris,mafiichcs,colo 
phonie,picis,arfenici,aloes, ariftol* 
ro.fiatpuluis. Et nos I primo libro de his omnibus 
locuti lumus:&iterum in cura cacri loquemur. Di 
Ao de vulneribus faciei, &dato quoda documento 
in vulneribus in quacuncjj parte cotingant corporis 
gcneralfiad vulneraillafacimus tranfitum:quae non 
coplete ex toto poflurlt fub illo magifierio coprehen 
di:& quibus aliquid amplius magifiermefinccefie. 
De vulnere ergo vcn$ organicae hoc loco dicemus* 
Dcuulncrcucn£ organica* C <tp. XHh 
ALiquado vena organica in gula cu iagitta per- 
cudturritaq? ferrum dctincturin ofie colli, 8C 
fanguis exireno valet. Sit ergo medicus fapiensin 
hoc cafu.Primo faciat vulneratu optime confiteri: 8C 
dirponcredeomnibus,quf circaanimafuerintdifpo 
ncnda:quodin omni periculofo vulnere faciendum 
cft.pofica faciat plumaceolos de bona ftupabene for 
matos,& optime coequatos,er I vino calido balnea-* 
tos 8C expreflbs:dcmu in vno eoru, qui fit compete- 
tergrofius,modicafifTuramin medio faciat: & per fo 
ramcnfiiTuraecollumrmittatiagittae:8iCapplicetplut 
tnaceolum gulae, fagittain fifiuraplumaceoli exifien ' 
te:deindefuperponat manu Tuam medicus fuper ftu* 
pam:& fagittafitin medio quatuor digitoru vfqj ad 
palma:&ita manu vnam fuper ftupa tenendo, & gu 
lae comprimendo, altera manufagittafagaciter extra 
hat: vel alteri prubeat cxtrahenda:& inipfa extraAio 
ne digitos cu ftupa fifla coiungariprout melius Sc ftri 
Aius poterit: &itapoftmodumanuteneatper maxi 
rna horam: ne fanguis vel ipiritus valeat exhalare: yt 
ante manus cleuatione aliqua conglutinatio feuinui- 
fcatio fiarin vulnere: & ctiamantequa manu cleuct, 
fiant duo vel tresplumaceoli conuenicnter magni fc 
cundu quantitatem gule: 8C in vino calido balnecn- 
tur,& exprimantur: 8c eleuata manu a vulnere, plu- 
maccoli apponantur celeriter fuper fiupam:et ftatim 
illis plumaceolis ma,nu medicus (uperponat: QC rctU 
i neatpcr magn3 horam, manam feimper c5Pttcn 
defuper coprimendo:& poftquamdiu 
pcrponarplumaceolum ftupaeficcaeopfimc c03CCi.( 
tum, qui fuperetalios in aliqua quantitatc.pouea ' 
pcrligetfafda,coprimendo fuauiter,& cotnpct^n ,Q 
ftringatdta q? plumaceoli vel ligatura nequeantm , 
cofuomoueri: Sc ita relinquatur vfqj ad dkmicP 
mu vcloctauum:deidcdiflbIuat:& cum dei au*| 
fdeteu eiTdem plumaceolism vino calido balnc3 
SC pofteadimittat, vtlibet* Diaetaipfiusfitcal»5* 
non oporteat illu maftichare cibum:8C vfnu,^ut 
dum cft, fitpurum, melius quod 
Quia diximus de vena organica vulnerata, q 
inprimolibro dederimus generale 
nisdocumentu: nihilominus deincifura venati > 
haemorrhagiaipfius qdcrccapitulabimus, 
ter experti fumus, & dominum Hugonem vidin 
expcriri.‘& propter hoc in loco ifto de hac cura 
tulum apponemus. 
Defluxu [anguinis ucna uelarterU incifchabctUel:* 
rioclos* Cap* X1111* 
VEnam in aliquaparte corporis quandoft* 
di,quandocf vulnerari cotingir.vnde 
hemorrhofagia fanguinis,fcu hemorrhagia fcQcf'jcS 
tantum q? patiens aliquadofyncopirat, &T cius^3 t 
dealbatur, adeo q? quafi exanguis videtur.*SCf 
datur fluxus.poft hora vero patiens reuerfus ad 
fmguinisdcbilicatL,s 
nimis.Proptereafacftaligatura,et cibato infiro10 
tuc^fuftentato, pcedcntctcmpore, 
hepate generato, SC ad omnes venas jjji 
re naturali iteru cooperate, iterato in vena, 
guis erumpitur, fit ebullitio: SC poft modicu 
crumpitur,&CfiuitImoderatc,quoufq:patien!’'/^( 
pizet. Et ex quo talis ebullitioldpithabere p 
quotidie, quaff eadem hora diei vtprimo pat* 
ipfo fluxu fanguinis infeftatur : Sc contingit c* 
nae ebullitione. 
Talis fluxus fecundu dominii Hug.neq? 
bus, neq; incantationibus, ncc£ virtutibuslap 
ligatura curatur. Sccundu me vero fi Y fi$ 
et locus ligature fint apta,ficut expertus fum P,U$ 
fola ligatura curatur. Probo aute fic probacior1^,/ 
ledica.omnisfluxusfanguinisex vena Artiti 
nauentriculo digiti coprimatur.hccautem 
tioncalicuiusproprietatis,fedrolum ratione C°?J* 
fio nis: fi ergo talis ligatura quae ficut digitus 
mat,fad:afuerit,fanguinemproculdubio 
ego autem tale facio, ergo in omni vena, vbiv 
Sc mcmbrir,ficutdixi, ligaturae funtapra,fap£U pd 
cum fola ligatura refraeno:& antequam folL,3'« 
quinc£ vel fex dies vel amplius fic dimitto. 
ram domini Hug. rediens dico: q? oportet mc pjf 
procurarc,vtin illa venaantequamfluxu5 e* J.h°l 
fanguinis, ebullitio fanguinis penitus 
aute fieri non poteft nifi cu rebus frigidiffim15? 
infrigidatione totius corporis. Igitur temP. 
ebullitio fanguinis in ipfa vena apatiente fent^ 
continenti fuccurrcndum eft cum refrigit3,’ H, > 
per vena membru SC locum, vbi ebuIIina,fVc ffP 
fundatur:8C cu nulla res frigiftior fit aqua/^^1/ 
&etiaGal,ad ipfam oportuno tempore[cCjJf • L'I B E R - XI. 
j 
gu,nisrn^0 eam fuper venam, & locum, vndcfan- - 
tf*’re^us ficfemper continue effundatur, 
e^u^inonis9 & ipfa ebullitio penitus fit 
rji0 n ‘jr locus totus bene rcfrigcratus:teTtanteinfir- 
cal0r o. a ebullitione vel calore alique feTentire:& cj> 
prsediAa penitus ceflauerunt.tunc 
pluma- 
dalja}SVnus vclduodcfiupafadi ,&inaqua frigi- 
cUnie neat,’A modicum expreffifuper venam 8C lo* 
tes in couenienter occupent partes drcufta> 
118 3<^a refrigeratio: SC lemper fit para- 
C"*vdminifor aliqu is loco eius.& cum illi 
Hcen CC?|i ierint calefafti,iteru in aqua frigida bal- 
moc^ expreffi fuperponatur:& fic fiat 
Cefiau • °s Ve^tres dies* vel donec fluxus (anguinis 
frdataept: °mniaipfius fymptomata penitus fint 
MibUs f caueat euftos eius,ne alitjd negligat de om- i 
tibUsiUPradi*fris. Et cibetur bonis cibarrjs genera- 
rClanis °num fangufnem,ficutgallinis, caponibus,fa 
cafrra5.Perdicibus, carnibus hccdiladetis, 8C iuuenis 
filjfja. brodfjs eorum apponatur oua,&petro 
lUr quibus fiatlaudabilis comcftio: dC ficcibe- 
5 -curerur,donecfueritliberatus» 
eUulttereneruorum. Cdp. XV. 
T^0sia loeutiTurnus de neruisin primo libro, 
locuti fuimus ibi de pundura,fciffura,indfio 
tudinem,apoftemationcipToru:&: differui 
q1 p vulneribusipToru Termonecopleto Tente 
po- 
s,oieuramneruiperlatitudinem totaliterfcpa 
nvi- dominum Hugo .totum ergo requiras 
jCr de contufione lacertorum, & ligamen- 
c,sv/T,.C*10rdis: nunc dicemus de vulneribus thora- 
1Uecaflit 
uulnerc thordeis cr pe flori s dnte ucl retro 
*Vf fdflo, XVI. 
J[ *\0rax aliquando vulneratur: adeo q> vulnus 
dinteriora tranfitipfius. In quacunq; igitur 
&n Joracisfiatvulnusfincontinenti labia coniun 
Ce>ltUr fecundu naturalem Tuu fitum optime relo 
nrr‘ Vulnusperoptime confriatur:8C Tecundu 
lisnui|tatem vulnen's fiant pundifita q, calor natura 
int 0 modo cuaporarc valeat, vel exterior poflfit 
er fare. Coniundislabrjs, 8C confuto vulnere, 
onanturplumaccolidebonaftupa, ficutTaepc 
frtis. p in vino calido bulneati:Tuperligetur TaTcrjs 
efUa mulraftupaficcadefubtus 
ve^Uado:itaqp nullo modopunAa velpluma- 
8C relinquatur prima ligatu- 
vel Teptimu diem, fi dolor aliquis 
H * fr dolor adeiTet nimius, diffoluatur.Et 
3 an,es ibi fuerit, coprimendo, vtdidum eft, 
t?arejjoteui ,n vino calido balneata expeIlatur.*po- 
»e^ur per omnia ficut primo.Secunda ligatu- 
cefen , m quintum velTeptim3,fidolor omui- 
in {^^relinquatur.poftea eodem modo de ter 
m3t,Um em 1’getur, donec fuerit liberatus. 
IUrPnlu10rem cautelam, 8c infirmi liberationem,de 
vJ*n°fl:crmirabilis cupigmento dieTecunda 
,ricurn,<Sc°dem modo 8C ciTdem verbis,vt didu 
t Uic^atn arjei panniculoru 8C ccrebi. Dixerunt 
l?CCUS nePltae potatus Tanguincm exiften 
* plaga rerj- 
. dt fine mora. Dkfto dc vulnere thoracis, diccndu 
eft dc dorfo a fagitta vel aliquo fimili vulnerato. 
De uulnerc dorfi a fagitta penetrante ufque ad 
Jlomachum, C ap» XVII. . 
DOrfum feu tergum quandoq* vulnerari coitx 
tingit fagitta balifte,vel arcusrita q? ferrum in 
greditur in ftomachufeu ventrem, 8C ferri puncfta, 
id eft fagittae extremitas ex altera parte fentitur: adeo 
vtcumtcntaturcu ventriculo digiti,non videtUr q* 
(it inter acumenfagittae 8C ventriculu digiti nifipelliS 
cxterior,quse eft circa ftomachufeu ventrem: 8C cir 
concutitur hafta fagittae, quae eft in ferro, extra dor- 
fum, manifefte fentitur, q> ferrum eft intra ftomach5 
feu ventremtunde timendu eft, ne in extradionc ha- 
remaneatin ftomacho feu ventre:quodi? 
ficret,de facili poftea extrahi non poflet: imo timen- 
du effet poftea de morte in firmi: fi ferru i n ventre uel 
ftomacho remaneret. Quare oportet medicu facc- 
re plumaceolos de panno lini multipliciter replicator 
&ipfum plumaceolum ponatinpartc anteriori fu- 
per locum, ubi pundra fagittae fentitur: 8C aliquis ho> 
mo dodius 8C diligens pollicem fuper plumaceolum 
ponar: & fortiter comprimat punfta ferri:ut ferrum 
regrediatur per foramc,unde fuftingrcflum:& medi' 
cus tuc comprimat dorfum cum manufiniftra circa 
haftam: & hafrarn cautinTimeabftrahat manu dextrar 
ita q? ferrum infra ftomachu feuuentrem remanere 
nonpofl*it:&l fi fentiretmedicus,q?haftafineferro rc 
diret, ftatim reponat haftam in ferro: 8C minifter qui 
pollicem circa pundiam ex altera parte tenet,fortiter 
comprimat,ut ferrum firmetur in hafta.etiterum po 
j fteahaftam femper modicureuolucndo, extrahat:fa 
<fta magis coprelfionepolliciscircapuncftam ferri, 8C 
magis in tergo manu medici:& fic dante domino fer 
rum exibit a ftomacho: quo extraAoincontinetiplu 
maceolus ftupae bene formatus, balneatus in uino ca 
lido, 8C conuenienter expreffus, fuper foramen, urt- 
dc fuit ferru extraeflu, ponatur: 8C compreffus ibi de- 
tineatur cu manu ab aliquo, donec tres boni pluma* 
ceoli conuenienter magni dc bona ftupa facfti in uino 
calido balneati,&exprctfi, ex qbus primus fuper fo> 
ramen i mponendus incidatur in medio cu raforio bc 
ne acuto: & fuper uulnus ponatur direftefltaq? crux 
quae cum raforio fad:a eft, in plumaceolo,dired:e ca- 
dat fuper uulnus: &ipfo bene parato ponantur alrf 
duopuluilIi:&rfupcrillos,utfaepiusdid:um eft,fuper 
ponatur plumaccolus demolii ftupa ficca:qui caete- 
) rosfuperetin aliqua quantitate: fuperligetur poftea 
cufafcia uelbinda, taliter q?plumaceoli uelligatura 
nullo modo ualeatrcmoucri: &ficufq? in quintum 
diem uel feptimu infolita remaneat ligatura. Etfi 
patiens nimiu dolorem haberet in uentre:talis facet- 
latio fibt fiat:vinu cumfalebulliat in patella 
uel altero uafe aereo bent mundo: 8C cu bene bullic- 
rit, furfur in ipfum in tanta quatitate mittatur,donec 
cmplaftrum adeo fiatfolidum,quod uinu no defluat 
cxcmplaftro:poftmodum ponatur in facculo:& fur 
fur in facculo taliter complanetur, q> totum loeu do- 
lentem 8C amplius detineatcircunquaq?: deponatur 
fuper omnes fafcias:et adeo calidu apponatur, q? ca- 
lor faccllatioisfentiatur optime ab infirmo: & fic, do 
nec dolor ceffaueritjfaepe 8C ftepius renouet.Circa uc 
ro procurationem uulneris , fiant caetera in thoracis T H EO D ORI 0I 
imlnere fupradicfta* Dominus Hugo, ficut multa 
frequenter uidimus, modo praedicto in vulnere ther1 
racis & dorfi, omnia vulnera penetrantia, ficurvul- 
ncra thorads,pcGtoris,puImonis,dorfi,&l fimilium, 
medicabat. Et nos per manum fua multos fanatos vi 
dimus optime: qui taliter fuerant vulnerati: &nos 
ipfum fecuti,omnes qui ad manus noftras venerunt, 
praedicto modo curauimus optime dei auxilio me- 
diante. Commendat fe quidam ficut Rolandus,SC 
alieno veititus vellere fimbrias fuas nititur dilatare, 
<j? qucndaabfdfanon modica parte pulmonis, fana- 
ifit. In rei veritate quidaDomicellus Bononienfis no 
bilisme tunc Bononiae exiftente, per manu domini 
Hugo.ptcpulmois abfeiia, magfiiro Rolado afliftete 
ct vidente, fanatus eft. Igitur,ficutdixi,omnia vul 
nera penetrantia quae nondu m ab aere fuerant altera 
ta. Dominus Hugo praedicto modo fanabat.caeteras 
autem curas in cafu ifto: quando fcilicet vulnera non 
erant ab acre immutata,rcprobat omnino, 
p . p» i . 5C Auicen.kaliorum vetcruqua- 
CtViaCia eni dovulneraacddut in partibus pe- 
ctoris, vel thoracis, aut dorfi,aut in alia parte corpo- 
ris ,& funt penetrantia ad interiora, aliter eft. Et eft fe- 
eundum hunc modu: videlicet q? in principio no ap 
ponatur medicamen, quodpoffitfanguinerefrgena- 
rc:ne,ficutinquiut,ianguisretineaturinprofundita- 
te corporis,et reuertatur adcor,etTterficiat infirmu: 
imoadminiftretur medicinaattraftiua, 8C ficutdicit 
Auiccnna,omncin quo eft caliditas fubtilis cum exie 
cationeuehementi, fubtilisfubftantioe, no euacuatur 
abattraerione.prohibcaturafiiduatio mollificaduo- 
rthne liquid/tasaggregeturinprofundo:quia huiuf- 
modi vulnera funt difficilis mundificationis,propter 
inobedientiamlocijquod cft,quia profunditas ipftus 
eft quafi profunditas occulta. Vndc Galenus,in vul- 
neribus pulmonis, aut diaphragmatis, vel in interio- 
ribus, vt in fiphac,fapientiaoportet ftuderiin quato 
magis poteftfierideflccentur, fiuccuemplaftris fii- 
perpofitis,fiuc cu potionibus interius fumptis.Si ue- 
ro medicinamattractiuam no iiabes,tunc rotuadmi 
mitra, vel quod currit curfu ipfius: vt quod egredi- 
tur furgat: fi'tq? caput licinfj de coto extra vulnus re- 
manens groifius: ne poffit ad interiora tranfirc.Vquo- 
niamhoc proculdubiocaufa putrefactioniseflet:& 
praecipe infirmo, vt dormiat fuper vulnus, neinipfo 
lanies aggregetur. fi oportet vulnus lauare:la- 
uetur cum melicrato 8C fimilibus.Etcauene mundifi 
cesipfum cum aliquo acuto medicamine:ficut flore 
$ns,etfimiIibus:quoniainde, ficut Gal.aflerit,aliqua 
do patiens moritur. Etquado times q?fanguis vel 
faniesinteriusaggregataper vulnus mundificari no 
valeat: tunc an tequa coaguletur, proecipicndu eft in - 
firmo, vt vinu vel aquapluuialem in qua terra figil- 
lata decocta fuerit,in potu fumat:et fimiliter quando 
decoquuntur in ea balauftioe, fumac, corticesgrana- 
hisfimilia.huiufmodi enim ftyptica omni- 
bus Vulneribus maximupraebentiuuamen :quonia 
fanant, &fo!idantipfaapartc interiori. Siaute fa- 
mem per aflumptionc potus mundificare volueris: 
?unc detur,flputdiapennidion,diadraganthu,et fimi 
Jia,cu decoctioneIiquiritiae,hyflbpi,pafluIarum, et fi' 
filium. huiufmodi vulnus prolongatur ad 
fmahdum fpatio longo,dC iam femper aperitur:tuc, 
ftf U tdicif AIbucafis, iam facta efl: fiftula, 6C eft ex illis 
quae raro & difficillime rcdpfunHamtateiti ? Pr, jn{[‘ 
rea curare no tardes.Ego curaui quenda Sa^rljnrf0l 
qui'habebat vulnus penetrans ad interiora in 
octo 
erat fiftula penetrans adinteriora:exqua €gfc 1 
tur fames valde foeda: SC cum tuffi cti afimilc ‘al 
expucbat:& medici SaIernitaniomnesiudicauC 
cum phthificu empyicum,ethcctfcum,etoiTUu $ 
curabilem. Venit ergo de Salerno admc:& yu 
filio meo, breui tempore curatus eft, 8C imp1?1* A 
ita ut medici Salernitani mirarftur valde.Et 
talia vulnera fiunt fanfoia : 
ctum de farina, aqua, oleo, 8C mellerficut aicci1} 
capituloapoftematu :SC q? infirmus continucl 
fuper uiilnus:& q? in vulnere nullum licinirio1 P 
turomnfno.& cp infirmus aliqua mifturaVtatu * 
enim curaplures defperatoscuraufietiftaefiri 
miniHugo. Aliam curam fecundix Gal.pr^jnliJ 
in vulneribus recentibus multu vituperat do 
Hugo.In his aut? quae aeriam mutauit,necadn 0 
ctafunt plurimafaniofa:ipfam tolerat.quand° 
faniofafuntfacta,plusilla uituperatquam j 
X>euulnereuentris\,zr eiusanatomia. Cap* 
D 
E vulneribus ventris dicturi, dei PRuS3> 
mia aliquid primo dicemus. Is enim c 
rislocusqui tactu lenis eft, ficut ait Gal. ventri $ 
go vocatur. Et eft compofitus excute 
excute rubtiliinfcriori,quaequafipellicula 
cutait Gal. vocatur amonica. Poft haneverij1,'/ 
duae extremitates laccrd,qii£ funt neruofae, $ 
les quafi pelliculae, 8C coniunctae,adeo q diu1 j(i 
poflunr, ideo omnes anatomici vna 8C non u11. j 
tcftantur.* vitra modii etiam fubtiles funt. Pf 
funt duo lacerti carnofi a pectore vfq ad $ 
fa defcendentes.*quoru omnia vnum coniun^1 
cttotaiftacompofido vocatur mirach.etq 
vocatur peritoneon ,idcft fifac:quod totutnf . 
circudat,no habens fanguinem,eft etia 
Compofido per latitudine dextrorfum 8C 
fum alter eft: fpatium enim eius a medio 
dextramq? parte menfuram.iiirj.digiroru eft»1! 
cutem uentris frt vtraq parte funtambo laceri1 J 
dixi:quoru vnus a pectore defcdient:altcrap 
olfe aicendit. Poft hos lacertos fiint alq laceri1 P 0ji* 
tudinem tendentes. Poft hos quoqftat perit0 
fi vulnerenturjfecuriorafun^quari^^ciK 
ventris. Medium aute Ventris difficile efta 
dum, 8C molcftiffimu:quoniamabcius vulnAl|lri' 
ta quantitas inreftinoru egreditur: quaecu d,>5 
tepoftea reducuntur. Cumis etia locus vuln 
neceflario egrediatur ea quae poft ipfumfiA^flip1 
ab vtrifq lacertis qui funt in latere uentris, 
tibusinteftinacoguntur exire. In medio autc 
nullus fortis lacertus eft,qui prohibeat 
nfs,maxime quando fuerit vulnus magnuni^j^fi 
uo vero vulnere, nifi reducuntur celerius,*n 
tur propter uentofitate quae generatur ,ne*j 0 
uulnerum quaein medio uentris fiunt, mc 
eis caeteris minus malum eft. }n(C^Jc 
\r, i quando uentriaccidunt,1 uid 
Vulnera ergo 
curatio, ficut aflerit Auic.quadruplici cgeC1^0 
Prima quoque intentio eft ut jnteftu,a 3 ..;,i L I B E R II. j 
150 
Vtp0 Secunda, vt fuantur. Tertia, 
ta v pa^.Urluperipfaconucniens mcdicamen.Quar 
cu,' lt;iblicftudo, ncpropteridproueniatdmor ali 
ribUs ern°rorfi nobilium, id eft ne fanguis in interio- 
ftinor~°r Ctur. Dico ergo ad redudionem inte- 
dcllc 1 PFaefens fuerit, medicus fitfeftinus,ante vi - 
fine Sluaalteracione ab aere fufeipiant:fortalfe ipfa 
rir,t *cfiiaintromittet.Si veroiam vetumfufeepe 
. aita fuerint: neccflc eft vtipla vcntofitasrc 
t0fitasUr‘raUt Vu^nusdilatetur*kd melius cft vt ve 
nient refi°luatur. Igitur fi reduci non queant:fo- 
li j^ntur cu fpogiainfufain vino veteri nigro for- 
t,0nenr^Cra^ cxPrefia: quonia diTpcrgitinfla- 
f°ru,et derumefccre ea facit: & fi non fuerit 
*ulan Pr fac cu aqua donec detumefeant. Vi- 
ficrecjlen calcfedtamplius,& confortat.Si vero nec 
Hial p >,erint’ findatur porcellus vel aliquod aliud ani 
huc p^r mediurn:5c quanto calidius poterit, dum ad 
t)U0JJrne v,nit,fuper inteftina ponatur,et dimittatur 
C^C^anr,^<“ molIefcant,&: regrediatur.Si ve 
tlun, -*cregrediuntur:quialocus8Ctempus eftfrigi 
c praedido modo ab inteftinis cua- 
r ° P°fcft* tunefiat ficut docet Gal. 8C alfi periti 
PercJS>:ficntAhnanror,etHaIyab.cteft,vcinfirmus 
fPend!remftatCs/dIl' pedes in balneo fu 
r> vtgibbato dorfo ventris medium conca 
concutiatur:vtex haedi- 
Win?^C Fac^^usre£lncantur. peradis, ne- 
Plildu lntr°mitti:tunc vulnus erit proculdubioam 
***- Si3ute rirbus cu eis exierit, quicquid ex 
U111 Vd v,ricle fadu eft, abfdndatur:quia fi di 
PoCl^ten^Ur>fieretin toto putrefadio. Dicit enim Hip 
fi zirbus exierit,necefl*e eft putrcfieri.‘qua 
% tempore paruo: 8C quiafubftantia zirbi 
ltac^cx fnbtilibus pelliculis telatis ex venis 
fai^ft%PrOCedent‘buS cx magna vena quae in he- 
*3,1Euis CX ma§*ia cor<^,s arteria:caucndum eft,nc 
ds fi ncruus cx eius inciffonc laeda- 
. Ci°P0rt:cr^enc fi&arl fuperlocum nigru vel 
e,nde,nddimus cn, extremum fili cu quo 
c3j.ISatus exterius dimittentes:vtillud pofti- 
V^^here, cu fuerit putrefadum. Si aute futura 
'Ura, q . arteriarum zirbi negligatur, non eft fc- 
lr^a4iolenter propter fanguinis emanatione pu 
Cc,Pbt n^m lncurrat* Deinde inteftinis reductis, 
manu fua totum vulnus, 8C ftringat 
difcoopericdo:ut medicus fuere valeat co- 
n,s>qUer* Etin futura funt duo modi, vnus cornu- 
111 Fete omnes chirurgi modii feruant,videli- 
i exteriori parte cutis:& penetr5- 
& fiphac.& poftmodu mittendo acum cx 
rce vulneris, cx interiori parte pe- 
s mirae totuvfq?interiorem partem 
”at doncc vulnus fit fu tum totu. Secun 
IpcIiUSej^efi: quem docetGal.Inquitcnimidquod 
c uPri0 defiJ,t‘one ventris eft, vt fit intentio tua in 
f°n^uti[Je rn,rac vcntriscum fifac:vtfuas cu futura 
j aute fifac cu mirae: quonia fifac eft neruo- 
futura fifac velo- 
c Ud°rnir?atUr * deinde cura cu ftupa 8C vino fccun- 
in Um HuS°‘fi'cut didum cft: vel cam mediV 
Pt niodarnat,U° fecunftft veteres, qui magis pla- 
UsDal.diduseft vtinvno puncto dimit 
tone cx vna parte:et in alio puncto fuat cx 
parte,ex qua dimifi't,5f dimittat fifac fine fuitionc cx 
.altera: 8C fic faciat vfc£ ad fine.lpatium punctorufic 
breuiflimum:co quod membra quaepoftillafunc,iu 
gere& conftringerc volumus: 8c ne ex nimia coftri- 
edone fragantur,fpatiubreuiiTimum fieri neceffecft: 
quod in omnifutura vulnerum cofiderandum eft.in 
futura, in punctis, in acceptione carnis diacu mediu 
eligatur. Et patiens fupinus iacens taliter collocetur: 
vt ventre concauo dorfum fit gibbofum.huiufmo- 
di enim praeparationis modus comuniseft& vniuer 
falis omnibus,quibus exeuntinteftina. 
Sed propria 8C particularis cura eft: vt cofideres ia 
qua parte ventris vulnus fuerit:quod fi' fuerit in infe- 
riori parte,figura praeparationis fit talis: vt crura infir 
mi fintfuo capite altiora. Etfifueritifuperiori par 
te,fit figurapraeparatiois pr£dict£ co traria. Si vero 
vulnus iffrmi fuerit I latere dextro, iaceat in finiifro: 
8C econuerfo. Quonia. totius praeparationis 
do cft vt pars vulnerata aldor fit, quafana,ne ad vul 
nus declinare valeantinteftina: Sc propterea in hoc 
loco ligatura eft vltimiiuuamcnti:& certe fi audeo dl 
cere, in caeteris vulneribus recedbus illudidem. Rc 
gimen inffrmifubtiliecur:& adbisinflatiuis cuftodia 
tur omnino. 
D cuulnercinteflinu C ap. XIX. 
INteftina fi fuerint vulnerata grofta, fubdlibus fa- 
ciliusincarnantur. Inteftinum tamen quodno- 
minatur iciunum, omnino fanari non poteft:&illud 
propter multas 8C magnas venas exiftentes in eo, 8C 
vicinitate eius ad natura 
nerui,8C propter cholera prima defluente adipfum: 
8C quonia vicinius eft hepati qua alia ventris iuferio- 
ra,quae funt de genere carnis. 
Si vero eseterorum aliquod fuerit y ulneratfhqua 
druplex cft intendo in curatione ipfius, Primainte 
do eft, vt taliter ordinetur: ne faeces per inteftina tran 
fitum facientes, maculent vulnus: & putrefaciant in- 
teftinum. Secundaintetioeft,ut partes fciflae ad in- 
uice coniungantur, 8C fuantur. Terdaintendo eft, 
vtinteftinumreponaturin ventre,ct ventris vulnus 
fuatur. Accipiatur igitur aliquantulum de fambu< 
co,qcf talis fitgrolfitudinis,ficutcoucnitinteftino,&: 
attenueturfintantum q? digitus mollefcat:cum primi 
tur interius in inteftino ponatur: 8C fuatur defuper it> 
teftinum cufubdliftimaacu, 6>C filofubtiliflimo dein 
teftinis animaliumfacto: veldcfericofubtili, fiiftud 
haberi non poteft, ablutis primo optime cu vino ni- 
grocalidointeftinis.pofteamundentur optimeinte- 
ftina cu ftupa molli 3C delicataualde, ctuino nigro ca 
lido:8C cubenefuerintabfterfa,madata,8C deficcata* 
reducantur ficu tfuperius dictu eft: <Sf fuatur uulnus. 
Dico ergo q> no oportet uulnus uetris teneri aper 
tum:donecinteftinum interius incarnetur: quia mul 
ta poffent ex hoc pericula euenire. Primum eft: 
quia quodefeu nque mutabitur infirmus;aer exterior 
fubintrabit:& facietiinteftinotorfiones, et dolores: 
quare affligcturinfirmus,&fanitas prolongabitur: et 
forfan exdoloribus,qui infirmo accident,accidenda 
praua confurgent. Sccundu eft, quia uulnere remi 
nete aperto, forfitanexibuntf3epiusintefdna:quare, 
ut dictum eft, fuatur uulnus:SC ftolidis non credas: 
clyfterizetur infirmus cuuino nigro calido. Et itu 
firmus ficut in praecedenti capitulo dictum eft:taliter T B"E o D o:ri c i 
fituctur: vt vulnus Ventris femper in fuperiori parte 
cofiftat:q? de Vulneribus aliorum membroru cotra< 
rium eft tencnduirUet cauc ne reliqua inteftina cadat, 
ficut di Au eft, fup er illa quae reduxifti, 8C comprimat 
ca:quare fiat ficu t di Au eft* Oportet enim ut pars vul 
nerata femper fit eminentior parte fana* Albucaiis 
aute docet quandam futuram cCI capitibus formica- 
rum, quaindignam reputaui libro ifto:adeo enim de 
biliter poft abicifionc corporis a capitibus capitaipfa 
fe tenent, quod ex qualibctcofricatione recedunt» ' 
Regimen fitidejficutgftin ventris vulneribus fupra- 
diAS:ideftrcgimcnfubtilietur:& vta cibisinflatiuis 
cuftodiatur omnino; q? multo ampliusin vulucrein 
teftini, quonia in vulnere ventris fanadum eft. Co 
picta particula in qua de fraAura cranei,& membro- 
rum faciei 8C caeteris vulneribus corporis, quae tantu 
in carne fiunt:fuffideter differuimus:terdam pardeu 
Ia in qua de indfura, fraAura S>C dislocationibus om> 
nium membroru Auic.fequentes 8C alios veteres,cu 
Chriftiauxilio,aggrediemur,ctprimo de brachio cu 
inciiura olfium vulnerato» 
Dcfraftura ojfium fineuulncrecdYtiis: er eurd 
ipforum. Cap, XX, 
OSfa aliquando frangunturaliquando a iuAu- 
ra propriadislocantur:quorum quidem cura 
tio generaliter triplici egetintetione» Prima quoqj 
intentio eft, vera & propriareAificario vel reduAio 
olfium fraAoru vel feparatorum» Secunda eft, per 
ligatura confcruatio Terdainterio eft, 
reftauratio quae fit pro farcoide mediante» Verum in 
hoc prsefenti capitulo vniuerfaliter pona: 8C breuiter 
de extenfione 8C reAificadone fraAurae,et eius rcftau 
ratione:8C pona prius vniuerfaliafigna ipfius:neco- 
tingatin hoc error ex imperitia medicoru. Cogni- 
tio fraAuraeconfidcrand in ea fatis manifefta eft:quia 
fiauramembri contorquetur: & gibbofitas ex vna, 
concauitas ex altera parte apparet: 8C in 
olfc fonus percipitur,Cu diligenter manu tractatur. 
certus fueris de fractura: tuncincon- 
VylUTl autem rjn^tj eiusTectificado feftinetur: quia 
quanto plus tardatur: tanto cu difficultate maioripO 
ftea reftauratur:eo cp osidurefcit:nec cftpollibile, vt 
pofteanifi cu extenfione plurima reducatur,extefio 
nisautemnimietasinipfafracturaftepefacit accidere 
apoftema, Sc fimilia nocumenta. Modus autem ex 
tenfionis 8C rectificadonis ipfius eft: vt medicus fapi£ 
ter perquirat in ipfa fractura, ne fuperpofita finr capi 
tafeu extremitates offis fracri:quod fi fint ita,& ficin 
trure vel aliquo fimili fractura: fiat attractio 
ad extenfionem nemorum ad hoc, ut offa adlocum 
proprium reuertantur. Modus autem attracdo> 
nis eius eft :vt membrum ex vtraque parte manibus 
accipiatur: 8c non violenter fedleuiter quanto ma> 
gis poffibile fuerit,diftendatur 8C rccdficetur, ficut di 
cturn eft, donec Vna pars modo debito alteri coniun 
gatur. violentia nac£ exteniiois 8C coprefllonis maio 
rem generat anguftia:ex qua facile oritur apoftema: 
deinde palpa membru manibus {8>C rectificaid quod 
tibi videtur diuerfum: 8C ingenio tuo optime aequa 
pertractando, <SC reparando offa manibus tuis, 8C in 
iu o loco ponendo: &C ficut vnquam melius fieri po> 
tcft,cuncta offa in loco proprio reponantur. Et mem 
brum aperitis miniftris femper ita excefum dC aequa* 
tum teneatur: & medicus habeatparatu 
dnu optime ahrafum:& fic ex fagimine 
te curis: & cu dicto fagimine totummembru 
inungatur optime:fimiIi modo mellepoft^’n 3/ 
tur:& habeat fafeia conuenienter longam oC at£j 
tioquin<q?digitorum:quaefubfeambas cxtjj g* 
contineat offis fracti: 8C habcatplumaccolub<j> 
pae bene formatu, 8C optime coaequatum: vc 
gis placet de panno albo,& veteri:forma iih*• ‘"uri#i 
gum quod totum mcbrudrcundet:& infun ‘ ,u 
claraouoru:quefitfortifiimeconquaflata:a c j|Tli 
fpuma iam fit tota conuerfa:et fit quantitas 
nus octo ouoru:&T plus vel minusfecundti 
magnitudinem:etficut videris expedire,dept 
fpuma dictus plumaceolusex vtraq? partem 
tur optime:8C fuperponatur taliter quod mtm' |JJ| 
' totum circundct: inlocofcilicct vbifimtcap1 
Fracti: ita cp fuper vtrafc£ extremitates fraCt°r 
aequalitcrcollocatus: 8C cum fafeia nimis long 
fuauiter conftringatur: vt ex ligatura 
fentiatur: nec etiam adeo relaxetur, quin ad 
aliquantulum fitdecliuis* Quo facto firnem^c£0 
fractu crus fuerit,habeantur parati quinq? P*LI‘ 
li de bona ftupa valde bene facti, 8C optime c° fcO 
ti:SC fintlongiin modum m^brifracti totius.* 
lat!,q> culateraliteriuncti fuerint,totum mem $ 
cudent: 8C infundatur manibus ex vtracp p 
fpuma fuper membru in longitu^1 
Iateraliterimponantur:&fupcrillos vnuspm^iii 
Ius valde magnus,qui totum membru circu c^pC( 
teriori parte tantu linitus, cum fpumapr$dic& 
ponatur:poftea habcathaftellas fubtiles, & bf^ 
; ratas:& fuperponantur membro vndiq? 
eaelongitudmiSjneiuncturaslaedant: &q?3P 
ceolis fubtufpofitisfuperentur: ne membru1* $ 
ab extremitatibus haftellaru.Etad maiorem 
ii videbitur in circuitu membri vbi extrcmit 
ftellarum attingunt, ponantur de ftupa duo P(Jjen| 
ceoli tranfuerfalcs:qui totum membrum 
fuper quas extremitates refideant hartcllaruu1*. 
qua parte caro ab haftellis laedatur, 
vel palmaefunt optimae: quaefi nonpoteruu J0 
ri, fiant de abiete, vel de altero ligno molH, <r $ 
haberi nequeunt meliores. Prouidendu5cl 
vt haftellae locus obuians fracturae, fitgrom0,r*flt(K' 
nendum, ficurdictu eft,nehaftellae carni 
nudatae:8C haftellae cum fuperponuntur, imu 
de fpuma praedicta: vt fortius in loco vbi P0. 
inhaereanf,ct nequeant euagari. Pofteafupcr fylO? 
haftellae cu bonafafeia non nimis lata:& c<y. 
ga:&ab ambabus extremitatibus vfct ad 
plicata: SC fi membru fractum, iicut 
fueritjincipiatapartepcdisimponendo mc 
ex parte calcanei inferioris:& deducendo 
tem circa alteram faciendo crus:et,val . vW 
do ipfum crus cu haftellis: SC fic veniat liga^a 
ad genu. Et fi vu!t:apponat ftupam ficcz 
cx parte cruris: 8C ad maiorem cautela fiat P p 
Ius qui teneat totum pedem:& alius qui £en^n 
functura cum toto calcaneo: 8>C infundant#. 
calido antea cu multo fale bn cakfacto,et q 
&C pofteaponanturfupcrpedem,iuncturam5 
neu: 8c fuper illos plumaceolos ponatur nL r fati* 
& poftmodu cumbona fafeia fuperligctur ’f,r h I B' B Rr IL 
p°ftea c «vicaneum, compctcntcrftringendos 
1^1°Pt,mus lcdus:vbi’patiens taliterprae 
rCni0 crus nullo modo cocutere valear, vd ctia 
rf^el aliqualiter drcuuoIuere,et quod mern 
cau^'ieCfi Pat,ens fine dolore pofitt quiefcere. •• 
1 ,^enter omnibus fraduris offium diae 
xlu^n€r|kus capitisobferuetur: tenuistamc 
piofra^V ddinidonem dolorisrqui in princi- 
telisfe Urae^encofueuit:8dquoufque deapoftema 
filjni| CU.rVs Vlni|m fitfemper melius quod pote/ 
raVfqun,nAfine^u^adnil'ftl' Et prima ligatu-* 
• lemdec,m”^uarrum rcbn<Tuatur> Vc* 
Vel pr, . v,Cefi*num, nifi dolor nimiusfuperueniat^ 
ntHSniniI’US rno^c^et,n^rmurn‘ Poft vicefi> 
S° _ muelvicefimuquintum calefiatuinuirtf 
*io me copetens falis quantitas diirolura:&: ipfo vf 
k plUimbri1 aj>luatur:cum remorse fuerint ligaturae, 
inipfo ace°fi qui fuerant balneati in clara ouorum; 
t3cprjmV,no calido balneentur:5e fecundo vel tertio 
p°na antur vicequalibet balneando:pofiea fupcr- 
%atur3Ur ?uri** quamuis haftcllf in hac fecunda 
fenr ta Scilicetpoft.xx.dies:fiquis velIet,depoipof 
quian(^en melius et tutiuseft vt iterum reponantur: 
uarm .n efinirnisfeftinandu in remotione ipfarum: 
a(uf c°b3rrentia ia credatur:quia fortaffe cafu ali 
Pr0pte Pc non e^ffetporus farcoidesconfirmatus:& 
rn i>C dc n,ern^ri foret contorfionc timendu. 
*cut tutiuseft vthaftellae reponatur iteruj 
Plius remotione fis tardus am 
nus* In ligando igitur, Sc haftellas pone 
Nutria ficutin principiofadu fiierat:tam in 
tlii-l’[1^e^1Tsquafiaftelfis,idem magifterium obferue 
c ° Um excepto, q?vinu calidum loco albu- 
uea!f °natU-*^fftahgarurafecunda relinquatur 
aCr,s dol Uart^^ecirr,fi diem vel vicefimum, fi pa- 
SCc °rc vel pruritu nimio no grauetur: 8C fic fiat 
j%enPer'C(^e foentlibcratus. Et caucat medicus 
a 111 fi <^,^JPP°fitor*fi aliquod infra duodccimu 
<V| *ri permittat: quia de ratione qui habet fra 
Ul7fvd cox3e,confueueruntftarc multo tem 
• diis n^t,PatI*& coftipatos efle melius cftillis 8C fa- 
,lTlPed-^Uani f°lutos: & natura a propria operatioe 
le^'c,tl,r5fi fieret aliquod Iaxatiuu:& patiens affli 
eJ?,n curreret: 8c crusfufriperetIscfioncm,tar- 
lulojftQry*:auratur:fl£ totum quod didu eftin capi- 
i*tr,l,fqu fruetV,r ,n omn* fradura cruris, coxae, 8C 
p> e~**achfj:qyae fieri abfque carnis fradura co 
m^u7r*dida omniafimtfccundu modum domi- 
«valde comcndabilem SC expertum. 
CUr,dum Vero alios veteres,in aliquo 
ift0. quamuisin modico diuerfifica 
fuc>- 
fIoCufPr5d,'Ao’vtl,'gaturaadminiftrctur fu- 
£tUr*fr ra<^ur3 quanto plus clon 
rfCUndu 3 ra5tantoleuiusconftringahir. In hoc 
c*c,m,niHugonis 8C imperitus 
ereratl* J*e n° Poteft:ne<q; oportet de omnibus 
|n5Partem r Ue^aa^do exl°co fano capias ma 
. j5u.nd^conucnientiam membroru 
V i^tltud,n,s^a^c,arfi‘quoniaficur dicit GaK 
Cer°^d,wm P°fe^P°n*figamentu :in manibus 
t, arit° fiew n!S’ m!n:me‘ nquit:in omnibus locis fiat 
* ld remaP0t! ligamentu :neque ex eoali*? 
at ab infirmo loco inchoe< 
tur tendens vfque ad ianu:Vt humores Hgametiro exi 
prefli ab infirmo,ad fana loca expellatur:nam necef- 
fario a fanis locis ad infirmu humores defluent: fi ali-» 
ter fafeietur» Iftudligamcntum dupici decaufabo 
nu eft. Pri m o, qu ia nocu m etu mno i nfert. 
quia locum infirmu cuftodit, ne apoftema generetur 
in eo:in quo maxime ftudendu cft. Idcircolocus 
primo ter vel quater fafciainuoluatur:poftm6 
du vique ad fana loca ducatur.Hoc enim fanguinem 
a fano ad infirmu locum fluere no finit. $>C ab ipfo qcf 
coadunatu eft, in eo expellit. Veru quoniam ad duo 
loca fluere poteft fractura in brachqs vel pedibus exi 
ftente,laudabilius cft, vtad partem fuperiorem cfjcia 
tur,quonia multa 8C magna membra illic funt:quarri 
ad eius extrema,ubi no multu Habentquo mandent? 
nec extrema vbi recipiant, multu habent. Ideo ficuc 
dicitGal.iuflitHippo.duofieriligamenta, Vnum ve 
humorfuperiusexpeIIatur,8(:quodruperiuscft,flue 
re non permittat: & quiareuolutiones, quaefuauiter 
vfquc ad loca fana ducuntur, aliquantuli! cxprimuc 
humoris.Secundu,vtfdemligamentu ficutidcmiuf 
fit,afuperioriad infcriusrcuertatur:quatenus cuin> 
ferioriligamentoligetur.Haec enim duoligametafra 
duram faciunt efle redam,8C firmant eam, 8C prohfr 
hfc eft ligatura quam docuit opti> 
mus Galenus* 
Secundum “9?*nto5 
lint mundi.nam iordidus eft durus,o£ 
facit dolore, 8C fitfubtilis, quia melius tradabilis, 8t 
res quaelinirur fuperipfum, citius penetrat ad mem> 
bru, 8C fit leuis vt no grauetfupra mebrum 
Sdleuis vtpotedcpano veteri&fubtili:quia melior 
6C mollior 8C magis tradabilis. Et oportet q> Iiga> 
menta capiant de loco fano aliquid:quia firmior erit 
rcftauratio:& meliusferuabitfraduram.no tamefic 
in hoc fuperfluitas, ne ftridura nimiu capiens prohi- 
beat nutrimentum. Etligamentu aliquantulu latu 
magis facit adhaerere. Hocantirttelligendum eftfecff 
du qualitatem mebri,ficut didum cft: 8C puluillorif 
fortitudo vehemens eft ad facicndu ; 
Et oportet vtlocus fracturae fortius cu ligamentisld 
cis alrjs conftringatur:ncc oportet q? excedatur:adeO 
q?aducntum prohibcatnutrimcti 8C fanguinis.*quia 
hocreftauratione proculdubioimpediret. Et finS: 
cclfe fueritfedarc apoftema: fedeturcum cmbrocha 
ex decoctione maluaru,5f oleo chamomilino,& vi- 
no ftyptico.naipfum refoluit apoftema, 8C cofirmat 
mcmbru.Vbi ucro fuerit vicus, no appropinquet cfi 
rotu. Etfiadrefolucdum neceflariafuerint fortiora: 
fiatillud cum oleo,maftichc,& ammoniaco.Et fi ad> 
miniftratur cerotum poft apoftema: tunc melius cft 
ut fit ex lana quae fit infufa oleo refoluente 
deleniente ipfum. EtfeCundu omnem difpdfitio- 
nein ceroto fiuefperadrapo adhoc facto,eftfecura- 
tio a comotione doloris : 8C proprie quado medicus 
non eft praefens.cu aute dolor accidit:folucrido 8C11 
gando rcmouetur. Quando eft vlcusrcerotum nef 
ponatur: quia putredinem attrahit, SC maculat vuP 
nus.*fed loco eius ponatur vinu nigrum ftypticu:qcP 
omni tempore vtileefr.de no elonges 
cturam in vtrifquelatcribus:quonia oppilantur 
tixidC mcmbrunonitafufcipic nutrimcntu.*forfitant 
fielongaueris contrahetur. Ponantur trialigamcri 
ta, primu afeendendo, fecundu defeendendo, terriS 
151 T HI ODOR I C I 
ligamentS ponatur, Incipiens ab inferiori parteliga> 
menti afccndit vfq? ad fuperiorem part? 
ligamen afcendentis,quafifpfum conferuct vtrunq?: 
praedida tria ligamenta fecundu Hippo. 8C Gal.ficut 
aflTerit Auic.debent fieri fub haftcllis,ligamentu uero 
fupcrhaftellas oportet q? firtale, quod ponat mem- 
brum ficut fruftii vnum:cuinon fit motus:& prohi 
beattorfione,quaIcdidum eft fupra. Et Hippo, vo 
|uit:& etiam Gal.q? in omni tertio die folueretur liga 
mentu.‘& q? haftellf infra diem feptimu non ponan- 
tur.hocaute propter dolorem 8C timor? apoftema' 
tis.vbi autem no fueritaliquod aeddentiu 
rum: no reputo vtilequodfoluatur:& credo q?ifta 
fuitintentio Gal.& eda Hippo, vnde GaUnalia par-* 
tc,vtilecftIigamentu,doncc mebrum fanetur,dimic 
ti,fi nihil appareat ex acddedbus fupradidis.q? fi pr$ 
dictorum aeddedum aliquod ap paruerit: neceflfe eft, 
ii alias rcmoueri non potcft,vt quadocunq? apparue 
rit,refoluatur. Si ueroapoftcma,autdolor,autpru 
ritus no prohibeat: dico fia principio membru bene 
rcftaurctur, 8C bene ligetur, 8C tarde foluatur:porus 
ofla multo melius etcclerius generatur:,p- 
ptcrca ficutdidum eft,fi nullufuperuencritacddcn- 
tium praedidorujvfqsad.xv.diem, vel etiam vicefi- 
mu non foluatur. Et quia tuc porus farcoides indpit 
gencrari:er oportet q? membru recipiatabundantius 
fiutrimcntu.ideo fecunda ligatura, ficut didu eft,no 
cum ouialbumine,ne propter nimiam ftridur5 pro- 
hibeatur nutrimentu:fed cum vino nigro ftyptico fa 
cienda eft.ipfiim enim cofortat membru,& iuuat po 
|,um(arcoidem.& ftriduranon fiatfubito nimiajfed 
paulatim addatur in ea cum experientiainfirmu Et fi 
multiplfcatiopuluillorum SCligamentoru nimisgra 
liaretinfirmu:non fiat nimia multiplicatio ipfbru. 
tct j. . quibus vtimur apud rcftaura- 
Medicina: vero t,0n£0rmiiumfracturaru & dif 
locarionu & torfionum etiam funtiin quibus eft exfc 
cratio 8c coglutinatio cu modicacaliditate:ficutthus, 
myrrha,& fimilia. Etfcias q? Hippo.iuflit folidad- 
uafuper fracturam no debere poni ufc£ ad fepte dies: 
vclquoufq? fuerit fecuratio apoftematis & rumoris. 
Gal.autem dicit: q? in hocnoftro tepore non poflu- 
mus membru ad fuum modu conuertcrc, nififolida 
dua ponamus. Vcrutamcn fi mebra feftinant dolere, 
rubere,atq?tumere.*tunc vtHip.cofuluit, redurn eft 
vt nihil ex his fadamusfimo materiam ad partes alias 
deriuemus;& mcbru quantum polfumus, refrigere- 
mus. Etdeemplaftrisbonis reftaurandbus fradu- 
ra,8c dislocatione,& etiam torfionefnrquae eft dislo- 
catio no completa: eft emplaftru, quo veteres vtcb5 
tur.ex farina fcilicet volatili molendini,qucpIuribus 
complexionibus coucnif,& praecipue mulicribus,ct 
pueris: quia eft in caliditate 8>C frigiditate aequalis. Bc 
modus confedionis eius eft: vt diftempcrctur cum ai 
bumine oui,ita q? confedio fit aequalis. 
Item aliud empIaftru.Rcci.aloes, myrrhae,boli ar- 
mcnicijthuris, acaciae,nucis cyprefii, dragaganthi,Ia- 
dani, ana, conficiatur cum albumine oui:8C addatur 
aliquantulu ex farina volatili moIendini,doncc eque 
tur,id eft donec fit inter fpifiitudinem ctfubtiliratem: 
deinde pannus fortis liniatur ex eo, 8C fuperponatur. 
Jftudenim emplaftrum eft mirabilis compofitiOnis: 
Cjuoniarcftaurat olla fracta velociter: confert plu-»- 
ribus complexionibus , , 
<^^ISSSKSS5SS^ 
matecalido fisfecurus. InquitGal»D/aetainp 
pio fubtilis conucnit:ficutin 
rumfin quibus in initio phlebotomia couenit*F 
rimu pharmada.cumc£ porus generari incipe* 
tet nutriri aegrum cibo bonu fanguincm g*n<tr 
& multu nutricntc.fubtilis enim &aquofus 
poru non generat.groflus vero 8C vifeofus vn 
fus noexiftens, generat bene porum: idcirco de m 
fit cibus gro(Tus&vifcofus:vr fiat ex eo coag11 
fracturae velociter. Et ex cibis in quibus eft P 
des & vifcofitas,funtficuttriticu valdecoctunh J 
capita, & pedes, & ventres animalium : SC prX F$ 
vaccarum,Icntcs,pifces recentes,Iac,cafeus rcce 
vinum habent generare ex mater*3 ./ 
trimentum oflibus conueniens,tanquam a cau*3 
teriali: 8C ex natura, tanquam excaufa effieft*1 
cft medicina eius communis ad confolidadone* 
nium aliorum membrorum, fcilicet carnis SC 11 1 -> 
Os aute nutritur ex fanguinc groffo 5C ip 
ptcrillud oportet vtintendo tua fit circa ip$ 
fidem 8c vifeofitatem cum cibarrjs quaedfxiir* 
eorum fimilibus,& caueab omniquodfubtil*3h 
guine, ficut eft vinum fubdle, SC fi milia: 
q? porusfarcoides fuperflueretin 
multodes accidit.tuncenim regimen groftu*^ 
tendueft:atc£adfubtiliatiua redeundum: & 
vehementer ftringenda eft:& adminiftrentur c'lCl 
ftra,in quibus cft ftyptidtas prohibens cu fub*31; $ 
ficut eft decoctio granatorum,& foliorum 
cius oleum,Si fimiIia.H3eccnimprohibcntnutr 
tum,& materiam minuunt. 
Defrdftuu cum minere 
uniuerfalis. Grp. x#1' j; 
MVItoties vulnus carnis accidircum 
tunc cura domini Hugonis, ficut fre4u 
cum vidimus experiri, & nofipfi experti fun111 
vtin aliquo membroru ficut vidimus,pona^ 
pium. Adiutoriuminterfpatulam& cubitU d' 
tingit aliquando vulnerari rita q? lacertus 
ter inciduntur enfe vel alio inftrumento fim^1 \l 
te:8c manus dependet:SC brachium cui talifcr Q$ 
nimus, brachium 8>C manus teneantur ab jjjjgfi 
cto mfniftro,qui bene noueritretirrereiita cp *** 
couenicntcr poftit os olli coniungere, 
to reddere.* 8C labia adinuicem, ficut in fani&ce 
reparare: deinde medicus mirabili modofuaf’F ' pii' 
in pelle et carne ponendo.Etcaueat 0 
ctus non ponatur aliquis in lacerto: 8C in 
puncti fecundu vulneris quantitatem labf)5 $ 
coniunctis adinuiccmrprout melius poifnnC£C 
gi. Et ad quantitatem vnius vncia? fpatiutn .p3 
ctorum. Vulnere bene confuto fint ornm3P cf$pJ 
rata: videlicetfafeiae cumpuluillis. Ponant 
ficutiam pluries dictum eft, duoplumaeeo 1 fjj f 
titatem vulneris,fuperduo labiafutura 
medio exiftente: ita q plumaceoli fuper fu* 
ipfa futura adinuicem coniungantur.poftca 
natur alter plumaceolus in vino calido, fic^o5 
ri, balneatus 8C conuenicnter 
maceolos 8C futuram 8C 
mineat: dc incontinenti cum fafdajonga lur:&r i 
UcJo J Sc fitdc panno 
chiOr0.^|,cato* Etlongitudo cius fitadminus.iirj.bra 
3liqUo . CUrn Agatur brachium, manus teneatur ab 
te:it5 nouerit debito modo tene- 
He Partcs offis Sc lacertireaptar? femper ftentbc 
Pluma,unf?: & fu per illam ligatura apponantur.iirj» 
bft0 vpe° ,*:onar ftupae in modii brachrj longi acu-» 
liaijj C(oiUe adfpatulam:etlatitudo eoru talis fit,q? il-r 
Cunden apera^lter pofitiadiutorium circuquacj; cir- 
illos ponantur haftellae bcnefaAae 
S*' CS eo ™do quo diAum cft in capitulo pr$ cc 
n° Entin vna parte groffiores,qua 
. “nt?9uales per totumrne vulneri angu-» 
fcia vel dolorem. Ligetur igitur cu fi mili fa 
Ponar^^1013* Exvtroque pofteacapitc adiutorrj: 
Ur P°fteapIumaceoIilogi: qpi bene vndique 
l0rUniCIJ.Cacflutoriu:& fintampli in modum.iirj.digi 
Parte Io V^tra vnus ex vno capite,alter ex altera 
*diUt0 .(:ct^r* ita q? quilibet cotineatfub ferefiduum 
baftellis:5d fi fuerit tempore hyemali, po 
lUsjatf Umace°lus de ftupa ficca.‘qui longus fit 8C la/ 
rp°yttotafbbre contineat ligatura: & fupcrlL 
tihit 1 i!i fafeia vtpraedidueiLcum tali ligatura lo 
rachium cuadiurorio:ficmeliuspotcritcol 
cxcrcmi'tatcs °ffis incifi fient, 8C feruetur 
1afoi-!]UI?c^ae:ne va^eant abinuicemfeparari. Et 
'datio membroru non fit, nifi cu cibo fibi fi' 
e, gfr°Pter n° oportet te illud frequenter difibL 
*rac^ura Iauare:ne ei quod eft cauia cofolida- 
!.ext^r'us«ducatur:hocenim ex frequenti folu- 
SSd°nt,'ng,t* Ligatura praedi Aa vfcjad dic dc' 
°r nim'lllttytVr; etiam vitra, valde, fi patiente do 
V:tu IU-f ‘nfeftat: quem nopofiitcomodcfuftL 
110 p ua^Ur» & eodem modo poftea religetur 
i3tPr,us9uamedicusipfum foluat:cunAa 
eoi13 Piparet diligenter: videlicet omnes plu* 
v°s iafeias rcnouando:ita q? brachio diflblu 
abluto fine mora ligeturper 
hgando priori magifterio obferuato:& li' 
J)tlni( dimittatur remittenda vfq? ad dii fit' 
C*0<^auum» Etfemper,quado diflbluitur, 
«C0ni Sjtiaein ligando funtnecefiaria,inuouentur: 
Ji*f ?,a diligenter parentur, ficut diAum eft, anter 
atur,&: fine mora poftea rcligetur:& fic fiat, 
Kt PcrfeAefucritliberatus. 
i. in^occaffi longam fafeiaiubetim* 
lc^0iub poni:& prius uino nigro p otico ca^ 
c%cu, 'tpannum infundi, praecipue in aeftate: quia 
■W/w dicit, caufa foret putredinis fi tuc tem- 
llcatur‘Huic enim fracture quae cum vulne 
Ai1,yUt,dcm dicit deficcatiua conueniunt. 
5> V^j^‘^1*0 & caeteri veteres nullo modo volunt, 
• taljj.118,''Seturpariter cumfraAurarimo volutq> 
**'Va|e q?abfq; remotione haftellarufoL 
5cUti lT>en doArinam domini Hugonis de Luca 
i noi* nUS amus pariter cu fra Aura: & aliu mo 
mexjperti iftu probauimus meliore. Ca- 
Cn.Sul npftram doArina fequi defiderat: nc 
Ula<?Uan!?S no^r,Scrret: & in ligamento maxime: 
h Cutia j vu ,nus^§aturPccunduquod couenit, 
fli”1 ~ycu,nius*bS3rnentu expellit defccn fio-» 
0} f€QXV “umoris ad jocum.Et fi erratur in 
9 HUlturapoftema:praecipue quando ligatu-» 
LIEBR JT. 
ra mellificatur fupcr locu vulneris: ctpartes (an? que 
(equuntur vulnus,ftringuntur:quare dfligcnsleAop 
ea,qu?in qualibet cura in hoc libro madantur,foler- 
ter confideret. Et fi profperumeuentir confequi affc 
Aat: nihil eorum quae hieferiptafunt, praetermittat; 
Nam ego hanc viafecutus deceptum me nunquare 
peri:fcdfempercuentu profpcrumcumdei auxilio 
fumcofecutus. Et diaetam in principio fubtilepr?- 
cipimusJpofteadiaetaficutincaeteris vulneribus prae 
cipimus obferuari: 8C quaquam in initio diaeta made 
musobferuanTubtilem: cibaria tamen 8c potu prae- 
cipimus non mutari :fed diaeta tenuis fit de cibariis 
in diaeta vulneratoru diAis etbono uino.lnquitGal. 
Diaeta in principio fubtilis fit etc. Haftelle ferul? ve! 
palmae, ficu t in praecedenti capitulo dictum eft, fune 
caeteris meliores* 
Q / , medicorum non confucueruntiftum 
- 1 modu,&abhorrentcum, 8C via vete 
ru magis fequi defiderant, volentes in parte iftafapic 
tibus&. infipientibusfieri debitores:viam ctia vete- 
rum omni refecato errore exponimus in hoc libro. 
Eft aute via eorum fic. Quotiefcunc£ fraAura cu vul 
nere fieri coringir:oportet vt vulnns remaneat difeo 
opcrtir:& vtab ipfo vulnere haftellas facias elongas 
ri. Deinde fi pofiibile eft vulnus ficut dictu eft dcalijs 
vulneribus, procuretur. Si vero hoc fieri propter ha 
ftellas 8C ligaturam no poflitrtuc carpiam vel cotum 
in orificio vulneris adminiftra fero 8C manc:fi fuerit 
neceflc, mundifica:ne virus in vulnere valeat aggre- 
gari: &cu medicina carnisgeneratiuaincarnari pro- 
cura:!! non fuerit apoftema. Etpoftquam fractura 
beneligata fuerit fecundum qp oportet, fafderur vul 
nus: ne ab aere alteretur: fanato vulnere fi neceffc fuc 
rit,fuperponanturhaftelIae, 
Effractura quidem quae accidit cum attractioeno 
eft abfc£ timoris articulo: quonia nifi fuccurratur cu 
fcalpellatione vtfanguis egrediaturitimendum eft, 
ne accidat mortificatio membri, 8C herpes efthiomc- 
nus. Si fuerint in uulnereofla fracta et feparata:tuc 
oportet vt cum omni facilitate qua poterit,extrahan 
tur.& fi no fucrinr,feparata,& mebro dolore 8>C pu- 
trefactionem inferant:feccntur, dC perforentur ficut 
melius fieri poterit:8i iterum extrahantur. vi 
rus in vulnere plus augmentetur, quam minuatur:!! 
gnum eft:q> in vulnerehaftellae offium rem auferunt* 
Inquiratur ergo vulnus cu tenta donec inucniantur 
haftellae:poftquam inuentaefuerint,extrahantur:3C 
apta membrum, ficutin primo libro dictum eft, eo- 
dem modo: 8C ea figura qua virus melius 8C facilius 
ex vulnere effundatur. Si contingat fimileindfio* 
nem, vt dictu eft,in adiutorio fieri in aliqua parte bra 
chij vel in aliqua parte crurium vel coxaru:per om- 
nia idem magifterium, quod dictum eft in adiutorio 
obferuetur: &fimiIimodo cureturivt dictumeftin 
adiutorio 8C lacerto. 
Dediucrfificationsfrafturarumoffium. Cap. XXII, 
SCias q? fractura diuerfificatur fecundu quantita 
temprauitatis fuae: quonia,ficut teftatur Auicen# 
Fractura quae accidit fecundu rotunditatem, eft pra- 
uioris incarnationis 8C vnctionis, & ficut didcHip, 
Deterior fractura eft illa quae declinat ad in 
pter laefionem membroru:& fractura cu qua accidit 
vulnus,dC fluxus fanguis,& attritio, eft deterior fra* T MEO DORICI 
• tniliarquando conficiuntur ci? albu. oui, aut yin°J 
ptico, vel aceto :5£idem quod faciunt medicini 
pticae, Facit fuperpofirio plumbi! SC cft vtpona* 
mina plumbi fupcr nodofitate,et ftringas 
Et quando nodatio dura eft, SC in fubftantte l3p 
iaconuerfartuncnecefiarium cft, vtfuperius fdn : 
tur,& diftbluatur confolidatio oflis,et noda fio W' 
fluainddaturjautradaturinirrumentisrdeindj^1 
vulnus,ficut cft de alfjs vulneribus fupradictu d * 
Df membro fub tilia to,zr extenuato pojl rejiaur* 
tionem♦ C ap. XXV* 
A Liquando poftreftauratione fractur#^1 $ 
/| in mebro debilitas:& illud ettw 
reftauratio no eft firma. Et facit 
du jfentetiS antiquoru,eft mulriplexraut enim e't. 
cturafuperfluaqu^hibetnutrimcturauteftn 
do ligamentorum quaegrauantmembru:aut u 
ru folutio 8C ligatio nimis frequens:auteftemhr°Cff, 
rio fuperflua facta cum aqua, aut totius 
fl uitas fanguinis ante rem pus!aut eft paucitas 
nis in corpore patientis, & debilitas eius CcUt*» 
porefenum;autpauciras ciborum 
litas, aut cft multitudo fruftorum odium. 
tetin curatione membri extenuati & debili^0*' 
tiens dilatetur in cibo, 8C reficiatur cibis gro$ n%; 
menti:8C corpus eius humectetur.-dortecrang1115 
ritaugmentatus:& adminiftrctur fibibalneu®1f 
peratum .‘deinde ponatur fuper membru ctup 
piceum tepidum ,vttrahatad membru nutri01 
pluri mu! et exiliis eft hoc:qcfRe.picis gr$ce,P*c!%fl 
ualis,refin?,ana refoluatur fimul ad igne,SC 
perpoatur:afti'duetur ettecmbrochatio aqu*tfPf|Ji 
donec attrahatur nutrimentum ad membru!eC0 # 
brum ad forma 8C figuram propria reuert^°r' J' 
cuftodiat fe infirmus ab ira &alrjs 
mae!quoniam tcfte Damafceno, 
risfequitur vitium animae* 
1* 
Dc ptu membri r cft aurati. ca p. 
MEmbru fractu taliterfttuetur,nc prOpccfj' 
dolorem aliquem habcat:&cx doto&fy 
modum acddatapoftema.IIIa enim compoCtf°J 
ucnientior eft & melior ,quainfirmus 
te diutius fuftinere altera: vt membru fecu^lIL(f' 
compofition? 8C naturam ponatur/ciliccf, vCV 
tus, vena, &arteria,fintrecta, &fecudu tnod°s\0\C 
prios coaptata.huiufmodi enim copofitio n^1 
ris largitur. Manus ergo recte fufpcn ditur, 
ta ventri adhaereat, vtfuftcntaculo / 
tur. Pes quafi extenfus manear. Caue 
brum directefecudir naturalem fiiicompo^ 
extendatur. Etillacopofitio etforma 4U . 
membru extenditur: eadem maneat dum 
eft, vt libi fit naturaliter: 8C nullum doIorcui,n 
nec aliquam laefionem. 
EefruftisoJJium cr corticibus eorum remanentibn 
uulnere* cap> X X V il' 
F Rufiorum offium & corticum 
uulnere confolidato quod fuerit 
in extractione ipforum non feftincs:fed m.o(]e c°'i 
naturae dimirtas:& adiuues eam cum arcraCT^5ql|C 
rum;quaeattrahunf illa fpario nopfcftin<7‘ - - 
fturarum. DmcrfiffcatLif fractura etiam fecundiml 
obedientia SC inobedientiam extenfionis & rectifica 
fionis. Quoniafnntura quaefitin membris magnis, 
no obeditrectificationi nili cum cxtenfione vehcm£ 
tilSC quando prolongatur eius fpatium,neceffaria eft 
cxtenfio fortis* Et fractura quoe fit in membris par- 
ais, non indiget nili parua extenfione. Fractura ite 
rum dfuerfificatur fecundum diuerfitatem membro- 
rumin breuitate SC tarditate reffaurarionis:quodeft, 
quia fractura brachrj citius reftauratur, quam fractu- 
ra cruris. Similiter fracturae reliquorum membro- 
rum diuerfaefunt adinuiccmrficutdicamin capitulo 
yniufcuiuffjj fracturae fingulariter etiam 8C diftinctc* 
.. De membro male rejlaurato. Cap. X X11 i. 
OSquandoq? non reftauratur fecundum quod 
oportetfimo membru remanet moffruofum: 
cuius rei caufa eft, aut ignorantia medici,aut defectus 
fiaffellarum abfolute, aut feftinatio ablationis earum 
antccofirmationem fracturae, auteft fuperfluitas mo 
tus in hora quietis. Ettuncquidamedicoru cofue- 
iienintiterarefractura. Albuc.autereprobat illud di 
cfs.fracturam male reftauratam iterare vituperabile 
cff. Nihil enim antiqui de hoc in Jlibris fuis dixerunt: 
8C laudant q> no fiat: quonteihoc eft timor magnus: 
& quandocp membru vituperatur valde. Verum 
ficafu aliquo adidte neceffitas ,puocauerit: oportet 
te feire difpofitionem fi magnus eft 8c fortis, 
nonpraefumasipfum fecundo frangere.‘quoniaficut 
dicit Auic.fortaffe no frangetur in loco fracturae pri- 
mae: imo in altera parte frangetur. Si vero porus no 
Fuerit magnus, embrocha 
tio aquae calidae: vbi decoctae fint herbae mollificates, 
ficut folia maluae, vioIae,radixalthaeae, meIilotum,ra 
dixbryoniae, 8C cucumeris afinini, 8C fimilia:donec 
mellificetur porus: deinde frangatur, & 
SC rectificetur ficut fcis. Quando vero porus iam 
antiquatus SC factus et magnus, &fortis:tunc cura 
cius eftcum ferro: 8>C et vtlocus fuperius incidatur: 
SC offis continuatio difibluatur, 8C rectificetur mem- 
brum: 8C cum diligentia reftauretur. Etmultocies 
poffibileeftrq? fractura male reftaurata, quado reces 
eff, cu emplaffris mollificatiuis rectificetur.ficutcum 
cmbrochatione praedicta:SC cum emplaftro ex muci 
lagine maluauifci, 8C fcenugraed,& feminislini,quan 
do conficitur eff adipe anatino, galIinaceo,feu porci- 
no no falito, aut butyro fimiliter no falito, aut oleo li 
liacco. Et cmplaftru quod fit ex medulla cruris uaC 
rini,axungia anatis,& butyro,oleo liliaceo,& cera ci ' 
frina,eft in cafu ifto mirabile. Et fimiliter emplaftru 
cx ficubus pinguibus Vel dactylis, 8C maxime cum fi 
mo columbino: deinde cum membrum mollificatfi 
fuerit, extendatur,donecadfuam propriam reduca- 
cur figuram. 
Dc nodatione qu* acdditpojlfrattura. Cap. XXIII/ 
A Liquando poftreftauratione fracturaruaccL 
dit nodatiorex qua membru foedatur: SC quari 
doc£ eius naturalis operatio prohibetur; maxime fi 
prope iuncturam fuerit :8c nos iam diximus caufam 
cius:uidelicct q> eft ex fuperfluitate pori ligantis offa: 
& diximus curatione eius cum ultimatione ftrictur§: 
«5C fubtiliationc cibi* Et cx emplaffris ftyptids pro> 
bibentibus illud eft;ficut acacia,myrrha,olib^nu,et fi \t| j 
*uCr facit accidere vlcera fi . 
cipjUllt‘ !g!tur natura expellitillaad cute,& in- 
CUrg !.re5 feparatafunt:tuncextrahasilla: 
l?Carna vu^nus» Et medicamen ad extra 
diriam fRe.oleum vetus, per.i.ceram ci 
foU, >l0l'ditiem vaforu apu m.*amboru,ana par. f. 
r 0m.n,a ’ Par*,^a<^:ls fi 
Cerot(i ar,!,ari^0^0c^,aer°r.par.irj.fiacex eoficut 
Vi* kltcrumamm°niacu,bdelliu:liniatur 
Clndcag^rcSa totum cu contritionem 
*nim c^(\‘^^atcmplaftru:& ponatur defupcr.jlpm 
• cluaeattrahunt ofla cum velocitate. 
dt0ffa£r radix clixata etfuperpofita crj 
pitulo r, f* E* nos ,a h°c locuti fumus in.xi. ca- 
E)ido defradura omnium ofliu 
*itraji q3 ,rjr’ dato fuper hoc quodamagifterioge 
fotis ingen io fo viro,excepta cura madi- 
»tpo(re fradura coftarum,fuflfice- 
des tam* p^Vrarn praedfdoruirUproptcr ru- 
Cr cn aliquidbreuiter,quodipfos 
uC Y^kat, in hocnoftro lib.ponemus in cura 
111 fradurarum fingulariterbreuitatiparcetes. 
mandibula. Cap. X X V11lt 
iV/T fi fragatur:fignificatio ipfius 
c ergo vis eam redificare: fi fuc- 
,^acTcxfra»,ntrOrnirte indicem et medium 
ni« ln,ftrein os infirmi. Er fi frangatur mandibu- 
c ra‘ tync,ntromittc digitos manus dextrae: 8C 
c,strnarginem fraduraeexterius ctintcrius: 
t)cterius .e/bb°fitatCm fra<^ur3ea Parre interiori ad 
Ccentcr CUT a^tera mann tua deforis aequa ipfam 
C^adc9niun(^ioncm naturalem, Etaequa 
§^°^no^c,tUr cxaequatioedentium,quifunt 
C*s,tUnc aUterT,^ran§aturmandibulain duobus lo- 
. c^5Cndcca in duo latera fccundu oppofido- 
extendente eam, 8C miniftro retinente 
lndernec^icus3eclueteam, ficutdiximus:do 
5,!lisoPpofitio naturalis:8C ligadetes,quitor- 
p cParat* adinuicem,cum filo aureo vel arge 
enco ipfos ne concutiantur, firmiter retinen 
diA vu^nus accidat cum fradura: cura ipfius 
fea eft‘ 
« Curatio rncm^r°3 oftibusfradisinfuolo- 
co , 8C optime coaequatis: 
K°‘ fit U^u,^us Vnus depanno lineo quadruplica 
e3ctr tai}taelatitudinisquodcontineat fubfeam- 
k °^cijCrn,tatcs °^s fradi: vnius uidelicet digiti,vtJ 
V°Uo^5P^us fit latitudo ipfius:pofteacufpumaajf 
j5r ajtU & farina volatili molendini miftis pa// 
l^llnia|3eraPartetantum liniantur.poftqua fueriifta 
Wen< xprefli,&: optime balneati: 8C ponatur 
roUra more habeantur duo 
P°lTior dl de 0na ftupa.*quoru vnus fit altero 
t!rUnclfif,T,A°tamcri fintcopctcntcrgrofii & Iongi 
t 1 °!fis mandibulae quantitatd&T ambo 
L u‘jU, fnfundantur:&poftea 
, ln<^eSr°lfior ponatur ex parte gul$, 
k^fi^da:etcootineat fubfeextremi 
j^^fialtet-^1 ‘ePann°.’primo fuperfraduram 
fe 9nclibul-v>r ltlIUSm,nor, ponatur ex altera parte 
>c^rernitaf.ra^.Ver^us contineat fub 
Crt,Ushab ClT1 a terarn puluilli depanno praedidi. 
eatUrpuluillusinlongitudinem aliorum 
LIBER H. 
vel plus modicum, & fiipcrillosponatur.primota- 
'mcnfitin fpuma albumen inuolutus: 8C melius erit: 
et melius parabitur ligatura,!! apponatur alius maior 
aliquantuufuperillum. Omnespuluilli praedidi de- 
bent elTc in fpumaalbuminum balncati:et competcn 
ter exprefli: 8C primo ponendi debent liniri ex parte 
rupturaecum epithemate fado de albumine ouoru: 
8C farina volatili molendini.ficut didum eft. Inli- 
gatura linteolifit medicus ita folers& prouidus: cp 
taliter liget: cp puluillialoco vbi pofiti funr:nullate- 
nus valeant remoneri: 8C os fractum nequeatpcrmu- 
tari.*&ponatur haftcllaruper mandibulam fractam: 
uel cutis fokf decenter parata,!! fuerit opportunum* 
Credo tamen!! medicus bene ligauerit: cp 
ftaurabitur fineilIis:etparetfupcrhocrario:quamuis 
modo non dicamillam:quiano oportet de omnibus 
reddere rationem. Ligatura prodicta, vfq? ad diem 
decimum relinquatur intacta:vbi,ficut dictu eft plu- 
ries,dolor nimius vel pruritus inrolerabilisinfefta- 
rctinfirmum.Si vero dolor talis uel pruritus contin- 
geret, di Abluatur: 8C omnia modo 
Et medicus, ne facta fit permutatio aliqua in o!Tc fra- 
cto, infpiciat diligenter:quae!! facta foret,iterato eflet 
mandibula rcrtauranda:pofrmodum conuenienrcr li 
get:et fic faciet vfcp ad faniratem perfectam. Et os qui 
dem mandibulaeftringiturin.xx.diebus, fibenefue- 
rit procuratu: ficut tcftantur fapientes vetercsinhac 
arte periti. Quoniam huiufmodi os, ficut dicit Haly"; 
cft molle habens 
Vtquiefcar: 8C fictranquillus, 8C mutus:& cibus eius 
fitforbilis. Et !i accidat calidum apoftema, habean 
tur maluae coctae optime:& locus diutifllme ernbro- 
chetur cum aqua decoctionis ipfarum:&fi fic no re- 
foIiiatur,vtarisemplaftnsctembrochis,quaeadillud 
conueniunt, et cum iade 
hocin primo libro,fecimus capitulum fpeciale:& ite 
ru locuti fuimus in diucrfis lods,poftmodude eode. 
Ce fraftura nafi. Cap. XXIX. 
NAfiTuperior pars eftos:quiainferiorcftcarti- 
lago.Cartilagini acciditattritio,non fractura, 
dC feparatio ad vnum latus. Parti fuperiori na!! ac- 
ciditquandoque fractura:8C quadoque frangitur:8C 
non curatur: pcH!ucitadcafum:& quandoqueindu 
iratur: & remanet fecundum tortuofitatem fuam :SC 
poftea non recipit aequationem. Fcftina ergo in dic 
)l*on pertranfeas decimi*, Et quando fra- 
ctura confcquitur loca fuperiora cius : conuenien- 
tius SC rectius regime eius ei!, vt tenta grolla mittatur 
fnliafum, vfque ad finem foraminis na!!. 8C teneat 
ipfamcum manu fua:5d aequet nafum cum manu al- 
tera,donec^querur:deinde intromittatur liciniu co- 
feruansipfumin figura aquationis. & meliusquidem 
cft,vt fit de bona ftupa: vd lOcoliciniq, ponatur pen 
haanferis optima:Sc molli ftupaluoluta.&C huiufmo 
di licinium dupliciter bonum eft. primo,quia me- 
liusSC fortius confcruataequadonem. fecundo, quia 
infirmus melius poteft rcfpirare cum eo. SC intromit 
tatur in vtrafquc riarc^,licet altera tantum fitlaefa. dC 
plumaccoli in lateribus nafi, ira ingeniole ponantur: 
cp ligamentum non faciat nafum larum: quare tali- 
ter ordinetur, quod nafum nec comprimat, nec di- 
latet. Si autem fractura in inferioribus partibus na- 
fi fiat >• tunc aequetur immittendo indices duarum THEODORICI 
manuum in vtranqire narem, Vel duos auriculares. 
Et quando in hac difpofitionc accidit apoftema: tunc 
vnguentum diachylon eftbonum valde: quoniam 
fedatapoftema, 8C figuram aequationis conferuat:5C 
fimiliter medicamen facftum cum aceto, oleo, cera, 
ct minuto thure. Et quado fracftura eft attritio aper 
ta:tunc fecundum Auiccn.& alios veteres fapicntcs 
Iftius artis non recftificatur,nifi poftquam fdnditur:ct 
cominutio offium extrahitur: 8C cum futura ipfius. 
Et quando acciditinclinatio 8C feparatio cartilaginis: 
tunc peciam vnam de panno forti ex lino redpias:et 
cius latitudo fit digiti vnius:& line vnam extremitas 
tem eius cum glutino pifeium, 8>C glutino corrj vacci 
ni,autgumma,autalioglutinantc:etinuifcaipfamfu 
per extremitatem nafi' ex illo latere, ad quem inclina 
tur.‘etdonec ficcctur,dimittas.Deinde nafum adfitu 
fuum cum vioIcntiareducas:& ligaipfum cum puls 
uillis, vt di dum cft, ligamento illum fecundum fors 
mam debitam retinente. 
Tic fractura furcult pectoris. Cap. XXX. 
FVrcula peftoris frangitur, aut propter pondus 
delatum, autpropter cafum magnum,auf pros 
pter percuffione vehementem. Et reftauratio ipfius 
cftdifficilis: &indigetingenio «Scfubtilitate. Quan 
do ergo frangitur in duas medietates, fac inffrmu fo- 
dere fuperfedc:etminifter teneatadiutorium,in quo 
cft furcula fracta: & trahat adiutorium cufpatulaad 
cxteriora,& ad frigidiora iterum.Minifter alter exte- 
datceruicemethumerum cum quantitatenecefiaria: 
8C medicus digitisfuisaequetimpellens,quod emines 
fuerit: & quodconcauumante 8>C retro comoueat,ct 
foras trahat: 8C fi indiget plurima extenfione, ponar 
fub titillicopilam magnam depilis: 8>C inclinctcubis 
tum, donec approximetipfum coftis; quoniam exte 
detur. Et fi frangatur extremitas furculae ad intes 
riora, SC non obedit cum attradrione medici, 8C non 
fufpenditur, quoniam eftplurimu in profundo fubs 
merfa: fac infirmum refupinari: 8C pone fub humes 
rocius puluinar gibbofum: 8C demerge humerum 
cius inferius: donec extreniitasfurculae,quaecftinfes 
rius, eleuetur: deinde aequa ipfam, 6>C re&ifica cum 
digitis tuis, 8C ftringe. EtfiinfirmusinuenitpunAu 
ram ex deambulatioe manusfuper ipfumrtuncillud 
cftfruftum: quare fcindascutim:& aufer fruftum.El 
cane ne in remotione frufti, difrumpas fiphac pcAo- 
ris. Propterca intromitteinftrumentum conferuans 
fiphac: <3c fi fruftulum retinetur ex aliqua parte,tunc 
incideipfum:pofitopr!usinftrumento, ficutdicftum 
cft, ad conferuationem fiphac. Deinde fi fciffura fue- 
rit magna: fuasipfam: 8>C cura ficutfcis, Etfi times 
de aduentu apoftematis calidi:tunc attende curationi 
cum oleo rof.& aceto,8C fimilibus,ficutdi(ftum cft. 
Etfi caput adiutorq defccndit cum frufto furculae ad 
infcriora:fufpcndatur adiutorium cum ligamento Ia 
to,& eleuetur ad partem ceruicis:&fi fruftum furcu 
a parte adiutorrj fucritinclinatum ad fuperiora, qcP 
quidem raro fit:non fufpcndaturadiutorium:fedrcs 
fupinaillud:8C fubtilia regimen cius. 
Reftaurato offc furculae, 8C in debito loco repofi* 
to:fi fradura fine vulnere fucrit:habcat medicus pa- 
ratos duos puluillos rotundos,& competenter grofo 
fos:& fint quantitatis illius offis fracfti: 8C ambo vt di 
dum cft 3 in fpuma albuminum infundantur;& for' 
I ticer exprimantur; 8C vnus qui iit altero groflfab 
uolutus ex parte fn medicamine fa&° de F 
ma ouorum,& farina volatiliiiixra 
te ponatur: alius minor puluillus li milite** 
tus cum fpumaouorum 8c farina volatili, eX PfcrC/ 
ris parte locetur. Et caetera omnia facias 
ftaurationc mandibulae fupradi<fi:um:6£ 
fuper haftella Tubulis: cuius latitudo 
rum , 8C longitudoquatuor digitorum: deinde 
longa fafeia tribus vel quatuor digitis ampla dc cf 
ter 8C ingeniofe ligetur.'deinde ligetur brachintn 1 
mi ad collum eius: & fub titillico ponatur p**1’1 c( 
paruum in noAc praecipue: & fit dormitio eius 
dorfum fuu. Et oportet vt reipicias quotidie'nC■ |j 
liffcetur ligamentum:et ne moneatur haftella* 
viderisilludrcmoueririterum rcAifica, 8C 
gaturam decenter. Dixerunt quidam lapic,\f 
furcula indigetfubtiliationcapudcuratfoncm t, 
quoniam eius reftauratio eft difficilis 
runtiterum q? furcula (iringitur fecundum P l3ri/ 
in fpatio. xxviij. dierum vfque ad. xxx. & 
doque in quibufdam hominibus in minori lp 
quam fic illud* 
Defractura fpatuU* Cap* 
S Patulae quidem locus latus parum frang'tU£t</ 
plurimum fradura accidit marginibus & 
ribus & fruftis. Et cura cius eftomni 
ingenio cum omni cautela manibus pertractat* Cc 
interioribus impellere 8C aequare: 8c fortalTc *n 
ventofis Ecut exiftimo:donec trahatur ad fupcrl| 
8C aequetur cum cautela. Fruihila autem fp 
franguntur,!?funtinquietantia,pungentia, I#'d* r|p 
extrahe illa: 8C fi fintquietataequentur, 8C 
gamentis 8C puluillis,vtdictum eftfuprain 
la 8C furcula:& pone fuper ipfam haftellam ,i» 
latam feu curim foleaedecenter factam 
titatemfpatul? totius: & quotiefeunque moKJf 
ligamentumrftringe ipfum & aequa 
uetur aloco fuo:& in omnibus alqsferua ntif 
fupra dictum: 3C dormiat habens fracturam 
fuper latus lanum:5c non fup er aliud. Stri*1^1 
confortatur,l?cut dixerunt lapientes in.xxV*’3* 
8c etiam in minori. j 
Dcfdjjura crfractura cajji* * Cap. p 
CAflb accidit & fractura ad 
ra:& cognofcitur fonitu fcnlato per 
auditum: 8C cognofcitur, quiafequunturace* p 
mala cum conftrictionc anhelitus, & tulfi 1*cC3* 
ftauratio ciuseft, vtrefupincturinfirmus fup.^ 
fumfuumr&poneinterfpatulaseius pulu**13^^ 
de preme humeros eius: 3C aggrega collas cius 
nibus a duobus lateribus: 8C omni fubrilitat* Q\ xfl 
tes: 8C omni ingenio labora aequare ca,dont 
figura olfis,l?cut oportet. 
De fractura cojlarum* Cap. X#3^1^ 
C Olfis veris,qu£ feptemfunt,accidit e frit 
latere dorli. Et quoniam extremitas a * Q 
tilago hypocondriorum, no accidit eUttr* r3c|jf 
gnitio eftfacilisrquiah Pefaftr 
nianu,fentitur in loco afperitas et in^ql*taS’C 
audit crepitatio eius occulta. Ethuiulmcm1 tiora:ar hi*11 d,10Sttl°dos * quorum vnus eft ad cxte . 
interiora* Fractura ex 
CuH diV .pS curatur.Et cura eius eft: vt aeques eam 
SUram ■ -ut mdius poteris: donecredeat ad 
niIVcoPr,m5:ddndeeP,'thcmccur l°cuscu 
fifuerjc nuenieut/.Et ftringatur fracftura cum haftella 
Etfifrasftura fuerit ad Iteriora 
SUietus C^lus Vera &,ppria fignificado eft dolor in> 
sDu5 ,Pur,Aura: ficutpuneftura pleurefis:ex eo 
n§,c Velamen, 8C ftriftura anhelitus, 8>C tufi- 
forfitan {anguinis. T uncingenium cx> 
ciusad exteriora cum manu deficit omnE 
*er,3rn ejVe.ro^sinhoccafudmetur,ne aggreget ma 
cihiSj- n ur,7la,n,ntcr,0riParte‘ Et cibare infirmum 
Uram a?ufs;vtinfletdr veter valde: & impellat fra 
quamuisaliquando fit necefle: 
jj1 ex , accidere apoftema. Do^ 
eiI "I0*0 boc caPu patientem duci faciebat ad 
te>feu \r 'c manibusindnftis terebinthina, mclle,pi 
* n&cbat‘ &fuperIocum vbiinfirmitas 
$ ficc pr,m«d9,manusponebat:& fubito eleuabar: 
rc^ntiffi'me,donec cofta ad locum debP 
fi erlta^ur‘deinde apoftolico chirurgicum, Vel 
* • UPerP°.natur em Et fi neccf? 
l°Ierar 1 :quia res vehemens, qua infirmus 
ll,ncnpe quoniam os pungit diaphragma: 
"Jc*ndere fuper locum,& detegere co> 
cu 
»>cu f01-! • eo’nc poilit laedi: 8c incide os quod puri 
a5‘htatc:deinde curetur curatione vulneru. 
■Milljg 5CIC*at calidu apoftema:cooperiatur locus pul> 
*iit i? n °!.co rjf* madefa<ftis:& curetur in eo qcPcouc 
5 ut diAum eft ex reliqua cura calidiapatis*. 
fpendyliueM. ca, xxxiia. 
C\ PtUnd,Cadbus fpondylium colli accidit attri- 
A'°‘ fraftura: 8c cominuuntur tunicaenu* 
4Uan nucha. Si vis fcire an fanetur 
UPri^*C^” manusdus mo^ificat3e iunt,& 
re.‘nea_ mortuae:necinfirmus poteft eas mouc" 
tUl-*tUr,C r ds fenfus’ quandopungu«- 
«itt < C,aS qUia m,rablIc eft‘ vero mouet,&fen 
ec.r,dl0nem cum digitis: tunc fidasquia nucha 
V *r Qififpondylibus dorfieueniat fimileil> 
fidera,n Ped,bus: 8C fimiliter iudica. Et fi 
;!pfitas lacetfuPer.dorfium,egreditur egeftio,& ven 
* & refupinatur fuper dorfium: 
tftn.0rfVlUltmin§ere’non PotcA:tuncproculdubio 
rufale:abas curetur ingenio medici; Etfi 
,a ab'qua rem€jucnda, quae indigeant fifiura: 
- Udcumfacilitate. ; ' ' 
adiutorij» , Cap... XXXV. 
nJr> adiutorio accidit fractura: ficut dicit Aui. 
farior *lpd*nat fiecundum plurimu, niiiadparte 
*" pP°rtccin dusrccdficatione vtfintprac 
'”falter ° m,?a,ftn‘quorum vnus extendat brachiu: 
locum, qui eft fuper fracturam. Dein" 
vit<raauTamvmauibus tuis, 8Caequaeam,aequa 
finr»ma-‘ P0nccmplaftrum 
v tlmCr cabdum apoftema:& liga 
f Cubitu ad humerum, 8C deficendente vfic^ 
’11 fracturafueritin medioadiutorij:& fi 
1 €ric proxima humero jftringatur cum eoe 
L i B E R r. ii.; 
**4 
et fi fuerit propinqua cubito,ftringatuf eam eo 
liter. & fitlatitudo 1/gamendquatuor digitorum;de>i 
indeinfoluendo, 8cligando fequaris doctrinam de' 
ruptura membrorum fupenus affignatam. Etlongi-- 
tudo haftellarum fitftcundum fracturam cum addi-' 
fionc quatuor digitorum vel circa ex Omni parte, 
Qt fi amas vtfoluas ligaturam de tertio interda dic 
caufa defenfionis,ficut voluit Hippocrates,et eft mo - 
dus eius:faciIIud:quoniam eftresin qua quiefeitinfir 
mus:quamuis fit reftauratioicotraria. 
cipio timueris calidum apoftcma:cxeo q> vides me> 
brum rubefieri atc£ tumefcerc:tuCnon ftringas cum- 
cmplaftro, neqj cuhaftellis vfq?ad fepdmum diem 
vel plus, donec de apoftemate fisfecurus**& ponefit 
per membrum ficutfrequenter dictu eft ex illis quae 
mitigantcalidumapoftema,ficutlanafuccidainace-' 
to 8C oleo rof madefacta:dcinde cum quieueritapo- 
ftema, ftringe fracturam ficut dictum eft: 8c modus 
ftringedi dictus eftin capitulo vniuerfali. Et oportet 
vt in qualibet hora noctis 8C diei co nffderes: ne mol- 
lificeturligamcntum:& mutetur figura membri:q> fi 
viderisillud,tuncrectifica,& ftringe ligamentum* Et 
dormiat infirmus fuper dorfum fuum:fitq; manus 
ciusfuper ftomachum fuum:& ponepuluinar mol- 
le fub adiutorio. De diaeta fuffidenter fuperiusdi- 
ctum eft. Dixeruntiapientes, q?fracturaadiutorif 
atq?cruris confueuit ftringi. in *4o.diebus* Oportet 
ergo vt tunc foluatur:& cum aqua temperati caloris 
membrum balneari praecipias* Et fireftaurario nOrt- 
fucrjttibi vifabona:tunciteraIigamentu,ethaftellas: 
& dimitte vfq?ad*5o*dies:vcl vfquc adduosmefes* 
De fractura Jbrachij. Cdp. XXXVI. 
INquiuntfapicntesibrachium eft compofftum ex 
duobus oiTibus,qu£ duo fodlianominantur:quo 
rum vnum eftparuu, 8C eft illud quod fequiturpolll 
ce:& aliud eft & illud eft quod fequiturpar- 
uum digitum ab inferiori parte* Et quandoque fran- 
gituralterum eorum rantunUquandoque pariter am 
bo franguntur. Et quando focile paruum frangi/ 
turfuperius:rectificatioetfanatio eiuseftfacilior.qua 
do vero focile magnum inferius frangitur : fractura 
eius eft mala: &fanatio eius eftdifficilis:quiafocileiri 
ferius eft brachium:& eft nudum: SCfuftinetfupenusL 
focile:8C ideo fracturajpfius turpior. Et quando fran 
gunturambofimuheft fractura deterior omnibus* 
Quando ergo frangitur focile paruum fupenust 
tunc oportet vt aeques ipfumcum extenfione par- 
\ ua.Et fi fuerit magnum inferius: aequaipfum cum ex 
tenfione maiori.Etfifintambo focilfa fimul fracta;: 
tunc oportet vt extenfio fit vehementior valde* 
Et modus reftaurationis fracturae bracht) in omr 
Tiibuseft ficutfraduraadiutorij: Sc de confuctudini 
-tuachij, eft quando frangitur vt fex adminiftrentur. 
haftelle:fiue fit fractura in vno focili, fiue in duobus* 
&hafteliaquae ponitur fuper fracturam , fit latior 8C 
firmior parumper. Et nos iam diximus in capitulo 
vniuerfali modum 8>C qualitatem ftringendi: videli- 
cet vtftrictura fit fuper locum fracturae vehemen- 
tior: 8C quanto ligatura ad fuperiorem partem fra- 
cturae ucl ad inferiorem tcndit:eo amplius relaxetur# 
vtilitas quidem huius iritentionis eft vt a membro lap 
do materia fanguinisexpellatur: 6C non accidat apor 
-fremar Hafteliae non confequantur longitudini T/H HODORIC1 
lira volam. q> fi oporteat illud propter nimiam pro* 
piriquitacem fradrunead manuraltunc non veniant 
vfq?adiunduram digitorum. Etftridura ligamenti 
cognofciturin hoc:quiafiexftn'dura accidatin digi 
to tumor paruus:tirc ligametum eft conueniens.Et fi 
no acddar:tunc nimis eft molle : 8c fi tumor magnus 
dolor uehemes fuerit:tuc nimis eft ftridu, quare mol 
lificari oportet. Quado vero amas, vtfaguis adfra 
dui;am trahatur pro nutrimento:cxtremitates ligatu 
rx vehementius 8C ftridius ligentur. Er quando in 
fradura membriapparet aliquod oflls fruftulumno 
fcparatumrtunc ftude in redudione cius ad loeu futi., 
Qt fi fruftu feparatu fu erit, 8C carnem pungit, 8C non 
cft fiducia in rcftauratioe eiusttuc neccfleeft vtincida 
tur fuper ip fu m,<Sd extrahatur: & fis iblicitus circa ea, 
quae accidunt cum fradura,& qusefequunturipfam, 
6C antequam ipfanocumenta accidant, vtobuietur 
o's:5d nos iam praemifirnusfermonem de illis in locis 
fuisfccundm ucomplementum. Et oportetvtma 
nus infirmifurpendatur angulariteradcollueius: 8d 
fitlatitudofufpenfortj fecundu quantitatem to* 
tum brachium comprehcndat:quoniam fifolumlo* 
cus fradus fu fpendarur:8d partes reliquae negligaturl 
membrum a tortuofitate non euacuabitur penitus. 
Et cuftodiatfeinfirmusab omni motuantequabra* 
chiir fortificetur: 5d fit eius dormitio fuper dorfum. 
Fradura hec in.xxvirj.vel.in.xxx.diebus confolida 
bitur : vel circa hoc fecundun difpofitionem coplc* 
xionum 3C difpofitionem virtutis. 
Df fradura ofliiim digitorum. Cap. XXXVII. 
OSfifcus digitorum fifradura contingat jfedeat 
infirmusfuperfedcm:& teneat manum fuper 
planam tabulam : 8C extendat oflafrada minifter 8C 
medicus pollice, indice aequetilla. Si frangatur pol 
• Iex,Iigetur ficutconucnit, vt didum cft:& pofteali* 
getur cum vola:ficutcadit eius complexio 8C figura. 
Si frangatur index aut auricularisrligetur cum digito 
fibi propinquo:et ita quilibet fuo copari: vel ( quod 
melius eft) fi infirmum no grauat,ligentur digiti om 
nes fimul:& illud poftquam cu puluillis, haftellis, 8C 
ligamentis membrum laefum ligatum fuerit, fecun* 
dum dodrinam traditamin capitulo vniuerfali fupe 
rius praenotato. 
D e fradura cox*. Cap. XXXVIII. 
COxa quando frangitur,non occultatur fenfui, 
8C. difeernitur aperte, quando conucrtitur ad 
interiorem vel exteriorem partem:quoniam os cius 
latum cft. Etreftauratio eius eft vt iaceat infirmus 
fuper faciem fuam extenfus.‘deinde extendatur mem 
brum ex vtraq? parte cum ligamentis aut altis fpecie* 
bus extenfionum a duobus miniftriscum fordtudlV 
ne multa, fi necefiefucrit:& medicus aequet fradura 
manibusfuisaequadone vltima. 8C fiinuenerisfrufta 
offiu m pungentia: fac illud quod multoties diximus 
de redudione illoru ad loeu fuu.*aut de extradionc fi 
illud fuerit pofiiibile: deinde ligetur ligatura decenti 
dd regimen curationis cius eft, ficu t in capitulo de fra 
dura oflium vniuerfali, 8C in adiutorio edam eft ofte 
fum» Inquit Auice. Ille cuius coxa autancha fracta 
fuerit: parum denudatura claudicatione. Propterea 
adhibendum cftfummuftudium 6d ingenium in ad* 
miniftradone ligamentorum; 8c fortaifc quando fra<* 
dura eft valde magna fupcr ligamenta? 
bulae valde magne quae capiunt longitudinem pc 
SC intentioiitarum tabularum 
eft, vt fana pars Pefj, 
prohibeatur a motu: quoniam eft noduus:& Pr jrj 
pueapud fomnum:& oportet q? abhorreas 
donem pr3edictoruminftrumentorum,quanaoP^ 
teris modum alium luenire quietis.eft enim graU 
intolerabile valde infirmo. Et aliqui 
poftdecentem praeparationem membri 
ribusfigut palum iuxta pedem infirmi in terra» 
palum ne aliquo modo moueri 
pedem: SC eft modus melior SC mmorigrauarn11* g 
firmi. Et in omnibus alrjs ad vniuerfale capitul 
curratur. Et dixeruntfapientes huius artis ty ,c 
fracta,in quinquaginta noctibus folidatur uelc,r 
15 e contritione rotuU, Cap. 
ROtula poplitis raro frangitur:ctfccunduiflljL 
rimum coteritur,& cognofcitur ex cactu, - 
ritate SC vacuitate, que fentirur cum tactu, & aU 
aure. Et in cura cius oportct,q? extendatur * > 
inde intromittaturrotula in locum Tuum. Etiy 
rata fuerit: aggregetur prius: deinde intronfi1*3 
poftealigctlir. 
Defraftura cruris* Cap. , 
OSfa cruris duofunt: quoru vnumcft i*1*» 
SC nominatur crus.aliudeftparuum 
natur focilc. Et quando frangitur os paruuf 
faluius: quam fi frangatur magnum: & - 
do eft faci!ior,& inclinatio cius eft ad 
teft infirmus ambulare. Et fi frangitur arudo 
replicatur ad exteriora. Et quando ambpfi***11 
franguntur: tunc eftdcterius:& tunc u, 
ad oeni partem.Et h$c eft res, qu$ no ,j|/ 
Curatio vero fradurae cruris eft fecundum 
tudinem fracturaebrachrj: ex eo q? fpecies 
iftarumfimulanturadinuicem. Verutamen A 
addit operationem quandain crure: videlicet 
nantur tabulse duae decenter fecundum 
cruris a genu vfq* ad inferius pedis : SC ponatu1'' $ 
parte pedis cruris: SC alia ab altcra:deindc lig 
tribus locis, in duabus 
medio. Et vtilitashuiufmodi tabularum eft''11. 
quam diximusdetabula magnain fractura 
Inquitctiam Albucafts: Adminiftrctur cunah 
ex ligno fecundum longitudinem cruris: in q1*0 gflij 
locetur, vtferuetur a motu. Ego vero illis v 
fum;nec multum approbomec dominus 
tum approbabat.Multo melius eft 
panis mollibus quam de ligno paretur:quia 
jius dC calidius SC magis fine S 
trimentum edam melius difeurrit ad metnh^ 
panni molles membro dolorem non inferu*1* 
lignum. Et fi bene parentur, membrum 
in figura fua bene cofcruant. Calcaneus notr 
fed dis!ocatur:5C nos de ipfiusdislocadoedit* j, 
De frafturd tali er digitorum pedis# Cdp» 
TAIus frangitur:& eius fractura eft praua» 
radifiicilis:&forfan acciditcum c° acC^atiiJ*,ft 
fis, 8>C curfus fanguinis ad ventres: SC coag11 
cis: dC quandoque perducitadfebrem SC p 
nem rationis & tremorem SC fpafipum Pc - LIBER II; 
155 
Don gcrS0a<‘ci,dkfiVfO apofterrracongcIatum,quod 
arCt’ non c?rcdifUr,6t apparet iam tc- 
■fic ?£a® quae non fuit antea: malum eftfignum: 
ap0f? 1 catqj eft in via putrefactionis. Siautc cft: 
irialun^p^PP^ensimpellens manu: tunc eft minus 
do taju ‘ foftaffe facilior erit eius eruptio» Et quan- 
ipfUrn deambulatio eftdolorofafuper 
ftruItu‘ , Scando nonreftauratur licutoportctlde- 
& djs> CIUs iuuamentum. Digiti pedis in fractura 
catione curantur ficut digiti manus» 
iunflurarum. C ap. XL1II, 
'I j jocatio efi: feparatio velegreflio functuram 
a*9cofuo:quareprohibetur motus carum» 
?na dislocationisfunt:infirmatio iu ficturae: ct,p- 
vt confideres functuram infirma 
°r0refua^na: &cum videris functuram non 
gra.pCr,‘tUnciudica <%> dislocata efi: dislocatione inte- 
Part IC.UC cluand° mouetur naturali motu ad omnes 
Se<y .cs'‘heufinianitate confueuit facerelnoneftin ea 
re^tltlId0 iterum vtconcauitaaappa" 
ej-p e3c^na parte cum augmcto alterius lateris. Cu 
oacciditalicui dislocatio , confiderandum efi:, an 
dlrirCatl° alia aegritu 
caIid cum vicere vel vulnere aut apoftcmatc 
l0c,°* Si fuerit fimplex,non efi: excufatio,quin uc 
oportet medicum feftinare ad 
fte, S reductionem :na fi tardatur cius reductio,apo- 
atUr^°cus temporeapoftemarisnon opor 
trn°ueatur, nec£ extendatur: quia frequenter 
qu °<j dolor vehemens fequitur atep fpafmus. Et 
acciditcalidumapoftema, propera ad phle- 
Por°m,’am :& dimittatur don.eefedetur apoftema. 
0,'a^brOchacum decoctione maluarum calida, 
tion-5°,i d^,nde reducaturcum facilitate. Disloca- 
a',aefunt difficilcs,aiiaefacilcs:8£ facilitas SC dif— 
iul^tas rcductionis cft fecu ndum facilitatem & diffi- 
*un^tem dislocationis. Facilis dislocatiois eftficut 
iUn^UraP°Pfir,s propter lenitatem ligamenti fui: 8C 
humeri eft proximaei:in macilentis tamen, 
ficut i1 Pinguibus* Prauae vero dislocationis, funt 
i^0 no dislocantur, 
ran§uritur, antequam disloceritur:& ficutiiin- 
di^,nCuSiti: 8c ideo reductio eius eft difficilis» Mc> 
C)UanjCr dUas praedictas funt ficutiuncturaanchf. Ec 
propter aliquam caufam accidit, q? aliqua 
facilis dislocationis, quae in fui natura eft: 
tunc erit facilis reductionis: ficut ac- 
filise,/Py^18ancherepleatur humiditatelquare fitfa 
lalis df i ls^0catio : dC tunc erit facilis eius reditio :* 8C 
l°.c0caS °cai.‘° indigeteauterio vel aliquo quod ftet 
Cj- u^er*i non alio» Et peior dislocatio eft illa cu 
p] UntUr eu franguntur capita fruftorum offis 
lUrad dTtlnat0scuni °^c lun<ff:ur3e raro reucrti- 
jVfiii I1P°fidoncmfuam naturalem. Etplurimu 
S^°hUsnfcapiteanchae: deinde in capite adiutoripSC 
t0cdibus duorum pedum apud calcaneum. 
s reftaurando eius cft ;vt extendantur par- 
ri°disl r,hinc&»nde idonee duae extremitates in. 
tleredur0Cati0n,s^i alterutrum opponantur: defn 
ficatcrad locunb vnde cxiuit,& redit:8C mul- 
?e,ndchw Cat*^ud nus5qui auditur in reditu eius: 
****** disl| Et quando remanetpoft reductio - 
> catl°nisaut feparationis durities j&quafi 
apoftcma radminiftra epithemata ,8C cmbrochas,5£ 
lenificada. In principio vero indiget epithematibus, 
& embrochis confortantibusict melius eft vt embro. 
chetur fuper frafturam proculdubio, in hyeme qui-* 
dem ex oleo calefacto,quod iit ex oleis confortanti- 
in aeftate cum aqua frigida* Et oportet ut cibus 
eorum fit qui confortednam illud confortat iunctu- 
ram & ligat eam. Si vero rnembru elongetur:tunc, 
cius cura eft vt reducatur os mollificatum adinterio 
ra illius:in quo quiefcit,a quo elongatum 8>C feparatix 
eft: comprimendoipfum vtrcuertaturrdcinde em- 
plaftretur cum cmplaftris,in quibus eft virtus ftypti- 
ca comiftis cum cis quae habent virtutem calefacduS» 
ficutgallae, balauftia,acacia, 8C fimilia cum aliquan* 
to caftorei 8C cofti;& fufficit vtfit ficut nux cypreffi, 
SC iunipcri;&rcliquaqu3ecadutmcmplaftrisruptu<r 
rae; deinde ftringantur. > 
Be dislocatione mandibul£, Cap, XL I IJ- 
Dislocatio mandibulae raro accidit* Et figna 
eiusfuntinaequatio dentium inferiorum cum 
fuperioribus: os etiam remanet apertum, nec poteft 
claudhfcrmoquc impeditur;&applicatio vniusma 
dibulae ad alteram fit difficilisdicet non priuetur mo- 
tu cum lacertis fuis,qui veniunt a pofterioribus* Et 
mandibula quando dislocaturineceftarium eft vt fe- 
ftinetur ad reducendum ipfam.fin autem fiet praua 
Cius reducdo*‘& perducctad nocu mera, velocius au - 
te 8C facilius redibit, fi velociter fuccurratur:q? fi diE- 
feratur, induratur, &apoftematur,& extendftlacer-* 
tos,& commouetfebresinfeparabilcs 8f dolorem ca 
pitis:& hoc propter vehementiam tenfionis lacerto- 
rum;& fortalfe accidit vtfoluatur venter infirmi,&.. 
euomat choleram puram;& tunc multofies moritur, 
in die decimo;quare oportet vtfeftinetur ad curam» 
Et modus extenfionis 8C reductionis eius eft* vt te* 
neat minifter caput eius;deinde intromittat reftaura- 
tor pollicem fuum ; 8C moueatmandibulam dextra 
finiftra; deinde extendat eam fubito iritantum q?in- 
feriores dentes fuperioribusadaequentur, deinderc- 
ducat eam* Vel poterit alio modo reduci; fi neceflo 
fuerit infirmus, ducatur ad balneum; 8C fi durities ia 
acciderit & reductio eius fit difficilis durities cuoleo, 
8>C aqua calida leniatur in balneo embrochando em-, 
brochadoe plurima, donec leniatur, pofteainfirmus 
iaceatrefupinus;& reftaurator intromittat pollicem 
fuum in os eius;et moueat mandibulam ficut dictum 
eft. Deinde extendat eam fubito:& minifter poftea-*. 
putinfirmi teneat Vtrunque caputmadibulae fubau 
ribus* Et cum reftaurator fufticicnter extenderit, ille 
trahat capita mandibulae, & reducat, & liget; & cum 
fafciafurfum eleuct; 5C vngatur tunc cum dialthaea, 
8C martiaton; 8C ligetur, ita q? dentes fecundum con- 
fuetudinem fuam coiunganturinec moueri pofllnt» 
Diaetaquoqueeorum fitforbilis;& mandibulasinfir 
mus non moueat;&refupinetur eger fuper puluinac 
lene: 8C aliud puluinar appliceter capiti eius, vtnom 
moneatur : quoufque perfecte fanetur . fanabitur 
enim velociter. 
Be dislocatione fpondylim colli Cap, XLIIII 
SPondylia colli quandoque a proprio loco difee' 
dunt. vnde collum difiungituricui nili medicus T H EOD ORIC I 
adiaccntiacompIebatur.Etpeciapl/catape»* m€ 
fuper ex tedatur puls fuper ipiam valde calida p& 
tum:pofteaparsillapeci£ quaedefubtusplicatae » 
Uoluatur defuper fuper pultemntaq? puls inter 
pedas quafiinfacculo remaneat extefa. Poftqu 
bene fuerint praeparata in promptu, P0 
tur infirmus fuper tabulam planam facie verfust ■ 
lamverfa. Et primo fit ligatus infirmus cutnlat1 . 
ferjs fub afccllis, 8>C ad ipatulas. & inferius pcr cOJt 
circa anchas:& extremitates omnes fafdarum c° 
niatin vnum ex parte fijperiori.fimiliter ex parl£ 
feriori: & trahatur fortiter a duabus partibus* % 
eminens fucrit,impellatur:ctcapita extremitati 
gamentorum ligentur cum duobus lignis: vtC,_ 
mitaces poffmttrahi fortius a miniftris:& quan» 
extenfio,fiatimpuIfio apud gibbofitateiti curni|atu>' 
ce volarum manuum et cum calcaneis: SC impc11 
eminentia ollisad interiora donec redeat ad 1° j 1 
fuum. Et fi fuerit ncceirefederefuper infirmum*1* , 
lud: 8C nihil ex hoc timeatur. quod fi nccficrc r 
ponatur tabula vna fuper gibbofitatem: & . 
comprimatur. & fi maior compreflionecefl*aria 
rit, firmetur tabula ex vna extremitate in mur° ’ (y 
aliquo modo : & infirmus loceturritaq? medii' 3 
bulae cadat fuper fpondylem disiocatam:& e#a ,Qf 
extremitate quae non eftin muro, tabula ad 
ra fortiter comprimatur: quandiufpondylis^1 p 
proprium reducatur. & ficomni ftudio 8C in# jj/ 
laboretur, donec aequetur.Poftea ponatur rc(i 
da quantum fuftinere defuperftupPa 
8C lenis:poftealigetur: & fuper ligaturam p°^c 
nantur eft:etbe 
lur:pofteainfirmusinlebo plano refupinus l°cC.fi 
vel ponatur defuper cmplaftrum 
fuper cmplaftrum tabula latitudinis trium fi 
rum:& longa tantum q? capiat 
plus aliquatulum:deinde ligetur ligatura 
Etfi poft reftaurationem aliquidgibbo fitatis,r(e,j» 
ferit: vtatur medidnislenitiuis SC moIIificafiul5 
porelongo cum appofidonehaftellae praedib*’ 
lamine plumbi. 
r W' 
. De dislocatione furcuU. Cdp. S* , 
Jo” 
FVrcuIa ficut dicit Auic.inter cetera 
hominidataeft. Et accidit ei aliquado 
ex luba, aut ex re alia fimili huic. Et 
ad locum ilium, fi vehementer cum manu c° 
matur: aut cum puluillis plurimis pofiris fuP 
cum ligatura necelfaria.& haec cura rebififaC tfp' 
mitateshumerijCum fcparantur:& reducit caS^f 
cum fuum.&illud quo mediante coniungu11* 
inuicem furcula, & humerus: eft os cartilag1*} 
8C quando remouctur, aeftimatillecui non d* 
rientia,q? caput adiutorq feparatum fit de 
caput fpatulae videtur tuc acurius: 8C locus qu'1 (P 
inferior, videtur concauus.Ideoc^diftinguas<: 
gnificationibus:& fignum eius eft, vt nullo m° 
plicatur ad caput fimiliter SC humerus* 
De dislocatione adiutorij. Cap* * '0 
QVado adiutoriu disIocatur:fignaClUj^rfa 
cauitasapud caputhucri:cmin^t,a P^rtlI 
afcclla:& eftimpolfibilc vtcuiIla,Tl 
citoTubueniat,mors Fcftinat. Cui taliter fubuenitur. 
os infirm i aperiatur: & ligriu vt osaptu tcneat,in ore 
friittatur:& linteolus fub mandibula fupponatur. 
Vtrac£ igitur partem linteoli medicusadfupcrioralc 
uando firmiter teneatrpedem autem vnuinvnohu- 
mero infirmi, alterum in altero ponatrvt pedibus ad 
inferiorapremendo,& manibus cum fafeia,caput ad 
fuperioratrahendo,.forriterfpondyIiscum compref 
fione ncceflaria aequetur:adiunduram propriam 
reducarur:poftea inungatur locus mar- 
datori, vel cera 8C oleo rof.ficut dicit Auic.Et cu pul 
iiillis deftupa, ficutnecefiariufuerit, optime ligetur. 
Minutio etiam die tertia fiet vriliter. Et dislocatio 
fpodylis colli mortalis eft, fi fuerit comp!eta:vd etia 
plurima cura complementum. Et in illa quae cura/ 
turroportet ficut didueft, vtrefupinctur infirmus: 
deinde extendatur caput eius ad fuperiora cum facili 
iate:&aequetur (pondylis eius cum compre(fione6C 
abfterfionei&T quando $quatur,ponatur defuper em 
plaftrum confortatiuum.*& velaipfum cum pannis: 
& ftringe defuper haftellam cum menfura colli, & in 
Iatitudine& in longitudine cius: & liga ad caput, 8C 
iterum adadiutorium vt non cadat ligamentum ad 
guttur,8C rcfoluatur:& ponantur ea, cu quibus ftrin 
gis,fecundu formam iundurae. 
De dislocatione fpondyliumdorji. Cap. XLV* 
Spondyliadorfi,quandodislocantur dislocatio-' 
nccompleta:interficiuntfinedubio: 
ticantur remotione plurima, quamuis completa non 
fit, eft mortalishoc propter coardationem nu- 
chae. Etfigna cius fumemiffio egeftionis, 8>C vri' 
nae inuoluntaria,quodproccdit ex debilitate lacer- ( 
torum veficae & ani: 8C alia figna didafuper in ca- 
pitulo attritionis fpondylium. Et fi eft prima (pon- 
dylis colli, quae Tmediate fequitur nucham: priuat 
anhelitum, 8C moritur ftatim. Si dislocatio fada 
fueritin (pondylibusdorfi: confideraadquampar- 
tem declinet. Quod fi fiat verfus partem interiore ad 
pedusdnipfius cura nullu eft ingeniumfiddreo non 
fanatur. Et fimiliter in illa quaefit verfus duo latera. 
Illa autem quaefitad pofteriora: dicitur gibbofitas: 
qu$ fi fuerit a pueritia,no fanatur omnino. Et qua- 
doqj Ipondylia fpin$ feparatur ad pofteriora cafu uel 
alia comprcffionc: adeo q? oportet patientem caput 
inter coxas tenere:nccpotcft cleuare caput. Oportet 
igitur in tali cafu medicu m duas haftellas longas para 
re,quseteneantfiueprolongentur afpatula vfc£ ad 
nates: 8c fit latitudo earum quatuordigitoru: &fint J 
firmae ficut dogae barilis:qu3e fatis conucnicntesfunt 
in hoc cafu,fi redae fuerint: quae taliterdebentaptari, 
vna ex vna parte fpinae, alia ex altera:ita q? fint (pinf 
collaterales:8C valde iuxta (pinam pofitaefpinainter 
haftellas in medio exiftente. Etantcquam 
apponantur haftelle, fiat puls hoc modo.Rec.ftcrcus 
Vaccinum cu bono vino:et ponatur in patella feu cal 
daria:& fic tantum vini q> poflitbene bullire:8C cum 
bullierif,apponatur de fale ualdc trito pugillus unus: 
poftea addatur cribraturafurfurisin tanta quantita- 
te quafifolida: fuperaddatur poftea mei 
in ea quantitate q? puls fit sequalisinter mollitiem 8C 
duritiem. Hoc fado extendatur fuper vna peda qu£ 
fitlongior quam fint haftellae, Sc lata in tanta quanti- 
tace ? q>plicata per medium (pinam 5'8C loca circum- C eria motus furitfibidifficiles, 
eft Uf d <s °cariois adiutorfj facilis eft in pueris: 8c illud 
a!°natUr manus vna fab afcella:& eleuetur a ter 
tei-a^ianu rrahatur adiutorium ad inferiora. 
P°nat anfn ln^ant^us poifibile eft vt digitus medius 
itrtorij t,tl^ impellatur cum eo caputad- 
inoclo ~ In corporibus fortibus leuior 
btusinfi . vt rcftauratorintromittat pedem fuu in 
«Utorn ' cni,‘ct^0cetcalcaneufuumprope caputad- 
firmo refupino exiftente:& extendat manu 
care e=jUS f S reditudinem, quafi velit eradi 
Pterio CX o?atU^a * inclinet manu fua. parumper ad 
bUc^ra^,ngrcdictur:etiftc modus tcfte Aui.ct AI 
caliu/e<^10r mod°ru,&l leuior omnium eorum. 
§n° v !^0^us b?c bonus eft: vt fiat vna pila de li- 
c de filis:&ponaturfub ritillico:& impellatur 
rnio e^ter,manu pedefiuecuminftrumentoin 
tOi-H ,.e uPln° exiftente. Et reftaurator manum adiu 
Cradir !S Ocatl' manibus fuis teneat: ac fi vellet ipfam 
bt qUaar j a (?atu^a‘ & fi tillud ad interiora parumper. 
efiid 11 rillud,caditadiutoriuiniunduram fua: 
llaannec^:arurfiJb titfllico annexione forti, 
cUni. ando caputadiutorq adfuperiora: 8C ligetur 
tj{>trs/'Urncr® ligaturafada cum vitris laris prohiben 
Pei,ir>?arrt,0nem C1US* oportet vt vitta cadat fu- 
teru U.r2/ecun^um modum crucis vftj ad humem 
' riuandoqj odit crux fuper humerum in- 
fior ‘d, <jI, e ligatur adiutorium cum latere ad infe- 
vfcfccubitus adfnperiora:& non foluitur 
** aiePtimumdicm,autpoftipfum. 
cubiti. Cdp. XLVI1I. 
J J !^0l"at‘0 cubiti Omnibus alns difliciltor eft: dC 
n.n,3 eius rcdudio.& hic fit propter vehe- 
rUtH breiiif^anient0r^rn,<:5Uaecontlnent,P^ co 
f5Cau- . elT1,5t cnam propter contrarietatem fuc 
Is, fioioimodi dislocatio fit ad omnes par 
j Parrerri pofteriorem, 8C parte art- 
dcetrn,°r & SraCrior carum eft,quse fit ad 
ra* fignahuius dislocationisfunt mani- 
° aPParecgibbofitasin vno latere:et coit 
non eft poifibile vt infirmus du- 
UUjn. poteft cum co tangere humem 
cnbiV ec^arat et,am id tibi manifefte diuerfitas in 
tarHm s^ocatum cubitum fanum. Et ca- 
Ul5laDnretUr €*ys curari° fupcrucniat cali- 
te,Ha Drntema**m° ftatim antequam apo- 
e0ftqu3 Perctpr°Ptcr Vehcmenriam doloris: quia 
f rtaue aec^ic5fit dus redudio difficilis valde: 8C . 
Sritd omnino:6<: praecipuefi 
Ocatioadpofteriora:etfortaffe moritur in- 
fuPr?pt€r grauitatem doloris. Cu ergo dislo 
CP'rua:tuncrcdL,ct,'° efiieuis reducitur 
er ten-eathumerum infirmi: Salter teneat 
anus fi e*ptenPu^o1 vaide:deinde reftaurator ponat 
poll,aSKUP?r cuEirnm: dC imprimat iundurain 
C,u,n drK' US;,autcUm raciicibus palmae:donec ad 
rVCri ’cum reucrtatur. Et fi fuerit dislocatio 
r?iUcbrarh.'tUnCrjeduc,tur ficut£ficitHippo.videli- 
ci1atl,r.dp;M j”1 a miniftris,ficutdiximus,ex 
redi» eaPP^cet manum cum manu, donec 
n catUr’acPaIma:deide aequabitur ftatim: 
Sc3ctremi»-P 1C^CVrarn Erachij vittam ponas:& am 
N';- at yiriae pendentes defubtus minifter 
t I B E R H* 
coniungat, 5£ teneat:5£ dupbus miniftris, ficutdidiT 
eft, brachium extendentibus reftautator viream tra- 
hat ad inferiora cupede: et cum palma reftauret:deiri 
de brachium 8>C manum ad humerum leuet:& ficter 
vel quater leuando ad humerum 3C deponendo fa> 
dat:deinde ligetur, 8C brachium eleuatum fufpenda- 
tur ad collum, taliter q? plicari non poffit. Poft pau- 
cos dies infirmus faepe eleuarc 8C deponere brachium 
affuefeat. fi dislocatio fuerit ad pofteriora:tunc 
redudio ciuseftdifficilis: &eft neceffevt brachium 
extendatur extenfionc vehcmcnti:&:reuoluaturad 
omnem partem, 8C vngat rcftaurator manus luas cu 
aliquo oleo, vtfitadiutoriuinlubricitate:deindeim 
primae iundura cum imprefione vehementi 
gendo cubitum cum vehemetia, donec ingrediatur; 
deinde ftringatur cum emplaftro reftauratiuo,ficutf 
oportet:& fit brachium infirmi fufpefum ad collum 
cius:8C dimittat cubitum angulatum fecundum quan- 
titatem quam toleratinipfa hora.deinde no ccffetco 
ftringerefufpenforiumpaularim,donecangulusco- 
ftringatur. & fi cognoueris iunduram firmatam in. 
locofuo:tunc folue ligamentum, 8C dimitte iplam. 
8C fi non: itera emplaftrum, SC ligaturam,donec fir- 
metur. Etfi poftfanationem acciditgrauitas&tar 
ditas in iundura apud motum fuum:tunc humede- 
tur locus in baIneo;etfricetur cu lenitate, donec lenia 
tur:& fi vis,fuperponefepum arietis cum butyro te/ 
peratae calefadionis: 8c portet ipfumante balneum 
&poftipfum. 
V>cdi$hc<ttionciimfiur£ manus. Cap. xilx’ 
✓ , * / 
RAfccta fiuc iundura manus facilis efi: disloca- 
tionis, 8c fadlisredudionis.nam quando exte 
ditur extefioneparua, 8C opponitur vnum duorum: 
membrorum alteri: redit.fed eius buccellario efi: par 
ua : quoniam illud quod continetipfam de corpori- 
bus,apoftematur, 8C prohibet vindionem. Et mo 
dus extenfionis eius eft: vt extendat minifter brachiif 
adpofteriora:& reftaurator extendat manum ad co 
trarium illius parris, fcilicctad anteriora:&extendat 
vnumqucq* digitu incipiens a pollice perucniens 
adminimu.namaequaturperillud,&redit;& opor- 
tet q> aequetur modis omnibus poiTibilitaristuae:6C 
impellatur eminentia: 8C aequetur declinatio:SC po- 
nas haftellas decenterfadas cum ftriduracarum de- 
fuper:&Ioco haftellarum poteftponi plumbu.Ve- 
rum ante appolitionem haftelle emplaftraiuduram 
cu emplaftro confortatiuo de illis q fcis. Ec eft alius 
modus in reftaurationeipfius:& eft vt ponaturiun- 
dura manus fuper aliquam tabulam: 8C extendat mi- 
nifter manum illam extenfione decenti: deindepo- 
nat medicus palmam fuper eminentiam iundurae 8C 
premat donec ad locum redeat naturalc:deinde ftrin 
gatur cum emplaftro,8C dimittatur aliquibus diebus 
fidpofteafoluatur, dC moucatur manus. Et fi in mo-' 
tu eius eftgrauitasaut motus priuatiorcum aqua cali * 
da fomentetur,&fricetur5donec leniatur* 
De dislocationt digitorum. c<tp. l. 
QVando dislocaturdigitus aliquis digitorum 
manus:extendatur digitus,& impellatur emi 
nentia cum pollicibus, donec reformetur fe- 
cundum figuram naturalem. Et eodem modo digf 
ti pedum fi dislocati fuerint,reformentur. . 
*S6 THEODORICI 
TSe dislocatione anch<e. ' Cap. L r. 
Dislocatio anchae quatuor modis accidit.*aut.n. 
dislocac ad rteriora;aut ad exteriora;aut ad an 
teriora;autadpoftcriora. Etplurimueius dfslocatur 
ad exteriora, & para dfslocatur ad interiora* Signa 
aute quando dfslocatur ad interiora, funt;qm pes dff 
Jocatus longior repcrftur:genu etiam eminentius eft 
aItcro.*neq?infirmus poteft duplicare pede fuum ver 
fus inguen:et locus inguinis eft inflatus inflatione ma 
nifefta, exeo q? caput coxae peruenit ad ipfum. Si' 
gna vero dis{ocationisadexreriorafunt;quia pesdif 
locatus abbreuiatur:&in inguineapparet profundi' 
tas.‘&ex parte flbi oppofltahoceftinparte pofterio 
riinguinis eriteminentia 8C inflatiori genu fubmcr' 
fum eft ad interiora, & in flamma figna dislocationis 
ad exteriora flant econucrlbflgnoru dislocationisad 
interiora* Et flgna dislocationis ad interiora funt: 
qminfirmuspoteftplicarecrus fuufecunduq> vult: 
no tame fit illud abfq? dolore genu; nec poteftambu 
lare penitus niflfupercalcaneuri vrinaipfius retine 
turri locus inguinis tumet» Et fl dfslocatur adpo 
fteriora, abbreuiatur pes eius** i cxtenflo eius eft diffi 
cilisretin inguine apparet mollificatiori 
dccliue eft ad obliquatione.genu etiam duplicare no 
poteftr nifi prius duplicet inguina. Curafeftinetur 
velocitcr,ne fortafle effundatur ad ea humiditates,i 
putrefiant, vel perducatad corruptione totius mem 
bri. Et cois eius curatio quae omnibus eius copetit 
lpeciebus,eftilla,quadocuitHipp*videIicet,vtcoxa 
accipias, i exrendedo voluasiundura dextrorfum 
ctfiniftrorfumrdonecad locu redeat naturalem. Et 
itcrueftaliacuratiocoisricftvtminifter fortis exte 
dat crus infirmi ad I feriora cu manibus fuis, aut cum 
ligamento ligato fuper genu ctusret fit alius minifter, 
qui corpus fortiter teneat;deinde poflto defubtusli.- 
gamento,medfcus fit ex latere in firmor & teneat vna 
extremitateipfiusligamenti; 8C fitaliusexaliaparte, 
qui teneat alia extremitate**8C fle ambo, ex - 
tendedo ftringanf iucftura*medicus vero fit folicitus 
ex latere fuo, q> impellatea pedibus vel manibus,do 
nec ad locu propriu reducatur. Cuius fignum cftrq? 
quado coiungisambo crura infirmi,inuenisillaf qua 
lia, & poteft crus extendere 8C plicarerdeinde pona' 
turemplaftru , 8>C ftringatur ficut oportet; &impera 
Infirmu quietum eflc,neanchamoueaturadaliquam 
parteref dimittatur vfq; ad quintum die ucl feptimur 
deindefoluc ligatura 8C cmplaftrum;& coiunge crus 
eum alio crure.* Sc tunc fi vides ipfa aequalia, ia eft re' , 
ftauratio confirmata. Praecipe ergo tuncinfirmo vti J 
balneo, verutamen fl vides q? dislocatio non firma' 
tur,Tmo mollificaturrtuncredeas ademplaftru &ad 
ftricfturam prima vfcp ad tres dies vel quatuor.*dein' 
defoluatur,& non feftfnctambularerlmo tardetper 
aliquot dies, donec bene rcftauratio roboretur. Si 
vero dislocatio fuerit ex humiditate plurima que ac' 
eidit ei r tunc poftipfiusrcduAionem,cauterium ad' 
jniniftrarflcutin loco proprio offendetur. 
Dc dislocatione genu, Cap. L1L 
GEnu, ficut dixerutueteres, dfslocatur jfteundu 
tres modos, fcilicet ad interiora; ad exteriora: 
8C pofteriora.ad anteriora vero propter defenflonc 
rotulae dislocari non poteft. Huiufmodi aute dislo 
cationis flgnificatio eft; quouia crus non adhaeret eft 
: coxa» Et omniufpecierum dislocationis duM* 
Aio eft fimilis reduAioi cubiti: 8C curatio eft vt,a 
re omnia quae ibi diximus, in hoc fiant» EtfpeCl3 
in hoc eft, vt infirmus fedeat fuper Pede propinqua , 
tcrrae:&eleuentur pedes eius parumpcr:deinde &■ 
dat vir fortis manu Tuam defuper &fubtus cxtcn 
ne forti: 8C reftaurator reducat iun Aura ad 
nefuam» Et fi necefle fuerit, fomentationes oC j* 
Aiones praemittantur vt facilius reftauretur.pO‘tc 
getur primo contraAu,poftea extenfum:deindep 
latim moueatur,donec ambulare confueicat» 
De dislocatione rotuU. Cap. LlH* 
ROtuIafi fuerit dislocata: ponatur pes 
terram, 8C reducatur rotuIa:deinde impfta . 
curuatura genu pannis prohibentibus curuationc 
8C haftellae ponantur defuper in parte,ad quarnr 
nat, ne iteru dislocctur. Cii igitur ftringitur, & 
haeret:non duplicetur genufeftinanter: fedpa^3 
donec alleuietur* 
De dislocatione pedis, Cap, L H * ' 
PEs fifuerit fomentationibus # 
ctionibus praemiilis:pes fortiter extedatut * 
xtra 8C finiftra:ante et retro ducendo,nodus ad p 
pria iunctura redire cogatur: 8C puluillis 8C ,Yj(i, 
haftellisligetur» Diximusdedislocationibus 
no plene differendo neqj complero fermone,fid 
nendo experimentaaliqua, quaeinterdum Pr' , 
mus:# per diirn Hugo.vidimusexperiri.Siqu,s 
ro fuper his diffufius defiderat docu metum, °r 
Aui.# Albuc»qui fatis 
ctauerunt. Egoautein Iib*iftonoIuiponerc ofll 
Ia quae no habeba experta:# ctia ne liber 
de alieno qua de noftro videretur habere. Sup^r.,£ 
enim # vanu videretur libru de nouo 
fcribimus,in alienislibrispoffemus^quebeneV£l (j 
liusinuenire.ftudui etiam 
bus redderem tjdiofum*.. 
r a i' 
THEODORICI LIBER T.ERT1 
O S T a V A M de o 
Cmplicibus qua «ll 
p necopleto vniuerfaliterinp^p? 
r bro, et particulariter in U 
L terchariffimefufficiAerdiff^^iv' 
|| curas aliaru infirmitatum t^r1^/ 
fecus quam extrinfecus co»*u/j 
tium,quantum videlicetadc 
giam dignofciturpertinere5cum dei auxili° Pr° 
fcor:#dicam in primis. 
nhm fccundu# 0 
Capitulum pnmu fplJusrpecitt 
z De fiftula quae fitinlachrymali, 
3 De fiftula quaefitin mandibula» 
4. De fiftula circa collum* 
5 De cancro. 
6 De cancro cotingete ex vulnere,vel aP°Lug3,t 
te, vel aliquo fimili male curatis:# de 
N cijs,# vlceribus malis crurium. # 
7 De apoftemate melancholico, qcf di&txjr 
8 De formica,fiue noli me tangere, 
9 De herpete cfthiomeno ffuelupo» LIBER m. 
't 
c^P^cniatc fecundum omnes Ipecicsfua». 
«4. 5c PrilncuIis.' 
»5 p.Ccryfip elate. 
H Se*«fica. 
ty p.e^0rmica. 
• 8 j^Capoftcmatcfrigido. 
/Tgiminc omnium exiturarum fecundu co- 
»9 Pftmcntum. 
jv C3C1 tura fub afcell/s quod dicitur bubo* 
1 * rcPU°%maCC mam*^arumj& virgae. 
i) etumore. 
;Pfu,is albis quafi punda, quae apparet fub 
H Nr °i? fuper pomis maxillarum, 
a5 g Icr°ftulis. 
r>5 Radulis,nodis, 
ay j^etefiudine. 
Ue te^u^,nibus contingentibus in ca 
a 8 P,te:& dicuntur cornua. 
c nodis fine lupus quae nafcuntur in palpebris 
H ®c,dorum. ' r r 
Sc ub°nc. 
h keb°cio. 
3i £ naPta;_ 
e>nflatioefiuepingucdincqu3eapparct in ma 
3$ r>* nullis quorundam hominum. 
3 4 j^hydropifi. 
E 0rnni eminentia et ruptura: qua; accidit in fi- 
3j w Phac ventris. 
H hcrniaintcftinali. 
k'^™,rt)U°tra>Ventora.««rnofa. 
35 emanbustcfticulorum. 
in T P0rris accidentibusin virga,uel 
n,a ,aPartccorpon's,etdeclauis.etformicis. 
gec,auisfiue callis. 
r\C Ura formicae cum ferro* 
p.e baern orrhoidibus* 
fiftulis in ano. 
ac^0 ,n ano‘ 
aP’de renum. 
Cfaiitcrns & iuuamento ipforum: 8C quomo 
1 htitin quibufdam aegritudinibus facieda* 
ignis, aquae, 8C olei: vel aliquo 
4 8 f°abie,& pruritu* 
j^ePuftulis faciei. 
mortuo. 
51 h!ImP«igine,&: ferpigine. 
h 
r\CPannaririo. 
H rphca. 
j $ lepJa§ln^US5 Ranno,rugis,Iiuore,nigrcdinc. 
tuberibus. 
. * faundum omnes fuasfpecies. Cdp. I. 
.Pro^undum anguftum cum no- 
a. Cuiopt,e ** durItie carnis circundandsipfum: SC 
t ajarUISi,.Penftransin membru. Dicitur 
lmjutudine 8cinftarillius inftrumcn- 
fundum amplum* 
Caufa vcr0 «us duplex <ft,fcilicetinterior, 8c extc 
A nor* Caufaintcriorprouenit cx humoribus 
corruptis. Caufa exterior cx vulneribus, vlceribus, 
8C apoftcmatibus male curatis. 
ClllUS %mbcano duobus modisaffumituriautfu- 
mitur ab eius eflentialibus:autab eius accide 
talibus. Ab cffentialibusrquia caro circudasiplurn, 
cft indurata, 8C os eius conftricftu,&profunditas dila 
tata. Ab accidentalibus vero: quoniaaccidit vtfic 
cius fahiesindigefta,cu horribilitate fcetoris:& intcr- 
du cft fine fcetorc. EcfanicsforcafTcaliquado penitus 
dcficcatur:&proprie qn corpus non cft repletu, ncc 
humidacoplexio,6£ regimen patientis cxiccatiuum: 
8C quado etiam membru, in quo cft fiftula,a dolori- 
bus cuftoditur. Et quando fanicscurritrauteftmul 
quanti tatis, aut modiCf.Etfaniesipfa aliquando cft 
grofTa:aliquando eftfubdlisfccundu diuerfitate mc/ 
brorum:& nosmprimo libro loeudfuimusde regi- 
mine curfus virus cum apradonc 8C perforatione, & 
modisalrjs:&illud fatis fuffidtin regimine curfus vi- 
rus, & humiditatu a fiftulis. verum de regimine cura- 
tionis eorum ad praefens intendimus. 
Dico ergo q? quemadmodu fiftulaediuerfificatur 
fecundu diuerfitatelocorum:fic diuerfificaturcura- 
rioearunde. Nam alia fitin membris mollibus vt 
incarncraliain membris medrjs:ficucneruis,et uenis;1 
& tuccftinobedicns, & difficilis curationis. Etalia fit 
in membris duris vt in offibus. Et cSmunis quidem 
fignificatio eius cu in aliquo praedieftorum membro- 
ru fuerit,eft vifibilis experiendaquaeno fallit,autprc 
fumprio vera:quonialoca neruofa 8C ofTuofafunt ti- 
bi nota; 8C vides qua propinquitatem habeat fiftula 
cu praediAis: SC fcis etia per rcueladonem infirmi qua 
tum pcrtraficrit teporis fuper membru.nam fi fuper 
nerdum 8C os per aliquod tempus fteterit, cerrum eft 
ipfamin eo corruptione fecille. Suntautem fecum 
du alia fignificata fumpta a diuerfitate 
putredinis:vidclicetq? quado fiftula peruenitadner- 
uultunc putredo exit fubtilis tenuis,muldqj foetoris, 
&ad nigredincdccliuis.cum auteperuencrit ad os, 
eft fabrilior ea, ad citrinitate decliuior: & cum perue- 
neritad venas 8C arterias,cft multories ficut faex: cum 
vero ad carne peruenerit putredo inde exiens, cft vl 
fcofa, grofla, turbida, SC cruda. Illa eda quae vadit ad 
carnc,non eft tanti doloris,ficut illa qu$ vadit ad ner 
uum:&proprie cu tangitur eius profundum: quod 
cft, quia ncruuseft valdefenfibilis.vndefi laefioncm 
patiatur,neceffe eft tcfte Gal.q? fendat in membris cae 
terisplus doloris, quae vero vaditados,nihilfendt 
doloris: exeo q?in offefenfus non eft. fiftula edam of 
ruofanorificatur tibi multories per mollitiem carnis 
exiftentis fuper os: 8C per facilitatem penetrationis cu 
tenta ad ipfiim os. 
Caetcrum fiftulaediuerfificanturfecundu diuerfita 
tem tcporis:quonia alia cft recens, & alia cft antiqua. 
Fiftula recens eft,fuper qua nodum quatuor tempo- 
ra cucurrerunt:hoc eft quae anni circulu non exiuit. 
Antiquavero eft econuerfo,corrupdo iamprofun-. 
data eft in membro: 8C cft difficilior ad fanandum. 
111 A autemmelius eftdecuradoneipfius, maxi 
A1 u me quando fucritantiquata, 8C corpus reple- 
tu fuerit fuperfluitate maligna:eft vtin principio par 
ocularibus couenictibus fiat purgatio generalis, pro- 
cedente tamen confideradone humoris fuperabun- t n £ o jp i 
dantis fn earlicetin fiftuk*magfs abundet pbfegma. 
Significatio vero aftumpta a chirurgis nudis ,id eft a' 
nefcientibus medicina,circa qualitatelod etdiuerfitas 
tfm coloris putredinis,eft talis. Cu enim fiipcrabu\ 
daueritphlegma: locyseritalbus 6C mollis:8C 
do quae manat a fiftula, erit aliquantuli? alba, groflaf 
& multae quantitatis, Sifuperabundet 
liadocus liuet, 8C tenditad nigredine cum quada du>> 
ritie: 8c putredo eftliuida vel nigra. Si 
cus eft citrinus,&: puncftiones,S<: arfurpfentiuntur, et, 
putredo emanat ci trina. Si vero humor fuperabud 
dans fuerit fanguis:tunc locus rubet, 
8C putredo languinolenta decurrit. 
_ Contra phlegma igitur digefta materia cu oxymel 
Ic,deturbenedi<fta: vel pilulae aureaeraut pilulae 
gma purgantes.8C fi patiens fuerit debilis, cp 
rii? vel pilulas non poftitrumere, purgetur cu medici 
na, quae Rcci.turbit, par.ij.zinzib.par.i.zucha. par. 
ifi.fiatpuluis.de tali puluere fimulicorporato detur, 
Vnc.j.cum aqua calida. Deinde poft purgationem 
fxaticnsbalnectur: 8Cin exitu balnei offeratur,draco*, 
alicuius opiatae calidae: ficut vel aure£,& hoc 
cum aqua calida vel vino.Opiata quidem medidna 
id qcf ex mala qualitate remanferit in corpe cofumit. 
Contra melancholia detur hieralogodion, vel 
quid purgans melacholiam, digefta prius materia ci? 
oxymelle copofito:deindepoftpurgationcm in exi < 
tu balnei fimiliter fiat exhibitio alicuius opiatae conue 
nientis,ficut theriacae,vel mithridati. 
Contra cholera,poft digeftionem materiae cu oxy 
srachara: cathardcuimperiaIe,quod cholera 
purgat,dabis: 8C confequcnter dabis rubea trqchifca 
tam, vel aliud fibi fimile. 
,■ Si fanguisin caufa fuerit: fiat euacuatio per phlebo 
tomiam. Deinde ad localia veniendum eft. 
ergo q> localis curatio fiftularum vniuerfalfe 
** ter tres intetiones requirit.Prima eft, vt 
Iamundificetur,6d abluatur. Secunda eft,vt mortifi<. 
cetur, 8C deficectur. Tertia vero eft, vt cius coticaqfe. 
tas continuetur,5C fanetur. , 
. Fiftula mudificatur Si abluitur ficut in primo lib*, 
i*p capitulo vlceru eft oftenfum. Et aquae proprie fi-' 
fiulares,funtficutaqua cineris, aqua maris, vel ardfi' 
capitelli?:Si multotiesadditur praedidis 
aquis cxfale arme. S>C arfenico:aut ex flore frisaliqd 
permifeetur: quonia tunc fiunt maioris 
Sc a chalcuce. Si fale arme.j& fanfucot, 
no currente.‘ctaqua in qua decoquuntur alcali, calx 
ouorum,etcalx. Etin fummaaquafiiblimataab arfe 
nicofublimaro>ralearmc.& fulfure eft mirabilis. $C 
infublimando eftfcientia. Modus autem afilucndi 
eft,vtveniantaquae ad profundi? fiftulae, donec 
impleatur ex ea:&ingcnicris adhocinquantum eft t| 
fi>ipoflibiIe:& fi non vales ci? alio, ialtim dyfteribus: 
deinde ftude vt retineatur intus perhoram:<$£ expri-' 
mas locfi vndic£ manu tua. Maxime vbi profundita 
tem fiftulaearbirraris:dcide extrahas aquam cum ex>- 
facillud iteri? 8C iterum 
nec exeat aqua clara aut tunc eadem 
aqua iterum vicus imple: Si cius orificium oppiIat‘& 
fic a mane vfep ad vefperas, vel ecoucrfo dimittatur, 
quod tot diebus faciendum eft, donec virus mundi-* 
ficatum fuerit. 
, Malitia fiftplae mortificatur 8C extirpatur triplici^ 
l ter: videlicet aut cum incifionc ctabIatio tietOti^s 
nis corruptae cura medicaminibus acutis:qu, 
memoria inferius faciemus:autcum cauterio ignlS’ , 
quo eft facilius,8C vltimuiuuamentum. , 
Concauitas autem fiftulae continuatur, SC faIia , 
cumadminiftratione medicinarum facientium n , 
carnemtde quibus in primolibro fermoe comp - 
capitulum ordinauimusfpedale.Oportet cr§^,n'jj 
rpis te ad cognitione hoc eit 
ligenter cum tenta perquiras eius 
fi tendat fecundi? redum, aut fecudum tortum1 
8C habeas tentam plumbea, qm eft magislenitma' 
plicaturfecundi? modum tortuofitatis:<5f inq 
orificiaipfiusfuntplurimaper fingula:& videa5 
duntad vnu meatum:autfiquoditbetipforum^ 
prium habeat fpramen,cuius extremitas nOnc° 
nicatalteri. Et tunc non eft fiftula vna, fed p\ur~S‘Qrf, 
enim Albuc.q?id no fignificatur tibi per inquu11;-jjj. 
cum tenta:imo oportet ut clyfterizes vnu ex °rl 
fuis:quonia humiditas cum qua clyftcrizatio uh 
fus alia orificia tendit, & egreditur cx eis» 
Cognita verofemita fecundu quantitate 8C£ 
fitatem ipffus, erit tibi cura facilior* Ti?c fi or, 
fuerit ftricfti?, ficut e fle confueuftin 
inciforio elargetur,aut cum tenta de medulla ia 
ci vel ftipitis medete, quae melior eft, id eft dc' c 
furici,5C fimilibus;fipatiensferri? timet: deinde 
dificetur,& abluatur iicutfciuifti per dies aliqu°, 
nec virus abfcindaturrdeinde intromittatur mefl 
men acutu vfc£ ad profundum in licinrjs inu° 
facftis fecundu quantitatem profunditatis quam 
prehendifticutenta,doncc fiftuladeficcctur, & 
. tificetur omnino Etquandoqj,?mO muU°f,< J$-. 
eft poffibilevt licinia cum medicamine 
attingant propter longitudine eius.fiuequia m■ & 
fiftulae torcuofus eft & dtuerfiis. Medicamen 
cum ficut nofti, no fubmergitur ad profundi ciir 
fiftula no occiditur n.ec£ exdrpatur omnino* 
ergo medicamen fecundu fiunc modum:in q 
eft deceptio:ex eo q? omnes profunditates B 
quirit:& eft vt fecundi? quantitatem 
dicamen diftemperes cumaceto:itavtfitcui're 
inde omni ingenio quo poteris vfe£ ad 
fiftulaeintromittas:dcindc orificii? oppilabis*vC: Lei, 
para figuram membri vt orificii? fit fuperius, 
dicamen in profundo moretur. Cum i 4 
fuerit deficcata:fuccurratur cum mcdicamioc 
tiuo:fi'cut eft butyrum vel axungia fine fale,<^1 
milia:donecigniseuaporetur:etinfaniemefim 
uertatur» Cuqjfanicsquaeprius.erat indige 
fta egreditur:3C rcfpccftu quantitatis prifti11# 
tur:fi'gni? eft mortificationis fiftulae. curetur c{-& gpi' 
fteacum medicina carnis gencratiua:donec ru |?/ 
tas cpntinuetijr, 8Cfanetur. Htlanies 
cut dicit in qagnofticis Hipp.etficutia diximlIr 
primo, eft afba lenis 8>C aqualis p tocCficui no c 
malus, alba enim requiriturrquoniam col°r 
ru radiqalium eft albus:et non facit eam am \t$ 
fi natura potens fit fuper eam. 8C requiritur S>' 
tas;per qcffignificatur, q> virtus digeftiua °F jcU1, 
in ea.ex eo q> non eft mali odoris, 
ginqua eft, a putrefacftione. fanfes enim 
da.‘ quonia fignificatpurrcfadioneirUqu# 
ria digeftioqfiet fignificat dnium caligati3 e' LIBER III. 
• jT * * — A 
dftc u n n ° mt muk3e ptofunditatis,ncq? ten 
lrtiofeQ •u re(ftftudinem 8C profunditatem mebri, 
llUsjVelUitUr^U^er^CIem cutIS tantum:tunc nifi ner- 
tiprohifrter*,a’ aut vena magna, vel aliquidaliud ti- 
as ad prorat:kltr°mifla prius tetalignea, donec veni 
lentalib undunbfecctur vfque ad finem: ita vt ipfa 
PutridrCtUr °mnino* & auferatur cu nouacula ca- 
pitate fi COrrupta ab omni eius circuitu cum to- 
dndeftfiat 
, Suentc C°UCnit5 kcutdi<ftum cft in capitulo fuo.Co 
,1Ua)donrCrretUr^°CUSClIm me^lcina carnis genera 
CC anet^r*fi vero patiensnotolcraucritcar 
adP>-ofu,0HCm n°uacula:tucpoftfc(ftioncm vlq? 
Jeinde «!• medicame acutu: 
autc nSC carnis poftmodum creatiuum. 
l,’«n° r ° Ianatair Per illud: tunc nullo prohibente vi 
r IO ruccurratur5 id cft, vt v%adprofun- 
*le,nQur»Uarn cautcr,zcrur‘ Veru oportet urcaueas, 
ntI-ate Profunduatisipfius decipiaris: & di- 
mC1UscG cauterio no poffisattingere. Nam 
d° ‘n fiftS f* 1 ™Pcrfda et ucgligentia accidit illud qua 
Cs d-', r °nfiduni Vnum’crProfund,'tates Plu 
a * JerI?:cluaPropferb cauterizesvnam earum, 
c°ufert. eodem modo oportet 
at!hac deceptione medicinam ad 
rafton.'oprrKt COl?^Urentcrn:cIuon,amtota uirruscu 
Cu,T|rncj'l. cfi vtcoprehendas cum cauterio aut 
,anaacuta’Om,lcm‘pfiuscocauitarcm vel 
nuditatem. 
Or ! fiftula in concauitatem vel profunditatem 
ta,n o ’SPenet^at’&: non eftpoflibile vtconfaquaris 
qcrn1 aPP0fit,° medicinarum 
JPfiiig vCn[! fiftulaepcruenirc: auttimetur, ne 
r'*e Vel rri-mClltua<dafiSluodmembr{t pcrueniatno 
in T Pnnc,paft:^Vel locus in quo eft fiftu!a,no 
r CI 10uem penitus:tucin ipfius curatione nui 
Cundnn^C,|1U^n pr?ftnsicribendum.EtilIud qcP 
punmu eft conuenientius, eft,vtdimitta 
nsturae. 
Clufrp5ru€nitadintcfi:ina, aut Vefica,aut 
ra PrjnciPafia*ficut volunt veteresfapien- 
anatur omnino : 8C quseacciditalicuifpody 
anUs vvd,co^arurn5 velalicuiiunduraru, ficut 
Sg €Ipedis,aut quae accidit neniis vel venis ma 
rCs ,r| aUt ac * Pccundu plures dilpofitio 
11*S fiftula quaefitin neruisdC 
Q 5,n^n Proptcr aliud difficilis curationis exi- 
r rPern IareAi°n€ & cauterium minime patiutur: 
lf ftim Ur 1 n ,pfa curario’fi fucrk ar»tiquata: 8C nifi 
i^!n,'ftra marccent,um*^ttuncineamedicinam ad- 
m^rni^,clU3enon vehementer fedleuiter etfua- 
SiVeirtfiCCt,&deficcet. 
ftlVtiDfi? l^u|a ,m P r effio n e m iam fecitin ofle:opor 
6 1 dcreAum no fuerit, detegatur:«&T cu in 
er3tuf COnucn,entibus abradatur: vt tota ipfius 
r>tfan°rrUrPtf° n,§rcdo; non 
d m lcutPus*fignum cft q? adhuc deipfius 
III lltlr'eonff Ir,,tarc^'ligenrixtua-rinvrnon dimit 
tii 5atIOJn corruptio, autcortex,aut 
",no*qu°niaprohibet natiuitatem car 
Vtc9ro o-Pn ‘nam C,Um obPeruaueris haec,polfibilc 
eo*a,t en,m Auic.illudquod 
nafei carnem in oflcj eft Vtcxiccetur 
. ab humiditate, Sc reparetur ex ea* corru- 
ptio fuerit in oflibus magnis,fi'cut offe coxe,crur/s,et 
fimilibus,et iam pcrucnit vfcp ad medullam:tunc no 
cftcxcufatio,quin feccturJ&T incidatur os cu medul- 
la fuavfquc ad locum corruptionis: deinde reftau- 
retur ficut fcis. 
/ Si vero corruptio iam totum os membri fueriteo 
fecuta:tucno expc&etur cius curatio, nifiaffumatur 
Os totum. Veruntamen fi fueritos ex capite vd 
anchae,autexfpondyIibusdorfi,abcius curatione fu 
giendu eft propter timorem &incommodu nuchae. 
Et HOS ,cemus mod° mcdidnas,qucinfiftulis ftat 
& loco cauterij: 8c dicemus medicinas,quae car 
nem fuperflua minuunt,8C refoluunt.dicemus etiam 
tnedicinasfiftulares, quge ex proprietate operantur. 
Ponemus etia mulca experimenta contra fiftula,qusc 
ex libris fapientu m antiquorum,excerp 1?mus: 8C ali- 
qua quibus fueruncaliquaepfonse fide dignae, 
bis retulerutpoftea, de grauibus fatis fiftulis liberat^. 
Et de medicinis quae in fiftulis ftantloco cauterq, 
eftarfenicu fublimacum:ipfumenimeft mirabilem 
Omnififtula, 8c in omni cancro, 8C herpete cfthiomc 
no,etin quolibet vicere fraudulento. Et emplaftru 
de arfenico,qcf dicemus in fiftula lachry malis, cft mi- 
rabilis iuuamenti. lcem.Reci.elleborialbi,ariftoIo. 
Centaureae, radicis fcolopendriae, iridis, farinae herbi, 
ana.terantur:etfiat ex eispuluis:&: impleatur ex eis fi 
ftulacumafiiduadone: quoniam fanatur inde. Ide 
fadtfuccus virgaeaureae miftus cu fucco rapaftrclli fi 
frequenter inrjdatur:& herbae trite defuper appona- 
tur: & ego expertusfumilludin fiftulis recentibus. 
Idem fadtfuccus herb?,quidicitur panis cuculi:et cu 
ea liberata fuit quaeda domina, quae plures fiftulas ha 
bebatin pedore, & pluribus annis pertauerat. IdS 
radix laureolae deficcata,8C trifacum meile confeda, 
fadis ex ealidnrjs mittanturin fiftulam vfqueadpro 
fundum rquia curant eam. 
Et cortex minoris ficut reperiin quodam 
libro cuiufdam lapietis viri huius artis, plus valet ad 
corrodendum &elargandum quolibetalfo. Item 
acdpcfuccum plantaginis, abfinthq, lan- 
tantundemelIis:dccoquemel vfqueadcon 
fumprionem fuccorff: 8C cum illo diftemperamyr- 
rham, 8C aloen, miro modo ficut quidam lapiens feri 
fit mortificat fiftulam. Et fiftula inueterata curatur 
cum radicibus vd fuccis getianae vel bryoniae fcu mi 
iiterrae. Et dicitur,q? gentiana potata curatfiftula. 
Jtemariftolo.ro.benepulucrizatam da patienti bibe 
remane meridie & fero qualibet vice quantum po- 
tes tribus digitis eleuare,cum aliquo Iiquore:ucI fiant 
inde pilulae, quibus vtatur padcns.totam materiam 
<dudtperfecelTum:& mirabiliter curat. Itemtcn- 
ta de elleboro albo polita in fiftula: 8C per duos ve! 
tres dies ibi dimifla, fine dubio mortificatfiftula:gra- 
ue tamen generat dolorem, ad quem reprimendum 
pars patiens ponatur in aqua calida, & teneatur fibi 
quandiu dolor fuerit mitigatus. Item ad fiftulam, 
ficut quidam afieruntprobatiflimu,fuccum pimpi- 
nellae ponas in loco fiftulato quotidie vfquc ad pro- 
fundum: et herbam trita defuper apponas. Idem fa 
citmufcata maior. Idemfacit panis cuculi iam di- 
<ftus. Item ad fiftulam expertu.Rc.laureobe mino- 
ris,radicisrapharti, 8C tartari,mifce cum meile 8C tere 
binthina:& fac inde licinium, 8C in fiftulamimpone: THEOPP RIC I 
fiftulamcorroditr&puluis ruperpofituslanat* lt£ 
adfifiulam ablutio bona: radiccschelidoniaeconta" 
de:& in vino veteri ad tertiam decoquerde tali vino 
fiftulam frequenter infunde* 
Idem facitfuccus vitalbsecum vino praedimo 
do decocfius. '• : 
Inquit Auic. Etiam experta cft radix fcolopedrif, 
nam cufifiula impletur ex ea fanatiplam. Itemdixe< 
runt quidam : fi'accipiatur puluis laureolae, & puluis 
elleborial.SC diftemperetur cum meile,8C liniaturlici 
nium,&T ponatur in’fifiula per horam vnam,prouO" 
cat vomitum,8C purgatur materiafifiulae optime* 
Emplafirum de quo Gal.in catageni dixit q?infiftu" 
Iis mirabiliter operatur. Re.aceti vini acerrimi, & da- 
«•illimi, olei vetuftiflimi duas lib.lithargyri pulueriza 
ti SC cribrati vtalcohol lib.i. coquatur dieintegro do 
«cc nigrit 8i relucens fiat:deinde fiant ex eo tentae, 8C 
Intromittantur.dixit enim q> hoc emplafirum vehe-' 
menter fine.mordicatione deficcat, 8C coniungicpla" 
gas recentes,dum funtfanguinolentae* 
Item euphorbfi,mafiiches,ana fcrop.rj.comilceari 
tur cumfaponcgallico,mquoliciniu intindum fepe 
fifiulae i mpofitum dcflccando: faniem optimeipfam 
curat* Ad idc valet hermodadylusfimiliter admi- 
nifiratus. Dicit Plato in herbolario deplantaginc: 
q? fuccus eius multis diebus fifiulisimiflus fanat. Ide 
dicit ficuiqua circa nafum vel oculos vicus natu fuc 
rit.* 8C lanam molle in fucco plantaginis madefadam 
lmpofueris:par.ix.dies fanus efficitur* Idem dicit q? 
cinispimpinellae combufiae cum tanto pipere fifiula 
(anar* Idem radix ariftolo.purgata, 8C fiftulis Ipiir-*’ 
fa,fifiulasadfanitatem fortiter ducit. 
Et de medicinis quae no repente,fed cum fuaufiatc 
opcratur,& paulatim,funtaliquaiam didafuperius: 
8C de illis etiam funt vnguentum venerislqcPdicitur* 
xfj.apofiolorum : quod ponit Auic. Item vnguen 
tum pretiofiffimurquod fic fit. Rec. piperis, pyrethri, 
arfenici, gallarum paruaru, aluminisiameni, finapis, 
ellebori al.8C ni.viridis aeris,ana drac.i.de calce Vi* 
quantum de omnibus.confice fic.terenda pulueriza: 
8C cum fapone diligenter incorporaret dciplis fac ten 
tam: quam vfque ad profundum fifiulaeintromitte* 
liquefit enim totir in meatu fifiulae: 8C fifiulam 
ter occidit: atq? deficcat. Etexillisefi medicamen 
de euphorbio 8c mafiichc fupradiefium: 8c empla" 
ftrum Gale.cum multis alrjsfupradidis* Item fer" 
rugo ferri fortiter trita folarvel cum alrjs carnem fiftu 
!ae oC cancri corrodit:& faniem deficcat; 
Idem faciunt alphodeli in corporibus ficcis 8C fi" J 
ftulis auris* 
Item.Reci.pIumbix vfium,Iimaturamferriffuefer 
vfium,& boracem:omnium,ana.pona" 
tur in caciaaereapulueribuspriusbenelotis: 8C pona 
tur defuper multu de aceto acerrimo: 8C bulliat vfq? 
ad confumptionem,5£inflammationem puluerum: 
poftea teratur, 8c adminiftretur.optima medicinaeft 
6C deficcatiua valde* Item deficcarurfiftulaficur di 
cit Aui.quando fuffumigatur cum fandaracha. Ite 
dicit:cp centaurea ficcapofitain emplaRriscofoIidac 
fifiulas,& vlccraprofunda,&: vulnera mala* Item 
dicit:quando ex elleboro nigro fiunt Iidnia:& ponu 
turin fifiuIis,eradicatcorpora earum* Ite recipiant 
tur fucci cheIidoniae,abfinthrj,quinque neruiae, virg£ 
auf*rapafirelli,pimpiaellar3panis cdrij. 
Omniu, ana.bulliant cimi adfpi^tlJ |1 *. 
pofteacomifceaturpuluis myrrhae3&aIoes:&a 1 
niftretur,quia curat fiftulam. 
Et medicinae qu£ carnem fuperflua minuunt, . 
foluunttam in vulneribus qua in vlceribus,ftmf t 
hementisabfterfionis & ex e's 
licut vitreolu, hermodacftylus, elleborus albus, 
3eris,afphodeIus,& his fi milia* Etfcias cp quart 
adminiftratur vnum eoru per fe,et facit excu fati 
8C quandoc£ coponitur vnum eorum cum 
quandoc£ omniafimul aequaliter 
exeisleuius operatur,eft virreoIum:quiaquanu 
midis adminffiratur corporibus,carne minuif*tn 
cis vero confolidac* Si autem purificata fuerit 
Ia,& opus fuerit fanitare: Red. folia caprifof.agrl 
nia.fanamunda,herba Robcrti,ideft mufcata tp 
' 
fundantur in fiftulam fortificatam:& optime 
tur deipfofuccordeinde fupcrponanrurherb^ 
& ligetur.infrafeptimanam confolidat. 
Etmifturaequae dantur circa fiftulam adhibc 
funt. Red.faluiam,betonicam, ederam 
violam, agrimoniam.tere:&fuccfi exprime.' 
uino miftum bibat £ger,donec famis fir:necaliu 
bat. Item fi fiftula purificata opus fuerit vtfa 
fuper plagaponas vior.agrimonia,pilofeIla, & uc£ 
dem herbis apozema dabis ad dirdplinamfupr3 
apozematis, Item licut quidam dicut, , 
rata curat fiftulam* Item potio ad fiftula 8C 
nes venenofos humores.Re.pimpinellae, 
licariae,cimarum ca n ap i s, fal u i a?, gariop hy liat £ ?Pj fit 
rum prunclli,quinqueneruiae, centinodiae, abi,n yi 
lanceoI^,cardibenedicfti,omniuadlibitum.mc 
num lymphatum cu aqua ad tertiam fui decof (iic 
meile, fed non multu poftea da patienti. Si P jlcf* 
ritper annu, vel circaldabisper.xl.dies 
thum vnu. Siper duos annos paffus fuerit:dabj^f 
bus quadragenis: vel ficut expedire videris, $ 
ris effectum* Caueatapotuaqu^ftq!1 
bus,& pifeibus, 8c auibus aquaticis, herbis, c& ’ 
cte,carnibus vaccinis,& fructibus* 
Etinpractica AImageftiponuntur quaeda* 
piricarex quibus ponemus aliqua, quamuis floi\ $ 
gnam fidem adhibeamus.*quia magis videnrlJ 
bis vetularum effequam prudentis viri:8£ v 
illis efthoc.aitenim fic:quia Alexander quibu 
piricis plures f gritudines curaffc nouimus^f 
ti difdplina:aliqua quae vera cognouimus, irVrfl# 
deducemus* Accipcigitur hoc empiricum a 
probatu m* Reci. bacu I u m, 8>C cu i n ceperis cu & 
re,dic pater nofter.In nomine parris et filn 
(ancti:& fi fueris intra domu,pror)cc bacula 
per feneftram :fi fueris in curia,proi]ce fupta,a 
ue ne baculum per portam totuextrahasrd^i^^f*1 
cede ad locum 
dias, verre te ad oriente, 8C fodias eam taliter* 
didbuseiusaliquidintcrraremaneat:& <m,rl 
ueris cam:dic pater nofter. vfc£ fed libera.Ef cl.gfo/ 
traxcris.*plica radice furfum, dC folia 
me tres particulas, duas de parte fuperiori, 
parte inferiori: 8C cum fumpferis partem m rarfP3I* 
dic hoc verbum poir,zeno,zebeta,zaraia l* c 
riftwsiSCeu furppferis partesfup.crior.es dic 1 CePf° Do0l-5^en^*CUtt1 a^sPr3edicds nominibus ex- 
r tnafruftain nouo panno lineo fi> 
%et f ~r Pe quodlibetin tribus modis pani quod-* 
>arium ~ c? Puo nodo a fe diftantibus per aliquod 
ater nofU . £t0rro liga: dicendo in quolibet nodo 
t°tUrti ev Cr* ■ fi infra, ix* dies nonconualuerit:itera 
**Uis lanak enrnent” * concedente domino infir 
,C?r! _ *tern acc,Pe radicem agrimonise,di 
5Clll:deP m!n,C5 °rat*onein, liga ad collum infirmi; 
aPofCC. tUr rad,x’ deficcabitur 8C 
4h^uL“^U,‘afunt aJiq«Jiquf magna fidem habent 
1 €rnpiricis:6C forfita fides eoru iuuat cos 
K UchrymalL Cap. 11. 
V accidit, aliquando propter 
us:afiquando ex humoribus fuperabundS 
c,tUrh achrymaI‘ nafeitur quoddam apoftema,qcP 
yp0Pyon:Su°d niii' diligenter curatum fue- 
r.mcin fifiulam conuertitur: quae poftea cum 
Si» cate curatur. 
Paru^1-lpfius in no&c circa lachrym ale, fit 
Usr lry0r:<^ul^um exprimitur appofito digito, 
Cp €tur^anifA tumor delitelcit:& aliquan- 
mca^us;diucrfos,qui extendutur verfus pal 
'‘ififtnj frninfcr,orem quamfuperiore; 8c praecipue 
antiquata. . F 
OunC c^*clL^,lc;en*^rera cura ipfius cft cautcriui 
tc°rnnrtk-j C Po^c,turn > vtfeias diuerfitateseius, 
l3Sn^PrCbr 3S cum cauterio omnes meatus ipfius, 
Cura tua* ergo fiftula habens in Ia 
S,npaih curandus fuerit chirurgia, vel etia cu medi 
*>cnt j j antc ,°*a Particularibus couenietibus, 
lHjsj ,ncapitulo fiftulae vniucrfaIi,totucor-- 
HC;Pnd! “r:deinde caput primo p pharmada, 
rt?rhfCr P c°ot°m*a * & materia totis viribus ad 
t(h'or; J,3 larur ventofas in po- 
C5Uter-5 cauteria in brachrjs facicdorpoftmodu fiat 
k,111 j1 modo.cofideretur diligenter forame, 
trC, , cSre<litur;etc6fidcretur vtru fit unu, 
1,3 ePr5pC P*ura. Etpoftquam foramen ieu forami 
c^enderis: oculus in primis cu aliquo inftru- 
1 ? nPcis fgentC° vc*aerco aAo ad modum medif te- 
ecundum oculi quantitatem ad altera parte 
uljc,3tUr * foramen illud amplietur incidendo 
° Phlebotomo aliquantulu forti ne franga 
Ul? * a<^a !nafionepcciainalbu.oui infufa 
V%ad ptofundu fiftulj. Poftmodumfi 
%r0 delicatus,pofito plumaceolo balneato 
f^c^feruUpCr ®cul5;& dcfuperinftrumeto pr$diAo 
l°^n1^1,jadone&: deficcationc oculi 
C|h fiftujUd intromittatur ferru cadens vfcp ad radi- 
f°uuPtoJ* tImucritignem:lfcinium de ungue 
ilv Vc^dearfen,cofecundu dodrina veftra 
h%er tr ’ quod melius eft, imittatur;6f dimittatur 
Ve^P^us minus ficut videris ex- 
J*1[,°d UQn p \ponatur vnguentum noftrum viride: 
lc/°rtf»ld eft, quod fit cu vnguento albo 
tP CaPitulrw ■ad SaPum »gn>s‘ Deinde ficut ruperius 
Uulnpi.^,uucr^ab de fiftula didumcft,& ficut cae 
o,er,t;vjv, ,curctur. Si vero aliquod osibiinfeAu 
fiat ii i n3UfLnJ .urari P ° teri r, nifi illud educatur: 
«1. Or^odrf- CUdentia 6ccautela* Sivero fuc 
fJCatus 5 ? timeat incifionem vel ignem: 
Arnen cu radice de malo terrae, vel fimilu 
LIBER I 
. deinde exprimatur, donec egrediaturqcPinipfacft. 
poftmodum abluatur cum vino flyptico diftillaco ia 
ipfam.Et fi fanies no fucritin fiftula:ligetur,& dimit> 
tatur fic ligata, quandiu fanies congrcgeturin ea:de- 
inde exprimatur: poftealauetur cu vino: quo fafto; 
diftilletur in ipfam collyrium algarab: 8C fiat diftilla- 
tiopoftdiftillationeminteruenicntc vnahora:vel fic 
inter duas diftillationes. Et ficut dicit Auic. De me 
lioribus cius eft:vttcntetur profunditas eius cum ten 
ta:deindeinuoIuaturftuellusinmedicina:etponatur 
in ipfam:fiuc medicina fit vnguentum liquidum fiuc 
puluis. Et quotiefcunq? ponitur medicamen:ligetur 
oculus, 8C adhibeatur quies. Et de collyrrjs ad hoc 
expertis cft.Rcci.arlcnicirubei,atramenti, canthari- 
dum, calcis, cordc.falis, arme.aluminis iameni, vel 
plumei.omniu,ana. aggregcntur,et terantur cu vri/ 
na puerilli:& ficcentur, 8C adminiftrentur ficca. Er 
Auicen.dicit. Quando teruntur folia ruthse domeft* 
esecuaquacucumeris,antequam confequaturos: 8C 
poftconfecutioneeius,conioIidatipfum:etre(fHficac 
carnem:fed mordicantin principio, cfi ponuntur: de 
inde no mordicant. Et cano in ipfa eft, vtmundifl 
cetur primo:deinde curetur. Et ex cis quse mundifi 
carit ipfum, ficut dicit Auic.eft vt recipiatur lanugo 
arudinisinucnraintraipiam, dC proprie proquinqua 
radici:quaegroflicudinem quandahabet:«3d fubmer- 
gaturin meile: 8C adhibeatur fiftulae: deinde lauctur, 
locusfpogiafubmerfainaquamellis: &fo!a Ianugo> 
ficca quando poteft poni bcncinfiftula fine medicina 
alia exiccantc, fufficir. Inquit Auic.Ex mirabilibus 
in ipia, funt folia ruthse cum aqua granatorum fuper 
pofita ei: 8C de proprietate eorum eft,q? prohibent re 
manere vcftigium fcedum* Et cx medicamentis vi 
timis,ficutipfe dicit, cft.Reci.atramcnti, aloes,larco- 
coll$,corticum thuris,dC memithe.omniu,ana.tcran 
tur,& cribellentur: dC ponantur in lachry mali. 
confequatur os, 8C non iuuatur medi 
autem dnis;tuncfdlldafurj& detegatur: de 
abfeindatur caro vnAuoia dC mortua, doneeperue- 
iiiac ad os. Etpoft illud fit regimen eius fecundum 
tres modos:fi os fuerit faluum: 8c aliqua nigredo ap- 
parucrit:fricetur nigredo 8C radatur:oC ponatur aliq 
cx medicinis confolidatiuis,& ligetur. Et fi res fue- 
rit maiorifta, neceffarium erit cauterium: 8C quadoq: 
iicceiTeeft vtfiatforamenin oifccorrupto:& inceni-' 
datur cum hoc, vt fiat cautcriuirUquam profundius 
poteft in infimo concauitatis,no declinando ad ocu- 
lum ricq? ad nafum : & elcuctur coniunAiua ad latus 
nafi in profundo:& fiat cauterium vltimum cufidu< 
cia: & teneatur oculus vltimo. deindeponantur in 
ipfo medicinae, 8C ligetur:& quandoc£ cauterium ex 
cuiat a foramine. Et quando fit cauterium, vel poni- 
tur in ipfo medicamen acutum:ponatur fuper oculu 
fpogiainfuia aquainfrigfdata in niuc: 8C 
calefit, roretur aqua prsediAa. Item ad idem rupto 
rium quod fit de calce uiua,fapone,et capitello. Ite 
medicamen Rafis quod ipfe dixit in AI m an fore. In- 
quit enim nos inucnimus medicamen quod adhibi- 
tum fiftulam lachrymalem adeo tardare facit,ur £ger 
fanus videatur:cuiusconfedio eft. Reci.aloes, thuris, 
fanguinis draconis, farcocollse,balauftiae,antimonri, 
aluminis, omnium partes sequales.floris seris quantu 
eft quarta pars vnius.fiant cx cis fief.Cuc£ neceflc fuc 
ritjintantumprematur fiftula, vt quicquid in ea conr T HvED D5D R J1C1I 
tinctilr p i ir is,egr ediatunDei ude infirmus fuper latus 
cocrariu fiftulaeiaceat:& de praedicfto fiefaliquid dif" 
foluaturin aqua rO.dc quo Ilachrymalis angulo tres 
guttae vel quatuorinrjdantur magno interpofitoin" 
teruallo Inter inieAione vnam 8C alrcram.*quo facfto 
aeger iaceatltc per tres horas. Sequenti die mane fiftu 
laffimili modo bene prematur: etfiateade cura:quod 
per hebdomada vnam fieri couenir*& etiam tandiu, 
donecafiftulanihil egrediatur, cu premitur* Exhac 
enim curalocus multis menfibus ficcus permanebit, 
Erquando fiunt collyria ex praedicftisraddatur eis an" 
timoniu,er Auice,; 
dicit fracta, Ed 
collyrium,firubet,pr£di(ftuconfcrensad dolores an- 
tiquos: 8C confumit carne additam in angulo Iachry> 
ma:lis:(S<!cofertadfiftulasinpraeditfto angulo:eftqd* 
Rcd.climiaeablutae,&fedenegtcobuftiabluti,anaau 
reos.xvirj.cineris de fornace, in qua purgatur aes,au" 
reos.xxirj. myrrhae, aureos.xl viq. croci, aureos.irij. 
oprj, aureos, virj. piperis albi.grana.xxx.gummi, au-- 
teos.vi.confidantur cu vino:& adminiftreturcual 
bumine oui in locis propinqui teporis*‘et fitfubtile. 
De fiftula mandibuU. Cap. III, 
MAndibula aliquandofiftulatur:& os eiusali" 
quando eft ftriftum, aliquando amplum. Si 
os fuerit itri&um, elargetur cum tenta de malo terrae 
ficco vel iimili. Deinde ponatur arfenicu noftru, vel 
vnguentu ruptorium :fed primu plus valet:quia in-* 
Continenti ocdditflftula: 8C non facit magnu dolo" 
rem.iMortificata fiftula,apponatur q uod faciat mor>r 
tua carnem cadere: deinde curetur ficu tfuperius di" 
<ftu eit. Si veroiampcnetrauitados:& osiam cor-' 
ruptu cft:tunc oportet os difcoopcriri:5C oportetos 
corruptu vfq; ad fanum remoueri. Et cum videris 
exirefamem albafpiflram & bene dfgcftamrfdas fiftu 
lam elfe mortificata. Si vero liquidus 8C aquofushu" 
tnOr exierit:timendu cft ne fiftula ad radices dentium 
'perueniat: 8C tunc dentes illi radicitus extrahantur: 
deinde cura vulnus ficutfds: 8C ficut eft iam antea 
fupradidum. . » 
Dc fiftula circa collum, Cap. IIII. 
SI fiftula circa collum fiatin neruis, venis, & arte 
rrjs plurimum intricata: indfio, aduftio,& me< 
dicamenacutum verendafunt: quinimmoplus va" 
Jeatin talibus locis operari, 8c curare cum medici" 
nis: quae non repente fed paulatim, 8C cum facilitate 
operantur:etnosiam diximusin capitulo fiftulae vni ' 
uerialiillaquaeexproprietate, S>C quae cum iuauitatc 
Operantur, quod dictu eft de fiftula in quacunq? par" 
te corporis fiat, tenendum eft,excepta fiftula auris SC 
ani: de quibus in fequenti libro dicemus: vbi propO" 
tiirnus tractare de oibus morbisauris, fimiliter et ani 
De cancro. Cap, V♦ 
CAncer nomen aequiuocu cft ad duas aegritudi" 
nes,adapoftemafcilicetmelanchoIicum, 8C ad 
quaedam vlcera rotunda, concaua:quibus funt labia 
indurata, quae difficulter valde fanantur.* 8C vtpIunV 
•mu contingunt in cruribus.*& frequenter liuefcunt: 
6C nos in capitulo ifto propter aequiuocationem,qua 
liabentin nomine, tractabimus de vtroque:quamuis 
propteriftanj cayfanvconuenientius fuiffet capitulti 
apoftematis melachblicfcum capitulo 
8C fclirofts ordinare. Dicemus ergo primo de p 
cro contingente a caufa exteriori,id eft propter 
nus, vel vicus male curatum:quae funt vulnera 
da, ftcut diximus: & dicuntur cancri propter 
dinem qua habent cum cancro in rotunditate:& 
ctabimus primo deillo propter cSmunftatem,^1^ 
habetcu vulncre.omnc enim uu!nus,poftqu 
quatur, 8C non fanatur, 8C 
fit in cancrum vel fiftulam. de tali' cancro ad p 
fens dicemus. 
De cancro contingente cx apoflematc, uel uulnerc,» 
quopmilimale curatis:<&debugantijs,CT 
maliscrurium. . / Cdp. vl' 
CAnccr eft vicus latum, rotundu cum 
te,duritie,& plurimu cum eminentia cC f/ 
tatelabiorum: 8C no eft dubium quin vuhiera1 
dum ex imperitia 8C mala cura, vtplurimuautc 
teriorum humoru vitio cancerentur. |dcirc° 
cer diftinguitur fecundu tres modos: videlicet 
du diuerfttatem caufae, fecundu diuerfitatern 11 ./ 
broru, 8Cfecundum diuerfitate temporis. 
du diuerfttatem caulae 
fit cx melancholia quae frigida eftdCffcca :^ctI£fetf 
parui doloris, 8C paruae vlceradonis:quando$ jorj$ 
Cholera aduftapura: 8C tunceft vehementis d 
8C magnae vlccrationis. Diftinguitur etiam *e 
dum diuerfitatern membrorum.quoniam alftf 
membris mollibusjficutincarne.aliusinmcbt^^f 
drjs, alrjsmebriscofimilibus.aliusfitin c*urlr,(3ce,lt 
in offibus. Diftinguitur etiam fecundu diUertl 3it 
tcporis:quomaaliuseftreccs:alius eftantiq 
tiquus quidem cognofcitur per diuturnitate^1 
ris,f5£ per vehementem liuiditate& 
doc£ 8C per magna duritiem labioru,££ v 
tionem. Cancer etiam diftinguitur a 
cududiuerfttatemfpecierumrquonia,vtv0‘u 
derni: alius dicitur noli me tangere,alius 
cancer, qui fumitur pro vtrocp. Etafli gll*n 
das inter ipfas fpecicsfecundulocurquia 
noli me tangere a mento fuperius haoet 
in inferioribus partibus. Affignant etiam 
«n qualitate coplexionis: quia dicunt q? &nCC 
pus fiunt de cholera magis ignita qua noli 
re. Et inter lupum 8C cancrum,quia 
dem:& propter hoc exiftimant cp illa fpecie 
de cholera magisignita, fi'tlupus,quialupuS.- 
dus.corrodit. In libris veteru de huiufm0^1' 7 
edone nihil inuenitur omninorquia veteres i 
di vlcerano nominaucrunt cancros,miodc 
pitulis vulnerum & vlceru difficilis conf0*1 
tractaucrunt.‘& fub illis voluerunt cancros 
di comprehedi. Vbi autem de cancro IocU£1 fccjp* 
apoftemate melacholico, de quo loquemliI* 
li capitulo,intenderunt. prQ^l° 
Cancer q“=>nt° antiquior tanto 
> i m locis magis neruis, venis, 
tricatis:tantopeior,& 
libus enim locis incifio,incenfio, 8C medic^1 
tum verendafunt. Si vero canccr ini°c (1 iil-‘v|J 
fuerit, vbi devenis 8>C ncruis timendum n° 
adfanam carne incidatur, 8C accendatur p 1 
Sicut de fiftulis dictum eft,curctur;vcl fiatC liber m. 
* 
*OsfCm 
M°j-tl'gPei* icimus: SCmultoties experti fumus, 
i°^rarh ,canccr ar^cnico fecundu doArmam 
Wpcte ubIirnato.Prima enim dic fiitula,cancrum, 
feUf0r fiuelupum, noli me tangere, 
C^5 Ofnncs ffmiles morbos ocddit.pofiv 
r Brocuretur cafus carnis mortuae; deinde vc 
%'lfjjue cura. Si verofueritin locisneruofis& 
PerctUr S5vbi medicamen acutum verendu 
f^an®31"*^?11 arfcnicum Publimarum cu 
Ur v,rt^s cius,ira q> neruos vel arterias non 
C Vla virtus eius ia fracta eft, lecure po^ 
Irn,rtrar,‘ P°^caPum carnis mortificat^, 
e a j1^5 & tertio iteretur: vel fiatficut 
.de fiftulaincollo:8cinfumma 
\Se^IOlT,en,> f°rniIC?,et omnis viceris mc 
fifiuEeefi:: quare ad capitulum ipfius 
9 5rccurras* Et nos hic, ficutin capitulo de 
cfycru ecirnus 5 ponemus aliqua experimenta contra 
w 5^U3e de bbris excerpfimusantiquorum: 8C 
cntu ,r*? didicimus Ede dignis. Et deillis eft 
SrS? diaP0rnphoIigosquodcopofuit Gal.con- 
>c,sn,ni ad refrigerandu, eryfipclaris,vulncribus, 
Vulneratis 8c fordidfs,pIus omnibus me/ 
vel(j,irni uspurgat,6dfanat:tibiaruvulneracocaua 
r°r.cer,p^a repkr,refrigerat, & cicatrizat. Reci.olei 
L^c*iih'^^3e,ana vnc‘ vi.fucd fru<fhis vuselupinae, 
quodfufficiar pfymmithii, 
fpti,pomphoIigos,veIipodq,oIibani 
s. n^‘,‘confice fic.ccra & oleo lento igne lique.- 
ignc depofitis puluerem fpecieru fubtili> 
C%irUm cribratum adde: & in mortario diutius 
C{j(/c<V& fupra fcriptum fuccum faepiusinfunde. 
5&^er*Vi‘^°raS^nelntcrrnl^®c agitatum fuerit, 
5ilpermitte.* &fupernatantemfuccirproqce, 
- 7n^uentum q<f prodeft vulneribus aeru 
Hiifi’hftuI,'s>& cancris.Reci.axungiaeporcinae 
\p,^*5voc.ij.°Ician tig,vnc.iq. vitreoli,drac.iij. 
Scfment,'5drac‘^ar,ftolo*ro‘«rcos 5anadrac.irj, 
jfj1 °Pt,rneterantur: 8c axugialiquefiat:8C cum 
Mortario tundantur:donec fiantficutmedul 
%tt tea tnifccamur Cu axungia ad ignem,donecfuf 
%pj.. dicit:q? vulneribus inueteratis et can- 
*C *0tIS uino:ponatur caulis tritus defuper, 
kls,n die. Item ccrfolium cu meile trL 
etUrcancris* Item cinis anethicobuftipo 
h Uir5^U5tcr‘n cancr,s & P°rdidis vlceribus mem/ 
's*curat oia pr$ dida. Lolium tritu cu rafa- 
,cacros,& pafcetia vulnera curat. 
I Pulu^°tearnaSnumfi)fetcancnsPrffiareiuuame* 
sdic ,S uo ficutide Macer ait, experti nil efle vti- 
5fhs a Utlt‘Reci.pulueris ftercoris humani cobufti,pi 
» Phop * atPulu,s’ fuperponatur. Vnguetum 
iQ|^i?,COn UO mamillarum, cae 
i 'gid *Oc0rfif°caeryfipeIata:copetenter enim 
tMi^.t3atVufncra, purgatinguinis ftroma/ 
vSPafp CS’ cancrcnofas vfturas,& omnes rheumati 
rig 
ia f-01 orum,ana lib. 5. axungie porci 
pt.j 1 Vnc‘i.&.f5.chaIciteos,reu finopidis, vnc. 
i^clitL a citeos diu i mortario cu oleo fimul tere:de 
l,sCon,a!r^yTunl Pwpetmitte: dC adfolem tribus die- 
V ni/f C€.**2®udfimc axungia fupcrfunde:8C opti^ 
Ce* CU bene miTcueris,lentoigni applica: 
patula dc viridi palma excoriata eo mifce: dC 
k ad plenum decoque!&vfui*elerua* 
Si farfus cancro fuperuenerit, de mille hoc vnum 
probatu fufficiat. Puluisadfarfum hominis vel equi 
& ad omnem plagam mal5 hominis vel cqui.Re.dra 
ganthi, boIi,fulfuris,gall3e, fuliginis, ana vnc.i.alocs, 
myrrhae,olibani, atramenti,picis nigrae, cornu cerui- 
ni,ariitolochia Iong.& ro.foliorum myrti, corticis,, 
mali grana. gypfi,alu minis, falis, faponis, ana vnc.q. 
panis hordeacei, teftarum oui, mellis combuiti,ana 
vnc.iippulueriza 8C fuperafpergc. 
Vnguentumad carnisregencrationem poft extir 
pationem cancri, fecundum Rafim mirabile.Redp.H 
thargyri triti,lfcutalcooI, vnc.i.olei, vnc.irj.coquan 
tur agitando, donecrefoluatur lichargyrus. poftea. 
Recipe, olibani, farcocollae,fanguinis draconis, gal- 
bani, colophoniae,ana drachmas.ri.puluerizata om- 
nia & cribrata praedidaedecodaoni comifceas, etdc- 
coquas,donec ingroflenturreura cu eo vlcera,cu fan 
guinolenta no fuerint. Adidc aeftatis tempore, 8C 
quando vlcerafndigenrrcfrigerarione,cum in vulne 
re, fcilicet fuerint calor & ardor. Red. lithargyri triti 
ficutalcool, vnc.v.mifceascuaceto, 8C teras curo,, 
donec refoluatur, 8c mollefcat:deinde oleum rofde 
fuper cffundatur,donecingrofletur. Et nota cu teris, 
nuncacctum, nuncoleufuperfundcndafunt,donec 
infletur:8C ad magnitudinem deueniat, 8C fiat vngue 
tum. Cui pofteaadmiTceas ceru(Tae,drac. v.campho- 
rae modicum:tere cum eis,& vtere. 
untv*ccra,ncalcaneis,qu$plurimum, 
ougdnna: confueucrunr accidere adolcfccndbus 
tempore magni frigoris.*& curantur fic. Accipe cor- 
tices mali granati,gallarifipulueriza, 3C coqueinace- 
to:pofteaco!a,& in colaturaintinguasftupamcana- 
pinam:8C fuperponas vfq? ad deficcationem: poftea 
cura cu Vnguento fatffo de aloe hepatico, thure, ma- 
ftiche, farcocolla, fepo arietino, 8C cera: 3C fuperpo- 
nas in modum iparadrapi. Item ad idem fel porci- 
num defuper ponatur; nec remoneatur donccfane- 
tur.Expcrti dicunt: q? certares eir. 
Item nota.*qj ab ipfo principio ficancer non vide 
tur pofle curari per localia: digeratur materia cu tri- 
bus partibus cum oxyzachara, ct quarta oxymelitis; 
digefia materia purgetur cum cathartico imperiali, 
quod purgat vtranq? choleram: tertia die fiat ftupha 
de herbis frigidis, & quibufdam calidis exeunti a ftu- 
pha:offerantur tres partes rubeae trochifcatae:& quar 
tathcriac£ maioris,cum uino bcnelymphato.fequen 
ti dic fiat phlebotomiadchepatica, vel aliqua aliarir 
fecundu pofltioncm materiae. Si autem cancer fi t 
inucteratus: particularibus cSuenicntibus digeratur 
materia cu tribus partibus oxymellispraedidi fquilll 
rid,& quarta digefta materia, purgetur 
cum tribus partibus 8C quarta cathar 
tici imperialis.tertia die fiat ftupha de herbis calidis; 
exeunti a ftupha, offeratur theriaca maior cu vino ca 
lido.fequenti die fi corpus fit plethoricum, fiatphle- 
botomia:finon eftpIethoricum:ponatur ventofain 
proximo fonte: vel filocus rubuerit, vel caIuerit,po 
nantur fanguifugae. Scabiofacum axungia contri- 
ta 8C fuperpofita cancro expertiffima eft. 
Vnguentum vlcera tibiaru aeruginofa plana opti- 
me deficcans,& cauterizans,& mala 8C fupcrfluacar 
nem corrodcns,probatum.Rec. calcis vf.cerufTf,ana 
terantur, 8C diftemperentur cum fucco folioru cucu THEODORICI 
fncrisafininhdeindeaddatiir axungiaporcina cola' 
taad quantitatem quafiat inmodu vnguenti.poft' 
modu addatur modicu mercurij,cxtindi cum falma* 
Item vnguentum ad refrigerandum, 8C pruritum 
ex vlceribus remoucndum.Rcd.lithargyTi,mercuf. 
olibani,ana vnc.i.oleirofati, ceruflx, ana vnc.irj.ma 
ftiches,vnc.i.&'^.fiatvnguentum. 
VnguentirRafisadconfoIidationem vlceru mul' 
tarum humiditatum,etgenerationc carnis in cis:5<f rc 
motionem humiditatis eorum.Re.lithargyrum pul' 
ucrizarum: 8C ex aceto aqua dC oleo fimul in morta' 
rio imbibatur, donec ad vngnentuperuem'at,&: albi 
ficetur. Deinde.Red.calcucae,baIauftiarum,antimO' 
nij,cucumeris, gallaru, fanguinis draconis,aluminis, 
cadmiae argenti, omnium, ana. hxc omnia pulueriza 
ta defuper mittantur: in mortario donec vnita fue 
rint agitetur:deinde ex hoc vnguero vulnera,in qui' 
bus eft caro purrida,fuperponatur:etcum panofua' 
uitcrligetur:hoc vnguento tandiu vtendu eft,donec 
in vulnere tantum carnis generetur,quodfuflFidaf,ct 
ipfum induret: 5C coriu perfede inducar. Difto dc 
cancro q? eft vicus mclancholicumrquod fecundum 
plurimu fit ex vulnere fiue vicere male curato:dfcen 
dum eft de cancro quod eft apoftema mclancholicu: 
fit a caula interiori. 
r»c apojiemate melancholico qui dicitur caccr. Ca. V11. 
CAncer eft apoftema melancholicum ex melan' 
choliaadufia materia cholcrica,fi'cutdicit Aui. 
acdditindpiendo:quandoc£ poftapo' 
ftemara calida, cum indurantur. SC in principio fifuc 
curatur ei,quandoq; fiat 8C fanatur, 
p P eiusfunt:qdndpitapoftema fimileauella 
t/ llglitt nae minus:deindepaulatim augmenta' 
rurcum duritie vehementi, 8C tenebrofirate coloris, 
8C rotunditatefigurae:& aliquantulo caliditatis in ta' 
«ftu; Et quando incipit magnificari, apparentin eo ve 
nae virides,&habet radices pencrrantesin corpore, 
jp eius eft ficut dicit Auice.cura dicfta in capiV 
ETCLira tuj0 ddcpra^cxphlebotomia,etafllduatio 
ne eoru,quae educunt melancholiam .* 8C permutatio 
ne fanguinis totiuscorporiscum fanguinenouo, fub 
tiIi,aquofo,temperato,perdbos humcdanres, lauda 
bilis humoris 8C boni. Et cacer nafdtur in qualibet 
parte corporis: in mamillis mulieru.*quc 
no purgantur naturaliter, & tepore folito mcnftruis. 
Nam omnes mulieres quae tepore folito 8C congruo 
cx more purgantur: & fanaefunt, 8C raro huiufmodt 
aegritudinesilliscontingunt. Generaliter aute ficut j 
didum eft,cancer ex melancholico humore nafdtur: 
quia ex nigra faece fanguinis, ficut dicit Gal. 
admifto felle ruffo. Haec cum abundauerint,5£ excrc 
lierint, miro modo vitiaincorporegenerant, nofo' 
Ium canceromata: verum etia varices & elephantias. 
Aliquoties etiam hictalis humorper haemorrhoidas 
purgatur:quiafplen no poteft tantum quanta moris 
cft,ad fc trahcre,a tq? co nfu m ere: 3C i nfu n di tur i n ve' 
m's,&in cute totius corporis, 8C maxime in extremi' 
tatibuSjficutin vultu, manibus,etpedibus:& dicitur 
elephantia. Aliquoties etiam in partibus corporis eui 
dens nafdtur, vtin mamillis:& occultus, vtin matri 
ce: 6C dicitur cancer. Videntur etiam venae locorum 
ybi confoderit hic talis humor, plenae atq; tenfae fan' 
guinecorrupto,nigro,8C fpittblQC quanto nigrior §£ 
/piflior fuerit, tanto peior & piculofior crededifS 
Sc grauior & infanabilior caufa,fi eum cancro 
ac fi venae tenfae ex vtracp parte cernuntur. 0t 
quidc caufam afc Gal. Scias a nobis in pr,nc,P jit 
incipiente medicamine ferreo,facile fuiiTe cur^an^j/ 
veterata autem,Hcutipfeait,nullo potuit mca|Ca^ 
ne,nu!lo vnqua fine fanari. Quippe fi ex£:rfUlof 
8>C totam mamillam occupauerit:dubium efid* 
te: quia hoemorrhofagia verenda efi,& 
auofolentfebresacutifllm? nafcfiquae vulnus 
aant,& periculu mortis inferunt:&reos conu,fl^fj 
medicos. Oportet ergo moxin principio Pur» , 
cos frequenti purgatione, qu$ rnclacholicum bu!T 
rem purget:SC tandiu id fadendueft, donec-ca jjJJc 
nitus diminutapurger.funtvero purgatoria3■ j, 
vtiliifima, qu$ recipiutcpithymu. Deinde fi 
' ftetvelprohibeat fanguinis detractionem 
mia fiat de brachio. Dcnuo ifermiflis diebus Pvfr 
repurgabis. Et fi mulier fuerit setatis congrui 
ftrua vehementer prouocabis.Quia fi quinqua£, jfj 
ria fuerit, quae patitur: 
loeu ubi cancerfuerit,fucco firychnifrequcfcf|j u, 
quia materie huius morbi cogruic.q) fi hoc m0<a, 
cerenequiueris,fuccuipfum mifccas medicam 
dicitur diapompholygos,quod dictum eftin 
loprcccdend,5<r in modii ceroti 
teolo mirdoindudum adhibeas. Nam canc«r11 $ 
vulneratus efi, praedictis curabis mcdicamin^u * 
magisilloquoddiciturdiapompholygos. , j 
OlSCta Maxime his coucnitfuccusptiian# 
* decocte,et in aqua de oleribus mall,ar 
tarum,atrriplicu,& 
de pifeibus autem dabis 
de volatilibus omnes pter aquaticas:et vitcll°s 
rum forbiliu,& fimil/a. Et quando efi caUdi&£e#' 
lac vaccinii ftatim extracto ab eo butyro. 
mcninfolutione ventris ipfius efi, Vtfumat^/Ltl/' 
ter qualibet uice quatuor aureos epithy mi CU&/ 
poacetofo:&:fifueritfortis,deturhicra e.\lcbo*u 
DeformiccpiicnolimcUngere, Cap, 1 
FOrmix vulgari Termone noli metang*r* $$ 
fur. Morbus cfi qui fit in ore,autin vn‘f JgpSf 
nafo,lente crefdt quafipuftula toto anno maI’ 
ua.*etin fummanoli mc tagere cfi quoddaap01[ 
quod fit a mento fuperius.et dicitur noli 
quia cfi: nimis de contagiofis morbis: vel didf 
me tangere,quia fi tagatur, magis fluunthun 
ipfum:& ficaugmentatur morbus. Ficerg0 
plici choIcra.‘quar« vna non 
ditiuxtaradicem rubeum colorem.altera 
Vndcpraetenditfuperiusnigrumcolorern* ftotf, 
Primmn confiliucft, vtdigeratur 
zachara:purgCturcu 
dificcntur humoresq paratifuntaduri,ficu|; f-gid'*' 
6C cholera. Tertia dic fiat fiupha de herbis i*qii* 
exeunti a fiupha offeratur thcriaca eu vino, 
decoctionis Unariae, Sequenti die fiatphfib 
de hepaticarquia humores calidi vbicun^u0 & 
nem habent ab hepate: vel melius de cepha‘Jc gpv 
mouearur ergo crufia cu raforio,veI cum3*10' 
uis factus defalgema, 8C cineribus vitium [0? 
ne vel veterum, quae meliores funt, attrarnf11 fa* 
ce vina,et tartaro3ana.diftemperctur cum *'* LIEBR III. 
16i 
fumdiAaru vfrm:vt fit mediocriter fpif- i 
Q0a' 50tanodefuperponatur:& fiatillinitio circu 
n5(j^uP0P,jlcon. Incraftmoautc remoueatur: 8C 
Peret rPicula,cum raforio auferatur:dC tunc 
TTlcdior^U^,,S^a^^rn3ecurn fucco plataginis:fi£ fiat 
It1|.sCr!ter fupcrponatur.SC tuc folia pia 
lUr‘A(itnfa- rnoc^ exprefiaafucco fuperponan 
HatUr. . dmufolium plataginisintegrum 
*«uio ,%lljStam€n lauetur bene locus 
fiatpe deficcetur cu pano vetufto rarefado:&ita 
ro«,ubnr,U5<*I*eS* Mortificato apate, apparebit ca- 
ta$:lncaliquainfedioeeffundesfanguineasgut 
facit a Unc aPP°natur linaria trica cu toto fucco,quae 
8C curatione.Sequenti dielaue 
r PdJ|dolixiuio:&apponatnrpuluis dero.thu< 
a - le‘ ReP^eco ulcere, cicatrizetur vtdidu 
fiffai^SaPat5bus. Abfiineat ab acutis acruminibus . 
Cott.a3s> & ab.olbus inflamantibus fanguinc. Item 
tangere, vngatur locus fu cco caulis ra 
c^UsF^terin d,<c* Item inungatur cufanguine ali" 
ciaj, *°ls5qui eunde morbum pafliis fuerit:quia fpe 
c,Uraeftm hac paffione,<S<: infallibilis, 
pretiofum & valde 
afferetes hoc taliter fieri de 
fol ,ne plenas manus tuas:SC fit in tali loco nata, q? 
!ens afipidatea. Colligehcrbam,&abluceabe" 
rn°rtano mundopiTtello mudo tere ea 
Pefa Vt pofiis habere de fucco: 8C cu fucco dift<> 
delrij ,SuantuIu de ralgfma,itarpifl"e,ucplagella fiat: 
Caukras cruftam defuper a morbo: & de vrina 
*auam°rbu bene cum vnapena.ad vltimu 
1JPerPagella:5Creferua quodrefiduumfue 
cco:quou% alia facias plagella. Hoc aute em 1 
I113;11*31 uper morbum a mane vfq; ad no- 
K^,anirn,Se^Sraue*nec ?gerdum emplaftruha- 
bene comedere propter dolore. Remo 
Pjaftro in nona comedatur:poftea ponat aliud 
um ‘ Fiat lixiuiu de cinere vitium: 
tL cum eo calx viua,tartarum,et attra 
8Cj fitfpiffum vtindepolfitfieri emplaftru, 
°na fuper vicus ponatur vfc£ mane;& tuc pre 
Vf ernplaftru defalgema 8C plantagine impona- 
ad nona:8C tunc vt diximus alteretur empla 
H p * P°nedo de calce & reliquis:& illa duo alterna 
Vra natur, donec fanet p. v. vel. vf).hebdomadas. 
c tempus fanari folec cu cura huiufimo- 
d~Us,*fte. Caueata vino, cafeo,omnilegumi 
*)a,le Omni carne melacholica,ficutbouina,vacci 
r.lna"Ceru,na- mdibus,8c vitet omniain- , 
Nljs |‘a, vtendo digeftibilibus, ficutbonopane, 
°bf a *nae 5 Cl"* aqua.diligenter enim eft frigis 
c^V|^uanda;quiaex dolore medicinae, fi- 
Aln ,?us accidunt acut£ febres, 
fuccucumfalgema fuper vul- 
gatu 3nt’ eteauet tunc ne locus patiens aliqua re 
!Kpr j’ HifiTola medidna:& quoties locus deficca- 
dievnu 
Nuerjem’Vtpt?diAueft. Alia die ponatur 
pHqa.?ata 5autcu lixiuio diftcmperata:&hoc cum 
diftndremouendii ftiiletur oleum delenti- 
uarurnln c,rcuitu, SC defuper per totum: 
V Cruftulasautfquarnas,infufflendoremouet: 
WnSiaIOCUm tan£unt* Item ad idem aliud 
m* Infunde bis in die loum fucco linariae her 
8C /pfam herbam tritatfi defapcr po- 
fteaponas: dC fi' vis vc malum mortifi'cerur,adde ial- 
gems,attramentu.Morbo mortificato fac emplaftru 
defalgcma dC amylo diftemperatocum fucco plan- 
appone donec fanetur. 
T)c herpete ejlhiometio,fiue lupo. Gip. IX* 
HErpcs efthiomcnus eft apoftema,& dicitur qfi 
feipfum comedens: SC alio nomine dicitur lu- 
pus: 8C quadoque fit ex eryfipelate precedente:quan- 
doquea caufa intrinfeca, ficutab humore corrupto 
franfmifTo ad membrum dC corrodenteipfum,cui in 
fidet: et aliquando ab vicere malo,aut bothor nigro, 
aut viridi, aut ea qu$ habet colorem pauonis, accidit 
vicus peffimuambulatiuum:&incipitdilarari velo- 
citer. 8C in principio eius magnus eft feruor punAio- 
nis 8C arfurae. Inueteratus lupus cognofcitur per m«5- 
bri duritie 8C nigredine,&: in profundo corrofionc. 
a , vtfeftinetur ad cautcrizandu ipfum: aut 
0 c ponaturfuperipfum mcdicamcnacutur 
8C liniatur in circuitu eius cum luto 5C aceto.Cum er- 
go denigratur, SC mollefcitnigredo eius:tuncpona- 
tur fuper ipfum fulphur contritum confeAum cum 
butyro,donec cadat nigredo.Et iteretur illud,donec 
cadat caro mortua mala tota.deinde abluatur cum 
aceto 8C aqua: & curetur cum medicamine genera- 
tiuo carnis: SC nififuccurratur cito,dilatabitur nimis. 
Ego autem femper curam' ffc: 8c bene.quadto depre 
hendi herpetem: tacito nullo alio procedenti,eria in 
hominibus valde plethoricisappofui arfenicufubli- 
matum:quod in herpete tam cito dolores punAioes 
8C arfuras:quas in alrjs Iocis,infert,tollit:3C herpetem 
mortificat: 8C prohibet dilatari:poftea procurato ca- 
fu carnis mortuae,cum regeneratiuo carnis curauhflC 
fic cito femper fanaui. Ecin fumma cura herpetis 
efthiomeni eft cura cancri* 
Hcc4ncr<enis. Cap. X. 
CAncraeno dicuntur no praemortuae carnes, fed 
adhuc morientes.aliquantulutamen vitaefen- 
fufque retinentes cum nigrocolore. Crofis dicitur 
caro: q> pene mortua eft,& line fenfu.Ideoque neque 
ferrum, neque ignem fentit. Vnde mox vtfania- 
do euenerit,ferro fecari debet vfquead viuu, 8C vfqj 
ad locum fanum:ita vt nihil demortua carne rema- 
neat:deinde cauterizadus eft locus. Pars vero quae 
nondu priuata eft fenfu,nec penitus mortua:frequett 
fcarificatione purgetur. Nuc multis £5C profundis pia 
gis:nunc paucis SC leuibus: ficutlocus 8C caufapoftu 
lauerit:detraAo fanguine mortuo,& conftriAo poft 
fcarificationem, vtaris medicaminibus:quibus pu- 
trida curantur vulnera, id eft farinam orobi cum ace 
to 8C meile decoquas, 8C cataplafma locum. Idem 
facit farina fabae cum aceto 8C meile co Aa, 6£appo- 
fita. Et fi volueris vehementius ficcare loca: adde 
his aliquid falis:deinde fi opus fuerit, vtaris trochifds 
Andronis,et trochifds cu aceto vel 
vino loca linias. Et cu adhibes huiufmodi medica- 
mina violcta:caue vtfemperattendasadqualitateec 
habitudine corporu,8C virtutem infirmi. Si. n. durus 
ct fortis corpe eft:facile fert vim medicaminis. Simol 
lis 8C tenuis eft:non fert: neceffe eft. n.alia adhibere in 
virtute mcdicamina?qlia viderimus et corpora:quia THEODORICI 
vir,mulier, &infans multu diftantcorpore 8C virtu 
te. Si militer fi de rure fit quis et opere quotidiano: vel 
fi de vrbe 8C ociofus:8C fi' iuueis autfenex:5£ fi cofue 
tus aut no confuetushecpati. Et fi neceffe fuerit am 
putariautfecarialiquodcorporis 
cafanaabfcindas:ita vt nihil carni 
fed magis de viua aut fana carne aliqd auferas.Sic eni 
melius SC citius curabis.Etqii cauterizabislocum,fo-' 
Irjs porri teneris cu fale tritis cooperies.fic citius efcha 
ra cadet,atc£ feruor minuet. Hoc etiaad canis 
lum vtiliflimu eft mox appofitu.‘etpoft triduu fubla 
to porro,puluere cephalico, id eft dehermodadylis 
cu meile vtaris:& citius cadet efchara. Excutit etia 
cfcharam medicame,quod dicitur tetrapharmaco 8>C 
macedonicon. quod Red. taurin. vel bubalin fepum, 
6C caprinu, oleti, SC cera.Et omnia medicamina qu£ 
fuppuratione faciunt, id eft quzeadfanie 
eunt. Itcfadtpanis cum apio viridi, vel cum ozimo 
contritus,et appofitus rupit 8C feparat cfcharas.Idem 
fadtiris,ficu meile teraturrfimiliter 8C ariftolochialo 
ga,&acorus. Etfiinfirmus fueritmolli carne:fuffi 
cif farinaherbi cu mellerfiadexcutiendas efcharasap 
ponatur. Ide facit thus mafculum cu meile: & me-- 
dicamen quod dicitur Macherion 8C Ifis ci! meile fo-- 
lutum. Praedida medicamina excutiunt cfcharas: 
8c cum cecideritefchara,epu!oticis curabis: quia cito 
ficut dicit Galenus,huiufmodi cicatrizat, 
SC fanant. Et Auicc. dicit, q> femen rafani cumacc' 
to eradicat vicus integre:8C fimiliter ope 
ratur in impetigine. 
De tipojimate fecundum omnes fuus fpecies. Cap, XI. 
APoftcma eft tumor vel inflatio membri 
ter naturam. 
p . r ficut aflerit Aui.duplex eft.fcilicet an 
cau a receciens,&:primitiua.Etantecedens, 
quidem caufa eft interior.‘qu3e ex repletione 8C corru 
ptionefithumoru.‘& fitexnutrimeto membrifuper 
fluo.unde omne membru quod nutritur,apoftema- 
tur ex fuperfluitate humoru 8C nutrimenti. Ideoq? in 
offe etiam accidit apoftema.Caufa vero primitiua eft 
exterior quae ex cafu , percuflione, 8>C fimilibus acci- 
dit.Apoftematis materiales, ficut dicit Auic.fex 
funt, quatuor fcilicet humores, 8C aquofitas, 8C veto 
fitas:8Cfic ex eis fex genera apatu generatur:ex quo-* 
ru diuerfacomiftione,muIt£ aliae fpecies poliunt pue 
nire:quorum nola no habentur. De fimplidbus ta 
me dicimus:q?autfitcxfanguinc,& dicit phlegmon: 
aut ex cholera rubea,& dicitur eryfipelas:aut ex phle 
gmate, 8c dicitur zimia:autcx cholera nigra,& dici' 
tur fdrrhos,aut c5cer: de aquofftate vero hydropifis 
generatur, fiue ramex in tefticulis.‘de ventofitate,ca- 
chexia. Copofitoruautapoftematu,paucahabetur 
nola ficut phlegmonodes de fanguine 8C cholera fan 
gule dominate.eryfipelarodesdominate cholera, ex 
eadem:ex eifdem fanguine 8C melancholiaadufta, an 
thraxiex phlegmate &T melancholia,gladuIaemolIes. 
p p phlegmonis fecundu loannitium &a!ios 
tCnigna funth^C;,CaIor,rUb0r,puirus,cio 
lor,& tumor. Ex cholera rubea fignafunt, calor, 
rubor miftus cu citrino colore, doloris magnitudo, 
8C velox augmetatio. Ex phlegmatefignafunt,al" 
bedo,molIities,itautfi digituimprefferis, penetrat in 
co fadliter3& quafi fignum foraminis derelinquit* 
: Bx cholera nigra ugfta furit, ingens durities cu 
Etrdas,q7apoftemaraj:eHe 
paru fiunt fingularia* Verum plurima eorufunt 
pofita:&compofitoru difficilior eftnotitia Pr0^e/ 
copofitione fignoru. Aftutus 
tus medicus fubnlftcr fecundupruCl^3Jlt 
Tuam agnofdt, & indicat.‘deindefecunda rnj*e fi 
magis 8C minus, aut medio modo curaipendm> . 
ego quidem rememorabor ad g 
tudinc virtutis fingulariter et diftinfte cura t 
vniufcuiufc^rpecieiTecunducanonesantiquo^11, r| 
ponam cura diu Hug* ficutin caeteris huonq? 
mo tamen ponam ea quae vniuerfalitcr conucn 
pofteaad curas particulares defeendam. 
fit a cau^a exteriori pr/miriu®* r 
biapoitcma percuflrione,cafu,&: caeteris, 
poris repletione,non eft ncceftaria c{ 
enim humorurepercu(Ti'o,& membri confod3 
aut cum repletione fuerit**euacuandu erit» 
ma vero a caufainteriori, fiueantecedente, qu 
eft:no eft fine repletione vniueriali, vel parn ‘ $ 
propter hoc vniuerialis vel particularis Pr$ceCl far0 
gatio.poftea cu repercuffiuis 8C membroru c 
tiuisinfifte. Vniuerialisautecuraolum aP°!.3 
membri apati fit cum moIIificatis:fed quia merT! fo 
rum aliafuntrara,aliaruntfpifla:cuiIibctcoued * 
pria medicina* Idcirco fi curare debueris, 
8C ligameta miTcendafunt, ficut Gal* V 
Iitiuis mcifiua:quorum unu eft aceturqcPGal.t 
frequenter fepofijiffe in durisapoftcmatibusdn^</ 
mentis tamen 8C chordis, Iapide molare in 
tinguas:& proprie marchifita**quam fi no hah^^f/ 
de molarem:8C apatislocufuperfumuteneas* 
fumiga: poftea mollitiua fuperpoas. Ab infr 
oleum infundi: ficut dicit Gal.Oportecftudrie 
vtfic (librile: & aliquando coquitur in eo 
U£,& elaterrj, SC fimilia. Acetum vero raro» 
turcu diuturnuextitent.faepe 
neruis: proinde in ligamentis 8C chordis nop° 
Infplene vero 8Clociscarnofis acetuh 
cftrquoniararafunt. Iteammoniacucum 
nu erit in (plene* In apoftematibus calidis P° 
cuatione,poncdafuntrepercu(Tiuapurefrig,c‘ 
apoftematibus frigidis ponantur repercu(ft 
bus virtus exiftit calida:ficut eft fqnathu, akj1 
8>C folia caulis* Naturalis aut ordo curadifP* 
vtin principioapponatur primo repercufm^pri7 
gmento, mifceantur diftblutiua cu rcpcrcu(uUg 
durantibus:In ftatu,£qualiafintrepercu(fiu^jUf)i,,J 
lutfuis: in declinatione vero, vtendu eft di 
abfterfiuis mundificanuis. PnncipiuapaPf 
cu materiaincipitlocumextendere. Aug*11^1 
capacitas 8C concauitas,manifefte augetur, 
groflities ceflataugmentari.DccIinatio, 
nui: 8C cu maturatur 8C manifeftu eftcapuC* 
incipit depurgari. Ifte autem ordo naturo* 
ctus eft,aliquando mutatur ex aliquo imped^sC 
Primu eft fi materia fuerit vcneno(a:qu£ r^ar,ul,ctlljf 
exteriora trahenda quam repercutienda. 
eft materiae multitudo:quam fi repellas, 
ne ad membrum nobile mittas. Ternum e ■> tfl 
groftiries, 8C frigidasipfius:quam * 
rabitur ficut lapis: & locus dupliciter mortl • w’ LIBER III. 
fcir 
STrcpcfoiflioe.Quartum . 
li^a tcrici Pauladna congeftio, quae magis eft diflbl 
arepcrcuticnda.Quintum eft,apoftemacrid 
nlemj3‘ naturaetranfrniirurn a membris nobilibusad 
brum ra,Sn°biIia. Sextueft, propinquitasad mem' 
Vclln ls°Peradonis: vrfifiatapoftema inaure 
co °3Uel fub afccllisjuclin inguinercauqnduni 
fteni3^erCU^‘UlS:^rnoaPPonemus quodaugeatapo 
r3jltes‘^t:matenam adlocapraedifta rrahamus,no cu 
ernal,t,a,llius membri:dummodo malitiam 
peljg 0 mobili Sc principali detrahamus.Si enim re-- 
.n£m'ne:tefdculivelheparcorrumputur: 
lis5t-j ln§ luas emittunt:!?ab afcel 
dj| COrdi velpulmoni:fi'acolIOjtimcn 
ptis §utturi:fi' ab aure,dmendu eft cerebro. Exce 
• is cafibus:& remota corporisreplerione, 
Pr,nciP10 repercudendii eft per frigida 8C 
<nor,111 cr0ntrar,a partem trahendu,ucl per exerciriu 
Pfre °j ° per ventofamattrahentc,vel 
v*n«V- ca^,c^a attrahentia. Si aute apoftema 
bus ,aac*co.pIementu,maturatiuiseftvtendum tali 
rttiri’U^Ca^^a^unt:50PP^at,uaicogIutinatiua,calore 
9lt}j Cnt,a‘ Generale autem maturaduum efthoc.Re. 
5hquiridam,fe.Iini,i uiub as, ficus ficcas,radk 
iubij1 •CC*,Ucoquantutinaqua.poftea ablatisiu-- 
*litu/r nquirida,alia fortiter coteratur: deinde appo 
ar,na oro^315 feminis lini, fccnugr3ed.& bene 
thap3 3lncorporentur:& fiat prius inuncfbo cum dial— 
e|buryro recenti. Hoc enim maturat 
et exterius:& plurimum valet 
Cc^,r°5et ficcco.de quo abipfo principio dmen- 
K eft:neapoftema induretur,& fiat lapis. 
a^Part,culares curas apoftematum 
* niamus* Cofiderari aute omnia opor 
matenafitfimplex,an compofita:quonia 
lrnP^excura*COrnp°fit3edebetur compofi- 
otandum eft etiam a principio,vtrum fitfan- 
Sn^jallrn choIericum:quaediftinguunturper ft- 
ln OC ctiam > quiafanguineum ma- 
ftndatUr’ rna,orem habetpulTadonem: 3C 
VQ 8>C latum in fuperfide: cholericum 
tQloracutlus & deuadus,& in dolore intenfi'us,& in 
u, fice c,tr,nius* Dicemus ergo primo dephlegmoe, 
Sanguine. 
■ £mon quando accidit, no euacuatur, quin 
fitprimiriua.auteniminuenit corpus mun 
fi1,11 *aut repletum . Si autem mundificatum, 
g Cl,tait Auicerma , non eft aliud necelfe nifi 
ft^«re°^Cma ,nquantum apoftema, fcilicet ex* 
K 9:&^tCnam extrancam ? quae facit accidere apo 
nat id cum mollificaduis,& refoIuduis,Ienk 
fcarificado, praecipue 
n aP°ftcma eft multae materiei. Ille aute phle- 
,nuenit corpus repletum:non eft praefum 
Curetur primo cum refoluduis:ne forte mate 
ec alUl*ad locum plus, quarefoluatur ex ea: fed 
}S.. ar,nmfoluere ventrem: 8C proprie quando 
ni,Tl,sreP apoftenia magnum. 
JNllifi at auminiftratio medicinam refoluduaru, 
f $nilJndnp fnquft3& °o diflfertab eo,q? corpo- 
canon^,nuenic: nifi quod non indiget 
hq eplurimain prindpio:ficutille:imo minus 
cfiecp(TUre-'mCaUkp^eSmon,s fuerit antecedes: 
e e aPrinclpip,vtfiatphlebotomiaapair 
te cotrariafecundu politione materi^:8C fiat etiam fb 
ludo vftris,fi 
tudo apoftemads prouocat te ad illudrdeindcadmc 
brumaegruredeas; 8C adminiftrainprincipiorepers 
cuffiuapura cu ftypticationeJnifi apoftemata fuerint 
in locis euacuatorijs iam di Ais:ex quibus rimetur, nc 
materia ad membru redeat principale: imo cura im- 
ponenda cft: ficut cft iam di Au, vt materia ad mems 
brum trahatur ignobile. Quod 1? materia in princi 
pio refraenare no poteris: tu nc ab augmento vfc£ ad 
ftatum ponenda lunt, partim repercufliua,& partim 
refolutiuarficut habitum cft fuperius. Et de meliori 
bus,qu3eadminiftranturinhachora:ftcuc Gal.teftas 
turinlibro de ftmplici medicina, eft oleum roH quo- 
niaipfum refoluir ex parte olei, 8C refraenateu ftypti- 
citate ex parte rofarum. In ftatuaute& in declina- 
tione pura refolutiualenificantia ponantur. In dedig- 
natione tamen necelTario ponantur fortiora refolue- 
tia,quam ponantur in ftatu. 
Si autem no fuffidat, 5C videas apoftema declina- 
re ad exteriora: tuc pone maturatiua: vt fanies aggre- 
getur in eo, &aperiatur:fedpoft apertione, mundiff 
cadua,& carnis generatiua ponenda funt: ficut arifto 
lochia,thus,myrrha,& ficlnfan- 
guineo apoftemate,id eft in phlegmone, ab initio fiat 
phlebotomia! parte oppofita. In cholerico, detur 
cholagogu, vel aliquid folutiuum cholcr$, quod no 
nimis calefaciat,ficur diaprunis,ucl fyrupus uioliaru, 
et ferum caprinucufcamonea. Deinde cir epithemati 
bus,in gbusfint infrigidatio et humeAatio,ficutpfyI 
liu conquairatuminaquacitrulorum,rafuracucurbf 
tae, citroli, & portulaca contrita, 6>C fimilia ex herbis 
frigidis.Cumautadftacumperueneritapoftema, nc 
cellaria funreaquae refoluuntcufaciIitate:dc quibus 
aliquidmifceatur medicinis. Apofte- 
ma tamen cholericumparu indiget refoIutiuis:quo- 
niapoftftatumrefoluiturperfeipfum:6d infrigidans 
tiaimponendafuntlocojdoneclocusincipiatdealba 
ri. Infrigidantia autefunr.hyofcyamus, laAuca,por- 
tulaca, virga paftoris,prylliu,foIacrum,lendgoaquf: 
fucci praedi Aarum herbaruperfe,velcum farina hor 
dei imponantur. Si locus propter infrigidantia, m 
viriditatem vel nigredinem cSuerfus fuerit: oportet 
locum aqua calida fomentari fuauiter:deindelocum 
fcalpclla. Si materia fuerit coagulata.*aqua calida cu 
paucofaleinfundatur.fic enim praecipitGal.Cdplc- 
tarcpcrcuflfioe,apponatur emplaftrum de cera,oleo, 
8C farina hordei in apoftemate cholerico. Inapofte- 
matefanguineo,fiatemplaftrum de fuccoaprj,farina 
focnugraeci, 8C meile: vtrefoluatur, quodinfluxit:nc 
couertaturineryfipelas vel carbunculum:8C fiat em 
plaftrum de farina hordei, 8Cc oriadro. EtRafis in 
libro diuifionum, dicit:apoftemata calida peruc- 
niunt ad vnam triu reru. Aut enim fanantur per refo 
Iutionc:cuius fignum eft minoratio materiei:& dirm 
nudo pulfationis 8C doloris. Aut faciunt colledionc 
faniei:cuius fignu cft calor vehemens: dC pulfatio adi 
dua:quainfrigidatio no prohibet:deindeledatur pul 
latio: & lenitur apoftema. Aut apa fit durum:cuius ft 
gnum eft:q? minoraturapa:etfcdatur do!or:& auge 
cur durities. Quando ergo vides apoftema in via re- 
folutionis:adiuua ipfumadrefoluendum. Etfimi- 
liter quando delinat ad faniem:fac vt maturetur vc- 
lociter3& aperiatur* Quando vero fic apa durum: THEODORICI 
cura ipfum cum lenitiuis, in quibuseft 
nec leniatur, enim eft generalis cura in omni 
ftemate calido. 
folarri,& eius fubftantia,femperuiua,endiuia,portu-* 
laca, rafura cucuritbae, virga paftoris, fuccus pfyllfi, 
aqua rof.acetu,fandali, memite, caphora, rofae,& fi> 
milia his ex rebus frigidis 8c ftypticis. Etquado deco 
quuntur cortices granatoru,acada,etfumach in 
to, &C fucco femperuiuae, 8c intingiturin eisfpongia: 
fitrepercuffiuu bonum. Crocus cum admifeetur cis, 
iuuat ad fedatione doloris. Mollia vero 8C refolud 
ua,funt ficut farina tritici, farina fabaru, folia 
rum,maluauifcus, femelini, chamomilla, 
et euisoleu,abfinthium,meIiIotum,adeps gallinse,an 
feris,& vituloru,omnes medulle,& vnguetudiachy 
lon. Ite repercufiiuu bonum in apoftemate calido, 
fit de farina hordei bullita in aceto 8C in fucco 
ginis: vel plantago teratur, & fuccus, 8C folia tepida 
fuperponatur. Sivero nec ficpercuti 
tcria refoluaturcufurfure triticeo decocfto in aceto: 
&C frequenter tepida fuperponatur. Si aute nec fic 
refoluatur: teratur fermentum tridceu cum axungia 
gallinacea: 8>C fuperponatur calidiiad maturandum: 
quia fit colle Aio. In calidis vero apoftematibus ma 
turatiua funr.radix hyofcyami, 8C tora herba coquaf 
fata inuoluta in ftupis madefaAfs, 8C fub prunis deco 
<fta.h$c enim cum axungia valde maturati mitigat 
calida apoftemata. Idemfacitfrumentum maftica 
tum cum faliua,aperit,et maturat. Idem facitradix 
porri coda cum meile 8C oleo:maturat: & rumpit cu 
tim vbiqf locorum in corpore.Maturatoapoftema-' 
te, ponantur rumpentia , vel fecetur. Etfcias amiV 
ce: q? huiufmodi colIedioncs,feu apoftemata,fiut aut 
cx phlegm oe et eryfipelatc male curatis:aut ex huorc 
corrupto ipfiusloci, inquonafcitur:aut cx humore 
colluente ad loen ex alfjs partibus corporis:aut cx ua 
pore fpiritus: vel ventofitate corruptis humoribus 
com miftis.*aut ex thrombo fanguinis conftri 
ritufibiadmifto. 
Apoftemata vero feu colleAiones quaeintrinfecus 
fiunt,vifu,taAuq? caretia:no de facili cognofcuntur, 
nec fine periculo funt.cognofcutur tamen ex natura 
membroru. Si in thorace,fi in puImone,fiiniccorc,fi 
in ftomacho feu uentre,fplcne,latere,coxa:fiintra co 
jftas, fi in hymene coftaru,fi in matricc:ex ipforum Io 
coru dolore nofcuntur: qcFfuma diligentia primo in 
quirendu eft: deinde potionibus medicandu.aforis 
Vero emplaftris SC vn Aionibus curandu,talibusfcili 
cetqbuscaufadifpergatur:aut ficcctur. Etfihocfieri . 
fio poteft: fiant emplaftra, quibus citius maturefeat, 
rumpatur,purgetur, & fanetur. Etfdas,q> fi 
Aiones ante diligente purgatione cicatrizentur,feu fa 
netur,patiuntur recidiua:8d rurfus fordesftrpunt. 
Jn principio igitur tetandu cft:fi 
phoreticis, feu alqs congruis, difpergi 8c ficcaripof- 
funt. Quod li propter loci vd caulae difficultate fierf 
nopoteft.properandu eft, vt citius maturefcat:&C do 
lor minuatur. Et quia frequeter ex hoc febris nafei 
tur:circa diaetam, cautela adhibenda elhne aliquid cx 
hoc finiftrum contingat. Si ergo volueris matura> 
re: vterc emplaftris maturatiuisiam diAis.Primo ta> 
men locum aqua calida,in quaeuifcqm decoxeris:fo 
merttabis diutiflime:& locum oleo Calido frequenter 
inunge. Demdepollincm triticeum tenuiffimum cu 
aqua 8c modico oleo diligenter decoque: & Pr? gf/ 
plaftro appone, hoc fac quoufqucad maturitatcp 
feAam duxeris apoftema. whtf6 
Si vero neadlanie veniat, reprimere &P1*0*11 
volueris: pane in aqua 8C oleo,diutiffime decotf* 
cataplafma: & hoc in principio caul^,quia eft 
reticum cataplafma. Ide facit fermentum Panl aa/ 
tum,& oprtimein furno coAu.FarinahordeiC°1 
tur,(tmiliter cataplafma fiat.hordeum tamc 
ficcat.panis autc paragorizat. vtilior etiam eft P' , 
fi fit opyrus,feuautopyrus,nec aquaticus, 
aurem panis efi:dequo nec eqcitur fimula,nec 
furfuris. Magis diaphoreticum cataplafma»c ‘j 
ricas pingues in aqua decoquas vfque ad g/ 
mellis:8c eadecoIata,paric mifceas,t coq«e 
plafma. Scias etiam q> emplaftrumde p°llinct 
ad fuppurandu 8C maturandum efficaciter 
quia proprie pyitic? virtutis eft.Hordci autem 
eft virtutis diaphoretice ualde.Panis autc 
dise virtutis cfhmagis tamen diaphorcricuSjqj 
cus, id eft tardior ad fuppuratione,quam ad diar 
refim, Etfiapoftcma feufuppurario fueritp1* 
da,& cutisingens 8C grolfofcariffcamuslocu: 
men plurimis neque profundis plagis: 8cdcfapf 
natur cataplafma de hordeo, ficutdicfhim eft»bM' 
hocnullum beneficiumfenferis:rurfumfcar* 
mus profundioribusplagis: quia fine dubio qu‘ 
fpiflusetpinguis quafi 
glute no poteft aliter auferri. PoftfcarificafionC 
ro cura vulnera tanquam plagas: quia talibuS C 
in principio,taIia adiutoriacoueniunt. Et fi^!c3ri' 
tardiorem diaphorefim fieri: aquaevbi coxfm fij 
cas,adde,hyfibpum, SCoriganum: 8C eritVc, 
Vero locum magis ficcare volueris: adde his’3 Ut 
ficut videris expedire: & ficfacias,5£ vtaris 
mate de farina hordei. Si vero vehementer s’ „ef\ 
risdeficcare:farina non fit nimis furfurea:net 
tus fine furfure :8C bene coquatur. Etdum 
cis:quotidic diligenter locum confidcra, 6C && 
nimium dcficcando fclirofiminducas* 
Si vero fclirofim fieri videris,dtius hoc me 
nefuccuras. Recip.radices cucumeris (euhrf0 
aquadiutiflime decoquas: & fineccflTcfuerit? 
Vtfupra diximus, caricaspingues:deinde aqu3 piil' 
ta farinam adipem anferinum jjiJ 
linum quantum viderisexpcdire:pro quibu3. 
bitis adipe porcino vtaris cum pr^diAisrad1 
grue coAis:addita etiam maluauifci radice in | 
cocta,fimu!que trita cum adipe, 8>C 
cum eft. Fortiorem autem praedictis virtUfC 
phoreticahabet radix dragontheae. Etfiv°. 
ipfa, vtaris cainhuiufmodi, ficutdepraedft^5 /jalP 
bus dictum cft.*addedo adipes maIacticas.N 
ter vtaris,caufam quidem & humorem Iocri1 [0r' 
fed fclirofim facies,quae poftea^iJifficilitct 
quia fit vt Iapis. Et ideo huiufmodi valde diap 
cis taliter vti oportet.*adipes fcilicet malactfc* .sftJ* 
fcendo. Itaque ficataplafmando 
feris oraium,id eft duritiem collectionis no p° ■ 
nui atque ficcari: fed magis ad lanie 8C fnpP^^pt13 
tendere rfupradicto vtcriscataplafmate,idc 
triticea,cu aqua et oleo cocta,q ficut Gal.al c 
maturat, & ad laniem ducit. Cumautbcr| 
maturatu 8c molle factum incidas i $ LIBER ITT. 
16i 
Comunfs autem feftioeftin . 
W f°lij oliuaefcu myrti» Cefiante feruore in 
CUrab' C,rCa c^onem phlcgmonis, paracolleA/ds 
IS rne^lcarninibiis,mjllaacredmefeu 
tibUs mediocriter ficcanribus &jmolIien 
Vei0^ualeeftemplaftrudiazimis, vel diachalcuce, 
Sor"!n , vel diaphcenicon. Et fi aliquid adhuc 
c r,s rem an ierit, folue diaphcenicon Cu oleo rof. 
docJ^frigefadumfuerit,remperacum vino,duccn 
111 manibus,&induclinteolo,& Tuperpone. 
f^uVero videris &Tordidum apoftema 
tutjs ProPter nimiafuppurationc * quando fcilicct 
* p ePt^cut pannus trinis: SC dicitur coipus,id 
W0 !rUSPenaens: n®,riPuo tepore Tectus.tunc 
ftuia Agentia opus eft:quia cito haec caufafolet fi' 
1JParcaCere,aUtrheUmad9are5&: rnutareloca,$C qua 
tifVt repere, tunc mulfa aquata laudadum 
pp,. P€ndignc vel coipum ipfum purges:8C cumia 
,ni.^uerismulTa , tunc demum hydromelle lauabis. 
Vel.- cumTyringc vel ahquo fimiliinftrumcto: 
C'aS cum Vtfica porcina collo ad infjcie 
J^C(j.ParatOificut.in capitulo fiftulc dieftum eft:& fic 
t{Jc,,Carncn quod dicitur chalcucccaumenon modi- 
diCit 111 multo oleo rof.tcpera:uel medicamen quod 
to]t)Uri^s5vel aliquid cale 8C tepide per aulifcum feu 
tiar^Uinilnfun^e:^elnde leni peda minudftimecarmi 
laudas vulnus vel os coipi. 
Ul11 V1deris nutrita carne, 8C facftum carnofum 
*}Uaje emplaftrumperacollcfticum. 
efternplaftruquod diciturbarbarfhquodRec* 
fop^V*Ceruflae,tlWis,aluminisiamcni,£rugims,cam 
>Vnc.in.opopana.aluminis rotundf .laureolae, 
j^SaHae fyriacae,olei veteris o!um,ana vnc.irj.co-' 
Pu,^ terendorCi in fufficiend aceto in mor- 
oleo 8C ce- 
comifcereo comifto 
10nes copone: 8C Terua:facitaute ad ola vufe 
fosentia: proprie aute ad neruoru mufeuloruq? 
,|}cif0s no patitur, articulos 
r'ficef ,uSit:oIa neruoru periculofilTima vulnera mi 
at‘,ntenus Pnusinie<ftu:poftea fuperius 
Ufuptu vetres 8C veteres coTolidat fiftulas* 
}fd roe[|°nas emplaftrum quod dicitur diacurcume, 
recipiunt lithargyru.OIa enim meta! 
|magis fuerint excocfta,forrius 
l vdliafunt ad peracollcfim 
on^vd aliorum Vulneru. Vdle eft edaqua 
n,S ei1lP^aTtrum peraccollecfticum, 
'^ft|at nouaTpongiain hydromelle in 
P'i*<*5xPrcflam. Jfeigaturaficftridior a calce coi 
s v | fuo capitulo:veniens laxior vTq? 
neris:ficuc fieri coTueuitin vlceribuscaucr- 
• atUr5pt P*aftrum vero quod Tupponit,forficeTcin- 
ualeat cxhalare.hoc eft q? emplaftru 
Uner's Ticapertu adeuacuadone humoris: 
tf^i*8 DtUni ,s m,nut,^mecarm,nanscooPerles* 
fieri optime, fi fanie modica can 
exire videris, & nec£rubor,neq? 
Jlto’no f • UOr^ucritln l°c° fiialitois 
»r ta d/ C j? ptracollefim facfta. Si vero tertia vel 
Jest){ie eac*bucfordidus 8(.indigeftus humor feufa 
cp P‘urima dC cu dolore: Teias no efle facftam 
Juiuunc vcaris medicamine qcf dicitur cyr 
rhonrqcP cera no recipit, quo nihil virtute ficciuscft: 
5C nihileftadeo peracolIedicu:q? coficitur ex mctal-' 
licis, 8C oleo fydonio 8>C aceto* Jnquit Gal.hoc me 
dicaminefcio me fiftulas difficiles 8C profundas fordi 
bus plenas aliquoties curalfc. Primo enim inquitlixi 
uio laui per fiftula,id cft triftitiam:& cum purgailcm 
bene, fuperpofui hoc medicame t 3C mox 
fim feci: 8C adintegrir curaui,ita vt coipos fordidos, 
6C multa putredinem habentesrprimo 
uandi Sc purgandi:deindehydromclleIauandi:& fic 
medicame fupponedum:& 
pradidu eft,ponenda. Optimum etiaadhuiufmo 
difeito mei no nimis decodu:deindefublato ab igne 
et tepefado myrrham modica,autaIocn,autcortices 
thuris, aut manna tenuilfimc trita fuperaddas, SC lin - 
teolo fuperducin moduemplaftri:3C tepidum fuper 
, ponas. Simili modo SC centaurea minor facit, ficut 
8C insillyrica,& farina herbi cir meile decoda:vtaris 
proemplaftro: quia omnia peracollcdica funt:fed 
ifta ia codo meile SC tepenti et ab ignedepofito fuper 
mifcedafdro :&tepidain moduemplaftri fuperpO' 
nenda. Emplaftru vero quod dicitur ifis de quo di 
dum eftfuprarqcfputridas plagas SC humedas fiftu" 
las deficcat,oiadiuifa deficcado cofolidat, SC vniuer 
forum articuloru dolores eft,Red.picis 
nigr9,vncfj.galbani,calcutae,terebinthin3e,afpalthi, 
ana cerae, olei.ana drac.ifj. 
opopanacis, cofit£ rube$, olibani, vifei quercini,ana 
drac.rj.ftyracis calamitae, lithargyri, chalcathi,alumi* 
floris £ris,propoleos,corticu 
anadrac.f.coficefic.lithargyrupulue 
rigatu cum oleo bullias leto igne:deinde cera, picem 
| adde.quibus liquefadis metallica olafpatula bene co 
mifce.poft vifcu,propolim, galbanum, tcrebin.cofi 
ta,ftyrace calamitaaddc.fic colophonia& afpalthu 
et demum opopanacu & alumenrultimo clibanum: 
et fpatula oia optime incorpora,ct in aqua funde,ma 
nibufqj oleopcrundis dreaignemalaxando magda 
liones informa, 8c vfuireferua. Et Gahdicit: q?in 
phlegmonibus,carbunculis, & formicis,fi fanguis 
vfqjad defedione trahatur, nihil eft adeo iuuatiuu: 
vtiliftimu enim cft, ficutipfc ait,fi cotrariu non appa 
reat. Mebro vero ,ppteripfius incenfione 
ratiua ponatur. Vbi ctia de peflimitate materiae time-' 
tur,repercuffio verenda eft, 
Medicina ergo parum fitrepcrcuftiua,&laliquantulu 
cum mica 
panis fimilaginei. In vulnere vero fortior ponatur 
) medicinalficuttrochifciAndronis,cuuinodulci.Me 
dicina vero quae coeteris competit vulneribus, huic 
bona non erit:quia locum putrefaciet. 
De anthrace, Cap♦ XII. 
AN thrax vel carbunculus, ignis perficus, SC fi-- 
milia apoftcmata,oIa fiunt, ficut dicit Auic.ex 
cholera citrina pcrmifta melancholiae:fecundu Con' 
ftantinu exfanguine groflb corrupto &C cholera adu 
fta:5d huiufmodi apoftemata frequeter accidunt rem 
porepeftiletiac. Etipfum, auteftrubcihautdtrinum: 
aut viride: autnigrum:& vnumquodque ipforum, 
ficut dicit Rafis, eft malum. & fecundum cius pluria 
mum cftmortale propteripfius materiam 
fam.veruntamen Auicenna diftinguitdicens:quod 
faluius mortalium eft rubeum,deinde citrinum,et ex THEODORICI 
co quod ad nigredinem declmat,ficutdicit,non eua- 
dit aliquis: 8C magis dmorofumefi quando accidit Io 
cis euacuarorrjs propter vicinitatem principaliu me- 
trorum. Et fortaffe hocapofiema inducit malitiam 
perviam arteriarum ad cor. & {equitur inde,’vomi- 
fyncope,quaefuntfignapraua. 
. vero eius fecunda veteres eff, vt in princi 
VvUratlO p{'0 corpus mundificetur per phleboto- 
fubtilietur regimen, et detur velociter om nia 
cofortandacor cu infrigidatione 8C aromadcitate:fi- 
cutfuntgranataacetofa,& acetofltas citrfetcaro pul 
lorum 8C hoedoru coeffa cu agrefta vel aceto forti: 8C 
cofert odoramenta rerum redolentia cum infrigida 
tioe ficut rofara, 8C caphorf.nihil enim ficut aitGal. 
adeo iuuaduueffyvt phlebotomia quae fieri debet ex 
eadem parte, anteq vlceretur, aitenim.In phlegmo- 
nibus,cryfipclate, carbunculis:fifanguis vfc£ ad defe 
<ffione trahatur , vdliffimu erit.fi cotrariii per hoc no 
appareat,mundificerur fanguisculauatura. Medi- 
cina apponeda fuperlocu fit aliquantula repercuffi- 
ua,&aliquatula difroIutiua:ficutarnoglofTa, 3Cletes 
cocffe cu mica panis fimulaginei miftae.vnde dicitur. 
Les, arnoglofla cu gallis,panis opyrus. Exiccat pru 
nas, poffuntq? refoluere virus. Vel ponantur in cir 
cuiru apoftemaris infrigidaria.‘ SC fupra apoffemapo 
nantur talia quae languinc goflum diflbluattficut em 
et farina tritici. Et 
de medicinis bonisinhac hora, &poft ipfam, teftc 
Aui.cft vt fumatur grana acetofa:fundatur, 8C deco- 
quantur in aceto , donec liniatur.deinde terantur, 8C 
ponatur fuperpanna:etadminiftretur.ipfum eda,fi- 
cut ait,couenicnscft in ol hota,et eradicat fgritudine 
in principio,& in Trana. Aliqui volat q> fuper loca 
repercufliua tantuin principio apponatur, nififitin 
locis euacuatorrjs. Et licet per euacuadone corpis fiat 
fecurado ex reditu materieiad mebra principalia,‘no 
tame propter hoc cuapoftemaeftin locis praeditffis, 
debetinterius repelli: quonia no eft tuta.fuperlocu 
uero nihil apponi volunt,nifi illud quod rcfo!uit,ma 
turat, 8C rumpit:& exiliis eft ficut emplafrru defer- 
mento, oleo, 8C fale:autfrumenta mafticatafolum: 
Sc ficus pingues cufinapi 8C oleo de Iilio:aut teratur fi 
cus cu nitro, 8c fuperponatur. Qi fi poft hoc tarda 
ueriteius apertio : perfora ipfufh:& fac vt tota lanies 
effundatur.deindefiindigetvt fnundificctur,fiatmft 
dificado cu meile: & fi no,cura loca cu medicamine 
carnis generatiuo, donec fanetur* Etconfolida mi- 
nor, illa fcilicet que ab aliquibus dicitur herba venti, 
&in quibufdampartibus vocatur vincctoxicu, eft 
mirabilis in hoc: nam ficut dicitur de ea,inter duos la 
pides fluuiales contrita et frequenter appofita diuino 
miraculo anthracem intcrficit:& ex toto concauat:et 
fuperligata infra vnius diei fpatiumita curat, vtnon 
iit neceffe poftmodu nifi curare vulnus. 8C ego fre- 
quenter expertus fum ea: 8C efficaciter valde operan 
teinueni. Idem facit,ficutdicutaliqui,fcabiofa.Ide 
facit pes columbinus.Tdem facit apiu rifus. 
Si vero locus ia fit vlceratus, dC apoffema coucr- 
fum fit infanietno fiatph!ebotomia:fedlocus in cir- 
cuitufcalpelletur.etpoftmoduabluatur cuaq calida 
modico fale appofito, ncfanguis coaguletur,8C non 
currat; 8c fiat ex fuccoleuiter cii ventofis, vt facilius 
egrediatur: 8C Auic.vlccrato appona- 
tur medicamen fortiter exiccans:ficuttrochifci An- 
dronis, Sc fi milia cum fapa vel vino dulci' di^c 
rari.& muret cmplafirubisin die: SC femel in nC 
ficut videris. Etliniasincircuiru finecelTe fuet1 
boloar.& aceto &aqua Sc reliquis quae infrig1 ’ 
et repercutiut:et fefiinetur fi fuerit opportunu.cC 
cofortetur. Cotrapulfum cordis SC 
ueniatur, ficut dicfium eft,cu illis que cofortanb 
frigidat, ficutfunt mala granata acetote, aq roj* < 
tendalorxt 8C roteru, Sc oium redolentiu frigid0 
Diaeta tota declinetadfrigiditate SC humiditate 
Et in carbunculo SC anthracerepercufiiua 
funt, propter pcATimiratem materiae,neinteriora 
tur. Nec valde dilTblutiua calida funt ponen 
materia magis aduratur:fed ponantur ea qu& 
funt. Vitellus ouicruduscum teletatunde di 
multu valere apoftemati fijperpofitus:5£ego £ 
q? fitbonu valde:no tamefum de j-£/ 
poni ter vel amplius in dic vfc^adrupturaap 
quenti die poft prima appofitionc, cruftuladej1 
bitur aliquatulum magisfuperius:& ita fingul‘ . 
bus augmentabitur denigratio vft£ adruptui1z 
ftematis. Rupto anthrace $ 
quafi aqua (anguini milia. Accipe ergo fuccu 
meldifpumatu,& farinafiliginis,ettritici:SC bu jti 
infimul vfq?ad fpiflitudinc pultis.*8C ter vel 
die tepidu fuperponas:et acciditp 
cordis, SC fyncopis, intendas ad cor.SC fihoc3C rf/ 
ex appofitionc epithematis frigidiTuperlocun1^^ 
mii,tolle iftud,& embrochacuaquacalida.eto , $ 
ipfum. Et fis femper foliatus ad conferuanda J 
te:8C infrigidadum cor. Curatio enim loci no cl 
fibilisnifi poftillud. Cumergo ceflatpulfus c° $ 
SC virtus efi fortis:tunc cura cu his que diAa 
fi ia denigratum eft,cu his quf difia fu nt:etia fi n $ 
fe efi cauterizare: vel medicame acutu apponcr ’cjj 
cft incipiens cum malitia plurima:cauteriza vd1 
camen acutum apponas. <tfi' 
Er aliqui dixerunt, q? anthrax copofitus e 
plici materiafcilicettenguirtea,cholenca, SC n* *{o[ 
licaretdixerunt q? vetus anthrax habet virgul3 
ma fcilicet unam linea citrinam,aliam rubea,3*1 
gra: &in principioapparetadquantitate 
habet nigredine paruam in fuptrRc&j 
tas apoftematis videtur trahi quafi cu folio ag"r3iif 
dum:& in mebro vbi efi: colleAio/cntitur 
tio &podus.*ac fi eflcntmebra plumbea, 
gregationem melancholiae. Primu ergo 
ficutdfifium cftfupra, vtfiatphlebotomia3? 
tiente:quia fi fieret a parte oppofita,craherett,^£j7rl, 
ria ad aliquod mebrum nobile* Si patiens n°cC 
citer,quodraro cotingitinaliquoveroanth1" 
tur theriaca per os cu uino tepido: & bis vel 
fuperponatur anthraci. Quia fi theriaca, p£° 
Vt verus fit anthrax, cito deficcatur app°fica clJr£f/ 
ca.itaq? poteftpuluerizari, ficut dnis.appOIV \[ 
go fingulis diebus vfq? ad ruptura apoftem3 
contra anthracem fel porci ficcetur in furnI°'3ntK:1J 
das ex eo tantum quantu tcnetfpatrj pufiu'a 
cis:quia fi adhaeferit,ffcut dicitur, nondimid 
lam, donec fecum abfirahat. Sivero non3 
fignum efi: mortis, 
FDe furunculis. Cdp. 
Orunculis genus efi: apoftematis calidfi fu Qi»rt 
proDr- midt'pficatu> fomncul/: minoret cibum, & 
c'kuseeCarniUrn’etrncI>&Iac,& ,num.& declinet 
Colle(n'US accto^tatern* Quandoq; enim faciunt 
3ut int10R^an,€1 * & fit ex eis malitia maxima laedens 
tuloru€r^C1Cns* u‘ erS° P°ft multiplicatione forun 
*utpoft exitura accidittremorcordis,nau 
gtl^0r frigidusnllud tunc eft lignum malum* 
*ftrea. Curaf°njncuIorum regimeprincipij eorum 
*reSc apoftcmatiscalidi» Siautem pertrafeat 
Ueret n°n extcnucntur:fedcoru pullatio perfe 
c>5tf . . necelTe eft vt colledionc 
*isqueanie,‘ Quareoportetvtipforumaturatiocu 
<rWSanC amem>ex c,s quae ia dixi mus, 
cinde extra Ao quod in cis eft, cofplidentur* 
1?e cryfip elate. C ap, XIIII. 
eftapoftema faAu de cholera ignita. 
ncae membru,cui infidet corrodit,6C coburit: 
Vj^c Sr°fia & compaAa caro, facit collecftione. 
% P us habet corrofionis quainflamationis. 
ICetfigna diucrfiratis inter phlegmone ddcryfi" 
*nultiDi' ® pclasfint tamen vt 
q> {jgP ,Ccnter, vt melius difeernamus. Scias ergo 
fiint aHU(kus eryfipelas difeernitur a phlegmone, 
manifefta. Et ex eis funt,quonia eryfi 
j rna»,saPParens etpriorrphlegmonis 
I • ° decimat verfus viriditate. Rubedo ctiii 
docrvrat,S admifcetur colori citrino. Etiterum rube 
/“P^30*8p tadu illico euanefeit; 3C locus albet. 
c«ecur r ° ru^et* eryfipelas magis fitin fuperfi 
phlegmon in carnis profunditate. Nam 
carne parte cutis ample<ftens:& eryfi 
«Hj* tlncuti: 8c parte carnis ampleditur. Nafcitur 
e^3S cx tolera rubea. Et fi cholera rubea 
filij * 'fuma et grofljflirnajCutim excoriabit,ufc£ ad 
eno^a‘ctd°cusdrcundans veficabitur.Eteryfi 
fi\fj|Jaia§,s atrrahit febre, qua phlegmo : quia maior 
ca‘veruntamc dolor 8C tumor 
maior:dC dolor maior fitpropter maiore 
116111* dlffcrf> quia phlegmon fit exfangui 
\> fit ex cholera. 
N aut€m^orum medidnapurgatio eft. 
*UaCu In principio ergo nccelTecft corpus 
jef^.^ecum eo quod foluitcholera abfc£ multa ca-' 
deinde redeas ad infrigidandum locum cu 
*u,Tn at‘°nc vehementi. 
*^dgicpUra phlegmonisrveruramen, licut dicit Aui. 
,tl phle<>atla 'uagisfunt neccflariain eryfipelate quam 
"on **one, propter maiorem inflamationem: 8C 
5 euacuatio magis eft neceflariain phlegmoc, 
ceryp maferiaIcogroflioreft,6d magisinobedies. 
0 multodes fit cx materia venenofa:et tuc 
• Eida . orcfi*£nandaeftadinteriora:fedponimus 
°roni-n.c,rcuitu tantum.hoc idem faciendu eft etia 
1 a f° apoftemate malitiofo: 8C tuiam fciuifti 
tlPalja Uad°fecuratcx reditu materieiad mebraprin 
aPoft Caue ne ex fiuPerfiua euacuationcindure 
j^etjnC?ia:,aut:r,e,:cndatad viriditatem 6C nigredi 
*s 1I jP>*atrncm^rum corrumpi. Cum ergo 
f CclUan^CXih‘S?Curacum mollificatiuis. 
° dubitatur de corrofione membri, necef 
iVS‘ Ve can“carc locum 8C apponere 
I"en)kI!Untamen quando apoftema eft magnum, 
Um magnum: fit fcarificatio profunda* In 
LIBER III. 
*$4 
membro autem paruo fcarificratio fit apparens. In 
principio autem hora, ficut didum cft, euacuado 
deda eft. fafta enim euacuarione membrum ad fuam 
qualitatem rcuertetur:& quia non folu quandcadue, 
verum etiam qualitadue nocet, ficut dictum eft, rcfri 
gerari necefle eft: 8C ficut phlegmoni conuenit 
b o to mia: ita eryfip elati conuenit pharmacia.deindc 
refrigera, donec calor apoftemads reprimatur. Sf 
fit purum eryfipelas,rcprcflb calore mox euadet. Si 
vero eryfipelas fit phlegmoni admiftum, frigidis diu 
impofitis curis fiet liuida: 8C ad nigredinem ; 
bit*Etfiadhucrefrigeraueris,apoftemaindurabitur: 
cumrefolutiuispoftea nonfanandu. Ideo 
ratiua tollantur, prius quam appareat nigredo vel li-* 
uor. Calore 8c incendio cumrepercuifiuis refrena 
to,cataplafma locum cum farina hordci,antequam Ii 
ueat, vel nigrefear. Apparentibus nigredine vel 
uore,fcalpella locum, ficut dictum eft:& fomenta cu 
aqua calida. Et quidam volunt q? in ipfo principio 
fiat phlebotomia a parte patientc.deinde in fucco ftv 
latri,& femperuiuae tepido intingatur pannus bis vel 
terindie,&; fuperponatur. Item 
rina hordei cum fucco fuperponatur. 
Sivero exfrigiditate appofitorum,locus vergatin 
terrcftrcitatem,nigredinem, vel liuorem, propter co 
gelationem decoquatur furfur 
triticeus in aceto,& fuperponatur. 
Si autem fiat cum vicere 8c corrofione, facta phlc 
botomia ab eadem parte, digeratur materia cu oxy- 
zachara: 8C purgetur cum cholagogo. quod edam in 
eryfipelate facto fine vicere 8C corrofione facienda, 
facta phlebotomia,ftadm circa uulnus fiatillinido cu 
fucco fo!atri,& tepido:&in vulnere 
ponatur emplaftrum factum de farina hordei, & 
co plantaginis: vel teranturfmdali, 8Cro.dC mifcean 
turcumaequalipondere farinae hordei: 8C conficiant 
tur cum fucco virgaepaftoris. 8C fuperponatur. Ite 
puluerizeturlithargyruscuaccto albo, vel aqua virt 
g£ paftoris,vel aquaro.& coficiaturin modu vngue 
ti.SC cumeobis velterindic vngatur locus. Mun 
dificato eryfipclatc apparebit caro rubea.‘tuc teratur 
finaria 8C pimpinella:& expreifo aliquatulu fucco fu 
8C curatione. 
Et nota q? in tali cafu no debet fieri inuctio cu aliquo 
vnctuofo: ne forte cu materia fit nimis inflamata, for 
dusinflamaretur. Diaeta fit 
dnua. Etnosiamiftaindiuerfis locisficutincapitulo 
phlegmonis, 8C in ifto,replicauimus* Et contra cry 
lipelas,ficut dicit Macer,coficiturpredofum 
tum exfpumaargend,fucco coriandri,aceto,& oleo 
rofato miftispariter, 8C tritis in mortario: vel folum 
fuccus coriandri cum aceto* 'i 
Dcueficis. Cap. XV. 
VEfica eftquedam faciens vefica:ficut 
fit ab ignis incendio,in qua eft aq fubdlisjcuius 
fupcrficies aliquando cft nigra:et aqua cotcnta inipfa 
aliquando eft crocea. 
Tj • eft phlebotomia corpore pleno exifte 
rlUIUS a te: 8C dentur aegro affidue aqua pruno 
ru,& aquagranatoruacetoforum, 3C omnia quae ex 
tinguuntfanguinem:& rumpantur veficae,vt currat 
quicquidcontineturineis.poftealiniaturcu vnguen 
to facto ex oleo rof cerulfa,& lithargyro. T H;E'0 DOR T C I 
uirate.&iftistribusrpcciebufcomunieratfrlgM* ' 
&us, 8C albedo coloris.. Cura eis efi: ficur a: 
tis ventofi, 5>C confert ei quando fricatur oleo o 
deinde imbibatur pannus in capitello: & ponatur 
fuper,& ligetur. 0 
Pf farftVv Phkgmategroflb,%nafuntaIbedO 
1 x loris, frigiditas taefius cum duritie* 
fuerit magnvhfoluatur aeger:SC euomat 
titatequam inquiriteum pilulis de 
cum eis quae recipiunt pulpam colocynthides, 
tauream, SC fuccu cucumeris afinini, 8C fi 
plaitra locum cii eis que funtleuis calefactionis, 1 
vitelli ouorum, SC medulla panis de limula eu 3< 
dulci,8C croco, 8C limitibus. Si aurem fuerit 
tis frigoris in tacturcura ipfum cu fiyrace,cafierC ’ jt 
cuphorbio. Et cum perueneritadfi:atum,etifl^b// 
declinare:ftudein refolutione,vtno j£/ 
ralfe neceflaria erit phlebotomia, fi' corpus 
thoricum valde: iteruneccirariaeftabfi:inenfi:1 
ftidio 8c multiplicatione aquae, 8C ab omnibust 
generantibus phlegma.deindead curam l°ca^3 # 
dendu efi-. Et cura localis efi: cu eo quodrefiy,t’|,ri 
relbluir.Etno eftintentio vtcuretur cu medic1* 
gidis reperculfiuis in principio: ficutapoftetn3 j<j 
dumdmo cu refolutiuis. Et fi ponatur aliq 
medicinae frigidae,no euacuentur arefolutione* 
ponantur folae.lmo cu medicinis calidis tnifcc?”utH 
ex cis vero quae diximus, fijntficutaquadnet 
aceto mifia: & proprie ex cinere farmentoru, 
cis, quando intingitur in eis fpongiafiue pannl,s jjt 
plicatus:aut madefiatfpongia in aquacapitellh3 
aquaaluminofa: aut mflceaturcum aquis 
oleurof.&T acetum,& aqua myrti. Et ex cis 
ti , efi: vt recipias alumen, 8c myrrha,& fatear fit 
fur.& conficeomniacuoleo rofato, 8Caceto* $ 
militer ftercus caprinu antiquum cu aceto c0^e 
militer ftercus vaccinum; Etiteru decoquant c*' 
Ies,& abfinthiuminaqua: & madefiat 
&fuperponatur: aut fumatur aloe, crocus,# 
ar.vel acacia,etcyperus,& myrrha:& 
aceto 8c fucco caulium.aut fiat cmplaftrurn 
ar.fale,eto!eo. Et oportet q> ligatura tua 
dat omnia latera apoftcmatis:ne fiat 
rieiadlatus.fimediu tantum apoftematis 
tur. Etfdasq? apoftemata phlegmatica Pur 
faciunt collectionem laniei: immofecundu,Tl * 
mum rcfoluuntur. 
Ad maturandu autem phlegmaticu vel & j^l0» 
licuapoftema, extrahatur fuccus de fambuc0,€ 
Iapathio,leuifiico,et marathro:8C decoquat^ 
cum dialthaea, meile, oleo,5c butyro.hoc 
maturatiuir. Ite decoquatur folia porroi-11’ d* 
nes, radix cod a 
axungia recenti vel veteri.hoceftfummc laU 3jjqU3 
Duraapofiemata no iuuantur ex mediet^3' 
cah'dilfima& ficd(Tima:fed ex medicina iflb 
diflblutiua, ficut medulla ceruina, bouina, 
hircina, leonina:fi mifceatur cum eis atntn0*1 
bdellium, &fimilia. 
Dc regimine oium exiturarufccuducoplemetu. O 
POfiquam apoftema cogregatur, 
in eo collectio faniei,tuc vocatur 
Item vngirenfu hoc e*ft optimum. Rec.cersealba?, 
par.i.oleirof partes.iirj.quibus refoluds addatur cc-< 
rufiae quantu fuffidat: &bene incorporetur.deinde 
poftquam frigefiericoeperit,addaturalburnen oui:5£ 
lineintcrmiHloneagitetur, quoufrfc fuerit infpiflatu, 
frequenter huiufmodi veficas curauimus tali modo* 
D eformic4> Ccrp. XVI. 
FOrmtcaeft puftula,autpuftul3e que egrcdiutur, 
Sc faciunt accidere apoftema paruum,& 
lant:& fortafte vicerant:SC color formic3e,adcitrini- 
tatcdeclinat:S£ eftinflamatacum fubftanda veruca- 
Ii SC rotunda :8C fccunduplurimuhabentradicem la 
tamt&T quaedafpedes eft radicis parue.Etin omni fpe 
cie formicae fendtur fle ut pudrura for micae. Et in fum 
maomne apoftema in cure ambulatiuum quodlad- 
tudinem non habet,eft formica, 
o * loeu fineeuacuatione,morbus reuertitur. 
Ol Cliras Qyarc educatur cholera. Et aqua cafei cu 
fcamoneaeftbonu euacuatiuum materiei formica 8C 
fimiliuillf. Et formica corroflua alieneturab hume 
<ftandbus.humed:ado enim incouenieseft vlceribus* 
ctin principio eiusadmintftra nenuphar,la<fhica,fem 
peruiuam,portulaca, & fimilia.‘etfi neceftefuerit, fo-' 
latrum, 8C proprie ficcu tritum, exiccat 8C formicam 
ar n o glo fla, Sc r ub us, 8c l e n s: et p oft ip fa faui c hor d ei, 
3C cortices granatoru:S£ fi timetur corroflo 8C 
ra, ponas cuiftisinfrigidaduis aliquid mellis8C fimu 
Iium,aut farina thuris cu aceto. Cum apparet cor/ 
roflo 8C viccradotponas fel hirci,8C piper,8C vitrum 
cu vrinapueri. Et Gal.iubet eam eradicari cum in» 
ftru m ento ferreo, ad hoc parato. Et formicae 
roru defiruuntur flintromittanturin balneu, deinde 
egrediantur fine mora: quiaaer balnei nocet eis:8C Ii 
piantur cum oleo rofato. Haec eft ergo cura formicae 
8C aliorum quaein curfu fimilicurrunt* 
In cura vulneris ponatur cu foluduo fuo turbith 
cueo quodfoluatcholera:etex epithymo eda: 
pia non eftflne phlegmate quaeadmi 
Icentur cholerse. Deinde Red.gallas, frueftus tamarix 
fci,cortices granatorum,& boluar.aggregentur om 
pia cir aceto et aqua rof. tali quantitate ne mordicent: 
& liniantur defupercu penna. Et lac dulce vehemen 
ter cofert huic aegritudini.et poft principium curetur 
cum capite pifeis falid adufti cum uino pondeo. Et 
quando nccefle eft deflccare vldme,Re.floris eris, fui 
phuris citrini adufthfiat ex eis linimentu cum vino et 
aqua ligni vids,quae manat quando comburitur* 
De apoftema te frigido. Cap. XVII. 
APoftemads frigidi quatuor funt fpecies:aut eni 
fit ex phlegmate fubrilfiaut ex phlegmate grof 
fo:aut cholera nigra :aut ventofitate. 
Parti rv v^ntofltate,flgnafimt:lenitas,mollities,Ic 
uitas, ficut vtriinflati:& fi coprimaturdi 
gito,no remanet ueftigium* Cura. Vaporetur cum 
farinahordeicalefa<fta,autcufarina milq,autcum cu 
nere: 8>C melior cinerum eft cinisquercus. deindeir\' 
lingatur cu oleis fi non fufficit: fiat 
ftrum de cinere quercus, 8C cinere vitis,cofecfto cum 
aquaiuniperi,& cyprefli',& tamarifci.*ctligetur. Et 
caucat patiens a repletione cibi, vino, 8C aqua,& 
ribus,&granis:& elimat, & fidat quantu poteft* 
Parti v Phlegmatefubtili,fignafunt,mollities,cu 
r aliquantulofpiflitudinis, &cuquadagra^ ti B E R III* 
t6f 
funr:q atu5adonis ciusfecundirm complementum . 
rube^fU°n,aaPParet^en,casaPudI°cu, & diminutio 
recc(I]Jn,s’ dolor iam quieuit, 8>C pulfatio ac febris 
11 effudi ~J,nC cftabud neceffe,nift vtin cius apertio 
11 impendatur* Verutamefdre debes: q? qu$- 
n,aCer^!r,’r?' aperiun tur per fe: 8C funt illae in quibus 
•n nu,j ‘ e r|ubtilis 8>C acuta,quae no eftprofundata.et 
Pterfj3UrS, euatI° & acuitaseftin capite. Quapro- 
rucnti- tIrnaS S* cx,tura rumpatur per fe tepore con 
c,’end*tUr C n° e^erro-perforatio facienda: nec efia 
c^isap3 C - err°J poflibile eft vtaperiatur cu medi 
ratio Cr~^C*bus exituras, multoties enim talis perfo- 
rnexcufat. Si uero apertio no fperatur per 
fatio P£radiut°riu 
q>in 0 lcautcla. Dixerunt aute veteres fapientes, 
Vfc^aJnnibus exiturisexiftentibus inlocis carnolis 
115 Per^e(% rnaturationispcrfqratio dif- 
n f* ex eis cxc,pfcur exitura ani,cuius perfo 
expedanda vfc£ ad tempus dige 
mate 1,rn° ®cutteftanirAlbuc. debet cruda exiften 
nca^ani 
Jn e3fl'r .a medicinis poftmodu nonTananda. 
pi'nqu- r.,s v^ro exiftentibus in locis neruofis, 3C pro 
ll10antS.IUnctllris,non perforatio differenda.im- 
ler C5mP^cmcntaT maturationis exitura veloci- 
°rat^a Si enim exituras m locis carnolis 
curfu,tes anre coplementu digeftionis perforaueris: 
5 Pro^°n&abitur, 8c fordes fient. 
le • Ia Vu^ner,s,ndurefcent. Etecontrafi 
ritD)-aUeriS c^1Sc^:lon^^onecc®pleaturinIods,qui 
lrefad*°^rC neruos iunduras:in membrisipfis pu> 
difc ’° fp.rfan fiet, & fortalfe ligamentum iundurae 
perietur.&T os exterius eminebit. 
Algentia obferuatis in loco magis 
. , p‘3bofo& maturiori:qdtadu cogno- 
I^Itl‘“^eri'tP°^*biIcperfora:etelonga manu 
rr*j'VrCniS3neru* chordis. Etintedas vtper 
a{ainferl°radeclinet.8C fiat fecundu longitu- 
qu°rP°ri's:aut^cundumebri dilpofitione.quod 
J^el0Iao2^nisPcrf°ratio fieri debet fecundu diucrfi 
omnibus enim locis aequalibus in qui- 
Hne fe^cxi° 5 fncifio debet fieri fecundu longi- 
eft f11 ‘ln l°cis vero quae refleduntur,incifio facie 
reflexionem ipforu: praeter qua in fro— 
Vt^,cit-^u,c* fiincifio fieret fecundu refle 
fl>en1^r,rontis, fieret cafus fupercilrj.&fimiliterin 
,flCelfu ,S,1je^exion,s5!Cuiuslnc:effus diuerfificarurab 
ll^efreU,f!lor0,ct mufculoru fuorum* Quapropter 
P^shu- Vt fe^:or fciatanatomia: quae eft maxima 
ellp artls:nc icridat in errore:&fecet aliquid ex 
bmilibus.Et huiufmodi quidefermo eft vni 
lUrai-ufVcrum egofaciaadprefens deincifioneexi- 
ermonemdiftindum, 8C particularem fecun 
C!u tl<Tu°i‘um dodrinam. 
exitura fuerit in capite:tunc cius fedio 
D ,s’eft fecundu logitudine.Et fi apud oculu 
fituer'0ra.tI0 ac,eda tunc fit fecundu latitudine, 
•U^lr>ertt°C r-1 |atus fiat incifio fecundum longi 
*PlTus:e na“: &in mandibula, fecundu longitudine 
Prope aurcs,et poft aures,fiat equaliter:quo 
f0rPoriKOC1rCOirP0^noel't?clualls:etcognofciturin 
h"Sknii' bmchijscruribus, virga,tcfticu> 
'*U,lllono1't,Sj^e"tr.,S,etin dorfo,fiat perforatio fecu- 
in manibus, digitis, dC pe- 
dibus, fit aequalis. .In. fubafcellis vero 8C inguinfa 
bus, 8c prope anum fiat perforatio rotunda. Etro- 
tundaquidem perforatio cft,quaecomprchenditaIi- 
quid ex latitudine cum longitudine corporis. Et qua 
do loca praedida non perforantur, fic poflibile eft vt. 
coadunetur illic materia propter finumiet fiat fiftula. 
Et in latere 8c in coftis fiat perforatio fecunda latitudi 
nem:quoniafi'tuscollarumtranfuerfus eft:&profpi 
cefemperlitum carnis villorum et!acertorum:& ca. 
ue fecunda fortitudinem virtutistuse,neincidasner< 
uum,aut villos Iacertoru,autarteriam, vel venas ma 
gnas. Et in exituris magnis fiat perforatio ampla:ct 
in paruis parua. Comunis autc perforatio eftficut fo. 
liu oliue, aut myrti* Et fi cutis exiruraru fuerit fub- 
tiliata, 8>C fada ficut pannus tritus, 8c eft quali mortifi 
cata:tunc reftanre Albuc, neceflTe eft concauari:&T om 
ninoincidi:quia eius adhaerentia amplius nofpcratui* 
propter fubtiliratem,& corruptionem Tuam. 
Cumaute exitura perforata fuerit: tunc fi neccflc 
fuerit, euexpreffione diligenti, 8C Tmilfionetentaru, 
tota fanies expellatur. Verunramen fi exitura magna 
fuerit, no eftfubito rotafanies extrahcda:ne propter 
refolutfone fpiritusanimalis patienslyncopizet.im- 
mopaulatimexpellarur:maximelTpatiens fueritde- 
bilisnaturae,autfenex decrepitus, aut puer paruus, 
aut mulier praegnans. Deinde apponatur 
ftrum mundificatiuum:& fortalfe necelTe erit mundi 
ficare 8>C abluere locum : tunc fiat cum aqua 3C meile: 
quonia de proprietate mellis eft vt mundificet, et ahf 
luat: aut fiat cu meile 8C vino, quonia vinu deficcat, 
& facit adhaerere finum, & proprie vinum ftypticu: 
aut cum aceto 8C melletaut mundificetur cu vnguen 
to, quod fit ex meile & farcocolla aequaliter: & eft vt 
coquatur mei v% ad fpiflitudinem, deinde farcoco! 
lam puluerizatam cum eo comifce. Et fortalfe locus 
non indiget mundificatione: tue oportet adminiftra 
re medicinam carnis generatiuam,donec fanetur lo- 
cus. Et obferuetur ligatura quae faciat adhaerere limi: 
ficut didum eft in vlceribus cauernofts. Et quan- 
do neceffe eft vt exitura ante coplementum matura- 
donis, perforetur propter caufas praedidas:tunc r?- 
ftum eft ut adminiftres cmbrochas ex farina tritici cu 
meile & fucco apq:quonia huiufmodi embrocha cru 
dam digerit matcria,refoIuit, atq£ mundificat.Sf em- 
plaftru de farina, oleo, 8C aqua, quod dicetur, in hoc 
cafu multo plus valet. Etfcias q? eft vera cogni 
tio vniuerfaliscurationis omniuexituraru: &eftfe- 
cundu viam ratiocinationis, quam fecuti funtfapien 
tes veteres huius artis. Obferua ergo hoc capitulum: 
quonia eft defccretis maximis antiquorum. 
NJ ratnrn viam experimentationisfecuti,pone 
IN OS ta mus modo cura domini Hugonis ge- 
nerale in omnibus exituris, 8C apoftematibus:dequi 
bus prsefumptio aliqua eft q> ad faniem debeant per - 
uenire:qua ignoraueruntantiqui:vclforte propter 
fuam bonitatem Sc facilitatcoccultauerunt. Om- 
niaergo apoftemataficcurentur.primo per diem 8C 
nodem,vel per die tantum,emplaftru de puris folqs 
maluarumoptime codis cuftupis defuper appona- 
tur. Poft apponantur fanguifugae magnae vel paruae 
iuxta aetate patientis* Et apponantur a tribus vfc£ 
ad.xv.fecunduapoftematisquantitatem.Et appona 
tur omnes in vnoloco,vbi natura magis videtur ad 
generationem 3C expulfionem intendere faniei.po- THEODORICI 
ftca habeantur folia porroru optime cocta abfqj adu 
ftionein tefta calida cu modico oleo oliuaru. Et poft 
remotione ianguifugarum loco diutius abluto cum 
aqua calida, 8c poftmodu bene terfo,ponatur empla 
ftrum depraeduftis folrjs porroru calidum, adeo 
gnum, q? omnia latera apoftcmatiscoprehendat: 8C 
defuper deftupaiiccain maxima quantitate: 8C cui" 
plaftrum illud vfcp ad quartum die quotidie renoue" 
tur. Quarto die in fero ernplaftru de maluarum fo 
lijs iteretur .Et in craffino fanguifugf.Et poft fanguifu 
gas,erhplaftru porrorum* Scias q> cum cura praedi' 
«fta vel apoftemarefolueturinfra diem dedmu:& pe 
nitus dclitefcet, vel maturabitur, 8C ad lanie deduce" 
tur.itaq? fecundu plurimum per 
vel medicamine alio aperietur. Si tamen infra ter> 
tiam appofitionefanguifugarum fuerit maturatum, 
nec tamen apertuiapcriatur cum lanceola. Etcom 
munis fc<ftio,ficutiapluries dhftum eft,cftad quanti" 
tatem folij myrti, feu folrj oliuaru. Et fi patiens timet 
ferrumraperiatur cum medicinis aperientibus exitu" 
ras. Et quando feftio nouitcrfada fueritrbonucft 
q? tentam dcfagimincintromittas:quiaprohibctad" 
fi£retia:& facit vulnus Iubricu,& magis habile ad exi 
tum faniei: dC defuper ponatur ernplaftru m faftru de 
farina triticea, cribrata aqua 6C oleo modico:Imo fit 
valde conditum, 8C bene codu.ita q? fa&a decocftiO" 
nein patella ernplaftru durum remaneat :ficutpafta 
de qua panis conficitur, vel quafi:&tale ernplaftru 
copetenter Ipiftum dC calidu defuper apponatur: 8C 
defuper ftupa ficca. ernplaftru m praediftu renouetur 
quotidiefuperlocum quandiu infirmus perfecftefue" 
rit liberatus. Et caue ne in vulnere aliqua tentam poe- 
nas , excepta prima vice: quando poft fectione ficut 
dictumcft,fagiministentacftimponenda.Credo cp 
in mundo curafimilis huicaltcra no fit.& ego vitra 
quam centies fum expertus:8C vidi eaper dominum 
Hugone frequetilRmc experiri. Praemifimus tamc 
curam veterum:quiafanguifug3e non poifunt vbiqj 
SC oi tempore,& cuin hyeme no feructur, 
fpecialiterinueniri. Quando autem inueniri polfunt, 
omnis alia cura vituperabilis eft, coparatahuic.Scias 
ergo illam,& charam habeas,ficutaurum. 
Drmrtlirinic ueroapientibusexituras,funtficut 
ue meaicinis radix nardffi;ct proprie cum aqua 
8C meile bullita:fcdpriufqua medicamen fuperpona 
tur , cofiderandus eft locus vbi eft perforatio facicn" 
da* Item elaterium cum farina hordei ana. conficia 
tur cum oleo, 8C albumine ouftapoftema celeriter ru 
pit. Item. Red. mellis anacardi, oleiiuniperi,picisIi 
oia fimul ad ignem,doncc vnian 
tur.deindc locus perforandus intingatur.rumpet em 
velociter exitura. 8C eft huius medicamen ab Alman 
fore copofitum. Item fumatur fcrmetum,et nitru, 
6C finapi, 8c ftercus columbinu, 8C ftcrcus accipitris 
Velanatis.conficiantur omnia fimul cu vitellis ouo" 
rum,autcum mucilaginc finapis,vel nafturcrj:& fiat 
medicamen: quonia eft mirabile. Et ex medicam!" 
nibusfortibus eft, vt fumantur cantharides,& teran" 
tureum aceto &olco vetufto. deinde calefiant medi 
cinae ad ignem: &fiatemplaftrum: SC melius omniu 
horum eft vt aperiatur cum fanguifugis. 
E De exitura fub afceUis qu*dicitur bubo. C<t. XIX. 
Xicura multo tics acciditfub afcellis, 8C inguini' 
•t 
bus: 8c vocaturbubo. Et exitum inguinis eftnrig1,, 
quieta,qua ea quae accidit fub afcellis: 8C 
facit collectione (aniei. Illa uero que fit fub afceI«s> <(1 
(an no euacuabitur a collectione. Et confert ei tn P 
cipio phlebotomia* Exiturae inguinis confert 
botomia bafilicae ex manu oppofita.ei vero qu 
fub afcellis,defaphcna pedis oppoffti,aut bafilR^, 
nus altcrius,autambaru,fifucritrcsfuperflua. 
oleo tep1 
refoluctur enim 8C delebitur fecundu plurimn. 
vero quae fit fub afcellis, fi poft phlebotomia nOn 
datur cius rubedo, 8C pul(atio:tuncfcias q? 
ne faciat.ponatur ergo fuperipfam emplaftru 
ratiuum.*aut procedatur cum cura dicta de fangul 
gis:& maturetur, & aperiatur,8C mudificetur fan < 
8C confolidctur, q> habes e*,c 
fub afcellis,a vino debeatabftinere, 
<$ 
De tipojicmatibus mamiiUrum,zr uirge. C<tp* 
QfC 
APoftema in mamillis,8C virga,tam cx hu 
calido qua frigido generatur. Si aute a* 
8C liuidum eft: tu c eft ex lacte coagulatoiad 
Icntlentes exfarinafeminislini cu oleorof.cokc fJ/ 
Item valetcyminu cum meile temperatu, 
dices caulium 8C menta cum farina fabaru, ‘-1aq 
apoftemetur ex humore frigido, fuperponatur 
paniscumfuccoaprj tepido: vel ftercus Q/ 
fcenugraeco. Si apoftema fit d u r i (fi m u m: fa P 
nantur f$ces aceti cum batitura molendini. , 
q? apoftemata dura,ficutiam dictum eft, 
turex medicla aliqua calidillima& ficdflima’ e, 
mollidua SCdilTolutma: ficut medullis 
quae dicemus. 
De felirofi. Cdp. XXf 0 
APoftema durum ex cholera nigra:aut e 
fis;aut cancer. In cancro eft dolor 8C c{tf 
cum pullatione quadam, 8C apparent in circuij 
venae quafi pedes cancri,quaequide adnigr^ 
liuiditatem declinant:et nullu iftorum eft in 
Et cancer fitincipiendo fecundu plurimum : *f fi 
vero ex phlegmone & cryfipelate 
in felirofi eft frigiditas tactus cu multa duritia; 
to durius,tanto peius 8>C deterius 
ro felirofi no eftfcnfus necp dolor:8C 
cu induratur, no fanatur, 
mor durus, vt Iapis ex glutinofo quoda,& 
humore: & frequeter ficut dictum eft’ 
ex Iperitia medicoru, qui a prindpiolocatal1 <c 
re laborantia atc£ tumentia curat m edicam^1 
hementer diaphoreticis: fublata tenuitate 
fpiifitudo remanes in lapide coglobatur.Sft111^ 
fim phlegmo, 8C eryfipelas couertutur, fia Pr 
mox frigidiftimis & ftypticis continue profu 
t:* » felirofis oportet te incipere a 
Ura tionc corporis cu eo quod ch°' 
gram expellit; 8C abftineatinfirmusacibise -jit1* 
nigram generantibus. Et mollifica, &C re^0} 
natim, ficut diximus in capitulo apoftemaclI^jC(ii 
rum,ne fiat Iapis. 8C cura cu eo quod rc(bluif» { 
fimul.& no cum eo quodrefoluit, & cxi^ca ‘ 0 j^ 
te,ficut dictum eft,propter refolutione 
fubtilis,& cxiccatione illius quod eft groflu 
ftantiam lapideam conucrtatur. Et caueat v LIBER III 
rig^j-1 t^tu*’baInco.‘quoniabaIncum refoluitmate . 
0 u indurat.Ideoq?ficuriadidum 
<JeficP°rt"t mcdicamina que felirofim curant,no val 
tc^cj,3- e* mediocrem habere calorem,humo- 
Jtiisn° nimium,necpenitus.parfi.nam fifuerint ni 
pgru 1p,c^a5no faciunt diaphorefim omnino.fi uero 
inje j lnthumida:ficcatmagis& cofiringunt.pro- 
cutfu t^ent fle temperata: dc dicuntur malacfiica:fi- 
liolj/lt 0rnnia illa in quibus efi refolutio &lenifica- 
ficUt V, * & fiintremollitiua, 3C fortiterrefoluentia; 
gallinarum,anferum, Vitulorum,coruo 
Vu^P,um luporfi, medullae omnes, 
C,ia§° fenugraeci, & feminis lini,ammoniacfi, 
fiyrax,mafiiche,ladanfi,olefianri- 
Uiflg ef c de!ilio,& fimilia: & fepum cer 
lisfu tPr,muinteroes:deindetaurinfi. Excopofi 
r‘^°lUaturammoniacfi,bdelIifi,galbanfi, fty 
Hi.3 amche,fimplida vel copofiracum olcocomu 
lUrin i-e Va^et °lcu de lilio cum ladano. Ite refolua 
Vjlri} 0rrja«to opopanax: dc fiatillinitio.Et valet 
111 Cu 8C fiercorcbouino. 
S, 
fcroffularum,quod fit ex femine vr- 
u3s iteris. Item euaporatio cum aceto efi lapi 
§r0ff molnn'bus calidis,valde prodefi. Materia enim 
n,dlfr°IUit, &c^fumit. Item fi in oleo lauri- 
tii5Cu 0 Uaturarnmoniacficum fcrapino,vel animo 
tantu Pcr^e‘*flcletfelirofim,6C omne apofte- 
pOrig ri,rn’ & omnes durities in modico fpatio tem- 
Jemplafiratum fcilicet etfupcrpofitum. 
Cap. XXII. 
J mollities carnis inflatae, fine dolo- 
cx fpiritu vaporante, velcrefcente 1 
lielh tamen caula proprie in cruribus 
hyjJ 1 usficnfolet,phthificorum,cachedicorum, 
_ opicorum, fiomachicorum. 
* !n caufis cogrua adiutoria faefia fuerint; 
f<u ,s tabs tumor qui fymptoma dicitur, ciro 
e**‘or am cum fricatione manus 8>C vndione 
*9tUr atl aceto addito modico fale vel nitro, cu- 
&iCe‘ inungatur etiam oleo tatum rofeo, 8C con 
Si vUr anc^a manu diutiflfime,mox fanantur. 
«oflUeiero cx phlegmatico humore in alique locum 
te tl,moremtale viderisexortfi: moxfpon- 
°Uain pufcainfufamfuperponas,&fanabis. 
1 Patitur,fortis corpore atep dura carne eteu 
a|3t‘Pu^caacrior efle debet aliquid (alis vel alumi 
s !£s**p5gia vero fi no habeatur noua, tollatur 
3 ‘aUetur nitro albo, vel vitello oui, vel bo- 
r°Ha'°ne * faciet. Si vero vt fieri 'folet nihil 
tunc diaphoreticis vti medicami- 
p*lt p agis fi tumore viderimus folidatum. Inqt 
°cUnrAr*P*us curaui talem tumore oleo perunges 
, molli diu perfricans manu.deinde fupradi 
S‘‘ ,aint,n<fia in lixiuia fuperpofita, fortiter ftrin 
COci4T rificc medeberis. Item milrj farinam tri- 
R?S actamina,& cum fucco chameaAes diftem 
, , ' 
r 0rMar aliquo membroru articulo hic talis tu- 
>^lt.Vf,S~aCrit*^at bgatura ficutin fraefiuris fieri co 
c<^fL,cnsiHuc humor, poflit repelli, deinde, 
€(a,carn,nit>usdiaphoreticis vtcdfieft:quae 
tefte1^a~tlSLuorurnutibflimaforefcimus:quorff 
nu cft hoc. Reci.fp umj arge ti, vnc. xx vrj. 
adipis porcini vctcr/s, vnc.50. olei veteris fextaria. v. 
&.5.radicum cuifci.Iib.rj.coficitur fic.radices & adi- 
pes cum oleo diuriflime decoque:&fic fortiter cole- 
tur: & fpumaargcnti vehementer trita colaturaefu- 
permutatur: dC fineintermifli'oneagitetur.& iterum 
lentoignead modum emplaftricoquatur:Sc vtere. 
Si vero antiquus tumorinueteratus fclirofimfecc 
rit,& fi penitus finefenfu fuerit, vt non fentiat, nec ta 
<ffum,necpun<fifi:hunc talem cofulo utrelinquas.nc 
incafium Iabores:quia inlanabiliscfi. Si autem fentic 
medicum:no efi penitus infanabilis:fed prope lanabi 
Iis: no tamen valde facilis ad fanitate. Et nos de feli 
rofiiainplcrifqjlods, vidclicetincapitulophlegmo 
nis,& in proprio luo capitulo locuti fumus. 
_ tumorum diuerfificatur.‘tefteGa1.fecund{r 
a diuerfitatem mebrorfi,in quibus fuerint. 
Inquitenim. In ore,palato, 8C linguali fu erit tum or: 
gargaryfmata caueas: fcd magis materia ad nares de- 
clinare procurcs,&per eas expellatur. In vua ve- 
ro 8>C fquinantia,primo vena manus incidatur:dein- 
defub lingua. In tollo vero, vena efi qu£ efi in ma 
nu,et vena frontis incidatur; In renibus 8C ventre, 
fi tumor exifiat:incidatur faphena. Si tumor calidus 
in manibus vel pedibus fieri incipiat: fpongia in aqua 
frigida 8C aceto: vel vino pontico fupponatur:& ci- 
bus fufeipiatur facilis ad digerendum ficut ptifana, et 
malagranata, 8C fimilia. Diuerfitatc ergo membro 
ru oportet cognofcere quia tumori vetris nullusfpo 
giaminacetoinfufam apponet. Oleum abfinthia- 
tumin fplene 8C hepate valet multfi, teftanteexperi- 
meto» Sihcpartumefiar,nemofenfum habens, fpo 
giacum aceto & aqua frigidafuperponet. epi- 
themauerisoleo myrtino, velcotanino,autmafiich£ 
no, fiuc nardino, vel aliquo alio ftyprico,licet coue- 
niat,eatn frigidano appones.necetia frigida caraplaf 
mata:fed oportet cotana cu vino decoq:etcalida ca- 
taplafmari. In aure tumida, fi aceta cum oleo rofi 
£nrjdas,no nocebit. I te in molli carne fi rumor exti 
terit:fufficietoIcucaIfdum. In magno tumore Un- 
gue fictaspmiferit,phlcbotometur,& purgetur pilu 
lis.*cjRe.aloes,fcamonee,& colocynthidos:et fuplin 
guaimponantur infrigidantia,ficutfuccus laftucae, 
& fimilia. Si tumor fuerit in vifceribus vel in ven- 
tre : oleum in quo decoquitur ruta: vel calida fper- 
mata,ficur cyminir, apium,petrofelinum,iuuant.va 
let &T ventofabis velterabfq? fcalpellatione appofi- 
ta. In tumore veretri, qui priapifmus dicitur , vo- 
mitus .pcuretur.& fi particularia no difcrepant,phle 
botometur, 8C infigatur cum ceroto SC fimplici oleo 
rof.&aqua:8C apponantur frigidainfemore SC vir- 
ga.4 &aliquado vnge cum oleo chamomilino.Etitc- 
rficomedere feminaagnicafti,ruraquoc£ vtiliffima 
cftadhoc. In omni ergo tumoreintendimus pur- 
gatione eorum quaefunt extra natura in membro il- 
lo. Emplaftrum probatum adinflationecrurifi 
coxarum.fiercus columbinum albfi cum forti aceto 
tritum, corio inductfi fuperpone. Ite ad inflatione 
quae fit cum rubore SC calore fecundfi Auic.farinam 
hordei, 8C fabae tolle.* 8C in acetocoque: SC fuperpo- 
ne. Emplaftrum,omneinflatione efficaciterconfu 
mens.Recip.afphodclos.radices filicis decoquantur 
in vino optimo addito modico furfure ad congluti- 
natione. Fpc vini tepida fuperpofita omni inflatio 
ni & omni apoftemati prodeft. Contra tumorem THHODO fc IC I 
pedum fiant fomentationes cu vino decocftionisab- 
finthrj,origani,puIegrj,caIamenthi,&: parietarftpro- 
deft* Ide faciunt flores Idem facitradix 
ebuli. Ad idc.Re. herbam tribuloru, foliorum fam 
bud,& ebuli:bulliantinaquamarina,vclinaq /alfa. 
De bothor albis apparent fuper nafo: cr fuper pomis 
maxillarum. Cap. XXIII. 
Q*-Vandocj; fparguturfuper nafum:&f fuper po 
•ma maxillarum,bothor albae,ad modii pun^ 
. <ftorumla<ftis. 
Ptcnra cor^c^tc^u^usa^l,scff medietatefuccide 
iride:dc quo fiat linimentu. Etiterum 
mcnlini,5<l nitrufalfum,& ficus, 8C nigella cu aceto: 
in fumma omne in quoeftexiccatio, 8C refolutio: 
curat illud. Si in facie fuerint puftulse ficcae Sc 
u?.Reci.alumeir,gumi,lentes,puI.ucriza,(S<: facie inde 
laua. Adpuftulas faciei rubeas, etquafi lepras pro- 
batu. Accipefuccum vrticc maioris,8<: fuccu naftur 
crj aquatici,-& cicut9,ana,adde parum 
arge n ti vi ui: SC a d d e c ii ei s /agi m e n p or ci: co n fi ce, 8C 
vnge.‘poftea combure mures,8c facpuluerem.‘mifce 
cum oleo.*&T vnge faciem. 
De fcroffulis,<zr glanduliscr nodis. Cap X X1111. 
SCroffulae 8C glandulaefijntdura apoftemata: 8C 
differunt: quia glandulae funt ex phlegmate do- 
minante melancholia:fcroffuIae vero econuerfo: 8C 
fecundu plurimuin collo,fub afcellis, 8C inguinibus, 
cxindigeftionismalitiagenerantur:5C dicutur ferof- 
fulae, ficut dicit Auic. quia multu accidunt porcis,,p- 
pter gulofitatemipforu. Etpraeter fcroffulas, aliae 
fuperfluitatesquaeaffimilantur eis, in corpore genera 
rur,fcilicctglandula, nodus, tcftudo,bubo,bodu,& 
cacer.*qucom niadifferutinterfe. fcrofful^enim mul 
taefuntfimulj&r no funtfeparatae a 
tur dolore. Gladulae vero funt paucae numero, do 
lorecarentes,ta(ftuq;in parte ducutur leuitcr:acfi ef- 
fent a corpore feparate: vtpotequianequeradicem, 
nec^jprincipium habent in corpore. Nodi differut 
apraedi<5tis,quonia fecundum plurimum acciduntin 
mebris duris, vtin dorfo manuu,atqj pedum, 8C qua 
iuncfturaru accidunt,omnino do- 
lore carentes. Et nodus eft rotudus omnibus durior, 
licet cancer fit durior eo. Teftudo differt ab omni- 
bus fupradidis,quoniacaeteris maior eft, 8C mollior: 
cu maior parsgeneratiois eius fit phlegma, SC minor 
melancholia. Bubo caeteris diffirailis eft:quoniain 
jio eft feparatus a carne: Imo vehementer inuolutus, ] 
ficutcancer:& no nafeitur inalrjslocis:nififubafcel- 
Iis,&: inguinibus. Bocium enim ab alrjs diffcrt:quo 
niam femper eft in gula:5£ crefcit plus alrjs.generatio 
vero eius eft carnofitasphlegmarica:quae ex rheuma 
te a cerebro defeenditin gula:& contingit aegritu 
do plurimu in regionibus, in quibus funt groffa ciba 
ria,ficut caftaneae, 8C fimilia,&.aqua grofliciei, 
6C multae vifeofitatis, qua patientes vtuntur,&r prae- 
cipuefine vino. infirmitates 
quanto duriores funt: tato magisabundatmelancho 
liain Ulis:SC phlegma plus abundat in illis,quae fluxi- 
biliorcsamplius SC molliores funt.& ex eis funt i qui 
busadmifta eft materia apparet in eis 
rubor, 8C dolor /entitur fortior qua in alrjs:quae etia 
fopius faciunt colledione fanici. Cacri autem dif< 
ferenda inpropHo capitulo requiratur» - f 
Et quibus admifcetur materia 
faciliores SC maioris doloris.fllae vero quibus 
cft dolor ,funt difficilis curationis:& forte talesfn , 
gent chirurgia* Etfcroffulae quaeaccidunt infr|lt 
bus,funt minus malae.* peiores funt quae accidu 
iuuenibus. 
ScrofFuIae ™°?u5 P^rimumcont/ngunt,"'. 
Gale.tnugenerufunt.quonr vnup 
fecundu fepum:tertiu fauum vocatur:quas cllC 
a/r, trino modo curamus,videlicet diffblucndOtiP^ 
trefadendo,&incidendo .fcdin quoda locroh?ct 
erunt facienda,in quoda vero duo,in alio uero V11 
Fauum enim 8C pulte diffoluendo 8C 
curamus.in fepo vero no nifi ferrum fuuabit. 
interioribus membris oriatur aliquod 
maximein mTceribus,odorifera medicina ualebic- 
foluit enim 8C eliquat materiain eis 
dabiliorolbus eft theriaca magna, athanafia,^° 
rufa* QuaeautCjiicutipfe Gal.air, modico {■ 
ponitur noftra medidna,eft diacalamenthum & 
lia.Et radixin qua confidendi! eft,ficutait Auidn. 
rahabentiufcroffulas,efteuacuatio SC regini* 
filiatio* In curationeenim fcroffularii no folum * ■ 
fcdomncs conucniuntveteres, vtinprincipi0 c 
pus euacuetur,&fubfilietur regimen. EtcuacU 
corporis facienda eft duobus modis, Ccilicet pcr vC^{ 
trisfolutioncm, 8C phlebotomia:Sc propriefol*1* 
venter cueo quod educit phlegma groffurn v 
fum:ficut cft puluis qui fit ex turbith, zinziberdctjj/ 
charo :quemadmodu dicftum cft in capitulo 
ru.4quoniapraedi(ftuspuIuis,refte Aui.necp 
nec£inteftinaexcoriat. Phlebotomia de cepha!<^t 
cienda eft.Et vomitus cft b 
illud. Subtiliatio vero regiminis cftvtinftp3 
ftincat a repletione.imo fame quanto 
tiatur:nec$dbugroffum comedat:nequeaqu5^r/ 
omninojabftineatetiamalocutione fuperflua: 
fu, &fimilibus: quoniaomniahuiufmodi 
trahunt ad locu.& vitet quantupoteft,ne 
grauetur dolore,rixa,8C iram* Hrcu 
uinarplanufub capitefuo,& non altu* Inqc^ 
fitio ventofaru inconueniens eft patientibus 
Iasfecunduplurimu:quonianon eftpoffibile tfy 
cuctur matcriafcroffularu pcrilludnmo forV*' 
hit ad tpfas: et ingroflat eas:propterea quiaeXf1'*1 “ 
de/anguine fubtili. 
Et curatio localis eft cueo quod aggregat01' 
catione &refolutione fimuhficut eft 
uauifd,fornugr3ed,& 
nes medullae,8C adipes. Et de vtffior&us vfl*1 -uf 
adeps vrfi,Ieonis,taxi, lup i,et vulpis* Bt&c\'fliy 
fortius rcfoluunt, 8C IcnfficantjfuntftcutarnJ11 
cum,bdelliu, galbanu,fiyrax,maftiche,& *a 
Et non oportet,ftcut ia didu 
refoluit cu cxiccationc tantum,ne materia •n“U/jj;i& 
propter refoIutionefubtiIis,& exiccarionegf0 
mo neceffaria cfteislenificatio, utliniatgt0^11' 
nec obediat refol udoni* deinde addantur rcf°li 
SC fortaflefingulariapura, deindefubducasc* r: 
lutione ipfarum: neid quodfubtilecft, refr 1 .$0 
SC. quod gro/Tum fuerit, fiat lapis. Et ego na ro' 
ad pra?fens medicinascompofftas: quas lon? 
|?aui vfu* Ex illis eft cmplaftru probacifiunu reJgg L T E B R IIT. 
c5taJc^..^ temporisjquod narrauitGal.in 
arh0'-R'-B napffemen vrticae,ariftoIo 
C|9nrur -r,PPUma maris,bdelliu,ammoniacu,co-- 
"I!CCra °^co ant,quo. Ite vnguentum 
°rtUm* Reci. lithargyri triti, vnc.i.pona- 
e a* & addatur fibi olei veteris, vnc.rj.&.5. 
u3tur (ja§,tentur*deinde fiat ignis letus fub eis.*& cd 
,,lsmal0nexr^O,Uatur^c^ar»yrus:^Cfr,^ernuc^a> 
r*difti«;Uaj v n c. rj. fumantur; & 
C°Suatur agitando cufpatula 
0nec,ngroffetur. Cu autem codum fue- 
C|Piat;Do{?tur a° !gne, & agitetur donec frigefieri in- 
ac C,a ma*axetur3 donec grofllricm & vifeofi 
reructur Ulpa^de,n^e ant niagdaliones, dC vfui re- 
-5/Coftantinus dicit q>fumere quotidie. 
UcadC° e<^a^e^ucco^drjagreftis,&euphorbio 
!^CcVna ‘Xxx‘diesdifpergit omnes fcroffulas, ita q, 
iNto foemar!er* Er potio ifta delet fcroffulas qua 
je,^rurc;r^r>risP?^tae^lint’^Pcr feceflTum educit, 
raS°nth^a P P° I y P 0 d rj, U io I e fu 1 , i a r i, i r i d 1 s. 
arum ol*9 €lieb?ri 1 ugrij iq uillae, ac ori radi cu 8C ci 
Ncun, 1 orisftoechados,paeoniae,fcroffuIari£, 
mb°mniu viridiu,Manipulu.i.euphor- 
l,cOnfi S5CO£ocnidn>eymini,omniu quatuor drac, 
j,.tUr c‘radices & herbae in vino fufficienti 
&enter ,eues prunas ad medietate coquatur, 8>C dili 
I)l0ciiciiXluCen.tUr‘^'me^e Sufficienti adhibito,ireru 
U iant*^-^cPub«is terendorum mifcea- 
Prr trj jj °!PUS fuerit, detur phiala, id eft maeaieiuno 
u:V€!m,nuS recundri virtutem patientis. 
b?ftroff 1 5dic,turprobata adfcroffuIas.Reci.her- 
H u*ar,?>aiarbtJ ro.bryonie, 
cr^ascdtufas in vino fufficienti decoque 
C^°ffiih^firar|tern a una decrefcente. Item ad 
\Qm- ’ u a!1155irgauonc,fiuebocium.Reci.cin, 
5Qele(ri5&anoP^y^0rU5nucifmuf.fpicf,olibani,om 
d 01 Um* ana^rac*,‘P,Pcns5 feminis coriandri, 
anadrac.ij.euphqrbijadpondusomnium 
eunti dormitum cu 
Ker, *Chl€*Vel Eis in hebdomada.poteft etia 
Pu,uis ex pipere, coriadro,& euphoi 
j em valet. Ite.Re.radicespentaphyllon, 
agrimoniae,puluerizatas da in potu 
V,iaoPubtiIi;& mifce parum de rubea maio 
h 3t de nnt E'a<^ae‘ SC diffoluetur. Si vero fra«ft? funt; 
&Vref ’r9edlAo puluere triu herbarum.& de eode 
b fanabuPerP0nasvIcen':&cxtQto deficcabfftur, 
h r^aJUurncko‘Pr3eccdattamenadpurgationem 
4 nilftura herbarum, quae confueuitincau- 
| PuroaUm exhiberi. 
ch0Lta^ateria phlegmatica in glandulis, 8C me- 
h^Vrti^1*1 P?r°ffulis;curaIocu cuemplaftro defe- 
ia didis. Item cotraom 
eei{ y. as?gritudines,radicesebuIilauenturopti 
0Cct0ye. °. vel aceto.deinde coquantur in optimo 
0 Puro forti prius aliquantulum con 
gladulis,velbocio cataplaf- 
p. l,e,ridie<Per rioctem dimitt3[tur;&I infra per 
ru>^ficr9UOdd,e ren0ucntur. Itemftercus ca- 
tb 1hP°fttulr’CUirn mc^e & aceto diftemperarum, 8>C 
tn tum valet. Ite radix bifmaluae co- 
«Jr^ecinn!^^05 Pem,r»elini, 8C cauliu,& ftcr- 
pauco aceto forti.hfc omnia confe- 
1 aaPPonancur. Et vnguentu apofto 
Iicon,quod dicitur v«icHs,(Tcut tegatur Auic/nucn 
tum eft magnaefanationis,in fcroffulis mortalibusru 
ptis cum facilitate 8c Ieuitate;& tu inquiras illud m fi- 
ne libri. Et de emplaftris calefacientibus fcroffulas 
eft diachylorUetquandoqjperrmTceturcum eo radix 
lilrj,quonia in ea eif proprietas ad hoc. 8C fimiliterfter 
cus caprinu, 8C ouinu, oC nafturcium,& radix cucu- 
meris afinini.et ficus qu$ cadunt ante maturationem, 
farina»fabarum, 8( amygdalaeamaraeaggregentur c3 
diachylon. Et de melioribus quae ponuntur fuper 
fcroffu!as,eftpix cofectis cum eaficubus etfquilIa,co 
fecto cu ea ftcrcore vaccino aggregato cum aceto. 
Et hoc eft mfrabilc.Recip.radiccslilrj, femina lini, in- 
fundantur in vino; & in illis ambobus ponatur fimi 
columbini quantu neceffefuerit. 8C fiat emplaftriS ex 
eo, quonia eft mirabile. Et tefte Auic.almugath eft; 
de epithematibus mirabilibus. ItemRe.picis liqui- 
antiqui,fimi columbini,aluminis iameni,radl 
cum capparis,etadipispauonis,omniu,ana;aggregc 
turomnia cu mellead igne;&: fiat emplaftrum, quo- 
niam eft mirabile. Ite emplaftrum bonu 8C proba- 
rum in omnibusapoftematibusduris.Re.amrnonia- 
ci,bdellq,galbani, ana.in aceto forti per triduu diflb! 
uantur.deindeaddefurfurc,# fiat emplaftrum. Et 
in fcroffulisin quibus eft caliditas, coficiantur medici 
nae calidae praedictae cum o!eorof.& dimittanturdie- 
busaligbus.pofteaadminiftretur.Et ficut dicit Auic* 
In fcroffuliscalidaecomplexionisfuffi'citfauich,ideft 
pulsderritico cuaquacoriadri;& eftregimcin hoc 
v t vincat aqua coriandri,au t vin car m cdica m c al/ud 
fecundu q? exigit vehementiainflamationis, aut par 
uiraseius. Item Auic.dicitq?piper cupicerefoluit 
fcroffulas. Item fuccusruthaecaprine cufuccoagri 
moniae bibitus& caraplafmatus, curat fcroffulas. 
Irem expertiffimu contra fcroffulas.Rec.radicem ra- 
phani,&thapfiae, & iddeminuratfrnt&exillisaliqcP 
paruum vas vfq?ad medietatem reple.cemenrando 
in vafe radice raphani cum radice thapfi^.deinde vas 
illud repleas oleo comuniuelpulegino;quod melius 
eft:& vfcpad tertiam partem bullire permittas:& ite 
rum de eodem oleo admifto cu eo modico oleo mu- 
fcellino reple: 8( iterum praedicto modo fac bullire: 
tunc vas ipfum de praedictis radicibus vfq; adfumft 
reple. &iteru in praedicto oleo admifto aliquantulft 
depctroleo fac bullire.de ifto oleo tepido duas vel 
tres guttas auribus infti!la,fcroffulis prius inunctis cu 
oleo violarum. 8c caue ne aliquid ex oleo exterius ca 
dat in faciem. 
C; remedijs patiens no fanatur:tunc no 
P eft fiducia,nifivt cum ferro curetur: 
fed ad hoc peritus medicus eft maxime ncceffarius.Et 
proprie quando fcroffulae funt in partibus coIli,quo 
niam ia vidi multos fcroffulas parietes periffeexope 
ratione & incuria ftolidorum in his locis. Idcirco 
dicam modo,& offendam modubreuiterinincifio- 
nibus fcroffu!arum.& hic eft modus operationis ea- 
rum. Antea feirete volo,quoniafi fcroffulaein coi 
Io fuerint magnae, vt non appropinques eis cu ferro 
nec£ cum medicamineacuto: quonia illud eft de illis 
quae ducunt ad vIcerationeipfarum,& earum corni 
ptionem. Etin fcroffulis vicinatibus venis,n eruis, 
8C arterfjs, necelfaria eft cautela; 8C aliquando medi- 
cus no incidit neruu, fed detegit eu frigori; quare cor 
rumpiturnerui complexio. & dcftruicur eiusopera* THEODORICI 
: Sc tunc minus laedit. FacfiacorrofioncfcroffuI#c, / 
nusfolliculi eiusincarnetur locus.pofiea confo*1 . $ 
tur. Item medicamen contrafcroffulas.Acci* 
viua,&iaponenon iuduratum.an.ponein p^ta 
nus: & comifcecufaliuaieiuni: 8C fac magdafi0'1^ 
cuc£nccenTefucrit,ponevnu magdaIeonerece£er 
ctum fuperfcroffula:plumaccoIis drcuquaq? ]°C 
ne valeat remoueri:& liga fortiter ftri»ftc:3^dini)C ■ * 
per vnanodem. In crafiino m edicam cappon25 
efchar5couertatmpus. Cofcquenter habeasg11^ 
rem, qai. Reci. alumen zucharinu m, arfe. thus an. 
cis vi. quantum de tribus alrjs praedictis:tere faff 
8C mjTce.poftea poneiniacculo:& liga:dC loca ** j, 
luin olla cum fufpcnforio:vtin medio pedeat.# 
Ia impleas ex aqua: 8C bulliat, quoufc£ medietas 
confumarur.& medietasfacculi appareat.&ice 
fiea imple.8C fimiliter fac bullire. & fiefac n°u*f ‘Lc 
fiea fu me facculu,& poncadfolcm:& deficca 
admodum lapidis induretur.dehoc lapide abr*( 
cu cultello:& ponas fatis in ruptura, vbi vis ty.ft 
fula feu caro aliqua corrodatur.pofiealiga, 
te quoufip patiens dolore nofenriat.poftea rClT1°rffj 
& pultes cum axungiafeurnedicamenaliud 
ctiuum pone, donec mortua caro cadat: &Per*L\# 
foramen abfirahe fcroffulam. qua extracta 
carna:& deinde confolida. Irem (t 
carnem v% ad os comburens: 8C oto*e.$ 
perfluitatem remouens,fic fit.Rec.faponcm IKtfL/ 
& fi vis vt fortius operetur, farraccnicum m^111 
tum cufaliua, 8C puluerc calcis viuaeimpafta,^ 
poteftrecfpere:etfacpfilothru,feumagdaleot 
quantitate quam vis.poftea fcpeliaseum in pul(l(jti 
calcis vi.in crafiino inueniesin modum 
ratum.pone vbicuncp vis cauteriu facere, fin C%\$ 
mortificare.etliga valde ftricte. et dimitte ficpcr* 
horas:& mortificabit carnem 
q? Iapis ipfa die, vel ficfitfactus.perdit enim 
fuam ex mora. Et vltimu omnium tain 
fcroffularum, quam omnium fuperfluitatum c°$ 
ris, efiarfenicumfublimatum iam dictum in 
lofiftularum* 
Dc nodis & glandulis. Cdp. 
Nr tCr 
Odifuntdiuerforum gcnerir.dC orri*1^5 r 
munican t in hoc q? feparantur a carnt c $ 
ris:8c mouenturcum moues eosficut 
in folliculo. t 
Et curatio gl™duhru& modorum 
non differt ab eo quod narratiL 
cifionibus fcroffularum.proptcrea non eft n 
ipfiusrememoratio in hoc loco. 
In curatione vero glandularum non e#<n 
nulla,nifiindfio,& abftractio. c cpf. 
Nodoruvero curaquadoq?abfc£ incifi011. 
pletur.&ipfiuscuratioeft vtfiat copreflio 
fuper nodum, donec penitus definiatur, & 
cuus remaneat, 8C aequalis: vel accipias vna *c i ## 
&finodusfitintergomanus,ficutfccunduPI 
fieri cofueuit, teneas cum vna manuu 
patientis: 8C cu altera manu percutias fup^r n rc 
titer cufcutella.Teiterando percufiione tua^^r fqj 
& tertio fifuerit optimu.donec fdlicetfrang 
Iiculus,&locus nodi vacuus remaneat: & °P^d 
planetur. Deinde fac emplaftrum ex rebus 
t!o,quOufc$ eff calefadloncipfius coplex/onis rener' 
tatur. Si ergo ficutdidueff ,praedidisremedijsno 
fanatur:8C necefTaria fuerit chirurg/a:func primo mir 
dificato corpore ficutdidum eff, accipe fcroffulam 
cum vna manuu tuarum.*8C firmiter ipfam tcneas.de 
Inde fcinde pellicula fuper ipfam fecundum modum 
aequalem, id eff fectmdu longitudinem corporis: ca-' 
ue tamen ne pertranfeat incifio tua vitra terminu pcl 
Iiculae.& incidasiacculu fcroffulae:nam fiindfusfue-- 
rit, eiusextradio difficilis erit valde.deinde extende 
iabia vtriufc£ lateris,6C fcroffula cum facculo fuo per 
fede circucirca excoria. deinde apprchenfafcroffula 
cu uncino,curtegritate,fi'poffibile fuerit,extrahatur. 
&C ncaliquidex ea,vcl de facculo eiusremanferit, cu 
multa oportet diligentia p er fer u tari, q? fi remanfer it 
aliquid, extrahe: veru fi fanguis impedit operatione 
tuam,tunc imple vulnus ex medicinis abfdndetibus 
ipfum.deinde refraenato fanguine,ad operationem 
tuam donecfpfam copleas,reuertaris. Etadvltimu 
fi'aliquiddcfcroffularemaferit,& iteratio no eff pof- 
fibilis,aut propter magnitudine ipfius fcroffula in 
principio,autpropter terrore nerui vel tunc 
pone medicamen acutu,8C corrofiuum.donecputre 
fiat,&cofumatur.&illud:quianififcroffula extraha 
cur cu integritate fua, 8C panniculi eius, aut 
turrefiduueum medicamineacuto:fgritudo procul 
dubio reuertetur.dein de poff adminiftratione 
caminis acuti adminiftrabutyrum,donec efchara 
datin pus.*&loco purificato, vt vulnus cofolidetur, 
fhidium impendatur. 
Hominibus aute qui ferrum abhorrent, operatio 
talis fiat. In primis ponatur aliquod ruptoriu, donec 
excorietur cutis.*ficut eftffercus columbinu cum can 
tharidibus contritis,etconfedis cu aceto.deiride m 
dicamcnacutu,purrcfadiuft.m,& cofumptiuum: G' 
cut calx viua cu faponc SC capitello:8C eius fimilia. 
Etiam probatum eff hoc medicamen. Red.calcis vi. 
vnc.q.arffnidcitrini,drac.q.refaIgaris,drac.5.confi> 
ciantur cu meile: dC fiat medicam en: & fa da ruptura 
cude ponatur ex eo quantum fuffidt. 8C fis folicitus 
addefenfione partium drcuftantium cum rebus frf- 
gidis:&ne medicame moueatur& comburatur vbi 
non debet. Quando fcroffulafueritadnexa neruis 
aut venis &arterrjs:aut fuerint valde magnae, ficutia 
antea didu eff: tunc no eff curatio cum medicamctis 
praedicfisacutis:neq?cum ferro penitus.*quonia non 
eff poflibilevt eradiceturabfq; membroru. 
Cum aute fcroffula putrefada &C cobuffafuerit:fuC'' 
currendu eff cu butyro,donec cadatin pus.& ] 
tetvtfit magna cautela circa quantitate neceffariam 
medicaminis acuti.Quantitas aute neceffaria decerni! 
nari no poteff, icdid eff in vfu 8C diferetione medici, 
vtcognofcat locum 8C difpofitione aegritudinis , 8C 
violentia fiueacuitatem medicaminis, 8C fimilia:5£ 
recuriusquideeff, vtfiftaturin hoc citra terminu, 8C 
flat reiteratio in appofitioe medicaminis acuti, quam 
tranffatur terminus,vt fiat fuperfluiras in appofitio - 
neipfius. Et quidam medicorum prius aperiunteu 
fagitella: poftea terut alliu cum fale fimpliciter ad ru 
pendu.fadaruptura apponunt medicamen acutu. 
JBtaliqui ante appofitioncruptorij ,quatuor diebus 
vel pluribus inungunt locum cumpopulcon.poftea 
ponunt emplaftrum de folrjs caulium cu axungia ve 
periporcina ad urmdu:poftea ponujit ruptoriu. I I B E R III. 
libusc-^>acada,myrrha,olibano,IarcocolIa,5«: fimi 
erPofite j CUm oul albumine, vel aceto:dcfndefu 
h: plumbo firingatur locus ftriduta veheme 
plc_Uspluribus dimittatur.deindcfoluatur: 
no f neceflefuerit, renouetur.fiatillud do^- 
delitefcar. euacuationc 
e0cfeD tfi-C^Untas 9uln quandocp redeat aegritudo. 
u°niamf# r ud r,<^ur? adminifiratio neceflaria efi: 
t!pla prohibetrecidiuam. 
Crfp. XXVI. 
J[ & ex tl0/Urati0n,s tefiudinis n5 eftnifi incifid 8C 
lisqUae Lr,i°‘aut perforatio tantu, quando cfideil 
tUr.‘6cfC°tlnent bumiditatemadhoc vt fanies educa 
f aS tcfiItudo cotineturinlacculo:ficut gla 
cCr°^u‘a*cluare diligerer inueftigadum efi, nc 
Xe0rcmaneat:£luoni'am rediret,fi 
° ab quid remaneret: aut pone medicamen. 
Penitus corrodatur. 
sfiUcteftudimbu$ factis in capite. Ca. XX VII. 
J y/| toties in capite fiunt apofiemataquaedam 
Sluafi cornua dura taquam tunefunt 
Sh7 n°d°rum:d<: aliquandofunt mollia:& tuc 
%tin ° Unttefiudines. Et omnia apoftemata quae 
Pi^inC^,t1!ltadural3Pid^Sua rnolliacarnofa, vel 
,r}cldi fecun du forma cutis, vt facilius 
,HweXCOn'arf- Pr^te cis continent hu 
liQfjj c”13 quaeacciduntpoftaure 
Perfi_cialiter fiar.Etex eis quae facilius couertun- 
e, fu nt ea, quae acciduntin capitibus pueros 
«ilib9, boc propter abundantiam fanguinis,& fluxi 
curis. 
e nodis fue lupijsqmenafcuntur in palpebris ocu* 
Vp lorm' Cap. XXVIII^ 
I ex nodis quidam nafeiturin palpebris oculo^ 
Vfli^D<kU1^U^0^UPiaaPPc^atur* Et eius cura eft 
rajnuerfa,nodus ex parte iteriori 
tOo10fUdin€ vb$ln concauitatem eius cum phlebo 
niq» Vadatur:oC extraftahumiditate et vulncre bc 
<diHCato,intcriuS incarnetur, 8C confolidetur, 
Vv, bubone. Cap. XXIX. 
,a diximus de bubone in capitulo exitura 
&H'o bubo eft dura magna &C profunda aggre- 
Cabdita ater^c* a membris principalibus cum 
Q adurente, 
bfatfo Cr§° dus ficutiadidu eft, cft vt ante onv 
o, njacorpus mundificetur:&:regimenfub" 
rTr m,norccur: 8C euacuatio quadam facienda 
tfiatpU]UL°n^Ventns5 & couenit: 
e°0t0miadc venabalilica manus oppofi/ 
6 • inerraris:et adminiftra refolutiua, 
V*Sjuadoc^oleum tepidufolumrefoU 
5° eo litigat eius dolorem.aqt fiat embrocha 
trctUr r(! arinabordei. Et non oportet 
r KnibraC^C.rcu^UUm omnino, ne materia redeat ad 
fiatcaufamaioris nocumcn/ 
h atld|firP°rtef vtadminiftretur refolutiua,nifipoft: 
fri ° n COr P °n's, fi cu t didu eft:5C illudpro^ 
o pfn ad locum materia plurima attraha-' 
Urc^lidft 1 Ppb-boc no refoluitur materiafimoauge 
3 pulfatio; tunc fcias q? fanies aggrega- 
l tur.neccflc eftcrgo matura tfua ad m in iftrar e. deindc 
perforetur locus perforatione rotunda,quemadmo-' 
dumfuperiusin capitulo exituraruiam didum eft:cc 
curetur donec fanetur» Et fi eius fanies prologetur, 
8>C multiplicetur: tunc cura ficutfuperiusdidu eftin 
capitulo apoftematu circafinem. fi nec ficcura 
tur:adminiftra caurerium,feu medicamina acuta» 
Dcbocio. Cap. XXX, 
B Ocium cftapoftema carnofum in 
tum:SC fitfecunduplurimum in mulieribus:6£ 
aflimilatur colori cutis earum: 8C aliud eft naturale: 8C 
aliudaccidentale. 
Et in Cura natura^ls cu 1 lclt Albuc. nullum eft iri 
geniu. Accidentale vero fi fuerit paruit, 
curatur. Et curatio eius efi: ficut diximusin plerifcjj 
; experimentis,incapituIo fcroffularu. Q>fificnon 
fanatur: tuc incidatur eo modo quo I indfione fcrof<, 
fularum ia m narratu efi. 8i extrahatur ficut didueft: 
cu facculo fuo,ne aliquid ex eo remaneat.deinde vuf 
nus in aliqua partcfuas.&fuperponeftupa inoui 
buminc madcfadam,autin aqua, 8C aceto: 
tur fluxushumor(i:& infpilfeturfanguis.deinde cu<- 
rctur locus cu eo qefeonuenit, donec fanetur.Etfdas 
cj? non efi praefumptio, vtaccedascum ferro adbor 
cium.‘quod efi:intricatum neruis,& arterrjs,nec£ adil 
ludquod efimagnum. Etprohibitio generationis 
eius efi mundificatio corporis, cum eo quod purgat 
phlegmagroffum,ficutcurnpuluereturbith 
do,8C fubtiliario regiminis,&abftinentiaaquae, SC 
omnium cibariorufrigidorum, SC indigeftibilium. 
Et fit cibus eius panis bene codus, SC benefermenta< 
I tus, caro arietis, cafirari annualis, hoedulina, pullina, 
perdicina,et fimilia his: vinu fit rubeum,darii in 
ftantia,in odore aromaticum. , 
De nupta. Cap. XXXI. 
PLeruqueaccidit fuperfluitasquaedain quibuf> 
dam hominibus qu$ vulgo dicitur napta. & efi 
apoftema magnu carnofum,& molle vtplurimum, 
ficut fungus:et no efi cum ea dolor,neque 
pulfatio. 8C fortafle ex eo efi quae magnificatur adeo, 
utfuperetomnes aliasfuperfluitatescorporis.Eciam 
vidiquendaferiptoremquihabebat naptainhumem 
ro fuo, 8C cu vidifiem eum,putaui eum habere pului 
nar in humero, deinde deredo loco vidi aegritudine. 
SC confiderata aegritudine fuit confilium meu, vtno 
tangerctur,fedremaneretcum dno fuo:timui cninj 
I magnitudine eius: 8C moris mei fempereft c5 
filium in incifionibus nunquam dare,vbi poteft aliV 
quod periculum inincifionibus euenire. vir autem 
contempto cofilio meo acceflic adquenda chirurgix 
mihi notum, & incidit eum.8C peroptime liberauiu 
extraxit enim naptam feptem libras 3C amplius pode 
rante. verum fcias q? hoc efi ex raro contingentibus» 
■p j _ curationis eius eft, vtinddatur,&exeo 
moaus netur ex omnj' parte cu facilitate, & ex* 
trahatur.dcindelocus cauterizetur 
fanguinisfluxum: qui multotiesapudindfioneacd-* 
derc confueuit.interdum etiam nifi fiateauterizatio, 
morbus redit. Si vero napta fuerit nimis ra* 
dicis: eiusincifio verenda efi. verum incide circa mt' 
dictatem eius:8C cauterizarefiduu. Ht quando radix 
eius cft valde fubtilis, & pendet ficut tefticulus; tunc T H E O D ORI C I 
non oportet excoriare ipfam: fed incidas ea circa ra- 
dicem:ct cautcriza: vel liga ea cu filo ferico,vel fimil) 
ftringendo, quandiu penitus abfeindatur. Etcaue 
neincidasnaptam, quae eftfufci coloris,8C pauci fen- 
ilis: quoniam efi: apoficmacancrofum. 
De pinguedine mamiUarum,flue inflatione apparet in 
mamillis uirorum. Cap. XXXII, 
IN mamillis quorunda virorum accidit quadocjj 
quaedainflatio:ita Vtafllmiletur mamillis mulie> 
rumrquam natura nimis abhorreriet id nihil aliud efi: 
nifi pinguedo. 
ctrm v*sillud curare,incide fuper mamilla 
fecfiionclunari: 8C excoria pinguedine 
ipfam,dC extrahe.dcindeincarna vulnus.& aggrega 
cius labia cum futura. SC curaipfum, donec fanetur. 
Verutamen fi mamilla propter magnitudinem fuam 
pendetinferius, ficut mamilla mulicris:tunc oportet 
vt fodatur a duobus fuislateribusfupcrioribus dua 
bus fciffurisfimilibusfigurelunarfiet qualibet earum 
continuetur cum altera apud fine fuum.deinde cutis 
qu£ efilter duas fdffuras,excorietur,& auferatur pin 
guedo,et adminifiretur futura,cureturc£ locus cu co 
quod efi neceffarium,donec fanetur. remanfe" 
rit aliquid dc pinguedine, propter intolerantia 
mi,aut propter abundantiam fanguinis:tuc 
tur acutum medicamen,donec corrodatur* 
Dehydropifl. Cap. XXXIII* 
HYdropifis efi error virtutis digeftiuae in 
te. 8C dicitur hydropifis ab hydor,quod cftaq, 
SC pifis qp efi paffio,indehydropifis,quafi'aquofapaf 
fio:cuiusfpecies fecundufentendam antiquorufunt 
tres.*afcites,hypofarca,ettympanites:fed nulli earum 
curatio ferri adminiftratur, nifi ei quae vocatur 
tes:vt aq q inter fiphac 3C inteftinalocata cft,educaf. 
in curatione huius fpeciei volueris vti 
W>Ufn€rgO ferr0?facfec eftvtin 
primis venter manibus coprimatur.vttota aquaad 
inferiorem peAinis parte declinet. Deinde confidera 
cum omni diligenda vtru aquae generatio fit ex par-' 
te intcfiinoru,aut propter palfronem hepatis, vel fple 
nis. inteftinorum,pcrforetur cu-» 
tis cum toto fiphac tribus digitis fub vmbilico,feom 
dum redu, donec venias ad focu vacuu. Et fi genera 
tio aquae fuerit propter hepar:tunc feAio fiatin parte 
dextra. Si vero propter fplenc, in latere finiftrofiat. 
Non enim oportet vtfc<fh'o fiat in latere fuper quod 
vult infirmus iacere,nc fuperfluitates ad illu loeu 
currant. Facfia perforatione,canellum ?neu vel ar- 
genteum intromitte, vt aqua per ipfum euacuetur.*et 
caue ne extrahatur ex ea in vna hora plufquam opor 
tct.*quonia fortaffc propter refolutionem fpiritus ani 
malis morietur infirmus: aut fyncope ei fuperucnier, 
ex ea fecunda 
quantitatem virtutisinfirmi.deinde extrahe canelluj 
6c oppila foramen.altera vero die iterum per canellu 
extrahe ex aqua, fi virtus eius tolerauerit illud. 8C fic 
facias, donec ex ea non remanear nifiparu. Si aute 
times fuper infirmu, dC dimittiscxaquamultum:tuc 
curaipfum pofialleuiatione eiuscucatharticoaquae 
purgatiuo,& diaeta deficcadua,&: cum fepeli- 
tioncin arena calida,&: fudore multo in balneo,& fo 
|e,dcinde curetur vulnus cum medicina exiccatiua. 
E donec fanetur. & ab a porirquatup 
De omni eminentia er ruptura qu£ accidit inflp^di 
uentris, Cap. x X XII1*♦ 
MVltodes accidit emineda eda in 
id efi: in panniculo qui extenditur fuper f/ 
trcmlquandoq?in partibusmgummquadoqdn 
tibus fuperius vctris.Ethuiufmodiquide ernn10 y 
aut fit ex ruptura fiphac,& tunc exit inteftitJU 
zirbus. Cuius fignificado eft:quiacum coPrlI1V ,anc 
nentia quae apparet:occultatur,deindereditplc*|jjj; 
cum infirmus retinet anhelitum: aut virilitcf J 
quandoq; eda auditur gurgulatio fnteftini. 111 Lf 
ficatur eminentia ex nimio labore,& 
nei:S£ dum iacetinfirmus refupinus, eminentia 
, tatur. cum autem furgit& ambulat, reuerdtur i 
prius. Aut fit ex carnofitate: cuius fi'gnificat 
mollities: &quonia non occultatur coprefRonc? 
conftringitur. Aut fit ex (anguine, qui flu2C,tC^rii' 
fura venae, autarteriae.cuius generale fignutnc $ 
bedo eius ad nigredinemdecliuis. 
fitare:cuiusfignum eft:q?eftabfcj? 
derofitate cum leuitate taefius* 
eminentiafueritexcarnofitat^ 
Lum autem fidcras eiucllrarionem. rul.c < 
fuper ipfam,&T extrahe, dexdc cura vulnus, 
Et fi multa fuerit humiditas, perforalocu: 
vtegrediatur. Et quando acciditex fangui"£* 
fluxit ex vena vel arteriamon oportet vtcud 
ferro penitus: quonia efi:rimor. Si vero cn11*1 Jt 
ex ventofitate fuerit.* tunc exhibeantur 
ventofitate, ficut efi: ruta, anifum^fimilia. 
: tem eminentia fuerit ex ruptura: tunc erit dijj1 $ 
cius cura. Et oportetteprimo fcire 
ergo multiplex eius caufa: quoniam aut 
fu, vel percuffione, aut faltu, aut clamore fupi* 
fcu Iufta,auteleuatione magni 
Curatio vero rupturae diuerfificatur fecundi 
tate locorum in quibusaeddiriquoniaautatc 
inguinibus fuperius,ficutin vmbilico 8c refip11 
tre.*aut cantu in inguinibus,per quam 
£d tefticulos no defcedut: vel additur per tc&P 
defceduntintcftina:& propter hoc vifum 
ponam vnicuic£ ffngulariter curam fuam. 
C; «f****ii«** *g*turfueritm vmbiIico:opodc!,,/> 
P tiensftansextefus, retineatanhc 
donec appareat eminentia, deinde fignacui1^3^^ 
vel carbone in circuitu vmbilid totius.dein^c fyi 
firma refupinarifuper dorfum fuuletincidc 
tumine circulu, queeum incauftro fignafti»!?0 
vndnum in medio fige: & adfupcrl° 
tende.poftea cufpacoin circuitu fortiter 
in fpaco nodum currentem.pofiea caput 
feinde, 8>C idiceintromiflb, quaere neintefifi111 
bus fit captus cu Iigamento:qj fi cap tu mi*1 
teftinu, folueligamentfc&impclleinteftinp111 
teriora. Etfiinueniszirbu,amputafuperflu,c,a 
Et fi fanguis cotrariatur tibi propter incilio^c 31 c&if 
vel vcn£:tuncfuccurrecoperendremedio,do cjj» 
xusfanguinisconfiringatur.deindc adop£jaC 
tuam redeasrvel habeas duasacus cum fili® 
fortibus:& intromitte eas in incifione quam P Ir 
ciftiin circuitu vmbilidfccundu modum & 
fac vt penetret ad latusf deinde ftringStur fila neCput s J* auferatur acus. Se dimittatur locus, , 
Huscu re”ab& caro ftricftadccidar.dcindecura vub 
Qquod couenit ex medicinis, donec fanetur* 
yodfifuent crn,nenriaexrupcura5ciu?fit,nxt' 
fianScvt, _ liquo vcntre.*tuc oportet vt paties 
ddndcfCn‘usrecdlcatanfielftfi>donecinflcturlocus: 
fupra j 1§Tafi>perrupturam: Serefupineturpatiens 
t)Uant r rlum*deinde cauterizcturruptura fecundu 
uod cauterizatur ex cute 
racadar jndecurctur locus cu buryro:donecefcha 
f^etuVr‘adriniftr- P°fiearcglmcn vulneru,donec 
Si v °X 10C cn*m ruptura non additur. 
gnactj~r° Aptura fuerit ex magno tempore,Se ma» 
Signa curatio eius eft perincifionc. 
us.dr§ cum ,ncaufiro locum rupturx,ficutdixi> 
e.Clnde_rc^uP*netUr pad?sfuper dorfum Tuum: 
UljC^fafcris fiuPcr bancii: autaviris fortibus 
ruPturr dnd€ Ponatmln*fier digitum fuper loeu 
*nin€sea?,Vtnb exeat intefdnum: Se incide cum fpatu 
PtUran^ja!1Cer ci,cem totam,doiiecperueniasadru-» 
lle**ibu e, ndc fiuacur fiphac, ficut (cire te feci ih vul 
feturij Vcntr‘s3 foras exeuntinteftina:Se cu 
r\ CllScum eo,quod conucniqdonecfanerut. 
Vero ruptura acciditin inguine* Se no de 
Sdir fccndit eminentiaad tefticulos, aut fi 
a lclu,d ex ea,defcendit modicum valde,etcu 
Ue Cr€Ucrtirur0rnnifiora:tuncficum medicinis 
ipfjUs Jc‘us curadonc:confidcraprius magnitudine 
fic ilju51 diuturnitatem temporis, Se patientis aetate. 
C^,anon ,anatur ruptura cum medicinis,nifi 
tiCn • ° cfiparua,Se ex modico tempore, ce 
puf 5e fccundu hoc etiam fanacur labdrio 
eft ncruofum 8C difficilis incarnatio 
iUrn5 i1 dl'cfif Pe Par*are ruptura magnam et diu- 
p Iri c]ua ‘fietxtatecum medicinistdeceptores 
C Suanfo corpora patientiu fuerint 
a’c0 ‘P‘0rum ruptura facilius incarnatur. Et 
*K!a.3uandocj5 fit ex ventofitate fo!a,aut ex ftv 
atI0^at>fi$ fradura.Et figna eoru paru diuer- 
c'PiiintUr §nis ruP£urx. Idcirco rudes Se ftolidi de 
hocrquia quando curant ventofitate feu 
t,Oaut 10ilcni, credunt ft curare rupturam. 
d° de-|.m relaxationis, ventofifatis, Se rupturxquan 
curam recipiunt cum medici nisi eft: 
f°rcisft l,SexpeIlentibus vcntofitatem:in quibus eft 
C^PteflfptlC,tas 5 glu«nado q u xda m: ficu t eft nux 
tur Cl,ara8aSanthbmyiTha, Se fimilia. deinde ftrin 
mliSamjnc ’ ficut oportet cum iigjirura eius 
Ltfirueu\Ccatfi1firmusfi,Pcr dorfum fuu.xl. diebus. 
ty * diaetam inferius ordinatam: Se fumat ex re-' 
e t f,!,11 ,da ci ui s i n potu. Se cibo omni die,ma 
turiliUcj0, njfi ventris conftipatio timeatur:q? fi time 
lIUertiu 5 firmat per interiialia exiliis de tertio feiiicet 
diem.Deinde cumfurgit:no dimittatem- 
1 *ud,n, 5 ,nccctialigaturam.alijs.xl.di€bus vel circa 
diget. Er ex emplaftris conferentibus ruptu 
1 °ai|in g/dliC depelle arietina. Item cmplaftrum 
. CxPercum.Reci.nucis cyprcffi, acacix, gal 
aU.^t,arum5anadrac. v.dragaganthi, myr- 
.:j^ris,gummi arab.ana.drac.ftj.fan-' 
c^fici3nCOnss,miIm‘3c5anadtac.rj.terantur omnia, 
ii°^PofUl>pr 5Um acccO‘ Item cmplaftrum quod 
)Cypcri r afis,nlib.diuifionum.Reci.nucis cypref 
> atlluci,gallarum, ararfp rhiiris-crumiarah. 
LIBER IIL 
ana. diffoluantur gumini in vino: 8C aggregentur e5 
eo reliqua. 8C fia£ cmplaftrum. 
Diaeta patientis fit hume<flatiua: ita tamen epabfti 
neat ab omnibus dbarrjs generantibus ventofitate, 
ctab omnibusgrafiis cibarrjs.Imo vtatur ven, 
tofiratem rcfoluant:5e vitetmotum 
fuperfluum,5e laborem,rifum imoderarum,tuftim, 
fternutationem, clamorem nimium, balneum aquae 
calid3e,coitum,etfimiliahis:quiadilatant rupturam* 
Modus autem afTumendi medicinas in potu Se ci' 
bo,eft vt coquantur nuces cyprefl! in aqua myrti,uel 
pluuiali:8e temperetur ex ea vinu,Se bibatur.aut fiat 
puluis ex nuce cypreffi,confoIid£ maioris, Se millefo 
lij: Se detur cum vino calido. Se fiatiterum puluis ex 
bolo armenfco, fanguine drac. Se mfimia, fingulan’-' 
ter velcoiunAim: & derurincibisforbilibus. Aut 
, fiat iftud elecftuariu. maioris, nucis cyprei* 
fi,dragaganthi, gummi arab.mafdches,boIi ar.fang* 
drac.mumi?,picis ana.de pilis leporis minuta-» 
timincifisadlibitum.omniaterantur, SC puluerizen 
tur:Se cum meile optimo defpumato coficias.de ifto 
cleAuario detur quotidiefero et mane:qm eft mirabr 
le. Hoc ctia eft regimen curationis rupturae cu me-» 
dicinis:Se cftfecundu femitam rationis.Multoties ve 
ro mulieres Tagaces abfc£ aliquibus medicinis fanant 
pueros fuos:quando percipiunt in/tiu£gritudinis:5£ 
defendunt, ne addatur cu brachali, 8C prohibitioe pia 
<fi:us,Se vociferatiois, Se motus,Se fimiliu ruptura di 
latantiu. Q+fi ruptura anguinis cu medicinis huiuf 
modi no fanatur,tunc ad chirurgiarecurrendu eft* 
Et operatio qdc in huiufmodi ruptura,du> 
plexcft:qmautfitpercauterium:autperincifione:et 
ego dicam modum operationis vtriufcpfecundu di-» 
fpofitionem antiquorum. Quae vero fit percome 
prcffionem,etlaqueationem:vituperabiliseft:necall 
quatenus in hoc libro noftro feribenda eft. 
pa . . cu cauterio in ruptura eft duplex: quo 
Chirurgia niam ajia gtcum cauterio potctialhalia 
cum cauterio aAuali. 
Chirurgia vero cu cauterio acftuali eft: vt pdpias 
infirmo q> retineatanheIitu,donccappareatemincn-' 
da.deinde reduc ipfam digitis tuis: Se figna 
ftro,ud aliquo fimili fub rupturafuper os pedinis cu 
figno, cuius extremitas fimilis fit medietati circuli ad 
fuperioracorporis.deidcrcfupinetur infirmusfuper 
dorfum fuu in fca m no fiue tabula:cuius vna extremi 
tarum ficaIn'oraItera,quandtate vnius cubiti vel cit' 
ca id: vt coxae cius fint cleuatae: 8C capu t i nferius fit de 
) preifum: Se ligentur manus fuper peftusfuum:et cor 
pus totum cum difeo vel tabula,ne poffitmoucri:S£ 
coquas ubi ncceife eft.deinde teneat minifter manum 
fuam fuper locum: vt non exeat inteftinum.deinde. 
ignitum cauteriu,qcf ante ad igne pofueras,fuper pr§. 
dieftum fignum appone.Se firma manum tuam cum 
cofecundureftitudmcm, donec confequaris os.Se fi- 
no fueris confecurus cu cauterio, parum coferet ope 
rado tua: Se caue fu mma diligentia, ne in hora caute^; 
rizationiscxcatinteftinum,Se coburatur, veniantqj 
peridaccideda mala.dcindecuretur cauteriu 
tyro donec cfchara cadat. Poft haec vulnus cualijs 
mediciniscuretur, donec reftauret: Se iaceat infirmus 
fuper dorfum fuum.xl.diebus, donec vulnus cqfoli 
detur.Etpoftquafurrexerit,tcneatbrachaleardfida-- 
liter fadum per alios.xl»dies;8e feruee diaetafuperius THEODOR I C-l 
ligenter feruandain Oibus aegritudinibus tuum 
quoniam illud erit vt medico loquar, 
tui: & defenfio turpis famae. Et non oportet* ' 
vt fenes 8C aetate prouecfti curationi cum ferro o* „ 
li exponantur.Imofufficitvtcuftodiantur,&*c 0 
tur cum brachqs,ligamine, & diaetarvel cum cur r 
tentiali cauteri} fuperius affignata. , $ 
Modus vero curationis cum ferro eft,vt P xyL{i 
infirmo, q? reducat inteftina manu fuaadIcerio* 
trts.8C.fi no obediuntrcddifui:runc fiat clyftcrf2* jn 
Vtallcuienturafupcrfluitatibus 
firmus in aqua calida mulroties: Sc vngatur 
lenitiuis,donecredeunt, ficut debent.pofthoe itl , 
mus refupinetur fuper fcamnu vel tabulata pr$P 
tam: ficut ia diximus.*ita vt crura eiusfint eleu3f ’ 
caput inferius fit deprc(Tum.& cufcano feu tabu1jjf 
bus fafcfjs alligetur, vna videlicet in tibrjs circa 
iundura,aliain coxisfupra genua, tertiarpe$°r 
qua manus &C brachia coftringantur.deinde 
tefticulus vfcp ad ruptura:8C ponat minifterdig1 J{( 
fuu fuper loeu rupture: vt no 
feca pellicula fupra tcfticulum fecundu longi’01 
8C fitfecftio adeo magna: vt ex ipa tefticulus p°* 
UiA poftqua cgrclTus tefticulus fucrit:pr^cipc irl M/ 
ftro,vt extendat ipfum ad fuperiora:& tu ftarj j,o* 
dymu vfq; ad inguen cuinftrumento 
apto no valdcacuto ,autcu vnguibus, quode 
UiusiSC tunc digitis tuis, ne fit aliquid ex 
nis in didymo. 8C liinueneris ex cis aliquid, i&Pc {ft 
ludinterius.deindeaccipeacumagnaquadraf2,I’,J1| 
quafpacum fit forte: 8>C liga id inuolutione plu, JjV 
vehemcter:&capita ipfiusfpadpenderedef° 
jmttanrur.tuncpofitis tabulis cu ferro lato 
toiuxtaligamentu fecundu rotunditatem 
incidatur:& duobus alrjscauterfjs vehemctci',^3||/ 
bene decoquatur, cauc tn ne incidas vel 
quid* ex ligameto.deinde feca in inferiori Palt 
tefticuloru: vtfanguis 8C fanies educantur.# 
ftreturin vulnere frupaiu oleo ro. vel oui 
madefa(fta:& ponatur liciniu in feAione qua,fl 
in burfa fcdftti:et ligetur dcfuperligamcto co 
deindefbluaturpatiensaligamentis, quibus*|j 
co fuerat alligatus: 8C portetur caute ficut & Vc 
ad loeu molle, 8>C bene paratu:& ita locetur ifl 
pedes fintaliquantulu capite altiores.& dilig* 
operiatur maxime fi' fit hycms,ne infrigidetur 
pterea accides aliquod finiftru veniat fuper 
ueatab oibus accidentibus anime, ficut ira,fr* 
fimilibus. vel 
ceciderit:tunc embrochetur locus cuaquac3*1 
la,aut cu aqua calida 8C oleo,donec cadar. Dcl 11 
fet aqua calida 8C oleu, vt curetur vulnus eu g 
uis,donec fanetur. Et redu eft etiam ut qu°rl.c0 
tatur vulnus:vnganturpartes 
pefado: quonia prohibet malitiam fuper 
Hecetiaaegritudo curari poteftcum rupf°r,° 
modo narrato in capitulo de cauterizationen1? <, 
hernia carnofa. Cdp- 
SPecies herniae quae accidunt in burfa 
hernia inteftinale generaliter tres ' 
effe. Quar u v n a eft aq u o fa: ali a u e tofa: ter tia 
Aquofaenim nihil aliud eft quaaggregatl 
ditatis» Et caufa eius eft debilitas tcft'cu^°rl 
ordmatam:ficc|;ranabiturintegre deo dante* 
Quia vero plurimi'fcrru verentur, 8>C ignem non 
minus abhorrent:fi' cu potendali cauterio curare vo 
lucris,fic curabis.in loco fupra os pcdinis vbi fub ru 
pturaculcauftro fignauifti,medidna adhibeas cobu 
rentc.cobufra vero cudcu medicina, medicameap-* 
ponas acutu qd3 tandiuiteradueft, donec os pedinis 
cofeqris.deinde carne cobuftam cu butyro inftrume 
* tis ferreis,& alfjs medicinis abrjdas:& vulnus 
dicinis carne generantibus velociter incarnare 
res,infirmoiacenterefupinocodnuc iuxtadifciplina 
fuperiusaffignata*fic enim cito et bene fanabitur dno 
coccdente. Etfdasq? quado iteras medicamen acu 
tu,aliquidde carne cobufta potes dimittere,vtfupcr 
illam 8C non fuper carne viuam propter nocumenta 
ipfum medicamenapponas.Etneper didymu SCcir 
cumadiacctcs partes ad burfam, 8C tefticuios plurimi 
humores defeendentes hernia carnofam generent, 8C 
fiat nouiifimus error peior priore:cu ftypdds confor 
tandbus&rcpercudcdbus purgato ante inceptione 
cur£ toro corpore,,pcura antequa fluat,reprimere:et 
fi codngateos fluere,ne in carnofam coucrtantur her 
niam,velociter cos repellere ftudeas totopofie. 
f vero curatio cu frigido eft, vtinffrmu 
xvupiurcC pUpCr 
de loeu ruptur? quantitate triu digitorum fecundum 
latitudinem fcca:dcindefcarna, donec didymusdete 
gatur.tunc accipeinftrumentuad modi! tente factu, 
dC pone extremitatem fuper loeu in 
mo;8C reduc cu eo inteftinum ad interiora vetiris.de-' 
indefue cotinuatumcum inftrumcto: 
& ab vtroc£ didymilatere vnu eorum annede cual' 
tero cum futura.deindeinftrumcntu extrahas:er vul 
neri adhibe curationem. Sedfdas q? cauterium pr£ 
didum eft melius dc fecurus.antiqui etiam fugiebant 
indfionem:& cauterium eligebant. 
JD e hernia intejHnali. Cap. XXXV. 
QVando cminentiadefceditad burfam tefticu 
Ioru:tuc aut eft ex fciilione fiphac, aut relaxa 
doneipfius. Etfignum ex fciftione fiphac 
eft,quando defeendit fubito vehemeter vfq; ad 
dum burf$:& illud eft propter grauitate inteftinoru, 
&: curfum eoru ad inferiora. Signum vero ex dila 
canone fiphac eft,quado defccnditpaulatim in tepo-' 
re longo,8C no fubito,nec£ vft£ ad 
pterleuitate ventofitads: &inrcftinaquidem 8Czk' 
bus redeunt cu difficultate, vetofitas veroabfq?diffi 
cultate:& iteru intefdna SC zirbus redeunt cu mino" 
ri gurgulatione:fed ventofitas, cum plurima:8C 
tafie aggregatur ftercus in inteftinis, 8C tunc infirmo 
accidit dolor grauis:& praecipue quando premuntur 
adinteriora.imo fortafTe fequitur inde mors. laenim 
vidi duos homines ex hoc mori. 
Tn niratirmr huius fdflionis feurupturae vix 
C aut nunqua conferunt rncdidnae.im 
mo curatio eius eft curatio ferri. 8>C tunc erit cum ea d 
mor magnus.quoniamuhotiesacciditfupcr infirmu 
malitia magna: 8C moritur de facili. Quapropter 
amice no eft pr^fumptio, vt medicus accipiat hac cu 
ra cupiditate Iucri:nifi quado rogatus 
mo : 8C tunc cora ipfo 8C amicis fuis, velialtc coram 
amicis fuis periculu eminens proteftetur. Ethuiufi' 
modi quide intendo non eft pr^termittendadmo di< e* •fiafena feftiMtad eos: # quadoq? accidit 
*0tlcfiuper tefticulos.Etfignu eius eft graui 
Cyra P c_ndor:# quiaquado tangitur,ceditta<fkui. 
arnpi vt incidatur cutis tefticulorum fedioc 
locjj CCUndu longitudine:# excorietur, donecad 
latu, Peruenias. Deindeperfora,#extraheto 
«'CUI S •#inueftigafecundu diligentiam tua, ne te 
Calido'S , COrruptus: q? fi fuerit corruptus, cu ferro 
c5eo Incidatur,# extrahatur.deidecuretur vulnus 
Hiittit UO COnuenit, donec fanatur. Et quado di 
rcefticulus corruptus: egritudo patitur recidi 
V10 a , clue tefticuli corruptione multoties reci 
,ndigetiterumperforationc,nifi cauterire- 
Cy Plorationem,# euacuationcmfuam. 
autem fuerit hernia ex ventofitate: quod co- 
lasUs Per extenfionem fine podere# lenitatem 
5 etiam pcraliafignadida:tunc curatioeius 
Quatio ventofitatis. 
tas-o fu.Hr ex carnofitate:fignum cius eft graui 
***& durities cu paruitate dolorisret caufa 
adtcfticulos,autperculfio, 
a^c eius eft cum rcpercuffiuis in prindpio.de 
Po(fit rernollitiuis.Si vero materia,nec in principio 
ni^ePcut,5 necpoft ftatu polfit refolui; ad chirur- 
JUrC(J P°rtcatdeuenire:tunccura eius eft, vtincida- 
*at(jei I^tefticuloru, # excorietur vfqueadfupcrio- 
e extrahe didymu # tefticulum:etliberacos 
tulUs,niParte ab illa carnofitate. verutamen fitefti- 
Vc»nda|COnr0lidatUSeftcum*lla carn°fitate:oPortcc 
pter extrahatur cu ferro calido:tame pro 
Ci'|rn(^fanguinis emanatis, qni ficut dicit Albu. 
IpPUmrcfr?niare,# propter hoc ex huiuf- 
HUs multideficiunt.deindefuatur vul- 
cu,*etur cu eo qcfcoucnit,donec fanetur. # ait 
aTn h?rn°r»ihagi3e feu 
uPtono OC medicamine coburente carnofitate 
Xt,rParcPr°curant:iterando medi camcnacu- 
jquoulquetota carnofitas fueritextirpata. 
tcjiUulorum. C ap, X X X VI j 
‘^3^D^ran<^°(^lJe acc,<^,r vt apoftemetur tcfticuli 
P . tcmate calido feu frigido ex huore ad ipfos 
Catio v Etfignii apoftematis calidi eft.pul- 
Si», ~ern^^s,caliditas tadus,# coloris rubor. 
vero apoftematis frigidi eft:qm color eius 
tur colori reliqui corporis: caretque dolore. 
CUratfo aP°fi;ematis calidi eft phlebotomia bafi- 
fereu(T . in principio, # emplaftratio cu re- 
f CUs eQU!S‘ cum fedatur pulfatio, epithemetur 
iria ficut chamomilla, 
« arilmJ# fimilibus. 
rio fe tl0 a^c apoftematis frigidi eft refoluei e tatfr, 
r ercut?re» Et quandoque ex fola ventofitate 
||cetq,p afelnfiatur # fignu eiusiam dieftum eftfci 
a^^ue Padere fentitur. Aquocuq? 
toar/ecundG Rogeriu venafaphena interius 
j'lbc}ae^o.nietUr‘I,:eponatur fupra renes. In 
de f* k aqba repercutiatur materia cu emplaftro 
Celata3 1S ln aceto: vel de farina hordei di- 
Um iucco folatri:uel herba trita cu fucco ct 
til er,a jataP^a^metur.fi autem non poflitrepercutt- 
b e°ViQi :^cluat:ur farina tritici cu axungia galli # 
”at calidum frequeterfu- 
Si aut fiat dc frigida caufa, fiat ftuphak 
L I B E R llh r 
particularis de herbis calidis."# tunt inungantur teftf 
culi eu meile rubeo defpumato:# terancurxcfte allio 
ruaquadecode,# fiatemplaftrum: # fupponarur: 
refoluicenim materia in fumu,etcodenfatinfudore. 
Etapa rumpitur interius,quandoc£ exte- 
rius.fi exterius rumpatur, curetur curatioe apatumr 
fi interius rumpatur,offeratur eleduaria diuretica,# 
fyrupi. Ite aliud cpmuneii vtraq? caufa. Accipe ro 
fas,ficus,millefoh'u,etftercus caprinu. decoquatur in 
vino albo:# fiat emplaftru.*# fuperponatur. Ite 
i calida caufa, cimoleauel terra qu£ reperitur fub mo 
Ia fabri, deficcetu : # diftemperctur cu aceto: # fiat 
emplaftru. vel fiat inundio fupra teftes in calida cau- 
fa* Si aute fiat ex ventofitaterrepercutiatur materi* 
in principio, ficut dicftu eft.fi'autrepercuti no polfit, 
fiat cmplaftrum ad exterminanda #apericdum de 
furfure triticeo decodo in vino,# fuperponatur* * 
Ite decoquatur feminafocniculi, petrofelini,aprj,car 
ui,dauci,anifi,cymini,in aqua:# in illa decodiopeiii 
tingaturlanafucdda:# calidafupcrponatur. Itent 
apara et tumores tcfticuloru reprime hoc vnguentoi. 
Re.lithargyri,plubi vfti, olibani, maftiches, afcc,cO- 
lophoni£,aloes,ana.tere # diftempera cu oleo roCtf 
cum aceto:# vnge:vel diftempcracummelle;#ad 
de farine fabaru,et ftercoris caprini:# fac 
# fuperpone. Si vero vulnera fintibide:#fucrinr 
putrida:appoepuIueris cucurbitae vftae,chart£ cobtt 
ftj,fabj vftj,anethi vfti,ana. Sideficcatafaniefana 
re volueris:ponc pulucre myrrhae, alocs,carici ligno 
rum,ariftOl.thuris,plantaginis ficcj, # afpalthf, ana. ‘ 
Radixpaftinacae trita et cataplafmata,dolorem tcftiu 
tollit:& tumorem fanat* 
■ r | relaxatur cutis tefticulorum fine 
' Itcmmultotics ,'pfiste inferius 
dependet.Eteiuscuratio eft incidere totam curem rc 
laxatam vitra cutem naturalem.deinde aggregetur 
labia vulneris cu futura:# cura vulnus cum reliqua 
curatione vulncrum,donec fanetur. 
D e uerrucis,ct por is accidentibus in uirga uel in alia parte 
corporis jzr de clauis0zrformicis, Ca> XXXVIII. 
VErruc? multoties accidat # in omni parte cof 
poris,maximein manibus et pedibus ex malis 
qualitaribus,quasnaturaexpellitad exteriora. Ea- 
rum vero alise fu nt dura?:ali3emoIles:qu£ durae funt, 
ex cholera nigra fiunr:molIesautem,exphIegmatc. 
T forum vero curatio eft, vt in ipfis purgetur hu-, 
1 piarum mor5qUi fecit accidere morbu.deinde fu 
> pra morbu ponenda funt deficcatiua, ficutoleu mi- 
ftumrofaru, # cinis ramorum vitis cu aceto diftepe 
ratus, fimiliter acacia,bolus arme.cum oleo ro.hisve, 
rono valentibusponcndafuntacuta# corrofiua, fi 
cuteft calx viuadiftcmperaracura capitello, # fimi- 
lia:qu§ fi nondum fuffidant, funfpedantur cum vnci 
nis,# incidantur.dcinde adminiftretur medicamen 
acutum, vt putrefiat radix qu£ remanfit, eteonfuma, 
tur.deindecauterizetur cumferro candenti:#fipa- 
tiensnon tolcraucrit, # ligetur cum filoferico ftri-, 
dura vehementi.# dimittatur ligamentum, donec 
verruca ab alio corpore feparetur: # cadat.deinde 
apponatur medicamen acutum:# curetur ficutcon 
uenft. Et cum acciduntin capitepraeputq, # fune 
mollesdcindanturcuforficibus,# mundificctur.Itc 
abftrahatur verruca radicitus: # impleatur fale bene r THEODORICI 
fi-rto tota concaintas, & prematur aim digito longe 
tempore. Item in quacunc£ parte corporis nafcun 
tur verrucae,accipiatur palmes vitis beneficcus,ince 
datur, 8C coquatur verruca in medio fui:itavt calor 
& virtus ignis tranfeatbene vfqjad radices:poftea di 
mittatur,quia cadet: & fi necefle fuerit iterato coque- 
re , fiat illud. 
t»e cUuopucaUo. Cdp. XXXIX. 
CLauus eft caro callofa dura,arc£ rotunda, 
lis clauo:et eft ciufde coloris cu reliquo corpo-' 
re:8c fitin qualibet parte corporis: 8C fecunda pluri/ 
mu in pedibus SC digitis pedum: 8C inducit dolorem 
infirmo apud ambulatione. Curatio veto eius eft 
vtconcaueturincircuitu, deinde cumforficibus vel 
alio inftrumcnto radicitus exdrpctur.poftea cauteri-- 
za locum: 8c cura donec fanetur. 
T>c cura formicte cum ferro. Cap* XL. 
CVram formicaecum medicinis iam fupra nota- 
uimus diligenterrnunc dicemus curatione eius 
cu manu,& eft Vtin ipfius circuitu cocauetur:5d ex> 
trahatur ficut de clauo dixi mus. Gal.aut narrairic ,vt 
accipiatur canula pennj anferis fortis,aut canula ferri 
vel aeris,cuius extremitas fit acuta: & fit fecunda qua 
titatem formicerdcindc caput cius ponatur fuper for 
micatita vt circulus cane recipiat ea totam.deinde 
uolue cannulam manu tua,donec in circuiruformicj 
vfcpad carnis profundum incidatur:Sc ex radice fua 
eradicetur, deinde cauteriraeam.autcura cum medi 
cinis exiccatiuis,donec fanetur. 
Dehxmorrkoidibus. Cdp. XLI, 
HiEmorrhoides quSdocj? dicuntur.y.rami cau£ 
veng,qui terminantur in finelongaonis in 
culo ani: quandoc£ dicitur paffioillarum vcnaru:5<: 
funt vene deputatae a natura ad recipiendi? fanguine 
<rroflum 8C mclacholicum fuperabundante in corpo 
re. Et caufapaffionis cari? eftextenfio& inflatio ex 
illo humore proueniens: vnde cotingit vt fiat carum 
difruptio, & aliquando contingit ex nimia ficcirate 
ipfas venas conftringente. Ethaemorrhols dicitur ab 
hema latine: &rhoos,qiiod eft 
haemorrhois, qfi fluxus fanguinis. Siit 
autem haemorrhoides fecundi? duosmodos:aut en? 
funt intra anum, 8>C tunefanguis egreditur ex cis fem 
per: aut funt extra anum in extremitate eius, 8>C tunc 
exit ex cis aqua citrina, aut parum fanguinis curfu af- 
fiduo,& funt fecundum colorem corporis, 
r i . • r j • fluxus in viris: quandpcp eft natu- 
Ctnmuimo 1 rai,' {|CUt fluxus menftruorum in 
mulieribus.vnde ficut mulier fingulis menfibus men 
ftruatur: fic 3C quida viri fingulis menfibus haemor-- 
rhoidas patiuntur, quida autem in quatuor annitem 
poribusrquidafemejinanno.ifti vero non funt ftrin 
gendi: quia corpus eorum fic mundificatur a fuper> 
fluitatibus melancholiciSi 
Quandoq; vero eft innaturalis:quia nimis fluunt: 
vel quia retinenturraut quiainflantur.In iftis ergo ca 
fibus particularibus couenientibus fiat phlebotomia 
de vena hepatica:deindc purgetur cu medicinacom 
prefliua. Ite non detur medicina euphorbiata. vel 
fcamoneata:quod feruandu cftin omnibus fluxibus 
per alia emunftoria frigidis, proprie fi nimis fluant. 
Efficias q?qcquid aperit meftrua, aperithscmorrhoi-- 
l das:&quicqufdftrirtgitmeftrua, 
das. Si fiat nimius fluxus,et fic de frigida 
getur cu decocftione myrobaI.chebuI.fi de ca^l^3’(Ji 
myrobal.citrinis.fiequenti dic vel tertio 
conftrieftiuu: 8C tunc offeratur tryphera magt* 
opio,acuata cum fang.drac.fequcti dic aperiam1' 
nafaphenainterius,& fiantfuffumigationes SC 
thifmaca, 8C alia localia quse in fluxu 
rt confueucrunt. Ite offeratur mane 8C fero 
millefolrj cu vino tepido, iimiliter 
melIc;coda cataplafmctur. Item fipr$ ter ****!!! fa( 
retineantur, purgetur cii predifta dcco 
balneu aperitiuum: ficutin retentione menftru 
exeunti a balneo offeratur theriaca magna Gne 
acuata cu myrrha 8C nigella : 8C fiantalia focali'3 4 , 
fiunt irr menftruis. Si autc in phlegmate fuerjnc . 
morrhoidcs,accipepannublauum et cornu h|rC J 
fi paties fit mafculus, vel caprinum, fi fic foernin 
dia,ranum,ana.coburantur omnia: & fiatpulu,s 
tilis.dcindcablutis bene hemorrhoidibus cuiti 
paciencis,fiuperrpergatur puluis iftein vna ; 
duabus.deficcathcemorrhoidas, detumefacit,d h 
re tollit. Ide facit puluis pinee cobufte 
miniftratus. Item coquatur oleu nucum in P 
colocynthidos, & intingaturtotu:haemorrhOy3$ 
midas confumit, 8C deficcat. Itcfuccus ex c3*c, 0j/ 
lafumptus: valet contra tuberofitatem haeniprr 
du, SC dolore earundem. Ite myrrham, foli1,a 
et cornu cerui puluerixa:& faftalauaturacun1 
patientis, fiuper quod fpergatur puluis pnfdx# 
let eti5 contra exitum ani. Item emplaltru V 
rit 8C deficcat deficcati 
hircino piftentur:SC cataplafmcntur. Item fi ■/ 
fluantjficfac.Rec.puIuercelltfi 
gri mifcc cum fiucco GccatSC iteru cUfltfl/ 
fucco mificeas: 8C iteru ficcaripermittas:fac 
ler vel quinquies.poftca diftepera cum fello ta1"1 ,y 
informain modu digiti grofli: Seponas in 
ccatseger quoufcj ccflet fluxus. Item hocap£r 
deficcat. calamenthu,calendula,or^ganu,^abcfI1j3[fl, 
iftadecoquanrurinaqua: 8>C patiens 
pei* feliam perforata per embotu,vel 
guifugas.*apcriut enim, fanguine educunt,# cU 
Ad hsemorroidas profundas. Accipe radices13 
fac inde fuppofitoriu:SC alias radices eiufdc 
ne in circuitu: vt reprimant fiuppofitoria:ctcnrl 
tur per fc* Item vnguentum contra 
morrhoidum.Rcci.lithargyri valdetriti \c^ 
8c Rcci.accti, par.irj. olei, par. i. mitte 
fuper lithargyrum,poncdo nunc acetum > 
&Cfortiter 8C diu incorporando quouCcpli 
albcfcat, veniat augmentum: SC fic vn^U3lt 
aequale inter duritiem SC mollitiem.vngatui*c 
pannus: vadens 
ti. Item. Re.ix.fpicula alliorum mundata? 
tulum quaflataligentur in panno ,nC) 
bullire.poftea ponantur fuper hxmorrhoid^5» 
to calidiora poterunt fuftincri, SC dimittant11 * 
eunt morbum cum tota petia. ( x[i^ 
C- mp 
rurgia, prius ficutdiftu cft^vc 
lica phlebotoma patientem, deinde fi haem^ 
fin t interius, 8C no apparent,extrahantur cu 
autprecipeinfirmo,vtafcelIet,&: exprimat1 ’ gr V T B E R IIT; T 
ns obcaUr nus*appareat hemorrhoides:8c ft anus 
riparuecl,tcgrelh0ni,tunccIyfterirainfirmum,clyfte 
01 mordicatiuo.Deindcprorjceuncinuincas: 
r3d/ClvCnde:autrcn^s cum vnguetuo:deindeincidc 
niIcj, Us‘ Qzfivncinusno retinet eas propter hu- 
Crn'uam:tuncaccipe eas cum pano afpero,et 
fiipcr e CUrn digiristuis.dcindc incide: 8C pulueriza 
lerj?aCas medicamen acutum poft incifione: aut cau 
donccCpS-ddnde curetur locus curationeuulnerum, 
tiinc .anetl^r‘ Si vero hfmorrhoidesfint exterius: 
ltres facilis. Accipe ergo eas cum vncino, aut 
eiT>den^UetU° rad,citusincidas,ficutdiAumcft. 
P 0ncrncd,caiTicacutum,auccauteriraeas. 
ni0rr, rimet incifione cum ferro:qualibet 
§3tur, °jCUrn ferico filo ligetur:& fortiter conftrin- 
fic, donec per fe cadar.deinde lo- 
uni°ft^L,Perius3<pcur etur. Hoctamen 
n'sj.ejT 1 f'?morrhoidesfuntantique,femper vnaext 
,3‘acun?UaS:nefuPeri'nfirm5 vemantaccidentiama 
li'a.teft "ydropifis phthifis, aut mania, aut melancho 
'l0nvante^,PP°* *d?morrhoidas fanare antiquas,fi 
IlareliAafuerit,periculumcft.ctc. ; 
w cfijiulisinano. cap. XLII. 
jftulaein ano quandocp accidunt ex vlceratione 
atib^rn0rr^Oldum‘aut€xvuu^ner‘^US5 autaP°ife 
Sn e3c US accidunt de foris prop eanu.& maxime 
Pedatur in eis coplcmentu digeftionis.Interdu 
intcf dyftere mollificatiu(i:moIIificac 
nioH 'll1 interius :8C infra in ccftinu maturatur apa: 8C 
Iocus:&: aperitur interius:&: fitfiftula. ■ 
uftulis ani,aliqu£funtpenetrantes:aliqu£ no 
rantcs‘ Et lignum penetrantium cft:quando 
rCC^ItUr a^lciUId ex egeftione 8C vcntofitate:et 
e§rcditurex eis vermis. Cum intromittis 
rCf1T} Uruin anu patientis, 8C tentam per ori 
t,S 301 eeta fuper digito tuo a par- 
” acdPlas pedem folrj viride,3C 
%0,tdpn inteftinuabfqob' 
Pr0pe ‘ Fiftularum vero penetrantiu aliaepehetrat 
fecundum magis 8C minus, in qui 
elvfraturPan,tas* Aliae penetrant vfqjad veficam 
ad Interiora virgae, cuius fignificatio eft exi- 
tuneno vtconfo 
Alj °CUS cum mcdicmis propter difiblutionc vri 
P^dae^Perietrat v% ad os dlxae, 8C vfq ad nodum 
• efi Clus fi§num eft,q> tenta peruenir vfc^illuc: 
eis meatus tortuofitas:quod viderim. Ec 
Us,ftisfiftulispenetrantibus, eas quae ; 
S0. *nt prope marginem ani, non eft omnino cu- 
,aneq fanatio: & curatio earum, vt dicit AI- 
NJ Ubor’&vanit3s ex ftultis medicis, 
I 011 ■Ptnptratiiiiim auCem curatio eft facilis: 8C 
° ’ etrantlUm cft ficut di Aum eft in capitu 
ls vit,^r al,‘Verutamcn cauterium ignitum eft ma- 
X,*0 sM^lniuuamentocurationis:elargato prius 
Cl»tfCiy„|PFus profunditate diligenterinucftigata, 
Mn caP fuo: vtno decipiaris cum cau 
• tentacum quainquiriturfiftula, fitfubtilis 
Afubn UrCriUm CU m uo cautcr,zas eam > fimili- 
uml e^eCundurnamphtudinem eius, 
b anj rCprat,° fiftularu penetrandum prope mar 
eCUnd5du°s modos:quorum vnuseft 
ne cum ftri Aura fpaci:alius per incifioncmj 
cum ferro.Ec operatio primi modi cft,vtaccipias tcn 
ta plumbeam perforate extremitatis ficutacus: 8C in 
tromittein eafpacum ex filis lini aut ex ferico.deindc 
intromitte digitu tuu indicem oleo inunAum in anu 
patienris,&C tentainfiftulamdonec confequarisciua 
profunditate ctfentias tentam ipfam iaad digitum pe 
netra(Tc:tunc plica caput tent? cum digito qui cftincc 
rius: 8C extraheiplam per anu. deinde aggrega dua* 
extremitates Ipaci.ctftringeipfum ftri'Aura bona,do 
nec incidatur carnes eo:8C quadofpa- 
cu propter carnis incifione elargatur, addasin ipfius 
ftri Aura quoufcj: carnes praedi A$ incidatur omnino, 
8C liberetur fpacu. Tunc,fi vis,pone medicamen acu 
tuminfiftula:& ficin adiutorio cauteriu* 
deinde curetur IocuscurationevuIneru,donecfanen- 
tur. Operatio autc fecundi modi eft vt non ftringa 
turlpacum,ficut narratum cft: fcd ligentur extremi- 
tates ipfius fimul:& fitfpacuiftud grolfius 3C firmiu* 
primo.deinde extendefpacum cu vna mannum tua 
ru verfus exteriora: 8C cu altera manu incide illas car 
nes,qu£ cotinentur infra fpacumcuinftrumento cur 
uae extremitatis fecudu figura falds:aut cum raforio, 
fi eftpoffibile tibi:donec fpacum integre liberetur 8C 
tunc mortifica fiftulam:quia licet quida dicant,q?.no 
cft opus mortificare eam ,fedtantum incidere,8C cu- 
rare cum mediana carnis generatiua:antc tamen vi- 
deturid tutius.deindecurcturlocus donecfanctur. 
Etfcias q? ifte modus eft meIior,raIuior,etcxpcditior 
primo:quod eft,quia in incifione quae fit cum coprcf 
fioncfpaci, dolor eft longinquus 8C continuus: & ex 
hoc timor fuper infirmu, ne fpafmus accidat ei,aut fc 
bris:quiaIocusilIe cartilaginofuseft. Etinextrcmf 
tatelogaonis terminatur lacertus contines anu.rmo 
quado accidit illud, neceffc cft fuccurrere:et fpaci co 
ftri Aione laxare. In incifione autc cu m ferro, non eft 
tantus timor prop ter abbreuiationc operis. Et ite - 
rum fdas amice q? fermo que audifti, eft reAus 8C re/ 
Aus.& no exiftimo q> fit alia ratio feu femitain cura- 
tione fiftulae penetrantis: qcf eft:quia veteres in libris 
fuis nulla cura alia pofuerut.fl£ ego de multis quos vl 
di,nullum adhuc per via aliam vidi curatum nifipeir 
modu que narraui tibi, fcilicctp incifione totius par-- 
tis.&adhuc ctiadeclinatintetio antiquoru,5iCpraeci- 
pue Rafis in lib.diuifionu, cum pe- 
netrantes n5 fanantur nifi cum ligatione &C fecationc 
cu falce. Etcaufa quare no fanatur fiftula penetras 
abft£ totali incifione carniu:ficut oftenfum cft,no af- 
fignaturab auAoribus.mihi aure videtur, q? accidar 
propterimpedimentu cgeftionis,& humiditatescon 
tentas intus in profunditate fiftul$. verum poftquamr 
iciditur locus,no retineturaliquid ex eis, fcilicet quia 
non eft cauernofus,fedaequalis. 
Quadoqj contingit q? fiftula no eft penetrans, fed 
cft propinqua penetrationi. Et Ccitur quonia qn po. 
nis digitu in anu, 8C tentain fiftula,inqUirendo,fcntiS; 
q? inter tenta 8C digitum no eft aliud nififolum vela-; 
men. Et tunc ficut periti uetcrcsiadixerunt:neceflc 
cft vtipfam facias penetrare,dum modo no habeant 
multaprofunditateirPqrh tunc no oportet illud pro, 
pter incifione lacerti. Ecquato fiftula cft minorispe 
nctrationis: tanto fadlioriscurationis, 8C minoris ti-( 
moris. EVquaro magis eft cotrariu illius:tanto plus ti 
metur,ne proccflus incifionis perueniat ad lacertft co 
tinentcmanum:&accidatfuperinfirrnum aegritudo THEODO RIC I 
\o 
ponderbfitas,& dormitatio, praecipue circa 
gaonis,& dormitatio tibiarum 8c coxarum circa 
tcn'ora,&l formicatio parui digiti pedis* 
Signk vero lapidis in vefica fune dolor, 
uatiofrequesin pedine, dC fuffocatio 
doq; dolor iliacus,&colicus* , cy 
Si autem fiat in renibus fiiiein vefica, S£ fiat j 
lidacaufa,& noninuetcrara,ha?cfuntfigna:doiph 
gitiuus 8C acutus: & pr£ nimio acumine, 
tur ftranguria, vrina intenlarufa, vel fubrubc3? 
quando cum guttis fanguineis:arenae rubeae ve 
rubese, virides, vel nigrae* Si fiat de frigida ci * 
fentitur frigus in profundotetinloco colledion 
derofitas:vrina quandoq? tenuis, quandoq;p,n=> gj 
8C turbata : arenae nigrae, vel albae, vel cinericii , 
autem confirmatus fit lapis in vtraq; caula:vnna r 
paret pinguis, difcolorata rfuperius difti 
femper,cum fquamofo 8C laniofo fedimine,aliq 
documfanguineo* Jtem quandoq; fitiniuuC 
quandocjjin fenedute:qnq?in pueritia. n,UrrcitJ 
frequentius fitin rcnibus.*quiaper caliditate 9C » 
tem renum humores ibi petrificantur. In p11 
vero frequentius in vefica: quia tunc 
fcofi generantur, qui exiftente collo anguft0 
cae petrificantur. 
C fiatin renibus,SC fitlapis cofirmatu*' 
bl autem 3mnunqtfmcvruur.Si lapis 
fica, 8C fitinueteratus:in quacunque caufa8C111 
cucp aetate vix aut nuqua curatur, nifi per chirU/jj/ 
Si autem lapis no fitinuetcratus:in 
geratur materia cu diaprums mane ct fero.pofi 
eleduarrj fcquatur ozyrachara cu tepida*debft 
fieri inundiotab exterioribus 
na, veIIeporina,& butyro I frigida 
oleo violaceo fupra locum lapidis ad digeftio,l<; je 
terie. Digefta materia purgetur cumelcdu^ 
fucco rof tertia die fiat balneu cum dccodionc 
curialis,abiinthirj,8C foliorum falicis,& viris, 
tillf,quinquen€ruiae,acccdul?.exeuti abalne°°c<i' 
turrubea trochifcata cuaquadecodionis fctfj 
dic fiat phlebotomia de 
ri:fi lapis eft in vefica: vel de exteriori, fi lapis c»*' 
nibus.dcinde offerantur frangentes W a' 
Puluis optimus frangens lapidem. Accipe capu jj$ 
des, 8c pelle totam leporis: 8C cobure in oll3 
pulueriza:poftcaappofec callithrychu,&: rrti^1 JS 
Iis:& da patienti cu cibis,vel cum vino calid0 ‘ 
coda fit faxifragia:& ponas co pulucre predb 
fortantiarenes 8C vcficam:nc ludantur proptcr a(fia 
ftia pulueris. Item fiat inundio fupra to<&: 
mscumpopuleon, $C aceto:6£fuperponatUt 
ftrum, quod fit de feminibus melonis, citruli? 
acedu.portuIacae,attriplicis:{an. marathri Pu UjTl 
tis: diftemperatis cum vino,aceto,& fuc^° 
rialis* Ite fi Iapis eft in renibus:fiatcauterin l^j 
te: fi eft in uefica,in crure fub genu interiuscrt 
tis. Ite ffnguh's.15.diebus fiat clyfterc ch°|a:? 
aliqn fingulis feptimanis. Ite mifccatur di 
et cleduariude fucco rofaru.an.cu balla 
lis feptim anis cu ierit dormitu > offerat 
ad quantitatemcaftaneae fineobferuatione^^pjll1’ 
Item fiat fyrupusde fcolopendria , endiu*3 
ve.ceterae,polytrycho,adianto,radicibus 
petrofe.miliofof.faxifragia7ebulo,fanibuc J 
deterior,cxitus fcilicet cgeftkmis ab fqj volutate* 
De ficu cfuifit inano. Crfp. XLIII. 
Ficusnaficunturinano,SCfuntquaeda carunculae 
fiuperffue. Cura. Re. millefolium,ct parietaria: 
pfftcntur cu pauco fiale:&cmplaftretur locus quoti- 
die,donec ex roto curetur. Quado ficus ell interius. 
Accipe preditffas hcrbas,et teras, diftempcracu uino. 
poftea cola cu expreffionc herbarum:propina ma 
neieiuno ftomacho 8>C fero, donec ex toro liberetur. 
Item ad ficu. Accipepuluerem capilli veneris, cepae, 
ctariftol.ro.poe fuper ipfum:quia fine dubio dcftrui 
tiir. Item ad ficus qui exterius, 8C in apparenti funt 
pofiti.ftcrcus pullinu, fiaponc, mel,&T cepas,fiquillas* 
comifcc: 8C calidum fuperpone: 8C dimitte fic:tertia 
die fanum inuenies. Irem ad idem res probata.Pia-, 
taginis, miI!cfolrj,metafrri,ana Manipuli.i.haec ofa te 
re,etfiuccum exprime,addens piperis grana.ix.mafti 
ches,gra.vi.commifce:&T patientiieiunppropinarSC 
renoua potionem.ix.diebus. Itemad omnesficus 
fanados. Sulphuris,cftac.irj.piperis gra.xxvi.tcre.8C 
coque cum duabuslibris vini ad mcdiu:8C da quoti- 
die calice vnum. CX fiperfeueraucrint ficus, & no 
recedant cu medicinis , 8C ncceffaria fuerit chirurgia: 
tunc fac per omnia, ficut eft dehacmorrhoidibus fiu- 
pra diftum. 
Dc Upidc ucfic£ er retium, Cdp. X L 111 I* 
LApis aliquando generatur in vefica: aliquando 
in renibus: ct ficur dicutauftoresiuuenibus vt- 
plurimu lapis generatur in renibus: & pueris in vefi- 
ca:cuius colluftricftum eft, prohibes materiam vnde 
Iapis effldtur,exire:veruquamuis dccaufa et curatio 
me lapidis quae aggregatur in renibus,no fit noftrf in- 
tenrioisiu libroifto, vtpote quia nunqua curatur chi 
rurgiaebeneficio: propter coitatc tamen SC conuenic 
tiamquain curatione cum medicinishabetycumlapi 
de in vefica abbremato fiermonc in capitulo iftoali- 
quidfcribcmus de curaipfius.dicemustamcn primo 
de lapide vefic3e,fupcr que cadicoperatio 
•p. . q> fecundu fententiam aucftoru, caufa 
OlCO CrgO qUarc |api's nafeitur i vefica, eft humor 
groifus 8C vificofius.Etfignificationes quibus certifica 
tur quis eo, funtplures.Naex eis eft q? vrina egredi- 
tur ex vefica alba 8C fubtilis cum f$ce arenofa,ct cum 
dolore vehemeti circa partespeftinis: 
8C puer tenet virga m anibus fuis: defricat eam:&l la- 
borat cu ea:SC erigitur ftepe virga.8C egreditur anus, 
manu qjtraftata vefica, durum quidfentiturin ea. 
Species vero lapidis multifiunt 8C diucrfie.Nam alius 
paruus.* alius magnus eft: alius lenis: alius afiper:alius 
Iongus:alius rotundus:aliusramofius. Lapidis ve- 
ro lenis SC rotundi facilis eft egreffus: fied illius qui eft 
afiper 8c ramofus,egreffuseftdifficilior:quarc neceffie 
eft vt addas in eiusincifione. Item ficut dicit Rafis: 
alius eft qui frangitur medicinis: alius qui no frangi- 
tur.ideoq; neceffie efit ipfium probare aliquo tempore 
medicinis, antequam incidatur. Et nos primo dice 
mus de lapide in renibus 8C vefica, quomodo curari 
debeant medicinis. Deinde dicemus quomodo la- 
pis in vefica,cui non conferunt medicinae, curari de- 
beat chirurgia. 
p t lapis in renibus aggregatur:figna eius 
quando punc doforfpinx, fiCfpinaiium muficu 
Iorum , 8C in profundo circa renes fientitur dolor, 8C fly 
ouj s c ~‘ .., accto* &T acdpfat de co quanti! capit tefta i 
Tr,?us Parhbus aquae tepide de tertio in tertiu 
Caninatriiacc,PcPern,na frigidaace.dul.portui.fpi— 
loru{en I,,^Jnga5feminafaxifragiae,puiiierem piU 
l,er,^ent°r,S *ac caPr,nu,anacomburantur, 8C pul 
fi' Uj ofidantur cum aqua limonii vel femi 
peralembicum:in 
drac.sA arnus> vel mufcus:& fiant trochifci vnius, 
Peratu C tcrt,.°,n tertium diem offeratur vnus difte 
v,no & aqua calida. 
ac de r,gida caufa, quod cognofcitur per 
a "S^a:digeratur materia cum aequali miftu - 
Him duas,& philathropos Iithontripton,vcl 
UfUso: vfum eleduarfi mane 8C fero fequatur 
UroetiJni-^,riS dl'ure.uelfquillitid cum aqua tepida: 
C^kCne^1£^a*tCrna diefiatbalneum vfque 
oH ICUn? Cliaquadecodionisfceniculi,petrofe . 
uffaScaru,5 dauci,faxifragiae, milfi folis.exeunti a 
fraturaureaalexandrinaci! opio, vel theria- 
folis. 1 CUrn vino decodionisfaxifragiae, vel milrj 
l,Cntl d,eaPer,atur venafaphena exteriorfi 
SinouI.lren,'bus:vclinterior,filapisfueritin vefica 
lUr Pr 1 vtatur proedifto balneo: 8C 
!^a °P,ata* Etfingulis menfibus in tertia 
e^D|Una? cluart:aireret:urPr3Pdidaphlebotomia 
&~nc lSC nSu,ls‘diebus,vel de odauo i oda 
ri,tfur«1C • tc^f^fre^Tydragogu. Et fiant cauteria, 
rm\dia" Item de tertio in tertium die 
VfuSiftPrficto c^ectua*femclin mane. 8C fequatur 
IUs‘fru extrahaturfuccus 
%tu"Xiirag,a?:&buHiantad ignem:& colentur:8C 
addatur zucharum &fyrupetur. Vel fiat 
1U,U^Tl0^1 valde diureticus. Rc.radicisapij, 
I^Ctr°^ln*a^Parag,,b]cn,cub:,.rnacc^on*ci: 
ana vnc.rj. carui,aniff, 
Pidis|in IS’ eu,ftici,fileris montani,ancthi,amomi,la^ 
cicadarum ficcaru, (anguinis hirci 
c 1 c5undu doctrinam Alexan.meu.ana vnc.rj. 
*eniin3Scotr,tasdiutifiime facbullirein aqua:&: cola 
rea<lfv5et Pu^ fpecierum ligata in panno fac fc ulli 
v^^P1 decocti°ncm pcrfedam.da mane 8>C fe^ 
C.‘l,Cum acllia cabda* Item vtatur vino faxi' 
°‘Suodficfit.Rec.radicesfccniculi,aprj,petro^ 
r5 Cedom'cbarPara§,>rurc,>ni^ancdll'deuirb* 
i I'do bem,‘0|um,analib.5.faxifragi3e,milrj folis 
K P,(dis ran.a Unc*^*ra^i‘P^taplayll0n5parietarie t-ub.’ 
lico'nds, file. monrani,mafti.gumicdcr£,feminis 
n,s,ana vnc.iij.graminis,eretani marini,beto 
aIanor,’ ana Vnc,], zin- 
cinnamomi, olibani, ana vnc.i. cicadar. 
>ana vnc.rj. comunium,ana 
ran ‘5‘pradicta omnia in mortario fortiter 
ponantur in vino albiflimo in do 
tl,r vIn,ni,ttaturit)iper menfem, vel plus:deindede 
W,una ad potandu: &C balneetur patiens ter vel 
aclua decoctionis maluae,& bifmaluae. dein 
r° ni,(hstUr C,rca rencs perineon dialthea 8c buty*< 
Ctl,,11ad Par*tc#r*poftca offeratur vinu diureti.praedi 
tScfer^Uantltarc duarum vnc.bisin die:manefcili 
r 3 m/ rertio die detur patieti,vnc. 
f,6c fiinere *act° de^an§uinc hircino,cum vino diu 
d^ulis art° dLe curatus no fuerit, detur poftea 
US^lIn^dlurc.ctpuluisfanguinis hircini 
atus cd UIn0 Auretian quantitate prodicta. 
LIBER MI* 
vfq? ad perfectam curatione. Item certiffimu ad Ia 
pidemin vcficafrangcndu granorumfolis,gar.zin- 
rib.dcada.ficcaru, melanopiperis, 
ragffaxifragiae, leuiftici, ana drac.xi. mei quod (udi' 
dt:dentur drac.fi.cum lacte:8C fi' puluere antidoti da 
re volueris, vtilifllmuseft. Ice contra calculum 8C 
impotentia vrinandi, quida omnes calculos curabat 
per exhibitione (anguinis menftrui in potu dati. Ide 
fadtftcrcus muriu bibitu. Contraimpotentia 
nandi Gal.in lib.de curationibus aegritudini! refert 
medicamen quod frangitlapide, 8C paulatim 
lit, donec veficamundificetur,& vrina clara SC pura 
egrediaturdn quo maximi! cdfideratur 
cipue cum hac aegritudine omnino curet, ita y clapis 
poftipfum no 
ri$(aereos,ideft femen ferul£,femenolufatri,rnyrrh£, 
, omniu,anaaur.ui.xylocafi9 purpure3e,cinnarnomi, 
phu.olurn, anaauf,iir).puluerizetur:& cum meile di 
fpumato confidantur:dequo ad lupini quantitateni 
fumatur. Qui aute hoc mcdicame copofituruseft, ut 
facrofanctu cuftodiat, nehasfpecies terat,nifiin mor 
tario ligneo cum piftclloligneo:nec fuper fe ferrum 
habeat, ne quein cingulo, nequealibi. In hoc enim 
fecretum ualdeoccultum cofiftir. Mcdicame quo 
ficut dicit Macer ad calcula, nullum utilius creditur. 
Red. mille foliu,betonica, berbenam, pari pondere: 
haec mifta aqua potentur. Item ad lapide in uefica. 
Re.cortices radi.perrofel.&: fceniculi, 8C femen coru, 
miliufoliSjfemen malu£,et maluauifd:bulliatl aqua, 
et cola:! parte iftius colaturoeponasolei laterim.unc. 
i.et totu tepidum dabis ad bibendum,fiuein balneo 
fiue extra balnei! patientisfedenti, fromachoieiuno, 
| uel cibo ia pene digefto:& 
tum lapidem emittat.verum fi patiens fueritiuuenis 
& ficcus, aut macilentus, aut dabis cu decoctio 
nefeminufrigidorucoium,utfemincIactucae,et mal 
uae. Ite adlapidein renibus 8>C vefica, probatu. 
templaretamccui dedcris.nimis naq? moleftatinfir- 
mu; lapide tam en fractum cu nimio fluxu urinae ex> 
olum horum in furno deficcatoru.no tamen adufto 
ru,pellis leporis cum fanguinc adufti, ana vnc.i.fcor 
pionis cobufti, 8C in aceto cxtincti, vnc.rj, catharidii 
aduftaru, drac.fi, vitri diligeter puluerizati, drac.iifi. 
fanguinis hir. trie nalis, feu uetuftioris deficcati, drac. 
ix. nardi, cicada, ficca. grilli, drac. vi.hec 
ola pulueriza. 8C puluere per diem Sc nocte in 
leo infunderpofteapuluerem cum fucco brunecte,5<C 
) meile diftempera: dabis mane egredi enti a balneo cu 
decoctione ciceris erratici,drac.i. &. $.aut plus uel mi 
nusfecudu uires.‘& fi fiatanguftia, SC ardor in ftoma 
cho, dabis medullacitruli, cucu.cucur.melonis,difte 
perata cum butyro. Item accipe fanguine leporis, 
8>C tota 
do cobure.‘& totum in cinere couertatur r SC dabisic 
iunorcu calida cochlear unum iftius 
bare uirtutc eius, poe calculi! in uitro cu puluere ilto 
etaqua.incraftinoinueniescominutu. Etfciasami 
ce q?Alexan.dicit q? quibus lapides in renibus gene' 
rantur, utili(fimumeftbalneum:nonfolum enim mi 
tigare,fed curarepotefEetcum laucritfenephtiticus, 
lingenda funt loca dolentia oleo chamomilino, SC 
diutius confricanda: oportet enim npn folum femel 
in die5fed fecundo uel tertio , 8C faepius lauari. THEODORICI 
In locisautcdloctibusimponenduefl ccrotum:hoc 
modocofccflii. Re.olei chamomilini , vnc.rj.oleiro* 
vnc.i. vitelloru ouorum crudorum, vnc.irj.confice: 
8C inlinteoloindudumiuperpone.hocenim parago 
nzar:& intcmperatialod deponit:etcaufam minuit: 
8C prohibet lapides generari* Si dolores perflueret, 
£>C lapides cominui no po(Tunt:fortiora medicamina 
funt adhibenda. Accipe ergo fanguinem hirci: mifcc 
In pila cum fermcto hordei:8c terens fac cataplafma: 
8C impone: praedicflu cataplafmafacitad poros ctad 
lapidesinrcnibus 8C vefica mirifice. Oportetenim 
languinc hfrcinumbencficcari:&rteri:& cribrari.Ht 
habetibus lapides in renibus, aut vefica:da bibere co 
chlear.i. Similiter de cicadis ficcatis et tritis puluere 
dabis. Oportet enim auferri eis alas 8C pedes:8C fic da 
ri patictiinbalneoadbibendu. Melius facies fiin vi- 
no melIccomiflodederis:haecenim fortiora in virtu 
te funt 8C fimplfcia: Sc minus probata. Operatiuu 
faris 8C nimisforte medicameefthocin Augufto,qua 
dO. vua primo incipit maturari: Acci, patella nouam 
fadam de terra figuli: 8C mitte in ea aquam: 8>C fac bul 
lire: vtterraeiaporem amittat: & occide hircum: 5C 
collige fanguinc non primo nec vltimo fluerem, fcd 
medio:8C cumflcoaguIauerit,incidcminutatim: 8>C 
in duplici linteo fpiflb pone in patella fubdiuo, vta 
fole 8C luna ficcctur:& cum bene flccarus fuerit,tere: 
etreponein pyxidc.dabisexeo cum (apa bibendum 
cochlear vnum. hircus, qui occidendus eft, fitplena 
aetate annoru non plus vel minus quatuor; 8C ante- 
quam occidatur, vr fanguis fit boni odoris, comedat 
fohafceniculi, edcrae,autlauri:& admifeeatur inpo- 
tioneamomfhlnquit Alex.ego mifcuicum ianguine 
hircino myrrham trogloditidem.i.rotunda, velele- 
dam:& dedi ad potandum cir nimios dolores patere 
tur:necpoflet pre magnitudine lapidis vrinamfacc- 
rc:8c accepta potione mox confragos 8c cominutos 
proicdtIapides:& confeflimfubinde bibendo minu 
tatim proiedusefllapis.nec vlter/us alrjrenafli per- 
mifli' funt. Anodyna enim hcc potatio dicirur:quia et 
generatos Iapides cominuit:& alios generari no per- 
mittit vlterius. vnde 8C Dei manus vocatur: quia& 
dolorem amputat,&renesdelapidibus purgat. Si 
fanguis hircinus non fuerit ad praeflns:dabis hanc po 
tione cum condito ipic£ nardi, faxifragiae, betonicae, 
afari,flmTslini,pctrofllini,ana vnc.i.cofli,folii,ana 
vnc.iirj.facpuluercm.dabisbibere ante horam pran 
dq.i fla enim potio minutat lapide,8C prorjcidct alios 
nafei no permittit. Item extrahatur fuccus viticel- 
lae, faxifragfae, rafani, bugloflae, SC admifeeatur cum 
oleo laurino vel mufcellino :8c decoquatur vflpad 
cera:&fiat vnguentu:& fiat vndiofuper locum paf 
fionis: 8>C fuperponatur hyflbpum,cerotu accuatum 
cum puluere aloes, 8C malaxatum ad igne: vel cufuc 
co faxifragiae: vel puluerizetur femina fceniculi, aprj, 
petrofelini, carui, dauci,faxifragiae,milrj foIis,rafani, 
gumi cderae:& conficiantur cum fuccis praedi<fi:is:fiat 
cmplaftrum: 8c fuperponatur. Item diftempere- 
tur fanguis menftrualis cum vinotepido:& inrjcia- 
tur per argaliam: 8C fi diues eft, addatur quarta pars, 
fcrop.vniusdebalfamo. Etacdpiatfingulis.xv.die- 
bus in fero, cum ierit dormitum de benedida fimplfl 
ci:& fi diues,dcbencdidabalfamataad podus, drac, 
lij.fine obferuationc diaetae. Item fi nec fic poteft cu 
rari, fiat balneum ad vmbilicu cum deco#1 
maluaru,bifmaluarum brancae vrfinae.exei111 
balneo fiatinundio circaregione veficsecum bu1 
ro:8C proficiatur olei petro!ei,drac.i.per argalia c. 
pore exiftenteplethorico vel phlegmatico, vc 
Violaru, corpe exifien te cholerico, vel extenua*0, 
fit argalia argentea :& fic fiat vfq? ad quatuor 
quinto autem dic ponatur iterum in balneo:#- c j, 
ponatur argalia argentea, vel aurea, vel aerea pc* 
Ium quoufq tangat Iapide.*tunclapisi 
ter trudatur cum argalia: & fi fieri poteft, dedu*3 
Iapis a collo veficae vfiqad fundum:&ibipO*c‘c 
rari pcr.xl.annos fine moleftia. Ad hoc vaK* 
repertus in ventriculo ventris gal 
fiemperctur vefica porci cu vino: & detur de *c 
in tertium diem. 
Diaeta.olera danda funt, intubae, laducae, 
bIitae,chryfoIachana:& ea quae infrigidant, 8C 
(fiat. Braifica vero, 8>C calamenthfr,eruca,pe*r0 e 
allia, cepae, vt inimica fugiedafunt. De vo!a° 
fafiani domeftid,pulIi,perdices,merulae,<S£ ficc 
Cum aute curatur infirmus per mentem,fiu ,flJf 
cum modis medicinarum ,&no prouocatur v 
neq; egreditur cum ea arena: tunc aeftima q? 
durus cofirmatus: & non obediensad frangi 
tunc ergo recurrendum eftad chirurgiam.vetu 
mennopraefumas vtextrahaslapidem viriqu[P 0/ 
cedit in aetate:neq; fi Iapis fuerit nimis 
nia ficut dicit Albucafis, timor efi: ne incidatur fijji 
ex vefica: 8C moriatur infirmus:aut accidat ei d‘ 
tiovrinae aflidue: quia locus non cofolidatur 
no. Etia determinatum efi: ab antiquis prude* 
q? curatio lapidis cum ferro efi: facilis in 
ad quartudedmu annum: 8C difficilis in fenibuS 
niam, ficut dicit Halyab.eorum membra GcCjfliil' 
quapropter eorum vulnera vix cicatrisanti*1"' 
uenibus aute curatio efi: media: & eius cuius 
magnus, curatio efi:facilior: 8C eius cuius eftp^U5 
efi: contrarium illius.hoc ideo quoniaIapis 
propter fuagrauitatem fubiungitur adprote11 
vndecitius inueniturJ & facilius adlocum 
aptum deducitur:ibiq; tecurius inciditur. * >$6' 
propter aliqua praedi (fiam m caularu no fuer,rl 
dendi:iam diximus qualiter efM 
cer,q> patiens balneetur in aqua: vbi fint cO&* 
lenificanres:ficut malua, vioIa,meIiIotum, bi* 
brancavrfina,& fimilia:vtmeatus vrinales*'? 
tur.deinde argalia, fiuefyringsficut diefiunie 
vel butyro inunefia in virga cum facilitate iflttrcrtc/, 
tatur,percutiendo, &C impingendo a collo V**1 Q& 
moueatur.*& vfqueadfundum eiusimpe^f5* 
damautagunt taliter.intromittuntenim dig1 
anuirU&cumipfa collum 
latim lapidem rcmouent: & ad fundum 
munt: ibique ficut didu efi,per.xl,an.potcfta 
moleftia remanere. 
Cum autem !^em exc 
vt in primis mundincetur 
tum dyfteri:quod extrahat totum ftercus at> ‘ 
ais, ne prohibeat inuentionclapidis 
duobus diebus,utparum c°mG 
araecipe infirmo vtmultoties de loco alto a 
nfimufaliat: vtlapis moneatur: 8C erl°r 
veficae ad collum defeendat»deinde paretur LIBER IIL 
Semitate cuius fedeataliquis vir 
cu,^I^Iencern teneat an te fe. coxae tamen eius ligetur 
infer,- npfefciaadcoIIu:ut totauefica decliuisfitad 
f'C V!r ui tenccl'Prum , accipiat eius crura, 
dinijrt efifueritpueruIus:eleueteaadfupiora:nequc 
VnaeoItUr operatio, donec compleatur.deinde 
anifm €°. finiftrae manus: 8C intromitte eu in 
cam r Patlcr,tis: 8c cum altera manu tua preme vefi- 
cftefrlpeden lnPenus*& perquire de lapide, do- 
lum vcp4° C^,to tuo*& deduc eu paulatim adcol- 
lrn c 1C3e‘dcinde preme fuper ipfum digitum tuu: 
lncidc • C€Umad inferiora verfus locum in quo vis 
vt extendat tefticulos Sd 
uPerioramanufua: 8C cum altera manu re 
bctf€(a-C U3e e^^ub tcfticulis a parte, in qua de- 
leranU,C> o,cr,‘^-tunc incidefupcripfum lapidem in 
tefticulos:non tamen in mediorimoinla 
e3cteriu tr3? nans:vt fitfeftio fecundu longitudinem 
ampia:et,'ntcr,us quantitate, 
,regredi Iapis,dcindeintromitteinftrumcn- 
SC extrahe cum eo Iapide: &C 
?P^df,ISCX COrnPre^*onc «digiti qui eft in ano, lapis 
intrOm (T°nCm egrediturab% difficultate, 8C abfc£ 
pluSq ’ 10ne inftrumenri prxdidi. Si vero lapis eft 
•npr-| Vnus‘tunc praecipit Albucafis,vt premas 
iprui-h^L013^01101 05 veficoe:deinde incidcfupcr 
,ex^Ta^e*P°ii:^unc autcimpelleparuu.Si- 
o ac,as“Puntpiuresduobus.Cumautecoplc- 
eOrnrXatl°ncm tUa’ tuncadminiftra puluillosin 
ftos; v p aclua frigida. Vel oui albumine madefa- 
du3s tftdctur calidum apoftema.deinde aggrega 
s j °Xas patientis, fi fuerit puer: deliga eas cum fa- 
<0nffeCCntcr‘vt ™c^*c3nicn fuper vulnus pofitu m 
tict aute cdidum apoftemafuperuenerit, 
°C”CUm^ec0c^10nemaluaru,maluauifci, 
m *vt ardor vrinae mitigetur, 8C elargetur 
‘pcrc1^5m remanfit, adla- 
P0ftCoi,pe cum vrina. Vulnus aurem 
1 Vcficaeconftriftionc, fi magnum fuerit,ag- 
jU^erCUm n|,tura'fleinde curetur reliqua curatione 
ditv , donecfanetur.Etfciasq, multoties acci- 
do congeletur in vefica, 8C fiat ibi apofte- 
Vrinaeprohibitio cofequatur.Et fignu eius 
Vui^Cs IO Sanguinis cum vrina.*propterea oportet fi 
dia'Uent amplum, vt extrahas illum fanguinern 
vulnus fuerit ftriftum,extrahe cum 
lfda^i0e^t0‘nam^*^e^anguis non extrahitur,fitpu 
Cu in vefica.deinde abluaturvul 
0P°rtet ap€to & acjua 3vel cum vino calido. Et 
*°&ris rUt ol,citus fis circa ribi:ct eft qn 
,flSltirerUpCr curanone lapidis, 8C tu volueris lapide 
3 Pr?Para tibi prius neceflaria fcilicet inftru/ 
re Slt3ere‘Ive^I'C|,|iaS’ 
,PeiterCUrninucneris, non dimittas ipfum fub 
*Ult0,e,Ols altera vicerimo illico incide, et extrahe: 
magis grauatinfirmum, 
i tIaDid fct^ntaPudte exinftrumentis quae extra 
h^Paru'^1 P^ diuerfa.diuerfificantur autem 
c ,tat,Jrn magnitudine et curuitatem extre 
a0^Utnieif adminiftretur quod ex eis magis 
dCc'dit S e*tapud neccflitate* 
>l''8c CUna japis eft paruus,ad virgae meatu afee- 
c ° Vr,nae ptohibitio cofequatur:tunc ergo 
tationcm cius, fecudu q> narro tibi;ct eft: 
utliges virgam cum filo vno fub lapideme redeat ad 
veficam:&lliges iterum cu alio filo fupralapidcm:dc 
inde feca fuper lapidem inipfauirgainrer duoligamc 
ta:8C extrahe ipfum:& fadafolunone ligamentoru, 
vulnus a fanguine mundificetur, 8C non eftneceifa- 
riurn ligamentum fupenus:quia quando foluiturfi- 
Ium poft extradionem lapidis , redit cutis ad locum 
propriu:& tegit vulnus quare oportet apud ligatio 
nem fili, vt extendatur curis ad fuperiora: vt cum re* 
dit vulnus,cooperiat,quonia facilius incarnatur» 
De cauterijs, er iuumcntisipforum. Cup, X L V* 
CAuteriumeftres valde iuuatiua corporis: quo 
niamcofortat mebra: 8Cadiuuatnecorruptio 
defcendatin eis:& exiccat humiditatemcorruptiua: 
&adiuuat ad retinendum fluxum fanguinis,fpiflam 
8C groflam faciendo cruftam :8C adiuuatad aperiens 
du vias 6C poros,vtfuperfluitasinnaturalisno curfi- 
lis currat: & vt calore codionis fiat attradio,& humi 
ditatum fubtiliatio,& ad exitum feparario. Ht non 
oportet vt fiat cauterium adrefoluenduhumiditates 
caufa caloris nili'in complexionibus naturaliterfrigi 
dis& humidis.& fimiliterin aegritudinibus eiufdem 
qualitatis:quod eft:quia non conuenit cauterium,fi- 
cut teftantur antiqui calidis 8C ficcis complexionibus 
8C aegritudinibus eiufde qualitatis:quoniaignis natu- 
raliter eft calidus &C ficcus: 8C propter hocinconue- 
niens eft,vt fanetur ex eo aegritudo calida 8C ficca* . 
Eft autem cauteriu duplex, fcilicet cauteriu aduale,et 
potentiale. cauterium aduale eft illud qd5 fitperigne*. 
potetialcautc quod fit per medicinam comburente, 
ficutpcr catharides,allium,flamulam,apium raninu, 
vnguentii ruptorium,& fimilia*& tcflre Albucafi mc 
liuseft cauterium aduale qua potentiale: eo q» ignis 
eft ftmplex, 8C cius actio non peruenit nifi ad mcbru 
quodcautcrizatur:&no nocetmembris alijscoiun- 
ctis cum eis,niii' nocumento paruo. Actio vero medi 
cinaecoburentis peruenit ad id quod elogatur exmc 
bris:& fortafte quandoq? facit accidere in membro 
egritudinem difficilisfanarionisrctforcafle interficiet: 
fed ignis no facit illud propter fubtilitate 8C bonitati 
fuaefubftantiae,nififupcrfluat* Etfcias qrinhocli- 
bromeo no remcmorabor,nifi cauteria,quae funthu 
mano corpori magis neceflaria:& quaefaepius caduc 
in vfu. verum quicupitadipifci fidentiaomniucau- 
terioru qu$ humano corpori adminiftrari coueniut, 
nec no multifarias formas inftrumentorurad pruden 
tem Albucafim dirigat greflum Tuum. Tpfe enim in 
his dilatans fimbrias fuas, recte vltimo fermone lo- 
cutus fuit* 
Igitur a capitelcipietes dica mus. Cotra epilepfiam 
fiat cauteriu in fontanella colIi,ct extremitate capitis* 
Contra mania uel melancholia,fiat cauterium in fum 
mitate capitisrquod dC valet ad hemicrania, vel epi- 
lepfiam* Cotrachronicum &antiquu dolorem ca 
piris, fiat cauteriu m fuper vtruq; cornu capiris.con- 
jfertetiam fifiatin ocdpitio:& huiufmodi quide cau 
teria conferunt paralyfi* Cotra lachrymas oculo- 
ru, cauterizain medio capitis.deinde cauterizaduo- 
bus cauterrjs fupra duo tempora,fi fluxus lachryma- 
ru fuerit in duobus oculi: SC fi eft in vno tantum, cau 
terizain vno latere folumiet cauterium in fontanella 
fub aure. Et Teias q> quando cauteriu fit in capite,fcr- 
rumfuper osnonmubu morari debet,neficut dicit THEODORICI 
Auic.cerebru ebulliar, 8t panniculi ipfius laedantur» 
Contra fiftula quae fitin lachrymalioculi,fi non con- 
fert curado cum medicinis, elargato prius eius meatu 
ferru ignitu p canellum ferreu vel aereum intromitta 
tur, donecradicesfiftulaecoburantur. Contra do- 
lorem humeroru et {patularum,fiat cauterium tribus 
digitis ab humero in Ferius: et fi accidar propter hume 
«ftatione lubricantem, vthumerus disIocctur,& no 
figitur in hora reductionis fuae: tunc fiat cauteriu fub 
titillicocum inftrumento triagulato,donecpenetrct 
cutim vfq; ad latus aliud, prius tamen reducenda eft 
dislocatioadlocum fuu. Contra dolore dC vitium 
hepatis, fiatcauterium fuper ipfum hepar. Contra 
dolore vmbilici, fiat cauteriu tribus digitis fub ipfo» 
Contraafthma 8C vitiu pulmonis, fiat cauteriu apud 
radicem gutturis in loco deprefib: 8>C caue ne perue- 
nias cu cauterio ad guttur.no ergo comburas nifi ex 
cuteparu. Contra vitium fplenis,fiat cauterium fu 
per ipm cu cauterio habete duo cornua vel tria:et eft 
illud qcfdicitur triagulatum:& tranfeat vfc£adlatus 
aliud. Cotra dolorem Iumboru,fiat cauterium fub 
ipfisinfontanella. Contra haemorrhoidas,fiat cau- 
terium triangulatu fuper inferiorem fpondyle dorfi. 
Contra dolore iun<fturae manus, fiat cauterium retro 
digitis tribus a nodo. Contrafciaticam pafilonem, 
fiat cauteriu triangulatum fuprafeiam: 8C cum acci- 
dit vt dislocetur ex humiditate lubricate, tunc redu- 
catur ad locufuum:dcindc cauterizafupcr pyxidem 
anchae,cum cauterio fimili circulo.poftqua tu figna- 
ueris cum incauftro in circuitu pyxidis, taliter vt pi- 
xiscadatin medio circuli:confert etia cauterium tria 
gularum. Contra arrhreticam 8>C dolore fuperioru 
membroru,fiat cauterium fupra nodum pedis a par- ' 
te exteriori. 8C aliud cauterium fiat i fontanella tribus 
digitisfubgenu. Praedicta enim duo cauteria,fiinc 
co munia ad remedium totiuscorporis:& valent etia 
contra hydropifim: quae eft fpecies alcitis:&fimiliter 
valent ad hoc cauteria fuper vrraq? coxam. 
De comhujHone Cr olei, er alterius huiuf 
modi. Cap. X L VI» 
IN curatione combuftionis ignis, vt dicit Auicen. 
duae intentiones principaliter requiruntur.*quaru 
vna eft, vt prohibeatur vcficatio loci, fecunda, vt re- 
«ftificetur quod cobuftum eft* Cum ergo vis vefi- 
cationem prohibere.docum cu medicinis infrigidan- 
tibus frequenter inunge, necj? dimittatur cxiccarfiim 
mo omni hora pannus infufusfuperponatur. Et ex 
huiufmodimedicinisfuntficutaquaro.fuper niuem 1 
infrigidata,fuccusfolatri, endiuiae, virgae paftoris,<5£ 
fimilium: SC tenere mebrum combuftum cotinuein 
vafeplcno aceto forti.dolore enim tollit:8C veficari 
no permittit: 8C teneatur mebrum in aceto, quandiu 
omnis dolor 8C ardor quiefeat: vel faltim ponantur 
fupra panni in aceto frigidifllmobalneati, nec tamen 
cxpreffi:&mittantur:8C renouctur frequenter. Ec 
dccopofitiseft hoc vnguetum.Re. vitellos ouorum 
cum oleorof.&fucco folatricoficiantur. Aur.Re. 
farina hordei 6C vitellos ouorum,SC cofice cum oleo 
rof &fuccoendiuiae, vitelli enim ouoru dolore miti 
gant vehementer. Aut.Re.boli armeni.par.ifj.ee- 
rufiae, par.i.opfj, par.5.conficiantur omnia cuaccto, 
8C albumine oui. Aut fiat vnguenthi ex oleo rof.et 
ccra3& modico opij:aut decoquantur folia maluf,in 
aqua dulci:deinde piilentut* cum oleo i*6f. £ui?3(j 
tem locum ia inuencris veficatum^uncnecciRc 
miniilrare medicinas, in quibus eilabilerfioqu3e g 
8c deiiccado no magna abfc£ mordicatione:*^c* 
funtficutdmolea, folia myrti, 8C fimilia. Ad * 
Red.cortice interiorem iambud, coque cum oR ’, 
coIa:&T adde parum mailiches,& thuris,& cerf 
8C iterum coque, donec liquefiat: 8C vnge. A 
vnguentu bonu.Re.cer£,p.i*oIeiVofp.ifi.rcfolua|l 
adignem;& addaturceruira,quanru 
ex ea capere: 8c moueatur in circuitu diligenter* 
de pofi: infrigidatione addatur albumen oui, . 
camphorae:deindeabfc£interuallo moueatur,d° 
infpiffetur* fi fuerit ibi vlcerario magna:tuc^r 
datueft vnguentu de calce abluta: 8C eftutcoftei 
calx bene abluta cu oleo ro. vel coi: &fiat vng 
vel fiat fic melius.accipiatur calx viua: 8C p°natU a; 
cochalata:deIdeponaturfuper calce muItudcaCl 
8C dimittatur per nodem: in mane recipiatur t]u , 
nebula quaminueniesin fuperficieaquae, qlia £ljf 
finiti cum calce ad modum glaciei: &T diftcmp 
cum oleo rof.& fiat optimu vnguentum.cal* a^/ 
tur,donecabeaomnis acuitasfeparetur. 
guentum contra ,A 
acd.radicescardi afinini:& mundatas afuperfl111 f 
bus tere bene cum axugfa pordna.poftmodu 
in aqua mifcendo cera» 8c fac vnguentu. quo Vte 
Bcfcabic,zr pruritu, C <tp. A 
SCabies fit ex humoribus corruptis ui 
miffis ad cutem corrumpentibus, 8c 
membra. Etfcabics 5< 
docpde cholera: quandoq; de phlegmate fan0 
fiat de fanguine, cognofcitur per ruborem mcl11 fi) 
5>C mollicieciufdem,perparuum et $ 
ritum,8C multa 8>C celerem generationem fanid; ,f 
de cholera,propter fiedtate 8C ariditatem 
pun<fliones,& arfuras,mordicationes,etacutt1,11 
ritu, per deficcationemebri, perparua gend^jo' 
fanici. Si de phlegmate iaIfo,flauefdt locus,& 
co fcabiofo quafi fquamae cadut, pruritus m^1 
eil,& mediocris generatio faniei. 
confiliueilvtparticularibus 
* U busin caurafanguinca,fiatphlcb°cc£rj.i' 
fccudu materiei pofitione:deinde digeratur f)j( 
Incaufa cholerica corpore exiilente plcthofi*wf* 
phlebotomia,& fimo eilplethoricum, prim 
tur materia. In caufafanguinea 8C cholerica, 
zachara et media parte fyrupi defumoterre. L 
aute phlegma cumvna parte oxymelitis diu*c 
tera parte oxyzachare,tertia parte fyrupi &c 
rae, debet digeri. Digeila materia, caufate jti* 
purgetur cu chologogo. ChoIerapurgctur guf' 
bus partibus cathartici impcrialis,& tertia 
Salium phlegma purgetur cu vna parte hiti'^fj1it/ 
vel benedictac,& alia cathartici iperialis,&ter 
rae Rufi. Terria die fiat ilupha de pIantaginc’^ 
r 
fa, lapathio acuto. Exeunti a ilupha, in fangu, 
cholerica cauia,dentur duae partes rubeae tr°c 
cil tertia parte theriacae: 8C diilempereturctitn 
fumiterrae tepido.Tn phlegmatica detur vn3J; 
beaetrochifcatae,& aliaauree,& tertia thcri*c 
tribus diebuscotmuis fiat ilupha:# dentu1*0 fifcabfes KC”t, ,<P0^^uP^asaPmatur ceP^aIica4 A 
a^undcr a°,Un^eta diaphragmate fupcnus. fi vero 
Jtern fi' rGlaP^ragniatetnferius,aperiaturhepatica. 
Ustih^C £an^cat,ones in anterioribus SC pofteriork 
rarir* fingulis diebus maneetferoaock 
Cr1mP,cl' Pyrupo fu mi terrae. Et fcias q? materia 
,,llerio p cr,daeftadcxtcriora:eteuacuand3,nead 
Un$j0 aGGat-lccirco ante purgationem non funem 
Pat'aturef end3e‘ Si fano corpore fcabiem quis 
fiire far-5 u , c,tt>a^n«u in <quo fricerur corpuscu fur 
l,°r 3ab|,naC,Cer,S’ <'^a^en,tro* Et quando res 
t>leo rof atlo CUm a9ua dulci:& fricetur cu aceto, SC 
fuerit cu ea calidiras: SC apparuerintin 
kotom- )'T1|nn cholerae rubeae in 
,a ‘deinde purgetur cu dccodione myrabol. 
■'ene’^fL,rn‘terrae.deinde procedatur adlo 
cCm X?tct0mnescjhosrairos,6dacutos,&r dulces* B 
i n^Pl#dos? Sc acetofos. Humida vero 
rtitud'1‘chotomia, SC folutione venrris:& indiget 
Htg,' Inc Vnguentoru fecundiihumiditatcm fua. 
Htfenautcrn ,r|cibis Sc mediciniseftvnum. 
n?3S^cab,es & pruritus differunt in hocquia 
«ntu non funtpuftule:ficut cum fcabiel&C ad 
fi de rnatena pruritus aggregatur inter duas cutes. 
dulC|a e.a ,‘Sjd cfiin corp6re: tue eftfcabics ficca, SC 
bothor:etfcabks, 
tr:ahit vulnera, & permutatur ad impetigines. 
n.°c^tcls: fyrupusacetofusprodefi. Et cura 
tCU c°desfuff,c,teft, euacuarehumore acutum 
5 7- phlegmafalfum.deinde redificatio cibi:et 
e.nhu|lle<ftatiuu,& adminiftratio rerum 
a. p1 Iimonesindi,laduca,cr fi 
W fctd,mi«crf coitu^omnino. Eteuacuatiuu £ 
epithymicum 
C,^,n-IS5(^^Uin0tCrr;3e>PenC5P0^P0^,05 
\at- PdulacdeaIoe,&fcamonea,funtbonae 
_ ccodk>bona.Rcc.myraboI.citrinoru, 
. j aribana drac. xx.decoquantur cu tribus Ii b. 
°Gec emaneat tcrtia.fumantur de aqua illa* 
1 C‘ ° 1 r,centur ln ca rnanibus ckfiaefi. drac. x. 
cOn co|5tur*p°ftea ponatur agarici, drac. i. Pilu 
cUre. rafalfum phlegma, SC omne fcabiem,quae fc^ 
femel in hebdomada fine obferua" 
'^j.vl^^^^cch^rjc^rnyrabol.dtrinoru^nadrac. 
re^^aganthi^orarfirubearu^iagrid^anadraci. 
terrae, ana drac. 5. croci, drac.fj.conficiatur 
C^fu mi terrae. Digefbuum cotra phlegma 
r‘i*fen cab’em‘ Rcci.fumiterrae, par.ij.abfinthfj, 
par.vij.coquecum X) 
ff a C°*a * addc m(d VC rucharu ad libitu. 
0 CJUmotcrr£.Reci.myraboI.kebul.citrinoru, 
115 °mniu,drac. v.aloesfuccorrini, drac. vrj. 
l0f^ilC$5drac*v*confidantur fineceflationecufuc 
dimittanturdonec exkcentur:&im 
r cundo:&iteruexiccentur.fiatilludter.et 
ttaturVjCC,mbibiriofiat. hcutforbitio.deinde dk 
e’ ,^nccinfpifrerur:&: fiant inde pilulae:Sc aq 
T,usPL,nt hona, quando adminiftratur 
1)19dick,5 m7rahol.SC fucco fumiterrae eft vlti> 
Cllr7asB!’gul.s exhibita. 
ettacn .u-Pruritus ficci poft euacuadonc, fiindk 
. .CetOfUm vtdes i potu lac vaccinu 
halneatio cu aqua tepida:SC adminiftra 
num c** °^eis frigtdis,& proprie quado po 
tl B B R III. 
174 
A niturm cafuccusapr]':& de medicinis lembusinhoc 
eftpapauer tritum cum aceto. Et de medicinis for** 
tibusefi: vngucntum opiatir, cum quo vngatur cor-' 
pus: 8C quiefcitpruritus. Et ex fortibus iterum eft: 
vt medicinis prsediAis admiTceatur falar.&liniatur 
cum aceto:8Cproprie fuper tefhculos, 8>C alumen 
meni, 8C alkitran.Et contra pruritum vulu£,& ani. Ii 
niantur cum faece vini confefta cu anetho humido. 
Balnea pruritus & Rabiei funtaqua maris calida ffue 
frigida,& aqua decoAionis cucumeris calida fiuefri-* 
gida, 3C aqua decoftionis cucumeris afinini.Ite aqua 
fulfurea, & decoAio acetoff eft vlrima, fi fiatbalneir 
ex ea. Item fiatdecodio hyofcyami,& fuffumigado 
ipiius pruritum tollit. Habentes pruritu oftrachiii 
vtatur oleo fifamino,&: amygdalis, dC no alio:3C di£ 
ta eorum fit boni fanguinis generatiua: 8C ad humidi 
B tatem& frigiditate decliuis* Ventofoein ambabus 
cruribus pofitae coferunc Rabiei Redae. Medicinae 
locales Rabiei 8C pruritus funt balnea, dC medicinae 
ab fter fiuae di fibl utiuae m u n di ficatiuae: SC i n u n Ai o nes 
refoluduae. Succusblere cum aceto multum valet. 
Infcabie multum humidaprodeftfuccus cucumeris 
afinini velaprj agrefris, acetum cu farina fccnugraec/, 
SC meile. Item vnguentumcontraomne genus fca 
biei: lapathiumacutuminuoluarur inftupis canabis 
balnearis in aceto :8C coquaturfub cinere calido diu: 
dC radix iapathrj cu fuerit bene co&a,teratur cii axun 
gia porcina vetuftiiTlma,ftupis 8C corticibus 
ribus radicis remotis.poftea appoatur tertiaparsfuR 
furis 8C vel tefto:etpa-; 
ru m argenti vi.dcindc manibus cum faliuaieiuni ma 
defactis omnia bene mifceatur, SC incorporcturdioc 
Q generaliter probatiflimu eft in omni fpecie fcabiei. 
Item vnguentum prob.Red. pinguedinis porcinae, 
vnc. v.liquefac ad igne.faliscomunis bene triti, vnc. 
virj.argenti vi. morti ficati cum faliua SC cum duabus 
vnctjsolei Iaur*vnc.rj.olibai,vnc.fj.fiicci platagifiis* 
o!a:et fac vnguentu probatiflimu. vngatur de eo pia 
manuuetpedu,per.ix.diespofito de vnguentoin 
v nAionc qualibet vice ad quatitate auellanae in mani 
bus:et tatunde in pedibus apponatur: 6C procuretur 
P diuturna fricatione, q> totu bibatur 
a piaris. Ite inudio de cerufla ftaphide agria, fulphu 
re,p!ubo vfto,diftcmperatis cu aceto 8C pauco oleo 
cu praedidis inunefrio ad fole calida 
vel ad igne. Vnguentum quovnganturpulfus,6C 
curacfcabiem.Reci.oIei 1 au r.vnc.ix. argenti vi. vnc. 
X) irj.aloes hepatici,unc.irj 
i.cymini quarta, vnc.vnius.fiat vnguentu.ponatur 
brachiumin aqua calida:& teneantur ibi per horaad 
apertione pororum,Velfuprafumu aquae calidae qcf 
melius eft: & pofteaabftergantur:& vngue 
to quatuor digitis circa pulfus ambo brachia bene un 
gancur.Praeditfhim vnguentu habui a quodam ami* 
co meo apothecario, qui dicebat valde expertu hoc 
modo.Re.aloes fuccotrini, ceruflse, boracis, cymini, 
ana par.i.argcti.vi.partis vniustertiacum oleo laur. 
conficiantur in modii vnguenti.& inungantur 
chia circa pulfus per v num palmu.&l dicebat q? erat 
probatiflimum ad omne fpcciem fcabierum. Radi 
ccsafphodeli bene coctae in aqua,& mundatae a pelle 
cxtrinfeca,& piftatae cum axungia porcina veteri 
nant omne Rabiem. Ide facit fuccus cimarum tichy^ THEODORICI 
I 8c fale.deindebulliantcubono virtoaIbo<fa^aPj 
feAa dccoAione,coletur cum ftaminea velpcrP > 
fortiflime comprimatur: &cum tcpefaAum W 
adminiftretur. Contra fcabiem . 
duraram,& fpecialiter contra phlegma ialfurri*c 
hitur fuccusfumiterr^fcabiofaedapathrjacuri/11^ 
capan£,abfinthij,ana. vnc.iirj.decoquantur:SCC° y 
tur per pannum.deinde admifceatur oleum 
oliue,ana vnc.irj. picis. vncjifj. decoquantur - 
iftis parum: 8c colentur.8C fic admifceantur 
drac.fj.& nitri,drac.rj.' Ite continueinoi caul3, 
i.fuccu lapathii,rcabio/^,fumitcrr^,ana,miTct3t^ 
o!eo,& decoquantur adfucct - 
Iiqfiatcerarubca:& deponatur ab ignc.deindeaPf. 
natur puluisfaAus de thure, lithargyro: 
3C fiat vnguetum. Item vnguentucontrafca7, () 
* valetadtinca.Reci.fcabiof^,enulaecapan3e,cyrlliyf|/ 
leborialbi dC nigri,axungiaeporcin3e veteris.fiaC, 
guentum. Vnguentu ad phlegma lalfum. RcC,V 
genti vi.exrinAi, vnc.i.lithargyri,vnc.tj.pl5blV. 
libram. 5. thuris, vnc.i.cineris 
i iij. arfcn i ci, v n c. irj. a ceti et olei, quod fuffidt.tera , 
dC incorporentur cum aceto, diu agitando in 
rio.poftea conficiantur cum oleo. Ite 
foris quae ad pruritum 8C fcabie valent. Re.alo*:5’^ 
robalanoru dtrinorum,anadrac.i.fcamon.rOial,l5 
rubearum,ana quartam parte drac.vnius.fian1 , Jj/ 
pilulae,quarum receptio vna eft doffs,quaern»flcl5’,jf 
cut vicibus. Poftquam^ 
minutione dC ventris folutionecuacuatum heriC’(y 
tur quotidie potioifta. 
marindorum a feminibus mundatoru.zuchai*1 
\ ana drac.x.fuper ifta duae partes aquae (ly 
dantur:& per noctem, id eft dimifla 
lentur: 8C in potu fumantur. Si au te co qu a 
tius operabuntur.iftiquoq? quadoq? addantur 
dC quibus quotidie 
bibendae. Pilulae de fumoterrae 
fcabiem. Rcd.aloes, cortic.myrobal.citrinon1 
deratorum fine oflibus,ana vnc.f.fcamon.r0$ $ 
ana drac.i.temperentur cumfucco d 
Almanfor ponit hoc clcctuariu contra fcabie 
ritum.Red. myrobal.dtrinorum.par.i.fene,fiI!,|j/ 
rae,anapar.5:.fucciabfinthij 
iionem fuffidt:aliquoties additur huic cofecd011 
finthrj quarum quarta pars myrobal.confici 
niacum meile: & fumatur exeo quotidicadq 
tem magnitudinisaueilanae. Serum quoq? 
cCx myrobal.&l zuchar. pruritui ficco valet. 
etiam valet, ficutiam dictum eft, in 
neari:3C corpus ex aceto 8C oleO rof.& fuccOaP%|J 
fricare. Qui autem fcabiem patitur etprurtP* 
omni re falla dulci et acuta abftinere debet. oRr 
frigida 8C res acetofas dC leues carnes comedat 
Dcpujiuhsfaciei. Cap. XL'rlI,t 
SI in facie fuerint puftulae ficcae 8C 
men gumijdC lentes pulueriza: 8C faciem J**[ 
ua. Ad puftulas faciei rubeas,quafi lepras pr 
Acd.fuccu vrticae minoris,& fuccum naftur 
tici,cymbalariae, plantaginis, 8C cicutae,ana.a 
rum argenti vi.diftemperacum eisfagimenp 
abK 
fice, 8C vnge.pofteacombure mures: & fccP.giflci 
mifcecumoleOj& vnge.& nos dicemus oc^j[U|0 
malli cum axutigia vel oIcO,& modico fulfurefupcr 
prunas lenes incorporatus, faAo vnguento inunge, 
quia fanar. Idem facit radix cicutae ficut diAum eft 
de radice afphodcli. Item radix enulaepiftata cum 
axungia porcina veteri fcabiem fanat abfqpveftigio 
turpi. Pruritu curat pfyllium, etalcannacum aqua 
rof.SC de medicinis localibus quandoq?fuffidt illud, 
cuius abfterfio eft cum cofortatione cutis,8C reAifica 
tionc coplexionis, ficut aqua maluarum, acctofae, 8C 
ficle,& granatoru,etfarinalentium excorticatarum: 
8C forte indiget eis, in quibus eft refolutio fortis, ficut 
pulpa colocinthidis,& gumma pini cum aceto:& vi 
triolu cyprinum affatum cum oleo ro.& aceto. Et 
ex eis qu$ experta funt, eft femc oleu 
matur,& fricctur cu eo fcabies,&inungatur cueoin 
fole calido,aut ad igne: dC iteret, qrh eft vltimu. Ite 
argentum vi.extin<ftum,ftyraxliquida,&T oleum ro. 
aggregentur,etadminiftrcntur. Adminiftrainhu- 
mida quae funt maiorisexiccationis, Inficca vero mi 
nus cxiccatiua coucniunr. Et illud vbi ponitur argen 
tum vi.elonga a partibus ftomachi 8C membrorum 
nobilium , quantu potes. Vnguentum 
murn contraomnem fpccicfcabiei.Rec.ftyracisliqui 
dae, vnc.fj.olei rof. vel communis abluti, vnc.j.aced 
accrrimijvnc.vii-j.argenti vi.drac.i.coque adignem 
donecfpumefcat:6C cum codii fuerit, incorpora 
gentum vi.morrificatum priuscufaliua.ddnde 
gatur patiens eo in fero ad ignem bis vel ter.pofteat 
ad balneum. Epithema Rafis ad fcabiem humidam 
Reci.argenti vi.extinAi, lithargyri argentei, fulfuris 
albi, foliorum oleandri, codifichalinnifccantur cum 
aceto & pauca aqua & oleo rof.plurimo:8C dormiat 
fuperipfum.*SL ingrediatur balneum,dClauctur.dcin 
deinungatur cumoleorof. Epithema ciufdem ad 
fcabiem ficcam 8c pruritu. Red.falis nitri, Venarum 
falis,myrrhe,coftiduIcis,condifi,omniu,anadrac.rf. 
ftyracisliquidae, drac. v.liniantur cum oleo rof.6C in 
ungatur cum eo corpus totu:& dimittatur tribus ho 
ris: deinde abluatur. Ad fcabiem tibiarum 8C 
chiorum , ftuphcrur patiens cum fambuco,& ebulo, 
poftea vngatur hoc vnguento. Red.populeonj vn-- 
guentum album,oleulau.ana vnc.iij.mifceantur cvr 
cis puluis aloes, caball.colophonie,thuris minuti,ma 
ftiches, viridisaeris,ana vnc.^.mifceanturomnia: 8C 
fiat vnguentum. Item probarum contra omnem 
Ipeciem fcabiei de falfo phlegmate, quae fit frequeter 
circa pedes: & dicitur vulgo focus fylueftcr.Re.oleu 
quod fluita cucurbita, in qua folct oleu repdni,qua> 
do coburitur, par.i.fucd chelidoniae,par.fj.mifce fi* 
mul.deindeacci.lib.i.fanguinis porci 
ti viui, vnc.i.fulfuris, auripig.lithargy.plumbi vfti. 
omniu,ana vnc.i.pulueriza:&I cum butyro confice: 
8C inunge ad ignem, tertia dic vadat ad balneum:& fi 
necefle fuerit, iteretur, certum enim eft contra omne 
fcabiem remediu. VIceratibiaru ex falfo phlegma 
teceruflacum medulla maxillarum porci temperata 
mirabiliter fanat. Item vnguentu faracenic.curat 
phlegma falfum, 8C omne fcabiem. SC nos ponemus 
id in capitulo de malo mortuo. Item vnguentum 
contra fcabiem,3C pulchras facit cicatrices, 8C carnes. 
Red.radicescnulae campanaeadlibitum.lauenturbe 
ne, 8c mundentur, 8C bulliantproicdis interioribus, 
deindecum benecoAaefuerint,conteraturbene: 8C 
niifceatur cum aequali fui axungiaepordnae, andquf, h* 1 • l, i JQ J 
0 guttarofca:8t in capitulo ct/am dclcpra. 
Q1* M<tlo mortuo. Cap. x 11X. 
aedaminfirm itas nafoitur circa tibias Scbra 
c ,a5quae malum mortuuappellatur.funtcm 
ccrabuida 
doo,1 0cb “unt de pura melancholia naturalirquan- 
Si efi admiftione phlcgmatisfalfi. 
pX Pura tuelacholia, cognofcitur per nigras pu 
gr^a i^Pr,iritu.fi autem admifccaturfalfum phle- 
h 5 S 1 huefdt locus efi pruritu 8c mordicatioibus* 
fibularibus er»° c°ucnfonbusfipura fitme- 
Ojcy ,, l3nchoIia,digeratur materia cum 
Phle° 'tc^clu,^,t,co &fyrupodefumoterraeana.i j 
a^um admifceatur .‘digeratur materia cu 
k qu S oxymeliris. et tertia parte oxyzachar.’ 
tQ»ri0^taVrirpi Digclta materiale? 
c,tUr Per vrinc coIorationem,infpiflacioncm, 
f m cluantIt:arc*purgctur cum duabus parti- 
er- °S°^<i)n & tertia hierae Rufi, Sc quarta ca- 
uPbadm^ena^S* Sequenti dicinvtraqpcaufafiat 
cabarnentho, origano, ruta, menta,maru- 
Pslauri,6c onirn genere apfj, nafturrio,fcabio 
Ihej-j' 0tc,ra:t)fpatula foerida:exeuntiaftupha offerat 
Camagna cumfuccb fumiterrae tepidofifitex 
3nc!10^,a‘ aut^admifceatur phlegma :ap- 
Jific vUr ter^,a Pars trochifcate. Sequenti die 
malfi mortuum:fiat phlebotomiadc 
Ca‘ b‘ autefitcircarcrura,8C tibias:fiatphleboto 
V*n,S iteriiis 8C exter i u s: fu<t cefli u e tn 
l)icu)(!^',a^0P0natur vetofafuper renes. Ite defcc 
,Patl,Iafoetida,lapathio acuto,fumoterrae,fo> 
■ ambuci,fiat cmis:etfiar’indclixiurum,in 
prediftae herbae: 8C efi herbis 
Ul° ffwphcntur membra paricntia:po- 
lnu*1<^,°foipcr Ipatulascum hoc vnguento. 
>C?StaPfibar.terantur rubtiIiflime,5<C appona- 
7 clsPului5lithargyriin aequalipondere:6C di- 
lteiP^rc.tUr cum °fo° tofi & aceto:et fiat vnguentu. 
WciPefuccfi chelidoni^, lapathfj 
cum his fuccis aequaliter comiftis di 
u^.ctur axungia vetus .‘deinde ponatur parum 
r%ap^e«llebor6,auripigmento, 
Piftej}oricbe ,]ithargyro. 8C b ene incorporentur cum 
*">'t», vltimfi apponatur aliquid deargento vi- 
fiat vnguentfi. Ite aliud quod valet 
Hfulfu,ncam>fcabi^ctmaIum niortuw.Rcd.argcn. 
r,svi.ellebori,cymini,tithymallf,etftaphidis 
1-Vrijna*cbficc efi axungia porcina veteri,^vnc.^vi. 
Jg*cci md,us eff,vel vulpina,qcfmelius cit. 
‘^.i.ftPe bfimitates vrtice,tapfi bar.chcIidoniae,ana 
ac fi deberet inde fieri falla- 
a *leln*c einc^ca^rn^ccaturParfiaxung,3eP0rc,ne:ct 
°rP°r^tur efi piffello: 8c addatur modicum 
r apponatur puluis ellebori,faIis co 
j i’0«. attranienti:& fide vnguentum. Macer di 
a* rafar»o 8C modico fale tritum, pufhi 
0 °rtuu h * ePras curat. Et Almagcfti cotra maiu 
°po Uu^rn°di ponit curam, purgato corpore 
0 f pr* cc,Pe pulucre baccar.lauri,fulfuris, 
15 §Crumae, lib.jr.pulueriza fimul omnia. 
h^bracprePatientc in balneo diu frica,fricando fo- 
tleq?Ia|Cttlb,as,necIua9l,atarnen ventrem, 
as partes corporis.fac hpc quatuor die* 
1 'T R P £> ’ IIT. 
bus: quinto die purga ventrem cu competet/ cathar- 
treo, quod femel aut bis laxet* Septima die vnge ad 
igne loca patientia hoc vngucnto«Re.olei lauri, axim 
giae p orcinae veteris,an a Ii b.5. lithargyr. pl u m bi vfti, 
ana vnc.iirj.tartari,vnc.rj.argenti vi. vnc.i.cofice fi- 
cu tfds:&: vngelocafemel indiequaruordicbusaut 
plus fineccffc fuerit. Et fi vis vt omnes humores per 
os emittat poit vn Aionermox bene cooperiatur pan 
nisin ledo vtfudct:& hfiores varrj coloris per os ef- 
fluent: vel ambulet per vicos optime coopertus nc 
laedatura frigore: 8C fluet de fubafcellis humor quali 
riuulusaflidue: 8C fic liberabitur vt certo cognoui- 
mus experimento. Et caueat patiens longo tempore 
a venere,8C ab omnibus cibis grolfis, & coucrtibili- 
bus:riec lauettibiasin aqua frigida. Item vnguen- - 
tum farraccnicum, quod fanat fcabicm, c5crum,ma 
lum mortuum, phlegma falfum,cducendo matetiam 
per os:8C. dicitur etiacurareIcprofosin principio, co 
fert etia arthreticae 8C podagre.Re.nitri lalli, pyrethri, 
plumbi vfo,euphorbq,ana drac.f|.8d5. pumicis ma- 
vi. 
ana vnc.5. conficiantur cum axungia, 8C oleo, prius 
mortificetur argentum Vi.cum axungia veteri,&cu 
oleo antiquoteo bene extindo adde puluerem fupra 
didarufpecieru, &bencincorpora:pofi:ea fac duos 
igncs!&in medio poe tabulam in qua locetur paties, 
dC vngatur a genibus inferius vfq? ad pedes 'Sc fupra 
genua tribus digitis, fimiliter a cubitis vfq?ad manus 
QC fupra cubitos tribus digitis.be fiat iTtavndiobis in 
dic:8e caueatpaties multfi a frigorc.Cu aut phlegma 
incipit diffolufirecedas ab fit tenuis, 
bene digeltibilis. Et multa /putamina 8C ra 
fcationem,afperitas 8C dolor in gutture Tendatur: da 
melrof.vel mcl fimplex. Si patiens multum dcbilita- 
■tus fuerit: confortetur cum eleduario,ficutzucharo 
rof.vel vfolis, fi nimis fuerit confdpatus. Etficutfu* 
perius didum efi:, fi ncccffe fuerit,purgetur ante vn-* 
dionem cu cathartico competenti, tutiuseridhociri 
memoria teneas,6c dilige ter obferua:vt patiens quo 
cunc£ tempore fiat haec cura,cuftodiatur afrigore: ff- 
cut mulier in partu. Alq faciunt hoc vnguentfi fiet 
& efi: mclius.R.cuphorbij.lithargyri.aur.analib.j.ar 
genti vi.Iib.i.axungiae veteris,, lib.i.&.5.lauetur axft 
gialtudiofe:deinde argentum vi.mortiffcatu cum fa 
liua incorporetur cum ea,utno remaneat oculatum! 
deinde csctera pulucrizata comifeeantur: 8C bene in- 
corporcntur:de hoc vnguento vngatfe infirmus fi- 
cut didfi eft:& cooperiat bene pedes et brachia quo* 
ufq; durat vndio:hanc vndionefaciatmane 8C fero 
inter duos ignes: donec dentes dolerc cccpcrindtunc 
ftatim cefletab vndioe:& teneatfc optime calidum! 
fic fiet donec ceffet fluxus phlegmatis per gingiuas. : 
Hocfado nofe Jauct vfq; ad. xl. dies: 8c accipiat gum 
miarab.axungia vrfi, & oleum rof.ana,& aliquanta 
lum balfami:& co mifceat totum: 8C vngat cu eo ma 
nus, fadc,& tempora, vc redeat co!or:qui quafi mor 
tificatus fuerat. Fit etia vnguentum praediduhoc 
modo.Rc.argenti viui, vnc.fj.cuphorbrjjVnc.i.fta- 
phidis agriae, vnc.rj.lithargyri argentei, vnc.fj.axun 
giae lib.j.inaeftatenon apponatur ftaphis agria. In- 
ungatur patiens triduo pofi: hora nona, adfolem cali 
dum vel ad igne: fi dic quarta coeperit phlegma defcc 
dcre,no inungaturamplius.fi vero nondfi defeende 
re coeperit 3 iterum infigatur. In fecuda feptinianala-^ V » . * J» Jk- • — 
uetuf cum aqua calMa,fiin quinto die Humor defcc-- 
derit.fi vero no defccdcritquintadie humor, fac 
mentuderofmarino 8C tunc 
cerriffimedercedet. Sivero Buxus fuperfluat:lic re 
ftringcs:boIum armenicu cu fucco lanceolx vel fan. 
frigida aqua i’ ore teneat: vel tencatin orefue 
cufoIatri.‘5C cu in eodem fucco infigantur loca prius 
inunda. Tnundio cu vnguento fiat circa tibias 8C bra 
chia modo prxdido.Et caue ne partes 
tur:&C tibix SC brachia quxinunda fuerint, tegantur 
panno rudi et nouo no curato. Si fluxus ante 
ipfum volueris reuocare :ftaphide 
agriam mafticct: 8C in ore teneat, vel tapfiam.Tenui 
6C forbili tantfi vtatur dixta. Er nota q> in vnguento 
debes ppnere thapfix,vnc.i.contraphIegmafairum, 
hydropifim,& lepra. Contra lepram fic facias.Re. 
lithargyri aur.vnc.i.pyrethri, ellebori al.ana vnc.i. 
argenti vi. vnc.irj.fucdbryonic,vnc.q.rucdJapathrj 
gcuti,vnc.iq.deprxdidiscum media lib.axungi? ve 
tuftiflimxfac vnguentum.Patiens femecipfum inun 
gat,&T vngat brachia 8C tibias ficut didum eft:cufto^ 
r> 
diatfc patiens a frigore edam in xftate: 8C femper 
beatignem antefe: 8C no exeat domfi, donec fluxus 
egreditur per gingiuas. Si vero dolorem nimiuin 
dentibus paciatur:cfi fucco abfinthrj 8C albumine oui 
miftis pariter inungantur partes corporis prius inuri' 
dx. Ad idc 3C ad quamlibet turpem fcabic,vngue 
lum.Re.vrinam hominis in magna quantitate, vtpa 
tiensin ealauare poffittibias vic£ ad genua. Et fi per 
totum corpus patiatur, fufficit vt tantfi tibias abluat: 
quia ex quo deficcantur tibix,et reliquum cdrpus, di 
ftemperain vrinapuluerc carbonum orni, vd quer" 
cus: SC adde eis fuccum ellebori nigrrin minori 
derc quam carbones fint:coficc fimifljiK tibias ablue 
pcr.xv.dics. vel per mcnfem.hoc eft firmum lepro- 
fis SC dbqs 6<:alf)smcbris corporis foedis 8d deturpan- 
tis ex vlceribus 8c puftulis.hficautc morbum fpecte 
leprf credo efle. Item multfi valet chelidonia trita, 
ddeum veteri axungia cofeda,8C inunda. Item ad 
idem nota: vtatur patiens oxymelire diur. quandiu 
tmateria fit digefta: deinde fiat ftupha 
abrotano domeftico,lapathioacuto,flauia,&fcabio 
fa:omniaprxdida bulliantin aceto: &!cfi hoc ftuphe 
tur patiens: deinde purgetur cfi hicralogodion.poft 
purgatione vtatur hoc vnguento.Red. ellebori albi, 
foliorum rafani,afphodeIi,enulx,ana vnc.iq.teratur 
forticerin mortario.poftea. Rcci.pulueris 
aur.pigmc,ana vnc.i. mifceatur in mortario cum prf 
didis. dcinde.Rcc.puIueris tartari,atrameti,ana vnc. 
5.argenri vi.vnc.i.incorporetur cfiprxdidisin mor 
tario addita axungia porci mafculi: 8C conficiatur in 
mortario nouo ad ignem. 
I)e impetigine zr ferpiginc. Qdp> L* 
IMpetigo SC ferpigo funt de genere fcabierum: &T 
fiunt de materia calida 8C ficca multfi ignita 8C fu' 
perinceia.Si morbus talis diu permaneat,locus vlce- 
ratur ex nimio pruritu SC ardore. 
A K i tftn cr?° loorbus curandus eft cum 
/\D ini nalaxatiua. Si multa fuerit repletio, 
cedarphIebotomia:fada phlebotomia, detur chola>- 
gogfi de pru nis,iuiubis,fcminibus frigidis,cafiafi; ma 
na,myrobaI. citrinis,& fanguine mfin- 
dC a4uftosiiumores euacuant:poft hxefiat 
T tfn E d D Oin c T 
'• JLV.V * J 
aquae dilicte.caliditas enim aquf dirl^5^ 
ntporos:humiditas ucroexnnguirjCttcperacac^^ 
materie. Vel ficut dicit Rogcrius, particularibusc 
mentibus corporeexiftcntc plethoricofi muu 
infediones: quiafignafantad vniucrfalccorrup 
ne 8C humorum, 8c lepra:digeratur materia cu H 
limiftura oxyzachari,&fyrupi de fu moterra?. 
fta materia purgetur cum duabus partibus eat' m 
ci imperialis, 8c tertia hierxRufi: tertia dic ffac 
de herbis frigidis:& apponatur fcabiofa, fumi' . 
6>C lapathium acutfirexeunti aftuphadetur rube 
chifcata cum tertia parte theriaex magnx* beq 
dic fiatphlebotomia de hepatica, vel de alia ve 
eundum pofitionem materix. j,> 
Hoc fado procedas ad vndiones, & alial°^3jj 
vngatur ergo locus cum hoc vnguento. AcC,Pe 
ceslapathrjacuti, &benelauctur:& exrrahacur 
durii quod eft interius: alia pars incidatur cc0 
8C ponatur in butyro per duos diesfln tertia d'c 
quatur vTque ad integram refolutionc radicutil 
tunc exprimatur fortiter per pannfi:& in colac 
quefiat cera: 8C fiat vnguentu. Vnguentu m * (0/ 
petiginem.Lacertam viridem 8C fuccfi vitis 
que in oleo vfque ad tertiam parte:colato 
beatur cera purillima, probatu eft. Item alii' 
fortius operatur in inueterataferpigine, & i*11? r i 
ne. Accipe radicem lapathrj acuti, 8C bene £erat 
fi deberet fieri falfamentu:8c tunc apponatur 
tum viuu exrmdum:& bene incorporentur 
fV 
ftello,&liquefiatinpatelIaaxungia,ctcera c° .. $ 
SC cfi hac colatura diftemperentur radix 
ti,& argentum viuu extindum, 8C atramentu* J/ 
vnguentum. Aliud quod 
ne, 8C impetigine. Puluerizetur thus, 8C alumc 
SC incorporetur cum axungia porcina veteri? 
to viuo extindo.ad vltirnum conficiatur <:l,1?fllj|i3y/ 
abfinthrj: 8C fiat vnguentu* Contra herpdc 
rem no oportet q? fiat purgatio, fedparticular 
uenictibus fiat phlebotomia.tertia vel quarta 
balncum:& fuauiter fricctur rotu corpus vt ** rf(0 
ditate balnei alteretur cholera: &C per 
aperianturpori: 8C fumofitas ignita 
riora. Item ad idc probatum pluries contra V 
nes 8C impetigines. Rcci.axungiam porcina <> 
fadamincada proqcein acetum acerrima: 
diu cocutias in eodem : poft collige,8C incorp 
argento viuo mortificato antea cum faliua. 
pigo multum eft 
Jisdiniatur ex amygdalis amaris contritis, & *’. 
pinoru,anadrac.i.feminis raphani,ariftolo^* 
ellebori nigri,ana drac.fj. terantur,8C diftemp 
cum aceto:8C liniantur. Si auteimpetigo hlI| 
habeat vcncnofam:addatur atramenta, co(flCr, 
ai. Ite fiat inundio. Red.anacardorum, 
uv • c°'A 
buftorum,vtriufque cllebori,& ariftoIochR*£rp$ 
ciantur cuaquafalfa. Hoc vnguentu vaR 
nofis,impetiginofis.& elcphantiofls.Re.al°c 
gyri, arfenici, argenti viui,tartari, mafticbfs ’ 
fulfuris viui, cymini, picis, axungfx \ 
teras:3C temperacfi aceto,oleo,et fucco 
di,& fucco fumiterrx.‘quod fufficizttpoftcz 
ignem veladfole.flaueturafliduecu , na \7n2!3llif 
furfure:a£fuefadatbalneum aqux dulcis. 
pleo frumenti j aceto dtranguli, 8C citri. ■ ac"0. 4ccto:pofna C,ccris ficuu, elleboro nigro cu 
auetur cum aqua dulci: 8C vngaturcir 
fa-mma nota, q> impetigini confert afli 
nbtur ncati°nis,& vtfricetur vehemetendeinde 
tlc,hus CUlllaccto citri.olco frumend,& oleo de cor 
§etfancr v,r,dium. Cum aute antiquatur,indi 
tlJrC3r^Ul ugis, fricatione & abrafioe,donecrefolua 
f . t0ta*et currat ex ea fanguis plurimus. 
riCati0n? aPP°nanturfanguifug3e:dcindeli- 
cP,c^cmate fortis exiccadonis. Vngue 
. °IeiI ar.^ni ac* °nmc impetiginem 3C ferpiginem 
c°n fl CI n 17ad mifce cum ferapino,pice, & au 
t0J- Et nota: epin huiufmodi morbis ficut 
Ppiitio^^5 e*"P,S1,ie,morphea,dnea,femperanteap 
C*5ncla J?cdlca™nis, quando fortis eft morbus, fa 
)ls,tidicr ricar,° cu ftamineaafpera vel fimili:&: le- 
Ct eui fortis indiget forti. 
Si8c J|,n2 yalet oleum deligno, quod dicitur cor-i 
ferum Cp n,Pen. Aui.dicit cp appofido fangui 
V<ae mehoribus medicinis eius:8C eft nccef 
an.\’^-Urn cft, mundificare corpus iuxta indi- 
ll0r>ihi, . ‘aa^ncum fimiliter cft de melioribus cura- 
t°useius. 
tl,r,c cu 3nd° ,mPetlg° expaditur, 8C multiplicatur: 
c*eftboraCIUS CUra cPr3e gumi arab.cum ace- 
ac^filnd.fimiliterguma amygdalarum, 
t Plni cu aceto: &: finapis cum aceto cft vld 
c,P,S,n^confcrc faliua hominisieiunicum 
pcp t,0ne. 
5q; oleum dc tritico cft couenicns omni fpe 
ferpiginis edam andquae:& alchi- 
‘ VJtim 1X X.nc mirabiha in hoc. Et mcl anachardi 
Vakntm°rphe?:VaknC ’ 
Tu3ndoque x 
' Fcabiei feu herpetis circa manus et 
r nfi!t59uae Vulgo dicitur focus fylueftcr:ct 
i^1 s%al' n ■ ferpens membra vicina, quafi ignis 
1 c t,n pueris. Si aute fuerit in pedibus uel 
\e^5°xis5 h°c Vnguentu facies ad hocpro> 
'Q ,?ilrn et,ani pohtu in capitulo fcabiei.Re. 
fluita cucurbita,confuctacodncreolcu 
ee bllrirur, partc.i.fucd chclidoniaeparres.ij. 
u‘* poftea accipe fagiminis porcini libram 
nr‘ viui, vnc.i.miTcebene omnia fimul: 8C 
1 aiUt? Per.totum corpus fuerit: adde praedi 
*3p3thrj bardanae. Item 
trn rupt°riu de calce auripigmenti 6Cfapo 
tii. ,Qu*111 rno^^uPcr,rnPet,glncm, facitcru ‘ 
fii-i *Pt0ft>nodum cum vnguento albo cura- 
rccedit impetigo. 
Cup. LL 
JV do rni^,s principio lepraeapparet:aliquan- 
P^bUcULernafurn & fuP er poma maxillarum,8C 
diPro laC-entibus:5c aliquado fuper extremi- 
,^UrUuj Pneinfrigore:& aliquandovlceratur:ec 
in sCoarcT:a? uttar°iea. Etcauia eius eft,quia frigus 
L r^strahr VaP0rcrn plurimu hu- 
Pt^rseter *tUrfiluc«5£ inficiuntmembrurubeo co- 
a j atUratn. Et fcias q? in quibufda eft fignu 
P,tautemquandocfc defangui- 
t,tU|’PruMveC^?^era,^! flefanguinehecfunt figna, 
Us dcle«ftabilis,cito fiuntpuftul«e35c ci^ 
'Liber rifc 
\ to trahuntur ad famem multa.'Si de choIera.*fendun- 
tur mordicationes 8C puncftioncs, adeft loci ariditas: 
8C fi fiant puftulae, funtficcae, 8C inparuam vel nulla 
faniem conucrtuntur. 
tm * ergo particularibus conucnientibus 
in principio fi - pfteboton)ia dc ccp[]auca. & fi 
corpus cft plcthoricum, digeratur materia cu aequali 
mifturaoxyzachar£,& fyrupi de fumo terre. Digc 
fta materia,purgetur cum duabus partibus cathartict 
impcrialis,& tertiahierae Rufi, tertia die fiat ftupha dc. 
herbis frigidis praediftis.exeunti a ftupha dentur du£ 
partes rubeae trochifcatae,& tertia theriacae magnae.fe 
quenti die fiat phlebotomia praediAa de cephalica.fci 
licet 8c aliquado fiat in firmitate na fi, 8C proprie cym 
fanguifugis, aliquando fub lingua: & ventofa pona- 
tur aliquando fub mento, vclruprorium.deinde fiat 
( ftupha cum aqua decodionis maluaru, herbae Viol. 
abfinthrj, palcaehordei.poftcafiatinuncftio cum vn- 
guentis'praedicfiisin impetigine 8C ferpigine. Er cir 
hoc vnguento.Re.borads,drac.i). farinae cicerum ruc 
bcorum, drac.rj.caphorae,drac.i.farinaefabaru drac. 
i.hic fubtilitertrita cumfucco vel cu meile dc- 
fpumato diftcmpcrentur:& fiatinde trochifd:& de- 
ficcentur in vmbra: 8C cum opus fuerit, diftemperen 
tur cum code fucco vel meile, &. exilio facies inunga 
tur. Item adidc. Accipefarinam hordei, 
pulueriza, 8C conficecu 
fucco cep£,& meilediipumato:& fiat vnguentum. 
Item terantur nuces excorticatae cum co!ophonia,ct 
amylo,ana.6>C fiatemplaftrum.& fuperponaturper 
totam node. Fada praecedentifiupha,fequenti dic 
fiatinundio cum hoc vnguento.Red.thuris, maftfr 
ches, amyli, boracis, cerulfae, ana drac.rj. camphorae 
drac.?. argenti viui ex tincti, ferop. 5. confice cilaxim 
gia veteri porcina.* vel apponatur, drac.q.lapidis qui 
reperitur in hepate tauri:8>C conficiantur cu oleo amy 
gdalaru amararifiucl de nucleis pcrficoru,et oleo ro. 
(Sufiat vnguemu. Ite vnguentu,pbadflimu adgut 
«arofeamcxquacuncp caufafiat.primo fiat phlebo- 
tomia dc vena cephalica. Vel de fu mmitate nafi, viri- 
bus 8C aetate permittentibus, poftea digeratur mate- 
ria cum oxyzachara,& aqua decoctionis endiuie.di- 
gcfta materia,purgerur cum cathartico conueniend: 
poft purgatione fiat ftupha dc herbis frigidis diur.fi- 
cut endiuia in magna quandtate,capih ve. ceterae,po 
lythryco,adiato,hepatica,& fimilibus, paleahordei, 
SC auenae. Facta ftupha,itereturphlcbotomia.Secu 
da die poftea hoc vnguento vtatur: quod eft.Rada- 
tur radix lapathrj acud:& profectis interioribus,cutn 
axungiaporcina vetcri,et cera alba prius refoluds ad 
ignem optime cofidatur:& fiatvnguentum, cui ad- 
datur aliquantulir argend viui mordficad: praedicto 
vnguento quotidie inungatur.8Cradix lapathi),8C 
axungia finr,ana vnc.irj.cera, vnc.i.argeti viui, drac. 
i. &. 5. valet etia hoc unguentum contra guttam inuc 
teratam. Item ad ide experimentum infallibile.Re. 
fulphurisuiui, unc.i.argenti viui exdncd,fucd ederf 
terrcftris,anaunc.5.lapathrj parum,fellisporcini mo 
dicum:fiat cxpraedicds unguentum cu cera alba, SC 
fepo arietino, uel hircino. Item ad guttaro.inuete-, 
ratam, SC puftulas ciufdeminueteratas, puluerfzctur 
borax cu pipere, 8C cum fucco ccp£, 8C melledefpu- 
mato conficiantur. Item circa guttaro.inueterat i* 
Re.camphor$,drac,i.farine cicerurubcoru, drac.iuj. THEODORICI 
boracis,drac.f).terendaterc.*&confice cum fucco cc 
pe SC meile dcfpumato:& faciem vnge.multu valet. 
Item experimentu.poftappofitionem ventofaefub 
mento emplaftretur locus infedus cum emplaftro fa 
do defoIeiscombuftis& melle:& d/mfttatur per no 
«fiem :cu ratita q? vfq?adannuno redit. Ethoc 
guentum eftbonu ad rubore faciei.Re.ferruginis fub 
tiliter pulucrizatae, pulueris pedum boum cobufto- 
rum, pulueris fplenis bubali, vel bouis nigri cobufti, 
ana vnc.irj.de praedidis fiatvnguentum cum fucco 
aqua rofana.axungiae porcinae fine fa 
Ic.lib.q.coquantur omnia vfq? ad fpifiirudincm. 
Et in fumma nota, cp puftulae faciei fifuntrubeae, 
defanguinc fiunt mifto cum cholera rubea. Patientes 
ergo ficut didu m, purga primo per phlebotomiam 
de vena ccphalicardeinde purga cum cholagogo qd5 
diciturfofia,vel cum fimili:poftfac vnguentu.quod 
Rec.lithargyri,ccruflae,ana drac.iij. plumbi vfti drac. 
iptempera cum aceto SC modico oleo. Si puftulae 
fuerint aliquantulohumidiores, adde boli.drac.i.& 
mifcecum fucco folatri, SC oleo rof. Si vero funtali- 
quantulum pruriginofae:adde argenti viui,vnc.5.po 
nefaepe ventofasin occipitio.abftineat a vino forti 
SC allijs,& ab herbis crudis, SC cibis. Item ad rubo- 
re faciei qui quafi lepra videtur, SC contrafcabiem in 
alfjspartibuscorporis.daueturprius parsipfa quaeru 
betin fronte vel fcabiofa efi,cum vrina patientis fre- 
quenter: SC fi fic curatus no fuerit, fomentetur frons 
cum aqua feruenti.poftealauetur frons cum aqua in 
quafulphur tritumadmiftum SC diftemperatum fit. 
Sc fiat hoc farpe.fiat etiam minurio de vena quae eft in 
medio frontis. Aliter optimo. Acci.fafcolos:& po 
nein optimo aceto:Sc dimiteasincoodo velnouem 
dicbus.poftca extradis Sc deficcatis terantur, vtfiat 
puluis.puluis ifte mifceatur cum albumine ouorum: 
SC liniatur locus in modum emplaftri. 
Depannaricio. Cap. LIJ. 
PAnnaricium eftapoftcma calidumaccidensin 
latere vnguis vehementis doloris: 8C quandocp 
vlceratur:& pcrducitadcorrofionem. Et quando 
cx vlceratfone currit fanies fubtilisfcetida, eft timor 
digiti. Si phlebotomia SC folutio ventris fuerint nc 
trifaria, fiat. Gal.d/cit q? fiin principio fubmergatur 
in aceto calido:q> eft vehementis pro- 
prie cu farina hordei. Item fi de farina hordei, eam 
phora,opio,& mucilagincpfyllij extrada cum aceto 
fiatemplaftru,eftiuuatiuum valde:& fubmergatur 
faepe in aqua frigida. & fedetur dolor cum opio.*quo 
nia eft mirabile.Et no approximet oleo, neq? humidi 
tati: cum timetur vlccratio. Et grana myrti decoda 
cuagrefta,rcfrenantipfum. Cum aure tranfit prin 
dpium,& non fedatur:non inftetur cum infrigidan- 
tibus.*quoniainfpiflant cutim: SC indurant materia:ec 
fit vehementior dolor. Nec attendatur calor eius 
etia, fi fuerit ficutignis.imo refoluatur, SC cxiccctur: 
SC tenere eu fub titillico calenti 8C fudanti confert val 
de etiam in principio:8C prohibet augmentari omne 
apoftemain principiofui:alfidua:ergo illud.frequen 
ter experti fumus. Cum aute accidit maturatio: tuc 
poncfuperipfum femen almari, 8C pfyllium culade. 
Et cumperueneritadftatum maturatio:tunc perfora 
cum acu, vt egrediatur quod in ipfo eft. Et cu eua- 
(uatum jfuerit,cmplaftra cum ftypdcis Jicut cum lea 
tibus, SC rofistSC poftilfudcum farina lupino** 
meile. Et quia vlceratur,tuc aloe eft de rncn° 
curationibus eius, fimiliter thus cum arfenicO. 
operiaturcum pano imbibito in vino. EfC 
ftrum bonum draganthi vfti, thuris, amborum» , 
par.i.floris seris, cum meile* 
naturfuperipfum. Et forte fi fuerit timor c°rr(/ 
nis,oportcbit adminiftrare calcadion.quod n| 
fenico,dragagantho,flore aeris,&calce.*quonia > 
catipfum:& no eft melius eo. Et quando expa k 
cio vlcerato incipit currere fanies: tunc cauter*2^ 
incide, vt no perambulet malitia eius in toto 
deinde cura donec fanetur. 
Dc morphea, Cap. LlH» 
M, /r-jc if' 
Orphea eftinsequalitas coloris cutis» .,j 
equalitate carnis:quia fi adelfet carnis1,1 
litas,ficut dicit Rogerius, iam non 
morphea:fed lepra. Fitautquandoq; de faJV(fj(i< 
SC eft rubei coloris.quandoc£ de cholera: Si eu 
vel crocei de phlegmate 
Sc eft albi, quandoq; de melancholia: & eft 
ris. Fiuntaute huiufmodi morpheaede hum 
corruptisad membru tranfmiftis inficientibus jjy 
Cum ergo quodlibet membru habeatfuam 1 
tiam, SC fuas virtutes naturales: fi deficiant, par 
trimentu SC corruptu generatur: SC indecori fi 
tur membru. Vtrum aute morphea fitcur;, prf 
in duobus Iocis,fifatlnuLsC 
fuerit naturalis, membri fignificansfanitatefiWjit’ 
q? membrum no eft corruptum.idcirco curat) 
dicatur.Si Vero fanguisinnaturalis exierit, c°rr f, 
ne mebri fignificat:& talis vix aut nunqua cur, 
Item morphea vix aut nunqua curatur,fi f^r 
qua.Rccensverofaciliscurationisexiftit. 
dem quando antfquatur,deterior eft quam 
tq morpheaeantequam 
d tus:&abftincreacibis hume<ftatii1,^ciii,t 
ro.confct 
mafticheetthure.Etfolutio cum medicinis! 
eftturbith,^pulpaco!ocynthidos:& fricari 
donec rubeat.et fi fic non curatur.diniatur 
aut cum tapfia, aut cu rubea tindoru cum^£ 
ti. In antiqua vero primo fiat 
inundiocum medicinis,quas dicaadhanca:- 
ncm,&adbaras. Igiturincuratione tnofp 
ticularibus conucnientibus:fi materia fan^Ul 
choIericafuerit:digeratur cu aequali miftt*ra 
chare,&fyrupi defumorerrae.Tnfalfo 
mifceatur de oxymelite fquillitico. 
fanguinea purgetur cum cholagogo. 
duabus partibus oxy.&l tertia hier3eRufi,vc 
catharticiimperialis, vel cleduarrj.defufc,° 1 
phlegmatica falfa:cum vna parce 
raeRuff, SC tertia hieraepicrae. Tcrtia dic fiat 10 
herbiscalidis SC frigidis:SC apponatur 
tcabiofa,& lapathio acuto, Sc folqs bora 
ti a ftupha detur theriaca magna, SC rubea 
cum fucco fumi terrae. Sequenti die fi dr 
SC faciemfuent:decephalica minuatur. 3 
mate inferius dehepatica.deinde 
pheam apponatur ventofa cum fc.arificac,^o^faL 
fiatinundiocuianguineleporino tcP^°*^ro7$ 
uis de thure albOjqiaftiche,amylo, lithargy^^jlaj Pcrp0 Patenterdifibluicfanguincgroirum, fu- » 
tur f0r a tUr* & ita tribus diebus.Quarta die apponan 
a1oeti°r a‘ cci‘er&° thus, maftiche, 8C myrrham, 
5 um,lithargyru,ana.fiatpul 
fpe atr§0,nGffionecufanguineleporino,fuper- 
nat|JJu cooperiaturcum folio plataginis. Ite 
lisdcp n uo cfi aquali mifturafucciabfinthrj, SC mei 
*nliOc Jrn3ri apponantur pulueres. Ite 
:q?fanguinelepo 
*ar ’ ° Sequerer intmgatur.foluit enim omnem 
1113, !^cm facitfuccus fpatulae fcctidae.abfti- 
v Qor\ 0mn,^us conuertibilibus. 
eu rn°tphe3 al. talis fiat cura, digeratur mate- 
Usnia ‘arEopcpercon,& diacymino,fingulisdie 
0- Ct ero‘P°fl: vfum ele<fhiarrj detur oxymel 
rMac1C^CUrn tr^uspartibus aquar tepid?. Dige- 
tertii PurgetUrcCi duabus partibus 
1,Crae^u^*tcrt,a die fiat ftupha de herbis cali 
rnniScncre^aPathq,calamcntho, origano,fu 
.^,ruta5marrubio,et fcabioia.exeunti a ftupha 
defu U‘ Partes opopyre,& tertia theriace cu fucco 
r’Cl,tr» cCerr^tepido.fcqucridie ficorpuseftpletho- 
nota.dum exitaftupha, 
c, tmembrum calidurinungaturcum fangui 
tih hoc fiatter vel quater in die:&T 
*^ecIia fUS ,,e^>LIS continuis» Quarto die adhibeant re 
?t^De»-rrtl0ra‘ Scarifi«tur ergo locus morpheatus, 
Pulr§atUrPuIuisf^ caftoreis,hermoda 
Pietur t*laPya‘vel puluerizcturlapislazuli:& difte 
Cu!?1PUccoflarnul£:& pofteadeficcetur adfo 
Ul- P j ea Pu^Uer,2r^ttir‘^a<^:a crgo inuncftionecu 
,le ‘cP°rino, vel cum fucco flamulac,puluisfu 
V^g3tUm Pt€aut*PU^U]IStranfit vfc£ad viuacar 
5 carne mortuam corro- 
rXU^,a VctUs.^diftcpereturcumeapu! 
a^r,ae;)^PatuJae'fixtidae,hcrmoda<ftyIoru, 
‘‘^taPpOriafur aliquid de puluere atramenti 
,lldiecn0 arudi cft aceto:cum ifto vnguento ter 
cooperiatur cum folio caul. vel 
nrs‘ Jr^atcipcagnmOniam,pimpinella,fa! 
rV>n0:a rPtat»u, 8c fpatulam foetida, decoquantur in 
i U|’hllC,Plat patiens manc 8C fero.ifta potio no fola 
• morphea:*mo potenter dcficcatfiftula, 
llCtltttnU 3S )^u,r‘ ICem expertum.laualocum pa 
CUrnaqua frigida vfque decies.poftea Reci, 
Ns CQ ct|c combufti,gallarum vftarum, foleae vc- 
j pennarum nigrarum gallinae com- 
i^acc!l5CaIdsn0n c*t,*1<^a?jargenrivlui,arfenici* 
erie ’Pe Serpentem, & combure eum in olla no> 
r 1r§ctC°°Perta* ecPornn,um praedirorum, ana: 
k *0l‘Urj1°o^,uo ’ ca^ce viua,et arfenico i duplo vnius 
addederadiceflammulae,velfiliciscom- 
Cr trirae.omnia praedicfta benepuluerizata di- 
fUrn P0,J^acet:0in modum vngucnri:ita q> 
0ca aqualis cum praedicto vnguentorinun- 
tS?3(Pedi rnorP^eam vel ter vel plus, ficut vide- 
r°it|j^^!rc- vfi»mo mitte cum ad balneum: & in in- 
ii earrendyn^atur v«gnento confecto ex vna 
h!etPon^n,C1 Suatuor partibus calcis viue,quacfci 
fa tte a ntUr *n P bene ligato.dC lic ligatum 
JISc°ctu^Urm Vcl acetum ad bulliendum cum 
uer,Itcx^rahe*&T diffolue petiam.‘etdu- 
m § medium ♦* 8C li penna depila- 
LIBER UTi 
tur, faris coctum cftcirm tali vngucntomutigatur m 
introitu balnei.pofteaintretbalneum: 8C fudet cum 
eo in balneo aliquantulu m. deinde optime lauet fe cu 
aqua:8C fanatus erit» Etli aliquid remanferit,AcaV 
depulucre ferpentiscumcymino, 8C pipere, &falc: 
8C mitteinouum itiolle :S>C da comedere patienti iciir 
no.fac bis vel ter, ficut videris:8C fi necefle fuerit, ite- 
rum ad balneum mittas !pfum:& ficut dictum eft,cu 
vnguento facto de calce 6C arfenico inungatur.Cum 
praedicto experimento quaedam dominaPifana cu- 
rabat ocs. In morphea tamen nigra no ponebat codi' 
cemflamul£,vel filids,neqjduplicabat receptionem 
calcis viuoe, argenti vi. 8C arfenici: fcd tatu de eis 
liter,ficut de alfjs apponebat, valet etiam ad alias egn 
tudines,ficutfuoIoco dicetur» 
Cotra morpheam nigra digeratur materia cu oxy 
mclitefquillitico.purgetur cum duabus partibus hic 
8C diefiatftuphade 
praedictisherbis calidis:& apponatur thymus,8C epi- 
thymus,geromandrea, & chamedrys. Exeuntia ftu- 
pha offeratur theriaca maior, uel mithridatum cufuc 
co fumiterrroe tepido ♦ no fiatphIebotomia:quia tam 
durus humor non cuacuaturp phlebotomia.fricetur 
morphea cu panno afpero, deindefiatinuncrio cum. 
petrolco decocto cu pulucre caftoreo.Si autc nec fic, 
tribus diebus curetur.apponatur fupra morpheam 
ventofa cum fcarificatione. Et fiat fi necefle fuerit, 
fortiora dicta in, $.de morphea alba.Et fpecialitcr un 
guentum prodictu deferpenre:quia eft expertum. 
Irem vnguentu ad morpheam, loco prius fricato do 
nec rubeat,inungas cum vnguento facto de calce vi» 
et fucco corticis nucum viridium* Item puluisana 
cardi.&herrftodactylorum.curat morpheam nigra 
vnctionecum (anguine le 
porino frequenter fuperfpargatur, EtRafis dicitin 
Almanfore, q?femen maluauifci cumaccto miftum 
8c fuper morpheam epithematum,remouetipfam. 
Item oleum tartarinum cum lacte ficuum miftum cu 
rat morpheam nigram, &rcmouet pannum, SC len- 
tigines. Item vnguentum contra morpheam al.rat 
dices ferpentariaebeneteras, 8C cumaceto vfquead 
fpiflitudinem dccoquas,& co!a,& morpheam inun- 
ge. Item cantharides abftergunt morpheam» Et 
dceuacuantibusfublimibuSjtefte Auicenna,eftaqua 
cafei cum epithymo,potctur quotidie,drac.i.epithy- 
mi cum cado vno feri caprini. Et confert ei admini- 
ftratio ciborum boni chymi:& adminiftratio balneo 
rum,& adminiftratio trypherarum factaru cumepi- 
thymo: 8C adminiftratio epithematum fortisabfter- 
fionis, 8C attrahentium fortiter fanguinem fanum» 
Cum ergo propter appofitionem fortiter abftergen> 
tium veficatur, quiefeat diebus aliquot, donec cadac 
cutis.deinde iteretur, fi necclfe fuerit medicamen. Et 
illae medicinae incenfiuae funt illae quae dictae funt. 8C fi 
militer gumma, rutae fylueftris, piper, finapi,naftur- 
cia,lac tithymalli, thapfia,femen raphani,cortices ra- 
dicum capparis, allium,fuccusafphodelorum,flam- 
mul$,apfj rifus,& fimilium fortium attractiuorum. 
Delcntiginibus,pannoiliuorc><3' nigredinec£terisma 
culis faciet. Cap. LIHI. 
1 N fu per ficie faciei quaedam paruiffimaepuftuIaeSC 
fordes aliquando generantur, quae dicuntur len- THEODORICI 
lentigines. Et quand oc| funt naturales:quadoc£ ac 
cidentales.fifuerint naturales,incurabiles funt:pof* 
funttamen reprimi. Etfiunt, aliquando a caufa 
teriori, vt a calore folis vel aeris attrahentefanguine, 
vel ebulliente qui plus difibluir qua cofumat.fi enim 
attrahir,& non confumat, quatum diflbluit:facies de 
nigratur:vel maculae generantur in cute.Fiuntetiam 
aliquando a caufainteriori, ficut a natura fuperfluita 
tes humorum ad exteriora expellente: ficut patetin 
fcabie veris, 8C in lepra.huiufmodi autem infediones 
fiuntaliquandoin viris confuetisad haemorrhoidas, 
8C ad alias cuacuationes propter indebitam earum re 
tentionem. In mulieribus vero propter 
rum retentionem,et fimilia, 
itnm humoribus: quorum 
gna habentur per colorem,& diuer 
fas figuras: & per alia particularia. 
Sifiantde fangume,fiat phlebotomia decephalica.fi 
de cholera,derur cholagogum. fi de alrjs humoribus, 
fiat purgatio corpore plethorico exifiente. Cotra 
quamlibet caufam multum prodefi: ventofatio fub 
mento cum fcarificarione: vel quod melius cft,fiat ru 
ptorium fub mento. Item in omni caufa multum 
prodefi; fcarificatio in anterioribus partibus tibiaru. 
valentad mundificationem.dcinde fequan 
tur localia. Si tamen fiant vi naturae, non 
tur aliquid locale, nifi corpore 
direnr. Sivero fiantperretentionem menfiruoru: 
primo fiat inundio defaphenafub cauilla pedis 
rius:deindcapponaslocaIia. Irem huiufmodiinfe- 
diones.aliquandofiuntcx caufa calida:3C quandoq? 
cxfrigida.fi de frigidacaufafiant,inungatur facies cu 
(aponegallicoacuatocum nitro, 8C diftemperato cu 
aceto, praecedente fuffumigatione cuaquadecodio" 
nisabfinthq. In calida caufa difrepercrur 
lacamaraecum farina fabarum,&aceto:8C fadafuffu 
migationecum decodioneauene fiatinundio. Ite 
contra lentigines intingatur fiupa infanguine galli, 
vel co!umbi,uel Jeporis:etfuperponatur faciei. Ite 
tam in frigidacaufa quam in calida valetfanguislepo 
rinus fiue capriolinus calidus/uppofitus Sc dimifius, 
donec per fe cadat. Puluis bacarum lauri cummeh 
Iedefpumarobenec6mifceatur,cum hoc inungatur 
facies praecedentefiupha cum decodione abfinthrj, 
8C palea hordei velauenae. In mane vero lauetur cu 
furfuris colatura. 
Ad rugas Sc omnem nigredinem de facie tollen" 
dam. Radices cucumerisagrefiis ficcascumaquami 
fce:&faciem lini.fequenrf die lana cum aquafrigida. ' 
fi hoc triduo feceris,miraberis effedum. Trotula ve/ 
ro multa ponitadornamentum faciei.dicitenim q? 
diftemperetur borax,& farina fabarum cum aqua 
limacarum appofira aqua rofata,& ex hoc facies li-- 
niatur,& mane fimiliter abluatur. Item aliud.Reci. 
cnrale,dcta1e, boraccm,farcocolIam, marmor albu, 
coralium alb.cannapf dC fabas.haecomnia diftempe-' 
rcnturcum aqua lentium & fabarum appofita aqua 
rof& modico mufci:&fiant trochifci:& deficcetur 
in vmbra, qui poliunt diebus pluribus referuari. Ec 
quado neceflefuerit, diftemperefur vnusin vola ma 
rius,&infero facies liniantur, & abluantur in mane, 
hocfuper omnia faciem,ficut dicit,mundificat,& tol 
litlcntigincs de facie:8C qualibet parte corporis. 
: Item ficmdickMace»*.Gaccipiatur ellebori aj-P3 f 
ireos partes dux:& conficiantur cum meile.*#1 » 
ponatur lentiginibus,purgat eas. jj 
Vnguenrum clarificans & fubtilians pellem,3 i, 
diriem &* rubedinem inducens, barulos, 8C p»|° , 
Iit. Re.fucd cucumeris agreltts,fucciradicumi3rJ’^( 
ci viricelle,fucci ferpcntariae,ana drac.i.cerun?, 
ij. mcllis,lib.iri. confice fic. coque praedicta lento 
donec ad fpiffitudinem mellis deueniat.cum cJ 
vadead balneum.& cum bene lotus fueris, ab f 
ris fubtilibus pan nis. poff ea vngaris praedi do v^faj 
to: 8C poftquam faris fudaris, benelaueris. 
maculas faciei, faponem & medullam ceruinam 
fce: &C faciem inunge. Item ad lentigines. Cjct 
ouum:& ponein aceto,donec feffa maceretur. 
pofteacum finapi: 8>C vnge faciem in fero.ma»16 
' cum farina hordei. Jrem capillos veneris 
cum adipe gallinaceo:5<: cum hocinunge faciem 
quenter.Ientiginesrollir: & faciem candidam »*6 $ 
Item vt mulier feruetur in colore, pulchritudo^, 
figura fua, mirabile. Suffumigetur inferius curn jjf 
bra,&ligno aloes tribus diebus ter in die.quar»’ \ 
in balneo vngatur facies eius optimo balfam0 
in dic tribus diebus. Item vngatur facies cum 
gdalis amaris coctis cum meile, femine erucae,»a „ 
orobi, offefepiae vffo. Item meladlentigm6S’jJji 
num faciei, 8>C faciem dealbandam, 8C mundin 
ab omni forde. Re.fuccum mali terrae, 
fuccum cucumeris agreftis, fuccum 
cum viricellae, mellis defpumati, 8c ammonia61 
ana.fac bullire cum capitello ad confumptiotieri 
eorum:& dum quali codumfuerit,addefelb0110(, 
6>C eleuatoabigne^dmifccpulueremfpccier»»*] 
git, eb oris, nitri, offis fepiae, 
lo$?,ariffoIochi£ rotundf, lenticulae, 
cryffalli,vernicis,dragaganthi, 
rid,&fe minis finapi albi. 
barulos,8>C omnes puftulas faciei probatum. 
mos caprifici: dC minutiffimcincide: ScinolM 
pone:& fuperponetarrarum: 8C 
neauripigmetum: & iterum ramos:& ficali^jii1 
donec impleatur olla :8(. bene cooperta cum P3 
nouem furnis, donec coquatur, panis $ 
fado in loco frigido &humido per dies al 
mittatur: poff addeboracem vel nitrum al6*3 
num:& parum camphoraecum modico meli*5* 
necelfefuerit,inungatur. Adidem valet 
dum detarraro cum lacte ficuum,& modici 
albi comifti. Item aliud valens ad omnia frP <( 
da, ammoniacum et maftichen cum oleo tari 
6C argento viuo fublimato confice: 8C nota $ P fi' 
cta vnguenta debent adminilrrariinbalneo» 
pra fumum aquae calidae. 
Ad faciem dealbandam, ceruflam albiff» pd 
mundiflimam inaqua purilfima diftemp*1*3' 
pannum rarum fubtilem cola: & exponas 
fem ad folem calidum,quotidie mutando 
pidam:pofteaficca: & cum aquarof.dift^^f^^ 
per tres diesad folem cum ea dimitte: deinde gj/ 
permittas. Et cum ficcatum fuerit, puluerem jjfp 
ritarum, cryftaIli,boracis,nitri, 8C 
& omniafupra marmor mundum diu cum 01 
re mundiflimo moucancur.Ettunr rum ■•*• vi tUr JTccentur.‘& fi addatur ar- 
aPpOnaUUm Climatum, melius erit:plus valebit, 
°*CUrn rartarinum:&: cooperta cumpa 
atefiUm<V cum °PUSfuerit,'vtere. Ite 
'"'Mo conte®" , ana.commifce: 8C cum aceto 
*0dicoTCe: 111 vaicftanneo repone: faepecurri 
e,°frirr t0amygdalarumamararumfademinun- 
ac,eriic}e naCL,,am & fordem abftergit. Item ad 
, anc^am clarificandam quoomnima- 
cryftal.boracis, vernic.dragaga 
Cu,Tlax,farUm campfionje, & tantundem ceruiTae,&r 
q?a §a^,n3efiqucfacftadiftemp era. Con- 
ia^0Scx pcrcuftione vel cafu. Acd.pul- 
Pl5ftrUni ’C^Um |3ur,*diftemperacum melleifaccm» 
Pannos tePidum fuperpone. valetetiamcontra 
1U°remf ent,gincsdcfrigidacaufa. Adrecentem 
*<IIe. v a(^ebfiatcataplafma de farina fabaru m cum 
r°rern c° <aC oulcurn molle. Diuturnum li 
Cu Ura{ cataplarma de raphano. Si veroliuor 
c^ida>. Phlegmone, fomentetur facies cum aqua 
lacum mcHl^°naCUr catapkfma de lenticula codam' 
G/p. L V. 
picafieutdidt Auicenna, eft mala complexio 
V°rPorc»UCn,^S Cx ma^a diipofirione cholcraein toto 
lUra^fn’rrCC0rr^mp!rurc0mP,ex,'0^0rm^&: ® 
r ltan irtfinefitfolutio continuitatis:ita ve 
3^(iCa r mcmbra:& vkcrotur:& cadant pili:eft 
cDhl ccr Emunis tori corpori. Et in lepra quae 
vlcerjr e.gmate^ue de melancholia phlcgmatica,no 
[atUr Rr * l1l.cm^ra‘Lthuiufmodilepratardeaugme 
anaeiirr.C‘°^r'm'atUr‘ dicitur infirmitas ma 
r •,.* (\uiai,nea COncurrunttria genera morbo- 
fima a c®mpIcxio frigida SC ficca, vicium 
i. folutio continuitatis ab vlcera- 
em in firmitas mala ex generatione, 8C 
fJa> pCxrac^icati°nc:quoniam generatur 
>1 ‘ ficur US cau“s 5ex quibus generatur omnes mor 
Ceni 0 cxParentela, 6>C eft morbus haereditarius. 
J CraJc1CratUr In rnatr,ce, menftruis immundisrc- 
,nHne Ct emi,na nt munda. Item ex corrupto re 
ftr?iiciiniatr,as* Itempoteft generari ex coitu le- 
fcctusdicet no in 
ater* Item propter malum regimen,ficut 
i °Inni yfum carn,svaccinae,buballinae,lentiu, 
111 'eguminum. Irem eft infirmitas mala 
btUr nifi fCnt,a ‘ clu,a^emc^adueniens nunquam cu^ 
a Reficio medicin?.*cum tame ad alios mor 
.atiotjecp 0s natura quandoq? fufficiat.Item ex radi 
a^neCc7',Tla^a:clu,aad,piam curandam 8>C eradica- 
c Cntaria»- ariaidnteaquae medicantur cx parte ele- 
w5^fcr^rUm v‘rtutum,& atota fpecic:vteftthcria- 
Pcntes. 1 
em |°pra de materia melancholicainculcata 
v*0 totacarne>&,n cute exterius, quae eft 
tin tk r 3 caliditate deftituta.idcirco fri 
vn jCC,a durifllma non perfede membriscon 
a°*e ve| mdnbra,ficut terra arrefada 
de e|r.runaccombuftione. Et Auicenna dicit, 
iepea eft complexio hepatis valde 
lC^tem ficcitatemJveleft comple- 
Cleadur,.1 S.caroriuscorporis: vel vtraq: fimul, 
ritnr fanguis in hepate. 
LIBER III. 
Et fecundum veteres quatuor funtfpecies lepra?,' 
fcilicecelephantia,quaehabetfier{de melancholia in- 
ficiente ianguinem. Leonina de cholera fangumem 
corriipente.Thiria de phlegmate fm.inficiente. Alo- 
pecia defan. corrupto. Valde tamen raro accidit q? ta 
tum ex frequentius ex 
duobus vel tribus vel quatuor interponentibus par- 
tes fuas.vnde diucrfa <x copofiraapparentfignaqug 
poifuntper fimpliciacomprehendi. Idcirco medici- 
nae debent diuerfae 8C compofitae exhiberi. 
SlVna v^ro^Pr^>'nci'pientisrunt.fignumcomunc 
o inomnileprainprincipio maculaefuperue- 
niunt,*& cito recedunt. Item fignum communecft 
quarundam partiuminfenfibilitas. Iremfignuco- 
mune eft,q? fi tria grana falis ponuntur fuper fangui- 
nem patientis, ftatimrcfoluutur.fi vero fan.infedus 
non fuerit, non refoluuntur. Item aliud comunelfi 
accipiatur fan.&I fricerurin vola manus: 3c ftrideat, 
vel nimis fit vnduofusftignum eft infedionis& cor • 
ruptionis. 
Elephantiaeautem fignafunt colorliuidus faciei, 
& totius corporisemuIus,fuperciliorum depilatio, 
oculorum rotunditas, narium conftriAio,lingue gra 
nulofitas , mufculi interioris inter policem &C indi- 
cem confu mptio,quod thiria et alopecia no tenet,te- 
nuitas & vrinae.‘tcrreus<S£ ci- 
ncritiuscolorfanguinisinphlebotomia, citacondcn 
fatiofan.poft exitum de vena, 8C quanto magislaua 
tur in aqua, tanto magis condenfatur, & in lauatura 
quafiqu?dam vcnula?apparent,velquafi neruorum 
rami.haec?gritudo tarde venitad augmcntum:& cu 
venerir,facir fiifuras in manibus 8C pedibus 8C fuper- 
cilrjs etalrjs diuerfis partibus corporis; 
Leonina vero ficutdidum eft, habet fieri ex cho- 
lerainficiente fan.fitautem de cibis & potibus,ficut 
ex forti alliata, & piperata, SC forti vino, vfu acrumi 
num, 8C alfjspr? didis caulis. Etfigna leonin?,func 
depilatio fupercilioru, citrinitas faciei vergens in fub 
rubcum.colordtrinus totius corporis,rubor &pun 
dio palpebrarum, rotunditas oculorum,conftridio 
& compreffio nariu,aggrauatio vocis, corrofio gin- 
giuarum, fiifura labiorum, ftridura thoracis,graci!i- 
tas extremorum, ftridura ventris,tenuitas,paucitas, 
& coloratio vrinae: impetigo,ferpigo, 8C morphea 
ruffae vel croceae:ianguis.exiens a vdiis, fubtilis eft, 
8Cignitus, 8C quafifcintillis diftindus, 8C tardecon- 
quando lauatur,cito diifoluitur.iftafpe- 
cies cito venit ad augmentum.8C poft, vix aut nun- 
quam curatur. 
Thiria eft fpccies leprae fada de phlegmate.h?c fpc 
cicshabctficri decibanjs phlegmaticiscorruptis: 6C 
fpecialiter expifeibus corruptis,8C omnibus alfjscau 
fis premiffis. Huius autem fignafunt fupercilioru 
depilatio, 8C inflatio:palpebraruminuerratio,lachr/ 
matio oculorum, oppilatio narium , gingiuarum SC 
labiorum putrefadio,lpiritualiumopprelfio,vocis 
raucedo, facies fubtumida, extremitati! grolfitudo, 
cafus SC putrefactio vnguium: vrinadifcolorata,dC 
pinguis.fanguis exiens a venis cito in aquofitatem re 
foluitur,etfpilTuin ex eo fubalbidum eft, vel fubcinc 
riciu.*& quanto magis lauatur,tato magis induratur. 
Alopecia fitcxfan.corrupto fupcrabunJante ex. 
negligetiadi?taeuel phlebotomi?. Huius aiitfunt fi 
gnajfacies tuida5&linflata;coIor rubeus verges I ter- fH EO DORICI 
rum copia repentur, 8c fyrupusferpchtmus, j(, 
carnibus etiam ipforum ferpentu. Comedi en! 01 
bent carnes ferpenrum, 8C viperarum 
capite 8C caudaabfdfis:&pofteabene pa/ 
caepis 8C porris codae, vel cum caeterisfpeciebLi - 
tiens ergo bibat iusillud,& comedat carnes q11 
fcotomiam patiatur, 8C cadat:tuncenim funi e1 
dicitRafis:vcl donec corpus patientis 
ficcnim multicurati funt.Capita etiam etcaU“ 
rantur calce lota 3C butyro tota fad&1 £l)/ 
gatur,velemplafirctur. Haec cfi: enim vniuerla : 
ra omnium leproforum. Item circa lepram, 
mentum quoplures fanati funt* Quando crc u/ 
yerifimiliter dubitas aliquem infedum; fac ip^^^n 
uari aquafrigida:quo fado, facipfum comcdc y, 
ninam: poftea da fibi bis vel ter de brodio ftfjP 
vbiferpens adeo iitdecodusrq? totus in 
rcfolutus: paretur hoc modo: accipiatur fetp 
mondbus:&abfdfiscxtremitatibus,quatuOr 
digitis ex parte capitis,8C totidem ex parte C3U 
natur in aquam calidam,8>C excorietur:dein 
haturfpinarpoftmodum coquatur m aqua, q 
totus in brodiumrefoluatur: talebrodium dcf 
vel quater:poftquam tonninam 
poft odo dies,accipe vnguetum deferpente d 
in capitulo de morphea nigra: 8C hoc in Iepta 
vlcerata. In lepra vero non vlcerata,pone VH? 
tum m orpheae albae, 8C in unge bis vel terfici^ 
ris:poftmodum accedatadbalneum:& |ii 
vngatur,& fudet in balneo:8c caetera omnia 
capitulo de morphea nigra praedida. Comf, 
lularum valentium adlepram, 8C mclanchol** 
ponit Auicen.& funt expertae.Re.cp4thym»,j 
pulpaecolocynthidqs,drac.v.ellebori 
dC tertia. Centaureae, drac.v.hieraepicrae, aga**1!?’df 
indi, o mrtiu m, ana drac. v. ftccchados, d rac. 
podrj, drac.x.dofis cius, drac.iirj. Dccodi° 
mi educens melancholiam,bona mclanchohf’ 
tigini, fcabici, 8C morpheae nigrae. Reci. 
groru,drac.x.poIypodii,drac. v.fcne, drac*v 
bit,drac.iifj.paftlilarum enucleataru, drac.vl 
torq,drac. v.{foechados,epithymi, ana drac.^j^1* 
quantur omnia praeter epithymum, donec dj* 
tur:deindcprorjdaturfuperea 
pleatur cius decodio, 8C coletur: deindefu 
cain potu poft pilulas quae didaefunt, autcn'^^115 
co, & aloe, SC faleindo, SC elleboro nigro* fyfiK 
ferpentum teftcAuicen.&alrjs veteribus 
prae magnifice: 8>C vnguetum 
dum eft in capitulo de malo mortuo.dicinir 
principio morbi curare leprofos.cofert jjti* 
funteonfueti prouocare. 
fpccialem curam in hoc1 
T« cognita caufa digeratur .jl!^ 
In elephantia xqt,aIimiftura0 
ci,etfyrupi defuraoterrf cu aquadecodRn,s 
epithymi, fcne,folrj boraginis,veI floru,dcc - 
SC fero.procedente tamen vfu aequalis nll Ur 
thos, 8C diafene. Digefta materia, purg 
bus partibus hierflogodio,& tertiahicre & 
oxymeliteluliai* Tertia die fiat ftuphadch* 0, 
lapathio acuto, fcabiofa, folijsboraginis,c faphK, 
ne, epithymo, etalrjsherbis calidis:exeutia , $ 
feratur theriacacum fucco fumiterraetep 
reum colorem 8C emulum, fuperciliadepilantur, pal 
pebraeinucrfantur,etingroftanrur, oculi lachryman 
fur. venae circa oculos,8C in facie inflantur:nares ob- 
turantur,gingiuaeputrefcunt,& inflantur,etfanies ef 
fluit:ex leui palpatione narium fanguis educitur, fpi- 
ritualia opprimuntur.corpus rubeis maculis diftin- 
guitur: adeft corporis habitudo fanguinea.vrinaru. 
6C de natura pinguis.fanguis de vena cdudus appa- 
retfpi(fus,& vifcofus,&in lotura inui 
fcatur.corpuseftglanduIofum:caro mollis: cutis ah* 
ba,nimia per totum corpus humiditas. 
Aliquiponuntinlepra fignacomuniter hocmo- 
do.color faciei rubicundus ad nigredinem plurimu 
decliuis.rotunditas oculoru:in albedinc ipforum li* 
inditas: mutatio coloris vnguium cum di minutione 
fanguinis clari: fi coprimatur vnguis,anguftatio na> 
rium, vnde videntur loqui cu nafo:item fomnia 
ribilia.‘item multum de faciliirafcuntur, 8C faciliusfo 
Iito:maIi mores adfunt,& doIofi:quemIibethabetfu 
fpedum,ne fibi noccat.Tudor malus,8C corruptus:fa 
ciesinflaturrpilipalpebrarum 8C fuperciliorum fub" 
tiliantur.rarefcunt: 8C cadunt:nodifentiuntur in cu>* 
turpis: vox alteratur ad grollitudi- 
nem tendens, vel ad fubtilitarcm.vnde raucefcit ad 
vltimum.SC vox dcfidr.exterius per totum cadunt 
pili 8>C propricin faciei fentiuntur eminentiaedurae 
lapideae,propter melancholiam frigidam,& fic 
riusdifpcrfam. vnde fi punguntur in talo, ignorates 
parum fentiunt, vel retro in tibia: pulp? aurium 
curtantur.fanguis taliu afper 8C acetofusfentitur pro 
pter adufdonem.inter omnia certius fignum fuicus 
color,liuiditas albedinis oculorum, 8C rotunditas 
eorundem* i 
H/ fefiinctur minutio debafilica 
IS apparentibus cjextrf brachq,fi fanguis fue^ 
ritin caufatvel etiam fi multum uidebiturabundare* 
Pofiea per feptem dies quiefcau&T fitin ocio, quiete, 
SC dclitris. Si autem fanguis non fit in caufa, neque 
abundct:fiatfyrupusdethymo, epithymo, fene, cu-* 
fcute,fumoterr£,lapathioacuto, gentiana, cafiafi.ma 
na.hocfyrupo vtatur quotidie: et fiat cum fuccobo 
raginis:poftcaeuacuetur materia cum myrobal.dtri 
nisin cho!crica:cum indis, in melancholica:8C kebul. 
in phlegmatica.detur etiam hieralogodion.hierae Ru 
fifine acumine tamen. Medicina fortiter 
ratmateriam :8C multum nocet. Omnisleprofus, 
ocio, quiete, dclitrjs vtatur:fcmper teneat ventre la- 
xum: Vtfemelin die vel bis alfellet:a coitu omnino 
alienetur, vtantur nutrientibus multum humeefianti . 
fcus,ficuthe<flici 8C confumpthvtfunthocduli, pulli, 
aues campeftres,panisrecens,uitelli ouorum,optimi 
pifces, vinum fubtiIe,clarum,aromaticum:exercite- 
turantepradium :faliant, SC cantent.*poft prandium 
quiefcant.*labores,ct vigilias fugiant,8C omnia gene- 
rantia meIanchoIiam:baIneum aquae dulcis mtrentf? 
piffime: 8C cum farina cicerum vel fabarum fortiter 
friccntur:regatur penitus ficut illi qui defiderant cor 
p oris humedationem: vtatur gargarifmis,caputpur 
grjs, vndionibus, 6>C cauterqsin occipitio, 8C comif- 
fura capitis. Ifia tamen localia non fiant nifi corpore 
mudificato multis vicibus. Rafis enim dicit, q? in fex 
menfibus quadragcfiesleprofo dedit medicinam. 
Ad vldmum fi lepra multum adhaefcrit:fuccurratur 
cum carrabusthiriae,& cum trochifcis eiufdem:quo- r LIBER IIL 
fribu 
Pharn^le^Us COntinu,,s*fcc[ucnti dic poft vltima ftu- 
t,atur v Platena putrefacta eft intus,& extra ape- 
fuperj. ena"ePat,ca. Quarta die apponatur ventola 
u, encs adextrahedumfubcutaneam materiam. 
1CU,JS autem*xv.diebus detur theriaca predida ex 
m^ tame q? dic 
%tirhif tuP^am offeratur opiata.de feptimo in 
PatiCa,| mj.aPcr‘aturccphalicain vna parte, 8C inhe- 
.bcm ahquando in declinatione lunae 
3 ♦ atI°nesln anc«tioribus 8C pofterioribus 
: aL*" a^*cIuan<io ponatur ventofa in fontanella 
ft%in JSUandofub menro:aliquando fiatphleboto 
c^s:&'Urnrn^ Fiant cauteria in tibijs et bra 
lcv^n,asadlocalia:ftuphcturfacies cuaqua 
r3^iVn,S thymi& cplthymi,fene,cufcute, folioru 
Per IS;>croci,paleae hordei,8c aucnae:& tunc difte 
. tr0chifcus Vnusfadus de radice gerfepulue- 
C|fScu!|V°j manus cum aquarofata: & liniaturfa- 
c°l9tuf f1 r mP^aPrI 8c in craftino lauetur cu 
Urmris, vel fabarum. Item redeat ad prae 
*'Usac ?0nirn,ftioncm e!cduariorum:& poft vfum 
Hulp,atr€fyrUp0 mP^ vel fiatifte 
ecicIS3^U*PupCr0mncsPotenter 0Pcraturin omni' 
ecocluaturfuccusfumiterr3e, 8C colc- 
<j°*atura decoquatur thymii,epithymum,fe 
0 ‘,ot‘§enciana,myrrha,bacaelaurf,tamarin- 
.an\0rnum,zinzib.caroferpentis ficpraepara- 
ret pePerPcntem quireperiturin nemoribus, qui 
entrem in medio ventris lineam ru 
e°rPurn niger: rcmoueatur caput 
decoquatur cum 
toj5t e§ram carnis refolutionem. Deinde coletur, d>C 
admifceatur zucharum, et fyrupetur.de 
r,uPoacaP,at(ie tertio in tertium diem,quan 
a®li|curnaqua tepida: praecedente ta- 
B^oariu"-DcC°?ha!^ 
i r , , Pr3eaiao praeparatus m vino albo: oC 
° PlniS<^°^'1^>hs5,:ct'atUt'caro:5Ccomifceatur 
Part‘^us fiat-eleduarium con 
a,T,trigidam. Si aute fuerit de caufacalida.ad- 
*eri^n^tUr Partcs r°f3t3enoucIIae,&: tertia carnis 
i^PUr1S* tem poftquam diligenter ficut predidu 
AcdPe rufum denemori- 
C,^s cxtrcmitatibus, quae receptacula funt 
J lcutdidum cft:partem mediam elixa cupor 
U,antuiumanteapp0fiti°nem ferperttis deco- 
,r,,no epC €COCtum a(i comedendum dabis.hoc 
Qar n f°Ium ab ifto, fed etiam ab alijs morbis libe 
cr°.enim ferpentisacuit vilum multum:8C po- 
d tresr * confc,*t magnifice. Item accipe duos 
s Crpcntes: 8C abfeifis de extremitatibus tribus 
K0rt>ittCUt ctum eft ponas in faculo lineo:<SC in vi- 
Vt putrefeant: de quo vino patiens aftidue 
In udmosliberat‘ 
cognita caula,digeratur materia cu aequa- 
ri' fiim b mlftnra Oxymclitis fquillitici, 8C fyru- 
cy*ni Cerrae Praecedente tamen vfu electuaritf, 
dulk5 ,anthos. digefta materia, purgetur 
f Crtla di fi15 Parn^us 8C tertia Rufi, 
t imiter at,^u defolrjs fambuci, ebuli, fcabio- 
‘dis trik japarhfl acuti, boraginis, 8C alijs herbis 
VS(a,e^us continuis:&fingulisdiebusex- 
Us tfif' c*etur mithridatum, vel opopyrajvel 
naca cumfucco fumiterrae tepido*Sequen 
ri die poft vltima ftupha aperiatur cephalicam vno 
brachio, Se hepatica in alio* Quater in annopurge 
tur:fiatftupha:dentur opiata:fiant phlebotomiae, ve 
tof£,fcarificaf{ones,cautcria,& ruproria temporibus 
praemittis, & in locis praedictis:poftea fiantlocalia. 
Stuphetur facies cum aqua decoctionis fambuci,ebu 
lijCalamenthi, origani, fcabiofae, fumiterrae.lapathrf 
acuti.poftea fiatinunctio cum equali miftura vngue 
ti citrini et vnguenti albi:8C acuatur cum lithargyro, 
vel puluere plumbi vfti .In craftino lauetur cu m co- 
latura furfuris, vel fabarum,vel fero caprino tepido: 
Item apponatur fanguifuga infummitate nafi:& cii 
illo fanguine facies liniatur: 8C fuperfpargatur puluis 
praedictus: 8C in craftino lauetur ficut dictu eft* Ite 
accipeferpentem, 8C decoquatur cum tritico vfqj ad 
fuiintegram refolutionem:et de illo triticopafcantur 
gallinae: 8c tunc deplumabuntur:& renouabuntplu 
mas:aflentur huiufmodf gallinae:3C dentur omnibus 
leprofisadrenouationem cutis, 5C depolitionem ve 
tuftae. Item cum pinguedine defluente inungatur 
facies, 8C operabitur illud idem» Item ad praedicta 
electuariareuertatur:& poft vfum electuarrj, fequa- 
turfimplex fyrupusdefumoterrae:& detur clectua- 
rium de ferpcnte:et fequatur prodictus fyrupus de eo 
dem: & localia alia,quae dicta funtin elephantia. 
T 1 nn 'na eratur materia cu duabus partibus 
in C Id de fu moter 
rae ♦ digefta materia, purgetur cu duabus ptibus oxy* 
& terria de hierae Rufi: vel cum duabus partibus ele- 
ctuarrj, de fu cco rofa.& tertia cathartici imperialis* 
Tertia die fiat ftupha cum herbis frigidis, lactuca,por 
tulaca,plantagine,qnqueneruia,folijsvitis,falicis,bo 
raginis,IapathiOacuto,fcabiofa,fumoterrae,& fimi Ii 
bus. Exeunti a ftupha offerantur duaepartes rubeae 
trochifcatf,& tertia theriacae.fequenti die iteretur ftu 
pha,Edentur opiata. Similiter in tertio diefequenti, 
fiat:poft tertiam ftupham aperiatur una cephalicam, 
8C altera hepaticarum. Singulis menfibus in fecun- 
da $tate lunae fiant prodicte fcarificationcs in tibrjs:vc 
tofafub mcnto:phlebotomiain nafo.aliquando ven 
tofain fontanella colli: fiant cauteria in tibijs & bra- 
chijs vtpraedictum eft.Itcm quater inanno praedicto 
modo purgetur. Simili modo quater purgandus eft 
in elephantia. Item lingulis menfibus fiat predicta ftu 
pha: 8C fingulis.xv.diebus iterentur praedicta opia- 
ta. Localia ficfiant:fiatfuffumigatio cum fcolope- 
dria,& endiuia,pa!eahordei,& auen£,& de fumoter 
f£ aliquid apponatur: deinde fiat inunctio cu unguen 
to citrino acuato cum puluere gum mi arab. er draga. 
alb.lithar.corair.al.ettunc facies obuoluarur peplor 
& in craftino lauetur cum colatura furfuris vel faba- 
rum, 8C fero caprino tepido. Si autem fortiori indi 
ges medicaminc:Reci. gummiarab.dragaganthum, 
amylu,fpodium,rafurameboris,farcocolla,clalfam, 
entale,dentale, marmoral.cetallosal.puluerizacum 
fepO arietinoceruino tepido: 8C addatur aliquid dc 
aloe fuccotrino, vel hepatico:fiat inuctio: & ficut 
dictum eft, in craftino abluatur. Ite extrahatur fan 
guisafumitate nafi,& liniatur facicsinde tota:& fup- 
fpargatur puluis pdictus:8C in craftino lauetur, ficuj:- 
dictu eft. Ite ex pdictis pulueribus fiant cu aq 
ro.velaquaIimonu:& cum opus fuerit,diftempere- 
rur vna cum aqua ro.SC facies inungatur:8C mane la- 
uetur* Item lauetur facies frequenter cum lacte fe^ 
179 T H B O D O R T C I 
minum frigidoru tepido Item lingulis diebus 
ne &C fero,recipiat de diaprunis,8f diacerafcos,ana.et 
poft fequatur vfus fimplicis fyrupi, defumoterrae. 
Item recipiat fingulis diebus de illo quantum tefia 
oui capit.Re.fucci boraginis, aquae cucurbitse,ana de 
coquantur in eis violae, 8C pruna colentur:colaturae, 
admifceaturzucharn, Sc firupeturfinfinedecoAiois 
admifeeatur medulla cafiafi.ettamarindorum:& tuc 
decoquatur ex integro:& fi aliquid de mirabol. citri-' 
nis apponatur,mcliuscrit. Vel offeratur praediAu 
eleAuarium de ferpenre,& fequatur firupus de codc: 
vtdiAum eft. In hac fpecie confert abfcifio tefdculo- 
rum.In frigidis tamen nocet. 
Tn ijTnrirri digeratur materia mane 8C fero cudia 
1 ope a. prunis: poft vfum elcAuarijfequatur 
potus oxyrachare, cu tertia parte fyrupi de 
rf.Purgetur cum duabus partibus oxy.& tertia hier£ 
Rufi. Tertia die fiat fiupha de herbis frigidis,et appO' 
natur fumuftcrr£,lapathium acutum,borago,fcabio 
fa. Exeunti a firupha dentur du$ partes rubeae trochifi 
dC tertia thcriace ma.cum fucco fu m i terrae tepido: 8C 
ita fiat tribus diebus continuis. Sequenti die pofl viri- 
mam ftupham fiat phlebotomia de vena cephalica 
vniusbrachrj,&hepatica alterius. Singulisautcm* 
xv.diebus vfq?adtres menfes itereturpraediftaftU' 
pha,&T dentur praedida 
ria,ventorae.ruptonafub mento temporibusafligna 
tisfiant vtpraedidum efiireuerterur adprxdiAa 
Auaria:<3d poft vfum eleduarrj fingulis diebus mane 
d>C fero accipiant de fim.pli.ci.fyrupo de fumoterrae. 
Stuphetur faciescumdecodrionc herbarum 
hordei, SC aucnae. tunc inungatur cuaxun 
gia praedi da gallinarum, v el cum vnguento < 
cto de thure:et rota nocte obuoluarur facies pep!o:et 
in craftinolauetur:pofrea mundificetur facies cum Ia 
c*e feminum frigidorum vel lacte caprino: vel cum 
vino decoctionis ferpentis praedicto modo praepara 
ti.*quod etiam valet in omni fpecie leprae adeonfum 
ptionem venenofaemateriae,& mundificarionem fa>. 
ciei.valent etiam caetera localia inalrjs fpeciebus lc< 
prae praedicta. ; 
r r y etiam quis poft coitum Ieproforu:&qua 
innatur poft coi 
tum frigidi, vnde fecundum diuerfitatem infectionis 
variatur cura: variantur 8C figna. Si de calida cau*- 
fafiat,cognofcitur per calorem lentum in profundo 
corporisad exteriorafediffundentem, vniuerfaliter 
fentiunt punctiones&arfuras in exterioribus: 
niam cum frigore & rigore, quandoqj fine.variatur j 
colores frequenter de rubeo in album:& cconuerfo. 
item malitiofos 8C venenofos fentit difcurfusfubcu> 
tancos.item fentitquafi formicas fuperfaciem tran*- 
feuntes:facies diffunditur colore inflamato:frequcns 
adeftinfomnietas. Primum confiliu eft vtfiatphle 
botomiain vtroq: brachio: deinde digeratur mace- 
ria: 6c fiantC3eteradictainalopccia.itempoft 
dones 8C ftuphas, bis infeptimana diftemperetur in 
vola manus vnguentum cum aquarof.& inungatur 
facies, 8C cooperiatur cum folio plataginis 8C tota no 
ctepepletur: SC in manelauetur cum colatura 
ris vel fabarum. 
Item quandoc£ inficitur aliquis poft coitum frigis 
di: ficut phlegmatici, vel melancholicileprofi: quod 
cognofcitur percolerem emulum faciei, qui in pri' 
mo dic apparet. Ifta enim aegritudoUcct qd* a 
figna infectionis oftendat: tardius tamen 
prior: vnde tardius curatur quam calida: in qlia 
tim poft coitum fentiuntur prodictafigna. 
frigi da facie s fu b t u m efeit, o m ni u m em b r or u m a■ 
aggrauatio.vixpoteft moucrideloco inqu° v- ((|. 
fubcuraneu fentit frigus cum formicatione facie»P 
cipaliter,etfecundario totius corporis. Dige u 
tcria cum duabus partibus oxy.& tertia fyrupj 
moterrae,purgetur cum duabus partibus hierae! 
dion, 8C tertia hieroeRufi.fi materia cft melancho 
cum duabus partibus hierae tertiahiet# 
fi,fi materia eft phlegmatica. Tertia dic fiat w 
herbis calidis, in qua ponantur folia fambuci,€ 
fcabiofa,lapathium acutum, & fumufirerrae. 
aftupha detur theriacamaior cumfucco fum*1* ; 
tepido. Sequenti dic fiat phlebotomia deccpha' 3 
velhepatica.iteretur altera earir, vfq? ad tres vcjjl „ 
tuor menfes fingulis.xv.diebus.&femper parU' A 
trahatur de fanguine, videlicet vfc£ ad duas vn * 
apophorefi. Iteretur fimiliter prodicta ftuphaclIEflj 
dicta opiata.Item fiantfcarificationes, Ventof#? 
ptoriafub mento. Contra emulum colorem& Q 
acci, fingulis diebus in mane vinum tepidum,11 
refoluatur, drac.i.vel duae reub. Irem bis in , 
mana,Iauetur cum vino tepido,in quo poRtU^1 
rir primo reub.in fero. Ifem acuatur vnguerrt1111’ 
trinum cum puluere brafilis:# in nocte inungat 
cies: SC in manelauetur ficut praedictum eftv 
Re tuberibus tumore rubore fccici9oppiUtioe tutriu*1* 
depilationefuperciliorum. Cup: L V f iv 
P Vitulae fiue tubera fiuntinleprofis quad^j$ 
fanguine,quandoc£dealrjshumeribus. L ({l( 
de fanguiue:rube£funt& molles, SC cito attrah11^ 
infaniem.Si decholcra:citrinaerunt,&laIiquatitU|jif/ 
durae, 8C in paruam trahuntur famem. Si de P 
gmate:albae funt, SC molles. Si de 
dae vel terreae,8>C durae. 
t £ calfdafubfumigeturfaciescumaqn3, 
lli cau a etionismalu3e,bifmaluae, vin^ 
8C ita fiat tribus diebus continuis &mane 
Et poft fingulas ftuphas inungantur puftulae^11 
furalardi,quodfacitadremollitionem 8C coft 
nem:&: tunc phlebotomo aperianturmduob115 
tribus locis. 8c cum fanguine inde fluente 
turpuluis lithargyri,plumbi vfti,& mafticheS' 
cmplaftrum:& in omnibus puftuIisfupcrpon33C|tJ* 
Contracaufasfrigidas, 
dccoctiois fumi terrae,lapathrj acuti,&Icabi 
bus vel tribus diebus continuis mane 8C fero 
per.poft fubfumigationem fiatinunctio 
lardi: & tunc aperiantur cum phlebotomo, A> 
guincinde fluentepulue.hermodactyli, elleb0 
dC alumine*& fiatemplaftrum,& fupcrponacU j[Cfl 
fortius velis operari, addatur puluis tartari* 
aliud quod fortius operatur, pone 
aequali miftura fermenti,diRe 
tureum aceto:& puftuhs, fiue tuberibus fnpcVrcti* 
tur. Ite facto ruptorio,remota cute,in ompy 
leprein frigidaapponat pulueris tartari, ctu'r!, 7 
ana. Siaute de calida,ponatur,pulueris rta 
thargyri, ana vfq? ad corrofione puftuIaru*cC,. 
vtrac$ fiatinuctio cu ungueto dtnoacuato & 0  Carn,s rcgcncrationcm, & fubtilem cieam- 
Per ■ =e,rn‘ .ltemacci.limaciasrubeas,SC.fcindantur 
fuperafpefgatur puluis falis 
cum . 1SL,,dum.quod indeftillauerit, admifccatur 
&indli^UCd,'n€terr5 9USC vbicp terrarum repentur. 
&aca£f ln,anturpuftuls&facies.iftudfadtad mun< 
toaDn10pCrn5etcfiffimpdonem puftularum. Sive 
° 1C° ruPt0n0 humor adlocum illum fluat:et 
lisathuCClat5aPP°nc deftiper emplaftrum dcgal- 
&e hordei:&C diftemperacum alburni 
Vls defendere oculos, ne tumefcant:fac 
de maftichc,cerufla,thure,cum alburni* 
‘^c,rcum vnge. Si totius faciei tumoremr? 
tnoU n 0^ueris:Reci.cimolcam, quaereperitur fub 
cu * ar°rum, vel argillam dcficcatam diftempera 
cere rrCct bjsiq diecatap!afma:5C hoc incipias fa< 
Valet a5mP.oftPurgationem. Vnguentum al.etia 
dum ■ 5,utl'm generandam,-8i tumorem reprimen- 
9ppo‘r occipitii* 
ven tofis, au fert rubore, SC cutis grof< 
d'moi ‘ aPponatur etiam hoc vnguentum. Recipe 
Hie|0 ea?5 radices dragonteae, amyli,fcminum citruli, 
lar/ p’ a,-nygdalaruamararum, ana drac.i.radicig 
VufJs 0 lubftantiam fed quod extrahitur, 5C in fundo 
ctriicildet.nitri,anavnc.5.radicis drac.q. 
Cp1-j. a?5Vn(:^,fficcrufl"a tamen nocet dentibus:ct facie 
fucCu^at‘con^^c ffc*quatuor fupradivfta terantur:5C 
S^CrP^num curn duobus baculis exprimatur: 
‘n fcutc^aferrea: &C dimittatur donecrefi 
tote‘ fundo relident, exiccetur.eo dcficca 
Wi^3CtPuluer,’zctur-P0ftea terantur fupradiiftg 
es mifceanturcum fupradufto fucco:& confi 
Ur cum °lcoa7iy§daIino &C meile addito duplo 
Sc J P°‘^ac autem in modum emplaftri malaxando: 
C|eth »ac,cs hat lucida, fiat fine oleo. Cum verp flt> 
au3p v°hieris, laua cum colatura furfuris vel 
01 ra?d,(^Urn cr,am vnguentum facitfaciem 
a«; Prodeft etiam ad remouendum rubore 
nafi:& cicera didain capitulogutt§. 
‘ firarificatio tibiarum witer mufculum 8C ca- 
caetcrafupradivftain qualibetfpecielepre. 
‘atl° narium quandocp fit ex inflatione venaru 
"hum in ftridura narium, quado replentur ex 
c>s v/f llC Vel etiam ex phlegmate uifcofo,feu ex muc 
Si fuerit ex repletione venarum,fblua- 
Valec ei,°Per venarum incifionem, SC pharmacia. 
decoftiorofarumattracfla per nares.plu 
j^le0rheri1rn confert narium ftricftura. Sivero ex 
ate viftofo fiucmuccis fuerit: pilulae diaca- 
%u5Ucl Althaea ,inun<ftisinterius naribus plurimu 
facitaquarofata. Suffumigatio etiam 
u herbaru ide facit. Et explidtlrber tertius. 
q Capita libri quarti. 
1 primum De dolore capitis. 
* J^e^. oculorum. 
? be an§u,lieffiperabundantein oculo. 
6 f3eanr^°Pa turbatio vifust vna hora diei. 
•> bp^,Ucta^uearthreticapaffione. 5 
> 
, tVCr°nfcAl'°nc oleorum. 
’ beP°?lniJ£r‘sd'ftlllarionibus. r - , 
CP'ftpfia. ; . , 
L I BEf IIIL 
. THEODORI C I L I B E R Qf y a jC T V S>* 
' . De dolore capitis. Cap. i. 
R T M ° dicamus vt dicit dominus 
M Hug.dolor capitis quandoq?fitacc 
p aftomacho.fi fiat 
■ $r a cerebro, dolor cftcdtinuus.fiauC 
a ftomacho, dolor eft interpolatus* 
% Iterri quandocjjeft humoris vitioi 
ettuncadeftgrauatio:quandoc£exi 
fola diftcmperatia,fineaggrauatio* 
ne. Item quadoc£curheumate,etfentiturtitiIlatxo,( 
8C quafi formicatio inferius defeendens per foramina 
etaliaspartcs.fi fine rheumate fir,li£c non Tenduntur*; 
Recnila qulcIcmfecudum Conftantinum.q? fi fiac 
- d. cumrh€umate,non debet fieri fomentatio 
in aqua vel lauatura. vnde etiam dico q? fi fiat febris 
continua curheumate,non debetlauari vel fomenta 
ri cxtrema.fed tamen inuneftio poteft in dolore fcu fe 
bre fieri cu oleo ro.cum vnguentis cu quibus diftem 
perecur,vnc. 5. oprj.circa fronte,et tempora fiatinun 
<ftio. Aliaquidcrcgulafecundii Coftan.etalios vc 
teresfexifienrecaufarheumatica, no fiat fternutatio*. 
fcd in declinatione poteft fieri. Ite alia regula.fecun 
duCoftan.& Alex.&aliosveteres.fifiat dolor capi 
tis de caufa calida, fupintolerabilis vel patiens fenties 
arfuras 8>C pueftiones inlococolleftionis materie:ori3 
adeft amaritudo,fit(s continua,in fomno quafi flamc 
videtur. Omnia qu§ debentapponi, frigida ap 
ponatur adualiter vel tepida, ne poris per appofitio 
ne frigidoru oppilatis interius fequatur nocumentir* 
Alia regula fecundu Alex.ct alios ueteres fapientesrfi 
Iitdolorcapitisdecalida caufa cu repletione: 8C fi fit 
fternutuscum rheumate,dtim no firinueteratus: vel 
edam fi fiateorporeexiftente repleto, fiat vniuerfa* 
fis purgatio, folo vero capite exiftente repleto, nort 
fiat vniuerfalis purgatioffed purgetur caput cum ftcr 
nutationibus, $C gargarifmis,mafticationibus, 8C in- 
ietftionibus per nares. Alia regula.fi fiat dolor cap£ 
ds de calida caufa, 8C fitinueteratus apponenda fune 
calida cum frigidis. Item alia regula, quando appov 
nuntur adualiter calida no faciant magnam morans 
fuperdolore capitisdccalidacaufa:neaftualicalore- 
magis laedant quam potctialifrigiditate iuuarent:fed 
frequenter remoueantur.Idem dico de diabetica paT 
fione & hepatis calefadioneinucterata. Item aliare 
gula.fi fiat dolor capitis ratione cholerae furiofx exi- 
ftentisinftomacho,plusIaborandum eftad repref- 
fionem cholerae,quam ad diffolutionem eiufdem, ne. 
exiens per inteftinacaufa fit dyfenteriae 
gum exiens fit caufa excoriationis eiufdem. Item 
alia regula, fi dolor capitis fit 8c fignis diftinctionisap> 
parentibus in die critica , non apponas aliquod frigi-' 
dumvnguentum maturariuum vel repercuffiuum: 
quiafiepoffes impedirecurfum, cu fortis natura fit: 
licet velit exonerare perfluxum fanguinis ex nariV- 
bus. Item in dolore capitis non apponatur Amplia 
citer narcoticum: ficuteft oleum mandragorae,8C fi-. 
milia:nifiin defperatione. . 
r Etquandoq? fit dolor capitis ex fumo ignito rcfo-7 
luto a vino vnde efficitur paties quafiparaphronun.-. 
Cotrahuiufmodi dolorem generale praeceptu fecun ? 
dum Conflanti. 8C Alex.et alios veteres fapientes, q> j 
offeratur fuccus caulium per 05, vel frifolrj-, vel fiat- THEODORICI 
cataplafma vniirerfalc fuper caput cum aceto tepido: 
fomententur tcfticuli.gargarifmus faepefiatex aqua 
frigida: & illi fumi repercutiantur ad inferiora.in vul 
ttcre mamill? fomententur cum vino. 
Item cu franguntur menynges cerebri exifteteillf 
fo craneo:tunc medicus no apponat manum:quiare 
linquitur chirurgiae:cognofcit ergo medicus tale fra- 
cturam per fignum:cu a principio cum dolore capi- 
tis leta febris cft,id eft fingulis diebus paulatl augme- 
catur dolor:anguli oculorum detorquetur, ac fi fpaf 
jnarentur.genaerubent:quod eftprauum fignum in 
omni capitis:dC emplaftra fuperpofita cito de 
ficcatur:reperitur cutis arida 8C ficca.his fignis cogni 
tio relinquitur chirurgis. Item in omni dolore capi 
ds ex vulnere:fi no fluat multus fanguis, generalis eft 
regula, q? fiat phlebotomia a parte capitis oppofita: 
fed frequenter tamen hoc no fit.*quia cotra vulgi opi 
mones eflet. Aliaregula eft:q? fi corpus fitplethori 
cum.‘&: natura fortisflicet multum fluat fanguiSjindc 
cftfacienda phlebotomiajfedtamen no itafrequeter 
fiat: quonia eft contra vulgi opinionem. Ite in do- 
lore capitis cum fraduracranei, & magno vulnere, 
jnancatpatiensin diaeta tenui:& a vinoabftineat. 
Item quandoq? fit dolor exapoftemate confirma 
to in pia,& dura matre, quod cognofdtur per dolo-' 
rem cotinuum manifeftumacutu,& continuammal 
leationem, 8>C faltum.generalis ergo regula eft medi- 
cinis diflblutiuis 6>C attraftiuis. Acci.ergo folia hyflb- 
pi,Ieuifti.&abfinthrj.quaflentur,& decoquanturin 
aqua: 8C cum aqua illa fiat fomentatio. Item cuilla 
eade decoCtione, fiatgargarifmus, vel fumigatio per 
os,& aures,et nares,Item fiatinunftio cum oleo lau. 
Item diftemperctur finapi cum aceto:8>C colatura po 
natur cum oxy melite: 8C diftemperctur cum aqua:cc 
fiatgarga.etno eft vtendum multum maturatiuis.‘nc 
forte materia trahatur ad fanic. et fit caufa putrefaftio 
nispise matris, & durae matris.iftud dicitur de colle- 
<ftionc materiaeinneruo: ficuteftdcpuncftura ncrui, 
in phlebotomia brachq. 
Item quandoq: fit dolor capitisexhumore ficco: 
8C tunc ad digeftionc materiae non eft vtendu multu 
calidis,ne p di Ablutione et cofumptionefubdliir par 
tium,maior fiat copaftio velingroflatio materiaerefi 
duae.vnde in ueterata quartana no competit longus 
vfus balnci,ne forte ex longo balneo cofu matur fub 
tilior pars. Item fi dolor capitis fit de frigida caufa: 
tunc regula generalis eft: q> non eft vtendu multum 
diflblutiuis.q? quandoq? multum diflbluitur. vnde 
fubtiles partes confumunrur: 8C groflae remanent. 
Idem dico in arthretica, quartana,in oppiLationefpIc 
nis 8C hepatis 8C matricis,no debent apponi multum 
calida ab exteriori:ne fubtilespartesconfumantur:et 
groflae remaneant, id eft cp fortis medicina:quia pro- 
pter fui violentiam confumercntur partes fubtiles,5? 
extraherentur: 8C groflae relinquerentur:quae poftea 
cAent caufa maioris nocumenti :fed paulatim 8C fre- 
quenter debent dari leues Ite quando fic 
dolor capitis ex pbrenefi cerebri,quandoq; humores 
oppilant poros:et dolor ibi eft,quado fumofitas exi- 
re non poteft:quod cognofdtur ex fonitu, dC fibilo 
exiftente in cerebro.inifto ergo cafu vtendum eft 
frigidis ac calidisaperitiuis: 8c per fumigationes oris 
8C naris: & per vnftiones fuper locum patiente fiant* 
EtdepaflTiombus quae circa dolorem capitis ficri ha- 
bent hec fuffkianf. 
De pajVionibusoculoYunt. Cdp. 
POftpafiionem capitis dicamus de pafli°nl-0, 
oculorihantequa dicamus de paflionibus a 
ruminftrumentorumfenfLium: incipiamus 
Ophthalmia* Nota.ergo q? Ophthalmia eft 
li* & dicitur ab ophthalmuquod cftoculus.fh^1 i( 
Ophthalmia quandoqj decaufacalida: 
frigida: quando fit de caufa calida, Tendunt puh .. 
nes in profundo.quando vero de frigida, no tetl 
tur pundiones:& fit cum limpitudine. . A 
•p f eft:qdn nulla Ophthalmia debet ficrI* /jt 
iveguia tat|'0 cjrCa oculos circa meridiem cu 
vna de rheumaticis. Item alia regula.fi fit “c 
calida,cum omnibus particularibus conucnicj1 
fiat phlebotomia de cephalica. ItcGfic de 
porc cxiftentc plcthorico, fiat phlebotomiam 
cadie:& poteft fieri fomentatio ad pororum aP 
nem,& fumofitatis cxtirpationem:& hoc fnpc,r ftl 
los. Item alia regula.in vtracp caufa fiue t°rt}Sc0\' 
debilis fit natura,poteft fieri vetofain 
Ii. Ite fi fuerit de caufa calida, feruetur 
bricitandcontinue. Ite alia regula.in nulla op 
mia debet fieri fomentatio circa pedes vcldb»aSj 
iirj.die. Itealia regula.in utraq; caufa a PnnCl^ul3' 
liftendum efteum repercufiiuis. Item alii 
non violenter apponantur rcpcrcufliua:nerep 
tiantad neruos:& fic fit caufa perpetuae 
trahatur ergo fuccus herbae violae:dC admifteat j/ 
albumineoui, $>C aquarof.& conficiatur cuaq 
dei:8C ibidem fiat emplaftrum:& ponatur fup*r 
los. Item poteft fieri cum fuccofolatri 
uiu5e,vel ponatur pfyllium,citoniorum 
fatain aqua:& cum illa mucilagineilliniantut0 
Item de meliori confilio eft: vt quado imponjc 
plaftrum fuper oculos, interponatur aliquid 
bace vel ftupa lini Vel canabis propter oculor11 
neritatem. Item alia regula.in caufa calidaJf 
no morentur emplaftra diufuper oculos: 
tur remoueantur: ne forte adualicaliditate 
derentur quam iuuarentur potetiali 
dixiq? aprincipio materia debetrepercud• 
fit furiofa, & magnus fit dolorrinfiftendum e 
gatiuistantum:quonia fi a principio 
mendum eifetdccurfu materiae furiofte 
fymptomatc:deficicnte vero aliquatulu dolor ’ 
dumcftpardm midgaduispardm repercu 5>’ 
fanterheumate, vtendum eft dilfoluduis. M1,cJj? oi'1' 
funt mica parfis trita cu lade mulieris, dC vid Qt\ic 
pardm midgadua dC partim repercufliuaaqua (ir 
mulieris, repercutictiafunt praedifta.diflbli 
fuccusfceniculi, & mentae. Ite generalis rf 
jjji 
lotum quandocp augmentatur dolor:quandO' 
nuitur: quandoq? permanetin eodem 
tem augmentatur, in caufa calida fiat phlch 
infrigida,purgetur* pilp- 
item contra rubor? oculorum 
tione capitis maxime ab humore fa<fta.R 
phorbrj,feminis rutae,feminisfcroffulari#7 1|a> 
ches,ana drac.i.vel fe.de omnibuscontere 0 
co mifce fortiter: &fa<fta confeftione,P°nCP 
du orum denariorum, vel quantum fumc,t^ liber iiii. 
cPafi,Un^0 ,nfrm<!eaquam defuper, & cola: 8c . 
deae g/ntCrn aclu5 illam trahere ad fe per nares: & fc^ 
vnr.:eat 
os apertum cumlignologo ad menfu 
C,3e Vnius (^,§*tl * & teneat fcutellsfub barba 
narrj jCciP,athumores defluentesp er dimidiam vel 
Ve* fluanfum fufficit: SC iterum fiatfome 
*at(one. S/lc1Cau^mcntetur doIor,cefl*abitafomen- 
*ninuai.‘ at: phlebotomia vel pharmacia.fi autem 
7,^°r5^ncphlebotomiauelpharmada 
doI0r cft‘*quia folis fomentationibus poteft curari 
coli a^tCrn,rnaneat,neodepunAo,debetaugme 
dc *ynT In ahquoiftorum triu, 8C fieri fortius: 
Jt(f ni fortiora diflblutiua. 
°phtila{Vt °'^um eft,ex fluxu humoru ad oculos fit 
m,a‘& ophthalmiaiolutaremanetaliqn 
rnacu^a^ttela*exte pano fit 
CliCraIlor eft, q> qdlibetiftoru 
Poteft curari. Ite.no debet 
aiftaClnU^c^^urnP * nec forte collyrium in ali 
fyrio cjc*?l.rri * nec prius digeratur, vel molliatur cok 
Ocuil.1,4, tem a regula, no debet apponi olea 
di(Toi‘^il,a CUm mmlsfidndfiuum, timendum eft 
ut,°nefubftantif oculi nifi caufa digeftionis, 
W c^3prius decoquantur auellanx cum teftis 
ltr*ntuPusin aqua: 8C tunc extrahantur nuclei: dC 
ehoc cxtra^aturindeoleum:etfingulisdiebus 
o° e.° Vna Sutta vel dux mane Scferoponan- 
ydoii,- Cu‘° materi3erem de fucco che 
i eihaI'CUm cl miftura fellis vulturis,vel 
i 5neHaiiC^U^a*n^aPPGnarur^ortc c°llyr,nin ocu- 
°cUn ,° °reacuaturrhcuma: 8C fluant humores ad 
r C^0jcnte71: fiat maior colle Aio: vnde de ter 
*H'p diem debet apponi forte collyrium: 8C 
*a m,t,Sa^UUm collyria. Ite.in pr^diAis paf 
us Scncralis eft regula, vt duo fiant cauteria in 
C^tpr' °I?tI^USIUXl:aanguIos oculorum.vel fi fiat 
f°ntanella colli,3C fauces fub teneritate 
Jt?m cautedzentur ven? quxfimtin fronte, 
k^^livi01 us*ProPteraQ? d*'cit Conftandnus, 
Ve[lae eft iuxta auriculam, cautcrizari de 
Cranfuerfo. 
Vv n^,lc fuperabundante in oculo. Cap. 111. 
alfi°nes oculorum, dicamus de {anguine 
ft§ularerabundante Eft ergo generalis 
k°nein1Ue at ex fengnme humidante,fiue ex percuf 
b0tomi °^ulo,particularibus coucnictibus,fiat 
i<ae vena cephalica. Item aliud eft expcrimc" 
rcyn^.UOcoueniuntomncs auAorcsrqjpuluerire" 
v ,ncorPoretur cum cera malaxata ad 
parua emplaftra fiant:etponantur ca^ 
be Cemueruper oculum. 
et ejl turbatio uifus in una hord dici: Ca.UU* 
OhatU,tUr dcantilopaflnqua in vna hora dicitur- 
% eft.Ur impeditur vifus vt dicit Alex. Gene^ 
cUn,regula ecundn omnes au Aores q? infiftendu 
Pur§ante melancholiam 
*°n;Iimilitcr cum cleAuarfjs: 8C pulucribus. 
ex mclach°l,co humore, qui 
keS:iU$r»r!S m°uetur* Item eft regula fecunda om 
t»°t0rnia fiatphle 
n term • cePhal‘ca: fed melius eft q, fiat de vena, 
nitUtur ad radicem pollicis 8C indicis* Item 
dicit Conftantmus q> cum apponatur piper longum 
hepadcaprino, 8C anetur, 8C liquor qui inde erjdtur, 
redpiaturr&deillo vna gutta vel dux inrjcianturin 
oculo in fero» 
Item vna pafliooculoru defeAus vifus.*& 
doqjfitde calido humorerquandoq? de frigido.fiue 
ergo de calido humore, flue de frigido, generalis eft 
regula: q? particularibus conuenicndbus fiatphlebo-" 
tomiade venaquxeftin angulo oculi iuxtanafum, 
vel apponatur fanguifuga. Experimenta generale 
contra defeAum vifusex frigidacaufa, 8C contra Ia> 
chrymas,& lippitudinem oculorUiRecipc tria felhcu 
latriumauium viuentiuderapina.&extrahatur fuc 
cusfoeniculi, &rutx,&fanguinarix:8fcumiftis.vi. 
liquoribus diftemperetur aequali miftura,myrrhx,3C 
aloes,8C cannx, &farcocollx:& tuccoIentur,perpS 
num in {eruetur:& deillo collyrio duxguc 
tx vel tres ponatur in ocuIo:cum deficcabitur, reno 
uabiturcumprxdiAisliquoribus. Contra defeACr 
Vifus & ardorem, 8C ruborem oculoru fiat collyria 
hoc modo. Acci.foliaagrimonix, berbcnx,foenicuIi 
in maiori quantitate, de folrjs ro.dC decoquantur in 
duplici vafe:& extrahatur aqua ad modum 
8C deiftaaqua Vna gutta vel du£ ponantur in oculo. 
Item fecunda Auic.& Gal,& dominum Hug. colly- 
rium fi rubent prxdiAum conferens ad dolores anti 
quos:&confumit carnem additam in angulolachry 
mali vel in palpebris confert in prxdiAo angulo 
quod. Red. cachymixablutx,& ferici combufti abiit 
ti, ana aur.xviij.cineris de fornice in qua purgatum 
eft aurum aur.xxirj.myrrhx,aur.vi.confidarur cum 
vino:& adminiftrentur cu albumine ouiin lodspro 
pinquistempori:&fitfubtile. 
Dearthreticapa/fionefiue gutta. Cap. V* 
GVtta diuiditur in fciaticam, SC podagra, 8C chk 
ragram, Sc arthreticam.fciaticaenim eftarthrc 
tica manus.podagra eft arthretica pediskt eft vt fpe- 
cies leprx. 
O T 'U ergo arthretica fit a calido aere ni mis dif 
f0iuentejVel afrigiditate nimis conftrin 
gente: vnde humores rheumatizant ad articulos:vel 
cx frequenti balneo: vel ex itinere in habentibus 
pletionem: vel ex multis cibis 8C potibus: vel cx 
quenti coitupoft prandium. Item quadoq? de fan> 
melancholia:quandoq; dephlc- 
de cholera. 
Sidefanguine,cognofdturperinflamationcm,5£ 
ruborem membri,per faltum eiufde,& perfubdulcc 
dinem oris,per venaru repletione, per rubroru cor>* 
porum in fomno quia a calidis Ixdun- 
tur,a frigidis iuuatur, in horis fanguinis magis infefta 
tur,& in vere fimiliter:qaiftaxgritudo, ficuti 8C qug 
damalix dilucidam habet interpolationem. Et nota, 
q? in nullafpecie arthreticx patiens notabilem calore 
vel frigus fentit,fcd tatu m dolorem: nec a calore, nec 
afrigore patientis certa eft hoc iudidum fi aliqua- 
do hoc conftat,valderarum eft hoc tale* 
Si autem ex cholera fiat, paruus erit timor: maxk 
mus dolor, vndealiquadofebricitat,dtrinefcit locus 
cxterior:aliquandopunAionesfentiunturin profun 
do.amaricaturos:rufx& citrinx 
paritiones:a frigidis iuuantur, a calidis Ixdutur.i n ho 
rts calidis temporis, dC in xftate fortiusinfcftantur.Et THEODORICI 
ardee valer. Item /n lingulis feprimaftis ih c,^ 
ierit dormitum, accipiat,de miftura duarum p^d3 
diaprunis vel zuc. violato. 8C tertia eleduariudc* , 
cprof.adquantitatem minoris caftancae:vel Harltv 
lul«f de thure,& maftiche,& reubar.anapuluerf- 
8C conficiantur cum fyrupo rof & offerantur crC£$ 
melinfepdmanainfcro, dumierit dormitum* > 
trafciaticam fiatclyfterecholagogum Ungulis 
manis, vtpraedidum eft. Item dicit Gal.fiat^3 
rium tripuctale.velacci.tria.grana thuris.& cU 
cauterizetur vena notabilis fuprafeiam: 
fcia, cum reliquis duobus granis. Item in oiflnl 
thredea calida,apponatur ventofa proxima f0*10 j 
fcarificatione;aIiquando fanguifugae fupra 
dentem ponuntur. Item rheumatica exiftenfC 
fa, 8C inueterata fiant tria cauteria, vnum EuPr;LjC 
cum pafiionis: 8c duoinfcrius.item fi 
tantum a parte oppofita.Item dicit Gal.q> caro 
naiugulatadebet dari: &ego concedo,fitffluld 
tnateria,quae fluit ad infpiflandum humores* M t/ 
Si autem fiat de frigida caufa,particularibus c 
nicndbus, 8C rhemadea exiftente caufa,digerau,r^/ 
tcria cum zinzib:alex.& oleribus ex 
rula: vel fi non eft caufa,digcratur materia 
purgetur cu pilulis arthredcis,hermodaAylls:‘c 
tequam offeratur,infundatur ftomachus cum,u 
codionis gallinae, ne venenofitate hermodadf ' (t 
excorientur ftomachus,8c inteftina.vel purg 
oxy melite luliani. Ite tertia die corpore nou cj 
te nimis plcthdrico, vel rheumatizato^quiaiu^ 
fit ftupha, fiat leuis ftupha cum herbis calidis*'* 
caufa rheumatica fortis, fiat ftupha de marruh 
iua,ruta,parietaria, exeuti a ftupha,offeratur thc .cit 
maior cum vino deco<fdonisfcne,& memite.’ 
ti die corpore exiftente plethorico fiat phIeb 
de hepatica vel faphena, vt didum eftfuperius 
non fit pIethoricum,fiatventofain proxim0 5(# 
iuxtalocum patientem. Item lingulis 
retur praedidaftupha: 8Citerum offerantur 
opiata*. Item poftftuphamprimaprimoue'1* 
cft ad localia: et eft generalius illud cp primo 
fortari membrum,quod mandat: & poftea d11 
datur, verbi grada.fi rheumarizat humores * fy 
fiant fuffumfgadones,& vrigueta 
ma capitis, vt dictum eft fuperius: 8c 
edo cum arrogon vel agripafuper locum 
vel cum oleolaur. Item no eft laudabile 
petrolco fiatinuncdo:quiacum Gtnimis. 
Tumendo liquidiores partcs,facerct nodolam .M*' 
rabilem arthredcam.vnde cueo debetapp0*11^11' 
humidu. Item teratur iua, parietaria:eeexfr3li3/' 
fuccus: &admifceatur curn oleo nucu.*& &cC ■ c 
tureum radice cucumeris agreftis vfc£ ad fi1 c 
fumpdonem:& tunc liquefiat cera rubea: SC 
tur ab igne:et ponatur parum de puluere 
SCgummi ederxlSC fiat vnguentum.Ite p2rtC‘lJfttc/' 
ratur, SCiuaSC marrubium,ruta, SCradicesclI^ffiJ/' 
risagreftis, 8C cucurbitae,gumiederae,& 
ctus, SC euphorbium,& caftoreum.cum 
feris, vel ardeae, vel cati, vulturis, & 
catus excoriatus,vcl excaturizatus alfetur:SC 
qtPvnctuofum exierit accipiatur: & refplu3 
rarubea:&Cfiat vnguentum. Itemmalf#^c 
fppum coctu cu fucco iuc,& acuatur cum Su 
nota, q? edam in frigidiscaufispropter mftanda vigi . 
Harum fadaru a dolore,ftingitur vrina.vnde per CO' 
loradonem vrinaeno cerdficatur medicus de caufa. 
Si autem fiat de phlegmate,cognofcitur per molli ) 
ciem membri, per oris infipiditatem, 8C per albam in 
fomnis apparitione, 8C per minorem dolore,8C a fH> 
gidis laeditur, a calidis iuuatur: et in horis phlegmatis, 
6C in hyeme fortius infcftatur. : 
Si autem de melancholia,cognofciturper membri 
ariditatc,&liuoremciufde,& minimam inclamatio-' 
nem,per pondus,aggrauadonem, per oris acetofita**, 
tem, per melancholicam in fomnis delufioncm,a fri-', 
gidis laeditur, a calidis iuuatur: SC in horis melancho>; 
Hae,5C in autunoinfeftatur magis. 
■0 ergo regula eft fecunda Conftandnu, Gal. 
g, U1C>0 tale eft corpus, q? polfitpurgari, 
non apponatur aliquod rcpercuffiuu vel locale yft£ 
quo fada fit euacuado, vel per medicinalaxadua vel 
per phlebotomia. Secuda regula, q? nulla fiat forne 
tado caufa exiftente rheumatica: quia ita fieret maior 
fluxus. Tertia regula. q> pauladm cu leui medicinae 
educatur materia,ficutpauladm fluit. Ite quarta re 
gulafecundu Alex.in arthredca:& in qlibetalia chro 
nicaaegritudine,eonfidereturftomachus:quia fiab' 
horreat medicinam, non debet dari:quia quanto ma 
gis debilitaretur ftomachus, 3C alia mebra:&T ita rheu 
madzarent humores ad articulos. 
t. Sanguinea ergo exiftente materia , 8>C particulari* 
bus conucnientibus:ficftarthredcaacaufa fuperius* 
aperiatur hepadeaa parte oppofita in principio.in- 
confirmata ab eadem parte.Si a cholera,inferius ape-* 
tiaturfaphena exteriusfubcauilla pedis.exterius fa*- 
<fta phlebotomia in fanguinea,et fine phlebotomiam 
chofcrica arthredea, digeratur materia cum 
chifa.nort exiftente caufa rheumatica, cum oleis 
gidis & elccftuarfis digeratur: non cum oxyzachara: 
quia nimis aperit: 8C magis fluent humores: quia vt 
dicit Galenus,omnis vfus diureticoru rheumatibus 
aduerfatur. Digcfta materia,purgetur cum cholago< 
go ,& elecftuariO adealidam acuato cum pul 
uerercubarbari:&!:inde fianrpilul3e:&: offeraturinfe 
eundo 8C tertio die: fi corpus eft nimis plethoricum, 
ct nimis rheumadzatum,fiatleuis ftupha,et de herbis 
frigidis.fi autem non rheumadzat, fortis fiat.exeunti 
-a ftupba,offeratur rubea trochifcata: 8C requies cum 
aqua decoftionisthuris.fequend die aperiatur vena 
hepatica vel faphena fecundupofidonem me.&fic 
fiat tunc inuncffiocirpopuleon vel oleo. Itemtera 
tur folatrum vel plantago:3C cum fubftanda velfuc 
cis tepidis cataplafmetur. Item farina hordei diftcv 
peretur cum fucco folathri, vel aceto:8C 
tur. Item de farina filiginis, 8C aceto cum oleo rof 
fiatemplaftrum.fi aute dolor fit!moderatus,pulueri 
zetur,drac.i.oprj cu tribus croci:8C accipiantur 
tuor vitelli ouorum vel. v.& cum oleo vio.fiat em*' 
plaftrum.iftud midgat:& poft repercudtmateriam: 
vnde dicitGal.vifcofitas vitelli replet poros;itaq? 
vlrerius non recipit fluxum. 
Si autem inueterata fit paffio, cum frigidis calida 
ponantur.acci.thuris,maftichis,etaloesana.pulueri< 
zacum fucco abfinthrj:& parum de aceto: 8C fiat em 
plaftrum. Ite de ftercore bouino, vel porcino de-' 
coftisinaceto, & axungia vulpis vel crid vel ardeae 
fiatemplaftrum. Itemfolainundio cu pinguedine; h I B E R Illi, i 
0^10 * facta inunctione fuperponatur 
Carum dem accip€^ormi,<:as,etouaformi 
lavttufta«SU° terra corundem;teratur cuaxun 
cctatus panus fuperponatur;ne nimio 
tl>rt atrncmbru;ethocernpIaftrumfuperpona 
reHy . atIcaPaf fingu 1 is.xv.dicbus fiatcly 
5cc'piatdra^°^IC^rn* tern f?pius Cu ierit dormitu, 
Po,ldus -c^9Uah miftura dianthos, & benedictae ad 
ratutdet raC*&fine °bftruationediaef3e;vcl offe- 
Ve^isinfrtI°,n tertIU,n una pilula de gummi ederf, 
err, c- ep*,‘?ana Vna pilula de euphorbio ad qua 
f j fcr,sfotbili;vcI femel drac.tj.oxymelitelu 
v CUm*UCCO ,u* VitclIisouorum,fiant cri 
8c cibar^UnlPu^uere ciufdem. Item in falfamen 
Nuere. rnc 5 ffh°cunc£ modo poterit vtatur hoc 
NJto*;.'tlant cauteria in proximisfontibus;&l fup' 
m>VtfuaPP^nantUrfan§u,Tug3eruPralocumP 
j- moderato exercitio, 
t.5, Itemtadi3etaVtatur;etanodurnaabftineatcoe 
>'dam Vnguenrum pretiofiflimu contra guttam 
n, e cahdam fecundu Gal.SC dominum Hu 
c !?s peteres lapientes.Rcd.fummitares te 
f ° IOru radicesbifmalu£,anadrac. 
3-1vrfin£,manipulu.i.fccnugraeci farine, 
r eil?*r?um fr,»,c^orum mundatorii, femi- 
5,c,a,,>nis citoniorum,anavnc.iirj.ponan- 
& ftentibiper duos dics;poftca 
thia^,COnPurnpri°ne dimidiaeaquaedra 
aquainfufi, drac.v.olci violati, 
axungiae 
n er*nx5 anatinae. Si b utyri,ana quartam.i. 
f j)rCUlac cluodfufficit:muciIaginibus tamen 
Ir/- raSaPatj1Urn diftemperctur cum quatuor 
1SJr,nndajS*^u^latur °Icum viol.ciim axun 
medulla pedum animalium; 8C fiat inun Aio. 
T>cP*Y«lyfu Capt VL 
kpln^0nfS praedi Aae vniuerfaliter membris 
l!K^?,Unt *,ta ParaIyfo vniuerfaliter mebris 
h°c ttlC ParaVfisjCtcontraAio neruorum 
(P,cl^andoc^humores difcurruntad alique 
*pium imbibendofunteauia quarefpiri- 
)rp0^unt^,fcurrcrc partes inferiores, 
h P^ai^e.pauPertatefp caloris infrigidatur, 
5|>ie tiQ ,Ca*llU1*5 quiafpiritusple- 
t np°^Untd,Pcurirere ad partes inferiores, nd 
jp asrc§crc*vndeex cotrarietate morbiadna 
ffUl tur jnorbus grauatiuus;&: fit tremor. 
V a ds °llian^ par 
V"Juerf medio corporis fecundum 
,t1e‘Suan vmbilico inferius;itaq?re 
p3j.Partesfuperiorcsfanae. Particularis in mi- 
medietate. Item quandoq; particularis 
d S‘er 1,3 u.an^°^in oculis;quandoq: in fuperd 
jC1P a^ffspartibusindifferenter. .Itemquan 
b ? <8/ ran§u!ne:cluandoque de phlegmate. Si au 
af1§ cognofcitur per ruborem metn 
„ &titiIlationes,perinflatidnem ve 
51k1^atdl>VMUer^cmcorPor,s 1'Si au- 
ta 1 e?matc? cognofcitur per mollitiem,8C 
tunc fit fine pruritu,SCmordl 
. Ptmcipio ergo offeratur theriaca maior: 
,c"at particularibus con- 
a parte oppofita, fi materia cft fanguinea: 
, extra-* 
hendu &diffbluendum;apponantur ecphraAica no 
multum calida. Digeratur materia cum aequali mi 
ftura oxylaxatirrj, 8C oxyzacharae. Digefta materia, 
purgeturcu aequali mifturahicraepicraed*!. cathartici* 
Tertia die fiat ftupha defalua, 8C fanamunda,<SC pri- 
mula veris, et confolida maiore,mcta, abiinthio,her 
ba viol.rofis, plantagine; exeuntia ftupha offeratur 
theriaca maior cum vino decoAionisfaluiae;ffatphle 
botomia aparte oppofita; 8c fi dolor particularis,fiat 
Inun Aio circa collum &fpinam cum aequali miftura 
olei &martiaton acuatiscum puluere caftorei; fiant 
ruptoria in brachrjs 8>C lateribus 8C ribrjs. Item cx- 
trahatur fuccus a praedictis herbis; 8C apponatur cum 
aequali miffura olei nucu 8C ro. vel vioI.& decoqua- 
tur vfque ad fucci confumptionem;& tunc appona- 
tur cerarubca;ad vltimu caftorcum;ctcum hoc vn- 
guento fiacinunAio, primo circa collum, fecundo ffi 
prafpinam, pofteafupra membrum paralyticarum*. 
Item fiant cauteria in brachrjs,& dbqs. 
Si fiat particularis paralyfis, 8C fiat circa caput 8C 
collum;quodcognofciturperremollitionem &in- 
fenfibilitatcmillarum partium;corporcnonexiften- 
te plechorico, fiat purgatio per fternutamenta et ma- 
fricationes &inieAiones per nares.radaturcaput; SC 
vngatur cum aequali miffura olei ro. 8C mellis; 8C fina 
pizetur cum aequali miffura pulueris ro.& finapis:8C 
apponatur aliquiddecaftoreo; defiant circa corpus 
dC collum praediAae vnAiones;& ruptoria circa fon 
tesadiacentes. Si autem fiat a partibus inferioribus, 
vel fiat vniuerfalis:fiat clyfterc. Item nora;q? fi fiat 
particularisin vno membroru inferiorum a loco op 
pilatiois infcrius.fitdormitadoetinrenfibilitasipfius 
membri.vbicunque fitin talibus inferioribusconff-r 
liumcft.FiatprimoinunAiofupratotamfpinam: 8C 
pofteafupra locum patientem. Iteinquacunqucpar 
te fitparalyfis;confiIium cft, vtfingulisdiebus offer» 
tur mane aequalis miffura dianthos 8C nouell?: 
&fequatur vfusfyrupifrigidi de praediAisherbis;8C 
in fine deco Aionis ponatur puluis caftorei. Si aute 
fiat de frigida caufa: offeratur theriaca cum vino de- 
co Aionis faluiae: fequenti die fi corpus eft plethoricff 
8C particularia conueniant;fiat phlebotomia: offcrati 
tur in fero.iiij.pilulae de fimpIidhieralogodion,& de 
fimpliciblanca;& hoc fiattribus diebus continuis. , 
Item digeratur matcriacum oxymclitc diffempera> 
to cum aqua deco Aionis ialuioe, praecedente vfu dia-t 
thos,vel pliriSjUelzinzib. Alexadri.Digeffa materia: 
purgetur cum hieralogodion, vel blanca. Terda die 
fiat ftupha de calamcntho, origano,faluia,artcmefia,. 
confolida maiore, 8C quolibetgcnerc nafturcrj.cxcfr 
ti a ftupha, offerantur praedicto modoopiata; Se- 
quenti die; fi corpus cft plethoricum,fiatphleboto- 
ia;& fi non eft pIethoricum.‘app onatur ventofa prae. 
dictis fontibus proximis iuxta locum patientis. Item 
lingulis.xv.diebus: offeratur praedicto modo theria- 
ca; 8C fingulis iteretur praedicta ftupha. Itemfem- 
per cu ierit dormitu m, femel accipiat dianthos diaca 
ftoreosad pondus.drac.rj.cum vino decoctionis fal 
uif. Item de tertio in tertium diem in mane accipiat 
de aequali miftura dianthos, 8C pliris mufeati; Sc pofti 
vfum clectuarrj accipe de fyrupo quantum rcftaou*. 
capit, cum tribus partibus aqu£ decoctionis caftorei: 
Accipe calarnenthi, origani,confolidaeraa.ana.mani THEODORICI 
Euli.i.faluiae, manipuli.fj.fanamudaejpfimulst veris* 
ryonie,vtriufq; nafturcfj, ana manipuli.i.&.5.deCO 
quantur in aqua:colentur:colatur£admifceatur zin- 
giber, SC fyrupetur:& in finedccodionis apponatur 
puluis fadus de zucharo 3C caftorco* Ite pulucrizen- 
tur praedidae herbae: ita cp de qualibet fit drac.ij.zin- 
zib.galangae, cinnamomi, apponatur de ca 
ftoreo tertia pars totius pulueris.*& vna de myroba- 
laniskebulis quantum in vnadofi:& fitdrac.i.& of- 
feratur lingulis diebus in principio prandrj. 
Item fiatinundio cum vnguento:quod fic fit.pul 
uerizetur caftoreu & euphorbium:&in his pulueri- 
bus terantur praediftae herbae cum axungia vulpina, 
SC repleatur anfer:8C alfetur.quod inde exierit, id eft 
diftilIaucrir,recipiatur:etinillo vnduofoliquefiat ce 
rarubea,cum hoc vnguento vngatur. Item ca- 
ro vulpina cum proediftis herbis 8C oleo nucum in 
olla rudi infodiatur fub terra vfc£ ad annireuolutio- 
nem circulare:tuccxtrahaturaterra, 8C decoquatur; 
8C in colatura refoluatur cera rubea, fiat vnguentu. 
Item dico cp caro vulpina valet contra vtrac£ parte. 
Item fiat cauteria a parte patiente. Itefiat inurufHo de 
praedido mufcato.Jtem in feptimanafemel rum prae 
didoruptorio. Item in.xv.diebus offeramur femel 
pilul$ defimplicihieralogodion,vel fingulisfcptima 
nis. Vnguentum mufeatu fic fit.Reci.anifi, zinzib. 
bacarum laur. maioranae, calamenthi, bafiliconis,fa- 
tyri^,origani,hylfopi,ana vnc.irj.olei laur.martiato, 
olei pulegrj,ana petrofelini,fceniculi, 
ana manipulu.i.fauinae,artemifiae,confolid?, ma.ana 
rnanipuli.q.mufci.drac.i. zinzib.bacae laur.pulueri- 
zentur herbae:SC radices terantur, dC decoquantur in 
vino&f oleis praedidis:& ponatur de oleo nucu.Iib* 
n.buliiantaliquantulu:etfic tota die dimittatur in va 
feillo: & incrafrino decoquantur vinicon- 
fumptionem: 8C tunc coletur.colaturae ad mifceatur 
cera rubea: 8C ad vltimum pul.zinzib.& bacae laur. 
addendo aliquid de caftoreo 8t. euphorbio: &bene 
incorporentur: & ad vltimuapponatur mufeus. 
Vnguentum ruptoriu fic fit.oleum laur.puleginum, 
rutaceum,oleu decodionis cymini, anifi, oleum mu 
fcellinum, 8C alia olea talia bullita cum liquorerefolu 
to a pinguedine leonina, vulpina, SC fimillum SC fuc 
co bafiliconis,& artemifiae,& fimilium calidaru vfcp 
adconfumptionem fuccifacias bullirc.dcinde galba 
num,ferapinu,ammoniacum, ana vnc.iri.in eo refol 
uas**tunc cerae rubeae,lib.fj.vltimo ap 
ponanturIadanu,fulphur,maftiche, finapi,olibanu, 
ftyrax de pruno, ana vnc.f.frequenter ab igne aufe- 
ras quoufquead modum vnguenti c5gelctur:& fiat 
inundio ad folem vel ad ignem diu fricando. Item 
quodfaciutali} veteres, S>C Gal.& dominus Hugo af 
firmabat:eft verum eteertu, id eft vnguentum re- 
fumptiuum contracontradione neruorum.Reci.fal 
uiae,abfinthi}, gariophyllatae, ment3e,fauinae,marru- 
bij albi & nigri,lauandulae,fcbrifugae,tenaceti,eupa- 
torq,herbaefancti Petri,ftcechados citrini,&: arabici. 
bieromandreae maioris, radicum leuifticgmentaftri, 
jnentae, manipulix.i.radicum maluauifci, 
radicum brancae vrfinae,anamanipulos.irj.bacarum 
!aur.feminislini,foenugr£ci, agnicafti* 
manipulos.irj.pimpinellae,getianae,radicu valerian^, 
fummitatu teneritatum maluae, ana manipulu.i.fum 
initatum iuniperi cu granis fuis ? jnanipulos.iij.deco^ 
jll, 
quanturnt adipis gallm^anfcnn^atlStin^T^^^piil 
vaccinae,ana quar.j.taxi oC 
ana vnc.i.& mifceantur infimulcum colatufa r^3flj, 
darum herbarum:deinde apponant bdelli^»3 , 
ana quar.uolei iuniperi,fpice,caftorei, ana vnc»;^; 
iftae gum£ per duas horas vel per tres in aceto c 
deide recipiat vnafcutella plenam limacibus * a 
cet limacibus rubeis,cer£ quart.i. 8C bul1 j 
fimul,SC colentur, 8c fiat vngucntu:poftea vUr 
uos8C membrucontradum adignemvcl ad 
fuauiter:poftea patiens fiet calidus cum pannis» 
Bcconfefiione oleorum, Cap. - 
Equitur de oleis calidis 8C primo de l j 
vji quia multis modis conficitur* Accipe 
ri virides:terantur,etdecoquanturin ol eoico 
6C habebis oleum laurinu. Irem terantur 
ri recentes 8C maturae: & ponatur iniacculo.*# 
hatur oleum* Aliter conficitur . Accipe ba^(1a/ 
ri, & teras cum folrjs:& decoquantur in fimul» 
bebis olculaurinff. Item alio modo.Terantu 
laur.& infundaturin vino:& dimittatur Pufrttf,rf 
p tres dies: & tunc ponat in torculariin facculd* y 
trahatur oleu. Specialiahuius olei funtde i 
colicapaf.&fciatica aliqcffingularc 8C 
dium. Contra infenfibilitatem neruorum yat $ 
ctio: fiuefitin oppilatione:fiuein paralyticis* 
mortificatione* 
, Sicut extrahitur oleum a bacis lauri, ita a 
re.‘fed ifta oia funt contra frigidas caufas:& fpcC 
cotra arthretica de frigida cauia.unde dico q? * jfflr 
eft ederae: valet cotra arthretica. vndcokuqy, 
tius opatur, fic fit de edera* Accipe ligna ficca 
ddgumi ligni fi poteris habere: 8C fruftatim n|U 
nanturin vas terreum perforatum in 
bus vel tribus locis: 8C fuperponatur tuncoH3' 
natur in terra: 8C ligetur fundus fuperioris o}‘ 
orificio fub terra cum argilla: ita cp tora 
fit fuper terra obuoluatur cum argilla cd0 
fuperioriorificio:8C tunc circumquaque apP^ol1'1 
ignisret diftillabit oleu nigrum. Specialiahu^j3/ 
funteaufas frigidas reprimere, & fuper onima 
thrcricam de frigida caufa remouere. 
Sicut extrahitur oleum de bacis lauri: c 
tur a femineiuniperi decocto in oleo in dupn ,.$> 
&C ficut extrahitur a lignis edere,ita a lignis,L,f1 
Specialia vtriufque oiei funt frigidas caulas m.}1 
rc:facta inunctione fuper fpinam,typum 
mouent:fedmagisIpecialiafactainunctionca 
bilico vfquead muliebria: 8C fuprarenes & 
habent confortare, «S£ eiufdem humores den 
eam a corruptione prseferuare. Sp 
Eodem modo extrahitur oleum afraxii 
cialia huius olei funt,arthreticam remouere, 
nationes cicatrizarc: magis fingulare morp1 
bamfoIuere:&ipfospilosdenigrare:ita p°cC 
hi oleum ab omnibus lignis. 
Et de herbis fimiliter extrahitur oleum» *C0< 
rutae, 8c diuidantur fruftatim,8>C dimittant jf1 
trefcere,par.ix.vel per.x.dies:& dccoqua*1 
plici vafe vfquead confumptionetertiaep 
lentur. Specialia huius olei funtfrigidas 
primere:fed magis ipcdalicer epilcpfiam “ 
uata. Xtemalia caufa Q(lCin Item? Ul^Pcl*vnAioncm:fimiIitef pcrclyfterc, , 
tatescfi fleqU[tUr de oleo pulegrj. Accipe ergo fummi 
tUr,nol °-us & folrjs pulegrj regalis: & decoquan 
fasfrjcr.vf ° !n upfic> Vafe. Iftud oleum reprimit cau- 
,0nef as‘Ped Angularia&fpedalia funtfadainun- 
r^frUPCrreglonem matricis, habet eam conforta 
c°nrpJ.- 0sbum°resdcficcare:& eam habilem ad 
Itemd°nCmreddere‘ 
°Uoru h v,teIIis ouorum. Accipe ergo.x. vitellos 
rentup <vUr°S5 calefiantin patella vfqjquo dem- 
ri fl?^earemoueaturPatefla ab igne:8C po- 
°C lu,:&: coprimantur vitelli, 8C diftillabic 
uftion^1 \nc^uo^tas* Specialiahuius olei funt c5- 
lriCesfa,s dolorem &arfuram midgare:fubtiles dea- 
s r Cre* ,rr>petigines 8C ferpigines foluere:fed 
lri§u^are &fpedale cftfoluere ferpiginem 8>C 
£ft oleum tritici quod fic fit. Accipe 
m,naS ern ca^lt^1‘ coprimatur triticum:&l di- 
P°t1at Suoddam oleu nigrum:quod cum plumaap 
uftur rPraimpetig,n?^ferpiginem.Iteincom** 
Speciale contra impetiginem 8>C ferpiginem. 
ejfd „ de f^00 quod fic fit. Accendatur foenu 
0Ju nguacur- Item ponatur fuper carbones: 8C tuc 
1 1 n fu mu m: fup er p o natur lamina ferrea: 3C 
C^,^clua?damfuccofiras:qu3e diciturolcum de 
T_boc cu penna intingatur impetigo 8C fer- 
J,caft*0 caft°nnu fic fit.Decoquatur,vnc, 
fib.f °lei. tertiam partem cofum- 
r,a f cpnferuetur cum puluere caftorei. Singu- 
e -Pec,afia huius olei funt frigida caufam repri- 
«M ma§,s fpecialia facfa inuudioc fupra caput 
lraletllam dcPrluatacaiifafolucre:valetfimiliter co 
argurn 8c cephaIeam,5C conrrailiacam 8c coli 
tra,rmpedim^ric°itus caufa,faefia 
ioire uPer re fupra virilia & muliebria, 
(V*01 nia^Icl1,nfi fic fit.Decoquatur vnc.i.ma 
ada Sin- 
, Ipecialiafunt virtutem debile aflimilariua 
1 <ri^COnf°rtare: valet hefticis confumpds ex 
fhgjj 01 ,nfene<ftutc 8c fenio.ftomachum cofortatin 
Sfd?'^aU - pa<^a ,nun(ftione fupra regionem matri 
ea,r,tat? CIUS rePrirnIt* humores cius deficcat: 
fic C0nccPt,Oni praeparat. 
nfu dctartaro ficfit.Puluerizeturtartaru, 
'neo aturin aceto: 8C tunc imponatur in panno 
,.nu°luaturfiuPpis aquairinftis:5<Cdecoqua 
f.l)diu^neribus: & tunc ponatur infcutclla terrea 
%hk ‘,Ca SP fcutellaponatur in tunedi- 
C0>?dam vnctuofitas nigra vergens adfubru 
,fS0l °^Cni * dicitur oleu de tartaro. Specialia 
reei maculas de vuluapoft par- 
manentesabftergere,&faciem mundificarc. 
Extraliaturfi,ccusaf°lns pia 
*Stn, taginis,quinquencruiae, tor- 
r°* ,n§ular,aliuius aquae funt. fi recipiatur 
rafacr°^Cah'do:caloremfpiritualium alterare:vul- 
h. fieni c dC cauPacafida confolidare. 
ril^r^tan^tua^aturador,bus VC1 folrjs vitis albae, 8C 
J' SinP,5i a^‘ro‘Canine,Iapathq acud,Iapathrj rotu 
li tCrarc:fi an , ulus acIu? funt frigiditate fpiritualiu 
i**c,c,Platur i° potu cum uino:phlegmadcos 
5caufa rr,a e^cpnfumere:& vulnera facta de frigi- 
nf°lidare* 
acc,pc mentam,meliflamjbetonica3balfami- 
Lirpp jttt. 
* X A A» J 
tam,fatureia, ftrpillu, pulegiir regale, haftam regale, 
afolrjsearum extrahatur aqua vt praedictum eft.Spc 
cialia huius aquae funt debilitatem capitis proucnien- 
tem ex debilitate digeftionisrcprimere, digeftionem 
ftomachi ex frigiditate impeditam confortare.fluxit 
ventrisde frigidainterdpere.fimiliterper contrariu 
aqua rofcalidamdyTcraiiam ftomachi alterare: vel 
fluxum ventris ex caufa calida habetintercipere. 
Item extrahatur aquaafolrjs reftabouisihaecaqua 
fortius alterat dyfcraftam ftomachi: & intercipit flu- 
xum de caufa calida. 
Item oleum nigellf fttftcut oleum frumenti:valet 
impetigini ficut oleum frumenti. 
Item oleum frumeti fic fit. Accipe frumentum, 6>C 
pone fuper marmor,8C laminam calefactam groftam 
ponedefuper, 8C exibit oleum.* 8C fitalio modo:SC di 
cit Raftsin Almanfore valet vertigini. 
Item oleum de femine linifltftc. Accipe fe.Iini tri- 
tum:fub calido cinere coopcriatur:extractum com- 
inde fit, . 
Item oleum benedictu,quodcompofuitGiIiber- 
tus:c£ oleum optimuin frigidacaufa:& fit ex lateri- 
bus veteribus farracenicis contritis optimein pulue- 
rem: madefactis in petroleo oleo: per 
duas ollas vna fuper aliam polita fuperiori figillata, 
SC igniappofi'ta,&: perforata in fundo inferiorein ter 
raftanteeo modo quo Stoicum iuniperhquod opti 
mu eftleprofis SC puftuliscorum:poftcafublimaturt 
melius fit ex lateribus fornacis contritis& diftempe- 
ratis cupetroleo & fellibusrin quibus rrfoluituram- 
moniacum,puIuiseuphorbh, puluis ellebori nigri,et 
falisalcali:omnibusfimul copofitis, extrahatur oleu 
modo priori, poft fublimctur per alambicum. debet 
autem fella efle vulpium,SC vrlium, 6>C bouinu fi efle 
potcft:& iftud oleum vocantbcnedictum. 
Oleum benedictum quodeopofuit dominus Hu 
go fic fit. Accipe oleum antiquum, 8C lateres rubeos 
quos non tetigit aqua: frange ipfos per frufta minuta 
ad pondu s vnius, drac. 8C accende in igne donec ru- 
bicundiffimi fiant: poftea quodlibet fruftum per fe fi 
gillatimin oleofubmerge: deinde conquafla, 5^im- 
ple ex eis vafa vitrea: quae poftint fuftinereignis forti 
tudinem:deinde claude cum Iuto,& fufpendein fur- 
no: ficutfufpenditur vas olei rof. multum debet efle 
intcripfum SC igncm:& cum deficcatum fuericlutut 
mitte fub vafis illis ignem fuauitcr, 8C paulatim vigo 
ra ignem: & fic facias donecaqua fluat a vafis illis: 8C 
tunc incipiat vigorare ignem, donec videas currere 
oleum valde rubeu: 8C caucneillud ignis tagar.*quia 
poftea non cxtingueretur:fedcontinuaigne,donec 
ceflet oleum fluere:8C tunepermitte, donecinfrigide 
tur furnus: poftea extrahere foras facies de vafis t8C 
pones alioslateres,fi vafafunefanarfi non,accipealia 
vafa:& fic facias donec habeas oleu fufliciens:ctrepo 
nas in vafeftricriorificij: SC claude iftud: hoc oleum 
cft de fecrctis philofophorum. valet ficutballamum: 
fedeftfubdlius,& clarius,8C maioris vtilitatis in aegri 
tudinibusfrigidis:perforatetiam malum, 8C expandi 
rurcito cum fpatiolato: valet lapidi, aegritudinibus 
veficac,& prouocatyrinam: valet doloribus frigidis 
aurium:interficit vermes in cis: valet paralyfi,3d tor- 
turae oris inunctum aut bibitu: valet fdadcae& dolo 
ribus dorfi. Item oleu boraginatum. Red.boragi- 
nis,ficcae,vnc.uii.oldcommunis,lib.udecoquantur fn vafe duplici, donec bis mandetur oleo:coletur.eo 
latura valet dolori iucfhirarum ex frigida cauia: mor 
fificat:& excipit dolorem» 
De [omniferis er fuhlimathnibus♦ Cap. VIII. 
COnfeAio faporisa chirurgiafacienda fecundu 
dominii Hugonc fic fit.Re.oprj, 8>C fucci mori 
3maturi,hyofcyami,fucd conidrj, fucci foliorum ma 
dragOr3e,fuccicderaearboree,fucd morifylueftris,fe 
ynUaducae,feminislapathq quod habet poma dura 
& rotunda,& cicuta*, ana omniain vnum 
comifce in vafe aneo*ac deinde in ifeud mitte ipogia 
nouam:quod totum ebulliat: & tadiuad folem cani* 
cularibus diebus,donec omnia cofumat:& decoqua 
turinca:quotiesautcm opuserit, mittasipfam fpon* 
giam in aqua calidam per vnam hora:& naribusap* 
ponarur:quoufc£ fomnum capiat: quiinddedusefe: 
et ile fiat chirurgia: qua perada vtexdtetur:aliafpo* 
giam in aceto infufam, frequenter ad nares ponas. 
Item fceni.radicufuccusin nares imittatur: mox ex* 
pergifeitur. Item.Redp.antirnonffiquart.i.argenti 
viur, quart.j.diftemperctur cu capitello quofejarge 
tu cu antimonio fitbene inuolutu.Pofeeaaccipe cal* 
ccm viuam,feponegallicu.6Caliquantulum dearfe* 
nico:poftcatotum fimul ponatur in fublimatorio.fa 
dafublimationetotuinfimul congregetur:etiterum 
inuoluatur cum capitello: 8C inde efficiatur pomu ad 
quantitatem nucis : Scinde ponatur fuper crepatura, 
vel fuper rupturam, vel quicquid volueris facere cu 
ram,de puluere retine poft fublimarionc:8C inde fiat 
puluis: diftemperetur cum faponegallico: 8C poftea 
ponatur vbicuncp volueris et operatur. 
Arfenicum fublimatum fecundu dominum Hug. 
Sic fit.Re.arfenicu,& exfolia,lib.j.deindcaccipeaeris 
vfti,faliigem$,ceruffi,anal)b.5.deinde arfenicum ex 
foliatu tere forriffime:& patta per tamifum groffium: 
quodremafitin tamifo tere donec totum fit paffatu: 
poftea fiat idem per omnia de aere vfto fepararimdde 
defalifgema & ceruffa fcparatim.-poftea omnia fictri 
ra comifce fortitcrinacctoforrifuper marmor cum 
lapidefuo : deinde totum comiftum ponein vafe, id 
cftin difeo cum alutel.da fibi ignem quanto poteris 
pleniorem.in fignum fublimarionis funr. vi.horaein 
aeftate&.ix.in hyeme vel circa:& quando videris ar 
fenicum fublimari, 8>C diftillarionem ceffare,remouc 
alambicu cum fuo recipiente: deinde foramen alutel 
Ii claude cum modico nitri quantitatis conformis fo* 
ramini:dcinde modicum vigora ignem per vnaho- 
ram, ne materiaaduratur:quofadoremouc:& vafa 
infrigidari rota node pmitte: poft fuauiter vafa difiu 
ge:& quod remanfit fublimatum inalutcllo ad parte 
pone.pofe accipe faeces,quaefuntin fundo vafis infe* 
rioris:& fortiffime tere cu aquadida diftillatafac ora 
niaficut prius.hoc reitera de faecibus quinquics.poft 
faeces refjce, 8C vafa munda:poft accipe totu album, 
& tere tan r u m fah fgc mce ad fp iffi tu di n e m vniu s d igi 
ti ponein fundo difei, poft folium papyri eidem fora 
mini (uperius pone: dadoci lentiffi mu ignem donec 
fublimctur totu ficut prius: hecacus fiat mitis 8C fua* 
uis: ficut fu dor beat£ virginis qnpeperitChriftum* 
De epilepjla. Cap. IX* 
DE epilcpfia dicendpm eft, quae dura paffio eft: 
quaeinuenta creditur cfle, ficut eft paffio duo* 
THEODORICI 
rum menfium. Fitaute cpilepffa vera dephU£ 
te non naturali SC de melancholia. Item quand0^ 
a caufa primiriua, id eft vitio cerebrh quando#*1 ,gj 
remota,id eft vitio ftomachi, 8C dicitur analcph3 
duo 8C analep.&T cafum> 
epileptici vero no. Item generalis regula eff‘‘fl? fj 
nis epilepticus laborans de priuata caufa debet cti i 
per calida. Catalepfia que habet fieri ex 
fcofo,id eft ignito et malitiofo, vt dicit Colfanfl 
debet curari cum frigida. Item fecundum 
fymptomata quaeproueniuntin cafu potes c 
fcere.*inquo membro materia fit polita: quia 
doqueponiturinccrebro, quandoqucin 
quandoque ininteftinfs, quandoquein vrjs Vt* rj 
bus, quandoque in rcfticulis ,'quandoque in 
bus.quando eft ex cerebro, multa fpuma refo* 
in hoc cafu more patientis, quando eft in RortlaCffi/ 
in cafu fit vomitus.quadoininteftino,in cafu 
ftio.fed in vrjs. vrinalibus in cafu effunditur Vt,n‘j-e/ 
tefticulis 8C genitalibus,fitfpcrmatis emiflio. 9 
cundu diucrfitateslune affliguntur de diuerfisnu^ 
ribus. Quatuorcnim funtlunaeaetates.prim3c‘t V 
da & humida.fecunda calida 8>C ficca.tertia fn'21 
ficca.quarta frigida 8C huida.ergo qui laboratae 
mida materia,debetaffligi in prima 3C vltima^1 
borat de fanguinelucido,in fecudafrcqucntiuSjH 
laborat de melancholia, ,rl v 
da aerate lunae. Item quaeda affligit 
dam infeptimanarquaedamin |fl4 
tuor temporibus anni. 
Gonrralk cr£° re8l,Ia eft:chilIa9uae 
tardius curatur:quoni5 quanto 
affligit: tanto compacftior eft materia: quae 
temporeindiget adfuidecodionem. Ite qua°ci(t 
fitinla<ftentistate& debili:quandoq? in 
lacftenti aetatc,runc tora cura debet exhiberi 
ele<ftuarfjs,& fyrupis,fubfumigatibnibus,etpu l0((i? 
bus. vnde dico cp caftoreum no debet fufpeno 
pueri Ia<ftentis:quia eius tj o' 
tilis.vndemaiorfieret diflblutio quam 
SC ita timendu eflctdefuffocatione.idem d ic°.3 
fco:quia ex fubtilirate fubftantiae 8C calore ma£'$6 
foluerct quam cofumeret. Ite nota:epinter0 
herbas quaefoluunt epilepfiam in lacftenri 
catur hyflbpus, fi Ia<ftens recipiat odore illius K 
vel nutrix vtatur eadem: vel in elecftuarfjs .* 
pis:vel puluere.*vel quocunc£ modo 
generale documetum:qcf alio modo extraca‘u rjft/ 
alio modo in cafu fieri debet. Nota rame cp 
cipio cafuscpilepfiae extrahatur aliquidde 
de quocunq? membro uolueris, nunquainft 
poftea patiens ab epilepfia. Irem in cafu app° 
pukiisrutaedeficcataein naribus, ftatimfblucljL 
fuccuseiufdem herbaeinrjciatur, Item re£ # 
fu nb debet apponi fternutarorifhnon debet u jii' 
catiocirca caput,ne fumus a tali corpore rraNflg 
perius:i mo primo debet fieri fricatio circa 
biasiethocdiiudcldefieri fricatiopoteft cirea 
Vt exeant fumofitates c apitis ad exteriora: & Jic 
eft timendum de attractionefumi ad fupedora 
rcgula.a quOcunc£ membro fiatepilepfi3* a0%o*>* 
°piata, nififtomacho inanito:quia omne 
debet exhiberi ftomacho inanito: vt fornus 
excepto fakfaccrdotaitjSC falemarcclli?& liber iiil 
fum^on^atUl*CUttl *&***& A co< 
heum ue]C* • Lcm alia regula: qr fi corpus fit plethor 
'lepffa fiat a medicina !a 
P3ti>nsn 1UeI^,terPurgans.Si autem ffata capite, 8c 
1,0cuni a°n u P^thoricus: fiat tribus diebus fumiga 
r^^fav0 a eco<^lon,srurae & hyffbpi.Etin 
. °reodir mittatiir vnapiluladcdiaca- 
ptCll?Pcrata cum fucco bletaecum paruo fale 
‘1EerPer gargarifmata,& fternutationesj 
v°mitUs o?pCP^eP^a a ftomacho:fpeciaIis cura, eft 
o ■ at a caPltc5hmiliter valet: qa ffcut fto-* 
membris fubminiftratrita ab omni 
briSattrahit* 
men1C,tAlex-q>analepffa ffta cholera.intelligas 
mCem cholera fit, id eft tanquam' 
• 1cfcinr°UCntC* >i‘,mcSqu,'a cholera abundans,qua 
bul,^n^ch° calore fuo diffbluit phlegma,& fa— 
dican attrahicur,et facit cpilcpfiam.liceter 
tper CaP^°rcs, q?epiIepfiadebetfolui, vt 
f?lltl • 3 tamen ln hoc cafu cft,primo caui$ mo 
v°dc debet purgari cholera: & po- 
Us, hwmor. Item omnis epilepticusdebct 
l(epilc a.ri*hmiliter 8c fcotomia:quia nihil magis lae 
‘ fi R CUrn Suam idunium:quia regula generalis 
0machi tnultum cofertieiunium! 
,ehilirascerebri* Item generalis regula eft: 
!IS0tiorSln^C<^10 epilepticum* Ite om- 
malus^ae^IteP^ePt,c^5cxccptishis.iirj.odor 
r 0reh ammoniaci,opopanacis.deiftis tamen 
QreclUentl VPU turbant cerebrum: vnde no de 
rCTJrr,hjfpendicollo epilepticfinec 
lc0nrr>U Porcarl* Jtcna nota,q? antiqui phrlofoi 
fuerunt facere phlebotomiam poftcafum: 
lusPO‘eritcerebrum mundificari,&: 
r.^Ura- :ehJhtaca funt modo corpa magis quia 
t^^bTCritCrrebrUm ludificari, & viuificari:fed 
*Itata£unt modo corpora magis quaprius 
cofueuimus:et tamen nota,q> forti exi- 
rpore fpecialis eft phlebotomia in vena co^ 
iundionis pollicis 8C indicis;qiiia ilfa vena fpecialiter 
fubminiftrat capiti* Item quandoc£ contingit q? in 
epilepiia de caufa priuatafub lingua apparent quseda 
venf vergentes in liuidum colorem, vel virides,qu£ 
dicuntur fagindes venae.in tali cafu generalis eft regu 
la,vt aperiantur ven$ illae:quia per illaru aperitione, 
etiam inueterata epilepiia confueucratfolui. Itepo 
tes habere rationem;quia in praedida epilepiia 
Ius apparet viridisin vrina vergensin liuidum 
rem.nulla autc epilepiia alia poreft cognofciper 
nam* Item regula generalis cft:q? omnibus epilcpti 
cis nocet balncum:&eft ratio:quia balneij laxat ner- 
uos,& debilitat.*quiainbaIneo generantur multi 
mores,quicaputafcendentcs turbantcercbrum:vel 
quia epilepiia eft vna de rhcumaticis.cuigitur in nuU 
la caufa rheumatica debeatfieri balneum, ergo non 
in epilepiia. 
Irem alia reguIa.omnibus epilepticis confert theria 
ca de.xv.in.xv.diebus ad pondus oblata, v.dcnar* 
cu m vino decodionis rutae, excepta catalepfia: 8>C fu£ 
fumigatio fiatbisinfeptimana. Irem alia regula 
neralis: q? in nulla epilepiia debetficri coirus:quiain 
coitu multum debilitantur nerui.vndefiuntcpilepa 
d 8C paralytici. Item alia regula: q? in omnibus 
lepticisconfcrt antidotum,diacaftoreir.SC potio fan 
cti Petri:er offeratur bis in feptimana cum ierit dormi 
tum cum vino rutaeadpondus. v.denariorum. 
Item fubfumigatisrutsefiarbisin feptimana. Ite 
aliarcgulafecunduomnesaudores et dominus Hu" 
go affirmat,q? coagulum leporis foluirepilepfiam. 
Item regula: q? oleum Frigidos humores in epilepiia 
fo!uit& confumit: fic fit,lib.i.Iaureolae,foliorum lati 
8C decoquatur in lib.i. vini, & alia 
olei, vfq? ad confumptionem vini bulliant:<Sd cu hoc 
vnguento vngarur caput epileptici,8C ftomachus,6C 
analcptici. valet etiam in frigida caufa phlebotomia 
de cephalica, 8C in paralyfi 8C infpafmo dcrepletioc, 
8C arthreticafrigida, & in omnibus oppilatioibus ex 
frigidishumoribus. Et haec dc generalibus epilepticis 
didafuffidant* 
Finis chirurgiae Theodorici* tlBELLVS D£ C H I R VR G I A EDI' 
tus fiue compilatus amagiftro Ro* 
lando feliciter incipit* 
ERICINA aequiuocatur duo- 
Hbus modis. Vno enim fcnfu dicitur 
inftrumentum mcdici:aIio vero di- 
ci curJpfa ars.fecundu q? ipfum diui 
dicuri-n theoricam, & pradicam. 
Eftaute triplexinftrumcntum medi 
dnae:per quod medicus diligenter 
medctur,fcilicec di3Cca,potio,et chi- 
rurgicum inftrumentu* Primo enim aeger eftdiaetan 
dus:fecundopotionandus:tertiofiquid eftfuperfiuir 
inipfo, qupd per praedi dum inftrumentum, fdlicec 
potionem ncquitremoueri, per chirurgica inftrum? 
tum eft extirpandum. Cum auteiftatriainftturne- 
ta,quandocpdinuicefibideferuiant:de diaeta,& me 
dicina multi a plurimis fueruntlibri condici: de chi- 
rurgia vero nulli vel pauci. MagifterRogerius tum 
rogatu foetorum 8C amfcoru Tuorum, tum propter 
paucitate tradantiu de chirurgicoinftrumcnto que- 
dam tradatum edidit: quem chirurgia appellamus: 
in cuius principio ifta requiruntur,Intentio,Caufain 
tenrionis,VdIitas,Partitio opcris,Ordo tradandi,Et 
libri titulus. Intentio eftlbluta 8C continua etfuper 
flua chirurgiaebeneficio curare. Caufa intentionis 
fuitin copialabiorum &intcrcelfio amicoru. Vti** 
litas eft curationis cotinuitatis folurionis 8C fuperflui 
tatiSjfacilis et certa notitia. Partitur hoc opus in qua 
f uor particulas pro varietate partium humani corpo 
ris. Ordo tradandi talis eft. In prima particula agit 
de laeftone quae fit in capite vfq; ad collum. In afrjs 
tribus no feruans ordine miftum,tradat de qualibet 
laefione aliarum partiu, inrermifcendo curas de apo- 
ftcmatibus,de cancris,# fiftulis:# ira finit tradatum 
fuu. Libri titulus talis cft.Libellus de chirurgia edi 
tus ftuecopilatus a magiftro Rolado feliciter incipit. 
CHirurgia dicitur a chir quod eft rhanus,etergia 
quod eft a dio .* q? in adione fiue in operatione 
confiftit. Incipit vero primo de laefione capitis.ideo 
cp dignior pars corpis eft 8C appellatur. Vnde fcien 
dum eft q? humanu corpus in.iirj. partes diuiditur,fci 
licet in animatam, vitalc,nutritiuam,et generatiuam. 
Et dicitur caputdignior parsrquiafuperiorem loeu 
obtinet, fundamenti! enim eft tam rationis quam cae- 
terarum animalia virtutum.primum ergo de capite 
tradatusfuit preponendus:quiaabipfocaeterismc- j 
brisfenfus 5C motus miniftratur. Anriquienimphilo 
fophi caput radicem membrorum corporis 
clfcaireruerunt:# arbori inucrfaealfimilauerunt:# a 
capite quafi a radice fimpliciincepere :8C in plurima 
mebra velut in ramos extenderunt: vel dignior pars 
dicitur:quia primo apparet videntibus:vel quia ani- 
ma principaliter dicitur habitare in cerebro:quamuis 
Augufti.dicauq? ala necin minoribus minor: necin 
maioribus maior reperitur.dicitur aute principaliter 
habitare in cerebro,pptcr principalitate operationu: 
quas i eo exercenundc dignior pars corpis indicatur. 
Et primo tradat de craneo: gratia cuius et ad arbore 
ciufde cu rationis cuidetia,de cerebro queda funtprf 
libanda. Eftigitur cerebrum album, humidum,le- 
pc, multum habes delpiricu,et multum de medulla. 
tribus cellulis diftindum, duobus pattrtiVufis corf 
tum:tresenim cellulaedicutur,anterior,mcdia?^'j|I 
fterior. In antcriori,fitimaginatio.In media,ratl ' „ 
pofteriori, memoria.quaefuntopcratioestriutf P £( 
cipalium virtutum, fcili ce t p han tafti cae, lo ng»W^ 
memorialis.Anteriorcellulaeftcalidaetficcaa i 
comparata, multum habens defpiritu, 8C ParUraCj, 
medulla. Media calida ethumidaad alias comp 
multum habens defpiritu, 8C multu dcmeduU3* 
fterior frigida & ficca ad alias comparata. 
bensdefpiritu etparum de medulla.Et 
diuerfas complexiones cellularum diuerfa fu 
benda medicamina.Duobuspanniculis cOO pcr 
fcilicet pia matre 8C dura matre. 
Capitulum primum 
7 nis panniculorum cerebri. 
z De cura fradure cranei in vniuerfali. 
j De manifefta fradura craneicum ampl° 
re vtenfc, vel afio fimili:# cura ciufd*? 
4 De magna fractura cranei cum ftrido in *UP 
fide vulnere. 
$ De fradura cranei in modum rimule. 
6 De vulnere capitis,fiue fractura cranei* u> 
7 De perculfione in capite, fiue vulnere 
ctura,et fine fractura cranei:8C cura eiu* )j' 
8 Dc vulnere fiue perculfione capitiscum^ 
niata,fiue feparata pendente cum crane ’ 
(inecc. _ __ _ 
9 Dc vulnere facto I cotuada capitis an ve* ’ fi 
i o Defututis qualiter debeant fieri in mei*1^ 
cicijVelinalrjsnobilibus membris. .fjt> 
11 De vulnere i ptibus faciei facto cu telo Vcl 
u Dc vulnere cum perforatione cranei i*cl° / 
telo vel fagitta. , yy 
t $ Dc cafu vel perculfione fuper caput ctit,s 
fola plicatura cranei. 
14 Dc tinea,8c eius cura. 
»5 Dc rima feu rufa capitis. 
De teftudinibus capitis. 
17 Dc quibufdam incifionibus 8C cautcrij5 3^ 
niam,me!ancholiam‘,;& ep^Icpfia^n»3£n^^£|,, 
18 De aegritudinibus oculorum3# curis 
continens rubricas.7. 
Rubrica.i. De pilis inuerfis inoculo. 
z De lachrymis oculorum 8C relaxatio* 
brae,# ordeolo,# pruritu. 
3 De panniculo oculorum corrodendo. 
4 De rubore oculorum. 
5 Defanguinein oculo,confurgentepdcU 
vel fimili,# de tumore. 
6 Dc inferioris c* 
vel apoftemate facta. 
7 De fiftula natainter oculum 8C nafum* 
Cap1tulu.19.dc fuperfluitateortainnafo & 
io De cancro in nafo, 8C reliquis partibus 
ciziidC decorrofioncgingiuaru,& ea 
paratione a dentibus. 
z 1 Dc fcilfura,arfura,8C puncturalabioru^*^ 
zz Dc dislocatione mandibulae:&:cura eiul 
z$ De fractura mandibulae cum vulnere. 
24 De fiftula mandibulae. 
i 5 Dc dolore dentium. 
a 6 De pullulis in facie,& variolis. * 1 ly• 
13 £ImPcdginc,& ferpiginefaciei: ■■, 
z9 [)eiT10rP^ tam alba quam nigra. 
3o j^e auriuex quacunqjcaufapueniat. 
e Ruolibet alio cxrrahcdo, 1?in aure ceciderit. 
!s9utbuscaputuulncrctur:&'dejignis Ufionispa 
Ceorum cerebri. Cap. I. 
modis vulnerari contingit, vub- 
SU5nc{1CpatUr crdm aliquando cu fradura craneirali- 
cGvu,° lne fradura ciurdcm. Fradura enim cranei 
ties * ncre aliquoties eft magna 8C manifeftaraliquo* 
ua* Efeftfdcrtdu q> fradura cranei peior eft 
rUj° Vldnerequa,cum magno.inparuo enim 
inc®ota1: °C rePer*atur craneu:fadeda eft maior 
gno v i Pedtam magna qua pania alia eft cum 
cun u n«rc 8c largo:a!ia cu ftrido 8>C parua. 
Ct|,cbrT€r° ra<^ura Et cranei,de laeftone pSniculoru 
* iCrnPer eft dubicandu. Nam aliquando dura* 
*nWl P,amater luditur. Guaute dura 
0r tur5 per ftgna cOgnofcitur. parieti nacp- 
faciej capiteex foludonecotinuitatis. Rubor 
fio Wb&W illuc concurrentibus:oculoru ince 
Cm cau^a‘n,g linguae ex febre.‘aIienado 
fcitUr ~* Iteru piae per h$c ftgna 
Pnl|j‘ yirtutisappeciduae,digcftiu?, & ex> 
%0?’ah!ati5e vods ex Eplrwlbus §C fumofitadbus 
Ecie^-,ri0tiuosUngucrcpIendbus.pu 
ex nutrimento attradoadio 
1 & no incorporato:(anguis Scfanies ab au 
nar‘bu$ fluere cx eadecaufa, vel ex defedu 
fiiiCr) etiaconftipatio ventris ex f|)iridbus cGn 
vulnus, & depauperantibus 
et inferiora. Htnota q> ficoftipado vel 
eclu,tur: mortale eft: & qcfdeterius eft, rigor 
cb'SfrCr ~ r uater ln Aie patienti folet accidere: 8c. 
ftf. Pe iimi ftgnum eft:quia tunc calor naturalis 
tC-eXtremas‘Sluas vldmopetqt:ethoccftcer 
SJnu ‘ *n °mnibusftucpluribusfuper 
US°e uPratEdis ad plus ufcjjad.c.dies mors 
tnaxime ftaliqua miryngarum,fcu me 
Nbio ercbri loefa ftt:morictur aeger in primo plent' 
Ueniete vtinpluribus.hoc enimcodngitex 
effeduhabetinterrenis:& lu 
e 
Ur humiditas terrena fenitium; &tunchu-' 
,r,tUsjn Cerebri augmentatur,& ebullit ccrebru,cum 
quandratenequeant contineri.vnde 
Q°n'3m non habet obftacuIum:&itamoriun 
Npe^1!3 igitur de fradura cranei magnum fequi-' ■ 
%US Cu*um,qualiterfraduraecraneifubucnirepof 
Cj(^cr °rdinem profequamur. 
y fr<lfturdt cranei in uniuerfali, C<tp. 11. 
Vj j *** multae fint aegritudines capitis, vt cepha- 
5rnonoPagia5&: hemicraniadllasfolu modo 
quae chirurgiae folent cura 
c,o:vtcftfoludo condnuitadsrquae quadOcp 
n r iiParre capitis: quandoq?' in media:quan 
ri eri0ri celltila: quod ideo diftinguendum 
aj^diq1 C Prouidus vnicuiq? prouidens:q?fecun" 
naturarum vnicuiq; competetcm 
! enradonem. Cum autem fradura cranei 
art€ caP,ns:licetdefedus ex 
aUdorum plurimafuperponerc:natura ta-* 
menipfiuscellulae prohibct,cum ipfaiudicetur cali- 
da Sc ficca,& ex hoc habeat virtutem attrahendi' nu- 
trimentum calidum 8C ficcum.vnde minusin ea par 
tcvtendum cft vehementer calidis :licetpotius re- 
ftauratio carnishabeat fieri per calida &humida. 
Fradura ex/ftentein media cellula, non eftfadenda 
fuperpofirio calidorum: ne eius fiat putrefactio,cum 
fit calida SC humida,& multum habens de medulla* 
Fractura exiftentein poftcrioriparre,neceflariaeft ca 
lidorumappofitio: quia frigida eft & ficca naturali- 
ter. Nota etiam q? non poteft reparari craneum ex 
totoan.xxx.vcl.xlv.die, nifi fitin puero,veI in ado 
lefcentulo. Et cft fciendum q?in quolibet vulnere 
timetur fpafmus tam de repletione quam de inanitio 
ne.fi' fit nimius fluxus,dcinationc:& non dcbctphle 
botomari:fi' paruus fluxus,de repIetioe.‘ct debet fieri 
rrifruitip de vena cephalica, fi fortis fitiuxtaillud, ner 
ui 8C re.etc.Si vero fiat vulnus,iraprocedendum eft, 
in prima die non debet fieri incifio nefyncopizet pro 
pterhaemorrhofagiam: quod cft notadignum.fi vc- 
roincifione velpercufllonemagnafucrit hacmorrho 
fagia,ftuppa delicata exprimatur: deindeafpcrgatur 
puluisdefumach, SC vtraq; confolida, mummia, SC 
bolo: 8>C imponatur vulneri:& fuper ftuppam madi 
dam iterum afpcrgatur de eodem puluerc: 5C poftea 
fuperponatur ftuppanon madefacta, SC vldmoplu- 
maceolus.iftaenim conftrfngunt extremitates vena- 
rum.fimilitcr ftuppa cum albumine oui.idcm fiateu 
eifdcm pulueribus, Sc magis conftringit album oui 
folumodo in aeftate.albumen cum vitello in hyeme, 
quiaaliquantulum magis eft calidum quam alburne» 
Vcmanifcfta fracluracratieicu amplo uulnere, Ca, i II, 
CVm fractura cranci magna SC manifeftacuam 
pio 8C largo vulnere fuerit: vt fi fiat cum enfc, 
Vefalio fimili: ita q? os vel aliquid aliud quodremo- 
ueri debeat in aliquo tepore.*a medico , fi fieri poteft, 
illico extrahatur,nififanguis multus effluat: vel aliud 
impediat, ficutcft fyncopetfubtiliflimus pannus de li 
no vetus, ne afpcritatc fua laedat inter craneu m 8C dut 
ram matrem,velutex obliquo caute mittatur.In orc 
vero fracturx cranei pannus de lino vel de ferico qcP 
longe melius cft,ita q extremitates panni vndicj; fub 
craneo cum penna vel tafta non imponendo ex dire 
cto,proinde immittatur, ne putredo ab exterioribus 
fluens ad duram matrem decurrat, 8C maiorem laefio 
nem cerebro infcrat.de fpongia vero rharina diligen 
ter lota SC cxiccata idem fieri confueuit:fpongialaua 
ri debet, vt amittat hoc vicefies,nc tan 
cum nitrolitatefua mordicet piam matrem,uel dura: 
quia omnia mordicantia funtcalida: 8C corrodentia 
calida, 8C ficca. Haec enim putredinem ab exteriori- 
bus deriuantem vel de bibula recipit, vulnus autem 
cxtrinfecus totum vndiq? petqs lineis albis,SC delica- 
tis in albumine ouiinfufis & aliquantulum expreflfis, 
diligenter repleatur. Eft enim fciendum quod non 
oportetapponere albumen ouiceflantehaemorrho- 
fagia: ne frigiditate rnafaniei generatio impediatur: 
Sc naturalis calor ibi minorccur:plumaccolus defu- 
per ponatur pro varietate parris capitis,& ligetur. 
Plumaceolus dicitur a pluma qua impletur: SC debet 
fieri ad modum faccelli.pluma quidem delicata lo/ 
couulneratoappofita,peroptimecofortat calorem ROLANDI 
naturalem bisin hyeme! ter in aeftate! mutetur bis/n 
hyeme: quia frigiditas impedit ianici generationem: 
caliditas econucrfo. Patiens verofuper dolentem 
partem ad iacendum locetur: vt putredo ibi 
taliberius exeat: ne inficiat duram matrem, ratione 
edam compreflionis minoratur dolor, fpiritus enim 
currcntesad loeu doIcntem:& non inucnienteslibe-- 
rum decurfum, fc retrahunt vtpoteft videri in 
tcdolentecomprcflo.cum hacaute cura vfcbadple" 
nam cranei rcftaurationcm eft infiftendum. 
Si vero ante cranei reparatione aliqua fuperflua ca 
ro excrcucrit,fpongia marina no bene lota 8>C exicca> 
tafuperpoatur, quoufc£ caro fuperflua corrodatur: 
SC cftfdendu q> fuperflua caro non crefcit fuper du' 
ram matre, cum fit membrum ita neruofum,vt vefi 
ca. vnde non poteft habere coh$rentiam,fed crefcerc 
poteft fuper ipfa cranei reparatione. Vbi ergo excrea 
ueritearo mortua in circuferentiap ori farcoidis, de>- 
betfupcrponi fpogia vt didu eft fuper dura matre. 
Ceterum fipoftrcparamentu cranei fuperipfam 
reparationem caro fuperflua crcuerit, puluerc de her 
modadylis fecure ponere confueuirnus: quia pulpis 
ifteleiftter 8C fine violentia corrodit. Vulnus aute 
cxtrinfecuscu panno folo SC carpia vfq; ad fine per- 
fede curamus, carpia, id eft:carpiturapannifiuerafu 
ra. Poft vulneris confolidationem apoftolicu chi- 
rurgicum fuperponimus. Et nota, q? quida non ap 
probant appofitionc apoftolicipropter nimia attra- 
dionem,& confumptioncm. Apoftolicum chirur 
gicu fic fit. Accipe picis naualis lib.i. picis 
Iophoni^,Iib.5.galbai: ferapini,ammoni,opopa.an* 
vnc.5.cerae, vnc.irj.in seftatc.in hyeme duas. Et nota 
cj? plus de cera in aeftatc, quain hyeme 
liquefadionem.econuerfo.in hyeme propter confo- 
lidatione:neindurefcat, aceti aut fic acetum 
in ftannato cum gumis:quseno debent teri.ponatur 
5.galbanum,ferapinum,opopanax,pix naualis:etfu 
pra ignem ponatur, vt liquefiant: 8C cum liquefadae 
fuerint:paru deipfoin aqua frigida mittatur: 8C cum 
fc tenuerit,& colorem mutauerit,pixgraecapulueri- 
rata in fupradida quatitate cum maftiche, etolibano 
ana cum praedidisrin ftanato mit 
tantur. 8c cu fpatula femper agitando bene fimul om 
niaincorporctur.Cum aut de fubalbido colore qua- 
fi in citrinum colorem deuencrit,fignum habes plen£ 
decodionis.ftanatu ergo ab igne remoueas.& vnc* 
5.terebin.adiungas.‘& cum diligenterincor 
pora.haec autem omnia fupra aqua frigidam cola!# 
manibus Vndis oleo lauri, vel alio liquore malaxaiu 
ftaignem ipfo primo deaquaextrado fortiter mala- 
xi, vbi magdaleones formare valens, valet aute apo- 
ftolicu chirurgicum ad iplencm et poft: oflis cofolida 
tione.in fine no in prlcipio: quia diflblutiuaibi funt. 
Vna etiam decoquatione oflis 8>C carnis ad dolore ex 
fradurapedoris: quaefitexcontufione cafupercuf- 
fione. Nota.ftannumfrigidum eft:cuprum calidu. 
vnde in ftannato debent coqui vnguenta,& fyrupi: 
in vafc cupreo oxymel di cmplaftra. 
Le magna fraftura cranei cum uulnere jirifto in fu=> 
perfide. Cap. 1111. 
SI fradura cranei magna eft: vulnus auteinfuper 
ficie ftridufita q> de quatitate fradurf cranei cer- 
tificari no poffts! digitus ifl vulrlfl*6eft pPilcdu 
digito diligerer efttcntahdu:quia nullpmodo 
ra cranei melius dignofeitur qua tactu 
penna vel ferro perfectefentire no poflumusclt fj 
bilia no finr* Poftquam ergo quadrate fm^, 
nei ex maiori parte cognoueris, vulnus ftrietu,l\^j 
du crucis cum raforio inddas:etcumrugine CLI 
cranco fepara:ctnifi multus fang.uel aliud imP 
vtfyncopis: os vel aliud quodabftrahendu clt: 
ckarolisdllico abftrahas. q> fi multuslarrg.mP i 
niat, vel afiud impediat, rllaceflauerinh^ 
rasrlicettuo beneficio rcmouedaftadm fip°c®s* 
tentcFrcmoueaspannuintercraneum QC ()j 
cum penna diligenter 8C caute mittas:# qu? 
cura fuperius dicta fadeda docurmusinter cral1 jjsii1 
fequaris.extra craneu uero fcarnaturis.i.quartc 
primis infrafe coarctatis 8>C ftrictis:totu vulnus 
li n eo alb tr. oui i n fufo. pri mo etia 
pleatur plumaceolus de panno, fuperponatur 
cocurranrquarterrj.irifinefupcrqualibet qt*ar, ftjb 
te ponendus cftfuusplumaccolus:# in 
tus ponatur duo ftuelli vtfanies effluat:#pri? 
tate partis capitis caute ligetur:et fic a mane 
rouel econuerfo dimittatur. Cumautad>dc 
nus redieris, S>C quarterios tu mefactos videris • 
fignu eft:quia tunc fignificatur q? natura fitp0 
ponerenutrimentu. C^terufi diminutos^& 
catos videris, malfi eft:quia 
ralis virtus fitimpotes inferius 8C fuperius 
trimentu. Nota q?in vulneribus putredine cXi 
bonu eft. tarde uero malu. uulnus etia fi fit cof* Ai 
malu.IuxtailludHippoc.laxabona:crudam3 
hac curainfiftas extrinfecus, craneft P11 
paratum effecognouerisi&l tuncpamis dinU 
praedictos ad proprium locum 
compellas: 8C vfq?adfinem carpia velaliop3'1^1 
rare rto dubites. Jn vulneribus autem vbi 
cranei eftfolum: pannum Tmittimus fuper cr^c\^t 
infufum inalbum!ineoui. Vnguentum 
quid vnctuofurri immittere:omnino refugi'fcf 
lumenim vnctuofum ponendum eftinloc0 P $ 
medullam.‘ne veniens ad interioralaedatdmj $ 
trem, vel penetret. Sed vt videaris aliqui® 
imponere, fac hoc vnguentum, quod 
imponere circalabia vulneris extrifccus. 
cum, 8C poneinaquam: &Iibi tand^ud^m^t,:C’0(J[l, 
ufque aqua bene fit colorata:dC cola:&inh3<: 
ra pone farinam triticeam, 8C incorpora;# * 
per ignem, vtaliquantulum bulliat: femper,^t 
do cum fpatula:8C vfui referua.dolorem m‘r,f 
lenit, apoftolicu chirurgicum fupra corium 
do in fine ponere confueuimus. Nota 
loco, q? in vulnere capitis profundo, ita q? 
fit fciflum intus 8C exterius, 8>C fi aliqua myrir1^r 
Isefa fit: vel etiam ipfa fubftanda V1* 
debilitate timetur de morte, vnde in huium1 $ 
ncribus non eft facienda phlebotoraia.augeCt‘ 
debilitas. Inalrjs vero vulneribuscapitis»d° 
ue in fronte,fiue in facie: 8C fi non fatis 
rit:SC ii fluxus humorum ti meatur: p hlebo t .f 
eft de vena cephalica. Eade confideratio ha 
ol uulnere corpis.*fedfemp eftfaciedaphljb * 
ntilpafim,# de vena mebro ipcciaHccr Cur^Ush|S acUlt rheuma: & vbi do!or:ibi fit dc- 
t0liirise Ui tem notandii eft q> cu in augmen 
lerfUncI 1Vulneratur * timendu cft:ne dura ma- 
fifuper atur‘quiatuceftcoiuncftaipfi craneo:que 
Irienda‘5/a,jCUrn excar:cuni pollice leniter eft 
'UrVt; ad Ptopriulocum reducenda:deindc cure 
Umcft‘ Sciendum eft etiam q? quando- 
C0}.m S,aP1£e fit incifio, femper ante praeparanda 
de ftuppa madefacfta in aqua 8C bene 
P°rtiOn aUmodumamygdal?:velplusfccundupro 
*cUljs p 0111 vulnerisdafta^incifione vulnus corpu- 
A,rtIU|n d* l(?1SrepI.eatur: & ita dimittatur vfqjad 
0cD bis in die muttetur: 
bcf "1°*3tcr C£tam vel tardam faniei generatione; 
fiocranc* i*1 modurimulce, cr de cranei depref* 
C Capitulum, v♦ 
S na u rcran e fi in modum rimule fcindi, 
leta ai a c,dlc?cvtn nccpdeprelfior 
r ei rs Videatur, vtru aut talis fraftura vfq? 
Clefcedat, no cognofcitur.vtergopofiis 
v r, rCnCat infirmus os 8c nares claufas,etin 
Jl.fcia ,ri ltcr;et er rimula illam aliquod exhalaire 
. Wn'^r3neumu^adcerebrumeflefradiu.Cuific 
rabis. Si vulnus fit ftricftu,elargetur:ct 
felmipediat: ftatimiuxtarimulam 
Suor l *?ia cauteIa ex vtraq? parte rimulae fora: 
videbuntur congrua foramina, fadas:5iC 
J j Ra£umine ab vno foramlc ad aliud ipfum era 
S|nC!r :,'taiamcn vt vfqj ad exrremitaterimu 
nCl. Veniat,vt putredini que fupra cerebra 
r°e>CfVkp t»^>0mbacello VelfubtililTimo panno delf 
Sil/o-r hei110 inter cerebrum &;craneu pennaimif- 
\tfter e:ctrahere Valeas. In huiufmodi aut vulne 
bVnteX€queda:qU9 inpdiffis ddeui 
jact3n * 1 lrnula cranei no fit tata, vtfubfra^ 
c C * PCi? cfrct C£r inftrumcds chirurgici^, ibrade 
* cJ modo illa 
e^ici4^,^iSln^rum^E,srembueatuf, vtfecurusfit 
j VtruPcnetrct rimula ad dura matrem. 
Jeprefrro c|*aneum ita ficfraAu, vt fitin altera parte 
.e fac/j,- valeat 
I; ClPbs‘ egre§ari'cx d^a parte, ex qua fece perforare 
copctemiafuetint vifa foramina, 
ipatumihr& cualrjs inftrumetis:vt 
adhibeas:icavamen 
ipfa fraftura eleuetur craneu: 8C caute ne 
, arshc ibi: vt dura mater laedatur ab illa. 
S finefrattura cranei, .. Cap, VI. 
lj| 
,nus in capite fine fracftura crartei 
e P5no lineoin albu.oui infufo:SC 
d K° diligeter vndicprepIearunSedno 
li^,ttatfr' vita^itar! mu^fi ne 
■ Et fi tempus hyemale fuerit, ta- 
iC^a^upcrponatur,quouic£ laniem generer. 
.racaVrfinam,maluam hortuluna,&altera 
C u m^adcrar^,uo^u^^maiore. om- 
ihp 8folia j encpiftcnturin fingulis manipulis: 
°*um accipiantur cumlib.5,axungiae:8C 
sVnc-erCOrporentur:Ponantur0mn,ah?ccri 
1ri*ll?tr*t*d, 8C duabus vncijs farinae fe. 
v,nSClu?^us^nu&r?ci.omniaiftai vafefub 
°i*ub.bendncorporentur:qcfpofteafiip 
LIBER l 
lentum ignem ponc:addifO vmo puto 8C rub. 8c agf 
tandocum fpatularandiu dimitte donecinfpifletur: 
8C inlpiffacir vfui referua.Nota q? embrocha ifta vo- 
catur pultes chirurgorum» Nota etiam ad dolorem 
expercufilone. Accipe mei ei! vino,&oleo,&Icymi 
no:& fac inde emplaftrum: 8C apponeloco dolenti» 
hoc etiam emplaftru valet ad plcurefim: 8C fi ex ap- 
politione huius emplaftriaugmetetur dolor:necefle 
eft vt paties phlebotometur. Item aliud emplaftru 
8C eft valde maturatiuu.Rc.mellis, fucciapij, anethi, 
farinae fubtilifiimc tritici,quod fufficit. 
Si vero tempus fuerit, talis fiat embrocha.- 
Re.folioru maiuse.M.i.Sf pifta cu tribus vncrjs axun 
giae veteris 3C no faif£,fblathrum,memite:& fi n5 po 
teris habere mcniitc; pone pro ea vmbilicu veneris, 
vel calTilagincm: quae optima herba eft, violariarifta 
tria pifta,8C fuccum iftum permifeeeum praedicris:(SC 
tarum de mero quantu de fucco impone, &incorpo 
ra : 8Citerum impone tres tritici, 8C tres 
de meile diu cu.fpatulaagitado ad ignem,doncc Ipifi- 
fetur:& vfui referua. Has auteembrochaspro diuer- 
lirate temporis ponimus vfquequo vulnus fanie mic 
*at:&ipfas dilatas in pano. Poftquaautem fanicni 
fecerit: panu ficcum in uulnere mittimus, quoufque 
pus deficcetur.cumautexiccatum fuerit vulnus, car 
piafuperponimus. A die vero rheumatis quoufq? 
vulnus fit dcliccatum, Vngucncufufcum vulneriap 
plicamusrqcPfic fit. Accipe olei co m unis, & fepi arie- 
tini,analib.npicis gr$C£, vnc.iij.picis naualis, lib.f.cc 
rae,vnc.irj.in cftate. Inhyeme vero.q.niaftiches, oli— 
bani, galbani, ammo.ferapini,opopa.terebinthinf , 
ana vnc.5.conficiantur hoc modo.oleir, 8c fepum,ec 
cera cu pice nauali, 8C cumgftmis que nonfuntteren 
da, vt galbanum, 
pra igne ponantur: & de maftiche,& olibano,& picc 
fiat puluis.fupra dictis liquefactis adigne agita- 
do femper ciifpaculapuluis fupradictoru addatur. 
Signu decoctionis eft quado gutta pofitafupra mar- 
mor,adherct digito,& non difibluatur:& duhocfuc 
nt,deponaturab igne, 6>C addatur terebinthina: 6>C co 
Ia per pan utr.:SC vfui referuarvalct ad omnes plagas: 
berta carnem fadt:faniem generat, 8C attrahit.In cae- 
teris autem cura ficut fuperius diximus. 
Depercujfone in capite fine uulnere cumfraftura: crfi* 
ne fraflura cranei, C ap. Vi!l. 
X pcrcuflura quocpfit tumor in capite fine ali- 
quouulnere.aliquando cu fractura cranci:aliqn 
finefractura ciuldem.Fractura uero cranei aliquoties 
eftipfo tactu manifefta,aliquoties occulta. Quado 
vero ipfa fractura cranei manifefta eft, locus in mo- 
dum crucis cum rafonoinddatur:&cuncta per ordi 
nem profequantur:de his quae fuperius in fecunda cu 
racapifisdiximus. Si uero fractura cranei eft occiil 
ta, vtfitin modurimule,p indicia cognofees quocir- 
ca aegrii tibi videfcutur idonea ufqjad.v.uel.ad.vrj. 
dfe:ut fi non bii appetat, male digcrat,male dormiat, 
uixafceller,& urinet:8C fi calorem patiatur febrilem: 
tunc certi fu mus de fractura cranei. Cura huius eft: 
ut cutis in modu crucis cum raforio incidatur:3C con 
cta per ordinem profequatur.Quando tumor ex per 
cuffura fine uulnere & fine fraictura erane» eft: per in- 
dicia patientis: cognofccs ufqure ad quintum uelad 
vn.diem: vt fi bene appetat,bene digerat, bene dor- < ROLANDT 
De uulncrc fiffoi cotuacia capitis dhte uel retro. Cd* 
SI vulnus fuerit in contumacia capitis ante (0 
rrofiraq? ad fubftaria.pcedat mortale cft. Si 
afuperioribus ad inferioradefcendirfita q? dei ce 
fed per nares vel aures: vel aliam hm11 
di partem defcendcrit,non morrale.Curaquoqr 
vulnerum fimiliseftpraecedentibusv 
De futuris qualiter fieri debeant inmembris faciei,'& 
membris nobilibus. Cap* [t 
ST in facie utpote pte uel labro uel aiia nobili P'a 
corpis vulnus fuerit qcPfui debeat: 
reddere, 8C fupcrficicm cutis ipfaminquantun 
catius prf fumimus, vt durare poffit, cu 
filo de ferico fuere cofueuimus:figilIatim pudi1 t 
libetperfenedcndo:vnuabalio modicum 
do. fi nafus cum labro fitex tranfucr* 
fus,quodlibetin fuo loco reponimus, 8C dilidi1 
mecollocamus: 8>C vthiciaproximedidumd \ 0 
mus ex vtraqr parte nafi plumaceolu de Pan 
nirnus:8c fuftetaculu in modum capiftri:ne 
parte deuagari valeat,uelutretinaculufacimu5, 
ro neceflariu fuerit, ftuelluin naribus m 
illos meatusfanies competenter educatur. 0tf, 
futurisextremitatesapertas reliquimus.*! 
ftuellu ibidem mittere valeamus: 8C per illos en 
fanie effeda purgemus: nifi in cartilaginofisl 
locis no cft dimittendus meatus.*quia ipfi mear(-tTlili/ 
purgant velut in naribus,&T auribus,virga,Si 
husi Pulucrcm vero rub.quiia diduseftuft| a ‘jjj/ 
diesfupcrafpergemus: 8C quoedidafunt circai 
pcriuSjfcmper diligenter attendimus* 
De uulnerei partibusfaciei fafto cu telo uel fagitt^ 
SI quis telo fuerit pcrcufflis in facie per nareS 
xta oculu uel maxillam fiue in aliquo:ita 
fit in profunda uel fubtiles,uel anguftos rncat^5 (y 
uerit SC tortuofos, licet laboriofum fit extrahi hd 
menfecunda ingenium quifq?laboret: 8C 
extrahi poflit, diu cogitet. Et fi ferru non 
gno, iuxtalignu teta mittatur ad ferru 
uulnus:8ificognofcatur ligna bene coiund1 
parum,ac parfi uibretur: 8C etiapaulatim 
lignu cum ferro moueatur:5i fic cu cautela ah* 
tur, Qt fi ligno careat ferru, cognito a patftj! 
liter 8c quomodo ftabateum fuitpcrcuffus>iu 
uel deorfum ex re<fto uel obliquo per uulnust 
tro mittatur: 8>C cognita uia ferri, ferru fi 
hi,extrahatur:SC fi abfq: multa moleftia no P°. 
trahi, melius eft ut dimittatur. Multi enim rjeCl 1 
ferrum poft multu tempus uixerunt. Dcin<dc 
talis.Extracto ferro, ftatim fiatftuellus dehr 
fi adeo fueritin profundo ut 1 wO? 
tromittino fufficiat:facias taftum de panno*1 
fagimineungatur:&ficintromittatur:ctdcl F 
maceolu depanno lineo ponatur: 8cticli2,e : 
gaturaincipiata loco undeputredo debetu 
duo funt foramina, illud plus retardetur ad rjpJr 
dandum, quod magis pendeKquod iniuPer,fClJr 
tceft, citius confolidetur: SC ira fempe** ■nfef^0£ 
firmus: vt putredo ad exteriora, SC non 
t <rOet 
ra decurrat. Si uero famem m tali uv\ner 
fecundurn uarietatem temporisuoluerislt p 
hanc ia seftate, illam veroin hyeme pon^*eJtcr 
miaf,9flelkt, dC vnnce. & fi fit fine calore febrili :tunc 
cernTumus quia craneu non eftfraftum : 
poncdafunt ea qu£ repellant tumore. Fiat ergo em 
brocha talis. Accipe abfinthrj,artcmifiae, 
ni cepe aequaliter:SC fimul bene piftenrur.*&cuoleo 
Comum' coquatur:& fupra tumore bis vel ter in die. 
Vel quater,uel plus i'n die quantum pati pote fi-, calida 
ponatur* Si ab iftis non repellitur materia, ponatur 
cmbroeha talis. Accipe abfinthium,artcmifia,malua 
comunem, ana.M.i.ifta omnia terantur:8C ipfis tritis 
addantur, irj. vnc.deaxungia: 8>C bene eunda fimul 
lncorporetur:etiiij*vnc.dc farina frumenti admiTcea 
tur, SC cu vino incorporentur, SC addanrur.irj.vnc. 
de meile.* & ponantur ad ignem: 8C tandiu ducantur 
cum fpatulaquoufq; adfpiffitudinc veniant: & talis 
cmbroeha loco patienti fupponatur:quoufq? tumor 
deueniat ad maturitate. Poft vero vbi locus magis 
depedet,cum fagittella aperiatur:& fanies tota man i> 
bus fi opus fuerit, digitus intromittam 
tur,& vt in apatu cura dicemus. 
3Deuulncre fiue percujfione capitiscum cuti laniata fitiefc* 
parata pendente cum crancoud fine eo, Ca. VI II 
Slexvulnere cutiscapitisincifa cu craneo vel ex 
alio cafu vt lapidiscxpercuffioc cafui vel aliquo 
tali cutisipfa laniata, velinciTadependeatrtucipfacum 
tisdepedens incidatur per medium vft£ ad craneum 
fradum: & ab illo cranco cii feparata os 
fici prorjdatur:& cutis ipfa ex vtrac£ parte fuatur:in 
cipicndo a fuperiori parte:8C fiat vnus pundus cum 
acu fubtili quadrata,<5C filo de ferico:ipfe pfidus opri 
me & firmiter nedatur: &fub menfura vnciae alius 
pundus code modo firmetur: 8C totin hunc ordine { 
ibi fiant, quot necelfarios eiTe ab vrraqj parte 
ueris. Inferior vero pars ex vtraq? parte relinquatur 
aperta,vt per illos meatus vulnus copeteter poffitcu 
rari. Super hanc vero futura ponatur puluis rub. 
ct confoIidatiuus:qui fic fit. Accipe cofolide maioris, 
vnc.i.boli,vnc.i.picisgrfCf,vnc.irj.maftiches,oliba 
ni,anavnc.5.fan.dra.mumie,ana vnc.ij.queoia tera 
tur,& vfui refer uentur. Hic puluis valet ad ianguine 
c6ftringcndu:& ad cofolidatione offis Qc carnis poft 
futura: cito etia pellem fupra vulnus inducit. Hicerm 
go puluis fuperponatur tali vt diximus.fupra 
ipfum vero puluerc folium plataginis Vel aliud in ex 
frepiitatibus ftuellu Imittere:& plumaceolu de pano 
ponere cofueuimus: vtcoprimedoaliquatulufanies 
&dinferiore meatuu dcfcendat:& vulnus copcterius 
curari ac fanari valeat.Hic aute puluis vfq* ad.ix.dies 
bis in die fuperponatur quoufcp carne videamus ex 
parte fuccrcfccre, S/C cofolidari:& tunepraedidospu 
dosdiifolufmus:fiIu cxtrahimus:& vfc£ adperfeda 
cofolidatione cum pano, carpia 8c alqs quae diximus 
lubucnirc confueuimus. In illa vero incifionequae 
fada cft a medico,ponatur pannus ficcus,& 
tra craneu & extra profequatur:qu£ in alrjs curis 
cranei diximus. Si vero de craneo paru cft fe 
paratum cu cuti, ut interiore parte no cotingatillud 
tantilla offis acuti remouemus: &L in ceteris cande cu 
ra profcquimur:qu$ i fupradida futura diximus, ex 
cepto q? no debet fcindi per medium:ne intra craneu 
aliqua poflintlmitti. Si vero cutis fine craneo vel 
cx vulnere: vel ex alio cafu a capite fitfegregata cura 
ffteade 8C in cura fuperius proxime dida. UBER’ r. 
fexta cura capitis fuperius di- X 
ng’ ?tera Vero fiat vtin alfjs turis diximus.hoc aut 
carj o^term,tramus:q) pofrquam fanies coeperit exic 
lusft Vulnus cofolidari, diminuatur fimiliter ftuel- 
CUndum purgationem vulneris. 
rnUs l^ni,sfiatdefagittabarbulata jitaeaabftrahi- 
cQfQ ,rcTpes ibi large mittere poftumus, barbulas 
caute comprehendimus':dCeas adftipi 
aliqu^rPrclu^dop1i(:amus. 
C'U^>t^Crn crrcum vel aeneum ad barbula vna 
rec/D ipfam barbulain concauitate cannelli 
di0 Idem in alia parte fadmus:& multo ftu 
tepo diligentiacopctentcrabftrahimus. idem face- 
Crtrnus cum duabus pennis anferinis. Inalrjsau 
. Urafimiliseftcum praedidis. 
Uulncrc cum penetratione cranei facto cum teloucl 
y fcgitta. cap. XII. 
ii autem fiiperiorc partem capitis fagittavel 
*quo fimili vulnerari no contingar.rame 
Qu ,n his cura difficilis eft : ea non prctcrmictamus. 
Hetr*1 Cr?° a§,rra V(d aliud craneum ab vna parte pe 
cranei manifefte exierit: 
tjjj1 ,ri anteriori parte fit pcrcuflus:& per pofteriore 
Si,Irit‘Vel econucrfo:tale curam facere cefueuimus. 
tea 0rtalia fignain eo no appareant, cutim ab ca par 
Sagitta cxiuic, incidimus:8i acraneo cu erugi 
fieri potcft:craneuiuxrafcr 
t\je 1,1 ‘ttodu crucis perforamus: vt meatus ille coue 
fij* fic elargatur:& fic ferru caute 8C prouide tra> 
, aha vero partelignum educimus. 
, h alia partem cranei no penetrauerinet figna bo 
e ad.v.velad.vrjvdie apparuerint iuxta 
ti^V01 .yellignu,- 
diA,i1cl^lrnus5et acraneofeparamus:8d in modii pre 
Cl nnci!m tu Subtili trypano foramus: SC ipfam 
'am aofirahimus.Cura in omnibus eadem eft cu 
am de fradura cranei diximus, ux , 
*faucl pcrcuffionc fuper caput fine ruptura cutis: CT 
'w cu,ufoU plicatura cranei Cap. X I 11. 
vel cafu fine cutis SC erane* 
itT&^ura craneuipfum ad interipraplicari cotin 
,rn°tui cerebri no modicum repugnare.vnde 
fi^mnishoftilesimpugnationes imaginatur, 
|utV|^Cnd°fiirgir, arma rapit, & huiufmodi talia ve 
ans operatur. Cuius cura eft vt fupra locu 
in modii crucis cum rafo.incidatur: SC cu 
K circa plicatura try 
totfi*fiL,dcra.remoueac. Curaiahjs 
t ‘ds que de frac.cra.i prima cura praediximus^ 
e tinea eius cura* Cap. XIIII. 
J alia eft curabilis,8<: alia incurabilis.In- 
Jis autem per hcc figna cognofcitur.Gu- 
fc Sc°rr dura,fquamas multas emittit,pi- 
0 -t*huius cura pro dereliAa relinquimus, 
ja ° clUa^curabilis cft,du3efunt maneries.Nam 
ijtjsSpm,tr,tmultos, 8>C quofdam valdegroflbs, 
"rofla.ramencotinuanodura.alia cutim 
■0fan|~ ‘a^er cum multo pruriru:aliqua 
C^rfihaCeni*ttIt* Sed duarum fit 
*'Pe eii^jCura n*cdemur cu capilloru euulfione. Ac- 
°riafivnc.i;pids naua.vnc.i.nuciscomu- 
‘Vl‘»fta omnia bene teratur j &infimulincor 
porcnturad modu vngucntuq? fi fuerit opus in hy<* 
mc,defpfis nucibus oleum exit: & curn ipfo oleo tale 
vnguetuliqucfadas.dehoc vnguento per. viij.dies* 
vel per.ix.uel plus vel minus ficut medico uidebitur 
coucm'cntius,caputcam patientis dil/gcnterinungas. 
Cu m aut loeu m illu mollificatu m Videris,ipfos capi! 
los radicitus euellas: 8C a quacunc£ parte capillos ab- 
ftraxeris,iteru inungas quotidie:8C cum capillirenatf 
fucrIr,caputdelixiuiolauan' facias: et cu capilli defie 
cati fuerint,caput de pfylothro vngas.*et tandiu pfy- 
lothru fuper caput relinquatur, quoufcj? capillos dc 
faciliremouere valeas. Fitautpfylothruita. Acci- 
pe vnC.irj.calcis facias bullirein aqua: 8C adde 
3uarta partem, vnc.auripig. et facias bullire.Signu m 
ecocftioniseft quado penalmifta, 8C ftatimextra&a 
de facili depilari poteft. Poftquaenim cutalipfylp 
thro capillos euulfcris, 8C rubore alique fuper caput 
viderisjiterum vngas,& cade facias que ia fupra dixi 
mus,quoufc£ caput ter fine rubore apparear. Cacte 
rum fi talis cura no proderit,fiat tale vnguetum. Ac- 
cipe ftaphidis agriae fe.vnc.i.ellebori al. vnc.i.auri- 
pig. vitrio.alu.ana vnc.5.gallucae, vnc.i.ifia omnia 
puluef irata cum olei:deindcde flaura, 
abrotano agrefti fiue domeftico, eruca agrefti, fu- 
mO ter.dthyma.lapa.acuto,ana.M.i.pifi:a:etruccurn 
extrahe, &C ipfum fuccu confice cum vngucto:5d fa- 
cias bullire ad prunas.poft adde.irj.unc.picis liquidg. 
De hoc vero vugueto caput infigas:&: in caeteriside 
dicftu eft fuperiusin proxima cura. Sitie- 
ro habeat multos pediculos: apponearge.vi.miftu, 
&cxdndu cum laliua.Q2.filocus cft rugofus:vnge 
cu veteri fagimine: deinde pilos extrahe, et poftea vn 
ge cfi pfylothro: dC procedas vtdicftumeftTupcnus. 
0 Si vero no fit hecpaffioinueterata,fed fit de nouo, 
vclutinfraannum , eafinecapillorfi euulfione cura- 
mus hocmodo. Acdpeabrotai agreftis. erucae agre. 
herbaeflaurae,fumiter.artemi.ana.M.i.bene piftatas 
in oleo copone: 8C per tres dies, velfiplacueritvfquc 
ad.ix.dies vel plus etia relinque: SC poftea in oleo illo 
fac praedi das herbas bullire:et per difirrimina dcipfo 
oleo calido proutpatipoterit mane 8C fero’ diligeter 
inungas:& poft vndione per diferiminapuluere fu- 
perpoelquod fic fir. Accipe ftaphidis agri$, etellebo. 
al.ana.vnc.i.& tere:N puluerciftufempcr poftvn- 
dionem abundanter impone; &itafacias donccfa- 
nus fit. Notandum eft:q? fi tinea recens fit, fiue de 
ficca materia fiue de humlda, fine capillorum euulfio 
nepoteft cufari.fi veroinucterata,cum capillorum 
euulfione:fi tamen fit talis, q?poiTlr curari. Adilla 
quae fit de humida materia, fiat pfylothrum ficut be- 
ne dicctUrinferius,fciIicetdeaqua8C calce vi.&auri 
pier. Si vero fiat de ficca materia,addaturoleum pfy- 
lothro, ne nimis deficcet; vel fiat aliud pfylothrum, 
quOd etiam facit ad ferpigine et ad fcabiem tonus cor 
poris: 8C fit de calce vi.auripig.&aqua rofiaddatur: 
fed loco aqu£ rof.eat,vel addatur pro eafuccuslapa* 
acuti SC fuc.fiimiter.Si lade anabulc,et aloe* Nota 
etia q? in curatioe tineae hic eft ordo fecundu quofda. 
fh primis locus eft mollificadus,vt dicetur in.pxima 
cura iferius. prius. n.apponaturpfylotiiru:qa radices 
capillorum non euellit, nifi pfius locus remolliatur, 
eteum emollitus fuerinaccipepileu de corio, ccillinc 
dii piceetrafina liquefaAisinfimuUet tudatur capilli 
admcfuravniuspoliicisfupracutl; SCibi ponat pi* R O LAN DI 
fiue fraAufa (Ci*anci diximus. Notandi? eft 
gmccu perdituires fuasin excoqucndo.undc &c 
ultimo apponi. , £ 
Siuero fcroffula capitisquaelmobiliseftc^tinjlI/ 
craneoinficit, & codenfatinunum:itafiquideut 
ra mater cu cranco eadem fitinfeAionecoiunA3, 
ab ipfo uidetur habere principium. Cura talis c 
illa cutis tota radicitusfeparetur.circauero in , 
craneum trypanoprouide.‘& cumfpatuminc ip 
craneu totum rcmoueas a dura matre caute 8C ***ȣ 
niofe: quia uero ipiam fuperfluitatem a dura n,at |/ 
parare difficile eft, 8C periculi? quod exinde pt°u 
re poteft,ua!de timendunUeft talem curam P 
relinquere,quam profequi defideramus. ScrO 
immobilis eft incurabilis. 
De cjuibufdaminctfionibuSiZr cauterysadnutnidM-r 
choliam^crcpikpfiamfaftis, Cap, 
AD mania uel melancholiam in fumitate c3P 
cutis incidatur in modu crucisletcrancnp 
retur u t materia exhalet ad exteriora: paties in 
lis teneatur, & uulnus curetur: ficut in curis uu 
fum diximus. Jp 
Ad maniacam fiuead mania vel mclanchoh 
mo tetentur remedia phyfical/a. Na i? fit de hujU 
no prodeftcuraifta: nifitantufit m 
cutis. Et nota q? in hac incifionefuftinenda eft fVjjj 
h§morrhofagia:quia quandoq? perh^morrhol 
beraripoifunt.poteft etia fieri cauterium in rrJl(:)iO 
capitis ad cpilepfia,& etia contra mania & 
lia: S: dicitur cauterium ad noduli? ad different13 
terrj cu fetone. Et nota q? fuperius in hac 
dixi,craneum perforetur:q> perforatio ifta 
ri inftrumeto ferreo quod feca,uel ferra 
ad modi? circuli faAuminferius 8C coarAatun1 A 
ferendaliter ad modum ferre, ut aptior fitad 
du:&habet? medio quafipede circini 
infixum craneu ftabiliusin eodeloco 8C in eadcc 
ferentia ad penetrandi? 8>C circuuoluendum fit* 
Adepilepilafiat uftioin fontaneilafupra c°l rjua 
hac in extremitate occipiti), et ad cpilepfian» 
ta caufa:& no fuperponaturfolii?ederae.‘fed& 
Ius hic eft ordo cauteriori?:faAo cautert 
ponatur lardi? ufqj ad. vij.dies ut ignis cadat* P 
pilula parua de ccra,et fit caudata ci? fi!o:p 
retur:ultimo fiatftuellusdeederauel dem^dj1 
fiat perforatio quaedafuper ftuellu:proxim°‘ p,C» 
Iii?edcr^ponitur:deldc plumaceoli?:& feruetU,j3lj0 
Ix, dies ad minus. Ite nota q>epilepfia ctt°pP e(e* 
principali?? uentriculori? cerebri cu 
fus& motus:&funttriapotiflima adepilepb^^frr* 
cenda.f.defeAus caloris, multitudo humoris? 
Aio meatu i?, calore aut debili multus humor 
tur;necti? diifolutuscofumit meatus c° 
i)5 poteft tranfire 8C elabi:fedretinetur. St rfP 
triculos cerebri. & eft principalis caufaqr* flti* 
lepfia,ex pr$di Ais patet,qrecauterii? fiatinni 
xime in illis qui laborant de phlegmate. 
fi excr eu erit caro mortuaincircuferentia 
liacalefaAa,&perdicappofita, corrodent i 
ter. Ire fi cauterium a debito loco reccfleri£ _^paf 
culus de petiqs lineis ad modu annuli,& 
fem pone uerfus illam partem vbi cautcriun1 
volueris,fcquitur enim line moleftfiu 
feusper.rf.vel.irj.dies & nO<fies:5f ponatur fcanufu- 
per pedibus eius, & ligetur pilleolus 8C chorda ad tra 
bem,&caute auferatur Teanum vtremaneateum pii 
Jeolo ad chordam: et euellatur radices capilloru a cu- 
te. Curatine^etiam fi fueritanriqua.Re.adipis vrfi, 
vnc.i.calcis, vnc.i.fimi muris, 
vnc.irj.olei vfti ex lucerna,ync.?.tere, 8C commifcc 
omnia in vnum,& lini,5£ miraberisin liberatione ti- 
neae. Irem aranearu combuftarum cineris, vnc.irj. 
fimi muris, picis Iiquidae,ana vnc.f.cedriae,q?fufficir, 
conficcin vnum:& vterc, mirabileeft.Aiexa.pofuic 
has curas in principio fui libri, quas nimis comenda- 
uit:8C affirmauit, diccsrq? patiens optime liberabitur 
praedi «fla aegritudine hoc mcdicamineadhibito. 
De rima [eu rufa capitis.. Cap. X V♦ 
SVperfluitas quaedam nafeitur in capite quae dici- 
tur rima,fiue rufa,ad qua facit Rogerius tale vn- 
guentu. Accipe fulfuris vi.vnc.ij.ellebori al.vnc.i* 
arg. vi.vnc.i.cymini,caputpurgq,ana vnc.f.ifta om 
niapuluerizatacum vnc. vi.axungiaeliquefaAaemi- 
fce,8C bene incorpora: 8>C cu opus fuerit inunge.pro- 
batum cft.valetetiamadphlegmafalfum,&ad mala 
quaefolentelfein cruribus,etadomncfcabic. No- 
ta vnguentum iftudoptimueftad malum mortuu, 
ct ad omnem fcabiem:fed quia vehementer deficcat: 
8C patiensindemultu molefiatur, non approbo eius 
appofidonem.in hoc cauc fi patiens fit puer,auc deli- 
catus:quiamortisinducitpericuIum. 
De tefiudinibus capitis, Cap. XVI. 
capite qu£ 
funtfimilesfcroffulis:quarum quadam eftdu 
ra,quaeda mollis. Iterum ifiaru quaedam efi mobilis, 
«quaedam jmpbilis. Eius vero quae efi mobilis,talis 
cft cura. Sub digitis tantu teneatur ab extremitatibus 
firmiter, dC ipfafijpralocurnilluincidaturin longu: 
6C cum fpatula talis fcroffulavnco priusapprehenfa 
fcarnetur:et fi fieri potefi cu ipfo panniculo infra que 
nara efi abftrahatur: & fi no poterit extrahi, relinqua 
tur. vulnus depannoinfufoinalbu.ouiimpleatunin 
fecunda diepuluis afphodeloru imittatur:quiapan- 
niculii talem corrodit, & putrefacit. Nota q? ill$ fu 
perfluirates dici poliunt tefiudines,quaequafi bocia 
funt: & illae fi moueri poliunt, diftum eftfupcriusin 
proximalitera qualiter curetur:lino efi mobilis, fcin 
datur cutisin moducrucis:&fiatfcarnatio circa bo- 
ciumfita vt libere poflit fieri acceflus ad locum :et tuc 
abfeindatur cu folliculo, in quo cotinet.illaeft enim 
burfa,quae nifi remoueatur,facit recidiuationc.Et no 
ta q> teftudo modum oui:quan 
docfin modum caftaneae. Puluis afphodeloru fu- 
pradi&usficfit. Accipe afphodelorufuccum, vnc, 
yi.calcis vi.vnc.iirj.auripig. vnc.i. conficiantur fic. 
fuccusbulliatin olla , 8C addatur calx:&bene incor- 
poftea adddatur auripig.& parum bul- 
liat: 8C cum bene incorporatu fucrit:ponaturadfole; 
dC cum deficcatumfuerit,informentur trochifci, 8C 
bene deficcati ferucntur.hic aut puluis ad corroden< 
dum tale panniculum eftlmittendus.& fit ibi per.v. 
vel. vrj.dies.4et cum videris elfe deficcatum,in vulne 
reponendus efi pannus inalbu.ouiinfufus.fuperius 
vero ftuppacum ouo quoufq; videas panniculu de-r 
codum, & uulnusaliquatulu mittere faniem. poftea 
pero in omnibus curam adhibeas:ficut in uulneribus LIBER L 
*&ifudinibu5 oculorum, zrearumcuris, continens ru= 
rt'4sfeptem. cap. XVIII. 
Q^c pilis inuerfi sin oculo. Rubrica. I. t 
| quandoqjrubent, 8C pili 
tiilen r? natura in palpebris ex parte interiori co 
ricg U^‘SIU1 niordicationes facientesincislacrhyma 
uht,aliquando rubent,et lachrymahtur,nec 
1 Pr*ter naturam in palpebris continentur: fid 
en>re Valemus. 
ritfn ** j Prapter natura in palpebris cotinentur,ctfue 
h'HqP^rismultacarnofitasretpili fuperflui vide 
spa ' fr,centl,r P^Pcbrae interius cu fo 
rijitjgrietanL& cum fang.exit,et carne diminuta pili 
aruennt5cfi picicariolis retortis pili radi citus 
inhyencur:P0fteafuperp0naturalbu,°ui:& fi fuerit 
de croco in 
»‘Oitar^uo^,cs Ibi renati fuerint, ide fiat.palpebra ve> 
Si vd 
niulta carnofitas: pilos euellas,ct folrjs 
1 fricafita cp fanguine emittat:prO> 
5cCfD um eft fuperius in hac eadecura. Irem 
Ucc’Jni cimarum rubi.6<: abfinthij. 8C cum al- 
oui commifcej&tuperpone. 
Ch:y*" oculorum,crrelaxatione palpebrabor* 
*c°lob pruritu. Rubrica. II. t 
O ter^Cr° ac^r rubent, 8C pilipre 
naturamin pilpebrisno continctur:trucetur 
qu?eftin frote:&du? que fundn 
tw tantu fanguis exierit quahtu medico videbi- 
U.-CCrC * vcna ‘^a diligenter acu fubtili apiprehen 
ilU r ‘,ta y5na Perforetur: 8C ex alia parte acus 
VrrLUrCufiloei cu filo illo ligetur 
v 5 ene neAeturrnefangufs poffit exire. In pla- 
<ro mittarur dies:'poftca Imittatuf 
rijj-i P°* c’^a tnacraper.fx.diesrdDnecbene purificc 
cus Vero benepurificatu fuerit:caroillare- 
abftrahatur:et fi opus eft, carpia vel 
1Ulufmodi ponatur. Ifte debet elfe ordo in 
rin|en<^0 ux^^artS* Venientis ad oculu. Colluco- 
Acc,^atUl‘vtappareat vena infrote.dcindecuretut. 
'Ur acus primo cirrri filis fericinis.Sd inffgari 
fub venaiiixita crancumadinftarduoruni 
p Urn‘6d poftea in medio fdndc vcnam:ct cu ui 
n^u,nem , neAe capita venae cum 
pP°ftcaimponc albumen dC pulucrcm conftri 
Jat in*‘ bolf,thuris,fang. drac. fimilitef 
Ur Cn,s teporalibus. Nota etia q? aliquando re 
PaIpebra:incideigitur iuxtalongitudine pai 
cUmC°rn£,0^am vnam fiibtiliter oportet fuere; 
Phluerechirurgicdcbnfolidare. Ite confur 
p . fuperfluitas ad modum lupino- 
Clntcr fitperemum S>C palpebram, qiiadocp 
c^preu exterius.fi exterius, et manibusta- 
Poteft:cufabihs eft.fi vero non, non. Si 
VCt|'anfa°rIS,^t:aPprehehdatur cum 
| lnc*^aturDefGXtrahatur:deindecuretur 
g Vulnera:& omnis incifio potius debetfieri 
(5,lri^lUa cx tranfuerfo: q? eft nota dignum, vi 
• Unc^ant,us fang* effluat, 6C fanics,6d con- 
L3nie3fV-(rU,ama8ls depciidet vulnus in longum 
,n palpebra vel fub oculo de> 
. , ClhOexfranfuerfo:c[afiinlongu incidere> 
, tur;Tpcdi'rcturmotuspaIpcbr§ furfum veldeorfutn 
cum cicatriraretur. Adlachrymasoculorucoftrin 
gendas mittatur feton in fontanella cartilaginis auris* 
Item accipe crocum,oIibanum,maftich.Iadanu.etin 
feruenti marmore I/quefaAa in folio lauri polita in tc 
poribusfuper venasfupradiAas, calidius quam fuf- 
feri poteft iliperponatur. Item ad idem. Accipe li- 
thargyri, vnc. j.ofibani, aloes hepatici,quartam par- 
tem vnciae.ifta omnia teranrur,&fubtilifiimcpulue- 
rizetur:& cuoleo violaceo :&ita viciflim:modo d< 
ifto mpdo cuimiCdeUturtSC ad mo- 
dum vngucntiaI,conficiantur;et cum opus fuerit ad 
modum collyrfj intromittatur. 
Si vero fueritibi mordicatio, vel arfura, tale colly 
riu facimus. Accipe lithargyru, aloen hepaticu,maftl 
che,.pulueriza,5<: confice fic. Accipe cimas rubi 8C ab. 
. finthfj aequaliter, <3£fuccuextrahe:cum califucco 8C 
aquaro. dc yrroc£ praedi Aupuluere diligent 
ter incorpora: et cuopus fuerit,ocuIisfuperponatur*. 
Nota.q? fi deelt aqua rofiappone aqua pluuiale, vel 
aqua dc Ienriculis:,vd fuccus plantag. vel 
8>C deagreftafuperaddatur. Iteagrefta, aloehepaticu 
pro quarta parte multum confert oculis exterius ap- 
pofitum, 8c interius acceptumdadanu multum con- 
ftringir:adidem mittatur feton in fontanellafub au- 
re, vel cauteriu cum modulo,quod melius eft. 
Be panniculo oculorum corrodendo. Rubrica. 111 
■ ■ - fi fnoa Jjii .. < • ■ rmjt> 
A Dpannu oculorum corrodenda tale vngueti* 
tu facere confueuimus. Accipe centru galli, 
chelidoni£,ana.Mvi.&benepiftain yi. vnc.oleiepis.* 
mitte per. vq.yelper.ix.dies: et dimitte donec marce 
icant:deinde ad igne bulliant: 5C cu videris fubftatias 
herbaru petere fundu quo coquuntur: quia 
tunc vetofitas qu£ in cis erat: eft ia co nfumpta depo- 
natur ab igne, oC colentur:ct cu bene colata fueri n t p 
pannu,iteruponanturadigne.‘& mittatur ibi,vnc.i* 
liquefacta experiaris ad marmor: 3C fi ali- 
quatulu tenacitatis habuerit,fignu habes decoAiois. 
poftea vero pope ibi duas, vnc. viridis 8Cad len! 
tu ignem paru facias bullire: &riterum ponas,qcf pro ■ 
bafupcr lapide: 8C fihabeatcolorem viride, depone, 
ab igne,& mitreibi.rj.vnc.olibanipulucrizati fubti- 
mitte ibipul 
uerelarcocolIfpuIuerirat^,ync.ij.cttucif:quiatucia 
multum valet in hac caufa: quia natura habet corro- 
dendi, far cocolla et fuccus cui tranfmarinf 
fccundualiOfrfuccus matrilfyluoe:fino poteft haberi, 
► ponatur lOco eius fuccus chclidoietiteru ducendo c5> 
praediAis incorpetur.in vltimo vero ocuhlitfj, aloes' 
hepatici, ana vnc.rj.diligentiffime puluerizati: 8C cu 
oleo cornum'prius incorporato inli hml: ita q?permL 
ftaparum fintliquida: & cufupradiAis rmfce:& diu 
cu fpatula conioucndo diligenter incorpora: oiaifta 
incorpata per pannu cola:& vfui referua;8>C eft opus 
fuerit,cupctia delicata oculoru extremitatibus impev 
nc.cu autem ex parte fuerit confumptus.accipefuC<) 
cu.rutae,uel morgihuaejcuius flos eft rubeus: mifce/rt 
oleo fimul,et impone quod. vale.totiam ad alia." 'Jt&; 
accipeeaftorei,Qlibani,farcocoIlf,ana 
non perfoVat£,vnc.i. viridis 
eris, ync.i.coficiantur ficutcaftoreu, oliba. far coco,. 
- virideeribin marmore nitido SC calido ponantur:£& 
ibi agitAur,& {kficcecur:etpoftea’7hi6rrario piillic> ROLANDI 
dum longitudinem fac/eifed ex trahfucrfo f«Jpra , 
nusolim faftum 8C male fanatum plagella de pij 
bo faftaquatuor foraminibus perforata cum P3 
brafuatur, plumaceolum in medio 
minibus pellicula adfuperiora comprimatur.*»* 
per.ix.dies veI.xi.dirnitratur.pofteapIagclIa3U . 
pir, 8>C curetur vulnus vt caetera vulnera* b 
q? quatuor fila debent nefti in inferiori parte lar*3! (/ 
6C incapitibus filorum fint quatuor acus, SC pe*, t, 
tur fupcrcilium cu acubus 8C filis, vt trahantur » L, 
rius,& neftantur in fafeia extremitates filorum» 
liter fiant totidem deorfum. 
f; D e fijiula in lachrymalu R ubrica. v 1 ' 
A Liquando infiftulatur locus iuxta 0C^ 
\ nafumexparuiflimoforamine: exidntftP^y 
do, primo oculus ad alteram partem cumal,cll!,ftjf 
ftrumento compellatur: 8C foramen illud m\ 
cu radice vel radice bryonie, vel cu m 
lafambuci: SCin reftu peda in alu^3jj 
infufaimittatur ad profunditatem loci.p0 
fuerit homo dclicatus,per illud foramen 
nellus ferreus vel aeneus fubdlis vfq? ad pr.ofu^,^/ 
fi poteris: 8C pcripfum cannellumferrucandtr1 
mitte: SCfiftuIe radices decoque:ctfi timuerit1*?1 
imittatur pilula de vnguento ruptorio.*^»11 
matione pilulaeimponaturfilum longum.*1^1' $ 
lula nodus eftfaciendus, vt extrahi pofTit;ncfi'a:3fIli1 
pilula intus :fed magis approbo ponere 
dc vnguento ruptono:quod fit de calce 
Io,dimittatur ita a tertia, vel a nona v% ad 
poftea ponatur ibi petia cum alb.oui donecif 
euaporet:deinde curetur vt caetera 
Vnguentum ruptorium ficficridebet. 
pitellum 8c calcem vi.in capitello refolue, & 
fce:8C in modum vngucndincorpora. 
Capitellum aute fic fit. Accipe duas 
fabarum SC tertia, calcis viui, 3C 
mifce:8C in cophino vel in corbafolum facie»1 
dibufej? calcando:8>C parum 
ciendo fo!aria,cophinum vel corbamimplcaS’ rff 
rotundam defuper cultello faciasadmenfui'3ll'(JiJ/ 
dfj brachrj:illam foucam ter in die aqua 
ne,mcridie,ctfcro.conchaponaturinferius:cC^e 
trahitur a prima die ad. viif.collige,etrcp0 
hoccftfortecapitellum.medium Vero 
yiij.dic poftea colligitur.fi vis fcire vtrurn f,c .jjji17 
medium ouuin filo ligatum in capitellum 
receperit medium,fortc cft capitellum. 
De fuperfluitate orta in nafo,zr polypo, Cdp> 
SVperfluitas quidem in nafo confurgens 
do eft polypus,aliquando non 
fe, 8>C diciturpolypusaquodam pifccqui P0 
adhaeret alicui, vix eu dimittet, fic 8C iiie 
quo aduenit, vix hominem dimittit:nam 
r i parte nafi fit:& exit aliquando nafum, # 
brum moratur. Nota.q?polypus femp^r Q(ld^/ 
ries fit cx rheumate defccndentead narcs:oC_ tpti» 
fatur ibi, 8C facitpolypum. Cura talis cft* < 
gatio humorum qui videtur 
de frigida caufa, debet fieri purgatio cum P* 
caftoreis, velhieralibus.deturpoft Pur§aucljji*5^ 
oUbaiiura3 vel aurea» dC hunc modum && 
fiza,vel terantur-camphora, 8C margarlcaein morta- 
rjo:pulueriza diligcter:&r cum iftispraedicis admifce 
in paropfide terrea uel alio fimil» cum aqua ro. mifcca 
tur,8C diIigenterincor.porentur:& adfolc defi,cca.*5£ 
poft tertium diemifta fimditer cuaqua rofdiftempe 
ren tuf: 8c ad folem iterum deficcentur:cthoc fiat ter, 
poft.ix. vero dies ifta dcficcata 8CI vnu redama vfui 
reftruftur.valer.n.huiufmodi ad pannu corrodedu. 
B e rubore oculorum* Rnhriva» I IMV 
SI vero rubent oculi ex fanguine yct ex aliacau- 
fn:8c fiinflati furit: aut etiam panniculus in eis cft: 
fiat etiaincifio in tribiis Venis frontis:ncc tamen vfq? 
ad craneum. In hanc mciVfurarpatiens fibi manum ad 
nafiTummitatem apponan t ab'ea parte qua manus 
eftiunfta brachio : 8C vbi fupra frontem maior digi- 
tus determinaueritffgna,prius tamen capite rafo:de- 
inde tribus vrttrjs ad manu fupra auriculam menfura 
cis figna ab Vtraq? parte: et ab eo figno quod cft fupra 
frontem vfq? ad fignum,quod cft fupra auriculam fi 
gniimde atramento cupenna vel alio firiiiliprotra- 
has. Item ab eo qcf figno eftfupra auricula ad aliud 
fignum facias ex trafuerfo q? diftet ab eo vncia:& ex 
Vtraq? parte illiusfigni: dC fimilitcr cum attramento 
fignum perducas ab vnofigno ad alitid: 8C idem fa- 
cias ab alia auricula.Supra uero productu fignum cu 
raforio incidas ctidm, & fanguinera emanare permit 
te fecundum q> vifum tibi fuerit:demum ferrum cali 
dirni producas fupra cudmincifam:& ita compcten 
ter incedas. Si Vero aliquis delicatus fuerit: quitot 
incifiones pati notiult:uel nOnpotdb,fccundu predi 
dum modum fupra fronte figna: & in menfura triir 
digitorum vel vndaru ad manum figna patientis:8C { 
cum encauftro lineam cxtranfucrfoab vnofigno ad 
aliud producas.Supra fignum veroinddas,8£ cu fer 
ro ardenti inccndas.pannum veroinfufum inalbu. 
oui quoufcJtigniSeadat rrif- 
tigantia SC ignem SC inceridiu reprimentia; poftea vc 
ro plumaccoIum.Ligaturavcro fimilis fit altjs ciufde 
partis capitis: poftquam ignis ceciderit', chordam de 
panofuperpone:&ita vfq? ad.xxx.vel.xl.diesillud 
vulnus apertum tcncastpoftea illam chordam remo 
ucas,& vulnus confolidari permitte. 
De fanguine inodtdo confurgente ex pcrcuffione, uel fimis 
U,zr dc tumore. Rubrica. V. 
SI ex pcrcuffura vel alio fimili languiSin oculis co 
furg/t:ettumor extrinfccusaccident:ficfubucni 
mus. Accipe ceram nouam pulchra:& cyminum, , 
6C ipfem calefacias ad ignem:ctcyrniiiupuluerizatii: J 
cumipfacomifceldeca cmplaftrumfaftu.fempcrca 
lidiusindefincntcrimpone.probatucft. Aliud Ac 
cipeabfinthium,bcrbenam,& fu ccum extrahe:&cu 
aqua rof.mifcc,& fuperpone cum ftuppa vel alio ta- 
li. Si vero fuerit in hyeme, crocum adiunge. Abfin- 
thium viride cum albu.outincorporatu 8>C aqua rof 
valet. Nota.q? omniaifta reiterari debent ter vel 
quater fi in principio non proderint. Et fciendum 
cft cp in oculo prius ponedafuntrcpcrcufliua:poftea 
difperfiua:ad vltimum diaphoretica. 
De inuerfatione palpebra inferioris e% uulnere uctapofte* 
mate fafta. Rubrica. VI. 
SI ex vulnere vel apofteniate fafta fub oculo,fiat 
inferiori palpebrae iruierfatiojincidatur non fccu fempcr j tls aegritudinibus, vt in cancro, 8c fiftula 
xned,a x>e^etPr? cedere purgatio: 8C poftea localia pe 
ribus.* polypus ftmper fit dcfrigidishump 
adfu‘jaro dccalidis.poft purgationc,fpatuine 
liopo Urn cucllatur:vcl etiam fagitella incidatur.dC 
Suidr tetPer fiucrualia, £>C fi intra nares pacienti£.ali- 
eiT,ar,^Grit,taftade vngucnto,quod fitdcca\ce 
o!e0 <^Pltefi°)intromittatur.ddnde vitelIus,oui cu 
Vtc muni.Poftquamucro ignis ceciderit,curetur 
era Vulncracum vngueto viridi,56fimilibus‘: 
j?Ucnrum viridefic. Accipe chelidoniae, alie-- 
centrugalli,Icuiftici.agrefte.ana 
u‘fificaIu°fiamfimiIiter.omnesift£ herb§ be- 
c,3nr€rir^ cum fib.i.fepiari€tini,& vnaolei co- 
%aCo dimittantur per.ix.vel.xi.dies; 8C po 
P^nt^Uan£urinftagnatofupraignem:donccherb£ 
l^n^fi‘deindecoIenturper petiam:& colatu-' 
,<V^ri0fern^ 
r hycmedu?.poftcaiusliqucfaaioncmpQ 
u*sofibani,mafti,viridis i. Sed 
c^0rc a vir*deaes ponatur, probetur fi fe tenuerit,S>C 
mutauerit.ita q> viride videatur:deponatur 
r|2ct*,CC Q^atur3l,nc‘5‘a^6SbcPatici*qul prius pul 
lethoc Ur^in °ko rcfol^tur-ct vfui referuetur. Va 
§enCra v”§UGntum ad veteres plagas, bonam carne 
Si malarn , 
ln^ra ”ares J0taf caro: magna fit oppila- 
0rnnisatcra<^,c> aerisimpediatur^■: primo 
u m°dum foraminisper mediumintromitta- 
vel bisautter fi 
to yt r tucr,r‘poftea curetur ferro calido vel ynguen 
P ,uPra diximusin proxima cura. 
USnia^,s^t*tranares ctampliat.aliqn defee 
HorrCr~USiacre illu ante fe, 8C ampliat* 
,|lcUraK?|C VUS curabilis:alius incurabilis. Signa 
riis -IS tunt:quia locus eft niger tofus, et du- 
S,s>&niger:8c caro illa no defccnditinferius* 
haec funt. nafus enim eft mollis 
erilis. Cui per inquifitionem fiefubueni- 
1 poteftjftatim illa caro fuperflua cenaculis 
fieri poteft, adinferiora tra 
iye‘ ■'fi totus venerit, totus extirpetur:5c fi totus 
tamen venit,incidas:et fi nullo modo 
% tcjiaculis ad inferiora trahere valeamus,taf 
a*°terrac,ficco vel medullafabuci,vel bryo- 
■ ra§untcae, vel viticellae, autariftoI.ro. nares 
c inftjrumentu concauum factura ad mo 
v?r0 annae per nares elargatas mittimus.per ipfam 
*°cU| ferrea vel aeneam ferrum imittatur, 8C 
pentcr incendatur:8C vitellus oui cum oleo 
‘^cii*1 uPer mittatur, qupuftj^igniscadatab co.po 
j Si y : 
Qepann °/errum calidum patiens timuerit, ftuellus 
0, "5 Vngnento ruprprjlp inundo intromitta 
Caeter C U °Ul 3 oleum comune fuperponamus; 
Aliq finperius diximus in alia cura,fiant. 
contingitcafu q? per foramina palati 
c ernathr? expellente polypus exit,quod fi co 
y,0ftea5na u‘‘mputetur ex vigore naturaelincidatur, 
S<!3CcrefcafetUr nafi°ta^a ccra> vt bona pel- 
4°>um vrendu fiat cauterium tribus digitis 
agrar)]Kt€^.ac^manum patientis ficutdidu eftin 
o r P 0 ulius capituli* de rubore eft oculoru. 
M P E R J. 
quod fic incipit. Si rubent oculi cx fanguuicfita tani? 
cautcnzetur: vt non vft£ ad craneu: fcd vfc£ ad mu- 
fculum vftura procedar. Nota tamen q> non for- 
titer velfubito ferrum calidum debet imprimi pro- 
pter fubftatia cerebri , necalore nimioinflametur:cu 
ra de caetero eade eft, q in illo paragrapho diximus* 
De cancro in nafo er reliquis partibus oris er faciei: zr de 
corrofone gingiuarumearutn feparatione a den 
tihus* Cap, XX. 
C, Anccr fit aliquando in naribus, palato, labijs» 
vel gingiuis:& locus vbi corroditur in ckcuir 
tu rubet.aliquandoinucrfatur cutis, 8C cutim no cor 
rodit: fed carnem interius* Antequam ad cura vc- 
niamus, videamus quid fit cancer: 8C qualiter nomi- 
neturindiuerfispartibus corporis.Canccreftapofte 
ma vehemens ex humore melancholico, proueniens 
ad iimilitudinemcancri: qui fic dicitur. Sicut enim, 
illudamtnal retrograditur; ita cancer verfus carnem 
retrogradiedo corrodit: vel quiaforma illius anima-- 
Iis in carne reprefentat. In principio dicitur fdirofis, 
fiucmgrofis.poftquam incipit corrodere, dicitur ea- 
crenarad vltimu cancroma. Item in facie dicitur noli 
metagcre,ad cautela medici.*ac fi dicat morbus, noli 
me tangere cum manu:quiapulpa digitorumeuha- 
fceatgenerari exfuccoab hepate proueniente,humi- 
da eft naturaliter:et morbus ille furgit cx humidicate* 
vnde Cumfueritin loco humido,incurabilis eft. Ma- 
nus enrm hominfs mane no Iota habet humiditate ex 
teriusquaficontraftaafudorc nodurno ex qua hu- 
miditate fi manu non lota tangeretur, augmetaretur 
cius malitia.In medio corporis dicitur cincillum cor- 
poris:quia carpus cingit. In partibus exterioribus,di 
cicur lupusict tunc incurabilis eft:quia pedes folidio- 
res partes funt: & proprium eft vt omnis proprietas 
in folidiori fubftantia fortius imprimit effedum et fir 
mius: & ideo ibi potius incurabilis. Item can cer quan 
doc£ fit cx melancholia naturalf:& tunc fit fine incen 
dio:quiamelacholia frigidacft 8C ficczlSC tunc efteu 
rabilis, 8C quandoque ex melancholia in naturali: $C 
hoc dupliciter.aliquando fit per aduftionem 
exiftentis in finefuae qualitatisrquia ex aduftionc cho 
Ieraeaeruginoftp:& tuceftincurabilis: quiain vnadic: 
8C node totam coxa vel brachium corrodit, cum au 
te eft ex melancholia naturali fine incendio: no opor 
tetnifi pulucrcscorrofiuos,apponere ab initio. Ali- 
quando aute ex melancholia innaturali peradmiftio 
nem cholerae: 8C tunc fit cum incendio. Si fuerit cx 
ammiftionc cholerae, & cum incendio:tunc oportet 
reprimere feruore cum aliquibus frigidis, 8C cum ftia 
to placaginis,lanceole,corrigioIae,ciGhoreae, 8C huiuf 
modu&poftea apponendifunt pulueres corfofiui* 
His non'Valentibus,recurre ad chirurgia* Nota ta- 
me q> fi caro fitvndiqjdura,Iiuida, veldenigratarno 
facilis eft ad curandu m: q> fi fit de nouo, nec locus fic 
carnofus multu: fic curam adiungimus . inquanmm, 
pofiumus:c5cervfqpad viuum cu raforio 
deide ferro calido vtaturinifi fitin loco neruofo, vel 
venolo*- Nota tameq? fi fuerit ex melancholia na- 
turali, purgadus eft cum diafene, vel cum aliquo pur 
gariuo danda eft medicinaopia- 
ta valens ad hoc: vt mithridatum, vel theriaca.Si fue 
ritex melancholia cum cholera mifta,purgetur cum 
duabus medicinisiquarum Viia fiat ad melancholia; R O L A SbK 
, _ » » * ’ - 0/ *ri '<it$ 
accipe amyli,dragaga.gum mi arabici,ana. &1 
rof. vel pluuiali cocpednde vigefies vel plur,cS 
cu pennalocum inunge:8C infra tres diesfanaf» 
De punftura labiorum. 
A Dfdfluras labiorum , quae vulgari 
turfeda:apud alios dicitur fecula: talisclir 
Accipe fc.hyofcyami, 8C fuper prunas ardetifeS^e(j 
perponeemborum, 8C fumum, qui exit 
emboti, diu recipiat patiens fuper labioruKi 
Aliud. Accipe nucleum nucis comunis, aC<VjSv^ 
illud cjtiod inde exieritoleumjfupcrfciiruratti 
ter in dieapponeret mirifice fanat. Jtem acfT fjlilii' 
hepar.lytharg. 
me pulucrira. Ttem accipe herbam ■ jj/ 
terrae, ana. 8C fuccum extrahe, cu ipfo au te .flCot 
quantulum praedidos pulueres dfftempeta, 
pora cum oleo violaceo vel co muni. Item adi 
cum praedicto fucco,& poftea de oleo:^ita 
modo ponendode hoc modo deilload modtj 
aili' 
guend diligenrerincorpora:& cum opus fu* > 
gen ter I o m m in u n ge. - afli/ 
Adarfuram labiorum.Accipealbuzuchatl1! Q, 
Ium.& diftcmperacum meile.mei per interua 
ncndo:&femperinfimulincorporando adu1 
praedicti vnguentirde cum opus fuerit loco ,rnF3($ 
Ad punturas labiorum. Accipe amyli, zvc tg/ 
cum fyrupo diftempera;& locum inunge, 
riumcft.vnguenru al.fupenmponimus:fcdpr0 
to aquam rofaccam impone: vel pro oleocofTl 
oleum uiolaceum. / 
T>e dislocatione m4ndihut£., Cap. 
COntingit aliquando capita mandibulat 
pria iun tura feccdere, qcf cognofcirur' ,vf 
feriores dentes non coiunguncur fupenoribuS 
amo ad intcriorauclextcriora;ncc inferiore^11 cofl 
licet male coniuntam fegregare,uclfegrcgaf:J jfot 
iungerejeui fic cftfubueniedutn. Capita 
larum fub auribus accipiantur,& ad cxtrtfodj* s 
tum deduc5tur:q? inferiores dentes fuperiot 
quehturricafcilicet q? ad naturalem locum cjji.afaf' 
reducantur.*# tunc accipiatur, dC eleuefurtaF3to(i' 
fum: & time ungatur cum dialthaea, uel mar 
6C. libentur : ita q? dentes Utriufq; molae pro 
diheproportionaliterfehabeant.non tamd» Pf^cr 
poffitfemouere.diaetaquocj; eorufit forbilfS* 
mandibulas tion moueat. f 
'<r^' 
■De fraftura mandibula cum uulnere. Cap VjiifgfJ 
SI mandibula ex aliqua parte fuerit rupe3’ Q $$ 
ter medicus loeu illum pertratef.cogd1 
loco rupturae quodlibet os ad fuiim propt,a 
reducat:qtfcognofdtur per ea quae dita llt}toCrd'0 
macura dediiiuntura madibulae.eodem <IU pr*' 
do curetur,ligetur,# diaetetur,utin eadem c{i'Cptf* 
diximus. Si fratura offis # carnis 
parti reducatur copctencer:ct fi uulnus lotig1 
debeat fufiita fuatur q? partes fic iungantur. 
etionem contratio nulla appareat, 
uulneribusquaefuutur: quia 
uulneris magis extenditur.*# aWa pars fuerit 
contrahiturret fic fit ruga. Vndecunq? fia 
cie; ita caute fiat ut hoc non accidat :rTud»*** 
ialterl ad cholera.* 5C purgetur cum diafenc, # frigido 
COp&onis.* vel cum eletuario defucco ro.# cathar, 
tico imperiali,et pofica detur rubea trochifcataadmi 
■ftacu mithridato,vel fheriaca. Fata vftione, vitei 
40 Oui fuperpofito curetur donec ignis cadata vulne 
re. Si vero fuerit in aeftate, albumen oui cu vitello & 
©leofuperponatur. q? fi de cancro vel carne tabefa" 
taremanferit,vnguento ruptorio curetur iteru:de" 
indecum ouofecundu temporis quantitatem # di' 
uerfitafem vt diximus. Cu vero labrum totum vel 
■nares comaculauerit,atq; corroreritillud membrum 
tabefatum, vfip ad carne vrua curaforio incidatur: 
pofiea diligerer curetur Vt diximus. Nota q? in cura 
*cacri quies eft fuperaddenda. Quado vero in pala 
to fuerit,quiafepe contingit.’ cum ferro calido vel au 
ro quod melius Cft aduri debet. Si vero 
giuis, loco prius diligenter abluto cum aceto per tres 
dies cu albumine xucharino prius fricatorpoftea ab" 
luatur,8C fricetur: SC co hocliquoreabluaturc quod 
fic fit. Red. vinu m coftuidC mei cu m aceco,ana. S>C in 
his bulliant radicu taffi barbiaffi, 8C caprifici,8C corti" 
cu mali granati, leuifiici,agrcfti, piperis,zinzib.pyre 
thri,ana vnc.i.po(tcafuperponaturifiepuluis:quiin 
fra dicet loco prius abfterfo. Accipealuminis zucha- 
rini,foliorum oliuae,& rofae.origanijcordcum mahV 
granati,offiutn dadylorum vftoru,pyrethri, offium 
cancrorum, cinnamomi,gariophyl.nucis mufeatae, 
ana.iftaolapuluerizatafiiperponantur: vt diximus 
prius loco abluto cu aceto, vbi buliicritcalamcnthu: 
fuperponatur leuifi-icum agrefte dentibus comaftica 
tum: valet etiam puluiseorir quae relinquentur in fac 
culo pofi faAum claretur. Etquandocp gingiuein 
flantur, 8C a dentibus reparantur*:quare multum fari" 
guinem emittuntrquandoqjfcetcc, 8C videntur gin" 
giuae quafi pIur/gindfae,notantum funt carnof§. con 
tra qua talem Accipe gariophyl. 
cinnamomum', cortices maligranati, offa daftyllo" 
rum,alumen zucharinurtiijfolia oliuarum.omniaifta 
puluerizcntur, & gingiUisbene loris cum aceto vel 
fupra dido vino fuperpo&tur. Puluis optimus ad 
cancrum poftindfion? Vel poft appefitionem piri" 
tieris afphodeloru dcficcat.* SC bonam carnem gene> 
rat,& mala remonet. Accipe folia myrt3e,faluieagrc-' 
ftis,8c do m efticae, pimpin cllae,laureolae, meliifTae,ana 
fiatindepuIuis,SC fuperpo 
natur* Jtem ad vlcera curanda, 8C fiftulas, 8C can»' 
eros mortificandos farina tritici, fiefuccusapp, et mei 
coquantur vfq? ad confumptionem.*&C vfui referuc" 
tur. Noraq? contra cancrum valetpuluis decor" 
nu ceruino:quia multum conftringit. Adide opti 
mileft alumen zucharinum fi fuerit diftemperatum 
cum fucco pimpinellae, dCTuperpofitum* Item ad 
fdem radix tairibarbalTidecoquatur cu vino vel ace 
fO,balauftia.ro.ficcae,'& foliaoliuae:SCcolentur ifta: 
gargarizetur colatura incralabia tantum S>C dentem* 
p :;ceaaccipiantur vnc.rj.calds viuae,8d vnc.j.auri" 
incorporentur cum aceto fortiffimo , 8C 
deficcetur ad fole vel ad lentum ignem,et fiat puluis: 
ethuiepulueri addatur gariophyllorum,et dnhamo 
»ni ana,& digitopatientisinundo propriafaliuafup 
ponatur,dC dentibus applicetur. Si gingiuis accidit 
corrodi,dicitur cancr$na:et tunclauetur cu aceto ter 
vel quater.poftea friccntur cum liquore, quifupralc 
girur: 3dpoftmoduapponatur fupra dentes.deinde °n*oIid • 
Nufn.o?10!?601 facie»deturpata propter 
*lbpart a,^corradioncrrruelcorrugadonem.Sedex 
c< Vnus magis dependet: dimittatur orifi- 
tl,r3nar jtu™3e[llueliusmiittatur:vtfuperius de fu 
Cr°D3 ,JCImi,s: prouide, caute fuatur.inferior 
ursaPert3relinquatur, 8c (luellusintromitta * 
PtrfUtUr!.reni eft,fu< 
r,aa*Pcrgimus. plumaceolum quoq; vnuin 
Us • eRartemandibul£,aIiumininferiori parte lo 
di$~ • °cumpro varietate partis ligamus:diaeta 
ticnt,s ainun_gimus pro opportunitate teporis etpa 
f°n5rnu ababis vel ter, vel plusin die fuper 
i deblS* ota 9? plumaceoli, paniin alb.oui in- 
tr/CaPPqni:&: pofimodu magnusplumacco- 
Plui^ac latusin medio apponatur: ita vttegatalios 
Vulncr,^°s:&q? foramen plumaccli coaptetur aeq 
cr5.VtVldnuspoffit mundari, 8C curari per me- 
3Sari;etitapermittarur vfqbad.viij.dies vel 
0ju P^^fadamaliquaconfolidationeolfiupo- 
tPbrtr.'73/^rernoucnpbnnaceolus: et tuc apponatur 
1 triftoriu ex vtrac£ pte:dC nofupra vulnus, 
w mandibula. Cap. X X1111. 
X* doU-rtUra^^uan<^oman^^u^a cuius os aliquan 
C4t^r,dlu,aliquadoampIum.fiosfit ftridtu, 
'I,alotc, rse Aceo intromittatur. Si contingat 
te»ncu Uiar,':remoueatu,'0s,fir^oucndufit. Sin au 
ruSInc,pars inde fillulata radatur,nec fiat car- 
1^ilcrac,oante olfis reparatione, Cu vcroelar 
«osmul*: inrromittarurvnguenturupto- 
cu eo mordficctur.cn autem mordficata fue 
cHPonaspannuinalbu.°uiinfufum:quGufq; in- 
C^tfirrn remoucaturafiiluIa.pollqua vero ignis ce 
5J'um vngucnto viridi,8C ceteris curetur 
hC nSrf* bi vero fubftantia olfis corruperit:di 
,ntjCn,^Um:etfiquidibi quodfepararide 
c?v lq?adviuureddedum cll:6C cum putredo 
ro“a,n(deexierit:fciasfilluIam eflemortifi- 
‘ .*Vcro iiquida 6c aquofa fuerit:dmedum eft: 
,cibus dentium wlisfiftulahabcatprincipiu, 
ve Ue,at3dcufesilliradicitusfunteuellendi.Infi 
r°tcntaellmittcnda:&cum vngueto viridi 
let1du IISclUacfupcrius diximus ad finem proce 
eft p c‘r-lnterius vero ponendus ell puluis qui di 
j^uperiusin cura gingiuaru quando ell ibi cari 
0taq3 hicordo debet attendi infiftujacuna 
pura C°nr,nuo fluxu alicuius humoris.primo de 
qui ell in caufa:& pollea dari ali- 
atpC®Petens ad conllringcndu fluxu talis hu ; 
a s flguls poteJl cognofci quis humor fu- 
a vmnen<icr‘ Albcdo enim et liquiditas illius qui exit 
cfl >q? ell phlegma in caufa.citrinus 
°.r 5 cholera: liuidus niger Cgnificat, q> 
n°ha fit in caufa. 
A^cdolore dentium. Cap, XXV» 
in f|,0^0rem dentium 8>C gingiuaru fiat co&ura 
ni'ntei-loi-ntanella e^,n cius carnofitate, quf ell 
h *Parteau hacaute madibulaintro 
n°rria«ia p10cluIus‘Adide. Acci.fe.cafilaginis, 8C 
uRcarbones ardetespone.fuper carbo 
lii a °nes cmbotG ’& per canelluemborifu 
cejiitn r cSreditur paties fup dolcte-dente recipiar. 
Ufuus rheuma qcf dolore facic3 mirabiliter 
X IB H R K 
, diflfoIuit:&: cducitipfum,& mitiga t Si Iit dolor eifi 
verme, quod cognofdtur:quia dens extra 
tur, 8C niger interdum cedat dolor : huius cura ell vc 
ibi ponatur ferrum calidum fuper foramen dentis» 
Adidem.Mel bullitum in tellaoui, & calidum fuper 
politum peroptime valet» Nota q> fi fiat dolor ex 
aliquo humore a capite defeendente velallomacho, 
no debet fieri incifio nifi' pcedat uniucrfalis p urgatio* 
De pujiulis faciei zruariolis* Cap, XXVI» 
ADpuftuIas faciei 8C variolasdelendas Accipe, 
vnc»vi.mellisdelpumati 8C laAis ficus. & fuc-- 
c i malitcrrae,anavnc»rj.ifta triacommifccfimuI,etiri 
malotcrraeconcauo mitte :8C illud fuper lentas pru- 
. nas bullire facias: & puluerciftum adde.*quod.Re.tar 
tari, vini al.finapisal.ana vnc.rj.piperisal.alluminis 
zucharini,ana vnc.i.boracis, vnc.rj.olibanipurfiof- 
fis fepi$,ana vnc.rj.illa omnia pulueriratai tali liquo 
re mittas.*et diuincorpora:ct vfuircfcrua.Eccu opus 
fuerit,loco prius calefaAo ad ignem inunge, cum 
te pullulae crepuerint vnguento aI.inunge:fedpro 
aceto pone aquam rof.& pro oleo communi oleum 
violaceum. Fitautc vnguentu al.fic. Accipe ma- 
llicis,olibani,ana vnc.j.lithargy.plubi vili, ana vnc. 
i.cerulfae, vnc, fitilla omnia terantur, & puluerizen** 
tur diligenter, dC conficiantur fic. Acetum puru Imic 
te, 8C praediftos pulucres cum oleo mifccndo dillem. 
pera.pollca de aceto aliquantulum impone, &itcrix 
mifce: 8C pofteade olco,&: deinde aceto:8>C ita vicif- 
fim ponendo mqdo de illo mododeillo diligenter 
incorpora. Signu vero perfedae dccocflionis eft,qua 
do ipfum vnguentu aequaliter liquidu eft,& aequali-- 
ter difeurrit. valet autc hoc vnguentu ad multa, quia 
valet ad pullulas quae fiunt in facie,cx phlegmate faU 
fo,8£ ad impetiginem,8C ferpiglnem,& admitiganda 
arfuram : quae prouenit ex corruptis humoribus a 8C 
ad fcabiem ex phlegmate. 
De impetigine crferpigine faciei, Cap, XXII. 
Q Via vero in facie fiunt aliae 
tes,Vtimpedgo, 8C ferpigo,atque morphea: 
qu^licet quandocp totum corpus occupent: 
tame quia in facie magis funtmanifefrefideo de cis cu 
ras in hac parte fuperponimus. Ad impetiginem 
igitur talem curam facimus. Accipe frumctum,8£ fu>* 
perincudinem fabri pone :8C cum ferro lato calido 
talefrumetum combure,& exprimeret qcfdeillofru 
mento exitcalidumfaepeinungervaletetiamadphlc 
gmalalfum» * 
Adferpiginem tale facimus medicametu. Accipc 
tartarum vinial.plumbum vllum,fuccu clamims, 
tellam cucurbitae vlla,puluerem fuliginis, pyrethru: 
oleum commune quodfufficit:coficcfic.haec omnia 
cufucco oleo conficiantur modo prae 
diAo ponendo fuccum.pollca vero o!eum:& ita vi 
cilTim modo de vno,modo de alio fem per incorpo- 
rando conficias,8C referua.*et cum opus fuerit, paries 
tali vnguento vngatur: per triduum vero balneet 
fe:8C hoc fiat donec fanus fit. 
Ad impetiginem, 8>C ferpiginem valetfapo cu tho 
pho trito co millus & fuperilli nitus: vel fapo cu m au 
ripig.comillus, 8C fuperpofirus: vel fapo fpatarcnfis 
per fe:velfuccus chelidoniae: qui optimus ell ad ma< 
culam oculorum biennem vel triennem. £ O V A N D I 
T>etnorphed tdm dthd,qudm nlgrdl Cdp. X X VIII. JE 
'De dolore dum» Cdp. uf/ 
DOIor in auricula cofurgit, aliquado ex dc 
fu humorum,aliquando quia prf ter natu . 
quid in aure nafeitur, vt vermis.‘aliquando 
cus recipitur aliquid quod in aure exiftes eft caU 
teri doloris. Quando vero ex decurfu hum 
confurgit, necipfi humores adapoftema funC rct\ 
firmari; fiefubuenire folemus. Accipe oleum m tl 
linum, 8C ccpe;8L feindeper medium ex traft*er 
caua;& ipfum oleum in ccpcmitte:& fuperfrtaX3 
nas ardetes impone; 8C ibi diu facias bullire: 
calida vt pari poterit auricul^fupcrpone. 
Item accipealb.oui multum elixum SCruta e> 
hicduoinfimul pffta.‘& per pannum fuccu [0 
8C in cepe per medium ex tranfuerfo fc 
impone; & adignem caute bullire facias, SC jjjjl 
poterit calida fuperponatur. Et eft fdendum ty i** 
actu frigidum m auricula debet imponi.'SC nm 
calidumin oculis. Accipe abfinthium, calamc^(|1 
iuniperum,fauinam;et fn aqua bullire facias. cC1 
copetenti uafeimponas,fuper quod crnborum 
fatum ponas, vel aliud quod tantundem vaUaf’ 
mum quiperillud egredietur foramen in aurlC. 
Iigenter patiens diu recipiat capite bene cooper 
Qt. fi his curis dolor non reprimitur, nec rern° 
coftat q? aut vermis eft in auricula,aut humor 
ftema confirmatus. Cuius Jif 
mct,& rubet, 8C ardore emittit; SC tunc fiibu^1 Jtf 
eft cum faniem prouocatibus, SC ad maturir 
conAa profeqiiendafunt, qu3cfn^e V 
ti particula fn apoftematum cura dicemus. 
praediAa figna no apparent, proculdubio 
in auriculageneratus.adfpfum verointcrficlcn 
dC extrahedum hanc curam adhibere f6Ieri|yS* 
cipe herbam pcrficariam, &: 
d;3C beneinfimul pifta, SC fuccum extrahe 
cum tantundem olei delino; 8c in 
probatum eft.ipfo autem occifoextrahatu^11 vil,l$ 
tilibuspicicariolis: apponatur cuffa qusc 
vermen aliquoties ad fe trahit. Si vermi* 
gveflus in aurem fuerit;oIeum cum fucco 
paris 8C calamenthi.‘etbene incorporatumlf! 
ftilletur. vermem enim crjcit,dolorem 
vero in alio membro nati fuerint, elleboru* 
ne tritus cymino mifceaturZctloco Imittari,r* 
enim proculdubio necat. 
De quolibet alio cytrahendo fi in dut^nCiCl 
derit. Cap. XxX- ; # 
SI faba vel lupillus vel aliquid huiufm 
rem ceciderit, caput fuper dolentem Pfrffl 
Aatur.*&:cuffa multum atrahensauri a 
nuramenta adhibeantur;ut cuflrafuggendo 
hat;&: fpmtus proportionalicer interius ad e 
expellar. Quidam uero lignum uelferrum 
bombacc obuoluunctin therebinthina,uc 
nofo incingunt:8C in aurem 
aure cecidit,tali inftrumento inhaerendo abftr ol\rf 
Sed quia rimemus, ne ea qu3eintromitcunrl1 
dolorem augrnentarent quam curent: >deo 
ra defiftimus. 
Explicit liber primus. 
MOrpheaaliaal.aliani.quarum quaedam eftcu 
rabih's,vtalba:quaedam incurabilis,vt nigra, 
alba veto quae curabilis eit,hoc modo cognofdtur: 
locus cum acu pungatur: filang.vfuus emanaucrit, 
<curabiliseft:fi’ vero aqua al.incurabilis, pcrfeAa cura 
tio non poteft fieri in morphca, lepra,fcabie,ferpigi- 
ne,8c nifipraecedat vniuer 
falis purgatio, bis vel ter fecundum q? neceflfc eft. 
AlbxmOrphe£& curabilitalc vnguentum facimus. 
Accipe tarrarum,fulphur vi.auripig.fal co<fhim,cry 
ftallum, vitrum,faponem fpatarcfem, argentum vi. 
myrrham, lithargyrum, ceram al.oleum commune, 
oleum mufcellinum,oleum laurinum,pinguedinem 
gallinae,piper,maftiche, olibanum, cozumbrum,eu 
phorbium.conficiantur autem hoc modo.terenda re 
ras:8c fimul cum fulphure 8C fapone 8C oleo commu 
nicomifce, & fac bullire ceram 8>C pinguedinem gal- 
line, per ferefolue;& oleo laurino et mufcellinoaddi 
tis 8C incorporatis cum fupradiAis,comifce,& dilige 
ter incorpora.hoc aurem vhguentum bis in dicdCca. 
lidum fuperponatur. Ad idem. Accip.etartarum, 
jfulphur canclatum'8C viaum,auripig.falem toftum, 
fuliginem.oleum lucidum aequali podere; &ifta om 
nia coquae: vnge donec fanusfitpariens. Adidem. 
Accipefulphuris vi.faponisfarracenicijfiponis galli 
ci,nucis cois bene trit£,ana vnc.irj.tarta.fuliginis,ana 
vnc.fi. auripig.falis cois.cllebori ahet nigri.an. vnc.i. 
aluminisfcifll, vnc.5.de fumoterrx, lapathio acuto, 
herba flaura,ana manipulu.i.accipc,&pifra,et fuccu 
extrahe; & praediAis puluerizatis cum lucco talicon 
fice;& diu ducendo diligenter incorpora.valct aute 
tale unguentum ad omnem impetiginem. Item ad 
idem. Accipe centum capitum radiccsauripig.folia- 
tum.i.habens folia.argcnti viuf, lithargyrum,oleum 
communcquod fufficit.conficiantur auri* ficut.quae 
terenda funt tere; & de radicibus fupra di Ais fuccum 
extrahe;8C prgediAum puluerem cumtali fucco difte 
pera.poftea Vero oleum immifcei& fic vicjllimmo 
do de hoc modo de alio ponendo; diligenter praedi- 
Aaincorpora, 8C vfui referua. In hoc tali vnguento. 
argentum viuum, cum faliuapriuscxfindum vtili- 
ter ponitur; cum praediAis incorporetur; vrantur 
fic radices centum capitum cu fale trito, SC cum ip.fis 
tritislocum fortiter frica; 6>C poftrrfduum intretbal- 
pro viribus ibi moretur.poftegreflum ve- 
ro balnei, vnguento fupra dido yngatur: 8C ita fiat 
donec fanus fit. 
• Licet morpheam nigram incurabilem diximus, 
tamen prout experti fumus,curam adhibemus: quae 
valet etiam ad ferpiginem, 3C impetiginem, 8C con- 
tra omnem pruritum, (Scicabiem. Accipetartari, 
fuliginis ,ana vnc. iq.falis nitri, fulphuris vi.ana vnc. 
ij.auripigmenti, aluminis fcifi, ellebori albi.8C nigri, 
ana vnc.i.&omnia pulueriza in mortario. Item ac- 
cipe fumiterrae, abrotani agreftis, ana manipulu.i.Ia- 
pathfj acuti, 8c panis porcini aequa!iter;& piftadili- 
«renter, 8C fuccum extrahe. Itemfaponis fpataren 
fis,&farraccnid, ana vnc.fj.mifceinfimul cum prae- 
dictis pulueribus, 8>C diligenrerincorpora;deindedc 
praediAo fuccoaliquantuluimpone,3<: mifce:& po- 
Iteadeoleo: 8C iterum agitando modo dcilioponen 
do diligcnterincorpora,& vfuireferua. ROLANDI UBER 
fecundus* ,a 
EMo prolixitatis vel rudis iermo 
B n,S erimen imponat.Na multa 
paucis implicata obfcuritatem po- 
B riUS Ct c°fufionequam compcdrj co 
parare folent:& ego no 
urn Pr0uedis,fcd 8C alrjsprofice- 
redifpqfui;quocirca qugcunqueab 
'nfcnD* eteo,*fi feriptis habere valui,ordine cer 
S|?' vtPu^r,uselucefcant;in comunem 
CUris ratione decrcui* 
capidscompendiofeper ordinem exe- 
c°ll ceruicem & guttur 
ehirurgiam fpedar,fieri confueucrunt, dc 
'yus* Frfmo vuJnerujfecundo apoft ematum: 
ruJii:qui aularum dc fcroffularum; quarto fiftula- 
quae intrinfecus confiir 
Q > figna diligendiTimeprofequedo pona. 
Vulneribus, quse fiunt 
, * in collo,8C partibus eius,ta 
4 £)e u,Tn ndfione n erui 8C ven* arterie,qua non. 
poftematibus cuiufcuncfc generis in gula,& 
* Pa»*tibus eius iiafcencibus* 
e £ andulis, tcftudine, dC fcroffulis ortis in gu- 
4 ,a partibus eius. 
* nbonefub afcellis,&: in inguine, 
fv, a>&potiflimuminpartibuscoIIi, 
l tW°ri°gu,ae* 
3 fquinanria. 
? ra"c^,s nat,s interius fiue de amygdalis. 
1° 10ncquadam gutturisdidafolium. 
* Dedrr °n^neVULil3C‘ 
* bp x/ i cat,0nc olfis coiungetis caput cu collo, 
*7e Vulnere in gutture, P 
•^c 
btifia? us iU£fiunt in collo, partibus eiustm cum 
K encruizr Capt r. 
quae fiunt in collo cnfe vel alio fi 
1 a^lcluanclofunt curabiliaialiquandoincu 
NuU, ■•ncurabilia figna cognofcuntur.fi 
vf °^s e3ctra exit, incurabile eft;fed fi fuerit in- 
Stn%*d °s:,taq?medullan6 exeat; curabile eft. 
i 0nine vn<^u°fum omnino refugimusad 
priora11 m,tterc*nealiquid indercfohiatur;quoad 
f fedapponimusl ore offis incifipa 
reFarr|islardum;deinde tale confueuimus 
v* ,Clna* Pnfnislocum diligenter atten- 
raHi/ Km °S VeI aliquidhuiufmodi fitibi;quod 
reS‘fial' eatlntuemur* attentiusattrade 
quodabftrahi debeat;ita q? tuc 
ficulni Jt‘*iud,ftatim po- 
aipcr UimUS; &PuIuerem ruk*fuPcrius didu 
fiUs‘cUra glrTlus Vtfuperius iamin alrjs curis dixi 
m. 0 profequamur. multus 
, ct5autaliquid impediat;vtqdde uul 
tu Va^amUer,* debeat:ftacim remouerc 
cht^relinQU^'VU^nusexPartei‘Jimus’ ex pte aper 
eri°cuUlrnUS‘Vt tcmPus miniftraueritrecide- 
radtlaPertUm,mclius remouere pofiiimus. 
0 Vero qcf de vulnere remoueri debeat: 
apertum locum fuimus.4cxfremitate magnam prxcc 
dentem aperta relinquimus: 8C cuda quae fuperius dc 
futura di'ximus:m hac cura diligenter attendimus* 
C*nlli7tn lc,tur Pars quaedam quaeprotenditurab 
1 occipite vfqj ad primufpondyle fecundu 
longitudinem* Guttur autem dicitur pars anterior 
,ptcnfa inter duas venas organales a gula vfc£ ad pri- 
ma partem pedoris. Duae fune ceruices.vnaquaea 
dextra parte producitur fecundu longitudinem inter 
collum dC guttur a capite vf£ ad humeru.alia ceruix 
aflignatur.inalia parte inter colli! 8C guttur fecundu 
longitudinemacapite vfq? ad humeru. Pedusdu- 
rat ab inferiori parte gutturis vfcp ad furculam’ pedo 
risafia dico vtfeiatis diftinguerein quibus locis fiant 
vulnera. 
Si ergo collum ab vtrac£ parte fit foratum fagitta 
ucl alio teIo,a dextra fcilicct ad finiftram vel econuer 
fodardone vnumab vnapartc,etaliumexaliamittc 
reconfueuimus: vel duo ftuellifiantde panno lineo,, 
8>C illiniantur!ardo;&intromittantur iuxtaos vulne 
ris vfquead tertium die, 8c quoufque famem faciat* 
pultem fuperius dida adfaniem prouocandam pro 
teporis varietate fecureponerecofucuimus. Cum ia 
niem fecerit,ftuellumdepannoImittimus;etad mo- 
dum alioru vulnerum exinde curamus. In omni- 
bus autem fimilibus Vulneribus hoc diligenter eft at- 
tendendi!; Vtilla pars vulneris quae magisdependet, 
diligentius curetur: 8C pofiremo ad confolidandu tar 
dius relinquatur; quae vero fuperius eminet, &ftuel- 
lum qcTibiefi,quoddieminucndofanarefeftinarnus. 
Sed fi neutra extremitas magis depedeat alia; vulnus 
in medio fuarur, 6C vtraque extremitas relinquatur 
aperta;doncc cura fada fuerit. 
Siuero inceruicecu enfeuelaliquo fimili uulnus 
fueritiita q? organica uenaincidatur;fic eftfubuenien 
dum* Vena tota fuatur cum acuata q? ucna no perfo- 
retur* 8c ex alia parteacus cum filo ei duca- 
tur; 8C cu ipfo filo ita nedatur atque ftringatur, q? fan, 
guinem no emittat; 8C ita facias a fuperiori parte 8C in 
feriori.In uulnercautempanusinalbu.infufusintro- 
mirtatur: nec tamen de ipfo pano uulnus impicatur* 
cmbrochafifueritinhyemc, fuperponatur, quoufcp 
laniem faciat.Si uero fuerit in $ fiat e, ui tellus oui tantu 
fuperponatur. Cum autem faniefecerit, pano ficco, 
6C unguento fufeo, 8C cacteris bona carnem generan- 
tibus adhibcaturcurautin caeterisuulneribus. Cum 
ergo extremitatem uenaefupcrioris 8C inferioris para- 
tis putruiife cognoueris, filos praedidos diflbluas: 8C 
alocoilloremoueas: 8C deinde procedas, ut dictum 
cftfuperius* 
Si uero fiat uulnus in fuperiori pte coIIi,ita debet li 
gari.fcindatur fafeia, 8C ligatura fiat fuper aures, SC in 
anteriori parte capitis fiat nodus; 8C reliqua ligatura 
procedatpoft fpatulas 8C fub afcellis; 8C fimili modo 
ligetur. Si fiatin medio colli uel in parte interiori uel 
infcriori,fiatligatura fimiliter fub afcellis, et i alia fub 
mento fi militer aptetur. 
Si uero neruusinddatUr in longu uel in obliquum 
fednon ex toto; hac cura poteft confolidari.uermes 
terreftreshoceftqui fub terra nafcun tu r, quiinlongi 
tudine&C rotunditate lumbricis alfimilantur,et apud 
quofdam lumbrici dicunrur;accipiantur,& aliquan- 
tuli! conterantur; & in oleo infufi ad igne calefiant:ec 
nullo alio mediante ter uel quater uel piures,fi oppojr R O l A N D I 
rationem neruorum. Accipe lac pecudum 
ninum & femper calidu: 8C patiens vfquead no jj, 
dies inungatur fiepiffimc: fcd fi efictinloco, y/, 
poffit tenere intus,vt eft manus vel pes,teneat. 
tum plus valet: SC poftea inungatur bis vel teri , 
cum butyro vel laurino 
tis calidis* <Jt 
Si aurem fiat vulnus in gutture:ira videlicet Qp 
cefophagus,' 'el trachaea arteria, perforetur, Vc j(l 
datur,quocpnque modo iit uulnus mortale elt, 
pluribus. Item erit ex quacunque parte 
piat.‘fiue fit de telo: fiue fitalicuius alterius rei.^1 
cuticula q ibi cft,uulneretur:utcaet€rauulncracl 
De apoficinutihus cuiufcunque generis in guU & f 
buseiusnafccntihus. Cap* 
Slcutautem humores diuerfi funcinhufnzn0 
por?:ita quidem 8C coIIeAionesquaeexc01*1^ 
perfluitadbusconfurgunt, diuerfis nominibus^ 
cupatur.gcnerali aure nomine apoftemata 
Quorum quatuor funt fpcdes:aliud eft 
& dicitur phlegm on; aliud «fi: dc cholera.CbPy 
ro alia cft naturalis, & alia innaruralis. Natura^5 .(/ 
tur cholera rubea: innaruralis melancholia. 
ma ergo qcTfit de cholera rubea, dicitur herpes e 
mcnus:quod autem fitde melancholia,dicicttf 
Aliud iit dc phlegmate:et diciturzinia. Vndcc°|![ 
fiat, per propria figna cognofcirur. Si auteff1 r. $ 
apofiema de fanguine, rubor,pulfus, dolor/ 
tumor inerit. Ex phlegmate,, figna funt {i 
mollities,utfidigito comprdTerss, quali'v/ 
minis facies. Hx cholera uero rubea talia fignap{ 
dunt, calor, rubor miftus citrino fi* 
ra nigra cum melancholia inna.curali 
ingens duritia cum quadam nigredine. 
M.tnronfem ad curas eorum ueniamus:fiaC 
cataplafma huiufmodi. AcdP 
tam,cyminu,lardoncm, farinam tritici, SC ce K> 
omnia coquantur in vino albo & oleo,& ch 
turideinde fuperponatur quoufque ad 
ric.maturato uero apoftemate,infcrius ubilo^u j0ir 
gis dependet, caute cum fagittdlaincidatur Pc 
gum: dC fi fieri poteft,digitus 
nies diligenter exprimaturiqua diligeter enw* $ 
Ius de panno intromittatur: 8C bisindiemuf£r 
curetur deinceps ut cacterauulnera. 
Si autem anthrax ucl carbunculus f0fy 
nimus cum frigidis circa loca patientia, ui°^z° 
ceo,fucco fucco capriolonJfl^.(11c/ 
memirc,ucrrnicularis,& fimilibuscalorem re^ju 
ribus in agimus. Fit enim anthrax uel carbuncl^r/i? 
icruencifllmofanguine. Supra loeu uero P°n 
biofa contrita cum axungia.probatum elf* 
lida maior inter duos lapides contrita diuin° 
miraculo anthracemlibcrat,uelinterficit: & * 
concauac, 8C fuperiigatainrra unius dieifpatl 
curat, utpofteanoegearnificurauulneruni. 
fidendum cj?fiecundu phyficam diffcrctia eftin 
thraccm 8C carbunculumrficcundu chirurg* 
quia carbunculus dicitur ante apoftematis co 
donem.poft confirmatione dicitur anthrax.3 pt? 
curationem praeter Rogcrrj au Acritates do*- 
cipueeft phlebotomia per mcrathcfim aP 
appofitumperopdmum cft* Noraq? 1° °^cna^e 
tunu fuerit,ptag? impone. Si vero incidatur ex ob 
liquo totus,minimecofolidatur:praediAo tamen re- 
medio natura coadiuuante fiaepe coglurinaturipoftea 
quoque eft fupra nerim debetfiui.puluis 
rubeus,qui iam di Aus eft,debef fiuperafipcrghqu x cu 
ra no eft inutilis.aliquos enim nonfiolum conglutina 
cos,fed etiam cofolidatos noftra cura cofpeximus. 
Si vero locus tumcr,embrochaiIla, qu$ in prima par 
ticula ad tumore remouendum, quod cx percuiTura 
confurgi praediximus,ponatur,quoufique talis tu- 
mor praeceflerit. 
Notaq?fecunduRogerium neruus omnino ind- 
fus, no poteft confolidari vel coiungi, ncc fiui.nos au 
tem dicimus q? poteft cofiolidari: 8C iterum ad modu 
reclinabilis:&adcautelam cauterizetur 
putneruiincifipcroptimc cumferrb candenti:fiedea 
uc ne labia vulneris calido ferro tagantur:deinde ap- 
ponantur vermes conculTi SC pulueres confolidatiut 
Vt generetur ibi quodda reparatiuu, vt rosbot in of- 
fcfraAo. Eteftfciedum q?omne vulnus faAumin 
neruofo loco vel ofluofo, debet cauterizari & aliqua 
culum profunda: vt fi crus vel fpatula fit telo perfo- 
rata. haemorrholagiam enim peroptime firingfe ora 
venarum corrugando. Iterum nota.q» fi ivredietas 
ncrui incifa fit, vel fi etiam punAuram habear , debet 
cauterizari,8C cu m ferro calido incidi ex coto:SC po* 
ftea curari vtfuperius diAum eft. 
Si vena organica praediAo vulnereno incidatur: 
pannum in albu.oui infufum in vulnere mittimus» 
tamen non multuimplemus.embrocha vero SC alia 
ficufper ordinem in praedi Aa cura diximus,ita &in 
iftaponimus atqueprofequimur. Notaqi quauis 
Rogcrius dicat, q? apponatur albu.oui no approbo: 
quia frigidum efit .‘naturaliter vena 8C arteria 8C ner- 
ilus frigida funt: 3c propter frigiditatem vtroruque 
non perfeAe poteft fieri confolidatio. 
Si vero telum fit in ceruice infixum,& venaperfo 
rauerit vel arteriam: ita q? fanguine nimium vulnus 
cffundat:fiatim extraAo telo vena fuaturretvt fupra 
in prima particula diximus,puluerem rubcufuper- 
afipergimus: aut puluerc ftcrcoris afini ficci fuperiin- 
ponimus: q? fi ftercus afininu fit viride, infra pannu 
ponimus, 8C fortiter premimus, 6C pofteafuperpom 
mus. Nora q? fi vena organica vel neruus iheida- 
tur ex toto:nullatenus debet^pmitti faniras: quia de- 
bito modo nunqna collum liberum habebit motu. 
Ad confolidandu autem venam, SC arteriam fiaefie* 
Accipethuris,vnc.i.alocs, vnc.i.albu.oui.pilorule- 
poris, quod fufficir.confice fic. terenda tere:& cu al- 
bu.oui diftempera: 8C pilos leporis cpficiendo comi- 
fcc:&indfis artcrrjs, abundanterimpone, donec ca- 
dat a vulnere. Et nota q? in quacunque parte corpo- 
ris fi vena aliqua incidatur,tuam medicinam non nifi 
poft tertium diem remoneas. Ad idc valet gypfium 
cum granis vuarum tritis. Ad idem valet floslan- 
ccolatoe:vclfoliaipfiuslanccolat3e,etfolia ebuli tera- 
tur, 8C vfuireferuentur. Ad idem.granu frumenti 
in oremafticatum, 8C fupcrpofitum:fanguinccon- 
ftringitctfanat,probatuefr. Adidem calxincapi- 
tello mifta& fiuperpofira valet. Sanguine veroco 
ftriAo curetur vtinalrjsfimilibus curis quae iafupra 
diximus. Ad idemladanu bene tritum cu vermi- 
bus tcrreftribus 8C albu.oui incorporatum, multum 
valet ad ftriAionem 8C ad confolidatione» Ad cu- LIBER L 
I 5Iui ffrmatiOfte faperponenda funt fri- . 
etia * Ic^,a*Pr?te** qjuam in anthrace fcp-iinantia* 
l*SanobTi^lcamusaPPoncrcaPocru^tlca in*0c,s°r" 
q~.Us mefnbris vel prope nobiliapropter re 
"f c^emus ftatim purgare materiam:quia 
gcft5pu Unt cafusin quibusdebemus materia indi* 
«ufdcm *^§are5 fcilicct multitudo materiei: furiofitas 
nisl^o\no^s mem^n pofteiTio mobilis operatio- 
riculoiisf aant^race vcro & alrjs apoftematibuspe- 
rl,1,:iadcrri^1C^a^untaPPorien(^a 8C matu- 
ro dcbcc uPcr* Ite nota,q? anthrax vel carbuculus 
j er,t: U ~3n cum rcpcufikns.hoc dico fi cutis apta 
c •calidis, & extrahas furioiam.Cali- 
eSe^10 multu prodeftad anthrace inter- 
ca., jt‘ teftanucufupcrcaput apoftematispo- 
tQs. foetidae datus in potu liberat mul- 
frnP^a^:rft contra anthracem 8C carbun- 
9na CciPfpuluerem falis,fici,pinguium 
rfP°fttio mn*a terantur:&fuperponatur:poft 
• ClC^1 Lpius in primayel in fecun- 
1,1 aicdi0CCrtla l°cl}S apparere totus niger;& 
ePulr ja^°ramcn* & cum per fe crepuerit, ap" 
Wr arina trinc fucco melle 
tl,na vlc[1 acationcm:\8C cum locum a carne munda" 
*confu£?. puluerem maftiches SC olibani appone- 
1 aP°ftcma de cholera nimiu calida 8C fpifi 
• a Vi I *a In ua parte confedcrit, eam vicerat: 
C*SciJra, ncrafacit:cuifiefubuenimus,vtinanthra-- 
8*r Plorandum eft. 
aP°fi;err>a de phlegmate, facimus cataplaf 
• rna:c3M0^*^e, tnaluauifci.virj.vnc.&l de- 
vnc.adipisporcini,oleiveterisfe-< 
e ruo°us P , 8>C colato oleoad- 
Vi J,pu™*argentifubriliinmetritae , vhcviin.fic 
IOn|C a§,tando lento 
ar . CrnPj.a^ri ponatur. Vel fiat cataplafma 
■Sihi;Cl omneapoftema: quod 
vrfiC*rC autemfic.JAccipcmalua,bra 
f Poftc nalTa<a,ces maluauifci primo codas in aqua: 
i tacurPaxun§ia* deinde adde butyrum, 
f 30 ,?lu^^ns5rarJiarices,ideftlimacas, etpul 
j11 uPeriu& diximus adfaniem prouocandam, 
eLC m,tt,nius. Etcuopusfueritlocofuper- 
Accipe radices lilfj, 8C coque in aqua: 8C 
eaadd,a a 5 aC* 'S06111 In olla iterum calefacias: 
a Piit3t Cccpeaftatum, memite, folia cauliu coda 
QCUm axun§,a> farinam fe. lini in vino co- 
. talia per quae materia poflit maturari, ; 
Jh’ Cm (auci*^a omnia fimul pifta 8c 
donec apoftema perducatur ad 
c* Cum aute maturatum fueritrvbi locus 
p1^^nf'Cn^et,aP caetera.pfequamur que 
K0tcftet. InaP°ftcmaris cura:quodfitdefanguine. 
>'4o^fieri ocemplaftrum:quodeft ieuiusfu 
*d^9Poft mu^turn valet. Valet enim ad omne 
ti^3teriaerna: cacnes duras mortificandas: 8C 
Ce .fiP1 exterius extrahendam: 5C dolorem mi- 
u Us ”ccas, faginien pofci,mel, ana.& radi- 
r>' Cea,Uu^?,e^0<^as ’ interioriftipite mudatas co 
U'i&fiatemplaftrum. 
ih* f,;^and° vitio cxteriorum,aliquando vf 
Um r mtei iorum confurgittn corpore. Vitio 
Ccx humoribus putrefadis. Vitio exte- 
riorum, vt in vulnere non bene curato. O mne enim 
Vulnuspoftqua quatuor vel.v.diespr£tericrit,incLi 
ratum, iam no vulnusfedcancer, fiuefiftula nuncu- 
patur.huiufmodi vero cancer aliquado habet eflTe ex 
multo tempore, aliquando ex breui. Item alius eft 
in neruofis locis SC intricatis 8C plenis arterrjs:alius in 
carnofis: vnde aliter curandus eft, qui in neruofis eft 
plenusarterrjs:haliter qui eftin carno- 
fis. Nam quiinneruofislociseft,&intricatis 8C ple 
nisarterijs,incifionc vel incenfione curandus non eft 
fccunduilluddidumHippo.Quibufcunqj cancri ab 
fconditifiunt, non curare melius eft* Curati enim ci- 
to pereut: no curati multum tempus perfidunt:qui2| 
igiturcircacollum ceruiccm 8Cgutturfuntnerui,5C 
arteriae plurimoe 8>C venarum abundantia, ab incifio- 
ne 8C incendio eft defiftendum: prout tamen poflu- 
musfubuenimus, Sicrgofitcancer&nocxmulco 
tcmporc,drcaIocapraedidatalcvngucntu facimus* 
Accipe 
vnc* v*radic* chelidoniae, vnc.i.crnami,vnc,i.zinzi* 
vnc.rj.argenti 
fufficit:& axungiae veteris, vnc. vi. Coficc fic.fupra 
didasradices herbarum in mortario marmoreo teret 
diligenter incorpora* 
de terendis autem puluere facias;8C cu praedi dis dili- 
genterincorpora.argentum vi.infidilivafe adign£ 
pone curefina,etliquefac.cumC£liqucfadufuerit:co 
Ia,et vfui referua. ii tale vnguen tum non fubuc 
nit;ponatur puluis ad cancrum occidendir;qui eftin 
neruofis locis:qui nefit. Accipe elleborum alb.&ari 
ftolochiam long.&T rotundam: pulueriza:& cum 
opusfuerit,fuperponc. 
Si vero tali puluere extindus fuerit: ponatur ftup 
pacum ouo& oleo.poftea vero ponatur ibi vngue 
tum Viride:SC fic vfcp ad finem cu talibus curabis. 
Aliud.Acdpianturcorticesnucum,8£terantur:&fu 
perponatur per totum cancru,eum mortificat. Si- 
gnum mortificationis tale eft: quando fanguis emitti 
tur purus 8C fpiftus:et caro noua &C bonacrefcitin ex 
tremitatibus, & non folumodo in medio:quiafi cre- 
fccrct folumodo in medio 8C non in extremitatibus: 
non eftet fignum mortificationis: vnde adhuc opor- 
tetinfifterecum mortificationibus. De cancro ve- 
ro qui fit in carnofis lods,fuo loco dicemus. 
De glandulis,t ejiudine, er fcrojfulis ortis in gula,zr pare 
tihuscius. Cap, 111, 
GLanduIa,fcroffuIa,& tcftudo vbicunqdn cor- 
pore nafcuntur, phlegmatis caufam videntur 
habere materiam. Teftudo aute mollior eft,& mul 
to maior: 8C varias in varijs partibus habet formas* 
Glandula vero magis rotunditati accidir,et cu mani-' 
bus tradatur,et no dolet. Et quamuis Rogerius no 
diftinguat inter glandula 8C teftudinem: tamen teftu 
do fit ex maiori parte phlegmatis,et minori melacho 
Iiae.glandulaeconuerfb:nodusfempereft rotundus, 
&iniunduris nafeitur,&in locis neruofis, omnibus 
his durior. In omnibus his cura eadem.fdifa tn lo- 
gum cute: ficutdealrjs didum eftfuperius, radicitus 
extrahc:& exinde iuxta fpeculum praedidae difcipli- 
nae operare. 
Sroffulae nafcuntur in gula fub afcellis 8C inlngui- 
nibus.Et faepe naftuntur,quae no funt ferof 
fu!ae:ergo cognofcatur vtru fint glandulae vel ferof- R O L A N’D I 
fulte. Accipe herbam tcrreftrc,& folia cedri,8C be- 
ne pifta: bulliant in oleo tepido: 6C fuperponantur 
per tres dies; 8C fi glandulae diminutae fuerint,infiftas 
cum hac medicina. Si aute rubefeant: ira q> videatur 
Vtdebeantduc/ad maturitatem vel fanfe:ponantur 
maturariua;& cu maturate fucrint:poftca incidantur 
fecundu partis qualitatem , vt putredo exeat:deindc 
i mittatur pannus in albu.oui infufus:fi vero 
laealiquid remanferit:poft tertiam Vel quarta dic po> 
natur puluis hermodadylorum, vel alius puluis qui 
corrodat vel mortificet partem illam quae rernanfit 
de glandula * exinde curetur vt fuperius diximus. 
Si autem indurefcantuel finr natae per mefeni vel per 
media annum,SC firpuer: fiat hoc oleum.Re.radices 
tapfiae, 8C radices raphani agreftis ana. 8C olei quanta 
fufficitde omnibus. Radices bene purgatae 5C contri- 
tae bulliant in oleo vfc£ ad medietate hoc 
pofitoin vafe,vtin caldirio pleno aqua bulliente fu-1 
pra ignem.de hoc aute oleo.irj. vel.iirj.guttae inftillen 
turinaureilliuspartis;dimittatur inparre illa:& fi 
per illud oleum auris intumuerit,etfra(ftafucrit:ita q> 
aliqua putredo exhalauerit; fcias quonia liberabitur 
per hanc medicina. Si vero nonintUmuerirper hanc 
medicinam,no liberabitur. fi fuerit fignum libera 
tionis,infiftatur etiamadhucpluriescuillo oleo. Ec 
iteru m fiat potio ifta:quae fic fit. Accipe radices arun> 
dinis,radiccs mali terr^,radices fcroffularie, afparagi, 
brufci,elleborialbi 8>C ni.ariftol.radicesfabaelupinae, 
radices raphani agreftis 8>C donieftid, radices fpatulae 
f oetidae,& folia laureolae,aequaliter de omnibus:et dc 
Illis bene purgaris S(. piftatis cu optimo vino bulliant 
vfc£ ad medietatem vini: 8C de hoc vino bibat femel 
In hebdomada in mane fi eritpucr.fi erit iuuenis,bis. 
lirj. vnc.per.horam cum alio vino miftum pleno 
gno cipho:& fi fuerit nimis horribile ad potanda, fu 
peraipergatur puluis zuchari: 8C caueat fibi patiens ta 
quam acceperitlaxafiuum:quoniaquater vel pluries 
foletafccllarc. Item primo facias vfturam infra au-- 
rem fupra inediam cartilaginem. 
Emplaftrum optima ad fcroffulas delendas SCco 
fu m en das. Accip e radi ces filicis, SC alp h o d cl o ru m: SC 
In optimo vino dccoquc:&addito pauco fulfurevi 
uo fiat emplaftrum: & fuperponatur.efficaciter ferof 
fulas confumit. Aliud quod fcroffulas peroptime 
curat. Accipe limacias:& tere eas fortiter cu tefta fua: 
8C diftempera cum capitello, 8C poneibi fel porcina, 
8C de radicclingusebouisaliquantulu trita:8C omnia 
iftafimuldiligenter incorpora: 8i 
tftumfuper fcroffulas ponc.priusda vi.vel.vrj.gut" 
tas lactis drhy malli cum ouoforbili fi haberi poterit, 
fed fi ifta non valent, fiat vniucrfalis purgatio.confi-' 
deransparticularibns dentur aliqua opiata fecudum 
varietatem humoru. Si humores diuerfi funtin cau 
Ia,detur opiata compofita: 8C poftea fiat hoc 
ftrum.Re.radice vrticae, SC ellcbori.dccoquantur in 
aceto:6C addita calcc viua SC axungia fiatcmplaftru. 
Ad glandulas vbicunq? &in quacuncf parte corpo-- 
risfuerint,vel fint:combure plumbum cu lignis fam 
buci, vel ficus, vel coruli:& fac vnguentum cu oleo 
6daceto,etinungas glandulasidcindelaminSplumbi 
tenuem ec plana firmiter fupcrliga:et dimittas per.ix. 
dies : poftea auferas, SC iterum inunge:poftea lamina 
fuperpone: 8C fic p.irj.hebdomadas hoc facias.4 8C fic 
laciendo liberabitur ? fi deus voluerit. In diminn< 
tione lunae cum luna fit tantff.xi.dierum. Accip^,; 
raphani ag1 
alia die.x.alia dic.ix.5C fic vfq? ad 
finem Um*q3; 
becdie diminuendo vnam.q? filiaemedicina 
Iuerit:ad chirurgiam cftrecurrendumrhocpmy^ 
notato: qi non debecinddi aliqua fcroffhla vc 
dula:quae manibusbencteneri 8C traftari n°nP,jlTi0 
Ad incidenda igitur fcroffulam vel 
debetacdpi:6C cum vna manu fortiter tenet», 
cula fuperior in longum incidi non fecunda , 
dine morbi: fed fecunda longitudinem carnis 
diq?fcarnari:5C cum vncoipfaapprehendi, 
rcrioratrahi:5C fialiafcroffula vel gladulacit 
rk:ipfa cum illa extrahatur ex toto,5C 
nes quf funt ibi,ftmper cu fuo folli culo extra $ 
Si autem haemorrhofagianimisfequitur,per» 
la trahantur: 8C tunc Vulnusimpleatur pa.noin.0fud 
oui infufo. Secuda vero die fiquid de 
vel de fcroffularemanferit,fuperponatur p» 
afphodelis: qui fuperius dieftus eftin cura cap1 
16 capitulo quiintitulatur dcfcroffulis qu#»1* cur' 
in capire:deide carnofitas SC putredo illa eXtf 
Hicautcpuluisad corrodendum 5C ad rurnpc c 
talem panniculum eft mittendus:SC cu vul»11 
faftum. fuerit 8C deficcatum, pannus in albu.°l -ct* 
fusin vulnere eft mittendus.fupcrius ver 
ouo,quoufquc videas panniculu bene putre 
atque corruptum:et vulnus aliquantulum 
tere, Poftea vero vnguetum 
fuperiusincapitulo: qcPintitulatur de curis»3 
pcrfluitatibus:& cum 
ncribus, curaadhibeamus.Cartilago quae 
fo extendit auriscauterizata foletfcroffulas»1 ■ 
I>e bubone fubafcclliszr ininguine. Cap» (p 
SOlet quandoque humorum fluxus 
afcelIis,5C in inguine,etfacere diram 
6>C magnam extremitate, 8C in profundo SC »»? > 
briscomburentem:quaebubo vocatur, 
quida curabilis, SC quida incurabilis. Si e»1' 
cC febre,SC cotinuum calorem inde patiatur? 
vehementem,extenuetur corpus, SC nimis 
colledfo, 8C dolorem pedoris 
contingit quandoque cum eftfub afcellisi 
lis eft. Item fi cu praedidis fignis in aliquo 
quantulum fit mollis: ita q> de lanie aliquid 
efle in profundo bubonis,et cutis imoderate1 
incurabiliseft. Itemfierupta faniequoqu^ 
fitintusfuperflua,& pleraque dura,5C 
lis,quseappofitis corrofiuisplus crefcat, qua 
tur:fimilitcr incurabilis eft. SiautemfaerlC 
ouum anfcrinu,uel minor,& omnino 
pedoris,SC magis duritie mollipesrnec exte» ,3ui(' 
pus a praedidis fymptomatibusdicec modtp*. 
habeat firim,etcalorem:poflibiIceftcurari. 1 
d/dafuperius non habeant cohaerentiam» . 
ergo maturatiuis:cx quo uero maturatafucr 
gittella ubi magis dependet,aperiatur cuamf 
nere. Nulla enim ratiQneexpectecur,doU^ijr^ 
per fc:qcf fi feceris: uix aut nunquam decctct ' 
tur. Incifione uero facta, ad inftar aliorum ap 
tuipucluulaerum curabitur. p. f' 
FPe fijiulu Cr potiflimuM in 
Iftula eft apoftema, cuius os eft ftridlIfl1 L I B £ R tt 
j. 1 u 
aum Hab 
fevfcio/ 3rriP^llm Sfpyofundum, quae aliquoties - 
3cc,dit v,nter.,0rum‘interdum vitio exteriorum, fic 
10 ,nCer*0rum’vt cx bumoribus*Vido ex-; 
fttnfiO-uT VjCln^,c^a^ra vulneris; Huiufmodi au 
uando efi ex multo temporelaliqiiari- 
trplen,s eui,^em alia eft in neruofis locis 8C intricaris 
«lbCOrr n^ru,s Venis $C arterfjs.alia cfiin carnofis.Ite 
Su^qUe .w.Ifcarnem.alia corroditos.alia neruu.Vna 
l!^Sue c.'ftUr Pcr ProPna figna cognofcitur* Quae 
titve,uc'1 nern corru m pir .putredinem emit- 
*?C,lPUtra^Uani a^am‘ Cum vero os fuerit laefum: 
?l*fus- ° Vc^ut^oturai Si vero neruus fue-j 
r s°nin'htre<^°ex,tn,Sra>&&EWmultum.Exqui 
. US mar,,^e^c cognofcitur q? pro varietate 
partium corporisin hac aegritudine va- 
,5! 3(abibcnda. Qiiia igitur circa collum cef 
Uls’ven ’ Ctur 9H30 lraphcatafunt, 8>C intricata 
*K)n arterqs:incifioncs, vel adufiiones facere 
lUs fiieri Vs:,*^co tab cura fuccurrimus. Si talis mea 
1‘3djCej!t tr,,ftus,amplietur cumnfta mali terrae,vel 
Ure°I^VeIiari,ydbryoniae,vel 
am^ucl ellebori fiuccucumc 
y?I deni^*°c mc>do fiat tenta de malo terrx ficco 
bipra di&orum: 8C per mearum fiitulae 
ro 'r‘*ta meatus vfip 
c' econucrfo dimittatur. Cum Vero os fi- 
S\k^fr^tUm ucr^r: nifilocus ille multum fic 
circa'US|j ,ntr,catus ncr venis,6c arrerfisrvtfi 
c9lCev Co 'um, vngoentum ruptorium quod fitdc 
Nrs j. u.a capitello immittimus. Si vero fuerit 
I U jUrn ,mpl,cara vehis arterifs ,'puluerem 
vir de|- deI 1 s 1 m m 1 ftere epnfueuimus. % fi fuerit 
Clir3 diues: vnguentum pretiofum adhac 
Irnftnmus*quodefi*Accipepiperiskpyrethri, 
nfp3 Urri,n,scharin,i,finapis,eIlebori ab 
viuxquan- 
Sm\u ™n,^s*c°hfice ficxerendarcre:pulueriza- 
j°rPoi- Cn^,a‘j CUm feponefpatarcnfi diligentcrin- 
m fifi* , eo,nformafa profun- 
l!!°ihp U * *ntrom,ttas‘hoc autemivnguentum irt 
hquefit,totum, «Scfiftulafn fuauiter; 
ccat*Vndc ilatim vitellum cumifruppa 
p1100 cum oleo quoufqucigniscadat,appo> 
a^Uani ergo fi prius fafticm velut 
rU,^arn crn,ttebat‘ emittit faniem fpiflamt 
*nrCu e*t;c^e,ude cum vnguento viridi quod diftu 
rUe,1Ks !3rcarn,s5clU3p videtur polypus, et dTalrjs vn 
he Si ergo fiftula no 
capU°^s ocls nec in. arccrio fis implicata: fedffic 
cutim,cx longo ucl cx obliquo :,fi 
1 clargcturfic.tenta linea vfquc 
tnittatur:.& fic aliquantulum cuticu- 
os p^erjPra letiecur, & a profundo fifiulx, vfquc 
0 nUs SiuPer tentam vfquc ad ipfaotfcindaturl 
r eadfntu*us,nalbumineouimittatur amanevfr 
ec°wfo relinquatur* poftea ve- 
V(jj afphodelis fuperponatur» Cum anr 
0rtifica^S (P^Um tumefaAum videris: fignum efi: 
Vri ,ujae* cuifubueniendum eft cum ouo 
ir^uht. r? vftidi,& alrjs quxin curis vulnerum di 
c ,s Cls • tcfft fciendum, q? fi incifio debet fieri in 
,/OH, t SujbusfuntnertiijVenx, 8C arteriae,vtcir 
v‘, ebet fieri cum tnagna cautela» rtee fefti> 
ubito fiat.timendum iiifitmi 
lv , *9£ 
defectus, cauear etiam fib/nefaciat incifioncmin tali» 
loco: & maxime chirurgis nouus et rudis* 
EebotioguU, G<p. VI» 
B Otium fit in gula, & fit ad illud tale cxperimctt 
tum cantandopater nofter.fodias nucem quae 
nondum feciiTec fructum,et radices cum tota alia fub 
ftantiabene pifta cum. cc. granis piperis.bulliant in 
optimo vino vfq?ad medietatem: &hoc vinovta- 
tur patiens omni mane donec liberetur* Vel fiat ta 
le electuarium. Accipe radices uiticellae,radices cucur 
bitxagreftis,cycIaminis,poIypodirj,afparagi,brufci, 
ariftolochise rotundae, cucumeris agreftis, iari, balla 
marinam, fpongiam mannam, brancam vrfina,bu- 
rit, lac deferofaprimo filios producente, 8Cradices 
talfibarbadi: conficefic. Omniaiftadeficcataterc,6C 
cribra.ballam uero marinam 8C fpongiam incende, 
8C tere.*cumfupradictisad modum clectuarrj cu mei- 
le mifce: & cum dormitum uadir, fub lingua mitte* 
item polypodium, malum terrae, modica enim parti 
cula ibi remanente inde patiens cadit.loco ergo bene 
purificato in parte fui:SC puluis rubeus poteftfuper- 
afpergi: 8C ficqr inalfis fuperiusdiximus:ita quidem 
in hac cura ualet expleri. Si uero botiumipfum ual 
de magnum fit,&i intricatuuenisetarterr|s: q? manu 
non poftireleuari, 8c bene tractari, &uirtus patien- 
tis non multafit, 8C aerasproceiferit.noftro enim di- 
cto ab cius curaeft defiftendum. folet enim huiuP, 
modi botiuni multas partes habcrerquasualde diffi- 
cile eft euacuare: quibus ferrum calidum apponerne 
pulfus arteriae,neruique laedantur :omnino refugb 
nms.*quocunque modo his per chirurgiam fubueni- 
mus: eos. fuperjbtancum ligamus; & firmiter tene> 
ri fadmus* 
Medicamentum pretiofiffimum &ucraciflimum. 
contra botium* Accipe femen canapis, d>C 
cius pellem, fpongiam marinam, ballam 
jtartaruin, osurfi, 8>C praecipue de capite,osfepiae,ana 
(unciasquatuor, piperis, zinzib. pyrethri, falifgernx, 
ana.urtcjas-duaSj.nuds mufcat2e,gariophylIorurn,cu- 
bebe,piperis longi,piperis albi,galang£,cinnamomi, 
Jcuphorbq,ellebori albi, 8C ni§ri,anaunc.duas,botri, 
*Umi,falifni cri,cu ticu Jx cypr elTinae, adarcis, bedecar* 
-terantur terenda: dC comburantur.comburenda: 
53mniainpuluercm detur patientiieiu 
no in mane 8C fero eunti dormitum quantum tribu? 
digitis capi ppteft:& tranfglutiar paulatim cum mo-r 
ra.poftca fiat emplaftrum fupra bodum, de calce qi- 
ua, <3C tegula una torrefacta, Sc puluerizata:&l caricis 
tritis,& pumice,omniaiftainuinopurobuIliant: re- 
mota ab igne fiipra pellem pillofam ponatur: & aloe 
pulucrijzata defuper afpergatur:, 8C. gutturi papetv 
d calida fuperponatur , botio radices taffi barbam 
(n aqua coquas: ut tres phialae redeant ad unam: 3C'ibi 
praediAum pulucrem in(eropone:& mane patienti 
<de aqua praedicta colaturam fimilirer tribue. Godc 
uero die aquam non bibat: & ufque ad tertiam diem 
neque potionem , neque puluefem bibat.a terxiouef 
ro die in antea puluerem fic praeparatum fiiblingua 
mitte: 8C ufque ad decem dies,ucl undecim, fic facias 
potionem, dc undecimo in undecimum diem da-r 
bis* Si uero talibus e?cperimentis,patiens 
fabitur, ad chirurgiam eft recurredtl. Si ergo fuerit fc O L A N D I 
Vnum botium tantum, tum ferro calidoTmittamus, 
vnum fetonem tantum in longum 8c alterum inla- 
tum.pannus infufusin ouo,vel axungia fuperpona- 
tur:8C omni die mane 8c fero fetonesad exteriora tra 
hantur:vtpenitus caro truncetur cum illis: quod cir 
fadum fueric:fiquiddebotio rcmanferic:ponaturfu 
pradidus puluis de afphodclis,& purificaro loco cur- 
retur vt cetera vulnera. Q. fi fit minus implicitum ar 
terrjs, botium fub vna manu firmiter apprehedatur, 
SC cuticula in longum caute incidatur:& botio vnco> 
apprehenfo hincinde botium illud Icar netur, & a cu-* 
ticularemoneatur:8C digitis accepto 
botio cum folliculo fuo extrahatur, vulnus panno li* 
neo impleatur leuiter tantum:& fi multus fanguis fu * 
pcrucnerit:earcmedia adhibeantur:quaefuperius di> 
Aafuntinhacparticulaineo capitulo 
tur de vulnere cum fagittaccruice: 8C cuhisrcmedrjs 
per tres dies dimittatur.Poilca vero fi quid 
rit,ponatur puluis de afphodelis:cuipoftea fubucnie 
dumefteum ouo:deindcproccdcduiiicft,vtinalfjs 
vulneribus» Hoc quoque diligenter eft attenden- 
dum : q? folliculus botrj radicitus euellatur: vt dc eo» 
nihil relinquatur» 
Diaeta fit talis.Comedat patiens panem fermetatu 
bene co<ffum,etrcccnte:bibat vinu piifum, et modici 
cu fic vfqt ad.xv.dics vel.xx.dies Vehxxifi 
dies: vtendum eft deffccatiuis: SC fic fine dubio libera 
bitur: etiam fi fuerit.xxv.annorum vcl.xxx» Fiat 
edam fumigium decriice marina: 8C patiens accipiat 
Jiocfumigium in ore cum emboto.caueat fibi paties 
a coitu vfc£ad viin annum fi poteft ,• SC ab omnibus 
frigidis, SC fndigcTrfbilibus, SC a pine azymo, 
& ab aqua fipotefi, & ab dmnibus in 
fiariuiscibfs. Fricctur fiepe botium rnanibUs ford> 
ter: SC inungatur balfarno , fi fuerit regina , vcl aliqua 
ditiflima perfoha." Si fUertT in ferior perfona:inuga- 
tureum vnguenco aureoiSd fi hoc non habet,fiat id? 
cumfaliua velacetOjVel cum vino tepido. 'i 
* Fiat etiam hodeYnplaftrlim dc radice lapafhij acud 
in vino decoda: axungia pordna, vefvrfina, 
quoe melior eft:diligenter infimul incorpora. & vnc* 
i.aloes triti 8C puluerizad fupra di<fto!cmplaftrt? afpcr 
gatur:Sd fic calidum fupra botium apponatur» > Sed 
vt videantur fieh' plura:Salem faciat medicus incanil 
tiohem vel coniutatiofnertt.Coniuratio fiuc incantav 
tiO botrj. Cauo,Gartio,Cauo,rccede,quia filius Dei te 
maledicir.In norrtihepatris 8C filfj SC fpiritusfancti.re 
cede ab ifto famulo Dei:et faciat circulum ad collu de 
cadelabenedicfta de fefto lanceae Marif cantado patet 
nofter tribus vicibUs m nomine fandae trinitatis, u 
: ' - .m;. 
DefquinantU. Cap. Vlf. ,, 
SQuinada elVapoftema quod in gutture nafciturt 
cuius tres funt fpedes.Quarum prima fquitiantia 
vocatur :8C haec inter trachea arteriam , 6C oefophagif 
nafcitur,in loco qui didturifthmos: quae fpecieSiCft: 
pernecabilis:cuius cura foli Deo ferliatur. Secunda 
aicitur finantia:quae partem materiei retinet interius, 
partem vero foras emittit: vt tumorem exterius vi - 
derc poflis: SC li$c minus malitiofa eft. Eft SC tertia 
fpccies quae diciturfchinanda: cuius materia tota fo- 
ras emittit:dc cuius malina maxime timere debemus. 
Quacunque vero iftarum fpccierum fuerit:generalia 
(igna funt haec. Difficultas infpirandi 8C refpirandi: 
cibum quoque non poceftftiftiperejjpiitif^ 
re emittere non poliunt. Quibus a principi0 
Ueniamus. • 
Si virtus 8C GetaSpcrmiferit:languincm de 'f* 
phalica vel dc vena quae eft fub lingua ; extrahi | 
GarganTma de fapa5 vel diamoron fieri volurrh 
fiat tale garganTma. Sumat gallas,ba!auftias/° 
tcfaciasbullircmaquarofacea Velpluuiali: t* 
fibi paties gargarizet laepius. hoc enim gargari' 
mores currentes ad loeu dolente reprimit» -fai' 
dpiodebemus infifterecurepcrculfiuis 
tibusrqafere femp fit de rheumatico humore <p , 
ri parte:deindc cum confumptiuis 8C infpiff3^,1 
morum.Extrinfecus autem de dialthaea, SC _ 
vngatur. Vel fiat catapIafma.*quod omnino 
dam SC tertiam fpeciem curat:quod fiefit. Acc,PfllU| 
dices ebuli, porrinas, quae non fintremotae t 
faealocodn quofuntnatae abffnthium,cardui 
didum, fenationesad libitum.iftabencpiftefl/^ii 
fuccus extrahatur. Item accipe farinam hordei? 
nSfeminisIini, SC cu fucco fupradido difteWpf’pO 
incorporadra tamen q?multu remaneant liq^1- 
ftea vero accipe axugiam porcinam, & liqucfn 
rgnem in patella :& adde mellis aquale 
axungia:8C facias bullire: deinde praediAum lu 
in farina hordei in eadem patella mitte cum Pr 
admifcc, & incorpora:ettadiufacias bullire*^11 
adfpifiitudinem Veniant: 8C in modum alicu,u ,$*• 
brochaetale cataplafmafuper locum illum 
ter vel quater in die muretur: 8C femper calid11 U/ 
ucatur. Cum autem tale apoftemaintus 
cerit, digito vel aliquo inftrumento ipfurh apf1 
rumpere, &fanicmemittere noneftinudf£pc 
aliquos propria manu curaui. 
o.Emplaftrum adfquin&ntiam. Accipe 
reftas alliorum, 8c coque in aqua: SC pofteap''* -IT 
cum axungia: 3C defupte* ponatur» Vel fiaf r 
ftrum de radicibus laparhfj acuti, dC reftis all^r 
defnpetponatur. Ckmtra 
fiat tale experimentum. Sumantur carnes 
fae femioodae; ad modum caftanebe’ vel ad rft°': ftef 
lanaecetinluaturfirmiter filodongo 
densj velit noliccarncm illam traniglutiat:et 
extrahat illam fubito cum violenria: vtita p0 
ftemarumpi. 
De branchis natis interius,pue.de amygdalis. & 
BRanchi interius curmec:& quafi amyg^a^(pir,/ 
iduas :* vnde difficilis cftfcreatio, St ar,Jii|1 
tus attradio.j Quibus gargarifraata prius 
tur : a quibus fipatiens non liberabitur 
eft recurrciidum. Infirmum ergo pritnt 
aperto linguamj 
ififtrumento apto premas.ita q? illas 
re poffis: dC vnco ferreo velaeneo capere.’# 
tenti ferro incidejre valeas. Pelliculas autem 
ftantiuxtaeasillaefasrelinque.poftea de aqu l^cc0* 
cum aceto aequaliter fec garganTma: SC c 
noglofl? fimilitcr.Si uero fanguis multus j 
licratum adde : q? fi putredinem fecerit :h°r 
fio fiat/Cutisinlongumincidatur: SC 
hoc fadis illae extrahantur: SC a radice fun . c 
lantur ;• locum autem aureo inftrumento _ - 
decoquimus* ftVrttif L 1;B'E Rr IH» 
IMtotic C[u<tdamgutturis diftdfolium. Cap. ix. 
1 iiiautern aha quaedam paflio quae nafeitur in orc 
Vel du^ta Attin quae dicitur foliihquia funt vna 
obftriy Carur*cul£ tenues 8C modum folrj.‘qu£ 
PediUnl[nt:ur c*rca tracheam arteriam: 8C vocem im- 
‘Cl,rn vero patiens osaperitad loquendum, 
Ver0onc‘ foramen tracheae arteriae oppilant, cum 
ihareajSc audit,fubfident:undc patias vix poteft fo/ 
1C^ Verbum intelligibilc: quae palfionun- 
curatur,nifibeneficiochirurgiae. 
Vc tmore cr elongatione uuuU, ' ? . Cap. K* > 
faepe tumefdt vel elongatur: quae defice 
CtUr pulueribus conftridiuis 8C 
galjjp prSarifmatibus: 8C hocpuluere: qui. Recip»; 
Perp’ a*auftiae,piperis,pyrethri,cinnamomi:^ 
*r»ento Ur PU^U1S cumcocauo ferreo vel alio inilru 
Vin,- . efiuetur* Velfiatgargarifma.quodReci. 
Phidis mdlis,ctaccti,ana.piperis,pyrethri,fi:at 
halau aequali ter dcomnibus:iftapul 
t?Oiftota“u^*ar>tfn.praedidis liquoribus. Vtatur vte 
ero‘ Vtatur etiam hoc emplaftrq 
Sm-Cmelic cal*do 8C pulueribus bacarum lau> 
dc euphorbij,ana.& pone 
rn,Catd capitis cum ftuppa. Item ad relaxatio 
ftrUrri u°^codurafadainoccipitioconfert:& cmpla 
\ a>tu,n depice liquefacta fuper igne:5d depuli 
V/ftichcs, SC olibanicommiftis: &C illud tepidu 
n^1^0 P°natur.fiant gargarifmata conftridiua: 
U ClJS humor fitin caufa :.cp fi fit, fiant gargarifi» 
parte difibludua." 
ficdeficcetur: incidatur cum forcipibus 
l>^e. c/adis: vel cum aliquo alio inftrumenro 
11 hoc iuxta palarum in fubtilioriloco. Caue 
dejjcnric radices vuulaetangas:8C fiat gargarifma cu 
4?u‘s:c^c51uo gargarizet die et node. Caueac 
n;it,ens neirupmusiaceat: 8c aquam vbi coda fit 
Pioguiffima: faepifiime gargarizet» Caucat 
foJ,Cns nc rtiu^cum dormiat per tres nodcs:quia 
,,lCcti<dn° Prouocatur rheuma. Velpoft incifionem 
Pehu^Urnumo aureo: & gargarifmata fiant vt fu- 
v 4 r 
r^*0c<ttioneoffisconiungcntiscdputincollOf Cu, XI. 
.\J ,lIgularc ickft os rocundu,qiiod eft in fu m mi 
;°cqejepCec°Hi vbi nucaincipit:quandocj;aproprio 
Cendit-. vnde fi collum difiungitur,fit vitium 
Nd,!racoIIi‘'Cuinifi medicus dtofuccurrat:mo 
& Juflfocaturinfirmus. , Cuificfeftjna . 
taj Ueniendum.os eiaperiatur: & lignum Vdl 
or c > os apertum teneat, in ore mittatur:Oure 
*hiplatCa‘ cjj fiiuueniseft, S>C denouodifiundio fit, 
ublUr;n fummitate capitis per dipillos: 8C eleuc> 
Aeolusfub madibulis poatur: 
3ri e°ii medicus adfuperiora leuando:firmi- 
teneat.pedem autem vnum in vnohu> 
in alio ponat: vt pedibus adinferiora pre 
iambus caput adfuperiora fortiter leuart 
p ad propriam iuduram competenter re- 
1- t^vngaturlocus dedialthaea, velmarda- 
11 die fianafruc«da vel ftuppa fuperligetur:S£ fic otn 
tf0ce dC inundiones.minutio fo 
mis in tertia die. u 
De uulnere gutturis* ’ " Citp*' XII. 15 
SI autem fiat vulnus in gutture: ita cp oefop hagus 
. vel trachea arteria, pforetur vei inCidaturtCutulf 
cunq? modi fit:mortale eft. tamen fi cefophagus incP 
fus fuerit, ftriAc fuatur, fpille r 8C vnguento rufco 
femper vngatur. Si ex tranfuerfo perforetur gula, 8C 
jK>n cefophagus, fuatur cuticula illa: 8C curetur vtcae 
t<ra vulnera vtfuperiusdfximus.Si vero telum firirt 
‘ceruice infixu, 8C vena perforauerir, vel arteriamfita 
cp fanguinem nimium vulnus offendat:ftatimabftra 
jfto telo vena fuatur: vt dixi mus in tertia particula fit 
perius.puluererubeum uulneri apponimus:uel alios 
pulueres:quosirtferiusdiCcmus.Sanguineconftridd 
curemus:deinde vtin fimilibus curis iam diximus» 
cL-:. ■ /.> ‘ '• • - I > 
Explicitlibcrfecundus. 
CHI RVRG I JE ROLANDI LIBER 
; . v Tertius» 
r■■===» v 0 D tartd operis 
rttetacii, 8C ordine certo dodorual 
meorum fdendam: in hac arte redi~ 
1 Serc; dcfidcrauirplusfuitdcuodo prf 
I J fentibus 3Cfuturisproficicdi, quani 
de vfi‘husautcommoditate tempo 
ris. Quocirca prouidus ledor nego>* 
cjjsimminentibus, 8C breUitati tent* 
poris parcatpotius deliberata ratione, quam inuidije: 
liuorerefcjndart Hoc autem opus in pluribus partiox 
lis dicendum effe decrcufiut curarum Varietates do 
fingulis particulis valeant competentius colligi:& di 
ligendbusledoribus commodius memoriae comme 
dari.Curisigitur eorum quae funt ab omopladsfupc 
rius 8C olle,quod eft catena gulae profecuds: De curi» 
omoplatarum 8C catcnaegulae omnium eorum quae 
funt ab iftis vfq; ad genitalia tradarc curabo» > 
r* . \ • De vulneribus quae fiunc 
Capitulum primum in om0pIadSt 
z De vulneribus quae fiuntin catena gulae* 
| De ruptura vel dislocatione catenae gulae cuvul 
1 ■ nere 8C fine vulnere* 
4. De vulnere humeri cum cius dislocatione* 
y De vulneribus brachrj, quando neruus eft ind- 
5 b fus,velosextranfuerfo* 
6 t)e dolore,8C tumore,SC duritie ncruorum* 
y De vnguentis ad purificationem vulneris* 
3 De fupcrflua carnea vulnereremoucnda* 
De eryfipelatefuperueniente vulneri* 
io De carbunculo fuperueniencc vulneri* 
it De vulneribus brachrj* *> 
tz De vulneribus manus* 
13 Dccontulione,cafu,veIpercufnoncmembrfi ■> 
14 De dislocatione humeri» 
x $ De dislocatione cubiti* 
16 De dislocatione manuum,8C digitorum» 
17 Defraduraoffisbrachij,5dhumeri* 
18 De fifrulis,& cacris,& alijs apoftemadbus in bra. 
- chrjseueniendbus» , 
1 p De vulneribus thorads,5C pedoris* 
10 Deplicaturacoftarum. 
z\ De vulneribus vdurisime vulnere. . . / 
k ‘ n '' R O LAND I 
% z De vu!nerecordis,etpulmonis,diaphragmatis, 
3i ftomachi,& hepatis. , j , , • 
7.3 Dcuulncrcfplenis. 
z 4 Deuulncrcetrcgioneheparis cir exitu eiufdcm. 
%$ pulmonis fanari poteft. 
De yulneribusinteliinorum,:ct fi foras exierint, 
qualiter ad proprium locum reducantur. 
% 7 De fiftulis, & cancris, & apbftematibusin Hislo 
cis nafccribus, fcilicetintciHnorum,ct vetris. 
2,8 De cancro in mamilla. 
2 9 Dc duritie mamillae propter lac retentum. 
30 De Vulneribus.genitaliumv d 
1 De cancris,& fiftulis, 8C alrjs pufrulis in 
bus confurgcntibus. 
jz De ruptura fiphac,& eius cura. 
33 De hernia. . ,> 
54 Delapide veficae. 
9 5 Dc vulneribus quaefiuntinpofferiori pte hois. 
$ 6 De vtrlncrcrcnum. '■ 4 
7 De fifiulis 8C cancris natisin pofteriori parte cor 
poris hominis. 
De haemiorrho/dibus. 
3 9 De retentione vrinae propter vulnera. 
40 Decauterijs. 
T)euulncribus qu<e fiunt in omoplatii. Cap. I. 
VVlncribus quae fiuntin omoplatis,fi fuerit 
fis vel alterius fimilis, fiefubuenire confucui" 
mus.Si vulnus recens fueritallico fuperfluis purgaris 
fuimus:extremitatem apertam relinquimus:puluere 
rubeum fuperafpergimus:d£ caeteta diligenter prole 
quimur:quaedidafuntfiiperiusin fecunda particula 
de futuris. Si vero vulnus non fueritrecens:primo 
bene purgetur,dc fanguis in vulnere prouocecur:dc-' 
inde luatur fiat vt.didumclt fuperius. Si vero 
telo fueritperforatum:lardpneminimitrimus:& 
terafacimus vtdidum eftfuperiusin fecunda parti' 
cula, in cura colli quando telo eft perforatum, vel 
Vulneratum. . r% 
Si magnum 8>C profundum fit VulnuS in hiimeril 
vel omoplatis,quodfui debet: quia ucrcndunrcfi,ns 
putredo generetur fub.futura:quia ffuelji no poffunt 
attingere ad mcdium.ideoantequam fiatfutura,mff - 
dificetur bene purgetur ab omni ruperflui 
tate: deindeponatur quafi fetodepanno lineqbenc 
Joto & ftrifto 6C ficcato, 8c valdelongus:deinde vul 
tius competenter fuatUr: 8C ponatur ibi bis in dje 
ter fecundum quantitatem putredinis:trahatur]cxil-< 
!a parte vbi magis vulnus dependet: 8C abfdnqlatur 
tantum quantum fuitinputrcdine:& fideficitrillefe-r 
to,fuaturadalteru caput: 8C ficfiatquoufcj; 
ConfoIidetur.EtpofieaabftrahacurlVto ille: et deinde 
fiatrtucllus ad modum foraminis diminuendo;vtfij 
pe/iusdidumeft. , v . . : t 
Ve uulneribusquce fiunt in catena guUt Cap. 11. 
STcatenagulap fueritincilarficeftfubueniendura* 
In primis vulnus ipfum pano in albumine 6urin 
ftifo aliquantulum cxprelfo, beneimplcatur.vitei 
Jusoui cumftuppa fuperponatur.poftca veropan- 
jiusficcus cumemfarochaad laniemprouocandam, 
pro varietate temporis vero os 
vd aliud videris,quod abftrahldcbear, caute illudre 
.moueastdc/ndecum VnguetofufcO ot 
Vulneribus diximusrcuram adhibeas* 
De ruptura, uelHislocatione catena gula eunt uulnCl(’’ 
fine uulnere. Cap. *1 v 
SI os quod eft catena fuerit.*ud 
modo a nodo refoderit: medicus brachiu in 
velbumeru eleuee vna manu: & altera mariupal|j 
illiusoffis:eleuationeminferius 
la ftuppoe inuoluta I albumine 
maccolo edam fuperpofito ferula ad modum 
fupcrponacur: & longa fafeia fuperligeturex 
parte:& brachium ligetur ad collu 
SC plumaccolus immittatur fub afcellis:ncbrac 
ad inferiora cadere polfit:&nullo raododcp0 
donec lanus fit,. 
Si vero talis fraeffura fit cum vulnerc:fupe,l ?' m, 
illum fafeia longa nonfuperligetur.Sed vbi rLp, 
ra,relinquaturapcrtum, vtper locum illum u u 
tntromittatur,ut curari polfitficut cetera vulm 
gatura veroilliuslif partisfuperlongam fafdafl1' 
i . 111 
pe uulnere humeri cum eius dislocatione. Cdp» , 
SI ex vulnere humerus a fuperioribus 
Aus:iiccuraadhibcatur.primo vulnus m 
cetur * 8C fi non fit recens fanguis in eo prouori^y 
aliquid abftrahendum 
de vulnus hoc modofiiatur.pars 
petenter reddatur: 8C in fuperiori parte humeri 
pars cum acu firmiter capiatur: 8c filum 
adhaeret,'ipfi acui diligenter obuoluatur: 
hadfutura relinquatur ad confolidadon £IV 
neris.-In hunc quoque modum fiant 
(ffosinhac cura utiles effe cognoueris: ita q? 
acus in quolibet pumffo relinquas.poltea ucf° yfl' 
rem rubeum qurdhfftis efi, fuperafperge^l 
lu fu perpbn e. extremitates, ut inalrjs curis^1^,^5 
apertas relinque:etcaetera utfuperius dixim115 
futuris, diligenterattende. Cum autem 
ns confohdatuqi circa futuras, acus praedii 
rcmouca£ftudlos,fiaicin alrjs futuris i*; 
tas,& diminuas:& deinde utin fimilibus ufip’1 
nem curam adhibeas. Si ueroa fuperiorih1 
■difiungftur:primofiaIiquidabftrahendani 
ucas:&: deinde ufej ad finem curetur;ut in lP£ 
nerum diximus. 
V c uulnere br a chijcumincifioneiicrui,ucUjflit 
tranfuerfp. Cap. V. 
J.os brachrj uel neruus ex trafqetfpfit 
mp impleatur panno in alburaineoufin 
inde pannus ficcusintromittatur:&pplfts 
iitate temporis ponantur. Si uero de 
mouendum fit,abftrahas:fed fi extrahi non P 
fi cum magno dolore SC difficultate, 
Cias tale cmplaftrum .* quod optime habett 
Os fradum, uel lignum ibi exiftens: p°tyP°^d,1 
modica axungia ueteri tritu fuperliga.Si ms 
beapoftolicu in quo multu fiiv 
v Aliud ad idem quod etiam extrahit fa§lC c^( 
dolore. Radices pimpincll3e,radices 
meile tere,& fuperpone. Neruo curain us,v’ • 
ticula dictam mediam cumlumbricisterrc gUentUt^ra coticulae 8C ncrui* adhibcasjdeindc cu vn 
taq, u^co ctalqsiam didis curam adiungas.Et no 
1 ,€tali vulnere fanguis vnduofus in modum 
m°rt^lcr^: certum eft medullam incifam fuifle: 8C 
dolorF » ■ a 
_ inflatione,aut duritie nemorum* Ca.Vl. 
fcT'^0 r veI ,nflano aut durities neruis inh? 
cone contrahantur: dialthaea inungere 
Ac€V! m u s:q u ae fic fit. 
alrh?? radicum libras duas,femi 
cjjjlibram vnam, fcillaelibram mediam. 
ras tresjcere libram vnam,terebinthine,galba 
9,1^IilfTlmieC^er",ana vnclastres,colophoni?,refinf, 
*lfr rarn mediam. omnesradiccsbenc abluantur, 
bcne tant«r-fimiliter femen fomugned,* fdlla:& cu 
dies nra*uerint,ponantur in fex libris aquae per tres 
hCc;2Uarta die fuper ignem ponantur,&bulliant do 
ti5ntia^irantlnlpii^ari:dcindc paulatim in facculopo 
tu, cum exprimere volueris:addaturaliquan 
p crucntis aquae ad extradionem illius vifcofif- 
de quo accipiantur librae du?,& ponantur 
Is SUatuOr olei: 5C bulliant ad fucci c5fumpcio- 
r “guoTdtur cum nihil fucdfupcrnataue- 
fuer,t° t€aaddatur cerae libra vna: & cumliquefada 
fi% adde.pofteagumi ederaecontu 
galbanum.advltimum ponatur puluis colo 
rc$nx*& cum codum fuerit, depona- 
!"nc. - 
vero decodionisfuntoum gutta fuper mar 
poftquam colatum fuerit, etinfri- 
dojQUrn5reponatur:& vfuireferuetur. Valetetiaad 
ftffmpeaoris ex frigiditate,8C pleurcfi prius in te 
aliquantulum calcfadumad igne:8C fuper pe-* 
c5ta!ni!n/^urn‘^anatomniaIocainfrigidata,& defic- 
tsdiai °i ac,t>™oIIificat, 8C humedat. noha- 
rit!a 1^am,kciastaleemplaftrum: quodvaletad 
ltreh,ery ,neruorum‘farina hordei admifeeatur cum 
Xrr,na * inflmul incorporentur, 8C fuperpo- 
°c *dem valetad duras carnes remolliendas. 
k °a^meft. 
j, U(:ntis4d purificationem uuln eris, Cap, VII. 
Jc,pe olei libram vnam,fepi arietini libra me- 
,arnjCerae albae vncias duas,picis graecaevn-r 
Jsdalui?, fifimbrrj,ana vnciam vnam.balfami- 
ac,1Cae:> lentifci, fauinae, anethi, rutae,omniu ana 
vnumjconfice fic.ceram 8C fepum cum 
*ce:ClJ cola.poftca puluerem terendorum mi- 
cbs conglutinatum fuerit, vfui referua. Vel 
A ... rt 
domefticae,Ianccol?,ce 
Plrnpinellae,artemifiae, & linguae bouis,ana 
Uurri vnu:&piftain mortario cum libra vna 
j‘n|j lr,i:5c inde magdaleonesinforma:8>C dimitte 
rnarcefcant: poftea in libram vnam olei 
s’pfos magdaleones mittas:8C in ftannato ad 
kullfiefaa'38 herbae petantfun 
5sher^n<a!^annatum ab igne remoueas:& praedi- 
>natoas & oleum per panum cola:& ad ignem in 
rep°ne:&cum bullire ceperit:addanturibi 
hl^uefa^CCrae *n ael^atc3 duae in hyeme:& cu m ce 
a fuerit, addatur maftiches, o!ibani,colo- 
5 naVnciavna,priusbenepulucrizatae:&cu 
LIBER ’ 11 Jv 
fpatula agitado dilige terincorporetur t deideab igne 
rcmouc:et aliquantula tercbinthinaeadiungae:& diu 
agitando cum fpatula fimul incorpora:& vfui referi 
ua. Valet edam hoc vnguetum mirabiliter advul 
neris putrcfadf mundificationem:&ad bonam car- 
nem generandam,& nutriendam. 
De fuperflua carncauulncre remonenda, Cap, VIII# 
Sivero fuperflua caro vulneribus fuperuenent:. 
puluerem de hermodactylisponerecofueuimus 
hoc modo .Inficiatur bombax faliua,et puluis de her 
modactylis fuperponaturbombaci: 3C deinde uul- 
neri fuperponatur. Vel fiat talis puluis. Accipe cal 
cis viuae vnciasquatuor,auripigmenti vnciam vna, 
aquae calidsequod fufficit: omnia ifta prius ponan- 
tur.ad ignem: cum fpatula diu commifce, donec in- 
fimul incorporentur: & poftea adfolem tandiudi- 
mitte, donec multum ficcetur.poftea Vero fubtilifTi-- 
me tere: 8>C vfui referua. Vel fiat talis puluis: quo 
faepius vti confueuimus: qui Recipir.hermodactyli, 
ariftolochiae rotundae, floris aerisana.quae omnia fi- 
mul puluerizcntur:et hic puluis vfui referuetur:com. 
petenter enim 8C non violenter carnem fuperfluam 
in vulnere corrodit. Vel accipe calcem viuam , 8C 
diftcmperacummelle:& ad modum paftae:& facin- 
de panem,8C fuper tegulam calidam coquc:8C facin- 
de puluerem.carnem corrodit, 8C cancruminterficic 
DeeryflpclatefupcruenienteuulnerU Cap. IX’ 
QVia folet eryfipclas vulneribus fuperuenirc 
8C quaedam alia accidentia:ideo SC figna 8c cu 
raseryfipelatisponimus. Fiutcnim in vul- 
nere puftulae aliquoties albae, 8C locus temperatus, SC 
bene tractabilis: & hoc bonum fignum eftin vulne- 
re. Aliquoties vero nigredo fuperuenit vulneri,(St 
locus eft durus, & toftus,etmalctractabilis:quodma 
Ium eftin vulnere fignum. 
Si ergo cryfipelatuseft locus, cum frigidisfubueni 
mus.apponitur ergo plagella cum fucco femperuiug 
infufa,ctfuccofolathrivcrmicularis,vmbiIici venc- 
ris,hyofcyami:quibus admifcemusaIbumeoui,olcu 
rofatum,& viola.fandalos albos & rubeos:q? fi haec 
omnia habere non poflumus:de quibus tantu appo- 
nimus : & cum ad propriam naturam redierit; ftatim 
ab hac mcdicinadefiftas. 
Videmus quandoq? vulnera cocauafieri.fitenim 
concauitas in vulneribus tribus de caufis: velI?fione: 
vel ex inobedientia aegri non patientis perfecte cura- 
ri vfc£ ad profundum, vnde interius putrefit: vel ex 
imperitia medici fuperficialiter curatis: fuper quibus? 
ad carnem creandam 8C regenerandam tale medica- 
men fieripoteft. Accipefepi colati libram vnam.co- 
lophoniae,vndasfex.cer?, vncias quatuor.oleiphya 
las duas, maftiches,olibani,myrrhae,ana vncias qua-. 
tuor:confice fic.fepum& ceram cum oleo folue, 8C 
cola: 8C pofteapuluerem terendorum admifce;& cu 
conglutinatum fu erit, vfui referua. 
De carbunculo fupemeniente uulneri, ' Cap, X# 
CArbunculo vero fuperueniente uulncripopu 
leon inungere circa cofueuimus ;fed quicquid 
dicatRogerius,hoc nonapprobo:quoniam apocru- 
ftica non debent apponi propter refluxum materiei. 
Ficaftt fic populeo. Accipe pculorupopuli folio*. COLANDI 
rum papaueris albi nigri.folioru mandragor?, 
fum rubi tenerrimarum,folioru hyofcyami,folathri 
vermicularis,la<fi:uCoe, femperuiuoe, bardan3e,vioIse, 
vmbilid ueneris,fcatuncelli,ana uncias quatuor.axu 
gise porcine vel veteris bene ablutae.dib.tres: 
SC fit hoc modo.oculi populi bene perfepiftentur.‘ct 
Iterum cumaxungiapiftentur: SC magdaleonesinde 
£ormentur:etper duos diespcrmittantur.In tertiaue 
ro die fupradiAae herbae omnes colligantur, 8C bene 
terantur: & cum magdaleonibus formatis,rurfus per 
feptedies dimittantur.poftea vero magdaleonesfru 
flarim in caldario cum libra vna odoriferi 8C optimi 
vini fupra ignem ponantur: & bulliant 
confumptionemcu fpatula femper agitando:8C dein 
de per faecum exprimedo cola, 8>C di mitte frigefeere: 
SC in vafe reconde: valet enim hoc vnguentum ad ca 
lorem acutae febris.*et his qui dormire nequeuntinun 
<ftis temporibus &C pulfibus 8C plantis manuum 8C pe 
dum.hoc idem oleo Vofato vel viola, miftum, 8>C fu/ 
per inundum,mirabiliter calorem tol!it:etfuper vm 
bilicum inuncftu fudorem prouocat. 
Super carbunculu m vero pone hoc vnguentum! 
qiiodrccipitauripigmcnd,piperis ana.ficusficcasad 
libitum tereinfimul, 8C confice cum meile, 8C coque 
ad fpiffitudinem 8C fupcrpone.carbunculum enim 
mortificat. Poftquam aute mortificarum videris, 
Vtcaro mortua cadat: hoc vnguentum fuperpone; 
quod recipit,maluauifcum,& aliam maluam etbran 
cam vrfinam ana.cu axungia tere,8C dimittepertres 
dies marcefcere: 8C poftea coque, 8C cola: 8C in colatu 
raaliquantum cerae, 8C mafdchesappone: 8Citerum 
coque, 8c ferua, 
E»e uulneribus brachij, Cap. XL 
SI carnofitas brachrj vulnerata fucrit:autinterhu 
merum 8C cubitum vbilacerd affinitas eft fpado 
trium vndarum infra vulnus fuerit ex mala 8C incau 
euenire prodiximus.Si ueroinalrjs 
partibus brachrj fuerit, de periculo non eft fic timen- 
dum.Si enim iniam diflis partibus puftulae nigraefu- 
peruenerint:& tumor ad fuperioraconfederit:fignu 
malum eft.Si vero albae puftulae fuerint:8C ad inferio 
ra tumor confederit:bonum fignum eft. 
roin vulneribus talibus eft eadem . his quae diximus 
de vulneribus vbi non eft os fra&um vel vulneratu. 
Si lacertus eft vulneratus, cum fuo neruo vel 
fculo mortis iudicio eft condemnandus: q?fi nec ner 
uus,nec mufculus vulneratus eft,& vulnusinlongu 
eft, vtracp pars alteri comprimendo iungatur, 8C cau 
te fuatur dimiflb tamen aperto vbi plaga magisdepe 
det.vnde vulnus competentius curari poffic.dcinde 
procede vt in alijs futuris diximus.Si vero eryfipelas 
fuperuencrit ei,cura vt diflum eft fuperius.hoc tame 
diligenter notato:q? filacertus conteratur, 
tur fcrro,ucl cu aliquo in obliquu.* mortale eft. fi uero 
|n longu fuerit vulnus,praedicfta cura profequamur. 
Si brachium telo eft perforatum ab vna parte ad 
aliam partem: lardoncm vnum immitdmusab vna 
parte et vnum ex alia:& itafuccurrimus:vtinalrjsdi 
«ftumeftin fecunda particula quando collum eft per 
foratum ab vna parte ad aliam. Si vero tantu ab vna 
parte eft perforatumdardonem vnum tantum intro 
jnitte:cura decaetero vtinfimilibusdidueft. 
ia q> fi brachium 8C os telo fieperforatum ad me 
duIIam:dmorofum cfl. 
Eeuulncribusmanus. Cdp♦ X11' 
SI os manus SC neruus mcidatur,pannus vt 
vulneribus intromittatur : 8C deinde 
fuperiusin curabrachrj quando os vel neruus e 
fus,diligenscuracxhibcatur.Etnota q> 
pra genu vel infra tribus uncrjs, uel fupra iunctu 
manus uel infra:mortale eft. Si uero opus fu^ 
pra tabellam aliqua manus ponatur,ctalligetur 
le:ne pars uulneris ab alia fegregetur. Siaut* 
uus fitlaefus fine ofTe:fupra ncruumTuatur t SC t° 
uulnusfecundum praedictum modum:& pu 
beus fuperponatur:& hac cura mirabiliter cor»c> 
narur:etfaepcconfolidatur. 
Notaq? fi nerui manus inciduntur interiores* 
ditur manus :q> nec claudi nec aperiri poteftdd*1 
critftatusin quo uolucris eam, manus, dum eur,,£{{ 
Si ucro nec neruus nec os fuerit:ficut iani 
modum uulnusfuatur,8C cura exhibeatur* 
1 
Decontufioneycafu,uelpcrcuffione membri Cd. # 
ADuenit faepe membra ualde laedi ex pcr<:U|fl[/ 
ne,cafu,uel aliquafraflura.undc 
morem magnu ibi effici,et humorum fuperflu 
abundare: 8C nifi putredo illa foras emittatur,?11 
fiunt mebra, nerui, caro 8C os.undeapponent 
mollificatiua: ut putredo emittatur.primo 
ipfa putredo leuiter prematur: 8C m 
broiugaturrut fifueritiniunctura brachfibrao1,1 
humero:fiin crure,dbia,coxae:& fic de reliquis*1 
gatur dialthaea: 8C hoc fiat faepe donec tota u*3 m 
cxeat:poftea curetur ut caetera uulnera. 
contufione, uel cafu, aut percuffionc primo 
eft phlebotomia:poftmodum repercuffiua 
ponenda* Repercufliuisappofidspoftphlebo^ja; 
8c no conferendbus:itcrum eft phlebotomia K (c 
quoufq;conferat:confequenterrepercuffiua* 
fendatiuuare. ad ultimum diaphoretica. 
fpafim faciendaeftphlebotomiafiex utraq? 
per utranq partem. Iterum notandum eu*(it 
mor uel inflatio fit in cubito, quae per 
curanda, maturaduis non 
cifio fupra cubitum directeflicetibi fiat 
ex motu impediatur confolidado in hac partc# 
altera parte,ubi magis dependet materia» 
Dc dislocatione humeri. • Cap. Xlfl/’ jfC 
SI hu merus a fpatula difiungitur:taliter fuf^lli7 
folemus* laceat infirmusfupinus: 8ChplS 
gnum rotundum ex una parte magis acutuui* 
alia magis rotundum accipiatur: 8C filis fuP5rP 
quafi globus foliorum: 8C illum rotundum ‘lI 
lisponatur:& medicusfupraipfumcalcaneo fro 
primendo calcitret: QC manibus humerum 
os ad priftmum flatum reducat: SC antequam & f\o' 
auferatur pedain albumine oui 1 fu fa, fu perli£c{-ct 
gafafciaundiq;:& globus dimittaturibi,cd|£ 
alia fafciaglobus dC plumaceolus fub brach'0 F 
tur:& illudfemperfitfufpefum 8C 
dam uero diem fi non bene fitaptatum, aPca, 
ge:& eodem modo liga:& fi aliqua collectio 
fetfacta,fiatminurio contrari^parris. 
eft fciendu: q? fi fiat folutio continuitati 'LIBER C M L 
196 
a * j 
r° Co afiafancturaJpraetefquam in humc- 
UerifUr/,CScuratur vulnus,debet membrum mo- 
prium 1T deorfum duplici de caufa: vt Sc pro- 
tali motu moc^J fnpetfiuitas fiqua eft interius, 
lc^pctu!€tci ncc£,am <^ moci° po- 
Quantul*- tuncl°ngum lignum praeparetur:& ali 
in medio fiatforamenad mo- 
•ntroryjj3 * & globus ibi ex ampliori parte 
fta cJr ‘ a duobus fortiter teneatur: & 
llScollor,r^rrnus globus fubafccl- 
uCet«us vero firmiter dC viriliter teneat 
*1Umeru ex altera parte:&tcnetcs lignu 
a^'us q,n fcanum a pedibus patientis au 
priUlTlj Urnica pendebit:infirmus humerus ad pro>- 
eriu0CUmra^,Cetur‘f>0^ea^,^etur vtdidum eft 
cuSpu;* „ Qz. fi fueritpuer, no oportct,nifi vt medi 
*"Um eifnU,,m*ctatfubafcellispatietis: S>C teneathume 
PrOpri-,S,arnanq‘ &eleuctcum altera; 8C ita os ad 
verofue 
lat 0mentfi prius de aqua, vbi bullierit mal 
diajt|^c la Vrfina,<S^fimilia, locus poftea vngatur de 
perpo, martiaton, & lanafuccida:velftuppafu 
fi,tiIr natur ligetur. Cum vero ad proprian> 
Acc,0m re<i»erit: pcrfeft:efiat.ftrivftoriu:quod fic fit* 
rrj/rUcrcm ri,bcum: 8C cu albumine oui opti> 
ComiTcC iterum de farina tritici adde, & infimul 
lOtio0 j‘,, f locum infige:SCdefuper cum ligno 
Perpj ‘‘'geter iriuQluas: deinde liga ficut prius:<S£ fic 
Co,1fir r°s les dimittatur: donec iuAura bene fuerit 
,‘ioflJ/nata* Cumq; tumorem illum 
K rUenit’ rcPre^'u^1 videris: tunc patiens aqua 
alncetur:&: ftricftoriu ex aqua pre 
Ptj-j. 0rncntetur. Ht ficunfta bene ftare videris:fu 
"ltur arac^raPum: quod ficfit.Puluis mafti> 
l. anbpicis graecae,boli,portantur in cera: &fe 
’ jPrai?n5 * quibus prius liquefactis ftipra 
,Pet,'ainficiatur:&: loco 
Cl fi neceife fuerit,amplietur. 
dislocatione cubiti. ' C<tp. XV; ~ 
fub cu^/n a Proprio loco difiungitur:hoc modo 
U€r,inius. Medicus fub plicatura brachrf fa- 
in.P°nat:&ex ea ran qua ftapham faciat: pe- 
6C K Pha tenendo, * coprimendo inferius ma- 
rachium ad humerum eIcuet,etdeponat:et 
fic ligetur vt brachium cleuatum fit 
!t?:,ta no poTTrtrcplicari.poftpaucos vero 
ei^ein^rmus tentet brachium ipfum deponere, 
vdde fic ligetur, vt non impediatur eleuatio 
*h°:fiue depofitio. Poteft Ctia fieri SC alia 
<SlCatendatur rachium fuper terram planam: 8c 
,Uxta laefionem primo apprehcnlaa me- 
tra nu educaturiu<fturaadlocu: & tabellaefint 
ll,rin e^Ucpartc:& caueas ne ferulae nimis ftringan- 
eHtiacjirern,tatibuspr°pter impedimentumnutri- 
Sj. v onen*nuscrdigitorum. Cap. XVI, 
ci)^Ura nianus exierit a proprio Ioco:brachiu 
a *^a I113011 teneatur: 8c cum altera medicus 
hc*1 °s CaCc,P Icuiter ac fuauiter ad propriu lo- 
l^Usfio^U?m attnto i°co reducat: 8C fomentatio 
pus fueritfadis 8c inundionibus 8C tabellis 
V Jixi* i y 
ex vtraqueparte pofTc/s ligetur. Eodem modo di- 
giti ad proprium locum reducantur, cum a propriat 
fundura recciTerinf. 
De fraftura offis brachijzr humeri. Cdp. XVII. 
SIosbrachij vel humeri frangatur vfquc adme- 
dullamret maxime fi medullalf datur:icmpcr eft 
infirmus iudicandus ad morte. Eteftdiftinguendum 
inter brachium 8C humerum.diciturenim humerus a 
iunduraomoplatae vfqucad iunAuram cubiti.bra-» 
chiu dicituraiunctura cubiti vfqucad iucturam ma 
nus.‘fed fi no fitvfqj ad medullalaefus, bene curatur*; 
In primis ergo ad propriu m loeu reducatur.Si fuc 
rit fine carnis ruptura,membru debemus ex vtraque 
parte capere, 8C leniter ac fuauiter extendere,& mani 
bus coprimere: vt fi fit fractura in brachio, medicus 
faciat difdpulum fuum tenere infirma per manum 
extendendo digitosetbrachium totum:alterfitexaI 
tcra parte:qui firmiter teneat infirmum per humeru. 
Medicus vero ofiaconiungar, 8C reducat ad propriu 
locum vel fchema. Quo facto: accipiatur plagella 
quatuor digitis ampla ad ligandum brachium:qu£ in 
fufainalbumine ouifuperponatur .* 8C exeabrachiu 
optimeftringatur. Item accipiaturaliapetiatfupra 
ipfum ligetur: 8c ex 01 parte adaequet, poftea quoque 
ferulas primo paratas aptamus,Sc chordis fuperliga- 
mus:et fic per tres dies dimittimus.In capiteuero triu 
dierum fimiliter facimus:et fimiliter in alio tertio die* 
Poft noue vero dies pparetur ftrictura:fcilicetpuluis 
rubeus fic pr^paratus,ut dictu eft fuperius interda cu 
ra:& de tali ftrictura brachia optimeinungatur 8C fa 
fciaadfupradictu modii ponatur 
cuftodiatur mebriunelfirmusfefup illud appodiet; 
et fic perplures dies dimittatur medium.donec os bc 
ne confolidatum fuerit: quod cognofciturquadotu- 
mor qui ex ftrictorio venerat, definit eife.balneetuf 
aqua calida, 8c eleueturftrictorium:& benefomente 
tur aqua: vbi cocta fuerit malua, 8C alia talia.poftca 
beneftringatur:fed fi os.benc confolidatu fuerit, vn- 
gatur dialthaea vel martiaton: 8C ftuppafuperpofita 
ligetur vtfupra cum fafeia vel ferulis: 8C fivifum eft 
q> non fit adhuc bene confolidatum, iterum fiatftri- 
ctorium, 8Ccxpccteturfimilimodo:6£ fi confolida- 
tum fuerir,omni dicfiantinunctioncs, 8C fomentatio 
nes 8C ligationes, donec fimus fit:q? fi per ftricturam 
vel ligaturam nafcarur eryfipclas:diifoIuatur locus: 
8C dum cryfipelas ibi fuerit,nonIigetur:fed praedicto 
modo eryfipelati obuictur. 
Si olfis fractura fit cum vulnere:primo fint aliqui, 
qui membrum firmiter teneant ex vtraque parte: 8Cr 
medicus tentet digito,fi aliquod os fractum & feparar 
tum fit:quod ftatim abftrahatur: 8C os ofliiungatur:, 
&ad proprium locum reducatur. Quo facto fafeia 
adfupradictum modum albumine ouiinfufa ftricte 
fuperligeturdta tame q> fupra vulnus fafeia fit ad mo 
dum vulneris perforata:et fupraipfam aliam fafdam 
ficurfupradiximus:qu3eibidem fit perforata: & ferir 
lae apponatur vndique:ita q? pars apponatur ex vna 
parte: alia ex alia parte.intromittatur pannus in albu 
mineouiinfufus:& omnidiecuretur vtcaetera vul-: 
vero non foluantur nifi de tertio in tertiit 
diemvt dictum eft:quoufque vulnus fanetur, poftea 
fiant fomentationes,8C cetera adiutoria exhibeantur; 
qu$ fuperius diximus, , \ ROLANDI 
nusin longum fic:futuram facereno cofucuftri 
cu pannis & alfjs vfcj?fn finem curamus* t 
fra thoracis pedorisfubftantfam lanceae ferru 
pedoris perforaro in rotundum inrraucrit,Ieu,r q, 
trahimus.Si fub coftis fuerit vel intra coftas,»*1111 
ftam 8C cofiam incidatur:8C cuneus,vtfitlocus r 
tus, intus eas ponatur:& fic de facili extrahatur* 
Si vero de facili extrahi no poflit: melius non,jref/ 
terit. Qj fi ferrum ad interiora non penetraueri^f 
ro abftrado lardo intromittatur, melius tamen c 
intromittatur ftuellus. timendum enim c flet ne , 
diflblueretur,& generaretputrcdinem:& fi P 
uerit vfc£ ad interiora vulnus,tenta fiat caudae*1 
ga:& hoc fiat tam in ventre quam thorace: & c u, 
iftf extra mittantur.*ftatamen q> nopoflftintu 
re. poftea curetur vtdidum eft fuperius inalf|s' jn£ 
quoq notandum eft vt ftuellus, quiin talibusv 
ribus mittitur:itafiat,&locetur, vtcompetentcr 
trahi,& intus remanere non poflit» 
De plicatura coji<e. Cap, # 
*t\\U 
COfia quando flectitur: &ad interioraduc,^5 
patiesad balneum ducatur:8C medicus & 
fuas ficcas meile vel terebinthina, vel pice aut 
perungat: &fupralocum vbiinfirmitas cit fjcS 
imprimendo imponar.8C ftatim eleuet: 8C 
faciat, donec coftaadlocu fuum ducatur.idc 
cum igne facere confueuit:deinde apoftolicon v 
quod fimile emplaftri fuperponatur. 
De uulncribusuetris fine uulnere intefiinoru. C4* , 
SI fiat vulnus! aliqua parte corporis ufqjad|> 
8C inteftina non fintlaefa:eode modo ciirae 
hibenda vt diximus in cura thoracis 8C pedor*5 ’ 
ferrum lateat fiuc non interius:excepto q? n°n 
in rotundum fed in longum incidi quando ferru 
tet interius* 
De uulnere cordis, pulmonis, diaphragmatis ,fto^d 
CT hepatis, Cap. xXl*' 
SifflO' 
I quis vulneratus fuerit in corde,hepate,pu 
ne, ftomacho, diaphragmate, eum 
non committimus*horum enim vulnera h*s 
cognofcimus» 
Si.n. vulnus! corde fuerit: fanguis inde 
Si vero fanguis fpumofus fuerit, vel exierit 
dantcr:depulmone eft:& anhelitus mutatur* yfr 
Si in diaphragmate: magnus <3C ipiflus erit a*1 
tus:&l cito moritur. 
S^^nhepate:man^feftumcr^t,perIae^^onerU0f, 
donum quaein eo fiunt. 
Si in fiomacho: cibus per plagam egrcditt,r'%f0 
rum omniu vulnera mortaliaiudicamus. Ne 11 
iudido videantur perire ab huiufmodi cura P 
defiftamus* 
De uulnere fplenis. Cap. 
SPlenferuile mcmbrueft.vnde indfi°neS 
defacilipatitur.quarefi vulnus habuerit-P ujf» 
dentiu 8C fubfequentiu cura fecure, 8C cito n™ jfi, 
De uulnereinregioehepatiscu exitu eiufde. 
COntmgit quandoq: hepar per vulnus 
exire:timentes laefionem vulnus n°,a^sjadjC 
Patiens fupin $ 
Gontingitquadoqjex iehcdute,veldcbilitate vir 
tutis, nutrimenta membris non praeftare potentis os 
exparteno polle confolidari:&licet confoJidetur:ta 
men patiens ibi magnu fentit dolorem: ad quod tale 
facimus emplaftrum.quodRedpit.pidsgr£ce,& na*' 
ualis,& refinse ad ignem refolliantur:8C 
quatum cahdius patiens fuftinere poterit, fuperpona 
tur,& fuauiterligetur. 
Sivero tribus vel quatuor menfibusantequaac-*- 
ccdatad medicu,os non beneredufuerit, primitusti 
bicum fupradidafomcnratione indefinenter comt2 
peretur:& benefomentatumiteru rumpatur:8C po* 
ftea vt fuperius diximus,cura adhibeatur* 
Decancro,fiftula cT apojlcmatibus in brachijs euenien* 
tibus. Cap. XVIII, 
DE cancris vero etfiftulis hoc didmusin his par 
tibus quod fuperius. Si enim ex vulnere cotin 
gar,vnguetum fuperius didu ponatur: vel ifiud vn** 
guentu quod valet ad cacrum* Re. myrrham, aloen: 
faepuluerem fubriliflimum.poftea accipe fuccum 
Ianccolat3c&: abfinrhrj, cheIidoniae,analibras tresidC 
ponein mortario: & diligenter omnia incorpora,5C 
Vtere. Q* fi fuerit in neruofis partibus 
uerem deafphodelis, vel vnguerum, ad hanc curam 
didum!mitrtmus:quoddefifi:ulafo!um dicimus: 8C 
non decancro.Nam in neruofis locis meliuseftean 
erum non curare quam curare. Si vero fiarcancer 
in ea parte brachrj,in quam de laelione lacerti 8i ner> 
vi no fitrimendum:cancer vfqad viuum incidatur» 
cum calido quoq; ferro diligenter coquatur, vitellus 
oui cum oleo nufius, quoufqdgnis cadar a loco fuo, 
fuperponatur:deindecum vnguento viridi 8>C esete* 
ris curetur vt caerera vulnera* fi fiftula fuerit in 
carnofis locis brachn, vnguentu ruptoriumlmitterc 
SCindfionem facerefccure valemus. Inalijscura 
dem efi: quae dida efi fuperius. Si vero os a fiftula 
tabefadum fuerit atque corruptum: os illud totueft 
purificandum, corruptum abftrahendum:deinde 
procedendum cft, vt didum eftfuperius. Dcapo- 
ftematibus vero hic dicemus quod fuperius: 8C cade 
cura curetur. 
De uulncribus thoracis & pcftoris. Capt XIX* 
SI vulnus fucritin thorace, pedoris vel enfe,vel 
alio fimi1i,itaq> fitextranfuerfo,& vulnus depe 
deat:fuatur, 8C curamedicusprofequatur,vtdidum 
cft fuperius. fiat etiam ligatura hoc modo: vnu caput 
fafeise perforetur: & ex eo vnus humerus 
tur:deinde procedar fub afcellis alterius humeri:et ita 
Clrcueat corpus, doneciterumredeatadhumcruno 
ofcuolutum: ibi fdndatur fafeia, 8C circumligetur 
|lli humero prius non obuoluto. tamen ego non con 
fueuifeindere fafeiam. Ita quidem dixi:quialeuior 
Videtur mihi ligatura cu foramine quam fine forami 
He,aftutia vcftra vos doceat:vel addifeatis ab aliquo 
fdente. Si vero interiora 
eande curam medicusprofequatur:vtinalrjs 
vulneribus diximus. Sivero (anguisvel putredo 
ad interiora intraucrit:patiens coram fe fuper difeum 
fledat: 8C modo illae et modo hac 
nem vel faniem foras emittat per vulneris meatu: 8C 
hoc, quoties ipfe mutatur: 8C fuper illam partem ad 
(acendum Iocetur,donec fanus fit» Si vero hoc vul 
curacuretur. 1L T R PR IIT. 
j.» . 
|»ibus ex 1 :entUs* medicus vero a fuperiori parte ma 
inferor-tr^^ cutim acdpiat.difdpulus vero ab 
modo faciat: dC ita falis medicus 
Pus fcf|jU US be rer,cndo cutim ad fuperiora totu cor- 
nantCr eu^t:vtPancns fubita aerisattradio 
cu* Proportione jpfum heparadpropriulo- 
C nus Pulmonis fanari poteft. Cap. XXV. 
8C clamant medici vulneratu pul 
«nuu °nern curari non pofie. Motum enim con 
humorofiratcaffiduacurarioni uulneris 
»is quidem verum cft,vbiuulne 
C.p UItas Efficienter expelli non poteft. aliter 
Vulnc5 ffi111 dt quod dicunt.Nam fi cum extrinfeco 
vulnerari contingat:ficconucnienter 
indatur, Sc optime cofolidatur. Quod qui 
Pe,us? Parmcfis gratia fauente diuina ex 
Il°nie f,rn °Perando.vocatus cnimadquenda Bo- 
Hfpuj Crn quinto vel fexro die vulnerationis inue- 
1 °niS Partern exiuifie exterius inter coftas: 8C 
Japar P‘rftuum & humoruconcurfu fadafueratta 
'fi,us inflatio, q? intromitti 
hus v nutrimentum retinebatur inte- 
C exteriora mortificata fuerant: 8c vermes 
k conr,ne^ant»conuocatl erg° peritiores 
bg0 ,^°nonienrcs,cum pro mortuo reliquerunt. 
,P^us^air»icorum fuoruprecibus con- 
ipf0 eris:3<: abepifeopo venia impetrata: 8>C taab 
fuo, SC illorum amicioribusfecu- 
tenta.xxx.fere rogatibus 
tiCj 'rca Vulnus pro latitudine vnguis mirlOris digi- 
incidi.deinde prope circucifionem totum ex- 
abreidi pulmonem. Loco igitur abfeifionis 
c,r5UG*^ae cutis confortato': Sc cumpuluere 
adiutorfjs frequenter procurato,confo 
€“-dei gratia vulnus: &fanatus eftille.Poft 
IT*Neroteporiscum domino fuo Gerardo Ro 
V ‘ lcr°ft)tymaadiuir.8C indeiandudu regref- 
*ter eoU(r ‘nc°ffirn*s viuit. Si autc quf fieris qua 
fi a principio vocatus fuiifemrrefpodeo 
vVfficre caute cu cuneo intromiflb: 8C po 
r'Us cgregado coftas 
SaII° gaft‘na a tergo in- 
e!Ji:etvuffiustenuifrem apertu vf<$ ad mu- 
Nnus Sedobqciesjnone melius erat 
nt3i;t^rnodo clargari,&: cofortari nutrimento: 
rrNittVKfcc,'s veni£te:& fic tande fine abfeifide in- 
‘ No:quia mortificato exterius membro cu ; 
clicr^^011 fiecetnutrimenti attradio:necper ter 
*°n^ Ampliusfiinrer 
diCQ homo ille fine pulmone uiuefepof 
afi rParticula quae remanfit interius augmenta 
natwi*a totius membri accipiens nutrime 
rfitan,'Pranatura pennulas alias concrea- 
ltC^00's ,nrncm^ro molli facile fit:& propinquka- 
COrdis‘‘cui neceflarium erat membrum. 
*dpr*lbus inteftinorum ,cr fi foras exierint, qualiter 
S Priwnlocumr educantur. C <tp. XXVI. 
refo ,naPcr aliquod vulnus fadum incorpo"’ 
fueraS.eX,erint:^'cx obliquo: vel per longuin 
C^buennt:ita ma,°r pars inteftini fana remaneat: 
'tnus.primofiinteftinaperaliquainterual- 
lainfrigidata fuerintialiquod animal viuum per me- 
dium fdndacur : SC fupcrinteftina ponatur:5d tandiu 
dimittatur ibi: quouiq; inrcftina calefiat,SC calore na 
turaliiuucnruratc£imoIIercant. Iterum prcparctur 
canellusde fambucoad modu vulnerisinteftini:ita 
q? fuperct longitudine fua longitudinem vulneris ex 
vtroqjlatere vnciam vna.canellusquoq? valdefub 
tilierur:& per vulnus intcftini intromitratur:&fub- 
filillimaacu 8C filo de fericofuatur.cai. dius quoqdta 
locetur: vtfuperfluitasinteftiniper ipfum valeat tra 
fire&fecure vulneriimpedimentum nonexhibeat. 
Quofado fpogiainaquacalida infula8C bene ablu- 
raifordescxinteftinisfuauiterabftergaturiquibus bc 
ne purificatis, per vulnus,per quod cxieritin ventre 
intromittantur.&tunc patiens fupratabulam pofi- 
tus cocutiatur: vcetiam primo fchcmatc collocentur 
inteftina: SC fi vulnus non fuerittantum q, poffintiri 
tromitti amplietur.Quibusintromiffistantum dimit 
tatur vulnus apertum quoufq? viderisintcftinum co 
glutinatum, vndefupra futurainteftiniomnidiepul 
uis rubeusfupcrponatur:poftqua vero inteftinum. 
fuerit confoIidatum,vulnusextrinfccuscu futura 8C 
alrjs curetur, vt didu eft fuperius. Qt fi vulnus fuc 
rit magnum, hocfuperaddimus:vtpetiafatislogam 
vulnere mittatur: in longum ab vna extremitatead. 
aliam exiftens: 8C fupraipiam peria vulnerisinterior 
pars caute fuatur:Sc puluis rubeus fuperponatur.pe- 
tia vero quae remanfit,interius omni die verfus pen- 
dentem partem trahatur, vt panus in vulnere quoci- 
dierenouetur. Cum autem vulnus videris confolf 
datum: pctiam totam abftrahas:& in extremitatibus 
nondum cofolidatis vt in alrjs vulneribus curaadhi- 
) beas.diaeta quoc£ fit multum tenuis Sc digeftibilis. 
De cancris cr fiftulis cr apoftematibus in his locis nafccn* 
tibusfcilicct intcftinoru cr uentris. Ca* XXVIJ. 
DE cancris & fiftulis & apoftematibus in his lo- 
cis nafcentibus idem dicimus: quodfuperius: 
quia cum in carnofis locis fint,indfiones 8C vnguen- 
ta violeta & incifiones facere poffumus.hocautefup! 
addimus .* q? fi fiftula vetre penetrauerit:nec pulucre 
nec vnguetaimittere poflfintintc 
riora.Sed fi meatus fuerit ftridus, cu tenta mali terrae 
dar<*«ur:8Cfupradiftufcinclinct:utputrcdoquaein 
teriuseft,poffitexire.pofteaimittatur ftuellusin vn- 
guentum de vnguento ruptorio,& caute intromitta 
tur:6C deinde cura vt didum eftfuperius. 
item de cancro. 
n apoftemamelancholicuexmelancho- 
C-ancere c lia adufta a materia cholerica: ficut di- 
cit Auic.& quandoqjacdditinincipiendo: quadoq; 
poft apoftemata calida, cum indurantur, 8C in princi 
pio fifuccurratur ei:quandoq?.ftatetfanatur:& figna 
cius fune q> incipit apoftema fimile auellanae SC mi- 
nus: deinde paulatim augmentaturcum duritie vehe 
menti, SC tenebrofitate coloris,& rotunditate 
8C aliquantulo caliditatisin tadu: SC quando incipit 
magnificari, apparent i n eo venae virides: SC habet ra 
dices penetrantes in corpore. Et cura eius eft ficut di- 
cit Auic. cura dida in capitulo de lepra ex phleboto- 
mia eorum quae educunt melancho- 
liam,& permutationem fanguinistotiuscorporiscu 
fanguine nouo fubtili, aquofo, tcmperato:per cibos R O L A N D i 
bum e Aan tes laudabilis hum oris Sc boni. Et cacer na- 
icitur in qualibet parte corporis: fed praecipue in ma- 
millis mulferu, quoenon purgantur naturaliter,& te- 
pore (blita menftruis:nam omnes mulieres,quaetem 
porcfolito 8C congruo ex more purgatur,fanae funt: 
SC raro huiufmodi aegritudinesillis contingunt. Ge* 
ucfaliterautcm ficutdiAu eft, cancer ex melancholi- 
co humore nafcitur:qa ex nigra fece fanguinis& fpif 
ia,ficut dicit Auic. G.admifto fclle ruffo.hoc cu abun 
d3uenc,et excreuerit:miro modo vitia in corpore ge 
neratur:no folum carcinomata, verum et varices,et 
elephantias.aliquoties etiam hic talis humor per hae- 
morrhoides purgatur: quia fplen non poteft tantum 
quantu moris eft ad fe pertrahere atq? confumere: 8C 
mfunditurin venis 8C in cute totiuscorporis:& ma- 
xime in extremitatibus:ficutin vultu,maibus,&pe- 
dibus , 8C dicitur elephantia. aliquoties edam in qui- 
bufdam partibus corporiseiufdem nafdtur: ficutin 
mamillis : inquibufdam occultis ,utin matrice, 8C 
dicitur cancer, videntur etiam venae locorum, vbi 
confcderithic talis humor, plenaeatc£ tenfse(anguine 
corrupto nigro 5C fpiftb: &C quato nigrior Sc fpiflior 
fuerif,tanto peior 8C periculofior crededus cft,&T gra 
uior 8C infanabilior caufa, fi cu cancro pedis,ac fi ve- 
nae teniaeex vtracpparte cernuntur:quam quide cau 
fam ait G.Scias a nobis in principio mox incipientur 
medi camine nullo vnquam fi ue fariari. Quippe fi ex 
crcuerit: 8C tota mamillam occupauerit:dubiu eft de 
morte:quia hemorrhofagia verenda eft.‘et phlegmo; 
cx quo (olet febres acutiffimae nafd:qii£ Vulnus fordi 
dant,ctpericulu mortis inferut,& rcoscoftituunt me 
dicos. Nota au Acritatem G.ad Glauconem dicentis, 
dubium quippe fiincidatur:et vadar:quia feruor gra 
Ilis fit:ex quo febres folent acuti(Ti nafei, quae vul- 
nus fordidant.*&periculum mortisinferunt ,8Creos 
coftituuut medicos.fi hec omnia no ante praedixerint 
cfle futura. Oportet ergo mox in principio purga- 
ri eos frequenter purgatione, quae melancholicu pur 
gat humore:8C tandiutd facicndu eft, donec caufa pe 
ni tus diminutapurget. Sunt vero purgatoria ad hoc 
ob- 
ftet,vel prohibeatfanguinis detraAationem phlebo- 
tomiadebrachio de vnointcrmiftis diebus purgato 
rfis purgabit.dC fi mulier fuerit congruae, men- 
ftrua vehementer prouocabis: quia fi quinquagena- 
ria fuerit, quae patitur: minime hoc facere poteris. Et 
locum vbi cancer fuerit: fucco ftrygni frequenter li- 
nies: quia maxime huiufmodi morbis congruit. Et fi 
boc modo facere nequiueris:fuccu ipfum mifceas me 
dicamini:quoddicitur diapompholigos:quoddiAu 
eft in capitulo praecedenti: &in modo cerotitempe- 
rabis: 8c in linteolo mundo induAum adhibeas. Na 
cancrii fiiam vulneratuseft:praediAis curabis medi- 
caminibus:& magisillo quod diAu diapopholigos. 
Di?ta. Maxime his couenitfuccus laAe de 
coA$:& in aqua de oleribus maluarum,bler?,atripli- 
cum: 8C tempore fuo cucurbit^co pifeibus aut 
dabis afpratiles 8C faxatiles.de volatilibus omnes pr? 
ter aquaticas SC vitellos ouorum forbilium ctfimilia: 
SC quando eft caliditas,detur lac vaccinum,ftatim ex 
traAoab eobutyro. Et regimen in folutione ventris 
ipfius eft: vt fumat frequenter qualibet vice quatuor 
aureos epithymicum fyrupoacctofo:5f fifucriefor- 
tis:detur hiera ellebori* 
Htho-capitulum traftumfuit de Theodorico• 
D e cancro mamilU, Cap, . 
DE cancro vero qui in mamilla fit hocacfi 
musrqina fi tora dura & tofta& Uvidi 
dimittatur quia incurabilis eft:nifi mamilla 
citus euellatur.Si autem tantum circa locum 
dura:& in alrjs locis fitbene traAabiIis:curetur 
re afphodeloru 8C vnguento ruptorio: vel ctiatt1 
ciGone ut diximus: vel fiatpuluis ifte:qui 
ftulam interficit 8C deficcat: Qi 
viride aeris, atramentu, (algema, cornu cerui v 
leporis vfhim, ftcrcus humanu combuftum,rC 
allioru combufta, (anguine draconis, 
uerem centrum galli, cancrum fluuiale vfium,c 
viuam,herbalinariam ficcam,piper nigrum & 
SC etiam thus, maftiche,nitrum, 
ris combufta?,alumenfciiTum primo abluatur 
vrina puerorum: 8C poftea fuperalpergatur pu 
abundanter* 
De duritie mamilU propter lac retentum. Cap. 2*^ 
MAmillaenim fpongiofum 'jjjj 
de attrahit ad fe menftrualem 
conuertitur in lac: q? cum in partu no 
nens ibi membru indurat: Scinde dolor magnU aJ/ 
cui ficfubuenimus. 
ua,branca vrfina: 8C alia quaediAa funt fupfrl' 
etiam iftud cataplafma,caules co Ai cum folij8 M' 
triti 8C cum butyro admifti optime maturant 3?, 
mata.Cum vero membru mollificarum fuerit, 
dumiadiAum modum incide :8c ftucllum 1 J/ 
primo faAum intromittatur: totam fanieme'^/ 
mc;&locum purifica, caudatum dixi:quia fcPfjglo 
ta interius attraAa remanens ibi, caufa fit mag* 
ris: 8c tunc oportet vr incidatur: 3C praedi#3 1 
extrahatur. c 
Primarolae 8C in partu nouae caput mamiH* ’ cl* 
interius ducit:ita etiam q?infans non poteft 3 
vnde (equitur praediAum malu.*& tunc app 
cft cupha fuper caput mamillae : vt trahat ad fc 
gat faniem: dC poftea curetur vt diximus. 
Deuulncribusgenitalium* Cap♦ X* o 
SI in virili membro vulnus fuerit: eodeifljj 
curetur vt di dum eft: fuperiuscu futuris c |£l-jt, 
Idem in tefticulis dicimus: q? fi folliculum 
ad proprium loeu reducatur, vulnus autem 
&puluisrubeus fupcra(pergatur:& curctuf- 
rovtcaetera vulnera. . .rjii3 
Notaq? fi vulnus fiat extrafuerforitaq? 
les meatus no procedat, cu futuris parte parti 
do 8>C pulueredf vnguentispoteftcurari.Si' 
vrinales meatus veniat: non poteft curari, vd 
ratur propter acumen vrinae, folutionein c°n 
tatisoperando. 
De cancris, crfijiulis, cr aliis pullulis in 
(urgentibus. ’ Cup. ***U 
SI cancer in virili membro fu erit:totum 
occupaucrit:totum cancrofum 
datut.ita q? de fano aliquantulum auferatur, 
ro cahdo vel auro coquatur:deinde curetur 
cft fuperius. Si vero fiftula ibi nata fuerit, c 
guento ruptorio dC alijs cura adhibeatur 3 vt cft r 
Qz fipufiule ruperuenlantivnguentu j 
pro0j ,u pro aceto aqua refotam, 8C 
c°Hai-^(f;^rnuni °^eum viola.ponimus. Siautex 
Um^corrumPic5t,n§at:vndeinfletur> 
durefcit:oleu viola.albumincouiperrm-' 
ficiu 0^!mus: 6>C interius Imittimus.Caeteru fi ori 
.Cjps fitltridum, aliqua teta de cera vel de alio 
*Uf' 1Jfl1jt^atur >vt lanies ad exteriora melius 
ldern* Accipe aloen, fuccuaprj, oleum vio 
Ad Urncf10lII*incorpora,& in locum impone. 
Cx^°nat,onc & rubore tefiiculoru et inflatio-* 
cc,P^cirnoleam,vernicem,myrrham, 
P^:^Un;°Ie° m‘Pcc5 & refinaadde, 8C fimulincor 
*Uiu aqua calida bene ablutis tale vngue 
tJcc0n' !n<£doco^uPerPonirnus* Ad ide valet faba 
P°fita 3t\r Purgata* & ficut comedi deberet 
V,°lat~ i acc,Pe yermiculare,fiftulam, 8C oleum . 
Vj0j3 u‘berbas prius diIigentertere:&pofteaoIeum 
• S0jCUm albuminc oui admifium pone. 
Puftuiepc 9uandoq; in virili mebro verrucaenalci, 8C 
tutn ,P,eruemre* vndcad verrucas deledasappo 
'K*3aPp^°deIoru,velpuluishermodadylo-' 
nSeled,sfiant mcdicametavulneru. Ad 
'*>* k‘ls* Fomentetur locus cuaqua decodionis mal 
ancae vrfinae,& fimilibus. 
er eius cura, Cap. XXXII. 
\ da paniculus ille qui retinet inteftina ne ca^ 
fiturf t,n °fic 
ma§*s & minus. fi parua fuerit 
ni0j dolayctofitasexit: 8c facitinflationequafiad 
nucis; quafietiam ad modu oui.Si vero ma 
Uer,t fradura,defccnduntintefiina per didymu: { 
*ii’a p medium fiphac ad tefticulos venit: & fit her-- 
£ Per longum tempus fteterit. 
fiariJ' UCritcrePatura5^exbreuitepore, 8C fit 
at, Sat coprimat:ct 
cr,lpellaede confolida maiori vndecim:quan 
vndecimdicsfuperfunt inlunafitavt quo 
,sC(we Vnam diminuendo vfque ad finem lunae de 
C,edat‘ 
D r° ruPtura magna fit,aut parua fit,fed in adul 
f 0tls Pf °uedae aetatis, aut etiam in puero,lccundu tc 
cogenita:per incifionem 8C incc 
°CetUr Curare fi° confueuimus* In primis patiens coi 
t0 !n banco caput et humeros habens depreflbs: 
d ,ntcfi;ina defccndant ad pedus. Coxas aute tc 
autem illius partis deducatur 
h etlca r* ruPtura‘in9uantumcauteducipotefi::&: ] 
puro vel carbone fignetur in circuitu: 
e,.P,atUl‘rotuditast0tacu didymo:& primo pri 
erUlrCaHdum de vnofignoadaliud mittatur: 
«nus de ligno abftrado ferro in longu intro 
f ligetur:quo fado tribus cautcrrjs vfqj 
Pfl- 0ret caute,6d diligenter vratur. 
,cUbc1Uando9fradura pauca:8C tuc accipiatur pel 
vt diximus: 8C fignetur proedido 
1 'um calidum mittatur ab vno fignoad 
n ducatur ferru huc 8C illuc furfum 8C deor 
ac°?t.r‘^uscauterqs:quandoq? fupra eundem 
incidatur, 
t Crpofi° ,c‘ndc fcarnato vratur cauterio: 8C ouo 
0jCisPorr° *n^uPPaPadens ficeleuatis cruribus 3C 
etur *n ledo ;dc ligentur tibiae ad coxas, vt 
• C T E E R III, 
198 
fe non difiendat.poltquaigms ceciderit, ponatur pul 
uis rubeus, 8C alia quae confiringant: 8C pofiqua fana 
tus fuerit, ponatur apoftolicon.diaeta quoc£ tenuis et 
digefribilis 8c forbilis fit:hoc totum fiat ligatura vt di 
ximus:& per tres vel quatuor menfes fibi caucat. 
Si cadantin ofeheum inteftina:primo reducantur 
in locum fuu: q? fi Icuiter fieri non potcrit,fiat dyfte> 
re. Vel purgetur:apponantur mollificatiua,8d intefii> 
nisreintromiflisinteriusaptetur vt diximus:8C vtrtt 
pturaeft,difcipuIusponatdigitu,&: medicus incidat 
pelliculam fupra tefticuluillius extrado te>" 
fticuIo,fcarncturdidyniusvrqucfuperius:quofado 
cum gioua fiqua vetofitas eft, in didymo remittatur 
interius, &fpaco bene fuatur: & ligetur didymus de 
fpaco:utruqp caput dimittatur pendere per femiHum 
extra:8c tabellis fuperpofitis tribus cauterrjs icidatur 
didymus:&fdndatur vfqjadfpacu:quo fadofuper 
ponatur ftuppa cum ouo: 8C portetur in ledo vt dixi 
mus:& vfq; ad noue diesfuperponatur ouu cu oleo, 
poft noue vero diesignis cadit:etfpacus fimiliter ca> 
dit:et tuc fometetur ibi cu aq vbi coda braca vrfina, 
parietaria, malua, abfinthiu, 8C talia. Poftca vt dictu 
eft fuperius,fiat illa cura q leuior eft:et fine etia pericu 
Io 8>C fineincenfione.Sedprius diftinguamuscaufasp 
figna:quibus cognitismelioreproceflum habeamus 
in cura.Siphac cftpanniculus que multis decaufis co 
tingit rupi:quandoq? ex motu nimio, ex faltu,& ma 
gnisponderibus viriliter eleuatis.Inflatur locus qua> 
doc£ ex ventofirate fine fractura fiphac: vt polfimus 
certificari:vtrum inflatio fiteu ruptura: vel no 
ratur a patiente fi fit magni temporis vel parui q> fibi 
cuenit: 8C vtrucmplaftrum vel ligatura fuiflet facta* 
cp fi fit ex magno tepore,& paruus fit tumor, 8C nuU 
lacuraeifactafuiriconftat clTeex vetofitate.fed fiex 
paruo tumor fit grolfus exruptura:In iu 
uene vel puero ex vtracp caufapatiente fiatangulus 
in modum fiphac:&bene in loco illo aptetur.*quofa 
cto contra ventofitatem dentur reprimentia ventofi 
tatis:& fiant cmplaftra. 
In crepatura vero dentur crifpellae,que dietse funt 
fuperius.detur etiam in potu fuccus figilli fancte Ma> 
rix:8C figilli Salomonis, 8C puluis boli.detur etia hoc 
minoris, 
boli ar.mumie, ana vnc.q.fan.dra.vnc.rj.piloslepo 
ris minutiflimcincifos, vnc.5.ranguinisleporini,figil 
vnc.rj.radicum bru 
iirj.omnia terantur cu meile dilpumato.coficiantur: 
deinde mane 8>C fero propinentur. Hoc enim clectua 
rium mirabiliter ualet: ut experti fumus quotidiano 
experimento. Dentur etia pilulae, quibus freque ter 
confueuimus uti. Rcci.pcIIem leporina, combulram 
8>C puluerizatam,fanguineleporinum, 8C pilos 
risminudlfimeindfos,ana.(S<: mifto fanguine 8C mei 
lecum puluere:& cu pilis confice: 8C facinde pilulas. 
8cde mane &fero fecundu virtutem patientis cum 
aqua pluuiali calida propinentur. 
Emplaftrum quod mirabiliter ualet in creparuris. 
Rcc.picisdenaui,vnc.irj.lithargyri,vnc.rj.cerf 
6C rubeae,colophoniae,ana vnc.ii} ammoniaci,vnc* 
q.galbani, uifei quercini, ana vnc. fex,aloes, vnc.iq. 
mafticheSjVnc.rj.boliarmenicifeptc unc.gypfiunc. 
fex,ariftolochif Iong£ rotundae,ana unc.quatuor, 
myrrh^,thuris,anaunc.fex:tcrebinthinf,unc.rj.ifcu-' fi vndas quatuot*,radices anagallici maioris 5C 
ris,ana vnc.q.fanguinis hominis,lib.i.fic medicamen 
tum coquendueft.pellisarictina cum pilis vfq? adii/ 
quefatione decoquenda eft.‘cuius aqua cum iurc pel 
lis liquefataedccolatacu puluere fupraditarum fpe 
cieruminolladecoqueda cft, 8C competenter mifcen 
da.hoc mcdicamcita valet:cp infra nouemdies fanu 
SC incolumem adeo homine reftituit fineincifura et fi 
liccotura,acfi nullam habuifletlaefione. 
Ad idem Red.axungiaepordnae fine falelib.?. mei 
|isalbi,vnc.iirj.olei, vnc.ij. medullae 
mandibularu porcorum ficcarum,vnc.rj.albuminis 
ouoru, vnc.iiq.olibani, maftiches, 8C boliarme.ana 
vnc.q.cerae,vnc.q.cofidanturautcfic:axugia& me 
dullamandibulaeporciin patellaimpone: & dimitte 
Iiquefieri.*deindeponepuluereoIibani,boIi,& mafti 
ches.*femper agitando cufpatula.* deinde depone cera 
minutatim incifam: 8>C fac bullire lento igne donec ce 
ra liquefiat: 8C cum liquefacta fuerit, depone ab igne: 
8C dimitte infrigidare: 8C yflii referua. 
Item empIafiruadideni.Re.galIarinmaturaru,ba 
lauftioru, corticu glandularu.ana vnc.i.fang.draco. 
boli arme.capitum rofaru,anaunc*5.terebinthinam, 
collam pifcium,ana vnc.5.omniaifba confice 
guedine caprarum. 
Item adidem. Accipe mafHchcs,myrrhae,farcocoI 
laeradicuconfolidae maioris, ana vnc.i, conficiantur 
cumfepo caprarum. 
Item adidc. Accipe nue? cypreffi tritam, 8C facias 
decoquiin aqua.* & in decotioeponatur puluis 
lefolrj 8C maioris vo!ubilis,& git,&hypcricon.& de 
turinpotu. 
Item aliud cmplaftruiquodReci.collapiTcium, 8C 
di mitte i n aceto p er m ediam di e m: et p o ne i n cacia fu 
per ignem,8C dimittcbullire: deinde habeas puluere 
fatum de corticibus incefi,maftiches,myrrh^,farcO" 
collae, gallarum cyprcfii,ana vnc.i. optime mifceatur 
puluis cu illaglutinofitate:& fcias ficut fit recens, fta, 
tim debet poni fuper crepaturam:aliter non valerer* 
Et eft notandu cp pofiquam aeger fteterit cum liga 
tura per tres vel quatuor hebdomadas: debet dari ei 
omni fero et maneifte puluis ad potandu & ad come 
dendum omnibus modis: quia valde confolidat,qui 
Recip.millefolfj lib.i.volubilisminoris, vnc.irj.& de 
ifto puluere detur paticti per quindecim dies, ficut fu 
perius ditueibpoft quindecim dies detur puluisifte 
mane adbibendu cum vino frigido. quiRed.confo' 
lidae maiori$,lib.i.boliarmeni. vnc.itj.& omnifero 
puluerem millefolrj 8c volubilis maioris 
fetam liberationem* 
Si caduntinofchcumjfiat cura quae fuperiuscfrdi 
tain eodem tratatulpraeter cp tcfdculus no extraha 
rur.Iaeeat ergo infirmus fupinus,& medicusaccipiat 
didymu ex tranfuerfo :&cum acu fpaco deferico ei 
fuper didymo penetret:ita cp didymus 
tureum filo illo: fi poteft per eunde forame mittatur 
acus,& poft connetetur filum.ponatur etiam baccu 
lusin fiIo;& voluat omni die incidendo 8C ponendo 
axungiam,quoufq;fiatfolutiocotmuitatis,pQfi:eacu 
retur Vt caetera vulnera. 
Be hernia. Cap. XXXIIJ. 
HErnia fit quandoq? ex ventofitatejquadoq? ex 
humoribucrquandocj excarnofitate. Contra 
ROLANDI 
ventoficatem dentur extenuanda vehtofiti**01, 
cus Hypericon datus in potu liberat multos* pj 
Sed fi hernia fiat ex humoribus venientibus3 
bus ad tcfticulu.*quod cognofdtur tadu: clu,a' nii* 
cedit: incila pellicula fupra 
illa: et ftucllo i mi flo bene purificetur vulnus* 1 
vt non reciprocetur aegritudo:cognofcatur,h£ 
Ius fit putridus, vel non.& fi non fuerit 
mirtatur:fiuero fucritputridus:extrahatur.p° 
r.etur vtcaetera vulnera. 
Fit etiam hernia quandoq; ex carnofitate qua J 
praeter natura nafcenteiuxtatefticulum:& tun 
culaincifa vndiqt debet excoriari:8C difcoopcr fi 
nofitate illa a corio exteriori ufcjjfupcrius cauter 
fcindatur didymus:etprorjciatur:etdcindeolc 
Tuatur: & curetur poftea vt didum eftfuper*uS' 
VcUpideucJict. Cap, XXXfi11* 
SI Iapis fuerit in uefica, dentur diuretica, & 
frangentia:!!' hoc modo no curatur,certus v 
lapis eft in caufa* Sedeat igitur aliquis for fis, $P 
teneat in Teano: &T patiens fuper illius crura 
benscruraligatacumfafciculaad collum 8C*diP' 
lasfijb Pedentis fir matas: & tunc medicus ftet 
dente:8C duobus digitis dextrae manusintrom 
anum,&pugnofiniTtraeimprcflbfupraped*11’ 
ca intromittis digitis ad fuperiora 
ligenter tradetur: 8C fi aliquid vclurgloburnu1! £ 
i'nucnies,conftat cp Iapis cft in vefica:quia fi u10 Jjr* 
quodinueneris, carnofitaseft, quaevrinam-iu1^ 
Silapide in collo veficae exiftentein 
ad praeferuarionem impellere volucris:prece .V 
fomentis 3C vndionibus petroleu per fynnga 
tunperintcruallavcropoftqua fyrinxpcr 
ficae mittatur:8C leuiter dC fuauilfime caute Iap,s A& 
lo veficae ad fundum impellatur. 8C quod 
iecurius fiat q? operari confueuimus, praemii 
ds 8C vndionibusprofequamur, quae dixim 
gnofccndum fi Iapis eftin vefica,digitisinrrOnl!- 
pugno finiftrae manus fuper peden impre!To>r fj&f 
gitiscollum veficae tentetur:& paularimlap 
cft, moueatur: & fic caute 8c diligcnteradiu 
ducatur, fic enl qui tali paflione grauatur,diuc,u 
feruari valebit. 
Si aute lapidem extrahere volueris:diaeta 
tenuis: antequa curetur,debet ieiunare du° jtiii$ 
bus,& parum comedere,confideradspard^u 
tantu vtfipoteftieiunarCjVel firpuer,vel 
bilis virtutis:quibusnodebemusiniungerc 1 
da vero die anteprandiupremiifis omnibus 
musadeognofeendu filapiscftinuefica: 
lapis, 8C ducatur vfcpad collum veficae.^lo*1 
mincilloduobusdigitisfupraanum incidi 
gum cuinftrumento. Cauetamen neincid aC^rfl3 
quod eft intra anu & teftes:fed tatumodo ab 1 
cefiatincifio:demdclapis extrahatur.* po&'lCi 
vero 8C lapidisabftradionc & $1 
ro utatur fomentatione debrancaurfina jParuJ 
malua,et fimilibus,utatur patiens fttipp3 
ouiinhyemcjinjftatccuuitellooui 8C albu.p 
Superflua caro quae in collo ueficae lux<5f.U(:1'fio*1. 
pe nafdtur, cum raforio eft remouenda.‘& 
Tuenda duobus uel tribus punctis: deinde cu^.^J 
eaetera uulncra» Hic diligenter cft adde*1 1 L I B E R IH. 
pta-f UCr,tkp>s:curanequaquam efihabcda;fcd - 
,Illpelle^Uat‘0nern a c°fi° veficaead profundum ejft 
YpoflerioriparKhofy. Ca. XXXV. 
VuIneribus qu£ quandoq? fiuntin pofterio- 
cjUoCUn P‘!rteidem dicimus,quodfuperius diximus 
lah0cJ^odo coringat. Defpinali vero medul- 
CraC^,^nus‘S in vulneretur fine 
fclutirj lr'C^ interioris: Veluti aliquis ncruus con- 
b extl'anfnprfo vulneretur, & mc 
«ftpa ‘ aut nunquapofictliberari. Logia 
vCj,l,a^n°fitatig:q Uaeeftab vtracp parte fpinae 
ln^Ona~aU^S:cJU‘ cnbe veialiofimiliincidatur,vel 
cu,^11 V^ncirctur:curetur utin lacertoru cura do- 
c ‘ Si vero ex trafuerfo cutis:quse eft fupra lo 
ParatisnVota ,ndfa fuerit, et extremitatibus a fpina fe 
lef0j~ utrac£ extremitateIigamus,aut ab una par 
f1? ngacum aliquo fortiipaco iuxtaalia 
ejftc Vb,lfe tcnet: primo ligetur atq; ftringatur: vt 
Partem illam nutrimentu nullum veni- 
V ,taiPbabacpc vratur:quoufq2 parsextre- 
deIri(j P a cadat a corpore, vel curaforio incidatur: 
*3tt0t Vt,n 3lfjs vulneribuscuramadhibeas.fi' vero 
Ve^,r °n°n fitincifa:& ex mala cura periculum fepe 
dee^..e c°nt,ngit:q? fi telo vulnus fit fadum,cura ea- 
* in lacertis docuimus. 
Crfp. XXXVI. 
fieri vulnera raro contingit:fedtamen 
cSuando eucnit, cura coru potius diuinaegra- 
menCnefic'° comittimii&narurae, qua noftro operf.ta 
lita. Pr° viribusingenfj S>C vulneris quatitate et qua- 
e diligens operator curam adhibeat, 
efijlulis?0‘ cancris natis in pofteriori parte corporis 
V. h0WmU- C4f. XXXVII. 
J j fiftulis 8C cacns fn bis iods nafcceltibus idem 
_,mus5quodfuperiusdocuimus.iuxta fun- 
nafcitur aliquando aliquod apoftcmaquafi 
Pr0 8c fit ibi ampulla per rnenfem:(SC paties 
§Cri|jr,aInanuauf€rtilla:5<I iterum nafcitur:SC.n^cgli- 
«lus 3 .n5 Curatur:6c ita jocus infiftulatur.y t ergo dc 
j rinc,P‘° cerdficari melius valeas,primo patjen-* 
Pa tC]rr°^a afiquaper anum ventofitate emittit: 
ruAiPf liUS Vetlt°fitahsPcrfifinlamcxea:quodfiue 
fe. q5cVtCeftfiitulaadcaputlongaonispenetraf- 
gitUs^fi.cefi fubueniendum. Inprimislongiordi- 
,e°!nun<fi;usinanum mittatur: 8C tentaperfi- 
tradetur verfus caput Jdgaonis, 
J?,c* cognofeatur fi exeat tenta dc facili per fo- 
A»i(p ’ tLlnc peda quafi feto in capite tentae vel acus 
rar|fmittatur,et ligetur: 8>C tunc dimirratur.alio 
c‘dere ektrunceturcaro petiam:etfino visin 
*>cQua Vna Parfe de vnguento ruptorio 
Trurn fufficiat, fupra carnem trahatur petiain- 
rctUr„. CUni vnguentum carnem confumpferit, cu 
Ca?tera yulnera. 
Yj£**n°nhoidibus, • Cap. XXXV Ili. 
morrbo‘<ics fiunt tribus modis: aliquando 
nt,ntus €mittiturfanguis,ctfaciuntdolo 
funtextra:& quandoqjemittuncputrc 
« ndp nihil emittunt, dc mgrofi4ntur, 6d, funt 
attriti, vel ficus,8C cofiringunt,muItum faciunt dolo 
rc.fi fuerit intus 8C fanguisemitcitur, primo fiatfomc 
tum ad dolorem mitigandum de radice tafil barbaffi, 
marrubio nigro,origano,et menraftro. pofieaaccipc. 
cortice caftanearum, cortice cucurbitae, 8C foleas ve- 
teres ponefuper carbonesaccefos: SC paties fub fella 
ftando recipiat fumu:& hoc ter in die ffat:donecfan- 
guisconftringatur, 8>C minuaturdolor.poftea fivo-; 
lucris vtattriti cadant, per aliquodinftrumentu fimi 
le clyfteri fuccus cucumeris agreftis mittatur.*et p vna 
vel duas horas fiat hoc donec ardor re- 
ceiTeric:&: poftea vnguento alboinungatjdeindefo- 
mentationes fiantrdonec fanus fit. 4 
Item ad ide. Accipe radices b*riknae: 8C decoque 
casin optimo vinoalbo:5C fiat fomenta fedcndofu- 
perfcanum foratum.*& multii valetadeasdeficcan-j 
•das et delendas: vel recipiat fuma per embota. Suc 
•cus parietariae cum vitello oui 5C oleo rof. valet con- 
tra haemorrhoidu tumorem. Irem vt deficccntur hae 
morrhoidesdiniaturcu meile,8C fuperafpergaturpul 
uis,vel mezabibouis talfibarbafin magna quatitate* 
Si vero fuerint exterius ingro(Tatae:S£ nulla putre- 
do emittatur:accipefolia artemifiae, 8C abfinthiu tri- 
ta:8C cum oleo delino vel comuni coda 8C calidain- 
quanta fufferre poteft, fuperponatur vfqt ad tres vel 
quatuordies:& rile fi videris prodcfle,infiftas:& hac 
medicina fi videris q? n5 decreuerit:accipe fruAus ca 
pffffa:& impone cu flore viridis $ris:& oleum fupra 
igne,donrc vertatur in carbones:ex quibus fiat pul- 
uis:8C vnAoloco prius de meile fupcrponatur:dein- 
delanafuccida cu pede uel manu bene premat. qua< 
do au.tem infrigidatu fuerit: ftatim alius puluisfuper> 
ponatur fimiliter.& fic fiat donec 
Denic$ fi penitus uis curare:quifc£ attritus filo de feri/ 
cobeneligeturictfi patiens fuftinucrit,incidatur:q> fi 
no fuftinueritjdimitte (Hu donec ceciderit:dcinde fu- 
.per attrita ponatur parum de unguen- 
to ruptorio in capfuladccerafaAa: uel ponatur cali- 
dum ferru:q? fifanguisnpnemittatur,fed putredo te 
tetur cu tenta.uide tamen utrum tendat uerfus os na- 
riu:uel uerfuslongaoncierit.immittatur ferrum cali- 
dum uelungueturuptorium: deindeapppfico ouo, 
curetur ut cetera uulnera. 
JDc retentione urinaprapter uuliiera. Cap X X XIX* 
QVia per uulnus circa pe&cn et alias partes uici 
nas contingit:qua 
litcriuuamen poffit:dicamus.fiat er- 
go emp!aftru:quodRec.cinerem folioru 8C radicumt 
cbuli:& cinerem ipfum,et cbulutandiu bullire facias” 
in aqua ucl in uino: ita calidum quantum tolerare 
poteft patiens in facculo fuperponas: 5C ftatim patiea 
ti urinam reddet. ' 
D ecauterijs. Cap. XL 
QVia cauteria humano corporijbeneficia pluri 
quae ab omA 
platisad genitalia fieri debent:8C ubi dC ad qd 
docere curamus. 
Ad inflatiouem,turn6rcmiun<fhirae manus &bra 
chrj, 8C ad dolorem manus,uratur in brachio retro tri 
bus digitis a nodo. 
Ad eiufdem dolorem c.t dolorem manus uratur in 
:Cocauitate manus:dC ex alia parte inter digitos.ad idf R O L' A N b i 
=lii-,vtcfictum cftfupmus, cura 
erin haereat, et fub ito trahi non valeat: vfq?ac* os^i)C( 
incidarur,vteucllicopetentius valeat. Caeteru i,/ 
li no poterit, fubtili trypano circaferruiuxtap 
ftum modii foreturlet ite caute trahaturldeindc 
adhibeas, vtdidum eftfuperius.q?fioslaefum n 
rit.‘cura cft manifeftiffima. 
Deuulnerecoxa, C<*p» 
SI vulnus in coxa,enfc, vel alio fimili ficr,f^j.as* 
gir,fiueoslaedatur, fiuc no:eandecuraadni , 
quam in brachfjs fieri diximus. Si telo coxa V 
ribus laedatur: nihiladiungimus his quae in cur3 
chiorum funt dida fuperius, 
Dc uulnercin genu. Cap/ I*1, 
SI in genibus fiat vulnus, vt etia patella 
parte feparetur,perfuturam iuxta praedi^1* 
ducuram adhibeasddem dicimusfi extranfuer ‘ 
ue patella fit Igefa,fiue no.fed raro vel nunqua” 
turadplcnu. Telum quodpatellaeinerat,fu|^)I1/ 
curarr’* jj 
de cura adhibeas vt in alrjs vulneribus: hoc ad 
parelia ex toto incidatur: ambae coxae copt,nl3.£Cji 
fafdalctpoftquaeritaptarainlocufuum^ig^ 
opus fuerit,ponatur farina figali,mumia, vcnaI $ 
humanus: quia hodie non reperitur vera mf111 
fanguis draconis.omnia teratur: 8C cumalbufl1* 
comifceantur,& fuperponantur. 
Dcuulncre in crure er pede. / Cap. 
DE vulneribus crurishoc idc dicimus, q 
alrjs. hoc tame fuperaddi mus: cp fi fiat 
'fpatio triu digitoru a genibus infra vel fupra, ; 
nofitate cruris: vbiorganicii membrueft, Ji 
riculo timendu eft. Vnde curam qua de F 
ximus,fuperadiugamus:Hocpraenotato:<^lt'.tl{i0 
innafeiturcumquadaduritieaut nigredine 
dolore, 8C adfuperiora confcendatlmortale 
ro ad inferiora, no mortale. Si vero crus cu1 
perforatudam didam cliraadiunge. Si in Pc j]0i»e 
nusfiat cum laefioneneruorudC offis, vel 
corumtcodem modo cura adhibeatur, vt in v^3litd' 
bus manuum diximus. Calcaneo autem cur3 
(imapr^beatur. 
De dislocatione uertebri. Cap, 
SI vertebrum cafu vel percufiione aliqt*3 . 
a fda: vel propter humore ibi decurretenr' 
uus qui offa coiungit,rumpatur:in aeternum n 
dus:tamen meliorari poteft.primoTupinusia<: 
firmus;& medicusfedens ei oppofitus reuoluC’ 
bus contra ipfumpcdedmprimendo inter vn 
8C aliam tenendocrus, alius fortis teneat corp 
ccrafuperioriparte:medicus manibusrfahcn 
pedibusimprimendo osadpropriulocum rt 
Si vero opus fuerit: ligetur infirmus duabus 
«uxtaiunduraillam:& medicusfedeat, &rra 
ta vniusfafciolac:&aliusexaliaparte idernf3 
fic aequaliter trahendoreaptetur os, 8C mem 
pedes; vt fetatur IT vertebru fiet in fuo oC°^/cl\c^Cl 
etiam infirmus: vt medicus no decipiatur:# 
menfurentur:& fi ambae nates equalicer,aC|lC 
nueft:& tunc peda in albu.ouiinfufa, # 
lusin illis £nC 
Confert vftio fadainter digitos. 
Ad dolorem humerorum SC fpatularu & defcdu 
oculorum rfiatvftioad noduluin fontanellabrachrj 
intus 8C extra: vel mefura a nodo humeri tres digitos 
inferius: dC facias ibi cauteria. 
Adafthma:mittaturfetonin concauitate fuprape 
dus,fdlicetfub epiglotti tantum pelliculam 
do in fummitate SC in longum. 
Ad dolorem pedoris 3C ftomachi:fub furca pedo 
ris mittaturfeton. 
Ad vitiumfplenisrmittatur feton in finiftro hypo 
condrio, fuprafplenem.quidam etiam mittunt vnti 
(donum ab alio. . t 
Ad dolore ctviriu hcpatisrfiatufhirafupra hepar. 
Ad dolorem Iumborum:fub ipfis lumbis in fonta 
nellafiat vftura ad nodulum. 
Ad dolorem fpinae.Tetones mittantur vnusin me 
dio fpinae:alius tribus digitis fuprartertium tribus di- 
girisXubtus. 
Ad dolorem tefticuIorum:mittaturfctonfubipis 
inofcheum.caue tamen ne filum quod eft ibi urarun. 
Ad haemorrhoidas:mittatur fupra anum retro:& 
(ic cauteria operi finem imponent. 
Explicit liber tertius. 
CHI RVRG IjE ROL.ANDI LIBER 
quartus. 
■ - ■ J\ N parte deo annuente dilpofui, fed 
non cum fublimi fri!o,non colorato 
fer mone in artem redadum: eunda 
pfeci.quaproprerdiligensledor 
hi veniam quo fermone et 
quo ordinet artemredadaCeperim: 
8C in quid ea mutauerim: quibus vc- 
lociter,fiue diligerer hoc 
Velutin fiabilifirmoq?principiofupcredificarelabo- 
ret: vt aeterna fibi gloria <SC laude profequi mereatur. 
JEgrituditiibus igitur a feia fuperius diftindedC luci- 
de profecutis,de curis fCiae 8C aKoru membrorfi-a fefa 
inferiustradarecurabo. ' 
Capitulum pnmu De vulnere vertebri fiuefeif. 
z De vulnere coxae. V ' 
$ De vulnere in genu. 
4 De vulnere in crure & pede. 
5 De dislocatione vertebri. 
6 De ruptura olfis coxae: 8C edacum vulnere. 
7 De dislocatione offis cruris. 
8 De ruptura offis cruris:8C etiam cum vulnere. 
£ De dislocationepedis,& digitorum eius. 
i o De cancris,fiftuIis,Iupo,et rclicjs puftulis cruriu. 
11 De fciarica,& arrhretica paffionc. 
f x De combuftione ignis vel aquae calidae. 
De lepra. 
i 4 De fpafmo fuperueniente vulneri. 
, •; ’ i. ■■■■’■. J 
De uulnerc uertebri fiue fci<e, Cap, I. 
SI vertebrum quod dicitur alio nomine fda,ct os 
rotundu,&ligaturaenfis, vulnerelaefum effeco 
rigerit, ifta quidc vbi quaedam pars fciaeremaneat, R' 
qufdeeft extrahendum/emoueas :& in futuris <^in fepefiat vn&ioes . 
ptliY/i (T 
Sj 0//iScox<f,cr etiamcum uulnerc* Ca, v i* 
Pbum i°S C0Xaerumpi contigerit:in primis ad,p> 
Vulnerec °fUrn reducatur:et fi fiat cum ruptura8c 
r,n,s‘rncrnbru debemus ex vrrac£ parte ca 
tCr Xten^crc’ manibus coprimcre, 8C 
Ct:amen r^U15 90* circa ruptura brachrj diximus. 
r*^crUr- uPeraddimus:vtad menfura alterius av 
UraVnjUs,S Pedisaptetur.oportctquoqj ad men- 
*e‘adlioa ynciae^Pal:iu inter capita offium relinque 
& .U™Vero plagellam per femiflem ampla 
ClrcaVuln 3 ,a*uperipfam: 8C fubipfadrcumligare.1 
CUrarti ari.-US P1100? fiihifuerit, 8C circailla, prsedida 
Cap. vil. 
dll*un&u a coxa, eadem fitcura,quain 
T Urahrachrj diximusfomentationibus,5C 
Ciivi'oIenn USp^d,'A)'s uphapredffta:osadlOf* 
conr r°dncatur: fine tabulis quoq; ligetur pri 
artutm:dc'ndc extenfum: deinde paulatim 
ur,c? oene ambulare aifuefcat. 
offis cruris,c? ctia cu uulnere. Crf.VIII. 
'V) W*1!?1111’3 crMri'scum vulnere t fine vulnere 
iJadd d,dmUS,C,UOd 1 ruPtur,s^brachq diximus, 
j cn?>vt fparium vnius vncise in ruptura 
9§elJa CU,t!luf |ntercapitulaofiiumrcIinquatur:5^ 
• !t,S aiTapla ligetur, hoc enim no preter 
Vel|r- s‘9uiainfrafpatium triuunciarumfub genu 
JPrain coxa vel crure contingat fieri Jcrf, 
UperP^n,’cnqbMsvtpuftuIis,qu?iamfupra 
nt,Penculum mortisiudicamus. 
‘‘fecmo,,, pedis& d,glt0rum cms. Cap. i x. 
loco modo hac, 
' 01 ac’mc?douerruspIanta,modoadcaIca 
'P?S3tltUjVnde Amentis 8C vneffionibus 
mediCO trahatu fqrtiter pro varietate dif 
f n?dus ad prppriu locum redire cogatur: 8C 
b£nd^p°foiS ligetur. 
c,lp?dum quado a propria pofitioncreccdut: 
dT10^9 5d iunfturgm fuam reducantur: vt in 
K; anusPr^dixi;mus. 
*S’fiftulis,lupo,zr reliquis pujlulis cruriu, C a. X, 
hfiulae qui in his locis nafcuntur, ali— 
J? Partesa c ° 05 cakelcuntt atq; corrupunt: quia ve 
\ taeCarnofo vcni's& neruis&artcrrjsnon 
r §uen ,Clt3e:Pecurc,nc,dere 8>C incifionesfacere,, 8C 
r,°lenta*rnirtcrc v,dcmus‘ *tcm cirteir 
fous fe 0 cofiringit, aliquando fe elargat:& a late 
ieftinCC|rrodlt:cTlucfic per incifionc curamus: quan 
revici! aj^and°labru, vndic^ferro 
i etl,ri Vr h xProfon du vratur: et ouo fuperp ofiro cu 
um fiinlocoeffufofuper 
car,rUPer °sal,cluaeminetiam fecerit,cura fic. 
P u arn deceraudpafia:etadmodu implea 
& c^UCnt° rup‘foper loeu dolentem ponatur, 
raani°im rjnem cufiodiat.locusautepatiensdc vn* 
d • 1rUr a eatur‘vbi caro infe mortificetur, 8C cor 
q - 5ne fero dimittatur: vel cconuerfo: 
* UPfrP°natur adignem tollendu: poft-* 
cecidilfe cognouerisjolficura in vulneri* 
L I B E fc " 1HL 
bus di fta adhibeas. Caeterum fi os totu mortifica tum' 
fuerit, SC tabcfaftu viderisrincurabilis cft. Item ca> 
cer in extremis partibus fit:quipoteft occidi pulucrc 
pfylothri. Item fit cancer fcctidus 8C niger, quiocd> 
ditur puluere afphodelorum. 
Nafcitur quandoqriupus in cruribus vel tibrjs di-* 
ftin<fhis a cancro per figna didafuperius vbi facimus 
diftinctionemintercancructlupum.fiat ergoincifio 
tribus digitis a radice, circucifca aradiceinddatur:6£ 
fuperponaturftuppacum ouo prima die.fecuda dic 
vratur; deinde cupuIuere&T vnguetis curetur more 
cancrirvtfuperiusdictum efi. 
Puftulae 8C rupturae quaefiuntin cruribus, eodem 
vngueto curantur:quod ad ruptura capitis diximus 
fieri.hocautc fuperaddimus: vede vrina matutinali 
paties bene fe abluat circa loca rupta; deinde bene ab 
ftergat:&de vnguentoillopraedicto crura vngat.cu 
autem viderispuftulasremoueri, 8C rupturas fanari: 
appone unguentum album in quo fit pro aceto aqua 
roiara:& pro oleo comuni oleum violatum. 
“ Dejciatica cr arthrctica pafflone. Cap. XI. 
C Ontra fdaticapafilonemrtriacauteriaffantfu> 
prafeiam ad nodulum: velfiatibicauterium 
triangularum* 
Ad remedium totius corporis duae fiant in 
tibia tribus digitis fupra nodum gatali 8C tribus digi-- 
tisfub genibus: quaemultum valet contra arthrctica 
8C dolorem fuperiorum,& vnafitfub crure. 
Adarthreticafiatunaufturafub pede i cocauitate. 
De combuftiotte ignis uclaqua calid<e, Cap, XI J, 
SIcombuftio ab igne vel ab aqua calidafiatrtunc 
primoaccipiaturoleucomune:& cum aquafri> 
gidadiu comifceatur, 8C cfr bene in corporatum fu c* 
rit,iterum adde aquam: 5C diucomifce:& hoctali vrt 
gas locum combuftum. 
Item acdpccorticesmaIigranati,&inbono vino 
prius mollificatosretineode vino decoque:et poftea 
terantur cum albu.oui:&exiliis vngatur locus. Ite 
accipe herbas frigidas, fcilicet crafiula maiorem,et mi 
nore,fdfuIam,vmbilicum veneris, foIathrum,fem> 
peruiuam, ana.M.i.& ifta talia piftentur in mortario 
cum axungiae nouelbe.Iib.i.8£ coquantur omnia in 
ollanoua, 3C colcntur:<3£ colaturae addaturparu ce-* 
rXjdC maftic.& hoc multfi valet. Item fummitates 
fambuci cu axUngiabeneterantur: Sc ter dimfttStthr 
per.iiij.dies: 8C poftcailludtalecoquaturin aquatdf 
1 colatura feruetur. Icemfipenerrauerirignis multix 
adprofundu,fiathoc vnguentu:quod.Re.Iithargyr. 
plumbi vfti,maftic.olibani,ana vnc.iq 
ifta omniapulucrizentur.poftca accipefuccu vermi 
cularis, vmbilici vencris,folathri,dmarum rubi,ana 
vnc.iq.oleiuiol.unc.iij.fuccuscum oleo uiol.diu agi 
tentur, &incorporetur.pofteaaddatur puluisfupra> 
dictus,& mifceantur. Item addatur aqua rof.&C fiat ii 
cutunguentumalb.inmortarior&ponaturhoc un> 
guentum in folio plantaginis uel caulis:etfuperpona 
tur hoc unguentum. Item accipe calcem uiuam, 
8>C mittcinaqua,& abluatur:SC per.iq.dies dimittant 
turrefidcrcinfundo: &aquafemper prorjciatur.po 
fteaaccipe oleum ro.ucl uiol.ucl comune.uel cu 
ce bene incorporentur :8C ite ru ablue 
ce;dCufuirereruaJtem accipe alumen zucharinu,acc R O L A M D I 
'■ & balneetur, STabltutur. Ctfm hocfacftu fhcrl ’|j„/ 
tertium diem refticuli abfeindanturde paulo P°.eCfu 
ter cubitu 8Chumeru vbi fons dfcitur,coquar^ir‘ 
per vtrancp auriculam in fontibus, valet au te n 
guentum proprie contra elephantiam. , 
Contra alopeciam talcfiat vnguentu. 
cis,8C fulphuris,ana vnc.iq.pyrethri,vnc.f°* 
Vnc.f.fucciporrorum,faponisgallici,analib*f 
ce fic. puluerizanda terantur, & cum oleo bull,a 
faponeadde,& mifce,& paru dilfoluead 
prius lanuginem quae ibi cft,abrade.*poftea 
titer frica, 8C ad balneum pergat patiens.* & 
co balneo diligenter inungas:cum eofudet:# 
tertio in tertium diem, faciat quoufq? fanus fiat*c 
perabrafusexiftat. * " ,4 
Befpafmofuperucnicnteuulneri. C<tp- 
Pafmus fupefueniens vulneri hoc 
turrvngatur vnguento quodficfir. 
mufccllini, vnc i.petroleijVnc.j.olcicomunis^^: 
tyri,ana vnc.iirj.cerae, vnc.i.ftyracis calamis i c,l> 
thae,ana clibani, ana 
gumi ederae, vnc.ifi.&T.j. confice fic omnia 
praignem ponantur: 8C cu liquefaftafuerintu 
nantur ab igne: 8C fpatulaagitando puluistexX 
rum mittarur.vltimo vero cum adfpiftitudi0 
rit,& cocftu fuerit, fuperponatur ftyrax:& 
<ftio inter duos vnguesin ceruice, collo, ,n^/<f£ 
corpori hoc vnguentum plurima valet cum & fl/ 
plctione. Irem accipe abfinthrj.M.i.bacas lajJV 
mini:8C omniapulucrira:conficc cu meile:SC 
lireaIiquantulum,vtinfpifletur:etpofttuni‘,1P 
la tepidum fuperponeloco dolenti: hoc 
lorem mirabiliter. 
Ego RolandusParmenfis in opere praeft1^1 p' 
meum poflein omnibus fenfum dCliteratur3*1 
gerq fumfccutus: nec mira fi imperitia 
rit: cum pene omnes fapientes hocegiffe n&ffed1 
Namdiuerfitas curationum indicat qditera 
per fequi anteriora quifep debeat. Poffideattr^fj?c 
ftra diledio liberalitatis mcaepraefens 
ransinde multum frueftum colligere,fifecun^^ftr1* 
dicta voluerit operari. Roget ergo 
veftrabenignitas:utomnium mihi 
concedere peccatorum. 'Arnen. 
Explicit liber qui dicitur Rolandina» 
tum,&licium infimurmiftadoforem ftatim tollit: 
muscolubinusidem facit» Solrtquadoq; plurima 
valere inuefiio fapois farracenici fi' a principio fiat. Sa 
po fic fit. Accipiantur dua? menfure quarti capitelli et 
vnaolcicomunis:&ffatdecocftio ad aliquantulafpif 
fitudinem:quod perpenditur gutta pofita fuper mar 
mor.‘& etia fi applicetur linguae, ipfam vehemeterm 
cendit Sc mordicat.‘poftea addatur menfura tertii ca- 
pitelli,et fiat deco(ftio,vt prius ad aliquantulafpiffitu 
dine,er probetur fupradicfto modo ad marmor et ad 
lmgua:fedno mordicatita vtprius.poftca apponan 
tur dusemenfurae de fecundo capitello : 8C fiat deco* 
«ftio vt prius, vltimo addatur vna menfura primi ca- 
fiat deco<fh'o vfcjjad perfecta fpiflitudinem 
femper agitando, fignum decodrionis eft quSdo gut- 
ta pofteriorisdccodiois minus eft acuta primi, 8C mi 
nus mordicans.dicitur autefapofarracenicusrquia ni 
ger efi-. Ite meiappofitu conferre confueuit* Ite 
fanguis gallinaceus in principio fuperiuncftus pluri>- 
mu valet. Irem ad idem. Accipe oleucomune, vel 
viol.yeIrofaceum:et perunge locum vftum:deinde 
fuperafpcrgepuluerc fadum dcftercore afininoco- 
bufto.&liberatur* V; 
DtlepYd.r '- Cap. XI IT. 
EX corruptis humoribus in corpore lepra cofur- 
git: vnde ficut quaruor funthumores.ita quide 
8C quatuor funt eius fpecies,fcilicet. Alopecia,Elcpha 
tia, Leonina, et Thiriafis. Fit enimalopecia de phle- 
gmate.'& vulpi affimilantur patientes: quiadcpilan- 
tur, ficut vulpes , qui hac fpecie leprae pati confueue- 
runt. Elcphantiafitex fanguineab elephante: quia 
ficut elephas omnibusalrjs animalibus maiorcft:ita 
SC iangins,alrjs humoribus maior eflr, 8C dignior. 
JLeoninafitex cholera fic dida:quia ficut leo calidior 
exteris alalibus iudicacur:ira haec paflio calidior per- 
bibetur: vel vtlco varius efiin colorefita haec infuis 
coloribus eft variata. Fhiriafisfitcx melancholia: 
thiro affim/latur. na ficut thirus per compaffione 
SC fricationem fpoliu emittir:fic 8C ifti tota die fc fcal- 
pcrcdC fricare defiderant. Quibus hoc vnguentu 
facimus. Accipefaponisgallici,unc.iq.farinaelupino 
jrum amaror fi Sc filiginis, ana une* iri. axungiae vere- 
ris, vnc.iirj.olei, dC capitelli quod fuffidt: confice fic. 
omniain vas figuli ad igne pone:quae teri nodebent 
quoufq? liquefiant: 8C liquefacis ceram adde:& dem 
depuluerem terendorum : 6e fic eo tepido omnid(c 
vfc£ ad. viifj*dies inungatur:dC poftcaad balneu eat. 
FINIS* PARVA MAGISTRI 
Lanfranci' Mediolanenfis* 
N TENDENS vcnerabilisami 
|pS|i| ceBcrnarde componcrelibrum : in 
quo tradi omnium concedere Deo 
11*3 datore plena dodrina ad inftrumen 
|||||p tum chirurgica perrinente:non pro 
pono in prefenti opufculo tradere ti 
n,fipaucaleuia&: probata:qu$Ii- 
cet breuia: rame propter magna u ti- 
confj5 n°n v,Iipendas:fed de his proponas plena- 
Cre* P°no naq? fummariefecundu tuam pe 
vul Pr0-b3'tas ‘««didnas et modii curationis bre 
a^crib>SC apoftematum,vIcerum, cancrorir, 
rUnrf Um*& quafda oculoru curas 8C de algebra 
me ratio docuit operari: & experi 
adcnnj .me Iong°1tepore roborata. Confido 
C? dC . tilirate tul infelledus: q> per illa pau- 
mgcn,°ad magnu opus poteris perne- 
ti te confequeris.Co- 
l)lisicjio^en Per deum SC nobilitatem tuarne aliqur>* 
rrac^a,s,^u^‘nePer,gnor5tiam eonlopus 
bicVIV.OCeata,,cu,';<3d,ad co«nunem utilitatem eft ti 
Q tatc collatum* 
» primum Deintcnrione chirurW. 
M 
V ulnenbus:&primo de fafto cirpun&aali'- 
Uujsin^rumenti,vt gladio vel fagitta. 
{v ,Vuj*lcrcfa(fto cum enfe vel aliareincidcnte* 
5 
<5 w c fluxufanguinis ex vena vel arteria'; 
> Y vulnere in carne cura oife. . ; : . r v 
8 bi ru!nerc caPins CUrn fradura cranei. U 
be °mni fine fradura cranei, 
0 Kem0r/Ucanis rabidi. 
'1 gaP°ftcmatibus tutufcuncK fpecici* 
b. vVriS^0rundcm apoftematum* 
J br . C€n^uscuiufcunq;fp€ciei. 
r cp’ra l,ecertauratione* 
«J efraeftura offis. 
e antidotis* 
iVc; ' 
A,; Mentione chirurgi, Cap, I* 
HerndcC^0ttini °Pcrcmcdicus dcbetfuppo- 
f*acenti°nem:vti rebus: quaeipm 
. ntcnt,onc* In vulneribus verocuradis, 
Potetp11 n’a cft vera confolidatio: quae quidc fieri ! 
4 ,n Vu^nere’ fimplici fado in carne.*nam 
COn^m^,a: fcilicet olfa,nerui,cartilagi- 
Vej Cuh, cutis non confolidantur vera reftaura 
°nP materia fuit fper- 
* edl°corciex eis perditae reftauratur 
Puppi 
etuicem cius,quod erat amiflum: 
,s,vcnis&;arterrjs diuerlafitopinio. Na 
0^lcUntUnt; c°nfolidcntur vera cofolidatione* 
k n°n * edrcftaurantur. Sed ego dico q> 
InantUr veraconfoIidationc,quando eo- 
W°^ficftmagna: COn^°l,ciantur veraconfoli 
V,; * qui qu ed cafo, cuius materia eft fan 
lk'f3lrcfta|0tl • ,n COrPorcgcneratur:benc recipit 
* tl7lper r,radoncm‘^n<ic in uulnere fadoin car- 
rua intentio confolidare:nifi vnafeptc 
201 
rerum tibrcotradicat. Prima £ft,fifucrit pufidus ner 
uus.Secuda, fi vulnus fuerit vfcp ad os*Terc/a,fi cum 
vulnere fuerit apoftema. Quarta,fifueritibi mala dy 
feralia. Quinta, ii in vulnere iit aequa concauitaS. Se- 
xta,ii vulnusfueriteum contufione.Scptima,fi vul- 
nus fadum fueritab aliquo animali venenofo. Quae 
omnia ex ncceflitate ducunt medicum adaliam interi 
tionem:fccundu q> aperte doccbo:<3£ primo* 
Dcuulnerc fafto cumpunfta alicuius inftrumenti9ut gladio 
uclfagitta. Cap, II. 
P Ncipiam ergo a vulnere iimplici carente praedi- 
| dis rebus, vrj. Illud ergo vulnus vide: vtru fit fa- 
dum cupunda alicuius inftrumenthficut cum culrel 
Io,|ancea,veIiagitta, vel alio iimili:&illud omnibus 
citius confolidatur:quia ii' non tetigit neruu, nec pan 
niculu,nec chordam , necmufculum tegente os fup- 
politum, cuius rei fignu cft doloris carcnda:no eftti- 
bi neceiTarium nifiponcre tentainfufam in oleo roia* 
quae teneat cutim apertam per vnu diem:8C facerein 
firmu quiefeere ab omni opere illius mcmbri.Et iica 
retomni dolore,cttumore:pcrmittas vulnus claudi: 
6C facias ip fu m quicfccrcper duos diesidC eritfanus» 
Si autc dolorem haberet:lignum eft nerui,pannicul/, 
chordae, vel mufculi puncti. Et tunc neccffe eft q? in- 
fundas totum vulnus de oleo roia. calido: & facias tc 
tam non nimisgrofTam neclongam ;fed talem, quae 
non conftringat neruum: 8C quaenullum faciatdolo 
rem: 8C infunde eam in oleo rof & vitello oui calido: 
8C fuprapone repcrcufliuum decadem medicina: 8C 
circuinunge membrum de medicina facta de vnc.i, 
olei roia. 8c ync.ij.aceti, Sc vnc.5.boIi ar.hoc fac do- 
nec fedatus iit omnis dolor: 8C vulnus faciat laniem: 
quia tunc cft fecuru ab apoftemate&fpafmo:poftea 
ponein vulnere tentaficcam de panno molli tantu: 
6C fupra mundificatiuurquodfit de vnc.irjimcllisro, 
colati:& vnc.j.tc 
ne emplaftri non duri:& lic ad finem curabitur* Ec. 
nota q? terebinthina non debet decoqui cum alqs:fed 
debet poni in fine decoctionis. Si per infuiionem 
olei ro.8C per defeniionem boliar.fupradicti non cef 
faret dolor, facias aegrum phlebotomari , fi eft fortis, 
cx parte contraria:!! eft dcbilis,fac fcarificari: 8>C facias 
ipfurnafcellareperfuppoiitorium Omni die:&inun- 
ge ei diaetam ftrictam apoftema- 
tis,doloris,&: inflationis:etinunctio facta de bolo ar* 
dC oleorola.& aceto circa vulnus, femper continue-, 
tur vt dictum eft: nec aliquo modo propter inflatio 
nem factam ex punctura nerui,ponas aliquod empla 
ftrum deherbis 8C axungrjs, vel aliquibus marcenti- 
bus:nec propter dolorem tangat membrum aquaca 
Iida:quia omnia ifta funt caufa et per- 
ditionis membri* 
De uulncrc fafto eu en fc, uel alia re incidente. Ca. 111, 
SI vero vulnus factum fuerit cum enfe velaliare 
incidente fecudum longum: vide fi cft ita paruit 
q?foIa ligatura cum plumaccolo poifittenere partes 
coniunctas: fufficittibi coniungere partes, & ponere 
fupra plumaceolumde ftuppainfufum in albumine * 
oui: 8cligare cum-binda: 8C non indigesalia medi- 
cina. Si vero eft tam magnum quodligatura nofuf- 
ficiat:fuc vulnus cum acu quadrata 8C filo sequali in- 
cerato ;.8C femper fiant puncti impares fi poflibile fit: chirvrgia parva 
quin no fieretreparatio:quiahumiditas carnisu11? j 
diret:cum reparamentu non poifet fieri, nifilQC:U 
timo deficcetur.ofia ficciffima: 8C rnatj|'fC|f 
reparamentieftoffium nutrimentu:quodnatura 
eft ficcum. nutrire non eft aliud quam nutrimen 
cu nutritoaffimilarc: quare nutritio fit per fi 
cut diminutio per contrarium. Et quiainter c 
raoffium vu!nera,periculofiorafuntuuIneraO j 
capitis:quiafiin vulneribus capitis cufra&uratr 
fieretconfolidatiocarnisante reparamentumo 
fet caufa mortis propter nobilitatem cerebri.* of. 
dentia peffima, quae fequentur ab illis,in curis o 
capitisincipiam. 
De uulncre capitis cum fraftura cranei. Cap> V ,t 
CVm vulnus fitin capite 8C cu fradura c^0/ 
confidera fi fradura tranfit ad interiora: 
tcftfci1*1 multis modis,fcilicet per perfeueraoone 
mitus, & doloris paruitatem, oculorulachry1^3 ’ 
curuitatem afpcdus, 8C incenfione, 8C circuio f 
oculoru. & per experimenta quae non fallunb' $ 
cp ponas in dentibus aegri filum biftortum 
QC teneatillud aeger firmiter cum dentibus:&c 
cfpias apud os cu vnguibus tuis:et duc vngucS 
gendo filum: 8C facicdo fonu vfq? ad aliud cap111 
quoddiftabit per cubitum ab ore:&facies 
bus vicibus: fi patiens -di 
fentiat dolorc,non habetfradum m/ 
fradum efTet:nulIo modo $ 
nem vngulum fuper filum. Ite percutiatur 
cuicui baculo ficco de falice vel de pino:& 
rem tua apud caput: 5£fifanumeftos:tuncaU 
num fanu:fi fradum aut fciffum,audies fonuul i 
fccundu pomparationem factam a campana 
campana fdflfam: neq; confidas in expectand 
benecomcdendi,dormiendi,afcelIandi,&r 
de quibus Rolandus dC Rogerius dicit cp funt V jjtrf 
lia: fedaliquando eft manifefta tibi per 
cranei. Cum ergo certus es de fractura craIl£ 
trante, vide fi vulnus cutis eft minus quam 
/pfi-us amplia illud :dumodo no A*1* 
gna mortis: quia tunc nihil eft de nouo facieU^ 
pliato vulnere tantum vt oportet, detegatur 
ctura cranei: inde fi' pars fractafubintrauitfaf,fil2^1'' 
aut fi' fit ibi aliquod fruftum a quo pugat dur3 
quia in his duobus cafibus oportet te renior 
tem offis fuppofitamcuinftrumcntis:etfr 
mno rcmouere:& tunc rcmoueas: vide 
pofitafe teneatcraneo: & erit ibi aliquan ; 
dC aliquando erit circufcrentialitertotadepr^ljQpe 
infunde totum craneu laefum cum oleo r°,c* 
vnu diem vel duos: 8C in vulnere fupra .CToU°'a 
ftuppas vel petias panni vetuftHSC infulas m 
8C vitello oui calidis:fecundo vel tertio 
inftrumentis leuiterad remonendum os: 
quod eft remouendumleuiffime operando. 
duram matrc,uel aliquod principium nC^U 
rcmouefruftulum pungens duram matrc.r f0\*f 
fe habeas pannum fubtilem: 8C intingein111 
colato^par.i.&oleirof.partibus.p.d^p0^,^^! 
ncum dC duram matrem caute dC 
tum vulnus cranei leuiter de illis pannis 
In vulnere carnis ponas petias cum v\tlrLpp* , 
oleo ro.poftea habeasplumaccolum de 
Incipiendo in vna extrcmiratcvuIneris,&pofteain- 
alia:pofteain medio:8C pofteaex vtraque 
drj pundi: 8C fac ibi tot pundos quot funtneceflarrj: 
elongando vnu pundir ab alio per quantitate vnius 
minoris vel medrj,dimittensininferio- 
ri parte orificiuapcrtum:per quod I mittas vna tenta: 
per quam expurgetur vulnus.fupcr futura pone pul 
uerc Fadum de partc.i.thuris:&.rj.fang.dra.<SCifj.cal 
cis viuse: 8C aliquado fola calx facit opus.Tup puluere 
ponatur peciola pani intinda in albu^oui: poftea lige 
tur cu binda 8c plumaceolis:& coferucf futura:8C fic 
inungatur vel mutetur: vtconfolidetur vfc^adfine. 
Si autem ifto tempore vulnusmutaretur ab aere, 
£>C faceret faniem, 8C foluerenturpudfimundificetur 
cu mcdicinafadaex vna parte farinae tritici &.fj.mel 
Iis,&.iij.aqu3e:fimul bullitis ad modum pultis vfquc 
ad finem» In fine ponantur fupra vulnus ftuppseinfu 
fae in vino calido. 
De inciftone nerui. Cap. 1IXI, 
AT tende hic cj>tfi ex vulnere cnfis vel fimilis ner 
uus in brachio vel manu, crure, collo, vel 
de,incideretur ex tranfuerfo:q? licet Theodoricus 8C 
multialij dicatcotrariu:qjbonu eft & vcilefuerencr 
mim cuacu: quado fuis vulnusinfuperficie vtriufcj; 
capitis nerui incifi:& cu futura continuare capita ner 
uiadinuice: & fu pra talem fu tara nerui pone oleum 
rof.in quo bullierint uermesterrcftreslongfiquidicu 
tur lumbrici: & conferua futura tam propter confoli 
datione nerui: quam propter confolidationem vul> 
neris exterioris. Ex hac enim futura fit nobilior co 
folidatio 8C melior reparationta cp aliquando fpeciali 
ter in corpore pueri: 8C re vera per tale futura rccupe 
ratur motus membri:cuiferuiebatneruusincifus:qui 
no rccuperarctur:fifutura, nonficretin neruo:necti 
meas de dolore J qui dicitur fieri propter futuraacus 
in neruo: quia talis dolor mitigatur incontinenti per 
oleum prfdidu:nec talis dolor poteft inducere fpaf' 
mum propter talem incifionem nerui. 
De fluxu [anguinis cxuenauclar ter ia* Cap, V. 
SI fluxusfanguinis egredientis ex vena vel arteria 
te Ipcdit,ftringe eu fic.Rec.thuris.par.i.aloes p.5. 
& pulucrira,ct incorpora cum albumine oui vfq; ad 
fpiffitudinem mellis: & pilos leporis minutiffimeind 
fosintus incorpora:pone digitu tuum in loco,& tan 
ge pulfum vnde exit fanguis:& tene per hora: dC f\i' 
perponcdeilla medicina abundater.*& caue neinho 
ra mutationis illam medicina vi auferas: 
ret: firmiter loco appone de eade medicina magis 
quidafupraipfam medicinam praedidam:donec cae- 
dat a vulnere fine violentia:quia tunc erit confolida-* 
ta vena vel arteria. Et huic medicinae no eft par in 
ftringendo fanguine,ct confolidando venam» 
Dc uulncre in carne cum ojfc, Cap. V h 
QVando aute cum vulnere carnis eft vulnus in 
ofie:n6 oportet vtconfolides vulnus carnis 
ante reftaurationc offis. Reftaurationem di 
co: quoniaos nunquaconfolidatur vera confolida* 
tione:fed loco offis oritur quaedam caro callofa, quae 
vocatur porus farcoidcs: vel caro poroides:quaeftat 
loco offis:quae quidem reparatio debet cxfpedari an 
tequam confolidctur vulnus, quod eft in carne;alio^ vulnus curis &priusjn- . 
vCcol0sm ,n medicina. Ad vltimu habeas pluma- 
'frioid5,^!TlaSn°s feu ftuppas magnas madefadas in aq 
n^s. a,r* in hyeme,in calida:8C bene expri- 
'r0f.^Uas madefadas in medicina fadade 
capjte V|}c‘5*accri, 8C vnc.i.boli ar. quas pedas fupra 
3ntc pr,u.srafidpone:&: fic fac donec vulnus abun- 
r^fttatlanie: 8C tuncincipc ponere fupradu- 
dcfCe^c,^epulucre fubdliflimo fado ex thure quod 
llndu •per cn’krum:etfupta pulucrem pannum in 
panr) rn,nmeile ro.&oleopraedidocalido:fedtunc 
t0tuJ-elius cxprimatur:dc quo panno impleatur 
tUtis quodeftin craneo.Invulnercautcm 
tarn^°ncfila ficca,&imple: adeo q non permittas 
COoPcrirecrancu: donec fradura fir reparata: 
a vulnus cutis ponas rrjudificaduum fuperius 
Vu!n farina hordei:tantum q teneat 
v^cr^circtIcJuacq;pci*latittidinem digiticir 
pOne Cniper ponas dcfenfiuum de bolo ar. In fine 
cia^,n[°1 idariuum feu cicarrizariuumidc quo tibi' 
tcj|p , in fine operis. In omnibus alris 
'iLcranci & fracturis:ubi neuter praedfctoru c^J- 
tibi ponere fuper os fractum medici 
c Crnefierof.& oleo rofa.ca. Simple totum vul 
fiOneUtIl^e°^co vitello oui vftp ad genera 
an,e,:&: fiipra vulnus,& circa defenfiiiirbo. 
in ip pj'cta (^a n ie* P ° n c lu p r a cr a n eu m p e ti a m in ti n ctS 
cis.* oleo; er imple vulnus cutis filis fic 
3rina hUPra vu^nus cnundificatiuum de meile 
r^C!* c,rca vulnus defenfiuum boli 
Perfectam curam. 
uulaerefincfrcttluracrancL Cap. VI Ij. 
W ,IJen omr»iualiorum vulnerum, quaefunt 
'PuN i*\c ra^ruracranci:poteft fieri per futura etper 
tt3^c e 5a^cc dictu,& fecundii fupra proxime di- 
bt0 tnna5ftd no oportetin illisVd mcllerof.co 
° vitello oui cum oled roft vfq ad 
KlTH™ki:8c P0^tca imundificatidne de mcl> 
9iti H defenfiuo boli circa vlilnus. 
t>°li eft oprimum in omnibus vulne 
v Propfcr t quia 
Sb U fionorabiliuseft medico, qua ne 
N|,• /a ViJluerata in tumore vehianf apoftematu. 
r^is^ vulneri capitiscft caiufaaliena- 
,ITl0rns‘* fi accidat mebris nertrofis .eft cau- 
l i P11 CX rcP^et,o? & mortis vel corruptionis mc 
Ad cuius ajSatiseuitationc multum va 
& *^eo Pona diftam Vt fit tibi 
comunis in omnibus vulnemisin capite 
ls locis. Specialis a pricipio fit mica pa 
ter ,ta Syinquiescum aquaCalidain hyeme, 8C po 
fiigida,85 poft vlrimalauatidnem ponatur 
,.ar0ro‘a^0*meftateIauetur cnaquaffigfda: 
t pif^arc^actae prius 8l pd- 
Co °fcplato:&: colatura coquatur &condia 
h . Pe,n^ns>veIzucharorof. vel cum lacteamy 
0rnn^us vulneribus, vul- 
S V^!non aPPr°bo amygdal.habent enim 
c^r^Pr,ctacem fumofam nocente capiti. Si au 
rt°iUachtrUmiS aut naturaliter haberet debi 
'jPbpofletparuos pullos conditos cu agre 
carneshoeduli,etpedcsporcoruomnia 
“i 111 agrefta Vel vinogranatoruacetoforu. 
I. a i* FR A M C ! : 
Potus torurri & fpcciaf/rcrvuJncratoru in capfrc 8C 
locis neruofis: fi fir vinu de granatis cu decuplo cius 
‘de aqua frigida vel agrefta cu aqua clara frigida: vel 
ifte potus optimus confortans fromachum, 8C prohi 
bens vapores afeendere, 8C noncoftipat&exdnguit 
calore.Reci. hordei mundi,vnc.fj. mica? panis, vnc.i* 
zuchari rofa. vnc.i.granorugranatorum, Vnc.i.pru 
norum ficconr decem numero:omnia coquantur ia 
decem ufqad medietate.coletur 8C feruetur 
in vafe vitreo, 8C adminiftretur frigidu.*NihiI actu ca 
lidum detur. Siautcm egeriuuenis fuerit,8C fangui 
neus, et parum fanguinis exim t ex vulnere,phlcbotd 
metur ex parte contraria fi eft fortis, vel ventofetur 
fi eft debilis vc dictum eft:& omni die afcellet vna vi 
.cccufuppofirorio, fiperfe non aftellafiet.Na omnia 
iftacum defenfiuo boli defendunt vulnus & mcbru 
areceptione fuperftuitatum.Cu autem omnis curfus 
■humorum ccflauerit,tuncfecurus esq nonfuperue- 
. nietapoftema: 8c nofubito,fedpauladne 
ad groftiorem 6>C ad vfum vini: faluo 
, cp in vulneribus capitis 8c neruoru non des li cedam 
vini, nifi propter neceflitate debilitatisftomachi vel 
virtutis: & tunc fit vinum leueacerbu &benelym- 
pharum,quia no eft aliquid, quoditapercutiatcapuc 
8C peruos fic.utvinu: 8C propter hoc in illis vulneri- 
- bos.no concedatur vfq ad finem. Et quando vul- 
ceciderit fuper offa alia, & fracta fuerint illa offa, 
curabis fecundii doctrina quae tibi dabitur in capitUf 
Io de algebra. Quando autem cu vulnere cftapo- 
ftcma:quod eft,quia medicus no fciuit defendere,uel 
'quia reta eft nimisgrofla, vel vnguentu calidum fuit 
femper politu, vel alteratio aeris, vel debilitas mem- 
bri recipkhtis: quod quid5.fi accidit non obftantibus 
remedfjsappofitis,erir prauum fignum,faiicer fignu 
magng debilitatis membri l^fi.tamen 1? tale apoftema 
ffueritin membro nerubfo,iarh dicta eft cura. Sivero 
Afuerit in mebro carnofo,facies pultes de quatuorpar 
-tibus aquae,SC vna olei oliuarum maturaru, dC farina 
»tritici: ponefupraapoftemafactumcumvulnere^ 
8C illud tadiu ponas donec remoueatur totus tumor 
& dolor,& q> vulnus emittat abundanter faniem:S<: 
tu5porie muridificatiuu de meile farina &aquavfqj 
ad perfectam mundificationem, quonia non poteft, 
neque debet confolidari vulnus in quo eft apoftema: 
quia omnia confolidatiua nocent vbiapoftema eft, 
nifi prius maturetur, 8C dolor fedetur,& poftea mun 
dificetur, 8C ad vltimu confolidetur. Item fi fuerit 
mala dyferafia,prius curetur cumfuoc5trario calida 
cum frigido,et fic de alqs: & remota dyferafia redi ad 
cura principale. Item fi fuerit in uulnerealiquacoa 
tauitas,carne debita replcatur,quia fi confolidaretur 
fupefficies,8C concauitas remaneret,ex neceifttatc 
in concauitate remanerer putredo: quae putrefaceret 
loeu, 8C cogeret medicum iteru m aperire vulmis, & 
eilet labor vltimus maior priore.Repleatur ergo prf> 
mocum mundificamiofupcriusdidojpoffrofupra 
Vulnus: 8C cu pulucre ex puluere thuris facto pofito 
intra: vel cualio vnguentoregeneraduo ex dicendis 
in fine: poftea cofolidetur. 1 te fi factum eft vulnus 
cumcontufionc,fcilicetcafu Velpercuffionc lapidis 
velligni,vel alicuius rei non acutae,no debes mprinf 
cipioponereconfolidariuum.quoniam inomniCod 
tufione contunduntur neceffario caro & nerui, fi-me 
neceffario putrefit iocus&vib' CHIRVRG1 A PARVA 
: tra venas et facit tertiana 
nibus venis, aut caufbne, fifpecialiter circa cor 
ftomachi: autextra venas 8c facit tertiana interp 
tam.Et fi talis cholera no putrefada a naturadeft1 
cogregatur in aliquo mebro exteriori, faciet 
las verum.*cuius funt figna,rubor miftus cicrino 
r i propter fimilitudine materiae: tumor pincatus 
pterleuitatcm 8C igneitate materiseafcendencis* 
des propter ficcitate materiae.*8C calor pugiduuS 
dens palmam tangentis propter acuitatem . 
autintra vafa,& fadtamphemerina continua”j 
gore:autextravafa,&fadtinterpoIata quon 
cumrigore.no putrefadum ,autfuper totucO1 
8C facit leucophlegmadca:quaeeft 
pifis.*autin vno loco,& facitapoftema,quoddi ( 
zimia vel vndimiarcuius fignafunt,albedopr°f 
fimilitudine materiae.* mollities vt fi digitum 
ris, facies quafifouca.*namhoc fitpropterhumi 
tem,frigiditas tadus propter frigiditate materi?, \ , 
uus vel nullus dolorzquia no eft ibi pugna 
men iftud apoftema plus dolet fada fanie qua fjt 
quia omne apoftema,quod etiam fi fuerit e* 
frigida,poftquamiIlamateriaputrcfit,iamrecip^^ 
liditatem extraneairUctficomnisexitura,fcil 0 
ftema faniofum iudicatur calidadicet materia,'1 
da,ficut febres quotidianae 8>C quartanae iu^ft3 
aegritudines calidaerlicetfint ex materia frigida* 
F.fmrlanrliolia Cupcrabundan3,autcYcPu' ,i0 
Ci rneiancnoiia aut n5.putrefada uer0^; 
tu corpus occupat, aut unu Iocum.fi tota corp 
cupar,autab extra, 8>C 
aut materia cftintra venas, &L facitquartana 
aut extra venas,et facit quartana 
vno loco tantu, 8C facit cancrum. Et fi no yvLoM 
fada.*aut eft fuper totu corpus 8c facit 
ideritianigratautin vno loco, 8C 
ru :quod vocatur fcyro fis: cuius fignum eft 
propter ficcitatc 8C groffidem materiei, dC 
repropter abfendamcaloris,^ Jjif 
rix occupantis loeu quafiinfenfibilem: dCc™0 
milis colori corporis: vel paru tedens a 
licet melacholia fit nigra, tn propter eius graU 
nopraefentatur calor eius adfuperficiem c°rf 
cutem :in his differt a cancro. Cancer qui 
Iancholiaputrcfada,quiaacquifiuitcalorcrll:,j3tlid 
periusaflignata, calet 8C do!et:& venae circ°fl JfjP 
funt variae:quia materia licet fit meIanchohV,£*(fJ 
fui putrefadionc acquifiuitlepitatem 3C ca^r 
neum. vnde calor venarum irnbibcndumi*'11 
eru m funt varij coloris adeo vtaflimilentui* 
dini. Etob hoc didusfuit canceriquia tenet*°- 
cancri marini,qui eft rotudus,et habet muft05,^^ 
Apoftema aquofum 
tam aquofitatem, quod eft de natura hyp0*3 
men ilta aqua congregatnr aliquoties in 
co corporis: $C fpecialiter circa vmbilicufl1* 
figna funt q? color eius eft fi milis colori 
ris. fi palpaucris illud cum duobus 
manuum, ponendo digitum femotum 
ab alio, tu femiesinimdationefub digitlS? l£ 
fligitusimpellic vndam fub alio; SC eft cutfr 
deconfolidatiuum efletcaufa conftringendiputredi 
nem in membro, et fic aut membru totum 
peretur:autoporteretteiterum aperire,& effetlabor 
multo maior,et tibi 8C ?groto;quia loga debilitas 
cuius membri ducit totu corpus ad corrupdonc.cft: 
ergo prius maturandum, poftca mundificandum:& 
fi remanet concauitasibi, eft: regcnerandu,ad vltimu 
confolidandu:fa!uo q?ficontufio cflecparua,dto flr 
maretur locus, vngcdo circa vulnus de oleo ro.& fu 
periuduram puluerirando puluerem myrdllorum: 
8C vulnus mundificando cum mundificatiuo de mei 
le.poftea confolidando. 
D e morfucaHiis rabidi, Cdp. IX. 
CiEterum fifadum fuerit vulnus a cane rabido, 
cuius fignum, q? gallina no fumit panem inh' 
fum uel infedum in vulnerc:et fi fumpferit,mOritur. 
hociterum prohibet nc medicus intendatad 
dationem,feddimittatur vulnusapertu per.xl.dics 
ad minus. De melioribus localibus efi cauterizarelo- 
cum cu ferro calido, dC ponere medicina calidam, 
cutfal SC finapi cum meile fuppofita: &fiatremcdia 
phyficalia, quorum melius eft. Red. cineris cancroru 
fluuialium aduftorum, partes, v.gendane, partes.»], 
terrae figillat£,partes. vi.fiat puluis.Da bibere drac.ij. 
omni die vfc£ ad menfefn cum aquadn quacodi fint 
cancriper.xl.dies confolidetur.hisomnibus confide 
ratis, poteftin curis Vulnerum procederc,reli" 
<fto refiduo tu£ diferedoni* 
D e apojiematibus. Cap. X. 
DE apoftemadbus fcias q? eoru caufa efi: duplex, 
fcilicetextrinfcca,utexpercuff!oe, cafuuel vul 
nere alterato vel fimilibus. Vel intrinfeca, fcilicet ex 
abundantia interiorum fuperfluitatum. Materialis 
cauia eft fexcupla.*naaut eft humoralis fanguinea, vel 
phlegmarica,choIerica,veI melancholica, aut aquea, 
aut vetofa.& hoc aut fimpliciter aut copofitedicet ra 
riffimeinueniasapoftemaexunohumore folofadu. 
q . nac£ fi fuperabudat fupratotu corpus,8c 
bangUIS caieftat calore inflammante cof,& fic cor 
pus,non tn putrefit,fic fitfebris continua fynpcfia.Si 
autem putrcfit,fit fynochus continuus. Si autem non 
fuper totum corpus fed aliquem loeu occupaqerjf,ct 
fanguis efttenuiffimusinfubftantia & fluens in quali 
tate,facitinflationcm rubeam lata fparfam per mem 
bruin vocatureryfipelas nothu,quia 
fitde fanguine redudo quafiad naturam choIerae.fi 
autem fanguiseftgroflus naturalis in fubftanda& ca 
Jidusin qualitatc:fit carbunculus, cuius color eftfu" 
fcus,& tadus durus, 8>C in fuperficie eft ficut color d-' 
neritius,quoducnitexaduftioe. Et fi fanguis eft na 
turalis,tamen nimius in quanritate,fadt phlegmone: 
cuius ligna funt fubrubedo propter fimilitudine, du 
rides propter lenitatem: tumor profundus propter 
materiam in profundo membri,fcilicet carnis cotcn" 
tam, pulfus propter inundationes, quae fiunt calore 
agente in materia, calor ex caloris 
da,aliquando febris efficit ephemera, fpecialiter circa 
'generationem faniei, in quo tepore omnia praedida 
accidenda funt maiora quam fada fanie. 
j fi corpori dominatur,aut putrefit, 
UnoJcra \ cro autno4qUae non putrefit, aut eftin 
toto corpore, & facidderidamUutin vnoloco,& fa 
citfcrpiginem fcu theriaitu Putrefada autem,aut in «ne (j0i 
cJefi R ftiraul fftud apacum fncifionc 
Vmbi,^-e Mus aq in vulnere: quae habebat circa 
l\ !Cllad magnitudinepanisduarumlibrarum. 
vento^um generatur cx vapore 
r,ardbl vel vento ab aliqua frigida mate 
non Ut° Pcra^,0nc debilis cafiditatisdillbluencis 
*l,te** tu Cntls confumere.qui quide vapor locatur 
*erinr n,,casmcrnbroru.‘& fpecialiter 
licredC§,°neoHs t0rnachi,ctiinguinibus:ita q> mul 
Ccrepatura.Et ciusfignafunt,cpeftdu' 
teXten^°nercPugnantcta(ffui finelaefione.SC 
Jatur e.rvcntoPlcnus, fi percutitur no mu 
*°ci a colore corpis. Efficias q? iftudapO' 
a d* aflimilatur apoftemati durofupradiAo 
*ntcrcjar^-Iia n° Putrefac^a' Sed qui feie difeernere 
Vct0 r,tlcrn Iapidis & duritiem porciplenae 
e , C,t c^‘^:erncrcinrer duru 8>C extenfum:bc 
afTj rnere,ntcrfi3Pcduoapoflemata.Et fimili 
Vndor’l atUr aP°fteman aquofo: fed differentia eft 
t)U*e(vascluaeeft *naqueo,& carentia vndofitatis, 
b lnapoftemate ventofo. 
* a^‘ aP°^cma frigidu qefuocatur bo 
* r,um,quod Jocatur in gula,qcf fit 
•ibUs Sm°dis:aucper faniegeneraram exapoftema 
'dis, vel ex diuerfo phlegmate putrefado: 
T119u°dda habetintus materiSL, quaefimilatur 
tl,tPUl°a^U^ar°’ aba luto, alia quae eft fexolei, alia fi- 
*nobj-j a!1a^ grano(a:quoru aliud eft 
uPer^c,c membri fubcutaneafub cute 
profundo mem 
hutn tamen habet colorem'. - .. - , v 
Per ca. diifta funt de apoftematibus 
j hmp 1 icibuspoflunt haberinotitifcopo 
rousfdasq, aliquanddeoponitorin gc> 
cholera cum fanguine.et fi ftie 
rf|51*^e^nguine,dicitur phlegmoneryfipe 
c 1 3 j 1r,t maior pars cholerf,dicit eryfipelas 
onodcs:et cognofcut p figna 
fanguis cholera & melancholia 
Untdor • • fac,untanthrace, cuius figna 
r,t,fs>col°r circundans varius:8>C in hoc com 
cancro,fcddiffert:quiain eo eft maiorin 
JiOf' debilitas cordis, aliquando fyncopcSlrrc* 
fomiuprofunditas,no fomnus verus, 
?'Sco* *edi(ftus.&: in fuperficic quaedam vefica cP 
SetUr videtur trahi ad interiora: qfitra-' 
fiSoriLUct poteris cognofeere q? fit eX diuerfis 
Us,h notaueris diuerfitate materiae,quaepur> 
et)tc?1P0re mundificationis poft maturatione: 
&i^^esm medio de materia dura grofla tenaci; 
remotarema 
I'HC5l't%v* P°^ea egefnifi 
I • Ufa vulnera. Et iftud apoftema propter 
demalitiofis. 
C°pOnitur me^achohacuphlegmatc,&: fi vin 
f k citphlegma,facitglandulas,fi vin^ 
c^y^acit figna funt,ab-» 
q. p forma in modu amygdalae;8>C eja mo 
a 1 «atado5 & in plurima funt piares nume 
*liA • ®unt er,a *n fubafccllis ct in gu^ 
K deU,,ne* Q*®ccTlu,ddi<ffu cftdeapatibus:eft 
e,s>quae fiunt ex humoribus naturalibus, 
diccrg de his, quae fluntex humoribus in-* 
naruralibus;quoru aliqua funt mul 
LANFEANCI 
tum praiia, & ptrfculc>ra;& qui vellet fc/rc naturam 
apoftematuprouenientium ex humoribus no 
ralibus,procuretfdrcgenerarionchumorumincor-; 
pore tam naturalium qua non naturaliu:& poftea vr 
deat frequenter apoftemata ex cis orta: 8C eoru m for 
mas,& c6lores,&accidetia,quaeeafcquatur:<S£ mate 
rias quae ex eis egrediuntur: 8C fieper bonam notitia* 
thcoricale &46guraexperim en tu poteris fcire: Sc ali> 
ter no.*et cum hoclaudctDeihqui eft bonus medicus 
circa hoc.Multucfletneceflariu prolongare verbain 
ifto traftatu:& docere quomodo generat quifq? hu< 
mor naturalis Sc innaturalis)ct materia humorum:m 
ga intentio huiuslibri, q erit prpmbulus ad 
fi Deus cocefferit, eft breuitas: Scias q? apoftematub 
natoru ex humoribus non naturalibus, aliud eft frigi. 
dum:aIiudcalidum.frigidafuntnodi, quifuntinfor 
marotudi:qui vtplurimu funtin fronte,in dorfo ma, 
nuu & pedu,& in iuAuris:etcorum materia eft phlc-* 
gma vitreum a calore deftitutum.admifcetur etia ali 
quoties phlegma dulce cu fcroffulis & glandulis de 
quibusfaftacft mentio:& fiuntfcroffiilf 8C gladulae, 
quae veniunt ad maturitatem: 8C tunc dicuntur Tqua- 
mundificatio eft difficilis. 
Fxcfioleraadiifhi &exeacum admiftionemv 
LX cnoicra aauita |anch0|,xadulta-fiunt dmer- 
faapoffemata fecundu diuerfam quantitate illius 
moris,& fccundudiucrfitateIoci,etfecundum diuer> 
fitate fortitudinis,& debilitaris mebri recipientis funt 
timorofa.Quorum eriapcriculu eft maius et minus fc 
eundum diuerfitate nobilitatisloci poffcffi.Na nafdt 
ruride vlceramalkcruftoiacxmalis humoribusadir 
ftis.Quaefifintinfuptrficic mcmbri,etfpecialitcrcru 
ris:diciinturiancr£naeab Auic.fioccupantprofundi 
tatemembri,no tamen totum ipcbrum, dicuntur ab 
co afcachiIos.fi totum mebrum; dicitur herpes veret 
qa herpes fit a malis vlceribus;adcj multa materia vc 
nenofa i5 corrupta defccndit.& etia vt vult Auic.Et 
uerum eihficutaliquoshominesuidiquado aliquod 
mebrum debilitatum 8C inflatu, exponitur acri frigi> 
db:quia tunc mortificatur extremitates:cum calor uf 
uificans no poflitad eas tranfire:& extremitates mor 
corrupunt mebrum: nifi refraenetur:adeo, vt 
aliquando oportuit me totumcidcrc pede in 
ravrfaluar? crus. Fiutedam exadmiftione humOj 
rum corruptorii vefic$, formica 
ris,prunafiucignispcrficus:qu£ quideomniafuntdi 
uerfafccundu diuerfitatem copofiti6is:& 
minibus eft diucrfitas apud audores:de qua diuerfita- 
teno curcs:fed cura de coloribus 8C aceidentfls:et 
reorum cura eft vnafecundu q> tu videbisin fequen 
tibus. Veficc,tamen fiunt ex materia praedi(ffaacu< 
ta leui petente fupcrficie carnis propter eius leuitatev., 
Formicacft etia puftula:fcd eft profundior in carne: 
8C ambulat magis ad profundum: 8C cito vicerat. 
Miliarisfitcx eadem materiaifed magis incinerata per; 
aduftioncm:& facitpuftulasparuasadmodum milrj 
cum magno feruorc 8C pruritu. Pruna etiam funt 
puftulaefubnigrae durae:habctcs in circuitu citrinum 
colorem: quae fiunt ex maiori parte cholerae aduftaei. 
6C minori melancholiaeaduftae. 
Be citris apojiematum omnium. C<tp, XI. 
DIAis breuiter deintcntionchuiuslibdlidiffere 
tijsapoftemacu veniemus fecunda propofic& C H I R V R G’I A PARVA 
ad curas fecjifentcs atiAofu dodfinam: 8>C longu v> 
fum nofirif. Cura apofiematis fa«ffi excaufa extrin 
fcca.*ficutex vulnere,di<fi:a eft:fcd ficit ex cotufione, 
cafu, aut lapidis aut ligni percuflione, melior cura: fi 
patienscfi:iuucnis& fortis:eft phlebotomia cotrariae 
partis, vel ventofatio:fi cft: debilis, inungclocu cum 
oleo rofa.calido 8C pulucrizaloculaelum 8C yndum 
cu puluere fructuum myrtillorum: quoniShaec cura 
firmat locum, fi no fit nimis magna cotufforff per ifta 
medicina no defenditur locus abapofl:emate,fed ve* 
nitad exituram, fdheet ad generatione ianici mature 
tur,8>C cito aperiatur locus vbi materia magis depen 
det, 8C mundificetur locus cum mundificatiuo fado 
de meile, farina tritici, 8C aqua:poftea iqcarnetur , 8C 
confiDlideturcuincarnatiuis:ponendo femper circa 
locum laefum defenfiuum de bolo, oleo rof,& aceto 
ad confcruationem fani loci, ne corrumpatur:de iri' 
carnatiuis 8>C confolidatiuis fiet tibi mentio, 
autem quae fiunt ex interiori 
Oe apoftematibus caufa.rJMq,autrcfoiuf;tUr, 
fi repercutiantur :autindurantur:aut veniuntad la- 
niem vel putrefactione, verum q? refolutioaliquado 
fitpcrrcpercuflione: ficutaliquado maturatio:tame 
nec hoc nec illud proprie fit:fed improprie,-Et fi cura 
iftoru deberet notari adunguem:iae(T*et neceflarfum 
multiplicare verba:& ponere cura vniufcuiufq?fpe- 
cialirer. Sed quia propofitum 8>C promiflum cft: tibi 
traderebreuiter curas notiores 8c breuiores, propter 
breuitatelibri no prologabimus in fermone. Scias 
ergo q? potes reducere curas omniu apoftematu ad 
Vnam breue diuifionem:fcilicctad curam apoftema 
tis calidi 8C frigidi. Apoftematis aute calidi proprium 
cft repercuri, autrefolui, aut maturari. Frigidu vero 
per calorem extraneum maturatur,refoluitur, 8C in* 
duratur.raro autem repercudtur. 
Incipe ergo curaapoftematum calidorucu phle- 
botomia,fi patiens eftfords:& hoc per parte oppofi- 
tamin principio ante cofirmationeapoftematis.Co- 
Ermatio aute per eadem, vel cu vetofatione.* fi eft de 
bilis,iniungc dif tam ftrictam et frigida fecundu tole- 
rantiam : quiaomniaapoftcmata ex caufa intrinfeca 
fimt eu plenitudine. Deinde poft cuacuationcinci 
pe repercutere materia, 8C confortare mebrum,nc re 
cipiatfuperflua:nifi vna. vrj.reru tibi contradicat: q 
prohibent repercuflione fieri. Prima,fi apoftema fiat 
in puero. Secunda,fifiatinfene. Tcrtia,fi fiatincoua 
Iefcente.Quarta,fi materia cft valde multa.Quinta,fi 
cftfuriofa* Sexta,fi eft in 
via deriuationis, 8C mebru mandans nobilius eft me 
bro rccipiete.Nullaiftarucaufaru impediente, rep er 
cutias cum fuccisherbarii frigidarum:ut folathrfiqui 
repercutit cu quadam occulta 
fylucftris, vmblici veneris, cu oleo ro.& pauco ace- 
to , 8C pauco bolo ar. vel cu aliquo ex vnguentis rc- 
pcrcufliuisboniscx dicendis. Si aut materia no re' 
percutitur,aut quiaadaliqua quantitatem tendit,vel 
quia cft aliquantulu grolfaipurgato corpore incipias 
diflbluere adminiftrando aliqd de meile cirillo medi 
caminerepercufliuo: 8C pofrearcfoluefortitcr:recun 
du q? vides,q? curfus materif ceflat,& do!or,& acui- 
tascii aliqua ex medicinis refolutiuis diccdis. Si aute 
materia tederet ad lanie tepore 
fit per via accidentis dC no proprie, aut tepore refolu 
i rioisifeftinamaturatione aim aliquo maturatu1 
poncdis infinc. Facta fame aperiatur locus 
maturus,& magis depcdens:fadendo mag^c 
ris magnas apertiones:8C paruis,paruas:& fan1*8 
fuauiter exprimar: faluo q? fimateria eiTctva 
ta, non debet tota in vna vice extrahi fedfuccc % 
maxime fi seger fit debilis. Apto loco 8C euacua 
tcriaex tota vel in parte, pone fuperius devno y 
dificatiuoru dicendorurdonec mund/ficeturt>c 
pkne:8( regeneracarnc.*et vltimo cofolidacu 
dicinis habctibushoc facere fecundum doctr,n 0 
ne tradedau*hoc q? nofeftinesincider^0/ 
ftemaante perfecta maturatione: nifi efiet ptop e| 
bilia mebra: vel fit prope anu vel^peiunctura * 
cfiet materia parata ad corruptione mcbri:q Ai 
cafibus oportet nos ante perfecti maturatione1 
relSC tunc.poncdum 
maturatione refidui. Etcaue tepore 
maturationis, ne emplaftra 
mudificatiuafintnimis calide natur£:necnfmlS 
fed tcperata:naiftaaIiquotics faciuntapoftenia $ 
fum. Itefcias q?apatacalidafanguinea min°r, 
gcntrepcrcuflione, 8C maiorircfolutione.Cho 
aute maiorirepcufiione 8C minori 
couenitinfanguineis ph!ebotomia:ita 
uenit purgatio cholerae. Illa aute q fiunt ex 
aduftis:antevlcerationcindig€tfoIum repcrCj 
Er poft vlccrationc no apponas aliquod 
loco vlcerato: fed circa portas defenfiuu de b 
defendendum deambulationem vel corrofi°n 
Anf-bravA'' «rbuculus:quiavnuB 
r\n raxoc hum 0 rjbus. aliu s exfanguinc-r 
vt dictum cibpoft phlebotomia & purgatio^1 
gent emplaftris 8C cibis dC potibus cofortantih 
eorum malitia: fpecialitcr anthrax: q^c jj& 
oibus altjs venenofis apatibus. Da ergo $P° 
frigida 8>C ftricta:ficut mala granata,poma, 
nia, vinum de granatis cum decuplo aq 
neat a carnibus,p poifc.li vero no poteft^ar 
uomm pulloru cum agrefta vel vino 
ditas:vtiliter erta datur cis thcriaca maior. 
liuntur paftore, quae eft fyncopc, quae vocat^^ 
foranus:excitentur cu magnis fonis tubam1*1 
panorum:et vocetur fortiter ,pprfjs nolbus* 
tur ergofuper cor cmplaftrufrigidum cuttifa^C', 
fandalis citri, ana vnc.i.farinf hordei, vnc.fl»* y*/ 
r$,drac.ipdiftepcretur cum aq rof.vclfucco o( 
rum agreftium.Si aegritudo cfiet in parte an^^J1! 
ca mamillas vc!pectus:ponatur illud ernpj^ 
ter duas fpatulas* Aliquis poflet admirari d* 
tione ma.quia calida cft:fcd n d 
tineat ad breuitate libri difputarc de finguh5 v' 
hoc fuit inter antiquos diuerfa opinio: & a 
quia quidam approbauerunc, 8C approb^r,C?0f 
dam non:&fcias q? quamuis theriacacalida 
ex cius nobilitate 8C vtilifiima copofitione, t 
dafpiritus digniflimus adeo amicus c°Pk*'°„* 
nae:quare inucnimus ea valere contra vene 
dum 8C frigidum:&S cotra vencnu cotrarin l 
coplexioni a totafpecie. Inuenitur 
ftringere fluxum :ftaq? fecure , . 
qualibet res in rebus generatis comple*1®,11 
nem , quae vocatur complexio elementnh?» 
ramhabet occultam propriam,qu9tcfta 0c iic theri*, 
talem ,a(*aal^trJ<foplexioViem quaacquifiuitelemen 
eiUscon aco°rte 8c paifioncreruadinuicemintrantiu 
't0nrrarn^O^t,Onc habet vitra proprietate occultam 
trarijj r?niniagenera Vcnenoru humano corpori co 
nenofi,1 pr0Pter h°c valet cotra omne apoftema ve 
di°jari J11* Etcgodicoq?admcuenitin duitate Me 
niaiftf- * jJUcnis CS anthrace in partibus faciei: cuius 
3 C° augmentara cratrq? totu caput 8c facies 
ritad Uerac vitra crcdibileinflatum:quemadduxc- 
tratljrricrSu,dam apothecarius amicus aegri: 8C aeger 
C°Pi2aK .ms mor ds."quia no eratincopulfus:ctfyn 
doniu : ,ra q? dixi apothecario cp ducereteu ad 
eft,nc^1 moritur:&apothecarius dixit: no 
Oti,;Q paru cogitans di 
n rtc "tu haberes de optima theriaca: & tu dares 
•ion quanritatc:fortepoirctadhuc viuere:fed 
valde dubitantcr.apothecarius duxit 
C*5Pd tmufuam Vlx dedit ei detheria- 
C°°pcr°' taClrCa rac 
U't€Urn:^<' ,ncorinenc*amPu,tcuiTlfudor:ia 
■ .c!Tca caput & locum poft pau 
vniuerfalis:& redfjtincopulfus,5C c5 
cditUS C^r* P^ exiccatrone fudoris apothecarius 
i|ie0cjClPropnomotuitcrum drac.i.eiufdc rheriacae 
dic:&fanusfaduseft:nifiq?remanfit ineo 
/Icu* veficolum:quod poftcaleuitcr eft cu- 
WovC?° nunqua vidi alium:qui poftquam fuitin 
QNef! . trcm0recordis, 8C fpecialiter fine pulfmq 
!Ufenr.!t; Ws quiloquenres,ecquali nullu ma> 
Ur>,etesiudicati funrad morte per mc:(3iC qui mor 
e,lta^,Tl‘rant,bus multum amicis dcpronoftica- 
infinitos.Haec dida funt tibi de theria'- 
°rte pofles adhuc per ifta verbaiibcra- 
Cecj0rtc; VtDeus omnipotcSjquifitbcnediftus, 
Crni“* peccatoriper fua mifericordiam:q?ifte 
mcusTya^eat ad honore eius, SC vtiliratem fa- 
U3Ct >°ftconfortationc cordis.&I euacuatio 
PfijSeoCr,aL'5rnai:urabitur carbunculus, 
°perjscUrn maturatiuis:dequibusfiet tibi mentio in 
Omnia aliaapoftematafuriofa curan- 
0nfCa^mremedia,fcilicetconfortatione cordis 
°rtat,Oue membri.Etpoft vlcerationem cum 
Ah a^,tur In tracftatu vlccrum. 
f fWrrirfa cum mundifica- 
ratnSICla tioc corporis: ad quod eft 
ctndutr0ch.fcus de turbitfi:qui fuit, magiftri noftri 
rrJat S ,n fine:&poft mundificationem refolutio: 
rUpatio,fi refolutio non poteft fieri»Medicinas 
ffrentes,et maturantes frigida apoftemata, 
t,a’rpU §^audulas,d<: nodos:6C mundificantes 
Su,res in fine libri. 
;V\C^ differentia* Cup. XII. 
4JN"1Ceribus autcfcias,q?difFerunta vulnere, 
i us eft d,Vu^nus eft plaga ex noup tepore fafta. Et 
a^^iatur- vel antiqua:quauis aliquoties 
a*bnfcj~ln rncdicina, q? plaga antiqua nominatur 
a VuInus:tamen ibi vulnus fumitur qi pla- 
V>iiusPrr0prie‘ Iterfr differta cancro et fiftula fi- 
Cl,s Pc£,e‘quia°is cancer vlccratus et fiftula, 
coucrtirur: inhocmanifcftabitur 
S^r,l OC R°ladi:qui dicunt q, °e vulnus poft 
fecjnf Per duos vel tres mefes incuratu, ia no 
*, Caceruel fiftula nuncupatur:quia oes pia- 
t AN FRANCI 
g£ fupcruenientes cx puftulis vlccratrbus, vel ex hi' 
gore aeris,vel aliqua corruptione, vel i nci fione apo> 
ftematis proprie loquendo: 8C ols plaga purrefaAa 8C 
putrida funt vlccra: nec tn funt cancri nec fiftula pro 
prie:quia fiftula et cancer habet proprias differentias: 
quibus ab vlceribusdifferunt:ficut parebit» Efter- 
goin vlceribusaliqcf virulentucum multa putredi-. 
ne liquida: 8C illa putredo fi eft colorata,tendens ad ci 
m'nu,vel ad rubeumdauatur culauationibus frigidis 
SC ftyptids:vt cuaquain quarefoluituralume, 8C aq 
hordei& lenricularu 8c balauftiae cdpofitis 8c fimpli 
cibus» Et lino eftcolorata.dauatur cu aqua mellis» Ec 
fi mebrum fuerit bene frigidiucum meile 8C vino:q 
loturae ponuntur in vicere, aut infjciuntur per clyftc 
re:donec exeant tales quales ponuntur. Er fi vicus 
eifeccruftofum, vel haberet carnem corrupta vel m( 
ftacufanie, mudificetcupulucreafphodelorum, 8C 
vngueto apofto!oru,et vnguenro virididiccdis in fi 
ne. Et fi vicus eft fraudulenta Vel corrofiuiurepri- 
mitur eiusferuor, ponedo circa de medicinaboli di- 
<fta f$pe:& fupra, aliquod ftypticu corroiiuum de di 
cedis» Fa<fta perfe&a mundificationc cu praedidis 
8i cii emplaftris mundificatiuis didtis SC diccdislregc 
nera carne 8C deatrizacu medicinishocfacicnribus: 
de qbus habebis copia: hoc praenotato cp multu va- 
let mudificatiocorpis per uomitu,fi vlceramalafunt 
in partibusinferioribus:& perpharmacia$fifintin fu 
caula certa eft:quia materia,que 
currebat ad vlcera, mouetur de loco viceris: SC tenet 
aditer:perquod vicus melius mundificatur. 
c „ j „ auteft v!ceratus:autno. No 
—-9—' T vlccratus fit:autnafcendo ab 
ipfoprindpio,de melancholia putrefavfta:ficutin cu- 
ra apoftematis dixirnusjettucincipitapparerein mo 
du lupini: & crefcic aliquando vt magnus melomaut 
fit couertcndo ex apoftemate duro fafto cx meliicho 
lia naturali no putrefafta cu cmplaftretur cu rebus ese ;i 
fidis inflamantibus: vel ducentibus ad loeu perattra 
<ftione:autper aliam medicinacalidamaliquando» Et 
ifte vlccratus prouenit ex dido cancro cu vlceratur: 
etaliquando ex vulneribusindifcretccuratis. Can 
cer no vlceratus in principiofuae natiuitatis:omnino 
deleui non cognofcitur:fed perfefta fignaduftafunt. 
Vlceratiaute ligna lunt:q? habet labia grofla,dura,re 
uerfa,intusglandu!ofa,& foetet multum.Etlignuin-. 
fallibile eft: q> ii laucris eu cum Iixiuio:exibuntab eo 
fupfluiratcsjucutbaux viTcofte. Cura. Regula piri 
ma generalis eft in cura cancri, q? nunquam curatur 
) nifipenirus cum omnibus fuis radicibusauferatur. 
Ideoq; nafeit ex iftaregula, fecunda regula necelfaria 
cp nunquam debet ferro vel igne vel medicinacorro 
fiua curari: nifi fit in loco vbi poffit penitus extirpari» 
Si ergo non ulceratus eft in loco intricato ncruis, ve- 
nis, mufculis, 8C arteris, vtin collo, mamilla, dCin 
alrjs locis fimilibus; non pradumas illum, nec matu- 
rare, nec corrumpere, nec incidere, nec cautcrizarc: 
fedeuacua corpus per medicinam purgantem cho- 
leram aduftam»Et iniunge ei regimen temperatum: 
prohibens omnem cibum ingrolfantem 8C aduren- 
tem fanguinem,ficut le tes,caules,cafcum,carnes bel- 
uinas, leporinas, anferinas, anathinas, piper, & om- 
nia alia acuta: SC ungaslocum circa, 6C fupracum un- 
guento refraenante eius malitiam: dCdefendenteeum 
ab vlceratione : quod fic fit. Recipe tutiae lauacae, 
hii C H IR V R G1 A' *P* A"R V A 
* * JL jC~\ IV. V * » 
lunfturis fit con/uhctio offiscum offe, mediat Jfla 
damcorporeduroinfenfibiliflexibili:quodeX 
extremitate oflis egreditur, 8C alia intrat ll/g*nff 
adinuicem: tamen cius flexibilitas obeditlacer 
uentibus mcmbrufitaq? potcft plicarimembr 
cundu q, illi membro conuenit ad actiones 
conficiendas. In omnibus alps modis coniunt 
no eft morus naturalis nec voluntarius. Sola 
locatio fit in juncturis. Apertio autc 
feu morio bene potcft fieri aliquoties in coiunc 
bus aliorum offlu. Si ergo dislocatio fftin nfc , )0; 
primo iunge os cuoffefecunduq? erantinpti*1 
poitconiuncrionerponc fuper locum petiagr'? pfi 
de lino vel canapo infectam in medicina facta 
nacfccrudiftcmperatacum albumine ouf,ve J{/ 
tica farina tritici volante per m olendinu: 8C Ii£c fi 
gatura fuaui tenente loeu firmu in fuaiunctuta* jj 
tende hoc q> multi modernoru tempore reCf 0c(li' 
fomentant membru cum aqua 
mu.exhoc enim debilitatur &rarificatur 
& praeparatur ad recipiendum fuperflua, 
ftemationem: fed fi times de doloribus, vn£f‘ r,y 
de oleo rofato calido. Verum fi tu no 
cipio:& ia praetereunt dies, quod ftetitdislo^3 
induratus eft locus, & humores iam ceffarutrt j(/ 
re: tunc bonu eft fomentare no folum cum affj* 
da fimplici:fcd cum aqua calida 
millae, fcenugraeci, feminis lini, maluae, 8C biW 
vt per haec locus melius reftaurari poffit. 
BefraftuYd offis. Cap. X11 * 
SI osaliqdfractum eft:Primo reducasin 
poftea habeas petiainfufam in oleo rO^af0JJrpc 
ponas i mediate fupra mcmbru:& pofteap<>n3 ’ 
tiainfufainmedicina fupradictaincura disloc 
fuper petia imponantur faldellae deftuppa 1 
albumine oui.fuper faldcllasponantur haftc* 
chorda: itaq> membru fractir nonpoffit fc*11 
8C fic dimittatur ufc£ ad.x.diesmifi una triurff0$ 
cogatillum mutare, fcilicet dolor nimius cfi{P 
nit ex nimia firicturauelcurfu humoruad ap Ut 
faciedum; vel ntmms pruntuslquod fi dolor jTiC 
authumoru curfus fuerit in caufa:fo!ue,5£ 
brum cu oleo ro.& phlebotoma patiente c*c. 
rio; 8C ftringe diaeta: 8C expecta donec fluxu* j0\' 
ruceflauerit:poftcaliga. Si uero nimius prljrlt 
ue, &Iauacum 
te,donecconfoIidatusfuerit.PonIetiain finC 
ter medicinas confolidatiuas medicamen °PCc0p'y 
fracturis et dislocationibus. Scias q? ad 01Tl1' 
chirurgiae multum eft utile:kno neceflariurn 
cusuideritoperaribonum chirurgum:ulfra 
qua inuenerat in feriptis: 8C fpedaliter in 
omnis dependet ab operatione, n* 
corrobratur per experimentum. 
<r 
D e agritudinibus oculi. Cup- * 
SCias q? no efl: aegritudo in aliquo rw&x°^CQi$ 
liincorpore:quae ita fit ignota apud ctft tt/ 
cut aegritudines oculorum propter fubtff 
compofitionfsipfiusocuIi:quiamirabiIic^r o^(/ 
fitus ex tribus humoribus SC lepte tunicis»»,jj3riV 
perucniunt ad eius copofitionem: & °1!T,n/Tb 
porafuntfubtiIiffima;& quafiincoprehcn» 
8C ccruflae partes aequalesfifta fupradiffa cu oleo rof. £ 
6C fucco portulacae, vel alterius herbae frigidae 
pora:modo ponendo de oleo rof.modo defuccoad 
perfcAionc vnguenti:& ex illo Vnguenrolocuinun 
ge. Si aut eft in loco vbi poffitpenitus extirpari: in 
cidcillG cum omnibus radicibus: 8>C permitte multu 
exire de fanguine ex venis circudatibus illum; & etia 
Illas exprime, vt totus fanguis melancholicus 
jnatur.ct demu cauterixa cu ferro calido:uel cum me 
dicinapoft cauteria vel medicinam coburentem,po 
nas pultes de fucco apri,mellis,& farina tritici vfq?ad 
inundificafione.poflea regenera 8C cofolida. Si ve 
ro cancer vlceratus eftin loco nutricato, vbi nopo- 
«eft penitus extirpari,non curari melius eft, fcilicercu 
ferro calido uel medicina coburcnterfed poteft pallia 
ricu vncftione vnguenti fupraditfti de tutia, 8C cur e- 
giminefupradi(fto:vt3eger habeat vitam longiore. F 
i n. i profundu:cuiusoseftftricftu 
riltUla. eir VICUS func[us amplus habes duritiem 
cal!ofam,ficut penaauis in circuitu interius:& in hoc 
differt ab vicere profundo: quia vicus profundu:qcF 
Rogerius 8C Roladus, SC magna pars modernoru vo 
cantfiftu!a:no habent duritiem callofam interius, fi>- 
cutfiftuIa:5C propter hoc fiftula no mundificaturper 
fcAe cum lotionibus,ficut vicus: fed requirit poit lo 
tiones diAas in cura vlceru, vt cum medicina cobu-- 
ftiua acuta, vel cauterio mudificctur, 8C rcmoucatur 
quicquid callofum 8C durucftinterius:&! pofteaute-' 
rium vel medicina comburente ponantur uneftuofa, 
fcutyrum,vcl aliqua quae faciun t cadere cruftam, vel 
cfchara faffam a cauterio vel mcdicina.poftea 
dificetur,&: culauationibus, 8C cmplaftris mundifica 
tiuis:incarnetur cu regencratiuisfeu cicatrizatiuis vel G 
figillatiuis, quod idem eft. Nota fame co 
medium tainfiftulis quam in vlceribusprofundis:q> 
bonu eft cu nouo vulnere fi fieri p oteft, reducere ma 
terfam adlocu magis dependentem: Vt virus 
ris velfiftulaepoffitcopetentius exiccari:velprepara 
re membru taliter, cp orificium fit femper depedens. 
Wedicinaeaufecautcrizanres 8C corrodentes, quae in 
fiftula & cancro corrodi 8C cauterizari debent, diccn 
turinferius. Et fimiliter vnffuofae facientes 
cadere efcharasfeu cruftas.Etnota q? crufta que fit ex 
cauterio,vel medicinaacuta,nunquamuieftaufercn 
da:fed adeo dimittcnda,q> per fe cadat. 
De algebrd fiucrejiauratione. Cap. XIII- 
INtcntio algebrae eft reftauratio dislocationis, 8>C 
fraAuraeoifium. Propter quodfciasq? deusomni H 
potens, cuius nomen fit benediAu in fecula, fecit hu" 
mano corpori multa offa propter diuerfam operatio 
nem membroru humano corpori neceffaria:per qua 
ficccffeerat vnu membru fine alio moueri. Etfcias 
cp coiunffio vnius offis cu alio fit modis.x. Vno mo 
do per viainferitionis vnius cum alio procedentisin 
modum duaru ferrarum coniun<ftarum:ita q? dentes 
Vnius ferrae cadant in vacuitate alterius: SC 
fb:ficutfaciunt aliquotiesincifores rabularum: ficut 
offa capitis quae funr. vi. Alius modus eft appodiatio 
<eu congregatio unius oflis ad aliud ficut offa, vrj.pe-» 
Aoris* Tertius modus eft fixio offis in offe, ficut dc 
fium in mandibulis. Quartus eft coiunftio oflis cu 
offe mediantibus ligamentis:ficut in iunAurahumeri 
cum adiutorio:& ficut in omnibus iundurisf Nam 'L A NF R A N C I : 
p°iitI-0 mte^ Opfirnc co 
Vtil/tas ac* ocu^fitam nobiliter copofltu 
ln^ fere portantes cius nu trime 
?rier,3?fcreitcruinfenlibiles portares eius vi> 
Pari neruorum venientia ad prora capi- 
pcrpar ynt Pana.vij.venitneruus egrediescerebru 
C°niun A'3n- crane* * quod quidc par facit vna 
Cm |?i^c°ncauam,antcquaexeat craneum,in 
VtVicJ & in exitu cranci:iterum bifurcatur: 
U1 P°rtatIpiritu vifibilcmad humore cry 
aIbu?^UIe^in^rurncncum v,fus:tamen iuuatur 
vTKa0 Vltreo humore a tunicis fepte: vt 
lb,i,s ffar-vna ume tunica haec qu? eftuuea, 
f°ramenillud dicitur pupilla:per qcf 
htuj ‘"fur colorespropric 8C formae:SC figurae fpi 
claro.fiunt etiam exterius 
f entes^acert°seas monentes:quae coru 
alabadkn<^Unt ocul°sakflon,kus exterioribus, 
U*fun°r viaparuafacitfuasatftiones: 
Vlderc videnda. Multueflct vtile prolonga 
alupcranatomia oculi:8c notare ad vnguem 
€h°cHe0r^gntudines:qu^funt valde multae. Sed 
ilbiCureret>tranfire metas huius libelli* Dabo ergo 
C^WpaS^ntu<^In^:clU3E*^ePlus cneniuntad manus 
tam€n0rnn,n:fed quarundamtan-- 
m*Uni°rc® nohores aegritudines funt:ficuc 
*Ulae v rn,a’ Pruritus, lachrymae,fcabies,vlcera,ma>- 
a5 catara<^a*quae omniafaepeeueniunt 
nuurn chirurgi, 
Phtllalmia e^aP°^cma fcuinflatio vel curfus 
.. humorum ad oculos:quaealiquado 
u5dn a*a“clua^0 magna: aliquado maxima:finali 
Paruacx paucis fit humoribus. & ali 
t^fol51??>Ia!,,aIac5Plexionc caIida Propter calo 
P fumu, vel vigilia$:quce ci 
cPeramento 6>C cum albumine 
p de*pumato:quod mittitur loculis, vel 
fetori C i 5 mec^iclna valet calori ardori , paruo 
aegritudinibus,oculi calidis:eo q?al 
U1 p rr igi du, 1 au a ti collyriatiuu:habes 
/nP"tatcjn quandam:quaeapplicatur oculo: 
ilmplices medicinae. Magna ve 
aT*la e^*quando oculus eft dolens, 8c con- 
a rubf *oicalor,& acuitas,& lachry mae* 
rp5fet aurc &: omnibus deterior eft illa,in qua non 
e.Ccoiiidura:fed eft fupra magna carnofitas 
k. r‘pchraefuntinflatae, 8C quafircucrfae: 8C 
g.CUs mfiatus: 8C ifta cito vicerat oculu. In 
».bcftphl ?laxima Pecundu magis minus ncccfla" 
t calidCb-t0mia de ccPha,lca: & purgatio humo - 
ntibus 0r^\ ac fubtiliatio vltima dietae:ficutin 
p . C0ntmua.Omnia cibaria a<ftu frigida detur: 
a<^u pon3ntur in oculo: dC 
0y,Cntur* collyriu album in oculo diftem 
Cu a<^e mulieris puellam nutrientis, 8c 
| ?PUftr<?clduni v%ad remotione inflationis cum 
Ii exr9fisalbis&ru.etfan.ru.an.vnc. 
rs°Uaqu r Vnc*n»camphorae,drac.i.diftempcra 
c ~edanrccur^u fiumoru 8C dolore: fiat 
lperb0 ciraclua decodionisro.cupaucoiale. St 
jJL^Ure 3(j n° nberatur:necdfe eft vt ponas collyriu 
- h atu r 5d_u m:& poft ea puluere citrinu ad 
v]u‘ ®f’ ant poft Ophthalmia uelp ophthal 
CUs * °culo;cuius fignu eft; q? in coiudu* 
ra eft rubeus puncftus:& in cornea eft puntftlis'albus: 
tunc iterum pone collyria album ad fedadone dolo - 
ris: vel fi vicus efletita magnum, cp timeres de egref*' 
fu vueae: S>C q? ficretaegritudo quae vocatur bochor: 
quia fit quaedaemincntia,quaeafnmilatur grano vuae 
emines in ocu!o:tunc neceflViuerithelefiriqcfcft dr-- 
cerepenetratiuu:& fi de hoc no times, fed vis confo 
lidare vicus: vtere collyrio de plumbo* Si aut poft 
confolidationc viceris remanet albula.i.cicatrix:cu*- 
raeacum collyrio de ftercorc lacertae* Collyrium 
album fic fit* Reci.ceruflae ablutae, drac.x.farcocollae 
drac.5.terantur omnia optime: 8C incorporentur cit 
aqua pluuiali munda: & ducatur medicina tua multu 
fupra marmor: 8i fiant formae fimiks lenticulis: SC cu. 
opus fuerit vna diftemperetur cu lacfte mulieris pu'cl> 
lam nutrientis: 8C adminifiretur cu penna* 
ctiocollyrij de thure maturatis apoftemaoculi.Reci*. 
thuris, drac.x.antimonrj.farcocoll3e,anadrac*v*cro 
ci, drac.fj.confidantur cum aqua foenugracci: 8c fiat 
collyrium* Cofectio pulueris citrini. Rcd.farcocol 
I$,drac.x. aloes,drac.fj.crod,drac.rj.myrrhae,drac.f* 
Iici),drac.n.haecoIatcre, 8C vtere* Confectio colly 
rfj de plumbo mundificans 8C cofolidans vlcera ocu 
li*Reci.plumbi vfri, 
gumiarab*dragaganthi,anadrac.virj.opii,drac*5* 
Cofectio helefir quo eft vtendu quando rimes * q? ex 
vicere fluat eminentia vueae: & fiatin oculo bothor* 
Rc*antimonij,haematitis, anadrac.x.acatiae, drac.mj*. 
aloes,drac.i.terantur:& fiant formae fimiles piperi cit 
fucco verbenae vel corigiolae:ct cu necefle fuerit,una 
diftemperetur cum albumine oui,& adminiftretur* 
P Yi e curatur cum uinoaUnquoiaceat pecia: 
aruncus ,'nqua fuerit aloe fuccotrina pulueriza^ 
talauando oculum mane 8C fero, 
o t . Icuis 8C noua curatur lauando oculum cu 
ocaoies uino jn quo iacuiteuperofafiue uitriolum 
romanum. 
t curantur cum collyrio dc myrobala^ 
nis,quodRecip*tutiae, drac.x.coraU 
lijOflium myrobalanoru,et aloes drac* 
ij.piperis, drac.5*fiat puluis fubtiliflimus: 3C ponatur 
paulatinecumfeftuca incifainangulo oculi* 
x/r t- remouetur cu collyrio de ftercore lacerte: 
iViacuia qUOCj Rcci.de rafpatura vaforu terreoffi 
uitriatoru.i.maftacunia:quaeuenitdeultra mare,fpu 
mae maris:8C eft vna fpecies fpogiae,qua! eft dura,fter 
viridis, baurach.i.falgem.zucbari rubei, 
ana * fiat ex his puluis fubtiliflimus fupra marmor, po 
ftea coque in decoctionisacori,& chelido- 
niae, ana drac.x.ufq? ad medietatem de aqua illa tem- 
pera praedictum puluerem: & fac collyria: unum ex 
hisfolueeum aquarutf,uelfccniculi:& utere.*uel po* 
ne puluerem ficcum* 
Vndlila inPnnciP10 curatur cum collyrio :quod 
fV I1ou * etiam eft comune Rabiei antiquae,etinucr 
fationi palpebraru.quod Rcci.flores acris, drac.irj.ut 
trioli ro.ufti,drac* vi.auripig.rubei, 
maris,anadrac.i.falis.ammoniaci,drac,n.diflbluarur 
falammoniacum cum fucco pulueriza 
taincorporentur:& fiant collyria.unum foluaturcu 
uino alb.&adminiftretur.Siuero eft grofla 8C firma* 
ta,auferatur : quod auferri poteft cuminftrumentOv 
poftea curetur cum collyrio* , >* C H rrv R G IA PARVA 
* r r\ iv v 
pilatioe:funt portulaca domeftica, cucurb^3? a' 
eiuscaro.iemperuiua, craflula ma.fabaria. f 
cuifiua ftuporc faciencia:quibus non eft vtcndu 
fiin magna neceffitate intolerabilis doloris.uun jg 
cuslacftucae hortulanaejitiandragorae^apaucris?^ 
laginis,oprj. De rebus quaeteruntur:funcrep 
fiuae bon ae,rofa. om nes fandali,fpodiu , bolus 3 jp 
8C terra figillata.Ex his ergo firnpl/dbus SC cornp 
tispoteft vti. Sed fi vtcrlsfucco,& vis q> S|,ufH 
tret, adde aliquantulum aceri. Compofitu u ol** 
cfi de fucco alicuius herbae de fupradicftis, 
rofa. vnc.i.aceti, vnc.j. Ite olei rofa.vnc.H*0 rl(/ 
me.drac.j.aceti, vnc.f.fi tu timueris membri c 
ptionem,adde terrae figillatac drac.q. Iftud rep 
uum 8C defenfiuu mebri poteft adhiberi fup1'3 
liber mebru:ad quod tu timeres curium 0 
uenire. Et fiiaperuenerit:& eftconfirmata ad V 
ma : vel eft: vlceratus locus: no ponas aliquod 
icuifiuu fupra: fed circa prope principium po 
ris. verbi gratia.Si fuerit dolor circa iucftur&pf 
ne medicamen fupra iundrura aliquantulum <n . # 
Si vis pleniore doArinam haberercpercuifiuO^^j; 
defenfiuorumrquerclibru facrum RafisdeiurK 
vel expccftalibrum noftru venturum. rjii' 
gida proprie no repercutitur: fed aliquando 
cipio cu euacuatione materi$,confortationc nV 
prohibetur:q? no fiat materiae colledio. Adfr - 
tu valet exhibitio trochifci quae fuit magiftn ,Tl 
nae memoriae Guilielmi de Saliccto:quod 
qlbi carnofi 8C gumofi, drac.i.hermodacftyl01 
cum pauco fyrupo uiolaru. Diazinziber 
trochiTcus:eftopdmu cumfumitur fimple*0^^ 
pro praeparaduoadeonfumendurefiduurn^ 
fit. Re.zinzib.al. mundati, vnc.i.liquiritiaera Sw* 
iq.granoru paradifi.cardamomi.cubcb.gar,°" 
tae,ana fcrop.rj.zuchari albi panis lib.rj. , 
Confortaciua mcbri,ne recipiat materiam 
funtabfinthiiqfquinathum, abrotanum/p 
che,rofae, SC oleum rofa.quia oleu rofa. cale 
brum infrigidatumrnifi vitra modum fuen1 
dat(i:& calidum: refrigerat.iftabulliunrur ,n. 
duplici vafe: &ex illo.oleo fiat 
turin vino,8C 
/temperantur cu oleo SC vino,SC fit epithem3' 
fidant ifta de repercuffiuis. -u3 $ 
C-;„0 quamuisrcfoIutiuaSC maturJ,° 
S gna habeant affinitate in qual*^,^ 
quia funt teperate calida, tamen in hoc 
refolunua habent fua fubftantiaet calidi t' 
ratam cum fubtilitate:quarc aperiuntporoV ,nK 
rate actrahunc materia;cc confortatu calor*-; ,^11* 
ad expellcndu.uerutamenfiinueniuntnia^^^u3 
ta SC groflam: ita q? pori non fufficiunt in 
raatcria,aliquando maturant.Maturatiuave ft^ 
quod habent temperatacaliditatem:habent f(p 
dam viTcofam:qua oppilando porosconur /fiii' 
lore naturalem in loco: Si fic maturant: 
ueniunt materiapauca^tfubtilejreroluunf1 or 
re inuenitur q? vnu 8C idem emplaftru ,3»fi 
foluit.‘aliquando maturat. RefolutiuaftinC 
milia quaercfoluit confortando membra?*11 
& flos eius, 8C oleu anethinum, SC^ctncnCill 
fylueftrisjparieraria, 8C fulphur, plg an 
p» , q. confirmata no curatur nifi cum manu: 
acj jloc ncce{]"e eft,q? medicus didice> 
rit uidendo opus fieri ab homine fete te rcmouere,feu 
deponerecuinftrumcnto fad:o ad forma acus, quod 
timprimiturin coiunftiua,fcilicetalbedine figendo in 
tus ex tranfucrfo:donecacus, quam femper videbit 
'operator,quando erit fub cornea,erit ad aqua eft 
locata ante foramepupille:quoe<phibctvifum:&: tuc 
debet deprimereiferius.donec videat aeger: 8C poftea 
ftctindomoobfcuraper.x.dies ligetur 
fuper oculix emplaftrum de bolo armenico diftempe 
rato cum albumine oui: ponendo inter duas pedas. 
Tamen fcias:q?ifte modus eft valde deceptibilis:quia 
raroftat quiniteruredeat.tamen ego vidino redire. 
Ndn cofirmata curatur cum fepiflima purgatione ca 
pitiscu piluliscochfls, 8>C picra.&C cum abftinentiaa 
vino ford:5d rebus facietibusfumu ad caput, 5C nau 
fcam, 8C indigeftione:& cum collyrio defellibus:qcP 
Re.fellis aquilae, vel alterius auis, vel auiu m de rapina 
viuendum,drac.x.& fintfellaficca:euphorbp, collo 
cynthidos,ferapini,anadrac.i.fianc collyria cu fucco 
extremitatu fccni. Non intendas habere plena doctri 
rnadefgritudinibus oculorum per iftu libellum:quia 
no conrinct.Ted hab cs aliqua bona qu? in fuis cafibus 
tibi erunt vrilia. Sed fi defideras plena habere 
nam.*anhela ad videnda fraiftatum, quod ego 
:do poftiftum perficere:!? potero pertingere ad noti- 
tia dominariois Serenifllmi Regis Francoru.Ibi enim 
ii Deus me perduxerit. Intcdo tamcaltius dC plenius 
dc chirurgia tradare:quanto locii illum ifto loco 
bemus dicere digniore.Sis ergo folicitus rogare Deir: 
Vt mihi det 1qcu&: fpatium: quo polfim illud meum 
propofituadimplere. Tnterim tamen fecundu doftri 
namxontentS,in hoc libello non timeas operari. 
J)e antidotis, Cup> XVI. 
SVfc/pe vtiqjantidotariu medicinarum 
bi jn huius libelli fine in locis pluribus eft promif 
fum.Et ftint medicinae paucsetquae.per me infinitis vi 
cibus funtprobatae. 
do de refolutiuis 8C maturatiuis.reftio de 
tiuis. quarto de conglutinatiuis 8C regerieratiuis et co 
folidariuis.quintodemollificatiuisduriticrum.fexto 
de facientibus opus cauccrq. Scias cp quoties inten 
dis repercutere :bonu eft in principio corpus euacua 
re:propter hoc euacua materia calidam: fi eft fortis cu 
phlebotomia vel fcarificationc fi debilis:& cu hacfe- 
cura medicina.Reci.pruna.x. Viol.ficcarum:quaede-' 
bentponi in finedecodionis, dracJ.fiatdecodfio in 
lib.i.aqusc illabulliant duabus Vn" 
•dis tamarindoru} cafiyefi.ana vnc.f* 
quae coietur:6<r fortiter manibus exprimatur.colatu/ 
fero mifccatur: 5C addatur corticu myrobal.ciV 
tri.piftatoruin puluerem, drac.j.dC lieftetper totam 
nocftc.in mane fumo diluculo iterum coletur, & cale 
fiat:et exhibeatur. Vel ficfiunt.Reci. 
myrobal.citri.ro.rub.an. 
fj,fcamoneae,drac.5.fiantpiluIae:&C funtdofcs.iq. 
Euacuata vel minorata materia, vterc medicinis 
■fimplicibus vel his compofitis Medicinaefimplid" 
ter repercufliu? fine oppilatione pororu, funt oleum 
rof.et folathru. Et repercufllua cu pauca conclufione 
pororu:funtvmbiIicus veneris,craffula minor, endi 
liia, cichorea, <SC virgapaftoris»Repercuiriuacum op LANFRAHC1 
tninus * & omhfs pinguedo fecundu magis 8C . 
n°ucus,brancaurfina,cauleset fe.eoru5fty 
cdda* v auc^an^5 maftiche,cefypushumida, lana 
naoui mu^taa^a< Gefypushumidafic fit.Reci. 
Clu^ur!ll!mj{letl'naciua Per noAe:pofteabcncdeco- 
9uodexprimitur,eftbonu refoluduu. 
foliaQ j^.linircfoluduubonum.Re. malue fylucftris, 
aqua llb^0rcschamomilIae,ana.M.i,coquaturin 
lhi.fl£ Pntetur.poftea fiat puluis departe.i.fe. anc- 
'tc‘**k*c*ulium, & partibus duabusfurfu- 
c^rn0 t^!r,P^aFrrum. Vnguentu ad idem, Re.olci 
111 lni? vdancthini, drac.vi.ccrae,drac.ij,pm 
r5 cha, Sanat,s gallinae,anadrac.i.fe.ancthi 8C flo- 
*^ci vnguen- 
m tC,*chyIon onum refolucns materias frigi 
j j cansPuras.Reci.lithargyri triti dC cribcl 
vr°ei c^am0rnd*anethini, irini, ana 
m ai uau ifd, fe.li ni, 8C 
,rf°s fu 1C^atarurn, Pa^* enucleatarum ,fucci 
(|ra Cci fquillae,eefypi humidae, 8C collae de corio,. 
c'^n^C‘XI^tcrckinthinae, vnc.irj.refinae albae, cerae 
vHgu’ana Vnc.q.decoquantur tantum q? fit durius 
:Ct minUS durum cmplaftro. Notatamc 
rep.f °-e^uend° rnareria quaqua minuatur:ta 
%ncj nimis induratur: Er tunc oportette ali- 
j lr,°dificare: (<qcToptime facies latiando mem 
H‘) U,^er P cum aqua calida vfqp adrubedi 
>^ea v,n§ere mebrum cu vnguetofa<ftoex 
|U-*°^e*ant*^U vnacer?* Itealiud Opti 
?ul3s ? lac,ntcnti°ne mollificansfcroffulas, 3C gla 
a‘ii.n PracParans casrefolutfoni. Reci. olei antiqui 
k cUc, °nein vitrea cum radicibus maluauifci 
5cUiy1U?Cr,s0afin,Ini mudaris,ana vnc.i,& pone phia 
Hun®Ie<? & radi cibas in alio vafe aquae:& permit 
donec radices fint 
c«in ua^e*P°ftcacoIa; & in colatura illa p one 
CCr^In 3cftate-1'n hycme.rj.& habebis optimu 
K^siaif^V,11111 * de quo vel.fj, vcl.ifj.mollifi 
S.Fh 10 fecundu q? tibi Videtur neccfta 
fpaf* °fU er,s*x* Par tem cuphorbij:erit optimu 
J, unrma^ua' hortulana pinguis,radix 
SaJbf rnaluauifci,radixlapathrjacuri,radix 
C3ePcJ rapa,baucia,& multae radices 
c,rh3e.fc.lini,fcenugraeci,medulla tritici,fer- 
In^ue^°Porc*: omnia copofita haberia 
J’°0uniC ternperatam cum vifeofitate. Copofttu 
rhrnatUrans apoftemata fanguinca, 8C omne 
V at0nT 5rmadmiftacaliditate,&omneapoftema 
a ad^an,crn. Recip.folia maluae dC 
duas radices bifmaluae:coque in 
JIS)RcC|- j e*e: ct pifta fortiter, de aqua huius deco Aio 
v*Hofa‘,. vel axungiae veteris porci- 
ar,fiae'> ftdini,& fccnugraeci,ana 
c°JfntUr n ~ LntIC! fubtihflimae, vnc.ij. omniaincor- 
p herbis; 8c fiat cmplaftrum mediocriter 
Nota cp no ponas focnumgrae- 
materiae. Materias frigi- 
\ eftatn mplaftro, quod. Reci.ccpc.i.SC 
l,MU: a ij.oua:omniacoAafubcineribus: 
arJtUrnde fermento bene acri quantu eft 
r~*et diftcrnperetur cum oleo anriquo.ct 
l€r*a I?tflrax ftcarbunculus:qa fiunt ex 
vtriuftj taAuseftdu 
rus:& ambopatat/funtad infirmatione 
maturabuntur,nificum medicina maftua cum matii 
ritatc:quodnoinueniturin vnareffrnplid, nifrin fer 
mento.fermentu vero quia eft dulce SC aceto fu m 3C 
vifcofum;gratia dulcedinis 8C vifeofitatis maturati 
acetofitaceincidit, 8C diuellitmatcriam:itaq?aequali- 
ter maturat, quare in quacunq; dura materia fuerit* 
cftbafis 8C materia cmplaftroru. Fiateriacopofitit 
optimu aggregans has intentio nes. i. maturatione.cu 
tndfioneadcarbuncuIu&anchrace.Rc.ficuurn ficca 
rumpinguiu numero.xrj.vuae pallae, vnc.i. piperis, 
falis nitri, ana vnc.f.fermeti acri quatum omncs,olei 
antiqui:acetifortiftimi quantufuffidtadeofidendu 
cmplaftrum. Icefcabiofapilofa: quae habet folia ali 
quantulu lata prope terr5:& fufte ad menfuram cubi 
ti:& flore cceleft-em :dC quanto magis afeendit, tanto 
foliafunt magisfubtilia,trita cum axirgia ficut millies 
,pbaui,miracuIofematuracanchraccetcarbuaculu,. 
Mundfficatfuoru^-^^^ 
ccfl*aria qu5do cogimur incidere apoftema ante peffc 
Aa maturitatem: & qoado materia eft in parte groffa 
noobediens maturationi, SC in parteIcnhdco matu- 
rat: vtinfcroffulis 8c glandulis fquamofls SC in bubo 
nibus, Aliafunt mundificatiuaitmplicitef. Mun 
dificatiuu bonum apoftematu bene maturatorum 3C 
vlcerum nouoru,quod mundificat, 8C dolore fedar, 
&incarnat.Re. vitellos ouorum crudos,& incorpo- 
racum fubtilifarinatritici ad modupultis:8C diftcti> 
defuperpcria:& ponefupra. Aliud de meile 6Cfk* 
rina equaliter. Si tu Velles plus deficcaduu:turte po 
ne farina hordei loco farinae critici. Aliud mvindifi-- 
catiuum optimu 8C generale mundificans cum matu 
ratione, 8>C viarumaperdoncfpccialeadmundificaii 
dum apoftemata ante tempus aperta: 8C 
priumad mundificadoneanthrads& carbunculiSC 
omniu vIcerum.Re.mellfsalbiboni, vnc.rj.farine tri 
tid fubriliflimae, vnc.ij.illa prius diftempera: poftea 
addefucciaprj, vnc.iiij.& fac bullire ad lentum igne 
femper mouendo adpcrfeAionc. Si vis mundificarc 
vulnera fraudulenta: quorir times malitiam, & muta 
tionein cancrum:ponelocofucciapfj ,fuccumabi?rt 
thrjiEtfi vis maturare duride,vc infcroffulis S>C bubo 
nibus: adde medicinae de apio quantum eft medietas 
totius de cepalilf) albi coAal aqua 8>C optimepiftata.v 
Mundificariuu cu coforcadonelod, deunc.iij. mellis 
ro.colad:&vnc.i.fubdliflimae farinae hordei. Et fi 
indigcsiftb mundificaduo ad vulncra:quae funtin lo 
i dsneruofi's:addequantu eft quarta pars totius tcre- 
binchinaelauatae. Siiterum vis vtforrius mundificet: 
addefarcocollaedC myrrhaequantueftfcxca parsto- 
tius. Hoc notato q? medici nae de qui- 
bus fiet hic mentio, no carentaliqua mundifteadone: 
tamen magis funtdeficcaduae. Vnguentu apofto- 
Iorum murtdiflcaduu fiftularu mordficataru 8>C vlcfc 
ru haberium cruftas,& fere omniu vlcerum antiquo 
alb£,pids,refinae,arnmo.anadrac.xiirj. 
myrrhae,galbani, ana drac.iuj.opopanads.fj.bdellfj, 
drac.V!.lithargyri,dra.ix.ariftol.lo.thuris,anadrac. 
Vi. floris aerisdrac. irj.fiatfic. Infundantur gummae 
inaccto, quae non pofllmt teri: 8>C poftea fundantur 
incacia: dC fundatur cera8£refinacum.ij.lib.olei:S£ 
omnia colentur.poftea addatur puluis 
fornterducatur cum fpatula. CHIRVRGI A ; PARVA 
quantum 'eft medietas cerae. It£de praedi'A«s r 
fimpheibus fi fumatur pars vnabcncpulueriz3 ■ 
de cera 8C refina, ana pars media: SC de oleo r°‘^cy 
iiij.fictbonum vnguentum ffgilladuum. 
men optimum ad confolidadonem oflfium 
8C firmadonem disIocadonum:quandofuntre 
per medicum.Red.farinae cicerum vel volatici . 
lendini, lib.$.maftiches, dragaganthi, gutn a11 % 
ana vnc.i.mumiae,bolfarmcnid,ana vnc.f.p11 
zsencur: SC cum ipfa farina incorporentur cuma 
mincoui adfpifTitudincm mellis. , fry 
Cum autem 
8c cft fanatumifedhabecdurum motum, naedi 
iia.molliciua & ncruorum confortantia: 
In neruisimbibitaeconfumpduafuntnccefta,',a‘c' 
rum vnumbonumrquofaepiiBme vfusfum*^‘ 0/ 
lij,opopanad,ana vnc.i. vel.f.mollificain 'vrirlCj[/ri,s 
ftea liquefac pinguedinisporci, vnc.in.pft1?? 
anferis, anatis, 8C gallinae, ana vnc.i. 8C admi'c ,jj 
gumrnis.’ Itemterebinthinf,ana vnc.fipo^ 
farinae fccnugr3eci,feminislini,ana vnci.rhtir’s 
ches,ana vnc.f. Item vnguentum deadip 
debonumadmollificandu duritiem:5C valetp 
cis fi vngaturpe<ftus:& tufiientibus ex Rcci&ce," 
pinguedinis anfenSjanatiSjgallinaejporcijOnH11 
cendum fincfale,& citrinae, 
$£ co!entur.& infrigidataerit vngucntum«'c‘ ffj' 
uum bonum valens ad multa. Itemcoqu^J1 
dices bifmaluae, 8C cucumcrisafinini in olcO.>n ;(if 
ci vale cum partibus tribus olei,& parte vna^c 
mollificaduu bonum. Et fi addatur pars.xij.oJP 
brf.erituns:uentum bonum ad membrum fp -cSV>5 
De molliffeatiuis diffidat hoc notato: q? 
mellificare cum his vnguends: prius 
brumcumaqua calidadecoAionisradicum p1, 
uae,5£ foliorum maluae, 8C florum chamom1* 
ruigrcd,5C feminis lini:& poftea fiat vngucnftJ j^5 
Medicina? ylcerant^s & cautcrifantes 
*■ ; ' funt cortices vidcellae,apiuni»h. 
rhoidu,pcs milui,tapfia,catharides,alliamtirl(Jj, 
p<*.fquilIae.meIanacardi,alumcnfaecum,rcal5^’Sj® 
viua, vitriolum, virideaes, flamula, apium1*1 
multa alia. De compofitis aperientibus 
ia fine ferro cft.‘quod Re.mellis anacardi, # P^(Cl 
ualis,ana.Mdanacardi cum non habes,pore5 j^i*/1 
Ii pofueris anacardos in tenaculis fabrorum c31 
ftrinxeris eos.cmanabit ex eis mcl: quae cft &. ftiP' 
cautcrizans. Item.Red.faponisnigriIiqu,c*,^(1 
corpora cum calce viua: 8C habebis 
ptorium. Item incorpora ventres canthad 
(fermento,& pauco aceto:8C habebis bonum v<, 
tiuum. |tem medicamen quod potentet 
lenter carnem fuperfluam corrodit, 8C min 
hermodadylorum,floris aeris,ariftolochif r 
ana:fiatpuluis. Irem medicamccorrodcns p 
eft optimum in vulncribusandquis,crul rlj(i3| 
lis, 8C cancrisaliquibus. Recip.fucci afph° 
vnc. vi.calds viuae,vnc.ij. t 
trochiTci; 8C ficccnturin vmbra. Bti&itrPc 
lius fiunt in menfc Augufti,&ferucntur:& c 
fe eft carnem putridam,&C vlceracruft°ia 
rerpulucrizetur vnus;& 
tzcp vtcr/s iftis medicinis. 
Scias q? medicinaeaggregaduae & conglutinaduae 
quaefunt.idemrdiffcruntaregencraduis 8C incarnati" 
uls:quae funtefdem. Item tam iftae quam illae 
runt a cofolidaduis 8C cicatrizaduis 8C figillatiuis.*quf 
' o 
'MoJinn* erS° cogludnaduaefunt, quf aggregat 
ivieaicina: qUo no eftfafta fub' 
ftandf deperdido: 3C funtdeficcaduaecuquadanico 
gludnofitace fiueabfterfione: 8C funrquaeda 
ccs,quae faciunt hoc mirabiliter:ficutcalx, 
tisfylueftris,ct folia liliq al.foI.plataginiSjfol.maloru, 
fol.cyprcfli, 8C multa alia. De copofids autem me" 
dicameneftdecalcc:quod diftueft. Aliud medica 
me coein conglutinatione labiorum SCcofolidadO" 
nc.Re.rafuraepani linei veteris albifllmi ad libitu. De 
Inde accipe oleum rof.& funde in eo paru galbani:6C 
incorpora cu his rafuram ad modum vnguend. Ec fi 
addatur parum corticum thuris 8C ariftolochise adu" 
rtae,fortius operabitur. * ■ - 
yrir 1, . regeneraduae feu facientes nafei carne 
ivicaiana? qUO j efi: neceflfe cft vt habeant ab" 
fterfionem abftergant fuperfluita" 
te groffam: 8C exiccent fubtilerquae duae groftae fuper 
fluitates,funt fuperfluirates tertiae digeftionis: ex 
Iteccllitate generaturin quolibet vulnere cocauo:fed 
difFcretcrhoc faciuntrquiain vulnere exiftete in cor> 
porehumido,vt mulieris,pueri, 8Ceunuchi,natu" 
raliter pinguis:neceflaria eft medicina paru deffccad" 
tia:vtthus, vernix, fccnugrae.lithargyr.maftic.aloe, 
myrrha,farinafabaru, 8C fimilia. Corporis autcficci 
Vulneri, neceffe eft adhibere raedicinaficcintem, vt 
ariftohirim, farina orobi, lupinorum : 8C maxime 
ii adurancur,fu nt ficciores. Ite fi vulnus habet mul 
tam fanierfortiori indiget cxiccadonc:fipau.ca,debi" 
liori. De copofids bonus puluis.Rec. thuris, vnc.i. 
vernicis, fcenugraeci, ana vnc,fj.fiat puluis.fubdlifli' 
mus:&abundater ponatur in vulnere*, Item lithar 
gyrus nutritus carnem generat,et mala 
corrodit: 8C remouetfcabie de palpebris oculorum. 
IMutriturauteffc. Re.lithargyrumadlibitu 8C pulue" 
riza.poftea ponedeoleo rof.poftea de aceto femper 
piftando, donec valde augmentetur 6C for" 
♦nam vnguend; illud valde reAificat vlccra 
calida. Item ex ditftis rebus fimplicibus facies Vii" 
guentum ponendo de vulnere pracdiAarum rerum, 
vnc.i.Olei, vnc.iiij.5C cerae, vnc. u in aeftate. Inhye" 
tnc,vnc.5* 
TUf cAirJn'** confolidadux figllladuae, 8C cicatriza" 
1 leaicina: tluaefcu facientes pellem .Tuntlithargy 
rus,centaurca niinorjOlIacobufta,ccrufla,eQrdccspl 
nl,rcfina ficca, abrotanum allatum, cortices olibani, 
gallae, nuces cyprcffi,curcuma,6C mukaalia. De co 
pofitisinaeftatccftoptimum vnguentum Rafisde cc 
ruffarquod valet ad pelle faciendam:5C ad cobuftiO" 
nem ignis 8c calidae aquae 8C olci,ad omne cxcoriatio 
iie 6C omnes puftulas calidas vlccrantcs, ad alterado" 
ficm cuiuslibet calefacfti, 8c multa aIia,Reci.oIci rofa. 
vnc.iiij.ccrae,ccruflae, ana vnc.i.omnia Incorporen" 
tur.'in fine addantur duo albumina ouorum,6C drac. 
i,camphorae. Aliud. Reci.rcfinae alb3e:bulliatin ace 
to acerrimo:5C proijciatur cum aceto in badnoaquf 
frigidae • colando cum ftamegna: poftea fumatur in" 
ttr manusinun&as oleo rof.5C diu manibus malaxe" 
tur,8C feructur vful; fcdin aeftate admifee cum refina lANFRANCl 
IhfdicitMcn dimittatur donec 
tHncijk3curn c°ta cmfta quam fccir, per fe cadat: 8C 
3Ut^~Cr*5flatum eft totum:quoderat corruptu, 
r u^*c*ens foramen:bcnequidem, et mun 
ut€m medicamen non complcuerit in te 
d°p0 .tu^ntera:faIuoq?medicamcn,quodfecun- 
tjUant ,s’"abcat minorem uirtutem:vel fitminusin 
alioru at°* u^raa^a medicamina huius generisdC 
hsJ0n^,Scd«fum fupradiefiorum fcimus:led pafceh 
:|'e&,tu^‘nbn°n pofuimus nffipauca leua dC pro 
CUc4ll?ih Pr,ncipi° libri tibi retulimus pro- 
ergo gratanter iftud opufculum: 
tysfi,. , eiusoperarefecure:quiain eoqua- 
tinetUrU,s,*{Murabpna.fecura probata8c vtiliacon 
r • Veroadperfe(fiioncm huius per 
kietja cllderas: difcc principia medicinae, quaefunt 
erum naturalium, non naturalium, 8C earum 
COntra naturam. Et difcc anatomiam:quae 
°rrnas5 naturascompofidonum corporis to- 
omnium & luuamcntum ipfo- 
lcet°fficiaquaehaberitin corporei ad qua 
Crtlcreauit Deus omnipotensilla membra ta- 
Uiri cfrcquenra apud locum, in quibus eft 
pIT,uhitudo:ctipforum opera exquifita perpe 
Cc-,tn^tafinem ad 
na ent,aipforuminprincipio,augmet6,ftatu,efc 
t,0ne: Fc per bonam rationem 8>C longum 
%nomentlTP°teSOPdmusfieri medicus. Aliter 
d°libio 
nifi Deus omnipotens hoc faceret:infunde 
§ratiafpecialem: qui dbi donet gratiam fua: 
r*cuiaptCrn veniampeccatoru,quifitbenedidusin 
Oculorum* Arnen. 
Pbcit chirurgia parua Lanfrand Mediolanefis. 
?AC T I C A MAGIST RI 
de Mediolano quf dicitur 
ars completa totius chirurgia?* 
Prooemium* 
| P T ? C T O K. in fe omniu fpc 
I r5t,urn Doisexcelfus&gloriofus: 
CU1US nomen fit benediAum in fe- 
J cu,a-qui mirabiliter hominem crca 
uit: mirabiliufipredemit. Nam cx 
diucrlbruqi proportioni 
diuerfarumq? qualitatu, 8C in- 
coprehenfibihbus intellcAui diuer 
V^proDn^°rrn,nemembraconfimilia:donans vm' 
fic Snie»nbi* ~rman^> ct Propria fuuamenta. De qui 
officialia formarum.fimilker 
VjN a^/!v0nudlucr^arum propter diuerfas-animg 
Pbr tan/n, ”€S*. quibus totu coftituitcorpus; 
fo/an,»n3l.,‘erat,?"a^,bsfnftrumentu.Ipfumctcor 
j|. nona^>,bde codefti creatafubftantia:in- 
k1”1 ans a^cm arbitriu.*ut volutarie, 
ht Ue*-o Drin,bea°tU^ncm aeterna obtinere. Ho- 
US5cu,_nihil boni erat deficiens,qui fua 
r;l?ccPtl1 uio!auit,quare no 
c^mncs ab eofueruntpoe- 
0 €ninad'* Sed cof ternus Dei filius aa 
te fecula genitusfipfeefilplendor patris SC glonarper 
qua ho m o,cu n <fta faAa fuerant et creata: mandato pa 
tris humani generis mifereris,beadffim£ glonofae Vir 
ginis Mariae, adhucantequam Annaipfam concipe- 
vterofanftificafae materno nataefan 
ftiffirn3e,fuum Tumentis ex diuiniscotemplatronibus 
alimcntu, viro iu fio, non ob amore hominis,fed pro 
tutela nominis aflignatae, quid ex ea fieri debcatrpro- 
phetantis virum in viri copula neiciends,no defpicit 
vtcrum:& caloris amore domini per annunciationc 
angelicainflamatum,imodepatris maicftatedefcen 
densianAi fpiritusoburnbrarioneconcipitur: &fe- 
metipfum cxinaniensfufcepitformaferuiVfed virgi- 
nitatis manente gloria Deus verus, homo verus vna 
mundo nafdtur. In perfonalegc confirmat moyfai- 
cam:propriu fundens in circucifione fanguinem prc 
riofum:nouanoftrae legem faluris adduxit:noftror{t 
lauans labem criminum in Iordane: Deu fe dcmon- 
ftrans: 5d hominem inter homines humaniter fine vi- 
tio conuerfando:mortuosfufcirat:leprofos mundat: 
caecosilluminariparalydcosianat: 8C alia multa diui- 
na mirabiliafacir:fuufacrum corpus 8C fanguine no- 
bisfancflificatjinfuae memoriapafllonis. Poft multas 
pafflonesin ligno crucis fufpenditur:per cuius arbo- 
ris fructum homo poena fuerat confecutus. mortem 
hominis moriendo dcuicir: vrperillu per que factus 
fuerat, redimatur. Adinfernii hicdefcendit, portans 
inde fpoliarefurrexm&afcenditad aeterna folia; vbi 
patre cum $terno regnat:Imperio ipiritufqfempiter 
no,miro myfterio: vnus nanc£ denotat trina 
pan da: ficq; trinus adoratur in vnicafubfianda. Sui 
mus ille pater omnipotens:qui per eius filiu nos crca> 
uit taliter:ct redemit me per mundi pericula fluctuari 
te a cuniftis periecudonum pcriculisfua pietate mife- 
ricordiffimaIiberauit:& de terra quam bonam crea- 
uie fertilem 8Cpraeclaram, licetliuore plenam,ran- 
core, odio propter quendam fatuitatis amorem in 
cxcufabilis,& partim rabiofum Parifiusin terram pa 
cis 8C ftudrj, licet coactum fua fapiertda tranfplanra- 
uit. O Parifius propter fedem Regt£ ibaicftads,pro 
pter excellentiam fpei, propter bonorum abundan- 
dam , propter phyficorumintelligendam :paradifus 
terrenalis eit nuncupata. O regalis ciuitas Parifius 
ciuitadsParifiusfine pari. Parifius per partes iuftius: 
nam tu faucs vnanimiter vero regi. Parifius parcius: 
nalcispar.i.iuftum in fcientrjs Omnibus reperire. Na 
in te qui% tutevdturiure fuojvel Parifius fcietes p4 
riens: nam quotidienegligentes ruo concipisin vte- 
ro.dcmueofdem paris viti me fufeipientes. mi- 
hi q? tantum tempus perdidi:tuufuauiflimu fiudium 
8C honorabiliflimu non querendo.Nam irreftaurabi 
Iis illa teporis perditio fola me facit de cordis profun- 
do Ad honore igitur Dei patris 
8C filrj SC fpirmjs (ancti, 8C beadflimae Virginis glorio 
fie, 8C bead Ambroficonfeflbris, omniuqjfaractoru: 
8C ad honorem 8C reucrenria Philippi potentiffimi,ct 
chriftianiflimi Regis Francoru, propter amore tuum 
Bernardecharilhme,propter preces vene 
rabiliu phyficae magiftrorum , propter fraternu amo 
rem mihita honorabi 
lem faciendum comitiua:ad vrilitatem connmem 8i 
proprrj filq magnum opusaggrcdior:quod ars com 
pleta vorabitur chirurgiscrper quod intendo ficutin 
paruo pro mi fi,compedio, tradere doctrina plena ad T A B V 
inftrumentu chirurgicum pertinentem adarbitraria 
fecundu docftrinam iapientu acceptam veteruqj 
lentium magiftroru meorum et meis certis experime 
itis 8C rarionabilibusexlbngotcpore laborata. Di' 
uinumcfc imploransauxiliiuquod meum opus felici' 
ter confumare, dignetur imperitiae fubuenire. 
Quod quide opusin. v.tradatus ftatui diuidendu. 
Diuifioifiiuslihri:ct primo de diuifione primi tuftatus. 
PRimusitaq? tradatus continebit de chirurgia re 
gulas generales 8>C capitula: 8C habebit tres do' 
cftrinas.Cuius prima continet tria capitula. 
. 1 r Docftrinc tradatus primi eft 
Lim.I. diffinitione,partibus3C fubie' 
«ftis chirurgiae. 
z De qlitate, forma, moribus,SC fcientia chirurgi. 
3 De intentionibus chirurgi. 
Doftrina fccundatradatusprimi eftvnafumma 
8C vnucapitulu, deanotomia,forma, 8C complexio 
ne,etiuuamentoomnium membroru conffmilium: 
8C de generatione embryonis. 
Diuifio terti£ doftrin*, 
DOvftrina tertia tranatus primi cotinet.xv.capitula. 
. I r DoiftrinaetertiaetraAatus primieft 
VapltUlum.l. ferm0 vniuerfalis de vulneribus, 
8C vlceribus. 
x De cura vulneris fa&i in carne. ... 
9 De cura vulneris facti in neruo. 
4 pe cura vulneris facti in oife. 
5 De cura vulneris facti cum concuifione. 
6 De cura vulneris facti cum apoftemate 8C ma- 
- , ladyfcrafia. 
7 De cura vulneris facti a cane rabido, vel alio ani 
v mali venenofo. • • ' , 
8 De cura vulneris: quodfequiturfracturam, dC 
dislocationem. 
9 De fluxu ianguinis a vulnere, 
io De diaeta vulneratorum. 
xt Dc vlceribus antiquis. < , 
11 Defiftula. 
Dc cancro vjcerato.r ; ■ ! 
14 Dccaufis quae impediunt vlcerisco 
folidarionem. 
x 5 De ipafmo fuperucnicnti vulneri. 
De diuifione fecundi traftdtus. 
*r| fecundus erit de particularibus vulne 
£ ribus membroru officialiuacapite ad pe' 
des.‘proponendo anotomiam membrorum confimi 
Ifum: 8C fic finitur tractatus.Secundo habebis anoto- 
miam omniu membrorum corporis.Etifte tractatus 
fub vnafummacontinctdeccmcapitula. 
n . 1. T tractatus fecundi de vulneribus ca 
Capitulum .1. pir{s & dus anotomia. 
% Dc vulneribus faciei,8C eiusanotbmia. 
j Dc vulneribus coIIi,etcius anotomia. 
4 De vulneribus fpatularu,brachij,manus, 8C cO' 
rum anotomia. 
De vulneribus thoracis, 8C membroru in eo co 
tentorum,8C eorum anotomia. 
6 De vulneribusfpinaefcufpondylium,& eorum 
anotomia. 
7 De vulneribus meri,ftomachi,& inteftinorum, 
; 8C ventris,8C eorum anotomia. 
. • ; * • ■ " i » - i • xfgfity 
8 De vulneribus hepatiXetfpIeniSsfefltffl1^ 
& eorum an oro mia* *$> 
9 De vulneribus virg2e,et matricisin mu'|£r 
& eorum anotomia. * $ 
10 De vulneribus ancharum, coxarum, gerlU ’ 
pedum,& eorum anotomia. 
De diuifionc tcrtij traftatus. 
TRactatus tertius erit de curis alioru rn0r Jj 
qui no funt vulnera: & quipofflmt *cC\ 
uerfis membris a capite vfc£ ad pedes:qui vcn,u 
manus chirurgi:& continet tres doctrinas* 
Diu i fio primtdodrin*. i 
Doctrina prima terrrj tractatus:cotinet.8.cap|tl|, j( 
-Of^SSfSSJSSSS^ 
z De alopecia, SC tinea* 
$ Defaphatis,furfuribus,5£ cruftis. orAcl^ 
4 Depanno,lentiginibus,guttarofacea, SC 
cibus vulnerum. 
5 De pruritu,8C Rabie. 
6 Delpctigine,& ferpigine, morphea, SC 3 
7 DeIepra,&iudicqsleproff. rpti* 
8 De impinguando membru 
extenuare de pinguedine. 
Diuifio fccund<ecoftrin<e. 
Doctrina fecunda tractatus tertrj cotmctcaprtu^^ 
f-y , p r tractatusrertH^s, 
VapltUlU.l. nerationehumoru & eorufpcC 
a Sermo vniuerfalisdeapoftematibus. 
3 De apoftematibus capitis:& 
tain capitibus puerorum. 
4 De apoftematibus in radice auris* 
5 De apoftemate colli,& gulae. 
6 De apoftemate fubafccllis. 
7 De apoftemate adiuncto* 
8 Depannarido. . ' 
y '• De apoftemate extraapparenti circalp1 
. membra Bc gibboiitate. 
io De apoftemate, apparenti circa os fto**1 
membra hutritiua. 
n De apoftemate in inguinibus* 
V* De apoftemate ancharum. 
i$ Deapoftematc vtrgaecttefticulorum» 
14 DefcroffuIis,&glandulis. 
15 De cancro non vlcejrato. 
16 De botio,& tcftudinc. 
17 De doloribus iunctunmim. 
.. . : Diuifio tertiae doftritue. / 
Doctrina tertia tractatus tertipeotinet i 
r Doctrinae tertie tractatus fer^l^' 
tudinibusoculoru;cteoruarl 
ir De aegritudinibus aurium. . 
$ Deaegritudinibus narium feu nafi. wjitf* 
4 De aegritudinibus oris, & membroru 
'v; torum,& eorum anotomia. 
5 mamillarumX p*nSu 
praeter naturam. 
6 De ruptura iiphads,&relaxatione. 
7 De hernia tcfticulorum. J 
8 De lapide renum,veficae,8£ cius cura* 
9 De hermaphrodito claufo,et additaiu cUli n> o c t r i n as i. 
T R A C. I. 
io ,cilh mulierum. "'4 
*i j^c aqua hydropicorum. 
ehcu cancro,& vicere & cxcoriationcin vir- 
U virili. 
fiftula, & rhagadrjs in ano» 
*4 j^Ccar»cr£nis,& malo mortuo. 
*5 p.eVaridbus,& elephantia. 
c riIgis, 8c fiffuris manuum 8C pedum, 8C po- 
'6 ris56<: verrucis. 
phlebotomiae, fcarificatione, 8C 
anguifiugarumappofitione. 
*8 lUuamentocauterrj, 8C modoscautcrizandi. 
cOmbuftione ignis, aquae calid$,&olei. 
T&e dmponc qudrti trdfidtus. 
a<ftatus quartus eft de algcbra;& cotinetduas 
ao«rinas. 
, Diuifioprimadoftrina. 
p Ula prima tradatus quarti cotinctficptecapFa. 
I 0£^r,n£ pnm£ tradatus qrti eftfier 
* p * * mo vniuerfialis de fraduris offium; 
J faciei* 
4 weh*adura furculae pedoris. 
5 w cfraduracoftarum,&: ipondylium* 
6 pefraduraadiutonj. 
7 pe^radura offis coxae. 
epHcationeoffium finefradura. 
Diuifio fecunda do ftrina. i 
Q Itla kcunda tradatus quarti cotinet capitula.5. 
tradatus qrticft 
1 * * ern10 vniuerfialis de dislocatione* 
1 k r 
h j/^0ca^,0neSpondylium. 7 
pf |sl°cationehumen,&infra» 
e isIocationc coxae 8C infra. 
T £>cdiuifionc quinti trdfidtus*, 
adatus quintus eritantidotarium: 8C contine 
C D,tcaPftula.vii. 
quinti tradatus de medicinisrepcr- 
* cuffiuis,&: modo repercutiendi. 
’ re‘o!utiuis,&; modo refiolucndi. 
rnatutatiuis,& modo maturandi. 
5 Jnun^‘ficaciuis,5C modo mundificandi. 
> nglutinatiuis,regeneratiuis, cofiolidatiuis, 
*> c^umdifferentijs. 
°*l‘ficatiuis,&: modo mollificandi. 
aUter,2atIuls niodo cautcrizandi. 
proatl p^ri caP*tu^s IUInG Patens auxilium fc 
ft^°nes^°"tUni caP!tu^a profiequedo per ordinem 
mcosfirmando fecundum audorum do- 
S's Per eorum experimentum,et per me 15 
USfUntappr0bat3‘ 
h0%i°ne fuis pdrtibus,cr fubicfto eius 
f\ ln<eP*im<t trdttdtusprimus. Cdp. I. 
doi~^U0^-nU€l^1garc volumusrvnotriu mo 
eiusaA.)1 ,n^eftigaripoteft;aucper eius nome;aut 
ln°r«« Pcr veram eflentialem cius diffi- 
»ij in 1Ur cntla<^ernonftrantem. Iftis mo- 
,tlternrcrUeftI§freP°l^l,mus chirurgiaper nomi- 
atl0n5* clu,a dieituracheir grecae, quod 
etgeia quod eft operatio: vnde chirur- 
gia.i.operatio manualis: eo q> finis cius 3C vtilitas irt 
manus operatione confiftit. Eodem modo per du$ 
adionem poffumus eam cognoficere; quare confiftic 
in operatione manuali. Per rei diffinitionem dide 
Galenus.Qui veritatem rei perpendere voluerit; na-v 
turaliter non exfuo nomine;ficdexfiui effientiainuefti 
garcconctur. Notitia nominisimpofiti non tollie 
ignorantiam, quam dat extremitas rei: ergo fi noti-i 
tia propter nomen rei non eft notitia bona; &adio*, 
nis notitia cum notitia nominiseft eade: relinquitur 
q> chirurgia per cius diffinitione cius edentia 
Arante inquiramus. Vndc dicimus q? chirurgia effi 
ficictia medicinalis:qua docemur operari cu manibus 
inhumano corpore, continuitatcfolucndo, 8c iblu- 
tione continuitatis ad ftatum priftinu vel priore qu5: 
poffibile fuerit reducendo; extirpari- 
do fecunda intentionem theoricae medicinae. Cumi 
enim dicimusq? chirurgia eftfidentiarconrradicimus 
illis; qui dicunt q> chirurgia eft operatio particularis:, 
quaeres eft finita 8C corruptibilis: de qua fidentia non: 
exi ftit m edi d nali s, ad d i tu r; qu o ni a h o c n o m e n fcien >» 
tia no proprie,£ed comunitcr hic fumitur,vt habetur: 
in techni. Cum dicitur;qua docemur operari;ad dif-. 
ferentia dicitur theoricae. Cum dicitur ;cu manibus* 
adaliorum diciturpracticaeinftrumentoru differens 
tiam. Cii diciturrrn humano corpore:dicitur ad diffe 
rentia mareficaloru: qui circa bruta cu manibus ope*. 
rantur.Sed quonia hucufiq; poftet tora practica fic dif 
finiri; adduntur tres differentiae cunctas operationes 
8>C fingulas chirurgi continentes: quae funt continuit 
foluereifolutu continuare;Sdfupcrfluum remouere. 
Cum aute dicitur : quantum poffibile fuerit: dicitur* 
quarenedicaturfilleno eftchirurgus:qui mebrum I9 
fum ducitad meliore poffibilitatis modumdicetnon 
Ita pulchrum uel integru ficuterat.Cum didtur/ecu 
duminrentione theoricae; dicitur vtfdatur q? necefi- 
fariu eft chirurgo fcire theorica.fficut apparebit aper- 
tiffimeinfuoloco* Partes generales chirurgie;quic 
quid dicant alrj;funt ires intentiones que in 
proprio erunt capitulo declaratae. Corpus aute hit 
manu& membrum tam confimiliaquam officialia 
funt propinqua chirurgiae fiubieda;fupcr quae cotum 
opus fabricatur. f 
De qudlitdte,formd9moribus3crfcientid chirurgi doftrin<t 
prima trdftdtus primi. Qap, II. 
NEceflariumcftq? chirurgus proportionataha 
beat copofitioncm 8C coplcxionc fimiliter te 
perata.Rafis.Cuius facies for mofa no eft,ipoffibile eft 
bonos habere mores;& Aui.Mali mores male cople- 
xionis fpeciefiuntfequentes: 8c vtetiamanushabeat 
bene formatas; digitos graciles & longos;corpus for 
te, no tremulum; 8C membra cuncta habilia ad perfi- 
cienda bonas animae operationes. Sitfiubtilisingcnrj: 
quonia apponendoru quantitasnopoteft liceris vlU 
tenus denotari.G. Sit naturalis,humilis, 8C fortis 
mi,no audacis. Naturali ficientia fit munitus;no medi 
cinafiolum,fiedinomnibuspartibus philofiophiaeftu 
deat; naturalis logica ficiat;vtficripturasintelligat. Lo 
quecurcogrue: quod docet gramatica. Propoficiocs 
fiuas ficiat rationibus approbare;quod docet dialecti- 
ca.Vcrbafua fidat fecunda intentionem propolicam 
adaptare;quod docet rhetorica. Adeo noficac ethica* 
q> fipernat vitia3et morcshabeat virtuofios:no fitgu* !ofus : no adu!ter:non inuidus:non auarusrfit fidelisi 
Sic fetotu aegro exhibeat:q? nihil ex parte 
tingentibusomirtatur. In aegri domo verba curse no 
pertinentia non loquatur. Mulier? de domo 
fu temerario refpiccrcno prefumat:nec cu ea 
turadeofilium nifipro vtilitatccurae.Nondetin do 
confiliu nifi petitu.Cum aegro velaIiquo.de 
familia no rixetur:fcd blande loquatur aegro:promit 
tens eide quacunc£ falutcin aegritudine. Et fi deipfius 
falutefuerit dcfperatus:cu parctibus 8C amiciscafum 
prout clt,cxpofitione nopoftponat. Curas diffici- 
les no diligat: SC de dcfpcratis nullatenus 
tat. Pauperes pro poflciuuet:a diuiribus bonafalaria 
petere non formidet. Orclc proprio non collaudet: 
alios afpere non increpct:medicos omnes honoret cc 
clericos: nullu chirurgum pro pofle fibi faciat odio-' 
fum:fic ad virtutes intendat pro pofle,cp dc ipfo 
nafama,bonumq; nomecomuniter praebeatur: hoc 
docet ethica. Sic addifeat phyfica: q? in eundis ope 
rationibus, fciatinftrumcntu eius chirurgicu theoria 
caeregulisapprobare.*quod docet phyfica. Na necef' 
larium eft q? chirurgus fciat theorica ficut 
logizado probari. Omnis praAicus eft theOricus:om 
nischirurgus eftpraclicus.ergoomnis chirurgus eft 
theoricus. Maior probatur pertextum Auice.dicen-' 
tis:q? res mcdicaminis.i.pradicaeper vnam trium re-* 
rumcopletur . Vnaregimen nutritionis cft:aliamedi 
cinaruexhibito. Tertia operatio 
cunt.Gal.Ioanni. Conftantinus, Sd Haly.Haly vero 
abbas no compofuit nifi duas. Vna regimc& medi' 
cina:aIiaopcratiocu manu. Minor probatur per dif- 
finitionem thcoricaeipfius8Cpracticspifc 
cem refpondentcs.Na theorica eft perfefta rerum no 
titia folo intcllecftu capicndaru.TubieAa memorif 
rum opcrandarir.Sccundum virtutum ordinc:prius 
res ab intclledu percipitur qua mcmorie commende 
tur. Patet ergo q? homo prius addifeie theorica :qua 
fpfam poflit memoriecommcndarc:adhoc vtpoflit 
fubfjceretheoricj operando. Pra&ica vero perfeda 
cft theorica demonftrare in fenfu propatulo er in ope 
ratione manuum fecundi! praeuritis 
6:u.Patct ergo q? pradicus per fcietiam fibiq; notam 
theorice opcratur:ficpatetryllogifmus:quianecefla-r 
rio conclufiofequitur ex Prafticafcnfua 
liter nos docet quotidie chirurgicum inftrumentu:&! 
finis qui fequitur ex officio chirurgfae:q? neceflarium 
cft chirurgo fcire partes omnes 8C fingulas mediemx. 
Na fi fcicnria elementorum,quae cft primu prinCfpiu 
rerum naturaliir, chirurgus ignoret.*omnino j 
bitfeientiam comiftionum operi fuo ncccflariam, vt 
patebit. Sciat ergo chirurgus.‘q? omnia corpora co 
mifta:quae funt infra lunare circulum ex quatuor fim 
plicibus corporibus:quaefuntignis, aer,aqua, 5C ter-r 
ra,fuas formas adinuicem cofrangentibus generatur» 
Jlla vero elementa propter ipforu vtilitatem& con-r 
trarietate qualitatum a corporali vita multi! funt elo 
gatarfed cum fuis qualitatibus veniunt in comiftum: 
ita q? minima pars vnius, minima partem intrat alte< 
rius. Vlteriuscomiftio frangit eorum contrarictatem 
6C forma: 8C inde fequitur alia forma ex admiftione 
fubftantiaruI 8C noua complexio excomiftionefua' 
rum qualitatu. Et quantum comiftio ab cltmcntoru 
contrarietatibus ad mediu complexu? 
vicinaturitantocomiftum efthabilius adrecipiendvt 
DOCTRINA P RXMCA ; l ’ f ' 
nobilem forma vjfc.‘qu£ quidem nobilitas iwR ,t 
nia eo mifta corpora in* humano fpin'tirredp,t^^f/ 
Sed quoniaquaIitatcs:qu3ecum illis | 
poribus veniut in comiftumrita q? 
acorporjbusfcparari, funtquatuor.ca.hu.fr»; • 
8C complcxionesfuntperillas:ncccflariu fuicj1* 
miftis corporibus coplcxiones quatuor rcp<’rJI1'Jr3s 
niam coplexio nihilaliudcftquam quaedam „/ 
comiftain toto: ffmilifqjexacftione8CpaiTiotlC 
trartaru qualitatum in elementis inuentarufita <p , 
nimapars vnius minima partem intret alterni5*1' 
uenitin comifto. Et quoniam ille quatuor cop1 v-[ 
nes,i^iJ.ieetea. fic.aliquado cdponuft \0 
cali. 8C hu.cali.& iic.fr h§C hu. fri. et Jic. et ite funt aj(/ 
iirj. iimpliccs ii rj.cS p o fitse. Et q u o ni ai 11^ 
quando fu nt cum materia,aliquando fine mace (jj 
fic funt.xvi. EtquoniaiUae.xvi.fecundi! aliq0 
fideratione poflunt efle naturales alicui,& a^,cl|Lt^/ 
turales:& funt.xxxij. Etquoniainter, comp1 
nesneccflarium eft vnareperfri 
plexiones aliaecoparenturrrcperra cft aequalis 
xid:quacinhominc rcfpcAualiorum coiniu01 
porum reperiturrno tamen dicitur ae 
rum pondere vel menfura,lediuft{tiaquada.£„ri( 
tacnimin‘hbmfneadtaleperueniunt mediua 
conrrarietatibus elongata.‘q> no potuerunt 
mifto corpore perucmre:8£ refpcctu coplc*- 
manae quaelibctres alia ca.fri.& hu.&fic.nU»1 ,^ 
tur. Illam naq?rem ffuc cibalem fiue rncdfr1 
refpectuhumiani corporis dicimus cATe temp^M5 
qUfciinvpaflafuerita calore naturaliiqujeft*11 
?\on calefit, nec infrigidatur, nechumcctatut,n 0t' 
liceatur radeo vtcalcfaciat,infrigidct,humctcC^iit 
pora noftra, vel deficcet. Etilladicimus 
primo pafla a calore naturali, qul 
bis,calei5r:ita q? noftra.*no 
tu m quin plus calefacere p oflet fine aliquo n° p3, 
curnentp* Illaaut infecundo gradu ca\idz'Ah$ 
fa a calore nbftro calefit: adeo q? taliter nos 
q? no plus calefacere poflet; quin noceret. 
tertio gradurqu&cakfectaa noftro calore, 
lea q? inde proucniatfcnfibilc nocumenta. r1 
in quarto gradu calida 
ftro pafla cakfacitjCtdcltruit 
ctrinadealqshabetur coplexionibus. 
rurgo fcire de coplexionibus corpori! 8C f}rfe( 
rum 8C medicinam fit ncceflarium 
experimetu probatur.Ponatur q> duo 
demhora 5C in cade aetate 8C in eodem oC°^^o^/ 
dio brachii ex tranfuerfo cu cnfc uel fimil» 
nerati: Vnus tamen eft coplcxionis ca.SC hu* 
gidae-<S£ fiHaicorum vfus 8C uW 
iftprum fimili modo mcdicetur:Cedfcientizc 
nisnosdocetpcr inftrumetu chirurgica cu^f!’c 
ter approbata:q? ambo no debet vno m 
imo de primo t^meb^mus,^c^l^ccrde^I^oqu, Lbr°L 
copIcxionis:ncincurratin febre:8C ncin m 
perucniat calidu apPftema. Na dicit Gai. .^rp 
jidum apoftema habentia funt febri ficutfP Qvc‘ 
n ficutfornax. Na haec complexio vctert^f^^r‘:' 
Ifach 8C Auomnibus alqs praeparatior elt 
ergo fiet feonfiderabicur G multus 
uit de uulnere:quod fi fic, bene quidc. fi v 
ternus ipfum phlebotomari ex brachio co Tract. ■ r. 
virtus & aetas comierriant: vet 
Htdehjp l.,^Us,P^urn ex duabus anchis,fi virtus fue- 
*iatural/S * ac,etnusipfum fcmel afcellarein die,fi 
fteri.E,- Cir.no.n bellabit,cum flippofitono,vel cly- 
ritnecc^0auccmus Partes vulneris cum futura fi fue 
Stffuri 
r,Um: vel cum plumaceolis 8C ligatura fo- 
tirCa ljtUra no fuerit neccffaria. Et caetera faciemus 
W Ulnus dicentur inferius fuo loco proprio. 
deljQi ra Vu*nus medicinam ponemus defcnfiuam 
diClr,a a^e.&oleorofa.&pauco acetofiraq? mc- 
locUniatt,nSatad finem vulneris:ne poflit humor ad 
cj v- Vulneratu habere dccurfum. Et prohibemus 
§uinc lac,oua,pifccs,et cibos multum fan 
fcei|0ni §eneranres. Sederit contentus prOcibo 
ter d, aucnae Vel hordei cum amygdalis: 8C gencrali- 
tis.ptpoCenui ftridaviqjadfccuritate apoftema- 
h;Co 1 'c,rnusipfum ab apoftemate 8c febre defende 
celeriter de 
*Ur ranfiucliberari. Alius vero non phlebotoma- 
Ventofabitur:quiafanguiseft pro thefauro in 
V]t1 No prohibentur ei carnes nec 
ftomachus cius 8>C digeftiua eft debilis:et 
heCt-larn nonpoflet vulneri neceflariam generare: 
febrem:quoniam eius complexio 
non cft apta. Praeterea vnam 8C eadem 
p*?.us medicinam vno 8C eodem modo parata: 
V 1<a,Uerfis corporum adhibeatur complexioni- 
iL!erfiim manifefte fadteffedum. Vitreolum 
Cianum, quod in gallico diciturcuparofa: fi 
HUuUl* corporum vulneribus apponatur, carnem 
at§encrari. Humidorum vero non folum non 
V‘iat,fcd corro^It*^ect3nienu{treolia<flio eft nifi 
’Cetdiuerfi fequantur effedus propter diuerfita 
nQ rporum fubiedorumificutfolisadio cftdiuer 
Po^11 ProPter : fed propter diuerfitatem cor- 
!n quaeagit. Vitreolum enim valdedeficcat: 
Hlrrp°ribus ficcismembra cofimiliainucnitfor 
torfl . 0rtltudinirefiftenria:quarcnonpoteft nififii 
s Itates vulneris dcficcare repertas: quibus defie 
S,atu**a carnem generat. In humidis vero corpo 
fN*uHU°n‘am corum membradebilianon poflfunt 
Vitreoli rcfiftcrc: patiuntur ab eo:& con- 
r vUltUr,niiquorcm:&ficpcr vitreolum putredo 
J|sc0f Cre Quoddidum cftdiucr- 
1,Orl)P°rurn cop!exionibus:dicitur de diuerfisme- 
lc°mplexionibus Gale. Si duo fuerint vulne 
Jjuid ii?!C acc|ua^a : vnum tamen inficco membro: 
lccj0 . llumido: quod eft in ficco indiget medicina 
Etfiuulnerafintin duobus membris in co 
. y nmilibus: vnum tamen multam habeat fa- 
Vero paucam:multam fanie habens,rae- 
it1a&ndl§etficdorl‘ I°annes Damafccni. Medica- 
ernplaftradebentcflehomogenea membris: 
Cl,|nfjr^PP0m,ntur. Et Galenus. Res naturalis debet 
1 quae vero contra naturam, 
tiCScbiruCrar^s cxPcfli‘ Si ergo naturales complexio 
f§Us ignorabit: quomodo poterit fecundu 
CatninCOrnplcxiones membroru 8C corporum me 
£Varife? maxime fi complexiones medici- 
?nerati0 radus ct,arn ignorabit. Humorum ctia 
<3 nfm: cluaePunc tertium rerum naturalium 
arn*°P0rtct feire chirurgum:& fcientiam,5C 
deaPOftcmatum debet feire: ficut etiam in tra- 
Poftematibus cft declaratum. Membro- 
LAR M A. 
rumquc diucrfitatem &ipforum vtilitatcm 8C ofli- 
da feire debet: vcfdat quae membra magnam a«fHo- 
nem in corpore habent:8C quae funt magni fenfus for 
tem no fuftincrent medicinam. Virtutes ctia opor- 
tet quodeognofeat: vt videatquando alicuiusvir- 
tutis aftio minuatur: vt membro poflitfuccurrereil- 
liusbefae operationis officio feruiend. Etfifdentiatn 
habet virtutum operationum 8C fpirituum fibinoti- 
tia non latebit, omnes praedidaeres funt naturales: 
quaefunt primum membrum diuifionis primf theo- 
ricae medicinae. 
Simili modo neccfle cft fibirerum no naturalium 
habere notitiam: vtfdatfuo vulneraro vel apofte- 
mofo conuenicntem aerem eligere. Vulnera nanque 
non deficcantur in aere humido vaporofo:fed opor 
fet vulneratos de aere tali ad ficcum clarum 8C odori 
ferum tranfmutare. In hyeme a frigore defendere: 
quia nihil adeo nocet vulneratis neruis 8C oflibus fi- 
cut frigus: licet in aeftatenon tantum fit necefTarium 
acrem temperare. Ncccflarium quoque cft vt fciat 
ordinare diaeta: proutinferius in proprio diaete capi/ 
tulocontinetur. ItemnecelTarium quodfccundff 
quod conucnit aegro motum ordinet & quietem: n5 
fi fuerit vulneratus in capirc:vel habuerit nerui pun- 
duram:ncccflariumeft quodquiefcar:fitin filentio: 
et habeat mollem 8C planum ledum: ne membrum 
laborem aliquem pariatur. Sed fi vulnera antiqua fi- 
ne dolore citent in brachfis: bonum effet aegro cum 
pedibus ambulare: 5C brachium ad collum portare. 
Et fi effet in cruribus 8C pedibus: bonum effet quod 
faceret, 8C cum manibus laboraret. Item debet chi- 
rurgus fomnum aegri quem poterit fcmperare.Nam 
dormitio nimia fuperfluitates generat: virtutes de- 
bilitat: totum corpus infrigidat 8C relaxat. Nimiae 
vigiliaefpiritus dmoluunt, 8C confumunt: humores 
acuunt vulneribus.*innaturalem fiedtatem adducut: 
8C funt caufa dolorum. Item decet cum feire reple- 
tum cuacuarc, 8C inanitum fouere: vt aegrum ad tem 
peratam reducat habitudinem : nam aliter vulnus 
nunquam confolidarctur. Et oportet vt aegri fui 
pafliones temperet animales. Nam ex ira fpiritus ni- 
mis ab extra funduntur.‘quarc vulneratum membrff 
multoties inflammatur. Timorautem &triftitia 8C 
fuae falutis diffidentia fpiritumad intra reuocat: 8C 
inde virtutes debilitantur: &non poflunt materiam 
adrcftauratione vulneris generare. Haec enim fex 
funt res non naturales: quae funt fecundum raembm 
theoricae medicinae. 
Membrum etiam tertium: quod cft vulnus, vi- 
cus, fiftula, cancer,apoftema: alia ncccflarium 
cft cognofeere: vt fciat fuper quo, 8>Cpro quo, 8C 
ad quid oporteatipfum laborare:quoniam haec om- 
nia diuerfa funt: & fecundum eorum diuerfitates di- 
uerfis indigent iuuametis. Caufam etiam fui mor 
bi, verbigradafeire debet. Nam vulnera quaefiunt 
ab enfe, aliter curantur:quam vulnera quae fiunt per 
conculfionem lapidis velacafu.Etuulneraquae fiunt 
a morfu canis fimpliciter, aliter curatur quam ea quae 
ex morfu canis proueniunt rabiofi:ficut poterisin lo 
cis huic materiae pertinentibus reperire. Oportet 
etiam q? fciat accidentia cocomitantia fuum vulnus: 
vtfeiat vulnus curari non pofle: nifi prius acciden- 
tia fint remota: vtin proprio inferiuscapitulo conti 
netur* Et ifta tria morbus, caufa, dC accidens cum S E C V N D A 
omnium membrorum cofimilium tta v 
neratione embryonis. 
Voniam vt dicit Gale. Neceflar,tfjaI|i 
chirurgo feire anatomiam : ne cr^1-o/ 
tum ligamentum efle pelliculam* 
tundumligamentum eflencruum* , 
fuis operationibus cadatin crr°rej 
pofui de natura,formis,iuuamentis,& de conip w 
ne membrorum conffmilium propriu facere 
ftrum. Et quoniam, vt dicit Auicen. notitia * u 
caufam habet, non poteft haberi, nifi per I uas c , 
fciatur. Oportet nos igitur confidcrare caulas 
brorum confimilium, propter hoc fumedo fu 
creditasfupcr principrjsmedicinalibus fecun 
medici crediderut. Ponam in principio gener^eJi 
embryonis prout efle crcditurtetab au 
dnaetradicur.Ec fiquis alnor qua medicus plu 
ritinquirere:pro me laboret, 8C airjs:qui conte &0' 
mus illa credere, quae nos medicinalis Tcienti# 
res docuerunt* 
t~x embryonis quatuorfuntp^ 
De generatione nes;alLintfrioncs:apui rf„i« 
certitudinem inquirentes. Quarum tres 
verbis videantur aliqualiter difcordare:tany1 
conueniunt veritate. Alia quidem in verbis p 
et in veritate difcordat.Nam philofophorum t 
ideft Arifto.dicit q? embryo generatur ex V,J? 
matc&fanguine mcnftruofo mulieris: 8C 
viri fe habet per modu fadoris: dC fanguis’ tncfi r|l <t 
per modum materiae. Hoc quidem taliter 
Auerrois:Qifperma viri nullo modo ftaref 
tiaembryonis: 8c q?fperma mulieris adgtnri 
nullo modointraret. Gal.vero poit:q? ex a 
fpermatibus viri,fdlicct dC mulieris adinuftc $ 
tibus ct patientibus:ita q? vnumquodcp ip f°Z€. 
retin ahud:& pateretur ab alio: fieretembry0' 
nerariorita tamc fit q? ex fpermate viri fieret 
tior: minor autem ex fpermate mulieris. j |*c 
ro qui in didis pro mephyfidslaborauit G* 
opinione,caflat omnino Aucrrois 
q? ex duobus fpermatibus fitgencratio c. 
ita q? fi mulier nonfpcrmatizat,nonfitfilillS .^c0y 
lia. Et cp ficut coagulum fe habet in cafeo per 
guIationisadiue:& lac fe habet perviam 
nispafliue:itafperma viri ad embryonis gcn* 
fe habet per viam coagulationis adiuc:etfpcr 
lieris per viam coagulationis pafliue.Et q 
dum vnumquodq* duorum coaguli,fciIiccL£Jl 
cft pars fubftantiae cafei: qui fit ex eis:ita 
duorumfpermatum eft pars fubftantiae 
neciftud verbu difcordataphilofopho* j 
mulieris non eft adeo a natura fanguinis , 
propter mulieris frigiditatem non valentis 
ne decoquere: 8C propter vicinitatem rfo>ej 
matis & matncis:quod non eft dignum 
ma. Et propter hoc voluit phiIofophoipiu 
nem menftruum appellare. Et etiam licete* 
fpermatibus fiat embryonis prima generi ‘^p1" 
bus omnia membra confirailia, exceptaca2llgfttc(1 / 
guedinc generantur ; tamen ad ipfbrum (ar 
tumSC ad carnis generationem & pingue j 
guisprouenitmenftrualis. Matrix vero qu$ 
, , D O C T R m A 
fupradidis fex et reptem,totam perficiunt theoricam ! 
medicinae. De duobus quoq; inftrumentis pradicf 
praecedentibus ordinate chirurgicum inftrumentum 
non oportet efle chirurgum alienum: nam oportet 
cum ordinare diu erfo modo diaetam .infra in {pedali 
capitulo de dieta vulneratorum continetur. Decet 
etiam eu m:i mo neccflarium eft eius feire dare, cu ex-* 
pedir, potione.Gal.Multum valet pharmacia & 
mitus his:qui peffima et putrida habent vulnera.Cor 
pore enim ex malis humoribus purgato ma- 
licia de vulneris loco mouetur:et vulnus velocius co 
folidatur. Qui ergo omnes partes medicinae confi- 
deranmanifefte reperiet:quod neceflarium eft chirur 
go completam addifeere medicinam: 8C vtiiVhoc 
continetur prooemio: cum alrjs bonis quaefibi peruc 
niunta natura* 
Dc intentionibus chirurgi dofirins primae truftatus - 
primi. Cap. 11 I. 
SCiendum cft q? omnis intentio chirurgi quantfr** 
cunq; fit diuerfa particulariter: et quo ad homine 
infinita:fub vna trium intentionum generalium con 
tinetur.Primaeftfolutio continuitatis.Secundaeftfo 
lutioniscontinuatio. Tertia eft fuperflui remotio:du 
tamen haec omnia fiant cum manu. Nam fub iftis tri- 
bus intetionibus: vel fub unaiftaru ffue aliqua iftarui 
omnesintentiones chirurgi continentur. Soluitur 
nancp continuu per chirurgum qn phlebotomat: qn 
fcarificat:qn cauterizat:quado fanguifugas apponit: 
quare licet haec omnia propter noftram fuperbiam et 
dedignationem barberrjs 8C mulieribus relinquatur: 
tamen de opere funt chirurgi. Nam Gal.& Rafis 
in eorum apparet fcripturis:hocpropriis manibus fa 
ciebat. Et ego phlebotomo vfusfum interdum ma-* 
mi propria phlebotomando venam:ad quam 
fibarberfj defecerunt. Soluitur autem continuum 
cum venas incidimus temporis 8C frontis: Sc cauteria 
fadmuspropter aegritudinesoculorum :8C etiam cu 
cauteria in diuerfis locis capitis, 8C corporis facimus 
propter diucrfasaegritudines: prout dodrina caute- 
riorum in fuo capituk) declarabitur. Soluitur enim 
continuum cum aquam hydropicorum perincifio- 
nem extrahimus:&cum incidimus crepatos:5d cum 
perindfionem extrahimus lapidem dcuefica:etcum 
alia diuerfa Vulnera facimus:fecundu q? in multis Io" 
cis continebitur huius libri. Nam profequendo in 
(entionem fecunda:folutum continuatur,u!cera, vul 
ncra, fiftu!as,cancros fanando:diflbIutionem iundu 
rirum, fradurarum, oflium perinftrumetum chirur 
gicu reftauramus:ct circa hanc intentionem multa di 
uerfa opera faciendo:quorum plenam dodrinam ha 
bebimus per hunc librum. Per tertiam intentione 
fuperfluum remouendo fcroffulas capitis, 8C coIIi,dI 
aliarum partium extirpando, cataradas,vngulas, pa 
num,fcbel,carnem fuperflua, polypum cxnafo,por 
ros,& verrucas,ficus,atrices, Sc condy!omata,fuper 
ifluitatem hermaphroditis, folliculu claufae vuluae, fc 
xtum digitum, 8C multas alias fuperfluitates remoue 
do humano corpori non decentes. 
Doftrina (ecunda traftatus pnmi:quac eft 
vna famma & vnum capitulum de anato* 
complexione, & iuuamento T R A . e T A T ; V S T. 
3JCOncc naturalem, 8C coplexioncmaptam 
C^uenien^,°n^:^cutcIu^,^cr m^ra f°rrnarn habet 
jac*COrum (pprfasadioncs: cutranfglutit 
Aliter coR !pf!us matr,c,s profundibtotam fe natu- 
c,u:qj ’§n circa illud: fuumqp taliter claudit orifi- 
Us P°flctilludintrareftilus.Informatiuavero 
*jUata^PproPr,afa huic officio cu Deo gloriofo coti 
*non rehenditur, quonia eft defecretis 
JUe,Us r y.H^Alantccalorenaturali,qui eftinftrume 
cuftf lritlrclu‘defeenditeu duobus fpermatibus: 
Patnsplus:& permifcct illafperma- 
%iijj fpiritum ta vitalem 
H PPUa”atairaIem:etminera vnfcuiqi.ppria: 
1e^n^uC,C ln*v,‘Primis diebus infolu fpermatibus 
■ n5 fi'nC .mcn^ruoPo mhfl petens:qm vfc£ ad illos 
Wrapp ttaUs refolutiodeq curetur. Sedpofteainci 
& meftruufanguineattrahcreincipitat 
• I^,t,r*^us diebus incipiunt fieri punda 8c Ii 
■^errhatCS>* ,!n^ex vitra fanguismenftruus intrat in 
UI qnidefanguis toto coceptionis tepore 
!fCrniat' teS ,u‘ditur. Vna mutatur in naturJ 
Sfp ,Ca mebrorumaduo 
>n§uin .n,at,^us habentia principia. Secunda pars 
i ert,a ,sSrofli qua caliditas coagulat: mutati carne. 
PlngUcda - btlllS qu5 fr,S,dltas coagulat: mutatur i 
l^isoTk QParra parsbonf fang.qfuperabudat 
\uinta - fit ad mamillas: 8C couertitur in lac. 
uPerfluit:adh3ecoIaufq:in diem partus re 
j ,TJqrrice. Poft.xv.diesaprimo coceptiois 
c^(;j0*C!l<,“us feqntibus fit fang.humiditas, caro, nu 
C'Piuntn^atur:c0r’ cerebra,heparin tribus veficisin 
arcre:deindeaPParcturn^>dicus:quiqua^ 
%u tillaappareatunteilhtn 
Sbi,/. us c^°,n§atur caput ab humeris: venter a Ia 
h exc^ern,tatesauetre.Quatuordiebusfequen 
. d r 5,,tur 8C funt.xlv. 
PP *cat,soibus:& funt.xc.mouet.‘triplicatis 
innf.ix.mcfesjinquibus nafcitur.hoctnin 
0Urri s *aflft:fed eft vtplurimu. Vnde verfus. 
r.CC,P,t maftixgenerando fpermatapatris: 
*? dies ftat: tribus linea pundus 
Anguis fex.*poft in fpermata tranfic 
Uc,Idltas*caro fitfequendbusin duodenis: 
In rej.ac£ I°ngatur.*tria membra regalia conftant 
finrh,(^u,s nouem extremis latera diftanr. 
PerficerUs,etccruix, venter, 
U?ptorum:dant:motum:denicp 
U3eCa:”cq! dies dat nonagefima motum. 
erJ,SOrrurn;tunc tempus triplica totum. ■ 
14 caro 8C pinguedo generatur ex fanguine 
en‘tru°fo:ofla ucro 8C cartilagines,ligamen 
sfpCr^Cn?!>chord^,arteriae,paniculi, cutis ex duo 
ar,^nsgenerantur:vrvult Auic.&f omnes 
t^ftaliqres:,, vtapprobatexperimetu chirurgica. 
Vl,s vcra 1^°rum membrora 
t f^rc^tauratiocrcftauratur: quonia eoru 
&eIt:fedc rna Parenrum.‘quod forma aliam aequi 
r,c»'atl,r?r0cuius materia cftfanguis.*qui quotidie 
>^at,Onpn n°bls * CU! Panguis dat forma, veram re- 
c°mpletam. 
Pf. Copj -*11. ra confimilia diuerfas habet formas, 
luiiamcntafecundadiucrfitate 
cad~ratCr**CXcluacdponuntur:quia licet 
vnoqUo ae“ritcopofira : comifta materia tamen 
mebrorum cofimiliu alia dC alia eft ma-. 
V tcri$ proportio:propter quod forma diucrlatn 8Ciu> 
uamentafufcipere meruerunt. Na deus omnipotens 
no emulus, no auarus, dat vnicuiq? rei de forma fecif 
eundum q? eius proportionata maceria requirit. 
O S nac£ prima eft eft fri- 
gida 8C ficcu:& habet diuerfas in corpore for mas: 8C 
diuerfum numerum etmultiplice:propterdiuerfain, 
corporeiuuamenta. Iuuamenta enim multiplicatio-; 
nis oflium fuit:quia neceflfarium erat vnu mebrum fi 
ncalioaliquado moueri; quod fieri no potuiffet:fifo. 
Ium vnum os fuiflet.Et etiam quoniaaliafunt vtcly- 
peus membra defendens, ficut offa aranei. Alia fune 
fundamentum,ficut oflafpinae 8C cruriu 8C brachio- 
rum. Alia funt ficut arma, vcadditametain lateribus 
fpondyiiu.Aliafunt,quibusrepIentur quaedacocaui 
tatesquarundaiundurarum:vt manus etpedis. Alia 
i funt utineorucocauiratibusrotunditasofliscumeo 
coiundi intret: vteu eo fungatur: & nihilominus mo 
ueatur, vt offa ancharum cc fpatularu. Alia funt vt in 
ei s fu fpe n datur m ebra.* q uae fu Ipen fio n e indigent: vt 
os quod eft fupra cpiglottu dC oifa madibularu. Nu/- 
merus vero oflium, form£,etiuuametafpecialiarepc 
rienturinfecundo tradatu: vbi plene tradabiturde 
anatomia membrorum oflTicialiumtotiuscorporisa 
capite vftp ad pedes. 
CARTILAGO frigida eft et ficca:&eftm ol- 
lior ofle,& durior carne:etin corporefcx habeciuua. 
meta. Primu, vtcotinuatio oflis duri cum mebris 
mollibus no fucritfine medio. Secundu,nedurum 
molle Inderetfpecialiter in hora coprefliois velpcut 
fiois. Tertiu, vtoflaiunduraru, q in finefunccarti 
Iaginofa:molliorecofricationehabeant infundaris. 
I vteflet olfis incuruatio ad fuftincndumufcu 
Iu mouente mebrum non habes os vt palpebra fupe 
rior. Quinta eft quia I aliquibus locis necefiariu eit, 
infigi aliquid in re;q no multu fit dura .* ficut eft in epi 
Sextum,quia necefiariu eft aliqua membra habere fu 
ftentarione 8C pIicationc:vtfuftentari,ctcoftringi,et 
ampliari poflint,& plicari: vt in naribus 8C auribus. 
L I GAMENTVM frigida eft 8C ficcu de ofli- 
bus egrediens:ethabetquafi forma ncrui:non tamen 
eft neruusinec fentit ut neruus:fed eft flexibile:ec eius 
funt quacuor iuuamenta. Primu eft vtliget os cum 
ofle.neccflaria enim erat offis cu ofle ligatio, vt multa 
offa vnum fuftineret 8C coficcrent corpus, ficut vnu 
os.*et nihilominus mebra fingulariter mouerentur:et 
ideo fuit flexibile 8C infenfibile: quia fi fuiflet fenfibk 
Ie,in iuduraru motuflaborem nimiumfuftineret. Et 
fi fuiflet ficut os, a quo proceditinflexibile: vnu mc->, 
brumfinealio moueri nopollet. Sccundumiuua- 
metum fuit, vt coponcrctur cum neruis ad chorda fa 
cienda 8C mufculum. Tertia iuuametum eft, vt fit 
quorunda neruorumfedes. Quartum vtperillud 
iufpendantur mcbrainierio,ra:quae fufpenfioneindi 
gent: vt ftomachus, matrix, & alia quaeper ipfafupc- 
rius fufpenduntur. 
N £ R V V S frigidus eft 8C ficcus.*& procedita cc 
rebro vela nucha. A cerebro na(£,pceduntfeptc pa- 
riat dicucur neruifenfibiles.Anucha Vero.xxx.,|>- 
cedat paria: & vnus fine pari: & dicatur motiui;licet, 
tii primi dicatur fenfibiles:5C fecundi motiui, nec pri 
mi carent motu nec fecundi fenili.Et funt corpora al- 
ba,flexibilfa,fortia,& tcnacia:etiuuamentum ipforu 
eft motu et fenfum afferre mebris. De diuifioe vt' 
A Nr -M A*;; DOCTRINA 
- "TERTIA 
ro mebrorum multulonga eftdodrina, nec effinte' 
tio noftrain hoc libro tradarc nifi mebrorum anotO 
mia:qu$ neceflaria eft chirurgo inftrumcto. Etfn 
datu. z. huius libri habebituranotomia ncruorumai 
feftorufculocoru neruoforunqbus debet haberi cau 
tela iri incifione 8C cautcrizatione cum de mebris offi 
cialibus ponemus anotomiam:& de eorum 
bus tradabimus, 
A R T E R T JE vero funtcalide:no propter coru 
corpa,quaefunt frigida et fic.fcd propter fangumevi 
tale,&fpum cordialcineis exiftetes:& habet duas tu 
nicaspter vnaarteria,qu£ teditad pulmone. Tunica 
aut interior eftgrollior SC firmior fiue fortior: quia re 
calidam er mobile continet. Htipfarumarteriarum 
origo eft a finiftra cordis auricula:undedu£ oriuntur 
arterif:vnatenditadpulmone:&habet vnam tuni' 
eat 8C pcnpfum pulmone partitur: Spineo finitur:& 
portatfanguinepulmoni quo nutritur:& vitalcfpiri 
tu: 5>C vt ex pulmone portet aere ad cor ad teperanda 
fumofam caliditatcipfiuscordis:&iftaarteria 
tur uenalis:co q> no habet nifi unatunicamftdeo q? ef 
fet obediens dilatationipcripftim pulmone:ef q> fan 
guis pulmone nutriens per ipfam melius refudaret. 
Alia aut arteria: quae cu ifta nafeitur a finiftro ventri*- 
culo cordis,habet duas tunicasjeo q> 
bat fortitudini motus &fpiritus:alia quia illud quod 
cotinetur in arterrjs,eft nimis charu:&: multu indiget 
cuftodia. luuameta ergo arteriaru tria funt. Primu 
cft vt per eas in dilatatione attrahatur frigidus aer ad 
cor.fecundu,utfumofitasin coftridione expellatur* 
tertiu eft,utfpiritus vitalisper eas toti corpori tribua 
tur. enim multipliciter 
ru diuifioes vltimj no perfiduturfenfu:necfubfjdu' 
tur operi chirurgico:de quo ftt curandu:fed in fuis Io 
cis habetur, vbi debeat chirurgus arterias euitarc. 
quoq; propter eoru corpora frigidaeiu-* 
dicantur 8C ficcaeftcd propter fanguine in eis conten-- 
tuiudicatur omnes ortu habentab 
te:in quo quide dii£ oriutur venc.prima fim£ fiue co 
cauitatis:& dicitur porta,cuius officiu eft chylu a 
macho, 8C inteftinis per venas mefaraicasab ea proce 
detes 8C ftomacho &C inteftinis cotinuas attrahere: 3C 
ipfum chyluin prima digeftione per capillares venas 
per tota fubftantia hepatisfpargere.aliauero a gibbo 
hepatis quae dicitur ventrem habens:qu£ ficutarteria 
multipliciter diuiditur:et eiusiuuamentu eft dare 
ticorporinutrimentu.dequarum quocp ramificatio 
ne dodrina plena inferius continetur. 
Pofthocfuntp A N N I C V L i:qfunt 
cxfubtilibus neruoru filis venaru etarteriarix :,ppter 
qdTunt frigidi 8C ficd:& futfenfibilcs: quorutriafut 
iuuamenta. Primu vt pluralitate rerum quarunda 
in vnaligent forma:ficut paniculus qui ligat fepteof 
fa capitis. Secunduiuuamentu eft vtqueda 
bra cu alfjs fuipendant 8c annedat; ficut renes dorfo: 
matrice Tertiu iuuamentu eft vtqueda me> 
naturam funtinfenfibilia: per 
culos ea cooperietcs accidentalitcr fentiat: vt pulmo, 
hepar, fplen, 8C renes, haec. n. per fuam 
fum no habent:fcd quicquid fentiunt, per panniculu 
qui ea cingit fentiunt accidentalitcr. 
CARO gencraf exfanguinc groffb a calore coa*- 
gulato.Pinguedo generatur exfanguine fubtili a fri' 
gore coagulato. 
CARO vero calida eft dC hiucuius eres funtfpe- 
ciestnaalia cft caro fimplcx.*et cius fuuatnctuj 
pleat interftitiamebroru aliorum „ 
nam forma ducar:et vt mebrailla dura adinuicc 
confricetur» Alfa fpecies cft caro glandulofa^^, 
fuuamentuefi: vtconucrtathumiditatcsadcius 
re vt caro gladulofa mamillaru quae 
ne attractu a matrice in Iac:& caro tefticuloru 
lofaquf couertitfanguineinfperma:cccarog,a ,<i 
lofa faudu,quae generat faliuam. T ertia carnlS 
cftcaro: q eft in mufculis:& dicitur caro , 
qm eftintermiftafubtilibuschordaru filisivt1* 
ximishabetudcuius iuuametuperanotonua 
Ii habetur» Dcmueft CVTI S :qeftinql,fa 
tcperata:& eftcotcxtafubtiliffimis filis 
naru,& arreriaru illam facientibus p o 
bus ei vita Sc nutrimentu: vt fit regime totius c 
ris. Et neceffitas eius teperameti fuit no folu in caojjir 
Sc frigido:fcd etiam in humido Sc ficco,duro? *(/ 
afpero, &leui:vtteperatefentiret. Nafifcnt,r<VeCf< 
titer,vt neruus fenfibilis fimplex, homono J/ 
exponere frigiditati nec caliditati aeris. Nec cuUJQ$ 
me SC digitoru: q inter o£s alias partes cutis c°rFnin' 
cft teporatior,noeifetbonusiudexindifeerne • 
ter calidum SC frigidum hu.&fic.durum 
MVSCVLI 
numerantur inter membra confimilia.*eo q> vc^n<f 
ad officialia copofitionecoponuntur excarnt 
uis SC Iigamcntis:& funt voluntarioru m°tuU‘ 
meta» Neruus enim veniens a cerebro 8C 
,pcedit ad mouendu mebra,admifceturIigatTl5 
fit eoru admiftionechorda propter triaiuuafU 
Primu quia neruus fimplex nimis eft fenfibil& 
Ius,propternimiafenfibilitate nonpoflerpad13,^ 
in motu. Societas vero ligamenti infenfibilis 
nerui fenfibilitate:&: reducitad vriletcperani^1 
Duos alios dcfeAus habebat neruus mollitie SC 
tate: quod eft 
paucitate quia prouenitanuchaquf eft parua» yi' 
batenim paucus multipliciter diuidi antequa “j(/ 
tur: Suillos duos defcdusfuppletadmiftio 
tas ligamen':na inde teperatur: mollities ci\i 
SC quatitas augmetatur» Copoiitio nerui hu1 , 
gamenti eft chorda mouens mebraad 
malis qff corrahit, vel longatur, vel torqtut &1 
Huic aut chordae ad plena mufculi jV1 
fodatur caro fimplex ,ppter tres vtilitates. 
fit jn extenfione SC cotradioneipfi chordf C°\C 
praquam paufet.fecuda vtcaro qu$ molhs t 
conleruetchorda:ne nimis deficcetur in rnOc 
vtcompofitiomembrorufitformoffor» 
componitur mufculus: qui cft corpus oblp 
vna parte aliquantulu arcuatum.Et 
pofitio erat valde bona,natura ad confcriian Qfrtij 
copofitionem quodam panniculo texit 
da uero cu illum intrat mufculu,in multa 
tur:& dicuntur villi: villi funtinter triphceS 
ncs:per quos viget virtus expulfiua,& retcnCet} 
autc exit mufculu: redeunt illa fila ad c°Pc!Fc(lpK 
chordam, vel chordas fecundu q? neceflad*1 
res chordas uel mufculos generari. H* r{$t 
confimi!ibus:quaefuas habentformas,# Pr°f,sc^ 
uamenta .* componuntur mebra officialia c° 
poris:quae funt animae rationabilis inftrntn6 
brorum autem officialiumanotomiainftc 
«ftatuplenius continetur* °®Wna tertia tranatus primi continet, 
SNndecfm capitula, 
Un‘Uer falis dc uulncribus cr ulceribus doflriii£ ter 
*l r flatus primi. Cap. I. 
BBbemusfcire q> vulnus,plaga,vicus,fi 
<Kjla, cancer vlceratus, dislocatio,fra> 
*ura, apoftema, omnia 
no cotnuitacis:que eftcomunis officia 
iwr""" S. Sc confimilis aegri tu do: quia h$c om 
off,Cl' Untaccidere mebris confimilibus no propter. 
,alet 0®c*al*kus io propter confimilia.Etom 
l5ter_ conucniuntin voce:licet fecundu ver i* 
tUrt inerant:na multories vnum pro reliquo fumi 
Goner ed vulnus eft folutio continuitatis cumcffu-" 
luti0 ex recenti tepore. Vicus eftfo 
U)caf0t,nuitatls,a putrefada 8C inueterata. 
3apoftemado fuas habent diffinitiones et dif 
Patc^,c* Plaga pro uulnerecomunirer 
tiesq.vicere. Repcrituretiain medicina 
vlcusantiquu dicitur vulnus: vtaitHippo.in 
Icw- apli° Vulnera annuafuerint, vel 
CfSco t?pus tiabcnr: 08 ncceiTe eft emitti, 8C cicatrix 
Vujn ncauas fieri: ibi fu mitur vulnus pro vicere, 
hir fi CrL,rn aliud eftfimplex:aliud copofitum.Etdici 
0niplexad differentia compofid duobus modis. 
r%tr°d° d,dtur vulnus fimplex, cum quo no eft 
ntl3e dcperditio:aliuddiciturfimplex, cu quo 
Po(jc S rno*’t>us alius, vel maladyferafia fodatur. Co 
SoP Vcro dicitur ecotrario. Sed ta fimplex qua 
3luiHUrT,’a^^d,n carne‘aliudin neruo:a!iud iof 
, ,n venis & arterrjs. Ite haec vulnera 
higjfi. Cr>tcaufas: na alia fiunt a caufa interiori: vt ex 
a ve| multitudine humoru:nam nimiamultiru 
% clUado fcindit mebrum codnens,& 
malac5Plcx,0’vtcal,'daaduritdCvIcerat:fri- 
pnPtr,ngit:iicofcindit.humida vero fine mate 
th^aC,t vulnus:fedcu materia 
cCtefioVU^ difiendendo. Et aliae caufae 
uj res> E militer diucrfificantur. Na aliquando 
nUS^enfeV€l(?mili ,nc,dentefecundu logii: 
c Ccn,.cIo uelfagitta,pungenre:aliacum lapide 
y j atia, vel a cafu:alia morfu animalis 
quae omnia diffcruntfecundu differe 
~ . ru:& differt fimiliter modus curae. Dico 
ti curationis vulneru,& omnisfolutio 
vb',tat1S Vera 8C rcftaurado:q 
ri**phtc lcf fieri non poteft. Na fi membra officialia J 
thifk<:Ur ‘,n reftaurantunnec aliquod 
* CUtis7Us: vt offa, pelliculaf,cardlagines,ligameta, 
VtfUpe ‘.Suc>nia eorum materia fuit fperma parentu: 
rcPtai? oPt,cllPum* Sed loco rei deperditae natu 
eius quoderatamif 
ed Ca-°CU1US materia eft fanguis:qui quotis 
f Ct<,is vratUr * nobis: vera recipit reftauradone. De 
V€nis et artcrrjs dixerunt quida q? no co 
. '*: alfi 1 ?de Vcra conrolidationc:fed reftauratur vc 
thpfrtUs qfum 
q de v COrv dida:in hac parte dicimus:q? cofolida. 
tb n 3 c?Po^dat*oc, quadoincifiocft parua, vel 
recenterincififuuntur:fcdnoreftaura 
°coCc j 0^,<dat*°nea quado fedio eft magna.& ra 
haec*Na nerui funt molles dC vifeofi: dCjp 
TRA-CT. t 
L A N; -M-A.-T 
ptereaobediuntcofolidationi fpecialitcrquado coit 
iuguntur. etia SC arteriCjpprer 
nisetiaiuuaturad cofolidationc: 8C hocpatetin phlc. 
gmonis:q quotidiecdfolidatur. Quoniaergo om- 
nia fupradufla vulnera fecundum diuerfitatem mem 
broru in quibus fiunt:& fecundu diucriitatc caufam, 
8C inftrumcntoru differunt:3C fecundu vuineru for- 
ma et acentia, de vno quoc£,ppofui lingulare capftn. 
ordiare:& primo de vulnere qeffit i carne tradabo* 
T)ecurauulncrisfaftiincarnc:doftrincetertUtrafia=: 
tus primi. Cap, 11, 
> 
DE vulnere quod fit in carne tradare volentes * 
mcipimus afimplici dicctcs:q? fi vulnus in car 
nefueritfadu cu telo vel fagitta, vel cu ffmilhftringc 
illud folu cu ligaturarquae teneatillud ftridu. &. cofer 
uacopofitione membricumpuraclara oui polita fuc 
pra vulnus cuqere: nec eft necclfariaalia cura;& fpe- 
cialiter qn eft fine dolore. Sed fi effet ibi dolor fortisX 
tuc effet fignu q» neruus fub vulnere pundus velp5 
niculusrqeftinter carne 8>C os, qui cooperit os: 3C tuc 
effer cura alia:fccundu q determinabitur in capitulo 
depundura ncruoru* Et ego vidi homine feptua- 
genu, &ipfum curaui: qui fuit vulneratus cu telo in 
ancha:& tranfiuitper longitudinem 
unius pedis:fed no tetigitaliqcfneruu:quodfciui pro 
cerro,ppter carentiadoloris:tenui apertu vulnus cu 
parua 8C curta teta,vt viderem fi in craftinodoleretX 
& pcepi ipfum qefcere. mane aut nullu inueni dolore, 
necinflatione:tuncabieciilla tencula:& permifi 
nus claudi:etitcru ipm quiefeere alia die:etiri 
tertia die omnino lanus fuit. Si vulnus aut fuerit cu, 
enfe vel alio fimiliincidcdofecudu logitudine:opor, 
ter uidere fi vulnus fit adeo paruu q no indigeaefutu 
ra.Ettunc coducas partes vulneris adinuice, 8C pone 
fu pra de puluerc fado de duabus partibus thuris, 8C 
parte vna fang.drac.8£ partibus tribus calcis 
tamc q puluis no intret uulnus fed fupra:quia in vul 
nere nihil debet intrare: SC conferua partes codudasX 
ponendo unu plumaceoludeftuppafadu informa- 
trianguli fic. ex utraq parte uuine-' 
ris:ita q illi duo pl jmaccoli teneat 
uulnus ficclaufuirU&coiundu.fu 
pra illos plumaceolos ponatur bin 
da fupra uulnus ex 
tranfuerfo fecundu litcram X In- 
fra uero plumaceolos fupra pulue 
rem: qui politus eft fupra uulnus 
condudumadconferuationepuU 
ueris.*ponatur panus lineusintindusin partibus dua- 
bus albumini oui,& partcm.i.olei rofati,fimulagita>j 
torum. Et non mutetur nifi doleat nimis uel apofte- 
metur ufque ad quatuor dies: quia erit cofolidatum: 
SC tunefoluatur, 3C fupcrfpargatur de praedicto pul- 
uere:&praedicto modo cum plumaccolo, 8C binda 
ligetur. Si autem uulnus elfetadeo magnum, qfo- 
la ligatura non fufficcret.*aut effet ex tranfuerfo mem 
bri:itaq?partesuulnerisnon polfent beneconiungi: 
tuncuulnus fuatur:fed prius coniuoge labia uulne- 
ris : 8C caue ne intret pilus uel oleum uel aliquid im-* 
pediens confolidationem. Et habeas acum triangu- 
latam: cuius feneftra fit ex pofteriori parte cauata: 
ira quod filum quod ponitur in acu in cauaturapof- 
fit iacere;& filum illud fit tortum aequale fine nodox. DOCtRlNA 
TERTIA 
# inceretur:# fuantur labia vulneris adinuice:ita q> ‘ 
filum nedatur cum duobus nedis:# in primo nedo 
fiant duae rcuolutiones: # ftrjngatur mediocriterrita 
videlicet vt no nimium faciat dolor?, neqj dolore ca 
reatomnino:neq? partes remaneant difiundpn fecu 
do nodo vel nedo primi pundi no fiat nifi vna fili re 
uolutio:et fiant ibi pundi tot,quot fuerint ibi necefla 
rrj:quoru unus diftetab altero per latitudine minoris 
digiti.Ita tamen q> fi fuerintibi pundi necefiarrj pluf- 
qua duo:femp fiant difparesin numero; vt.irj.v*vel* 
vq. # fic deinceps: # fic fiat vnus pundus primo per. 
diftantia latitudini vnius digiti parui in vna extremi- 
tate vulneris incipiens.alius pundus fiatin alia extre 
mitate vulneris:# tertius pundus in medio vulneris 
loco. Etpofito q?plures pundi debeant fieri:fiat pri- 
mo hi tres pr$didi:tamen fi no debeant nifi duo fieri; 
duo tantufiant.Et fiplures fuerint necefiarrj;tunc fiat 
cade dodrina a pundo:qui eft in medio ad pundum 
qui eft in extremitate: quia per hunc modum fuendi 
neutra partium vulneris cotrahitur:quarelocus pul- 
chriusreftauratur ♦ Attendendo femperq? fi vulnus 
fueritfuperfidale,vtincutetantum,rutura debet fie- 
ri fuperficialis. Et fi vulnus fuerit profundum; futu- 
ra debet fieri profunda: vt omnes partes vulneris co 
gregentur* Nam fi futura fuperficialis in profun- 
do fieret vulnere:denecelfitatercmaneretconcauitas 
fub futurarin qua fanguis # fanies quotidie deriuare- 
|ur:qu9ecotinuitatem omnium partiu vulnerisimpe 
diret.Suprafuturaueropuluisinhoc capitulodidus 
fuperfpergatur.# ad condudura 8C futuram partiu 
conferuanda,cum plumaceolis triangularis,# ligatu 
raficutdidumcftfupcriusin omnibus profequatur* 
Si vulnus propter alterationc eius ab aere faceret fa- < 
nie:quae impediret confolidatione fieri per hanc via: 
tunc oportet vulnus mundificarhcu mundificatiuo 
facto de farina tritici 3C meile et aqua vel meile ro. co 
lato et farina hordei: quoru plena habebis doctrina in 
vltfmus tractatus huius libri* 
q . vulnus efictcopofitum:tunc oportet me 
ol autem eruntil- 
lius vulneris copofitiaccidentia* verbi gratia, pona- 
tur q? vulnus fitcopofitumcocauum cum deperdi- 
tione carnis 8C cutislSc fit ibi multafanies:et cu hoc in 
cipiat ibi fieri apoftema, vel mala dyferafia 8C dolor* 
Dico q? no debemus intendere ad cofolidatione: fed 
prius debemus dolore fedare:ut in fuo dicetur capitu 
lo:maladyfcrafiam# apoftema corrigere: # poftea 
faniem mundificare: deinde carne regenerare: 8C ad 
vltimu cicatrizare. In omnibus enim operationi- J 
bus medicinae vbi dolor fortis fuerit: prius debemus 
dolorefedare Gal. Dolor fortispraecaeteris 
llernit virtute. Etalibi.Mebra dolorem haben 
tia, dolor ipfe eft caufa attrahendi aliunde humorum 
peflimitate* Aui. Duabus de caufis ad mebrum do 
lens trahuntur humores: vna,quia natura cum fuo in 
ftrumento quod eft fpiritus, curritilluccumhumori 
bus.fecunda, quia dolor debilitat mebrum:# ad me 
brum debile fpiritus cofluunt# humores. Malam 
vero dyferafia vel apoftema prius curare debemus 
quadrea vu!nus.‘prout vulnus eft laboremus: quo- 
ria, vtait Gal.# Auic, Omniacofolidatiuafuntcon 
rraria vulneri,fiin eo fuerit apoftema. Sanies quocg 
prius debet mundificari:quamedicamen regenerati- 
uum cocauis Vulneribus apponamus. Auicen*Caufa 
quare mala caro nafeiturin vulnere cft;quiamcC^ui 
ante vulneris mundificatibneintenditearnem**1 
n ere cu medicamine generare* Facta vero mund* 
tionermenfura debita carnis reple concauitatem 
confolidationcm : ne confolidatione facta rern3 
retfub cofolidationeconcauitasin quaquotid10 
guisgeneretur:quiquotidic concauitatem aug^1 
tet, vt cogamur confolidationcm iterato ap^ 
Qualiter autc dolorfedari debeat,et > 
Ia dyferafia,# caro regenerari # confolidarifi*1 
proprqs plenarie reperietur* Na doctrina fedan«J 
lorem inferius in capitulo de vulneribus neruon1 
peritur* Apoftematis vero malaeq; dyferafia 
Vulnereinfextohuius doctrinae capitulo P 
uenire. Saniei quoq? mundificationis modus, & jj 
nis generatio, in capitulo de vlceribus antiquis <■ 
netur: 5C in antidotario* 
Decuw uulncris fudi in neruo dodrinx tertit 
tus primi, Cap. U* 
D * ~c fus£ 
Ico q> quonianeruus eftinftrumcntuU111 
motus:Deus benedictus qui dat vnicuftf 
bro de forma # coplexionc quantum ei neccflar'0 
cftadfuas perficiendas proprias actioes, dedit*1 
magna fenfibilitate:propter quod fi If datur, 
bet dolores Gal* Neruus quifenfibilis eftcaeteri5 
bris, fortiores dolores habet. Scias ergo q? vu nU,n0 
neruo no euacuatur a dolore. Vulnera ergo oe . 
ru aut fiunt fecundum longitudine nerui: aut 
dum latitudine. Quae fiunt ftcundu 
ui,funtpericuIoia minus:queuero fecudu latit*1 
plusfuntpiculofa.Quonia aut inciditur neruuse j» 
to: (SC tu n c p erdit m ebru m, cui feruiebat ille ncr 
fenfum et motu.‘qui per illum ncruum illi mebt 
rebro ferebatur* Aut no ex toto,fedpu 
eft periculum defpafmo, quin accidat propter , £ 
rem. Na dolor intrat nerui fubftantia per 
fam feu punctam:# per parte nonindfam, cO11 $ 
afccnditadcerebrum: #itaprouenit vna caU«tr 
fpafmi antecedentium:qu£funttres, fcilicecdo 
gus,# putrefactio:cxiftis enim prouenienert11 
ctio:qu3e eft caufa coiuncta fpafmo. Quod. J/ 
de vulnere nerui fimplicis eftintelligent^if11, 
nere chordse, # mufculi: (SCfpecialiter cLiY<f * 
cftincapite mufculi: qu3eappelIatafuicaGal*c u(10 
Vulnera enim in iftis tribus rnebris confimib 
concurrunt curfum timore fpafmi,# timOrea |ft£ji5 
nisfenfus # morus. Ccrnend5eftincura'rl|0 
facti in neruo: vtrum fit ibi fola punctura: 
tranfuerfo totaliteramputatus:autfitfolu pcf .tf' 
gitudinem fcifius* Si vero fit punctus, # Wl11 aijf 
tis fit claufum: tunc vocatur excaecata punCC 
vulnus eftapcrtum: # tunc uocatur punctut 
plex. I n excaecata tunc necelTe eft cutim 2Pc,tfbc/ 
ftea fundatur olcu rofa.de oliuis I maturis 
ne redolens calidum quantum poffit patiinu 
donec uulnus totum ipfo oleo repleatur. bLlfjua 
uulnus ponaturtercbinthina 
tias diftenfa.Circauulnus totum membr \ 
oleo ro.calido cum bolo ar.aliquatulu infp1 fyjidv' 
fuperpoatur panus lineus calefactus:# P°‘ fld°’ 
laftupp^delicatae: # ligetur fuauiter n,oftrl jl*3 
Sed fi cu hoc dolor n celfarct; itera # renoua^p 
medicina! die & de nocte.et unge cu oleo c 
c» T i A C T. t 
L A N* MrAr 
ceruic pt,ter*frpuncruraeftinpcde,&fubafccllisct 
1‘Vilic ♦ Punc^uta eft in manu: quonia haec vndura 
adcaDat. adaequat loca illa per quae dolor afeendit 
Mder Pr°hibet nerui cotradionc. Et quia tu no 
Cut doloris fedationcjita cito forte in aliquibus fi 
Vi * cs:nullo modo tranfeas ad aliud:quia non cft 
ad,- e ,0r:tarT,cn fi dolor nimis duraret:no eft malit 
Vui ,^erc°leorofa.8i bolo ar.quaeponuntur fupra 
ijj jj.nUs c,rca «Tiebru aliquantulu opq , aeger vero ftet 
ftUr^nt,0‘|]ullo modoirafcatur.habeat torufiuele- 
3Ut-jrnoll^efplanum:er valde delicate quiefeat. Cu 
tit:r °^0r quiefcitiSd vulnus aliquantulu fanie emit- 
j5U c faluu ab omni periculo: nifi error nouus fu 
Jnv hoc vulnere intellexit Hippo, vbi dixit. 
1 ner>bus malis 8C fortibus fanie non apparente, 
fortia vulnera funt vulnera dolorofa: 
dic L,r>tilla ad quaecurrunthumoresacuti no obe- 
tJijtjr Cal°ri naturaliadconuertendu in fanie. Ideo 
te r . v?r(i eft:q? dolore cc(fante& fanie apparen- 
Vlainitat,SCertn Attcdedii eft i hoc loco: 
r3t0tClv,d€ntes dolore et rumore in membro vulne 
fy^‘P°nuntibi pultes cu axungia,et herbis,8C aqua, 
c0rrr,na copofitas: & corrupunt membrum:cuius 
cft neruus, vt dicit G. 
lrditITlater,a fdgida coagulata:et ex calido 8C hu.pu 
calicj\ fr^aliqulponuntmcmb»‘fipunduminaqua 
Suid 3 cmbrocbat propter doloris fedatione: qcf 
ij0 Crn efr maxime noduu.G. Aqua vero calida ctia 
nls doloris eft mitigatiuattame pundurae neruo 
5 * VaIdenociriua.Frigidu multum nocet 
,s et,ain aeftate Hippo.in. v.particula Apho. VI- 
tivfUsclulde frigidum cft mordax. In canone feque 
Spap,,n tetano fine vulnere.etc. Gal.in fine comenti. 
fte ,rius exvulnere,maxime mebri neruofifineapo 
a frlgldu multum eftnociuu. Relinquitur ergo 
bUs *arncdicinacalida8C ficca.fitcoucniens vulneri- 
calidanimis.*nein mebroindu- 
tlai^arnati°nc.ficca, no cum ftypticitate nimia,ne 
rsatP0r°s.NauuItG.q? oppilareporos membri 
1 °ialu eft.oportet ergo efle calida 8C ficca cum 
ficejeltate* vt terebinthinam humidis corporibus 8C 
j^u tnodico euphorbio mifta.*afla quoq; optima 
«trgp etiam 
fccundu vaforum apii: omnia haec co 
durae neruoru fimplici fiue compofitac: 
erit^uPfrnadodrinainantidotario cotinetur.*quod 
fkriu u,l,s libri quintus tradatus. No cft ergo nece! 
vHnus vbi cft pundurafolidari ante nerui per- 
cationc & fccuritatc ab apoftemate: quia 
i*nner lcit G. Accidit cuidavtcum ftilo pungeretur 
Thc(ru°m vola manus:ad que ueniens vnus defeda 
lisCo‘pbclubntedcbat omnia vulnera cofolidare nui 
confolidati 
v^a§''s uulneribus carnis congruu appofuit,ma- 
t)Uare r° inflatafuit:cuiappofuit pultes maturatiuas: 
ftfepj0t^rnanus putrcfadainciditinfpafmu:8^an» 
r diem mortuus eft. Siautem vulnusilludil 
intus oleurof. calidum pofuil 
f r^n°n cum humidis fed cum calidis, 8C fub- 
ett CIl^cantIbusexpeda(Tet: homo mortuus non 
01 yero neruus e(fet ex trafuerfo incifus om 
lcct Theodoricu8 8C quidaalfj dicanteon 
‘bpnft eft vt cum futura cutis fuas capita inci 
adinuicem.‘& fupra talem futura in prima die 
pone oleuroffn quo bullierint ucrmcs terreftrcs per 
vnum die vel per duos rpofteafuperfpargepuluerc 
conferuante futuram fupradidam cum plumaceolis 
triangularibus 3C ligatura: SC ferua mebrum ab apo- 
ftematerquia per tale futuram nerui fitipfius nerui' co 
folidatio melior: ita q? mebrum quodamifiifetin to- 
to vel in parte motu;qui portabatur eia cerebro per 
illu neruum: recuperatillum.‘& fit mebri reftauratio 
formofior SC firmior: nec cft timendu de dolorcrqui 
dicitur fieri ab acus pudura:quia remonetur per vna 
appofidoneilliusolei:velfecunda:nectalis dolorpo 
teft facere fpafmu propter talem incifione nerui. Si 
vero obrjciat mihi aliquis cu Gal.dicente.‘quiain con 
iundione partium vulneris,debemus cauere ne pilu» 
vel oleu intret intra labia vulneris conduda: quonia 
necefiitas dolore fedandi facit: 8C rofaru ftypticitas, 
uermiu terrcftrium coglutinofitas remouet illud dam- 
num: 8C iteru remouetillud danum oleum quod fuit 
fadum ex oliuis immaturis. 
fi neruus fuerit vulneratus per longu cum coa 
iundione partiit vulneris fuperiorum cu futura: vel 
aliter cum cofolidatione 8C cu m cautelarne membra 
apoftemetur: optime defacili folidatur. Hoc in lo- 
co nota dignum quod chirurgus no omittatrquia ni- 
hil honorabilius medico 8C vtilius segrorquaneme- 
bra vulnerata veniantad tumorelquod quide in uul 
ncribus nemorum difficiliter enitatur. Tamchicintc 
dat medicus fecundudodrinarmquaedabiturin capi 
tulo fuo de cura vulnerisrquando cum eo admiftura 
fueritapoftema. Si vero vulnus murarerurabaere, 
8C faceretfanie qp pundi foluerentur,& futura no du 
raretrtunc fiat medicina mundificatiuaiquae extenda 
turfuperpanolineo:& ponarurfuper vulnus:& po 
natur ab vna extremitate vulneris magis pedete vna 
parua& fubtilistentaiquaeneruuno tangat:8C nullfc 
doloreinferat:donec vulnus fuerit optime deficcatif 
dC mundificatu. Meaicinancruoru vulneratorum 
mudificatiua fic fit.Re.mellis ro.colati, 
hordei fubtih(fime,vnc.i.icorporentfimul,et bulliat 
caute ne remota ab igne .diu agitan- 
do cufpatula addatur, vnc.i.terebinthinaealbiifime, 
finoninucnis terebinthinaalba:abluc illam quainuc 
niscuaqua donec fit alba. Cum autem uulnus per 
hanc medicinaquafffuentdcficcatCfiaddeineadc me 
dicina aliquantulu fubtiliilimi pulucris thuris, mafti- 
ches,(anguinisdraconis: 8C incorpora,&fuperponc 
vt prius vfq?ad perfedamconfolidationem. Etpoft 
etiam pluribus diebus appone ftuppas infufas in bo- 
) no vino calido forti, donec fit perfede (anus. Sive 
ropoft cofolidatione remanet durities aliquam mo- 
tu.‘tunc vtaris dodrina, quae dabitur in tradatu vlti- 
m o,qui erit antidorarium capitulo de medicinis mol 
lificatiuisfibi nanq; modum reperies, per quem opti- 
me difficultati motuspoftreftaurationem remanen- 
ti, poteris fubuenire. 
D ccurauulncrum qu<e fiunt in offc}dofirin<e terti* trafta* 
tus primi, Gtp, IIII. 
QVando vulnerafuntadeo profunda:q> nofo 
lu caro vulneratur: fed ctia os carni neruoq; 
fuppofitii:tunc confidcrandu eft: vtru os fic 
totaliter incifum: ficutaliqninciditur in coxa,crure, 
8>C brachio :& tuc illud vulnus eft: valde piculofum: 
8C fpecialiter fi os coxae vel adiutorij totafr amputet* DOC T RTN A 
ita q? exeat medulla. Sed vntim ex ofiibus cruris, BC 
vnu ex ofiibus brachrj faepe totaliter inciditur extraf 
uerfo: 6>C tamen poftea reftaurarur:aut os no ex roto 
inciditur:fedaufcrtur aliquid deciusfubftada: 8C illa 
fubftanda aut aufertur ex toto:aut fe tener. Genera 
Iis regula in cura vulnerumdn quibus offa vulnerata 
funt eft:q? nunquadebetearo fuper os per medicum 
folidarirnifi prius os plenarie reparetur. Quoniam os 
nunqua vera confolidatur confolidatione: quia cius 
materia fuit fpermaparentu:quodiam eft finitum.‘m 
fiinquibufda puerispropterteporis propinquitate: 
quo fuerunt fperma: fed loco ofiis deperditi nafdtur 
quodda reparamentu :quod vocatur porus farcoi- 
des vel caro poroides:quod eft durius carne 8C mol- 
lius ofle:cuius materia ofiis eft nutrimentu: quod eft 
ficcum:quaquidem materia natura folebatcuofieaf 
fimilare: quado os erat in fua propria forma copleta: 
quia tunc pauca fufficiebat ei illius materiae nutribilis 
quantitas ad illius nutrimenrihquoniam id quo nutri 
tur,fubtiiis paucaq? fubftada eft. Cu vero ofiis fub 
ftanda deperdita eft: multa trahitinformaduafeu re- 
generadua materia; qua non poteft afiimilare,ppter 
defe<ftum fubie<fti:fcd facit quod poteft.Et fi adeo in- 
durat reparamentu q? fit magis propinquum formae 
ofiis qua carnis, vocatur porus farcoides.Porus naC£ 
dicitur reparamentum ofiuofum.farx dicitur caro* 
Si vero forrn? carnis plus fit propinquu,dicitur caro 
poroides;quonia ergo reparamentu illud ficcum eft: 
SC Os eft vldme ficcu.4fi caro humida fiiper os non re- 
paratu regeneretur, folidationem feu reparatione ffc 
ri impediret. Vide ergo fi os eft amputatum totaliter 
fiue ex toto amputatu extranfuerfodunc conducas, 
agas fecundii docftrinam quae dabitur tibi in pro- 
prio capitulo infra.vitj.capitulo: vbihabebis quali- 
ter vulnus fanatur: quod dislocatione feqtur vel fra 
#ura. Si aute os totaliter non incidatur ex tranfuer 
fo: nifi peda offis ab vna parte firmiter adhaeret fa- 
no:& fi potes, tunc conare illa reducere vbi erat cum 
inftrumends aliquibus illa coprimendo:& cum infra 
di<fto puluere, illa cum fano conarefolidare:quiaex 
hocremaebitformofitas mebri pulchrior 8C firmior. 
Si aute eft omnino feparara:aut fuerit neccflarium illa 
abrjcere:quonia firmam cohaerentia non habebat,co 
nare regenerare ofiis loco deperditi reparamcrihquo 
nia licet dicant Hippo. 8c Gal.q? neccflarium fitfecu- 
dum quantitate ofiis deperditi cicatrices cocauas per 
mancre:poteft tamen cii hoc puluere pori generatio, 
meliorari non modicu,imo multum Re.thuris,mafti 
ches,myrrh3e,dragaganthi, gumiarabici,anadrac.rj. 
farinoefccnugraed, vnc. abundanter afpergatur 
fuper defecftu ofiis, donec plena membri rcftauratio- 
ne habeas 8C completam. Demu 8C non ante reducas 
carne fuprareparamentum curcgencraduis mundifi 
catiuis& cofolidatiuisfccundudoiftrinaquam fupe- 
riushabuifd. Nota q? quicquid inifto dc vulnere 
ofiis capitulo dicitur: de oflibus dicitur alrjs quam dc 
vulnere ofiis capids:dequofietin traftatu fecudo fin 
gulare capitulum. 
Decura uulneris fati i ex contufione, doftrin<c tcrti<e, tra* 
flatus primi, Cap. V 
VVInera fieri dicimuscxcotufione qugefiunta 
cafu,obuiatione, percuflioneno acutae feu pu 
gends vel incidetis rei: vt lapidis percuflione, vel fu- 
• fte,vel macia,ffae daua vel obuiadocad 
percuflione pedis equi vel fimilibus. Etifta vlJ 
ra dfierunta vulneribus faftis ab enfc vel fagirt2‘jj 
alrjs incidentibus vel pungentibus:8C alio cur:ltInCio 
modo curatur.Na cum prima & 
curariois ITt vera cofolidario:vulneribus tamc 
capitulino conuenit:nam in cotufione conterit11 
ro, 8>C corpus venaru & arteriarum 8>C neruori! 
quonia ex parte interiori repugnat os: 8C ex pa^ 
teriorirespercutiens 8C no incidens: neccflaru1 j 
omnia mebra conilmilia quae inter os et infttu?1 
reperiuntur percudens, fi debet ibi vulnus 
tundantur.aliquado enim fine vulnere cotund1 
quare curas ambas in hoc capitulo conjunget *f£/ 
Si ergo medicus vulnus faftu ex contufione c°n frii 
tur vnirepercofolidatiua: neccfiariofanics & c0^(/ 
ptio fub vulnere per illud cofolidariuu accidet' , 
cerari: quae quide membrum in profundo cO\r 
ret: 8C ad putrefactione perduceret:nili fortis 
uulnus illud a malo medico curatu fine 
iteruaperiret:autbonus fuperueniens mediev** f 
cognofceret difpofidoneadrccdficadurn ***&* fr 
rupdone,cura propria fub ueniret. Quid eft 
cicndui Confiderandueft vtrumcorpus fitpjj,' 
cu,an mudum:fi vero plethoricu, fiat phlebo 
confidcratis particularibus, quae funt, virtus, 
plexio,habitudo, cofijetudo:quae licet no fei^Pf^j 
merenrur:fcmperfunrnihiIominusattendeda:ip,^ 
liter virrus:qua forti no exiftente,et omnia c° uedfj 
fieri no debct:fed fiat ventofatiofiquae fuer 
ria:fiat Ventris folutio: vel fi efiet cotufio in l°c*s 
rioribus,& efiet debilis:fiateuacuatiop 
botomiadebet fieriper contraria partem SC dc m/ 
membro laefo nutrimentu, portando fpcc«ali^c ('u 
uienthquaefdre poteris: fiTcientiaanotomif P1 
ifio libro tradita habuifti. Facta corporis 
catione, fi'fuerit cotufio fine vulnere: vnge 
conrufum:in quo ia incipit fieri apa,cuo!eO r° a^jj0 
h'do:&fuperfpargepuluerc factum 
ru:& leniter ftringe.multodes enim 110 IdigeCpU' 
ra.‘quonia huiufmodi 
trefactione defendir.Et lf tota materiam fav 
permittit:tamcdefenditpIurima:qu3efirT)ta n°spil/ 
tendatur: per hoc medicame: fed aliqua ‘?uspar 
trefitdocu aperi &faniem exclude cora: 
difica.Et cura eiuseft:quae dicetur in tractatu de jj/ 
ftematibus exituris. Si vero con tu fio cfotCll0\cO 
nere: vnge circa vulnus fupralocucotufim1 c\f$ 
rof.praedicto:&r fuperlparge puluercmyrtifi 
haec medicinalocu circa firmat:8C corrupti0 c6 
bulariueldilatarinopcrmitdt.xrorruptarriit1*0 0jjC 
tufo materiam ad vulnusimpellit.Intra uuluUs 
vitelluouicuoleo rof.miftum cuplumaceol» 
facds.fupravero vulnus ponatur pultes de fiu 
ptibus aquae, & vna olei comunis, farina tritie1 
fidat vfq? ad doloris fedadone 8C faniei \dft 
poftea mudifica.poft rnudificadoneregenct^^j 
modeatriza. Dcmudificatiuisetlcarnatiui5 
triraduis habebis plena doctrinam in antidof3 
Et fi membru cotufum cfletneruofum, vtJeCi 
manus,no variatur cura fi non eft ibi uulnus: 
qua fitin mebro neruofo vulnerato cotufio,0\& 
nas ibi pultes fed oleu roficalidum 
puluerem myrdlloruictfupra vulnus tercb,n 
TBRTIA *\e nle n5e,,<auospanos diflenfam* Velil confufio 
§fat' r°rU ncruo^ Ene vulnere vt pedis ver> 
depic /a’Crnplafi:ra totum pede cum emplaftrofado 
cc(f9u^’/nehe, & farina fabaru.*& fpecialiter quando 
ab b9c C unioru fluxus:Sc licet cura tua prolongetur 
llJ'sdoICUra:camcn nu^atenus defiftas* Cuaute om 
dlHcan7~Cefrauerit:cttumor diminutus fueritad mu 
11 Vu^nus: vtere medicinade meile rof. cola- 
l‘ahjc^r,rl^^0rdeididain vulneribus neruoru.Cu- 
CftaPprob appr°baCUr:etPer me,n®nItIS vicibus 
fan Pheris in quo cjl apoflema ud mala dyferafia. 
rui<€tertia,traftatusprimi.Cap/ VI. 
V / vu^nercfucnt apoflema vel mala 
yflrafia,no poteft curari:nec debet:nififede 
gatur tUpPriusapoftema vel mala dyferafia corri- 
.quonia vtinaliodidum eftloco:muItu 
ltritgi vt"e*niedicoquidchonorabiIe fimebrapo 
r4tatM aP°flcrnate malaq? dyferafia defendere vulne 
Vnus ,atunc feruabit medicus Gal.canonem: quieft 
lUra|j canonibus,fcilicet mebrain fua na- 
t9ntIIrC.0f3pX1'0nefcrL,are‘ Nam aliter vulnera no cu 
lUr en- *ni” Prius ad natura debita reducantur.Serua- 
Hil Qmab apoftemate malac£ dyferafia, fi medicus 
deatera aeScr Eierit obediens medicanti. Vi 
Nl} n ''r m,ccbcus R ex vulnere exiuitfatis de fangui 
Cl,WiK°5^aC,at ‘PPum phlebotomari obferuatis partt- 
fuperiusnumeratis:vel ventofari:&Iordi- 
0uenientemdma:quaefuoproprio capitulo 
HCtI> circa vulnus defenfiuu faftum de 
l°5d °. (ar*cj,^€rnP€taticu oleo rof 8C paucoace- 
jS hpiffitudine. Etfitepuscfletbene calidu: 
fucco alicuius herbf frigidae, vt folathri, 
r CI vcn5r,s5 virgae paftoris, vermicularis, 8C 
me^1brum no nimis ftringatur, nec pendeat: 
*t5li;npCrit hrachiu,ponead colIum:fi crus vel pes,ia 
j. 0 ol !PSe^ur dolor, fi fuerit ibi:ad qcfpraeualet vn- 
j0hquiain hoc dicit eftresnocibi- 
XV?0lor: ,nchnatio 
fj- e,Unt ap°ftema: quod erit febri ficut fons.*cor 
No c u!:fornax.^vulneratus abftineateu diaeta pro- 
pl>sCailplCuN1;diccndaa coitu: non foluipfefed medi 
>nec i^at.^':fiftantes; no videat eu mulier menftruo 
Cftsus muh'eri appropinquet tempore men- 
Nreci, dieafccllet:fi non afcellauerit natura 
quantitatem ciborum aflumptoru:fiat 
.f Ve^fuppofitoriu omni diefemel. Sicum 
Usr,onpoteritapoflemadefendere: qcPeft ‘ 
§ni,fn fuper debilitate membri & humorum 
lUnc,ncipe maturare cum pultibus faAisde 
Nlu5rJCo aclua * vel cu hoc maturatiuo. Re.folia 
rac^,c‘ bifmalu3e,ana. M.i. 8C be 
Jht>‘1‘°lei °i de aqua decoflionis carum 
ftae^din{Cornunis5 vnc.iq. fari nae tritici, vnc.irj.fari- 
>p^lc*,*^ar,n3p fc3enugr3eci, pi 
ti :f l°d*fiatvnu corpus in patcllabullicdoad 
fh,pere,T,pera^ltanc^0 cnfpatula:&C boediftenda- 
bIC h»eritpCt*a Panni: 8C ponatur fuper apoflema do 
teSl^atIr,^tUratUm maturato apoftemate, fac fi 
i a&'s decf acf vulnus deriuare: fi no,aperi in loco 
,Ulo. curaflcundu cura apoftematum 
tCas cur1'0 ec^aratarn» Hoc tamen non 
fi apoflema effet propter nerui pudura: 
TR A C T. I* 
L AN. M A. 
l no ponas has pultes maturatiuas:fedcu undioneolei 
roCdC alioru fecundum q? in capitulo de vulneribus 
neruorum continetur. 
Signa. coplcxionis aute dyfcra 
o fia cognofces calida in vulnere,fi videris pcl 
lemcircundante vulnus nimis rubea SC calida tadu: 
fcias vulnus in calore effe dyferafiatu:maxime fi cum 
hoc exit de vulnere fanicsfubtilis 8C rubcaicui fubue 
nias refrigerado membru circa vulnus cum oleo rofi 
vnguento albo Rafis de cerufla dicendo in antidota- 
rio:& fuccusherbarum frigidarum. 
Sfana Erigidaautem cognofcesperalbedi 
o nem loci vel Iiuore:&frigiditate tadus,& fa 
nieigroflitic quam remouebis cum vndione oleoru 
calidorum: cC cumoleodecaftoreo,oIeolauri,deeu 
phorbio,& fimilibus. 
SlCrna hnmidae. Humidam cognofces ex loci moI> 
£> A Iictc,8C abundantia putredinis albae liquidae. 
Cui fubuenies cum deficcatfuis, vt cum lauacione vi 
ni mellini:in quo codae fincbalauftiae, 8C gallae,cortis 
ces granatorum,et fimilia. 
g* na ficcae. Sicca cognofces ex gracilitate mebri, 
o 8c labioru vulneris,pauca fanie,ficutfubdle 
virusicui fubuenies embrochando mebrum cu aqua 
calida: donec rubeat: 8C vngendo cuadipibus humi- 
dis,vt gallinae,anferis,<3£ anatis, medullae cruris vitu- 
Ii, cu vbertateboni cibi nutribilis, vtbrodfj carniu, 
uiniteperati,ouorumforbilium,paruorupifcium, et 
fimilium: 8C cu quiete 8C fuauicate ta totius corporis 
qua membri laefi. Hoc autem non praeter mittas, q> 
quam citius mebrum eftrcdudum ad fua naturalem 
difpofitionepcrcontraria,incontinentidcfi'ftas:&:rc 
deas ad cura vulneris principalem. Sed donec eftibl 
apoflema vel mala dyferafia, de vulnere 
ter no cogites: fed illa prius rcmouedicet vulnus o m 
nino nullatenus praetermittas. Quiacu duse res curan 
adinuice coniunguntur:quarum vna fine alterius 
cura curari non poteft.*prius debemus curare illa fine 
cuiuscuraalia fierinopoteft:ficut vult Auicen.vlti- 
mo capitulo primilibri.Curatamenprindpalisobli 
uioni nullatenus tradatur: vtincontinenti ceffatis ac- 
cidentibus,ad curam redeas principalem. 
De cura uulncris fafti a cdne rabido,ud alio animali uetien 
nofo.doftrina terti<e9traftatusprimi, Cdp, VII. 
QVando canismomordithomine,prouidc:an 
nefs aiueritrabiofus. Nafirabiofus no fuerit: 
n5indiges niff cura vulneris ineo muni: fcili/ 
cet cita 8C vera confolidatione. Si vero rabiofus ef 
fet:quod cognofcere poteris ex canis difpofitione. 
Sterna canisrakidi.Narabiofius canis euitatcibum, 
oigna jfug!'tab aqua:ct moritur aliquado ex eius vi 
fione:currit huc Sc illuc,ficut ebriustcum ore aperto: 
caudam inter coxasriingua emittit foras:omnes vult 
mordere.*fuos domcfticos negat: non latrat: 8C fi ali- 
quado latrat:voce habetraucam.alq canes fugiutab 
eo:&fuper eum latrant. Et ex difpofitione vulne- 
ris cognofces quia fi intinxeris micam panis in fangui 
ne:& dederis cani ad manducandu; non comedit:8C 
ficomedat:rnoritur:velfipiftauerisnuccm:& pofue 
risfuper vulnus per nodem :8C in craftino desiliam 
gallinaemon comedit: 6C fi comedatipfam, cito mo- 
rietur; fi canis fuerit rabiofus. DOCTRINA 
! Dccura uulncris in quo eft firaftur a offis ucl 
ftrinceterti£,tracfatusprimi. Cap. VlH* 
QVando vulnus eft cu totali fraAura 
dislocatura. tunc bonii eft vt ponas mv 
rcceflantehxmorrhagia:& fupra vulnu-’ 
telluin oui cum oleo rof.<3£ inungas mebrum r° / 
circa vulnus cu duabus partibus olei rof.& P3 -cl) 
aceti infpiflatis cit bolo ar. vft£ ad generatione 
8C fecurirare apoflemads. Et non cures rc 
partesoflls fraAi veldislocati vfcpad.vifj.d|ej 
me &.v.inx(tate:quia tunc debet facere fanR* 
betcflefecuruab apoflematc:& 
uc dislocatura, fecundu doArina quae dabitur 
algebra. Si fraAura vel dislocatura idiget h3 
fac q? haflcllx 8C ligamera deficiant fupra vulu 
facere potes: incidendo ligametum 
vulnus,quod fecifti in Iigamentis:ita q? pcnHa 
me poffisomni die mutare uulnus abfqjfolutio 
mx quam fecifti, propter offa fraAa 
cata:quanon d 5|i 
natum in fuo loco. Sed debes ligare fupra u^jejj«£ 
gamentum cum ligamento nouoquodfoluJ^2Ir 
quoties tu mutas uulnus. Etquado tu es fccur 
apoftemate:&: coduxifti offa fraAa uel disloc fli' 
ponefupra uulnus per foramen qijodfcciftrin 
ra mundificaduum de meilerofa,colato dC f3rl 
dei ad mundfficadonem uuIncris:etintusfil3P. 
neiuetufd plenam rnundificationem' 
incarna,3C confolida cum con»' 
duisquxdicenturin fine. 
Defluxu ftmguinisa uulncre ucnientisfloftrin<ctcr 
traftatus primi. Cap. 
QVamuis caulae coiun Ax,qux faciunt 
fanguinis ex corpe,fint ape^1 
ficiorum uenarum uel arteriarum: auC%[de 
fciflura:aut corrofio corporu earum: au tlaxi 
bilitas.Eccaufxanteccdentesetiaplurcs:ut ni111 
guinisrepIetfo:ueI nimiafaguinisacuitas, 
lia.Ercaufcprimitiueficut percufliouulncran5’ tjiJ 
nimius,uociferado, rixa,&C multaalia:&I qul 1 
bctfuicuram propriain medicinali fcien^3 c 
ta.No eft huius libri intetio tractare nifi 
gufnis qui fitauulnerc: cpiiCciccUcoCtrin^ 
gioe. In fluxu fanguinis nimio exuulnerc 
fideret medicus difpofinoncuulnerati habi13 fih 
aetatCjUirrutCj&compIexionem.^etficocord3^,^ 
8C fpedaliteruirtus:pcrmittat faris exire de 
fifuerit uocatus a principio nifi nimis eu c^aflcCC( 
Sed fi uult medicus fanguine conftringcrc^1 
fitas cogit:uideat fifaguis exitauenis caP'^ar,r 
uis:quia tunefolu fuffidt ei albumen oui 
uulnericum ftuppispofi:conductura p31 cb 
hoc erit melius fi partibus conductis fuper jjapu^$ 
puluis de calce dictus fuperius ad futuras:cl‘ cli/ 
ille edam fanguinem parte3 c 
confolidat. Si autcauenis magnis ven,,rCjIcrctfI1q' 
do:non ficconftringitur: immo fortiorH11 , 
dicina:8Citerum fortiori 5C maioriir»dig 
fluat ab arterrjs:qcf cognofcere poteris:c 
exit cum faltu fecundu conftrictionc SC ‘p.pcf 
ipfius arterix: tunc ponas digitu tuum 
eium magn£ venae vel arterij:3C teneas pcl 
TERTIA 
CnrT m0r^us can/srabid/. Cum fciucrisqb canfsfit 
rabiofusdncondnenri pone verofam magna 
fupcr vulnus: SC cxrrahe de fanguine multu. poflea 
dilata vu!nus:ad quod quide fupcromnfa valet vltu 
racum ferro calido vfqpad profundum vulneris.po 
ftca fupcrponasres attraAiuas ad attrahendum ve-' 
ncnum. E t ah'x fu n r fi m p lices, al ix co m p o ficx. fi m 
plices funt vtheparipfius canis qui momordit, allia 
piftaca,caropifciufa!ita, cinis vitis, opopanacis.cft 
mirabile, folia cucumeris, radix foenugrxci, gluten 
pifcium/ormicxrritx. Compofitxfunt vrinaho 
minis iuueniscum nitro.Aliud. Piftetur menta cum 
fale: &diftemperctur cum aceto 8C fiat emplaflrrum. 
Aliud.Recipe floris aeris, 8C falis, ana partes quaruor, 
adipis vituli, partcs.xrj.fiatcmplaftrum. 
pe cepe Vnum SC teratur cum butyro: 8C fuperpo- 
natur. Pes columbinus cmplaftratus fuper vulnus 
venenatum,multil mundificatipfum. Item pili canis 
mordcndsappofid morfurae, valent.hoc vulnus ad 
minus teneatur apertu 
D De alio autc regimine fcias 
Regimen phy ficale. non eftin pr? dpjo phle 
botomandusrne venenu fpargatur per 
quod: medicina laxatiua: ne trahatur ve 
nenumadintra:fcdponenda eft ventofafortisfuper 
loeu: vt multum trahat de fanguine. Pofl: tres dies 
n5 eft malum phlebotomare 8C purgare cu medicina 
leuipurgante mclancholiariicutcum. decoAioneepi 
thymi cu fero caprino:de nutriatur dixea impinguati 
ua:& inducantur ei delitie 8C gaudifh&lauetur fxpc 
caputcum decoAione capitis SC pcdfi arietis: no per 
mittatur pari {irim,necfamc,nccuigi!ias,necIabores. 
fic enim prxferuabitur a periculo,!? deus voluerit. 
Et fumat omni die de medicinis fimplicibus valenti-- 
bus.SfmpIiccsfunr,afl*a,du!ds,abfinthiu,polium,ter 
ra figillata,nt'gclla,myrrha, gentiana. Copofftubo 
num.Rcc.cincriscancroru aduftoruin furno par.iirj. 
thuris p. vfj.fiat puluis: qui fumatur oi die, drac.rj.cn 
vino. Aliud.Re. cineris cacrorii,par. vi.gctianc,p.irj. 
terrx flgillafse parte vna.fiat puluis. Si autem non 
fuifliab initio: 8C incipit habere malaaccidenria:quae 
funr:qriam incipit habere malas cogitationes, 8C ma> 
Iafomnia:<S£ quafl fic iratus: murmurado,etcomifrio 
rationis: & rcfponfio fine eo q? quxraturab coaliqd: 
6C fugit lumen:abhorret omne humidu: SC alia figna 
melancholix: tunc da ei medicina de cantharidibus: 
quxRe. veterum cantharidam magnarumablatisca 
pitibus SC alis, vnc.fj.lentium mundataru,drac.i.cro 
ci,fpic3e,gariophyl.anafcrop.f.terantur optime: & j 
conficiantur inde trochifcipoderantes denariu vnii: 
ct detur rrochifcus vnusin tribus vicibus,fcilicet gra 
na.vrj.qualibet vicc:donec mingatfanguinem:quia 
tunc erit faluus. Ciifecurus fueris,permitte uulnus 
confolidari poft.xl.dics. 
Similiter fi vulnus fiat a morfu ferpentis vel alioru 
animaliu vcnenoforurnrinrcdat medicus dilatare vul 
fius&T fuperponcre venrofam:& fanguine mclacho 
licuattrahere.multum valetcircundare mebrum 
pra pun Aura de genefta: na no permittit inflaturam 
afcendere:fi circundantur ex eabrachiu ucl crus,qua 
do in manu ue! in pede fuerit pun Aura. Et da ei me 
dicinastheriacalesfuperiusfcriptas:& theriacam ma-- 
gnam:& vulnus dimitte apertum donec totum Ve* 
ncnum fuerit cxcliifum* tracta tvs i. 
LAN. M A. 
214 
norj. . 
lUr‘^h,anf0rteaIl'quaf^urta(anguinisibi coagulabi- 
pOnCa^0^eavirtusinde maxima cofortatur:podca 
' Un5lanter dchacmedicinafupra venavclar 
c pinguis, 
0es:>drac.i.fiatpuluis:&l didemperetur cum 
U,ad l^tuffin^rnefi,s‘ deinde pili leporis 
tUr.^uic,rneinc*fi‘ncorporcntur:(SC omnia 
gt,,do <*'m ed par infanguine redrin 
*ds niu Vei,a cofolidando. Sed cum ad hoc vul- 
Se» --eris :medicinam vino auferas:fed 
CetPrf5^e medicina magis liquida vt mollifi 
d,c*Ha c a‘doneccadatpfe. Poflibileenimeft:vtme-' 
dicitla ,aumca citius dringatfanguine,quam ida me' 
lar‘0:f jedlUre‘ 
*iis)Iter n°fumusfecuri,quin eleuato corticefangui 
uata vcna Vel arteria: cortice no 
.Poris '^ara*fcd haec medicina dc thure cum pilis 
&n° um (anguinem dringit:fed venacofo-* 
multis vicibus ia probaui. Et 
iw .,a au<doritatem ponam exemplum dc His quf 
etl . Us meiseuenerut. Puer quidatrium annoru 
lnrnanufuacultcllum:ccciditfupraipfum:& 
CaPerf° Cu^e^im anteriori parte gullae vena 
at Ora^lt: ncc aliquis eam condringere poterat: 
l,idejlt-Sc^^c^,nantia,veniadpuerum ia penitus no 
°CU^°Senlm capitercuoIutos.*fan 
*3cbat.tVu^nerc luebat albus vtferu:pulfum 
Sit,cUncdl'-,'tllP°ruifuPra caputvenae:tenensibi 
* ne quicqua exiret: quam tenens per magna 
*rtu„s quodamodoreuixit:& pulfus coepit tan 
fubtililfimusapparcre. 
a(aaP°thecarium pro illo puluere qui fatis 
deloco remouidonec 
Ir Puer coepit oculos aperirc:tunc aute illa 
anr . mcdicinam:&abundanterfupra 
Vulnus cu plumaceolis 
v*16 ®Ul infufis,6C cu binda dricte ligauKpraeci- 
j^,Ca Par|isinaqua infufamci propinarent: 
,enS PUer Uir conf°rratus ♦ ncc ipfu m folui: 
1 iic yf aPater magna m e rogaret indantia: fed diml 
fineprfparatione: 
vifitando. In quarto autem 
vUltlUsIngatura: 8c medicamen ficcatum eratfupra 
c U pSP fine violentiaillud no poteraremoue-' 
V^Per^r-,^uPradcalbumineouicu oleoro.&T di 
r Vna ,em:in cradino rcdfj:8C medicame fine 
°lidaq. jernouii vulnus 8c venainueniforriffimc 
ecin°P vicinifueruntno modicum 
?Urtc ,autecumhac medicinandpoifisvena 
lac°nfolidare:vel fanguine 
are;gJ^°d,mpedimcntu: oportet te tunc aut vena 
b tehse(.,PParn delococxtrahcre:&caput venaevcl 
0ntOrSU€rc‘autillacurrt ferro calidiffimo co 
faciente efcharam ctpcrfecffa. Puer 
t ll°*nci ‘,annord fuit percuflus ab alio cuparuocul 
lbkUsPerfnate MedioIani:et erat de Caraganis:et cui 
ye°rau,t vena vnius brachrj: 8C puxitneruu 
na lacentc:propterautepun<ffuram nerui, 
fr.^it>atia°e^at dolores.fanguis currebat adlocu: 
lda?fful0n.°^^ac,^us medicinis. Medicinae quoc£ 
noc,XU| vtiles erant: puneffurae tame 
Iq . ecotrUae- mebrum illud oppilantes:quod erat 
lQca;-: tunciudicaui ncceffarium, venam 
v €xtrahcrc:etillaligare:neruo cu oleo ro. 
fuccurrerc. Mater quoc£ pueri proquoda mifitlaico: 
qui meupenitusiudidureprobauiu&fepromificiU 
Ium totaliter curacuru:remafinlle:&: ego recedi : qui 
per dece dies tenuit eum: q? nec dolor ccffauit:nec fan 
guis redrieff us fuit: ita cp patiens fuerat prope morte: 
vOcatusireno volui: iedtucquidaphydcusamicus 
amicoru aegrflmatre 8C amicos aegri acriter improba 
uit,fcu increpauit:q? meu dimiferacconfilium pro ii— 
liusidiotae promiflionibus. Proponens illephydcus 
ficut meuaudiucratcofilium.*q? noeratalia via:quae 
pofletsegrumfaluareamorfe:tunc interrogatus 
rurgusfifeiret facere quod diceba* Refpoditq? fic:5C 
fic fecit, fcidit enim cutimfuperficfalitcr fuper vena: 
&illacotorfitin manibus,&ligauiteu filo.podea fu 
dit ncruu de oleo rof.calido:8C fanitati fuit tali confit 
lioreditutus. Et fiqs peteret: quomodopotuittot 
diebus cum tanto dolore a morte preferuari velfpaf 
mo:dico cp hoc erat:qa fanguisemanabac quotidie: 
ita q? vulnus imbibi no poterat, vel repleri. Ida 
badictafunt: vtledorhuiusoperisfciatfapictcrin fi 
milibus operari. Si vero per ida medicina de thure 
no redringitur fluxus fanguinis(quodaccdditrariffi 
me)tunc oportet q? caput arteriae vel venae cu calidif 
fimo ferro comburatur: vt ignis faciat cruda: 8>C ca- 
ucas ne labia ferro tangas,neruum, nec aliud, nifi 
na. Et d rotu hoc non valet:oportct venam trahea 
reexcorricata carnefuperius:notamc£ venainter ma 
nusfortiter contorqueri. Acciditaliquando q?ar*- 
teria rumpitur vel inciditur: 8>C carofuperius no rum 
pitur:autfine fuperficialiter fo-* 
lidatur:etfubillacarnefitquidafanguinfs tumortquf 
ophorifmafeu mater {anguinis nucupatur;de quapa 
tiensfempertimet ne cutis rumpatur:& (anguis inde 
fluat difficile redringendus. De quo dicit Gal.Qz. qui 
daferuus a tali difpodtione fuit curatus a quoda vuU 
gari: quidocuitillum 
ponerer:&fic fedt:quarepotcdperpendi:q> ad cura 
talis apodematis frigidae resfunt ncceflariaej 8C ficcae» 
Becli<£tauulncratoru.doftrincetcrli£.tr(ifia.primi.Ca.y:. 
DE diaeta vulneratoru difeordant plurimi. Na 
aliqui omnibus uulneraris tam in capite quam 
alfjs locis dant bonuuinum:&forte bonas carnes, ca 
ponum,gallinaru, &anferum:&q? per tale uia aegri 
melius curantur.inducentes q> aqua putrefacit 
bra uulneratarfiC generat apoftema:8d corrumpit, 8C 
debilitat cop!exiones:& omnia mala facit. Alfj tC' 
nentindifferenter aegros in pane 8>C aqua:etparum dc 
pomis codis ufque ad dies.x. Et quoniam ide liber 
meus: fi deus illu compleuerit:erit errores rcmouens: 
dubia diffiniens, 8C declarans:Dico cp illorum vtricp 
diuerfam habet opinione: propter hoc folii 
|n fuis experimentis deinquifitionc rationis no 
tes. Vidit enim ali 
qui folum pane 8C aquam fu mentes adeo debilitatur: 
q? mebraipforw a naturali difpofidonc remouentur: 
cp nopofluntafuisuulneribus redaurari :fed debiles 
moriuntur:aut logo temporelanguct: nec membri! 
fufeipit uirtute rectam, ut debebat:8C idi funt frigidf 
coplexionis& ficcae:quoru corpora ante uulnus erat 
debilia: 8c quorudomachus 6C uifcera funt defecta. 
Secta uero fecunda uiditq? aliqui uinum bibentes 8C 
carnes comedetes:neccffario ad mebri uulneratiapo 
ftematione ueniunt, 6C ad febres: 8C idi funt iuuenes DO C T R I NA 
T E R T r A 
Calidi 8C humidi: quare omnibusalijs ne vinu 8C 
nesfumercnt,praeceperunr»Na vtriufqfeftaeintelle- 
iftusadquam eos docetfenfibilitas exterior no 
prehendit» Sequens ergo Rafis.G»& Anice. & alio*' 
ru doArinam dC experimenta per magiftros mcos,et 
me rationibus approbatu. Dico q? in principio nccef 
larium eft: q? vulneratus abftineata vino:maxime fi 
vulnus eftin capite velin parte neruofa:quia non cft 
res aliqua: quae tantu concutiat ncruos 8C cerebru 
cut vinum :quonia cito a calore naturali couertitur: 
6C propter fui fubtilitatecito penetratin neruos:& ci 
to caput afcendit:portans fecu fpiritus et humores:et 
mente etiam percutitaliquado:& omnibus debile ca 
put habenrib us. Et propter hoc in vulneribus capitis 
6C neruorujdcbct omnibus prohiberi in prindpio,(S£ 
calidis 5C humidis,& calidisfolu vfq? ad 
gidis vero poft dies.irj. detur teperatu:poftea plus pa 
ru puru:fecundu q? plusfecuraberis de mebro:nefu 
pueniatapoftema. Sed potus cius fit aqua hordei, vel 
aquadecocftionis micae panis, vel aquafrigida,fpecia 
literin oeftate 8C in homineaflueto: vel cu decimapar 
te vini de granatis: vel cu fexta parte agreftae: vel ifte 
potus perfccftus ad vulnera capitis 8c neruoru. Red» 
aqu3e,quart.i.parienfis: quieft.irj.quartini 
nen. hordei mudati,vnc.irj»iuiube,fcbefte, ana vnc. 
j.prunoru ficcorum, vnc.i.granorum granatorum, 
vnc»i.zucha.rof.vnc.q.fiatdecodio:donec cofume 
tur tertia pars: 8C propinetur» Ifte enim potus eft alte-* 
ratiuus,necinflar;etreprimitfumofitates:neadcaput 
afcendanr. De cibo dico: q? illi qui eft calidae&hu' 
midae coplexionis nullo modo ei copctunt carnes,pi 
fces,oua,Iac, necaliquiscibuscouertibilis: nifinimia 
debilitate teneret.’fed fit cotentus fucco hordei,et aue 
tiae cu ladre amygdalarum.*preterqua in vulnere capi 
tis vbi no approbo lac amygdalaru, nec aliquos 
ctus vaporofos, vt nuces auellanas. Haec habet nanqj 
quandam proprietate fumofam nocente capiti» 
medere 
cam panis lota cu m zucharo» Si eftet debilis, ita q? no 
poftet abftfncre a carnibus, dentur ei carnes paruoru 
pullorum 8C paruaru auium vtalaud£,& alioru 
parui vituli conditas 
cumagrefta vel vino de granatis: 8C hac vtatur diaeta 
vfc£ad fecuritatem apatis» Et eft quando dolores 
omnino ce(fauerint:& inflatio 5C extenfio mebri: 8C 
Vulnus eft fere vere confolidatu* Si vulnus fuerit 
tum autcondud;u:in quo no fuerit fanies generata:ec 
li fuerit vulnus cumcotufione vel ab aere alterarum; 
in quo eritneccfl*ariafanieigeneratio:fecuritasapofte j 
matis eft:quando vulnus abundater fanie facit: & q? 
mebrum eft bene tra«ftabile:non inflatum nec 
fum:&eft fine do!ore:tunc paulatine permuta dieta: 
donec ad diaetam veniat confueta. Sivero patiens 
fuerit coplexionisfrigidae SC ficcae: 8C naturaliter vel 
cofuetudinariehaberetdebile ftomachu:tuc eflet 
ccflTariu ab ipfo principio dare de carnibus cSdids cu 
aromatibuspaucis: 8c cu cinnamomo 8>C zinzibe.dC 
dare ei in principio iuIep:&poft tres dies de vino: ta 
In vno quam in alio. Si eflet offis fracftura cu vuine 
re,aut fine uulnere,circafine,hoc eft poft fecuritatem 
apatis bonos cibos bn nutribiles groflum et bonu feu 
forte facientes reparamentu oflis: vt triticu co<ftu,puI 
tes de farina bene coctas,extremitates animaliu,&: ve 
fres boum bene coctos SC talia, per quae ligamentum 
forte generari valear» Quare ncceflarium , 
go5coplexioncs,vircuces,setaces,reg/ones,conUI 
dines,anni tepora in Tua confiderarc dfetar vt 
tamrfecundu q exigit diuerfa condicio variare, 
oportet ipfum fecundum vnum &idem con» 
procedere in diaeta* 
' * * ' f d 
T>c ulceribusantiquis,doftrinaterti‘f9tYafi4.pyiinl,L * 
VLcera fiunt ex apoftematis incifionej 
rura,fcilicec per fe vel ex vulnere no fi>° 
to tepore: vel ex aliqua cxcoriatione:velfup^r3 g\ 
ftione vel ficcitate fcindcnte:uel frigiditate eonr 
te:ucl nimia materiahumidacorruptacorrurnp 
Naomneuulnus antiquum habens putredine, 
rus,uelcrufta,autaliuaquamfanie 
no uulnusfed ulcus proprie dicetur, fiueuoca * 
Ethoc ulcusRoladus SC Rogerius,& 0 
dernoru dicunt fiftulam uel cancrum:fed no cI* tll 
la nec cancer: quia fiftuladd cancer differunt3 
cer e: tan q ua p rOp ri u m a co muni. O m nis n a n-T1 ucf 
Ia, 8C omnis cancer ulceratus,eft ulcus:fcd no c 
titur: ficutin proprrjs capitulis continetur tnanl[(pC/ 
Jftorum ergo ulcerum fccundu Aui.feptem fun .Jjn, 
cies.Naunum eftuirulentiffordidurnjprofu11 / 
fiuecauernofum uel abfeonditu, corrofiuum7P 
dum feu malu, ambulatiuum, 8C difficilisc , 
donis» Ex his aliqua coueniunc cum fiftulaif1 '‘Jjjj 
8C formis:ur uirulentu et cauernofum. Alia c 
cum cancro.‘utambuIatiuu 8>C corrofiuum*^r3 
differunt ficutin capitulis cancri ulcerati 8C fi‘tLl ■jjii 
tinecur» Et haec omnia differunt a uulnere: qu0 rfp 
uulncrefanies eft:alba, aequalis in omnibusfuis 
bus,& iuncta non diTperjfa,& fine faetore» H#c £c$ 
fanies ex beneficio caloris naturalis eft generat3* 
fecuta fuit perfectam digeftione. Sed uirus,cn*‘ 
tredo, & omnes fuperfluitates ulcerum,a cal°rC 
tum extraneo generantur» 
\7Irnc ergo uirulentu, eft illud inquouirus 
datfubtiIeIiquidu:quod fi fuerit rub£l<pr$ 
ad rubedine tendens, & acutum, mordicans 
fignificatdominiu caloris extranei» Siuerofi11^^ 
re fuerit, 8C ad albedinetendcns,fine incendi0, v 
cat dominiu frigiditatis extraneae» g 
Sordidum J“™ ctu,odhabct 
ftas grollas, aut aliquam carneu 
fluam groflam* o*. 
Profundu Ytr°:cftillud>quod habet 
tundirate,et occulta forte tonu 
Corrofiuum cnr^‘ud> cluod fua 
qa languis acutusilluc wr,v pd>1 
Acutus fanguisno folum carnes ulceratas c° 
fed etiam bonas fiue fanas» . 
Putridum e^ulcus foetens, habens 3 
Futridum faccion- extrane- fubmerram • 
fumus refoluit putridus:ficutacarnibus pu.0o(l1 
An>bula.lu5 
d^XSSASs£S>' 
tius corporis qualitate difficile confolidatur» 
Ad curationes omniu ulceruplures curri ef/ 
laegenerales. Prima q> non curantur nifiafUI 
fluiratibus mundificentur, 8C exiccentur»*-Q^l/ 
ficorpus uel mebr um fu erit extra naturale*- *ionetr» ■ . „ 
adCo de ulcere curam perficere cogites . 
par debitam reducetur. Tertia eft fi hc- 
tln?it in quod plurimum antiquis Co 
jU Cedbus,a fuis corrigantur.Quarta 
pl)^rnorfi qualitas 8C quatitascum phlebotomia 
kono tegimine teperctur.aer quot£ 
0ninibS tUer,t’,n konum aerem trafmutetur. Quibus 
Ptoiir ,UsPr?uifisad curam viceris intendit medicus 
uc debet. 
Cura ulceris uirulenti, 
VlCUserpo v,rulentU‘vidcfivirusex coexiesfit 
*lique P fubrubeu velcitrinum:5C membrum 
VJcUs ITl v*dcatur habere colorem: 8C tunc lauetur 
PoL au^,arum, lenticularum fimplidum vel com 
*lerispUm CUrn meile inijeiendo ad profundum vul 
HcCo.1Ue v^cetis,etoptimeIauetur:etfi virus fueriefi 
lUrC0°re * & mebrum non habeat 
ni3rruh'*n° Ve^aqi,a decodionismyrrhae, abfinthrj, 
8C copofitaecu 
confo perfeda mundificationedncarnetur et 
tlejn v, tUr CUfn hoc proprio vnguento:quod 
dat o, Ceribus antiquis virulctisgencrat:&: ipfamu 
,nat;& conueniuntin co Rafis 8C Auic.Re.Ii-' 
CUt^eyr,^Uanta VIS’ tcre* Ponaturln mortario 
0n0°Ic0 ro^etacct;0‘mod0 dc vno mo 
fiatjn r !°agitando, donecpcrfedeaugmenretur:5C 
eft°* rn,a,vn§u^tl ‘fi6 lithargyruseft nutritus: 
Vt,|,s* multis cafibus. Deinde. Re. de illo lithar 
Vejj Utrfio3par.virj,aluminis,balauftiae, curcumae. 
Hi Di’-,e/l,s uermeslongosterreftes combuftos,£ris 
ana 
Uant^ fiuodecimapars totius vnguenti:& 
% Hcancur:5<: fiat vnguentu.Hoc vnguentu 
vlccrecum tentis utfupra.deficcat enim, 
confolidat. Hoc etia nota q? in cura 
j Cerum poft mundificatione femper efibo^ 
1 te0dcre fuper pannu de vno 
n?e^c^,cend°ruin antidotario. Etfemper 
?0fesC H1 rCa Vu^nus a Part€ fuperiori vnde fluunt hu 
C^en^uum tcrrafigflIata:quodfic 
P‘b°h armcn,cl5 vnc.i.terraefigillatae, vnc.f. 
cje ‘acedqcffufficit:modoponendo de vno.*mo 
1 j v% adperfedioncm vnguentiliquidi.ita 
duplum quam deaceto. Iftud 
m defendi t omne membrum a corru 
Vicus a dilatatione. 
Cura ulceris fordidi, 
>dum 
Vero curatur temouedo cruftam feu 
J’Pho^ej _ u fordem:qu5ibieftcum puluere 
ui e!.0rfi[:qui dicetur in fine: aut cu alio de mirdi" 
,C6ndis.poftea cofolida cum cofolidatiuis. 
Cura ulceris profundi. 
curatur cu mundificationibus inrjcie 
• dis:inrjciedoinillud 
lr,firumeto faAo ad forma clyfteris:aut cu 
(.<^llafibitl^^a(^0<^e^rn^uc0* cfi cluo Pucr,/Pi)ciut 
a<a,nu,C6‘vel cum lauationibus diftis in wu 
«IS tn«br«eCUnc?G calidiiatis velfrigidita 
eSu,rit. Et poft mundificatione inijeiendo 
v*nfi deco<ftionismaftichis et thuris: et 
extra vnum mundificatiuu de mundifi 
TR AC T. I. 
LAN. ma; 
catillis dc meile dicendis* Et ad hoc eft optima praepa 
re mebru m.* taliter q? orificium vulneris pcndeatinfe 
rius.Etftringeligaturam apudfundu:& mintisftrin-* 
ge apud orificia* Ec vitra elTet bona fi fieri poflet: vc 
nouum fieret vulnusin parte magis pendenti: vtin- 
de putredo fluere poflct.*quia fic vicus citiusfanaret.. 
Cura ulceris corrojiui. 
\r# corrofiuum fanatur fu a acumen cum aliqui 
v 1 s bus frigidis reprimendo fpecialiter circa: 8C 
fanguinis acuitatccumcibis& potibus corrigendo: 
8>C cholera rubea purgando: vnguentiscofolidatiuis 
frigidisinungendo:adquodmultum valet 
tum album Rafis quod dicetur in ancidotario. 
Cura ulceris putridi, 
xrj putridum curatur fcetore er putredinem 
mouendo:ad quod multa valetlauatio 
dromelitis cumyrrha:& mundificatiuufaftudefuc-' 
co abfinthrj,farina hordei,meile 8C myrrharqcf.Rcci. 
fucci abfinthrj, vnc.iiij. mellis, vnc.irj.farinae hordei, 
vnc.rj.myrrhae, vnc.i.coponancuradinuicemflocus 
interior bene repleatur filis pani linei. Si effentibi ver 
mesgenerati: occidantur cum fucco calamenthi ve! 
foliorum perfici vel perficariae. Vel cu decodioc ellc 
bori.facfta perfecfta mundiffeatione, incarnetur,& co 
folidetur cum fuis proprrjs medicinis. 
Cura ulceris ambulatiui. 
Vte.mbuh.iu sgssgSSS;,* 
& humoresaduftos: 8C ponedocircadefenfiuum dc 
bolo armenico,<S£ de terrafigillata dido:et cum vno 
mundificatiuorum frigidorum. Aliquando oportet 
cauterizare fuperfiefem cu m i nftru m en to aureo. Na 
illud cauterium mebrum optime redificat. 
Cura ulceris difficilisconfohdationts, 
t r| difficilis confolidationis fi caufa fic occulta 
V icera fenfUI'Coprehenditurintellcdu, q? fit ex oc 
culta mala corporis difpofirione:& ideo indigetredl 
ficatione corporis 8C mebri: vtdidumcft. Siaute fit 
caufa manifefta:& vna vel plures ex multis, illa vel il 
lasauferas.poftcaad curam redeas principalem. 
Caufe qiue impediunt ennfolidationem ulceris. 
vrom impediunt cofolidatio 
ero n^:funcmaia difpofitiototiuscorpo 
ris, Vt hydrops: vel mala difpofitio hepatis, vt fi fit ni 
mis debilisex calidicatc & frigiditate 8C humidirate 
velficcicatecu materia vel fine materia: vel cum 
ride: vel debilitas fplenis fanguine a melancholia non 
depurantis:autfanguinis muIcitudo.*auteius acuitas: 
aut venae plenae fanguine deriuantes ad vlcus:autgla 
dulaequaefuntin inguine:quae vlcera cruria 8C peda 
imbibunt:autlabiagrofla&indurata:aut carofuper 
flua:autinordinatio medicina incoueniens 
illi membro: aut mebrum laefum habet mala 
fiam:autvlcuseftinmaloIoco:vtinfumitatecubiti: 
aut eft forma viceris rotunda:aut eft fub vicere aliqd 
deoflecorrupto.omnia impediut 
vlcerum: quare te oportet cofiderare haec om nia, 8C 
corrigere corpus totum: 8C mebra principalia fpecia> 
liter: 8C mebra omnia:fino fuerintin naturali cople* 
xione,& coferuatacum fimilibus:& fi fuerint dyfera 
fiata?ipforum remoue dyferafia cum contrarijs, fan* D O CTRLNA 
i in cafuprfmo: fiedtate minuas mcdicirtsefin feC < 
addas:ficc£ te permutes in opere:ut exigit condi 
corporis qua membri quam fuperpofitae m , 
Ille vero qui hos ignorat canones:male curabit 
ra quare multi leuiter ducunt vlcera cum ulti 
rationibusad vlcera pdfima:quacpoftea per b° 
medicum non curantur. Medicinae uero lc 
exiccando.*quaedeficcanc vlcera indigentia de . 
citate, funtmaftiche,thus,farina hordei. Ahfi 0/ 
tulum plus exiccatiua funtiris , ariftolochia, .,j 
bus,lupini, cortices lignorum. Fortius .j,}t 
funt.balauftiae,pfidi3e,rofae,nucescyprefli,& ” ■ fc/ 
Mundificaduse leuesfunt.zucha.mel,aquahor ’ „ 
rum caprinum,aqua maris, # 
dificat 8C calefacit:aquaalumim'squae mundi*1 0 
infrigidat.EmpIaftramudificatiua, 8>C vngueta 
fita:dcqbus copia habebis in antidotario huius 
IDefiJiulaJoftrincetcrtit.traftatus primi. Cap» 
Flftula eft vicus profundu.*cuius orificium 
dum:8>C fundus cius amplius:habens inccr,3lln3' 
ritic catlofam in circuitu, ficut penna auis vel c J(jl 
t differt in hoc ab vicere profundo velcauc’ 
quonia vicus profundum uel cauernofumMc fi 
dum cft fupcrius,quauiscum fiftula 
funditate fundi, t ftriduraorificrpno tamen 
bet callofam duritie: quia fiftula no mtindifi^j^ 
Iotionifcus:quibus mundificaturcauernofum 
Tedeft neceflariu m illa calofitatem 8C duritiem 
nationem cum cauterio vel medicina caufdca 
uere:quodcauterium profunditate viceris 
farer. Quare neceffarium eft chirurgo iftam 
rendamuvt tam vicus quam fiftula fuafdatcur 
pria medicina. 
• Si vero fiftula fit in carne vel intet.^f 
neruum,dumodo fubftandan^^gfl 
rupta no fucrit,necos:no eft neccffc nifi recip^^ct 
monia:&piftarc cumfalefortitcr:tanqua vd 
re falfamentu m :8C exprimere in fiftula defac r^c# 
pedam expreffo illiuspiftaturae:dCimpleP°[j0flcC 
in fiftula de piftatura fubftantiae huius herbae* 
totam ffftulam interius mortificauerit, 8C 
uerit: quod cognofcitur per carnis rubedine 
tatem fiftulam interius circundatis.craftin0'x 
orificium ampliatu:et cum ifta feceris vfq? 
critfufficienter mudificatum.Si uideas igitl,r *o 
8C poftea habeas fyrupum mcllinum curn .pU5 
fiftula:quaeiam eft vicus J 
mcllinus in hunc modu. Reci.aquae,lib.faCC X 
mellis diipumati, vnc.nq,foliorum oliuaP . 
cu fiIo,vnc,i.fagitell?,lanccoIatae, ana vnc.t* 
niabulliantadperfedioncfyrupfidC $ 
gidari:&: foliaoliuaruauferantur, dC hcnecb 
tur: &lrefiduumcum fagitcllaefolrjs conicr.fac&, 
de hoc liquore tepido:bis in die vicus, qu° c^cle. 
ftula, vfqf; ad profundum lauetur:& -jf P 
tur: 8C filis ficcis impleatur:Scfupra foliap° 
gittell3e,quodquidecotinuctur,donecpen^^r(j(ti^ 
lidetur. Ex hac medicina, cur 
nis fiftula carnis: nifi fubftantia nerui vel o n 
ptam habeat in profundo: 8>C fpecialiter n Jn*? , 
fit nimis callofitas no fit nimis - 
enim cafibus medicamen cum agrimonia 
imo neceflariu eft ignis cauterium aut m^a 
TVE R T I A 
guinis qualitate 8c quadrarem tempera» Venas ITpor 
eant ibi fanguine, ftringervel fi eft pofiibile, amputa: 
Gl5dulasmadantesdiffoIuc:carncfuperfluam remo- 
ue;Groffalabiafubdlia.fiaIiter no potes,groffideam 
.puta:dia*tacom'ge:Forma rotundam ulceris,nifi ner 
vius vena vel arteria impediat, cu cau terio acftuali, fi- 
ue cultellari ad longa formam fecundu membri lon- 
gitudine reducas: os corruptum fub vicere remoue 
fi fit ibi:quod fic facies: os totu detegas:aut cum ferro 
carneinddendo corrupta.*que fuper os eftcorrupta: 
autcu medicina quae dicetur in fineiaut cu ferro cali- 
do : quod melius eft.Offe detefto corrupto no radas 
Vf plurimi faciunt: fed fortiter os illud ferro tangas ca 
lido poftea oleum fuper infunde ro.calidu:& vnum 
demolh'ficatiuisanddotarrj,& mcdicinisquoehabent 
os corruptu fine violentia rcmouere.quonia cftoq? 
rafpando vel radendo os corruptu cum violentia re 
Tnoueres:nihilominus eft ei neceflariu poftea cp natu- 
ra fupcrficiem offis expoliet,SC mundificetaliter:qua 
re labore rcmouendo,multiplicas: 8C mundificario- 
nead plcnu non facis:quaref?pe peruenit fiftailainde 
mala. Mcdicameinconueniens corrigitur cofiderado 
coplexione corporis totius 8>C membri 8C gradus me 
didnsc.nam fi membruficcum fuerit,ut aures,nares: 
SC ,omniaofluofa,etcartilaginofamebra,ethabuerit 
putredine multam : tunc membrum indiget medici- 
na multum ficca. Si vero corpus 8C mebrum fuerint 
naturaliter humida, SC putredinem habuerint pauca: 
tuc medicina indiges parum ficca.Si vero medio mo 
do corpus mebra 3C putredo fe habuerint:mediocri - 
ter ficcante indiges medicina. Si vero duo mebra fue 
rintin coplexione aequalia, 8C vnu habeat multam fa 
riem,& aliud pauca:quod plurima habet faniev mc- 
.dicinaindigct magis ficca. Poftea oportet te fecundu 
menfuram rem naturale cum fimili conferuaretquae 
«ero contra natura,cum mefurato contrario recurre 
re. Sed quantitas apponendoru fecundu G.nopo 
teft literis in termino denotari:tamcfufficit vr appfo 
pinquesrationi. Natura nanc£ mirabilis potenti?,qcf 
minus eft fupplet.‘quod fuperfluum cft,cxpellit: nifi 
ab operatione nimis recefferit: quod fi fit, neceflario 
natura in opere deficit naturali. Medicina vero mun- 
dificadua 8C exiccaduaJquaeneccffaria eft in quolibet 
vicere cocauo:vt groffam mundificetfupcrfluitate: 
SC fubtilem exiccet:quae funt digeftionis tertiae fuper 
fluitares: quae neceffario in quolibet vicere concauo 
generantur:aut eft fortior, quam conuenit, aut debi- 
lior competenti. 
Significatio fi medicina efl magis ficca quam oportet, 
S, ,£ . autem q? fit fortior vel ficcior quam 
IgnmcatlO debeaneft q? vlcera quotidie conca- 
vantur: 8C eft virus in cis fubtile rubeum et citrinum: 
circundatialocafunt viridia, nigra, rubea, vel fub 
fufa.aeger quoqjferuore in loco fentit nimium tar- 
dorem. virus quoc£ multiplicatur: quod miferalpi- 
ciens medicus, medicinam ordinet ficciorc:t fic vi- 
cus femper tenditad peius, 
S ignificatio fi medicina cfi minus ficca quam oportet. 
' vero q? medicina fit debilis exiccatio 
blgnincatio njs:cft(£ faniesvel putredo eftgrof- 
fa,ponderofa, inaequalis, liuida,vel pallida,membru 
frigidum:album,uel liuidum,in colore lympidum et 
molle, t segerfentit frigiditate in raebro* His vifis  habebis dodrinam in fequenti- 
3siIIud in profundo fiftulaecorruptu:au> 
Ca . ecur,du dodrinam fupradidam in prsece- 
aPervf irU‘°* bioc defiftula praenotato: q? fififtu- 
aSpfnctrarcf vr,nse*,ra q? per illam exiret uri 
Cliitas r> niu*toties uidimus, aut per tortuofas aut oc- 
n^iinoteS ac,clVicina capitis penetrantur:quaru 
c n P°fiespercipere:mdius cft non curare,cu 
ere eUn:rrfeda Potcs palliare: SC fcctore remo 
?Uatl0nibus mellis,8C cu emplaftris, fimili 
sniali>' °a^uis cum defenfiuis circa locum: vt 
Vis 13 laedat. Fiftulaquoc£,qu£eft in iu 
CUrVnd^e q tnanus, 8C cubiti: valde eft difficilis 
?U°I0co abquadoimpofiibilis. Sivero in ali 
c aliqd de ncruo corroferitdicct fit mo 
CUr*r''n5 efid via,nifileuiscauterizatio 
r°dUod1‘C1UOrn5 caurcr,zar,° cfi ferro calido vd au-' 
ccat,o!T,<^,USe^r:neruu corruptum mundificat, et 
CQtlti*ari' C^P^CXIOncm totius mcbriredificat:cuius 
lnaeaur'^e^ICarnencau^lc“ operatur, Medica- 
llca tafimplicia quacompofita reperies ad 
C^l0,iei!jra<^aCU tert,°fijbfequenti. Fada mundifi 
UJHS carnis callolae: tunc regenera carne no- 
ni°bda cu medicinis confolidatiuis etregenc 
hcC4jj‘°Uarum antidotario copia inuenitur. 
p. cr° ulccr<tto,doftrin& tcrtUtraftd.primi.Ct.XlU, 
Yj £ ncer vlceratus prouenit ex apertura vel inci- 
u crePatura cancri no ulcerati:cuius do 
bushabebis in tradatu tcrtio.capitulo deapofte 
ndeS‘ prouenit ex vulnere male curato: ad qcP 
VlaVenit materia melancholica putrida.*autquia 
vi./ nenit ad vulnus, ibi corrumpitur,et mu 
S CL,sm cancrum, 
§ha. S/,UlUs fignafunt:quia vicus cftfoetidumda- 
, ,aSrolTa-liuida vel nigradura: 8C caro mi- 
- Pa’ cauernofa,& fubleua- 
inter cancru 8C vicus fimplex 
pi^fu Jnn:dcquodidueftfupius,apudiftafignaq 
eft:qj fi lauetur ex lixiuio, q> cancer fit 
Us turpior qua erat: 8C exeutex eo quafi ba- 
; 1 Pn tredo quae eft in eo quafi panniculi. Vicus 
,3ciui° quafi mundi *catur:& remanet caro 
i et fer ru^nor 9uam erat, &. pulchrior: nec vicus 
lPrc cancri, habet enim cancer proprium fcc 
es Ul n°n poterit literis denotarhfed per homi- 
f^ancros iaepe viderunt,optimeab alns diftin- 
Qur foribus. F ' 
Generalis regula in cura cancri cft: q?can- 
eernon curatur, nificum totisfuis radici- 
ptUr« Secunda regula nafciturcxifta, q> 
i. . rro r,S,c^0 vel calido, vd medicina cau - 
}} qui9 q* * fit in loco vbi polfit penitusextirpa- 
c «ius :ant0 P^us cum rc violenta tangitur: tanto 
au§mePtatur* Vide ergo fi cft in lo- 
pofiitpenituscxtirpari:& tuncinci- 
ey U ?mnibus fuis radicibus, 8C venas circun- 
l,,hP0^r,nic:vtfangnis totus mdacholicus exclu. 
ea«Uu circunquaq; ferro calido cautcriza. 
de farina tritici,melle, 8C fucco aprj- 
rarr» mu ndificationc.poftea carne gene 
cu/Potato q? quoties vis cancru cu chi- 
rek Pr,us m€*anchoIicapurga materia.na 
11 fiQc* Si vero tali loco eflet connexus,. 
T R A C T/ ' I. 
L A N. M A* ! 
vbi totus remoucri no poffcc vtfn collo, 
dei partibus. Vel ano, vel breuius dica locis omnibu» 
neruis,venis,& arteris intricads:prouc vult Hippo* 
et verir,non curare melius cu dicit* Quibufcunqj cari 
eri abfconditi fiunt,non curare melius eft qua curare* 
curati enim, fdlicetincifi vd vftijcidus percunr.non 
curati ucro multu tempus perficiunt. Sed membrum 
fanu cum defenfiuo fsepe dido defende:& vulcus c5 
crofum cu fero laua caprino, &leuitcr ficca:& vnge 
vicus circa cir vnguento Rafis de thutia.*quodRccip, 
c eru fise, thutiae ablutf ,ana vnc.i. mifce cu oleo rof.6C 
fucco portulacae, vd alterius herbae modo po 
nendo de vno;modo de alio: ficut fuccufolathri,et fi 
milia erit bonu vt conficiatur in mortario vd Ia-* 
minaplubifadamododevno modo de alio: & agi- 
tando femper vfq? ad perfedione unguenti. Hoc ctiS 
vnguentu multu valetad defendendi! ne malitia can 
crivlcerati augmentetur:&cu hocvti bonoregimi 
ne:quod eft darii bibere vinum, dC leue:& dimittere 
turbidum,rubcii 8C fpifllim:& carnes comedere bo- 
nas, vtarfctis,ctcaprioIiiuuenuIadentium, caportu, 
gallinarii, pulloru, perdicum,fafianorii, 8C paruaru 
auium.Et dimittere carnes bouinas, et caprinas,ccruf 
nas,&anferinas,&omniiiauium magnaru,& dege- 
dum in aquis:8C falfa edaacuta: vitam habeat 
longiore. Verum fi vicus fit fcctidu: quod non tan 
tam habet malitia:q?tame a quibufda dicitur cancer: 
de quo didum eft fuperius:curatur cu puluere afpho 
ddoru, vt bene mundificetur:quia optimu illud vi- 
cus perfede curare, & bene curatur.propterca Rolan 
dus 8C Rogerius 8C plures alrj ponuntin libris fuiscu- 
r a cancri: q u i fi t i n I o cis n er u ofis: 8C dicu n t fc il I o s cu - 
rafle.Scd fcias pro certo, q? cancer verus per viaalia, 
quaedidaeftin principiohuiuscapituli,no curatur.i 
Et fi dubites vtru fit cacer vd vicus fimplex vd for- 
didu:quiafignafupcriusdidatibifutamb;gua:Ind- 
pe ab aliquo puluere mortificare, vt a puluere afpho 
ddoru &indcproceffum , quia fi effet cancer verus, 
videbis quanto magis mundificare volueris eiusma 
litiam augmcntan.Si vero no eft cancer: mundifica-* 
bitur ficut vicus. Cii ergo vides eius augmentari ma 
litia,a cura vera defiftas: 8C ad praedida curam de vn 
guento de thutia praedido redeas palliantem.Nam fi 
curare in tendis, & cur5 cius profequaris: vita eius ab - 
breuiabis:&fipallias,prolongabis. 
Becaufisqute impediunt confolidatione uulneris,1ctulcerii 
rmouedis.doftrin<e tcrticc,tr4fta,primii Ot.XHII. 
TAmhabuiftis fupcriusincapitulo de vlccribusia 
generali,caufas quae vlcera impediunt confolida- 
ri:8C documentafumarie,quae neceflariafunt ad cau- 
fas lingulas remoucdas.Nunc autc in hoc fpedali ca- 
pitulo docebo qualiter aliqua caula impediens debet 
rcmoueri per chirurs;u:ita q? fi hoc capitulu cum illo 
iunxeris,habcbis dodrina neccflariam ad intetu* Si 
fuerit ergo corpus cachedicu, vd hydropicu. vide fi 
curari poreftab illa difpofitioe:&: cura fi fcis:fi no, pe 
tephyficum qui curatione illius difpofitionis faciat: 
8C interim no fatiges aegrum,nec£ cu medicinis corro 
fiuis, nec£ incifione vdinfufione tentaru grolfarum: 
fed ponefuper ulcera leuia mundificantiaaromatica, 
mebrum leuiter tenentia mundu,nefceteat:& cUVata 
illa difpofitionc, redeas ad cura principalem, HoC 
idedico de tnala,difpofitioe hepatis quantucunqp de-< DOCTRINA 
fpafm us ,p p ter uuln era 
ptcr puduranerui vel dolor cfletqul 
fpafmu:etcu phlebotomia, vetofatioe^lyft^1’ 
pofitorio,ctdefen(iuo,vndioecolli etlguirt11/ 
afcellarum no poiresfpafmum defendere: tunc 
fariueft vtncruumillu punctum vel chorda t 
ter incidas: licet fenfus 8C motus mebri cui *ct]U tlifl 
nemus ille vel chorda,parum vel totaliter afnlt rjj 
quia melius cft q? homo ficfe habeat, quam 0 
tur. Si tamen cualirjs remedrjs homine a fp*‘r , $> 
teris praeferuare: melius cft qua neruum $ 
dere vel chorda. Si autem no fuiftiinprincip ’j(|1 
inucnis homine fpafmatu pro uulnerc:fac GcU*- 
ciuitate Mediolani. Quida meusfcholaris 
ueriusde monte Orphano chirurguscuraueraf L 
dam vaginariu de vulnere flU 
fucratlaefuspanniculus capitis, oftaligans:no t 
craneufuitlaefum. Et ille medicus anteperfed3 
panniculi purificationeipfum vulnus extritu* 
dauit: quofolidatopanniculus indignatus taU .fllit 
fpafmi in illo iuXiene generandi. Ad que vocacU|U 
niilluaegru a fpafmo teneri: &cu hoc plura l13 
apoftemara circa facie: quod quidem ftgnu & $ 
in vulneribus capitis.videnseupro mortuor F^fj 
uhtamen volensomniafecundurationc ccxCl[\^f 
di caput feci, 8C vulnus confolidatu vfc£adpr J, 
dii cum raforio renouaui:& totum vulnus 0‘f' 
ferucmirepleui:& totum caput oleo 
modicoaceti vnxi:& cxoleofolo ceruice&c 
vnxhfuper vulnus vitellu oui cum oleo rO,P0 \\$ 
puttotum cubinda fuperpoftta ftuppadclif 
ui: 8C brodiir pullae os aperies eius propinauiV\ 
claru plurima comiftum aqua.in craftino red,L^ 
melioris difpofitionisinueni.osnancbapiebah 
liusloquebatur.vulnustameadhucnccuinu^^pl 
dicinam 8C vnAioneiteraui.Etindictertio^1 
tis humedata fuit:que prius erat ffcut coriu a 
expofttu exiccata: talirercf: extenuata:q? ui^1 
nemter cute 8>C craneu videbatur. Continua*1 
ram vulnusperuenitad 
fpafmo;bona habuit curatione ipftus vu\ncfiS 
feda:fed ille fpafmus fine Febre fuit.Na non *cC 
me vidiffe febrem in vulneribus neruorutu 
tis praecedere fpafm ii: quin fpafmatus Ille n° jj e& 
te remedio vel remedrjs moreretur. Oprl 
cftin principio fpafmatu phlebotomare.*1,13 
fuerit fortis 8C repletus,8C fatis de fanguine, 
reno extenuerit:ceruicc 5C collu calidisiniUVj|jjiJ5' 
etetia facere parua cauteria pudualiainterlp 
qualibet colli.ita tn q> no nimis cauterium pfIJ 
tur.Poftcaligctur lanain capite, quaefitlo 
dens per collum vftf; ad fpatulas:& infunda 
illam lana oleum 
ledo molIi:fttin ftlcnrio 8C cjpietc. 
da qui ponunt in fuis libris medicina prou0 i 
bres:propter illud Hippo. A fpafmo habito j 
pcrucniensfoluit: 8C qui ponunt vnguenfa j 
vngcndumtfedhoccgo non approbo in 
vulnere.*qu5uis poflmteffc vtiliai fpaftno, Q 
nere& humoruabudantia maxlephlegm 
c • rpl^ 
b,gna qujdafpecialia. Generalia 
rimus oculoru, obliquitas ; auriu, autna*1 9 
TERTIA V 
bilitetur.fimiliter defplene:qa nifi fua fuc- 
rintdirpofttionc naturali: vlcera non curantur. Si 
multitudo fanguinisreimpediac, quodeognofeitur 
per uenaru totius corporis repletionc,per faciei rube 
clinem,& extenfione, per dulcedine in ore, per nau' 
feam in ieiunio,per grauedine fupercilioru,per aetate 
iuuenilem, SC coplexionem calida 8C humidam, per 
vfum vini 8c carniu inducfta: fac cum phlebotomari 
de vena,quae inebro laefo portat nutrimentu.deinde 
de membrfi laefum poteft melius euacuarc: 
Vt ii ftt vicus in crure,phlebotometur debafilicabra 
chrj eiufdc. poftea de vena quae eft inter mediu digitu 
&C auricularem.Siaute fanguispeccatin qualitate 
Ia,illu corrige: vrft fttacutus nimis 8C calidus,parum 
euacua:& cu cibis frigidis ftypticis propinatis. In om 
nibusautcalrjscaftbus qui numerantur in capitulo ui 
cerum generali,procedas vt in alio capitulo contine- 
tur. Attendendo q?funtaliquae medicinae,quaecu 
hoc cp deftccant & mundificant:vlcera habent vitra 
quanda proprietatem occultam confolidare diffici- 
Iia:quarum quaeda 
Simplices funt limatura aeris, limatura ferri, flos aeris 
aduftus,vitreolurubcum aduftu.Omnia acuta corro 
(i'ua, fl adurantur magis valent:quia maiorem habet 
confolidatione:&l minuitur eorum corrofio.Copo- 
htum bonu.Reci. floris aeris,limature aeris,ana drac.i. 
climi£ argenti, climiaeauri,ana drac.Vip.gilmi cyprcf 
(i,drac.iirj.falgcmae,drac.i.ariftolochiaeadufte,m!nu 
ti thuris, anadrac.v.cerae 8C olei myrtini quantu fuf- 
ficjat.fiat vnguentum. 
De fpafmo fuperucnicntc uulncri ,doftrin<e tcrtU, frjftd* 
tus primi Cap. XV. 
SPafmufuperucnicntc vulneribus:pluribus cau- 
Gs per chirurgum curari nccefle eft:<Sd oportet q? 
chirurgusfciat caufam 8C difpofitioncm fpafman':SC 
quid fit fpafmus: vt fciat ilhl rationabiliter procura- 
re. Spafmus igitur eft aegritudo chordofa vel ner- 
uofaa quo vel nerui,ad fuacotrahutorigine, 
r Cuius funtcoiuniftpf.nerui uel chorde: 
repletio uel inanitio. Qui fitexinanitioe,cau 
fam habet,vtplurimuanteccdete,nimia euacuationc 
(anguinis vel alterius rei, aliqii longa afflidione pro- 
pter longos dolores, vel logam appetitus debilitate: 
&iftepaulatinc venit:8C vtraqj curam non habet. 
Qui vero fit cx repletione, vnam habet caufam ante- 
cedentem caufaru trium, prima dolor fortis.fecunda 
frigus forte.tertia purrefadio. Aliquando omnes cau 
faeiftaecocurruntad fpafmum fadendum.*quandoc£ 
fufficit vnafola. Etifte fpafmus ante fui confirma- 
tione curaturaliquando:poft confirmatione rariffi- 
me vel nunqua.O mnis ergo chirurgus fitintentus,‘et 
videat bene quantu poterit:nc fpafmus in fuo vulne 
re generetur, cum obuiatione defenfiuorum contra- 
rioru: ne de caufis tribus praedidis aliqua concurrat, 
3uantu poterit defendendo,mitigado,dolore defen- 
endo,corruptione membri ab acre frigido protege 
do.Quiafecurius eftfpafmudefendere,nefuperue- 
niat, quapoftaduentum medicinadubiafubuenire. 
Nafi febris neruo vel capiti fuperueniat vulnerato 
antequafuperueniat fpafmus,femper eft mortalis* 
. Intende ergo ad doloris mitigatione cum 
V-fUran0.0je0r0pJnungcncj0 caeterafacicdo:ut 
In vulnere neruoru diximus: qm vtplurimu accidit LANFRAN. MAIORIS' 
dum ;ai,tlabiorum tortura: vocis ablatio: fau- . 
cilig J3 ri(ftio:tranfglutiendi di fficultas:motus diffi 
Suen .axi1,ccirca coIIum:mcbrorum contradio fre 
fceref‘€tf°cuffio repentina. Specialia fignacogno 
tniPr u C tribusfpafmifpeciebus.*quae funt: 
profu° r ‘Oto,,us,opi'fthotonus, 8C tetanus. In em- 
teCUr °t0no nerui cotrahunturanteriores:caputan- 
qUafiJ!atUr: nec illud erigere poteft. mentum eft 
6c ITla UPer Pc<ftus,os eft ftridum, nec poteft aperire: 
*°no ni digiti plicantur 8C pugnu* Inepiftho- 
r° Urn cotorquetur ad retro, os remanet aper- 
'iiitu,raUcesaPcnuntur5 manus 8C digiti aperti exten- 
lUillj ‘ tetanus vero partem tenet:ita q? ad 
gic{Us^artern poteft collum conuerti: fed totus ftat ri 
y^ferinc1^11^5 :ac fi'palusefletafumo capitis vfc£ 
]tS Per corpus infixus. Haec omnia vel plura 
fignificant:quaecu fint 
capitis et nerui,plus prognofticandoiuuat 
t>5rn quafuuamcntum praebeantin curando. 
*Pleniseftcum omnipotentisDciauxilio tracfta 
Stah- ,?1Us* Nunc autem adfecundum cumeiufdem 
4tladefccn damus. 
V^atUs de particularibus vul/ 
yjdkus membrorum officialium a capite 
pedes: proponendo anatomiam 
cofimiliuint&Tffte rradlatus 
femma continet.x.capitula. 
Vulneribus capitis er de eius anatomia.trafta* 
cap. I. 
ICTI S fub compendio his quae 
circaprimu huiuslibri tracftatumi- 
hi pauca feientipertinere videntur: 
Adfecudu aggredimur traftatum: 
qui continet queda. documenta chi- 
rurgiae,& quafdam regulas genera- 
les fub cerris capitulis, prout promi 
,M fimus ad curas particulares fccundu 
Xdi COrPori'shumani membra. A capite fumetes 
Ocul!^rnanatomia membri propone 
5&Q, Vulnerumfpecialirer ordinado. Dicoer 
aPutex tribus coftatpartibus,fcilicet parte car 
craneata, parte cerebellari.Partc aute car- 
C° carn^qnaeFipra craneum extenditur: q 
'SiaiDlCaPil,ofa cutc carncq: multipliciter mufeu 
Cata‘ CAPILLORVM enim fuit utilis 
frigus et calor poros cutis fubito fubintra- 
m,nus Pcr perforatos capillos capitis fu- 
XolCXhaIam: vt caput effetformofius: 8C vt 
I s °r complexione capitis denotaret. C v- 
k Carrie e~° U,Ccranco fuperpofita lacertofacufpif- 
Cotcxta,ut craneum tegeret, non fen 
V s *ier rUC-lenS ca^ ♦ quidem eft ex fubti 
f U ls a ccre^ro venictibus: 
artcriard Partibus fubtiliter contexta,6c 
CUrn tota corporis cute continua.dicet pro- 
Dl°rem Poro^tans neceflitatem craneo fitgrol 
rar;i: cuius lacerti procedunt.Tecundu cp 
s Prouenjc capillorum. 
Ver° craneatapluribus eftoffibus copofita: 
quorum pluralitas eft mamfeftafubfunimisduabus? 
& continet iuuamenta. Prima nanq? fummaquap 
folius cranei continet vtilitatcstduo tamen continet 
iuuamenta. Primum, fi vni offis parti laefiofuperue- 
niat.noncommuniccttotiofli. Secunda,neunum o* 
in vna parte fit durum: 8>C in altera minus durum* 
Secunda fumma quae continet iuuamenta eorum, 
quaefub craneo continentur: quatuor continent iu- 
uamenta: quaepercommiifuras complentur,nec fie- 
rent, fiillaoifa plurima effent vnumos* Primum, 
vt venae per commiffuras viam habeant:per quas dc 
fcenduntportando cerebro nutrimentum* Secun 
dum,vtnerui Venientes a cerebro, viam habeant, 
exeundi* Tertium, vt vapores cerebri via habeant 
exhalandi. Quartum , vt dura mater habeat vbi fu 
{pendatur:ne poffit cerebrum grauare. C R A- 
N E V M verofadum fuit ex duabus tabulisplanisr 
vna fuperiori,aIiainferiori cum quadam parte fpon- 
giofain medio, vteflet rarum, vt fumi capitis pof- 
fent melius exhalare: &Ieue, ne nimis cerebrum ag- 
grauarer. Iftudcraneum diuerfimodeadiuerfisana- 
tomiftisponitur. Nam quidam plura offa, quidam 
pauciora ponunt: veritas eft q? funt fex: & vnum q? 
illafex fuftinetinpoftremis. Primueft osfrontisfi 
uc coronale quod tenet a fupcrcilqs vfq? ad comiffu- 
ra,quaediuiditcaputex trafuerfo:quae vocatur coro 
nalis:& propter hoc iftud os coronale vocatur:quia 
reges ibi portant fuas coronas, 8>C mulieres etia. Iftud 
os habet in pluribus quandam paruacomiffuram in 
plicatura frontis: 8C propter hoc a quibufdam nume-* 
rantur offa duo* Duo alia offa coniunguntur cu il- 
lo coronaliin medio capitis ex tranfuerfo mediante 
coronali coniunftura, etliganturadinuiceper vnam 
iunftura: quae fecundu longitudinem capitis ab ante 
8C retro tendit: quae vocatur fagittalis:eo cp cftquafi 
fagitta:&coniungitur iniunefturacum coronali. Ifta 
duo offa vocantur nerualia :eo q? figura fuecomiffli 
r% cum coronali eft figura nerui fi'uechordule:etfunt 
in fu ma parte capitis ficut fcuta caput defendentia* 
Quartum os eft ex parte pofteriori in puppi: 8C con- 
jungitur cum praediftis ncrualibus mediante vna co> 
miffiiraad modum literaelaudae Comiflu- 
vero tres quaeconiungunt: ifta quatuor offa fiunt 
itaacficoniungerenturadinuicem duaeferrae: quarii 
dmtcsfeleconiungerent.Btiftaconiundiooffjs cum 
offefacfta fuit fic in capite propter iuuamenta qusefci 
uifti.nullum enim aliud os cum offefic contungitur, 
Subofle laudae eft vnum os valde durum in medio 
> perforatum: quod omnia offa capitis fuftinct: quod 
vocatur bafillare:& continuatur inferiuscum prima 
fpondyli colli. Figura uero coniuncftionis illorum: 
v.olfium capitis eft. A latere vero praediftoru de- 
xtro 8>C Jfmiftro offium nerualium:quaefuntfecudum 
longum capitis in fummo funtduo offain qualibet 
parte vnum cum quadam adiacentia firma non per 
inferrationem ferralem illis nerualibus fupponutur: 
quae vocantur offa mendofa. Sed quoniam haec offa 
in vna fui parte funt multum dura: vbi funt aures per 
forata: 8C ibi dicuntur petrofa:ab aliquibus dicuntur 
effe quatuor offa duo ab vna parte. Cum aute haec 
offa capitis admuicem coniungatur,inuenis cp offa ca 
pitisfexfuntfecundu veritatc:ponendo os coronale 
vfq; ad fupercilia vnu: SC offa medofa duo: vnu fcili 
cctcoronale,duo nerualia.vnualauda:duo medofa: 
crfeptimu eft os eft de offlbus capitis: TRACTATVS SHCVNDVS 
fuit dignu ad hoc q? (anguis cius fpiflioi*; & v’cnf u\/ 
quietae ordinate deftendat. Hae vero venae 
fatiles qua quietae cum duram matre perfecerint* 
ruadvnum redeunt: & fubtiliteriteruconuertL 
fiuccorexuntur:etgencratpiam matre. P°*. - 
fcenduntin ccrebru portantes ei vkam 8C deb1 
trimentu & fpirku cordialenUqui cum pluscit 
rebro,plus digeritur: df fufcipitformam ani^ |/ 
Pia mater totum cerebru cingit,ct 
dem eft in tribus cellulis diftindum:fcilicetant<-t 
media, 8C po(feriori:quae licet omnes fcu fiug11 
mediu diuifaealiquantulu videantur: AnteriOr 
manifeftiusin duas diuifa videt: itaq?aliquiqu 
ventriculos cerebri efle dicunt. Anterior eu -j 
8c maior multu habensde(pirku:eo q? multa»*1 
fuerit fufceptiua. Eft enim imaginatiuae virtutis 
prium inftrumentu quaefufeipitresaphantau3 
prehenfas: quas comunis fenfus recipit per PrP^aj1o/ 
biinftrumenta.Etlicet cerebrum totum cecr&2i<is 
rume}: corporibus membrorum coparatioe t 
iudicatur & humidum.Haec tamen cellula ad ec 
alias coparata calida iudicatur 8C ficca. Meu» 'c 
nibus minor,formahabetpineatam vcrfusarjtt' . 
locum latam, verfus pofteriore acutam, 
fit recipere: 8C donec in ea rei receptae ab c 
fuerit per eftimatiua data lententia retinere. H» 
triculuslocatuseftinterduocerebriadditamcta**^, 
duabus naribus hominum fimul iundisailitnu 
quae huic ventriculo funt ficut fedes 8C culcirra- 
quam extenditur.*quando res imaginatas fuiop ./ 
fteafupcreiTdem contrahitur: ficut ncruuscu/ fl/ 
diua cogitat fuper apprehenfis donec lata Ryc 
tia.poftea iterum extenditur, quando ventri^1* c/ 
fteriori pcrtingitdeclaratum: 8C hic ventricu 
‘V 
diusalrjs duobus fatis eft minor: quonia ab c 
procedunt: & vtmultacoprehcndanturin pal* 
virtus in loco paruo ad cius fumendu confil,lJ 
gregetur: SC ifte ventriculus ad alios coparad»5 
catur calidus 8C humidus. Deinde eft poft^ 
triculus qui eft maior ifto,& durio^quiaada»1 
paratus,frigidus iudicatur 8C ficcus:qui (?rn«bf 
amplior eft verfus mediu, 8C pofteriusacuit 
tentiaspronunciatasrccipit: fecrete cK 
cutarmariu the(auroru.*ex quo nucha <pc,ifs \($° 
ramen baftllaris odis duobus cerebri pannku 
luta. Haec ergo forma cerebri fuorumq? pa!? 
rii eft:quod quidc cerebrum totu frigidum 
midu: vtcaliditate temperetfpiritus cordis ’ *ttjr» 
mio eius motu tnvirtutu operationibus de 
Album ftcutalbatabula:vt melius difpofr1? 
fitreciperefenfatorum iuriu:vtfenfatoru d» 
nes per illud polfent melius pertranftre.Mm 
fet cedere virtutum motibus proutdccet.V1 
vtnerui procedentes ab eo, firma haberentC 
tem:& quanto magis elongarentur aprir»c»p W 
magis eorum durities augeretur: nec perh°c pti0' 
rium flexibilitatem eoru 
bus fuit illud neccflarium veftri pannicul,s‘ {tSaCi' 
rent gradatione:ne groflus cercbru mdcrcn^^j,s<:r^ 
neo cerebru laederetfuagroflitudine.*nec u a 
nei duriticlaederetur. Fuit etiam piae 111 atl 
mentis pannicularibusipfum cerebrum>trl 
lisintercifum: vtfpiritusqui moranturn1 forrfi* / 
lis,haberent per ordinem ad digcft»oncn’ £ 
&perfedionem vltraillam quam habue»* 
fedofla capitisfuftinens:8C fitcoiundio offiumrvt di 
dum eft tribus veris comiflliris:et duabus comifluris 
medofis fic.Etcumeftperfeda totaperhucmodum 
capitis compofitio ftantfic. 
Iftaenim eft forma capitis naturalis: ut fit rotudu, 
Vt contineat: & minus laefionibusfupponatur: 8C fit 
oblongum,habes ante 8C retro eminentia, vt locum 
inueniat neruoru exitus a prora: videlicet 8C a puppi. 
Eft etia polfibile, vt voluitoptimus Hippo.et eius in- 
terpres Gal. tres alias compofitiones capitis inuenire. 
Vna fi eminetia no fiatin anteriori: fed fiat I anteriori 
planu:p hoc perderetur comiflura coronalis. Secu 
da fi eminetia pofterior amittatur.*& fit pofteriuspla 
nu:etabpdatur comiflura alaudae. Tertia fi vtraq? 
cminetiano fit:fedfitotu caput rotudu ficutfpera:et 
tunc no erit nifi vna comiffura extrafuerfo in medio 
capitis: & aliam figuram impoflibile eft caput habere 
po(rc,fineamiflione alicuiuspartis fubftatiaecerebri: 
quod eflet vitae cotrarium. Per comiffuram autem 
mcdiana,quae eft in capite, dcfcedunt duae venule ve 
nietes ab hepate fub craneo:etper foramc offis baffil- 
laris quaedaafccndit arteria a corde veniens: & coiim 
gunturadinuicc:& contexuntur:5d fit inde pannicu 
lusdurus:qui eft immedietatefub craneo:& eft ei fu- 
fpenfus:quia tabulaefuntplanae:et no poflet dura ma 
comifllirisquibufdam ligami 
nibus pannicularibus 8C ab eo vcnicntibus,qui egre- 
dientescraneugenerantpanniculum 
vocatur dura mater. Et fuit dignu q? arteria fuperius 
afcenderetabinferius: quoniafanguiseius fubtilis(S£ 
motus eius pul(atiuus:fi defeendifletadinferius, cum 
intemperato impetu defeendifletadinferius: fedafce 
fos temperat illum fluxum» venam autem defcedere Vr,aqlJ3Itn^attl vniufcuiufc£ fpiritus animalis: dC fic 
V,rtusin fuo ventriculo fuam compleret 
Ventf.J^a.tltcc)uamrescoprchenra poffetadfequentc 
fcrQaj. u*u pertranfire. Cumhoc etiam habetcerc 
rePlcti^U^mc^ fubftatia:qu£didorupaniculoru 
t)uicl€/lt p ,t,a * & didoscirciidat vetricu!os:cuius 
li*finc a icfuaParsin capitis Isefionibuspoteftamit- 
OiOr/af° ho«o per illius medullae partis eitum etia 
Ventri Urf^u_0niam haec medulla non eft defubftatia 
lorficercbri:de quibusfadaeft mentio: qui 
ftio vei tanra?lunt nobilitatis: q?quaecunc£ leuisinfe 
min,mae partis deperditio eis acciderit: tunc 
lis 
nianti^tair,ftti,6<:h0m0faIuabitur:ficutplures 
Ijrin lotf‘ Anatomiaautem ocuIorum,aurium, 
*Us & dentium defini- 
'n quo cT€re v% ac*tcrt,um tradatum et -capitulum: 
fiisai" Ceorfi &alioru mebrorufumus fgritudini- 
*)s vulnera, fi dns concefferit, tradatari. 
a Eic incipiunt cura: uulncrum capitis. 
fiuntIncaPI,K^onKiautfine vul 
J 1 ncre:autcuuulnere.Item tam 
vulncre,qua quae fine vulnere: aliae fiut 
ca^l‘racr3nci:aliae finefradura. Item tam quae 
fUlr,| fra<^ura > 9ua 9U3e Ene fradura cranei,aliae 
jNde 7**°nc cerebri:aliae cum laefione eius. Quae 
,r)Per/11 Iae^0ncSEcutdifferuntin fignis:ira differunt 
Prognofticationibus 6C modis:quibus 
'Ue»-fimodcfubuenitur. 
< pcrcufllonis capitis fmc uuln crcccrcbrijafwn c: 
x. CT fmcfradura cranei. 
IscflO at,ncapftcfine vulnere: vt cafu p- 
%'ue , culfione lapidis vel bacculi vel rei ai 
n^ufientls,& fuerit fine fradura cranei,dC fi- 
' r!i~3e“0necum cocuiRonecapitis. Tuc tu n5 
°^0^orni" caP'^ Sdloci vndione cu 
fe ‘ * fupra Vndione puluerizatioepul 
myrrilIorG. locum ftringendo cum bin 
COjl§teoCC°rUS OCUS^rnietur tumor euancfcit:5d 
abi.s§ata tnareriarefoluatur. Sic enim autlocu fir- 
Norrt0tu^3 9? nihil corrupetur omnino:autpar- 
rcrna fi remaneaCcu lagittella 
Ide totafanies excludatur,8c 
entur apoftemata uulncrata. 
5 * Sl&nafraftura cranci fnc uulnere cutis» 
vulnere capitiscraneum frangeretur; 
c cognofdtur perdifpofitione caufse 
£Taltot fi pcutiens fuerit fortis, aut eger 
cec,V|e,cler,t:autford fuerit cocuflionc cocuifus: 
u- caclcnscelcriternofurrexit:ficoto- 
,l5'Vel cibii vomuit, ucl dolorem capitis ma 
C3t,t:b nodupaleaerumpereno potefteu den 
Ut cco leuibaccuiopercuflum, mute 
fi ,l*r firi ?nat * 'necrato pofito inter dentes fir- 
nUs ° fupertrahatur vngues,& ftringanrur:(3<C 
u, fac,tftndorein dentibus:naha 
q. c*\ancuni,illafricationem cu vnguibus fu 
fii!? Wu f °r Vno capite fub dentibus tenebir,il- 
?J|'P e.Hap301Adorem nullo modo poterit fu> 
C^lalIgnavelhorG plunma notateraneu 
Etfc/a vftinia duo fignafunt omnibus certio/ 
> Sc£ Cranefi tnulcoties poteft eflefraduni 
LANFRAN. maioris 
abftp eo cfi nullalxfionem cerebrum patiatur a priri' 
dpio.Sed cx fradura cranci poftea patitur cerebru fg 
pelaefionem:quarc tefte Gal.fradura offiu capitis alp 
aliorufraduris offiumin periculis diuerfificatur pro 
pter accidentia quae fractura ipfam concomitant:nec 
eft nec fuit,qui accidentibus illis SC periculis,maximc 
cum in principio cerebru motum fuerit:q? pollit fem 
per occurrere: quin fupcrueniant:et aeger quencunqj 
habueritbonum medicuin,moriatur. 
Nofd mala accidentia qu£ fuperueniunt cerebri Ujio 
nibus cr panniculorum cius, 
AAoh intom acc»^c|Jtfa quaefupcrueniuntlaefiom 
bus cerebri 3C eius panniculoru fune 
vomitus perfeuerans, coftipatio ventris vel fluxus, 
oculoru obliquitasfeu ftrabofitas, unius oculi lachry 
matio,fcotomiafortis, virtutu omnium dcbilitas,d£ 
alteratio.AIteratur enim non folii animales virtutes, 
verum etia naturales,3C vitales.animalcs,fcilicetfen- 
fibiles dC motiua,fenfibiles,quia no recte vident:tur- 
batus eft auditus 8>C omnes alij fenfus manifefte.virtu 
res etia occultae, vtimaginatiua,vt credat videre 
no vident.Mutrationalis, vt varia loquantur, & non 
interrogati refpondeant:& memorialis,utnon recor 
dentur fui nominis. Aliquando motiua multugraua 
tur: vt fere fe monere no polfint maxime circa collii: 
fufpirant profunde:etfebrisaIiquadoacutaquam ri- 
gor praecedit:quae fi cit rigore, aut rigor fine febre fu 
perueniat: eftpeffimu iignumrquoniam fi fequatur, 
fpafmus, eft fine dubio mortale.nigredo Iinguac:pu- 
ftulae circa metum, vel fauces, vel in alia parte capitis 
quam in vulnere .* quod eft malu fignum: aliquando 
fanguis,& faniesabauribusfluut Hisffgnisfuper- 
uenientibus vel pluribus, aeger line dubio morietur; 
maxime fi perfeuerant:& maxime fi pluribus diebus 
aegerfucritin bonadifpofitionc:& poftea fupcrucnc 
rint mala accidentia. Sed aliquando fuperueniunt 
malaaccidentiaprimo: 8C poftea cum bono regimi- 
ne,bonic£ medici iuuamentis feparantur accidentia; 
aegri difpofitio venit ad meliusrtunc bonu fignum fi 
gnificat naturae vigorem Jaefionc maxime non time- 
tis. O fanctefpiritus qui tuae ventaris illuftratione 
omnia corda reples fideliu: omniac£ fanctificas: illu- 
mina 8c gubernahunc.fecundu meum libru legenuifi 
oculos tuainfluentiaillumina:vteaquaein ipfobencr 
dicta funr intelligant:& fi quae in eo male dixerim:ab 
his animos Tuos tua pietate auertant: 8C ipla tanquanr 
detcftabilia relinquant. Etfpecialiterinifto paflu vbi 
nonfolii ego verum etia meliores & probiores feri- 
pferunt dubie. Varia quoq? intentione in hoc cafu va 
riepofuerudnecipfinec ego viainucnimus:quaenos 
in opere polfit reddere certos, 8C fpedaliter in fiffuris 
crancipenetratibusrin quaru curisdiucrfifecundu di 
uerfos modos 8C intentiones varias operantur. 
Cura uulneris fimplids capitis. 
p t - ergoauxilio& gratia:Incipiamafimpli" 
a 1 ci carnis vulnere capitis, taqua a primo,i 
quo nulla cranei laefionec cerebri reperitur. Illud 
ergo vulnus cofidera,fi fuerit cnfe factii, vel alterius 
rei fimplici modo vulnerantis: & illud vulnus fuc:d£ 
fuperafperge puluerem de calce fupcriusdictuna: SC 
omnia fac per ordinem, ficut fupei ius in capitulo de 
carnis uulnere continetur. TRACTATVS SECVNDVS 
Cura uulneris capitis fafiicum concujfone. 
vulnus faAum fuerit macia,vd fufie, cafir 
DI V T ve| aj10 modo, q> fuitibi concuffio:tuc efi: 
neccllariu ponere maturariuu fa Au ex pardbus qua- 
tuor aquae,& parte vnaolei cois, 8C farinae tritici, qd* 
fuffidt ad facienda pultes.*donec materia cocuffa fue- 
rit maturata:quodquidediftcndarurin panno, 8C fu 
penus apponatur: repleto vulnere corpufculis oleo 
ro.& vitello oui madcfaAis,donec vulnusfaniem ac 
quifiucrit,& dolor fuerit mitigatus: 8C tunc ponatur 
in vulnere fila ficca panni vetufh':& bene repleatur fi 
lis:8C fupraponatur mundificatiuu de meile ro.cola- 
to,8C farina hordei:donec mundificatum fueritperfe 
Ae.Circa vulnus a principio plenam mundi-- 
ficationem ponatur deferifiuum de bolo faepediAG: 
deindeincarnetur,& confolidetur. 
Cura uulneris capitis ufauc ad panniculu penetrantis, 
C 'x-rrn vulnus hoc vfc£ad panicula attingeretof 
faligante:licet oslsefumno fuerit:non ha-- 
beas illud pro Ieui:fedbonaadhibeinde cura: oleum 
ro.infundaturin illud vfq? ad panniculum, donecin 
vulnere nullus dolor fuerit. Et protege vulnus illud, 
ficutalia vulnera cranei& cerebri a frigore.etiam in 
£ftate:quonia frigus vlcimo cftnoduu offibus 5>C pan 
niculis vulneratis. Sunt enim aliqui qui omne 
nus in capite fiuecufraAuracranei, fiuefine fraAura 
quocunq; modo panuvnu 
de lino intin Au in vnguento quod fic fit. 
b?,Iib vnc.v.cerae albe, vnc.irj.foluutom 
nia in patella terrea:& faciut vnum corpus;8C poftea 
bulliunt ipfumin bono vino per magnahora: SC di- 
mittunt refrigerari: 8C intinguntintus peda panni 
nei:&perforant iliacum forpicibus:&lbalncatmbo 
Ito vino:pofieaapponunt fupra vulnuslmediate:fu 
prapetia talem ponuntab vtraq; parte uulneris vnu 
plumaceolu madefaAu I bono vino optimo calido: 
8C fupra ambos illos plumaceolos, ponunt vnu plu> 
jnaceolum ficcum de firuppa, qui comprehendit om 
nia:&ligant fortiter: 8C dant aegro bibere bonum 
nu, bonas carnes caponum 8C gallinarum: 8C praecia 
piuntq? vnaguttaaquaenonbibat: dC taliter procu-. 
rant omnes indifferenter:8C dicunt cp plurcs liberan- 
cur:quam moriantur exilia cura. 
nes au Aores funt cotra cura hanc: Sc ipecialiter in diae 
ta.Ego nunqua aufus fui probare modum iftu: 
niam in corpore hominis non debet probari 
na:quae no videtur confona rationi.Na omnes 
cordant au Aores:q? nihil cflitaneruorum SC cerebri 
percufliuu ficut vinum,8c vfus carnium,8C maxime 
talium eftapoftemads calidi indu Aiuus: verum fi tali 
diaeta vtens caput de confuetudine habeat fortc,et vi 
num in fanitate no timuerit, 8C fortis fuerit virtusdte 
rum ex ifto regimine in aliquibusconfortatur, 8C cu 
tius liberatur: tn timendu eft ne calidu fupueniatapa: 
no procedo taliter in diaeta: fed prout dixi in 
|o de diaeta: & circa locum facio ficut dicam. 
Cura uulneris capitis cufraftura cranci fccudu aliquos. 
A US ~***.(*A*w** ,n fraAuris cranei:vrru fraAu> 
Alii conliderant racrandfit c5 vuinere magno 
autparuo.*aut fine vulnere. Sicuuulnere magno:ita 
q? ad fraAura craneipoflithabere proceffum: vident 
jfi eftibi aliquid deolfe:quod auferri debeat, 8C illud 
auferunt. Et-poftea inter craneu duram matrefub* 
tilirtimuponunt pannu intinctum inalbumi*0111,, 
quantula exprertum: et replent tota uulnus cran 
li panno.In vulnere uero exteriori quodeftin G 
ponuntcorpufcula deftuppis madcfa«fHsin j-1* r 
vlc£ ad certationem £ r f 
plumaccoludertuppa madefaftum in ouo. j 
haemorrhagia ponuntpannum rtccum fub cran 
in vulnere:«SdTupra vulnus pultes generates «3n 
qua generata ponuntin vulnere carpia de P*n!} « 
fila:& circainunguntdc vngueto fufco:d£ i*1*111 
nuntapoftolicon fupra vulnus. 
C«n* filpur<e cranci fecundum aliquos. 
Ft r ra<^:urae^*ctr,rna^sue^^'ura^is‘tent^f:’^$0 
1 tratadinterfora,faciendo ftringere nares, . 
aegri: 8C facientes ipfum fufflare:arpidentes R& $ 
de rimula a*iquid,vt fanguis vel alia mareria»^^ 
halataliquid,vtfanguis vel aliqua materia: no 
tantilla rimulam penetrare. Et tunc aliqui tryp3 j/ 
efle dicunt rimula illam ab vtraq? parte ab vn° 
te vfc£ ad aliud trypanisperforatibus crancu*rt 
debis in hoc capitulo depiAa.Sed hoc peflinin c t 
ta rimula ab vtrac£ parte perforare: redfuff^1^ 
alrj mcliusfadunOabunaparterimulaecraneu K 3 
tc magis pendente perforare: 8C tot facere f° ,3n 
vnir poft aliud,quot erunt necertaria:& facicn 
tii de foramine in craneo: per quod iiquid 
tu fupra duram matre,inde poflitpurgari:(0' 
tum efl: ad trypanatione melius operacur.Et f3c c 
raminibuscum fpatumineinciduntab unoi°ra 
vfcp ad aliud: vt pofllt totu os inter ordine fo*"3 f0cC 
SC rimula euellere:ipfumc£abndunt:5C porte3P 
duntin alqs vt diftum efl:. Et ifte modus tryp3^^^1 
nis tibi fuffidarin rimulis,quado tiia eligis trVF 
Trypanacu quibus capita 
fcformata:vti in pundro rtnt acuta: & a 
bus incidantur:femper eoru acies ampliando A 
adpanniculuportintfubftantiapenetrare: $ 
ertediuerfaru quanti tatu pluresapudte: Vt 
ponas magis Itridu: deinde debes ponere tn*v 
plu:& forma trypanoru talis efl-. 
Forma fpatu 
qua 
ddicur ab V' 
aoforamlead 
aliud haec efl-. Supifto grof 
"o percutiaturcum malleo 
remoto quocuncp quod re 
moueri debet:adaequatur 
ripae cum rugine: ne in xu 
pis aliqua remaneat afpenk 
tas:quificfit. Etincidata 
p ar te i n teri o ri pl i ca tu r ab c; 
alia non. Vulnus aute exterius quod eftin carc,Jlofl 
entercum multitudine tentarum vclcorpu * 
rtuppae vel panni tenetapertum:donecloe0^ 
perditi natura creauerit reparamentu, qu°d 
aerditi fupplct vices. Poftca curant vulnus 
:um fecunda curam vulnerueiscomunen? 
dis praedic$is:ocs alioru quafi modi concincC°^c0 
tna:licct i particulari opere in aliquibus di 
Ego aute non vidi in partu ifto via aliqua^p o*f-, 
sortita dubio remouere: fednotauiioj 
pforuqua meumiogum experimentum MAIORIS- 
Vcluf,qu 
Gafqf*. ,* au<ftores medicinae 
dorif a,c,t*Si poflumus faniem fineolfiu exoellen- 
c°nco ?pu,fi5e expellere:hoceftbonu.Ercum eo 
ar^u/c.&Serapio de cura fodoe venientis a 
Vclc?fu , vbi non per trypanoru fed per 
ril2e^narJI docet in fracftura cranei SC cere- 
fUrantl nibusoperari.Er ego notauiq> multo plures 
n°^msmed,dnari1 modis qua perforandum trypa 
CaPltuIo C^UOr,'fldl^a docftrinam dodoru, ficutin 
Il°nyr Pr°x,rnode diaeta corinetur. Ego aurem 
buscan<l>r,nrtrurnenr,'sad rem°lIcndfiosnifiin duo- 
SfraX,Us:unus adeo fradu fuerit, q? 
SUodfi- r PaJ^tcm fianam fubinrrauerit:fecudus,fiali 
c U tu|u offis quod dura pungat matrem,a cra- 
dura paratu fuerit. In his duobus cafibus: quoniam 
fecUnq~at5r copreffa per cafum primu 8C puncfta per 
'pfop^11 , °r€SfentienSjhumorcs attrahit:qui fuper 
fiTac n^CU*° §encrat apoftema.*quod eft caufa fpaf 
V^rCldcntil,m pradi<S:oru:& vltimo ducit nior 
1Ccogor nociuii oscum inftrumcntis remo- 
°mn,bus alfjs fra&uris fiue fixuris quocunc# 
dcipfius vitafecurus:ramen 
0: r* "uucia fic procedo: petens auxilium a do- 
unier'-1 r,UrimOSPer manusmeas, ficur per eius in 
p r°modoemauitrquiomncsaliterfuiflenc 
1Zt “ Cl1 omn,bus cautelis meis aliqui fint de- 
fus5iIO afTlen c{i Subtiliter video rationes, 8C procef- 
b:.S:^neo via hanc.4quae licet no omnino fircer- 
pal.qu?ITl,nusdub/aillam reputatu'tenens fentenria 
®Uerir ,C?lc,r* Q-m adfuafalute non nifivnam via ha 
Ctlam ma^aeft, velit nolit per eam tranfeat* 
faj,n€rum capiti* faundu modum quem tenebam cum 
q Uracranei9zrpnefraftura in ipfiuscuratione. 
Urhautem fcced°adhomine,quiuulneratusefi: 
, *ncapite:etfcio de fratfiura cranei per 
*jtfUis Pcr,usdcnotata.Primoconfidero virtutepa 
i, 1^tiaraetaj^rn5& Omniaparticularia:deinde alia acci 
r enterr COn^cro‘^c^%na vidcomortalia, 
•‘Ocr nimis ab amicis aegri cum infiantia 
ente^Us‘Et tunc mortis prognofticationcpraece- 
ff3P^enC,°5^Cu,:inhisin quibus mala accidentia non 
C* vero non apparentfigna 
*ls-deq Cranej manifefta fueriteuamplo vulnerccu 
nya{.aPars pffis fit amputata ex toto:ita q> ad du- 
. r°polfim CU medicinis liberum habereaccef 
I,n n2° rern°tis capillis, 8C rafo capite pono pan 
,bUs ole*U Vctuftum et fubtileintinAu in duabus par 
!°btiint,r°Pbcncredolenris, 8C parte vna mellis ro. 
cr dura matrem 8C craneum caute &fuaui- 
11,8 totu Ura 1Tlater pannis comprimatur: ex illis pan- 
c - Per ordine impico vulnus offis. Etvul- 
%>0,ls !,T,pIeo corpufculis madefadis in vitello 
Ur>i Vu|C° r°fat°,aequaliter fimul miftis:etfuprato- 
plumaccolum paruum, qui totum co- 
jnu.S5&: vlrra.Et circa vulnus facio unAio 
lc,na faAadebolo,foepeditfl:a.fupra to- 
t°V‘r»or plumaceolum madefactum in b*o 
poftea ligo cum binda multiplici- 
ou^ere fcCn<ao Pcr caput:vt corpufcula quae funtin 
q !ta^U Panni > no poflint ad aliqua partemdeua 
d ai’tCr vt dura mater aliquo modo laedatur. 
at>tu,p .Crn fic debent in principio remouerhfciri- 
Us cu forpicibus:deindccaputcu quatuor 
partibus aquae frigidae in seftatej&T cal/df in 
vna parte olei rof.Iauerur fuauiter vel balneetur:ca- 
uendo ne vulnus fubmtretradicibus capilloru 8C ca- 
pillis taliter mellificatis cum nouacula radatur, Etpa 
dente dimitto eu vfqdn craftinu:ectuc 
ad eum redeo 8C vulnus iteru eodem modo praepa- 
ro:donec vulnus faniem faciat. Cofideratioquoq? 
fi fortis fuerit virtus,patienfc£ plenus &iuucnis: 8C ii 
paucus cxiucrir /anguis de vulnere;tunc his concor- 
dantibusfacioipfum phlebotomaridecephalica: 8C 
facio q? omni dieafcclletfemel cumfuppofitorio uel 
clyftere,fi fortis fuerit multum procedens in diaeta, fi 
cut dictum eftin capitulo de diaeta fpeciali* Cuaut 
uulnus fufficicter fanie acquifiuerir: facta etia fanie po 
no in uulnere cranei et fub cranco ficut prius.Sed tuc 
pannus aliquantulucxprimatur:ctfupra vulnus mu 
dificatiuu pona de meile ro.colato, Sc farina hordei: 
donec mundiffcetur:& dura mater cum craneoincar 
netur: & tuc in principiofupcrfpargoin vulnere pul 
uerem capitale, qui fic fit.Rcd. thuris cyperi, nucis cy 
unc.5.orobi, vnc.f. 
fiat puluis,fupra puluerizatione pono fila panni vetu 
fti vel rafuram pannf.Supra totu pono attractiuu fa- 
ctum de duabus partibus rcfin£al.& vna cerae fimul 
liquefactis cum aceto forti:& colatis per ftameniara- 
ram fuperaqua frigidam. Deinde accipio cum mani- 
bus vnctisin oleo ro.8C diu malaxo: 5C hoc in scitate 
fic proportionatur. inhyeme ponuntur quatuor 
partesrefinae,& quincpceraer&illudattractiuudifte- 
do fupra pannu:& ponofupra vulnus exterius vfq? 
adpfectacicatrirationc. Si vero eiTetpars aliq offis 
quaeduram matre pungcret:tuncconor remouercil 
lam parte pungente fi no poflumi 
quia firmiter fe tenet cu fano:tuc fipoflum habere cu 
rugineruginadoapartea qua fe tenet rcmoueo:fi no 
poflum,facio vnu foramen vel duo vel plurafecun 
du offis magnitudine euelledi :vbi fe tenet cum fano: 
&C poftea cum fpatumineincidointer vnum foramc 
5CaIiud:donecos totum poflum bene remoucre:rc- 
motoofle,procedo vt fupra. Sedquado osremo- 
ueo,etin craneo cum inftrumetis!aboro:impleo au- 
res infirmi cum bobace:nefonu ferri fuper os audiat, 
trypitantis.Simili modo remoneo parte fractam.‘qu£ 
fubintratpartefanam: perquam poteft coprimi du- 
ra mater. Sivero fruftulum vel peda olfis ferene- 
ret:& adhuc no pofletdefano faciliter remoucri: vt 
dura matrem no pungeret, vel coprimerct:aprinci- 
pio oslaefum infundo ofeo rofi<3£ fupraillud osi vut 
nere oleum pono ro.cum Vitello oui: donec os illud 
fitmollificatiuum:<S£ q? poffitleuitcr cxtirpari:& tuc 
remoueo,et procedo inter duram matrem et craneut 
ficut fupcriuseftoftenfum. 
Cura,pfrdftuu erit in modum rimula, 
SlVCro fractura^cin modurimulae vel fiflursefita 
D cp neutra pars depreflfior velcleuatior vi- 
deretur:tunc confidero vtrum talis rimula totu cra- 
ncumpenetrauerit:quodpcr fignafuperiusdictaco 
gnofcitur:& etiam cum vno alio figno quod no fal- 
lit, fcilicetq? de maftiche facio puluere:&cum albu- 
mi.oui diftemperoad mellis fpilfitudinem:& diften- 
dofuprapannum fupra rimulam immediate: dimit- 
tensa mane vfcjjadfero 8C ccouerfo. Cum autremo 
ueOj&firimulapenetretdnuenio vcftigiu.ficcumex S E C V N D V § 
OppofttO rimulae fuper medicina:quae ib/ plus quam 
alibi deficcanturpropter calore ab intrinfeco venien 
tcm. Si autem n5 penetrat, no magis fupra rimulam, 
quam alibi deficcatur. Si non penetrat:cura cam fecu 
dum q? didlum efl in principio huius capituli vbi po 
fui cura vulneris: vbi craneum vel cerebrum non eft 
laefum. Sed fi penetrat: ibi pendetdubium.na qui 
dam dicunt, impoffibile effetale vulnus curarhnifi ri 
trypanentur:8C offis quantitas auferatur: vt de' 
jriuatafupra duram matre materia abflcrgatur alioqn 
dura mater putrefit, 8C corrumpitur; quare moritur 
aeger: quiper offis remotione poterat liberari* Ego 
vero cuin trypanando videam no modicum eifepc 
riculum:& maxime cu illa rimula fit prope comiffu' 
ras vbi trypanatio penitus efl mortalis.Et quOnia vi' 
di plures quos fine try panatioe Iter manus meas deus 
omnipotens fuamiferfcordialiberauit:nullum trypa 
no,nec craneum ferro tango:fcd rimulam olcoinfun 
do ro. calido: & pono fupra pannos in meile ro*co!a 
to:8C oleoro.fupradidadodrinamiflisintmdlosfim 
plens panis talibus:fupra totum vulnus pono devi' 
telloouicum oleorof.& circa defenfiuu boli praedi' 
ftum vfq? ad faniem generata. Et poftea corinuo mei 
ro.colatum cum oleo ro.in vulnere:8C fupra mundi 
ficatiuu de meile rocu farina hordei vfq; ad plenu 
generatum craneiligamentu quod cognofdtur: qua 
do uideo corpus offa coniungens:ficut fi effent duo li 
gnacumglutinoinfimulincolata:&tuc filaficcapo 
no:& fupra mundificatiuu, donec oscftinfupcrfide 
cxfoliatum.Et tunc capitale praedidum puluerepul' 
werizo:& fupra rafuram panni pono, vel carpiam li' 
t\ei:8C fupra attradiuum dc refina et cera: 
SC eunda facio ad confoIidationc,quaefuperius nota 
ni* Etcum mihiobrjcitur:quomodo poreftfineof 
iis eleuationefanguis 8C finies exiccarhqui per rimu' 
Ia fupra dura matrem , q> ficuc 
materia phrenefis multories,&(qcfmagis efl) lethar' 
gi,pcremplaftra exterius pofitarefoluitur: vbi no eft 
CraneifdfTura,nec vulnusin capitc:multo meliusfan 
gursleuis &refoIubilis,qu/pcr rimulam defeendit, 
Vumeade rimula via fit, poteflper cam melius exha' 
lare. Neceftfanguisillein durae matris fubflantia,fi' 
£ut in apoftematibusinuifcatus:qre melius expulfioi 
naturae, meliufc£ medicinam obeditattradioni. 
Cura uulneris cranci fine uulnerc cutis, 
c, ~ craneu eft vfq; ad interiora fine vulne 
OiauC re CUtis:qcfcognofciturfignis praedidis:tuc 
quidam incidunt fupra in modii crucis £i'c* 
6C quatuorleuant quarteria:& pani 
culum difearnant offa tegente: Sc po 
ftea vtuntur trypanis:<SC eorum cura 
comuni, ficutfuperius eftoflcnfum. 
Ego vero in modu crucis no incido 
cutim, fed modu in triaguli fadi fic. 
SC tantii facio vnum quartu,et os de 
tego: vt oleum ro.pomc interius pe' 
netrare, 8C medicinae virtus de meile 
ro.&oleorof poffitab inferius attra 
hcre:& in hoc cafu eundafacio, quae 
fuperius dedaraui. Sed fi mihi obrjdatur per Con' 
ftantinu 8C per eu qui dicit, q> opere fumo cauere de' 
bcmus,ne intret cerebru oleu, vel aliud penetret vn' 
Ctuofum. Sicrefpondco cum Auic.qui dicit, q? recte 
TRACTATVS 
agitqm'oleis vtitur tepidis:etcum Gal.& Serap1 
Etinfuper dico:q? oleum rof. maxime quod 1 ,, 
bet ex oltuisimaturis:no efl: unctuofum,fed e1 ro 
Sevocatur oleum omphadnum:& maxime 
fx cum illo oleo admiTcerurracquinc oleum 
matidtatem confortantem fpmtumanimale,L f 
tatem,etcxpreflfiuam virtute vt vult 
plici medicina: per quod confortatur cercbru. 
resfedatur.TanguisingroiTatus, iiquiseft,fubfJ 1 ((T| 
quibus adiuuatisduramater mudificatur cxtta 
auxiliopofitorum. . 
Cura motioniscerebri excontufione, uclgrauipcrc 
Jione fmcfraftura cranci,ucl carnis uulncrc. 
Quando «ebri! 
nisvel offis vulnere:Tunc facias ficut feci cuma 
lari canonico ordinisfancti AuguftiniinduitaCC 
diolani:quicum vellet vnu magnum equualce^ 
rc,fuiflTerc£in felIa,volcnfc£redere:cquusiIIefuP 
bus pedibus pofterioribus fc erexit: 6C ille cano’ 
per crupam equi cucapiteinferius cedditadtet 
adeo fuit totus concuffus maxime circacapuc’ 
continenti fenfumperdidittotius 
tum* T unc vocatus quidalaicus amicus illo^UCjcni, 
nicorum,rcfpondebatq? cafum no viderat 
nec fciebataliquid deferipturis. Egoaute v° 
veniens;inueniipfum non audiente nec loquc jjj; 
fe penitus non mouentedpfurn promortuoU-lCl j,j$ 
meo tamen addens ludicio quod pro cetum (of 
argenti non dimitterem quin adhuc probarem1 y 
fi meus effietfrater, iuuamenta medicinaeinduC€ 
natura multoties cum bonis operatur 
te,qcf medico impoffibile videtur. T unc cum1* 
tia rogatus capillos abradi feci:deindc oleobo 
cum quarta fui aceti calidis totum inunxi capl,c' jit 
perafperfipuluerem myrtilIorum:&fupcrp0* 
num fiubtilein eodem oleo 8C aceto madefact11 
fuprafiupaslineas jilil 
put:& fuprapofui pellem agnina.& fic ornm1 
bis rnutaui. Inungens ceruicem et collum 
dictatem fipinae,poftea oleo calido chamommi 
da die aliquantulum aperuit oculos: SC cfp^^^tf1* 
qui circa eum erat ficut furdus, aut infeiens, eg0 
rans.Tiic aliqui volebat tcnrare fi comederet$ 
non permifidmo dixi q? etiam fi vellet non 
rem ei cibum. Tertia dic interrogatus 
balbnfi 
fponderc voluit: fed verbum no potuit 
quarta die balbutiendo locutus eft: 8C tunc 
in potum propinam' calidam, quam bibit & 
In quinta die fumpfit ptifianafipiffiam. Infie3'- , 
difibibrodium pull£:& tunc coepit fortifica^Psp0' 
ti m: pau lati mq; m o u eri: n o ta m c p er mu^Cr 
tuit ambulare. Cum autem cibum potuitm 
eipilluIascochiaspropin‘irl’pC 
foluendo per euacuarioncm refiduum m ?CJ CC< 
fum in capite congregatae. Praecepi quoq?N aU,ly 
lis vteretur auium 8C gallinarum, & ParUMl 
SC capriolorum: fic faciendo curatus cfb £C, 
fuitfubtilisingenrj,& bonae memoriaeficUt 
Nota mala figna in iftocafu 
q • mala in illo cafiuapparentiafiunt, c° n(^c 
blgna infolita faciei. & vnius oculi firab0' - T R A C T, ■ H. 
biljg ?s> apopJcxia, & fpafmus, egeftio mfenfi- , 
bccrt0 1111111 °bilitasomniti membrorum 
1 Pe&oris quifallire videntur. Pluri pia 
hod , a fu n t i n h o c ca p i c u 1 o d e tr i b u s vrj s q u ae 
pitulj prima via quae dicitur in ca- 
[,nC,p,°iqua plures vruntur, et vtitur ca An- 
tgOt3iy,-,lUen^Scl,,i multa inde cogregauit pecunia. 
* c c,° q plures per hanc viain eius manibus 
l|‘9pana rUr‘ Secunda efr in omnibuslaefionibus vtr 
n-,ne eu °fiisremotione cu manualibus in- 
*i ,S‘ Tertia via cft mea qua fatis aperte fingu 
§cre 0 l!S poteft ledor huius operis illa eji- 
mc,lus placueritfuae voluntati. Credo ta 
°P|rhotr-Ul' enevjas omnes notauerit:8f didorum 
»iotaiknrC 'jfq ad medulladifcuflerit: 8Cfines operu 
1, 'Uerforum:q per via tertia, meam videli 
rUjTlt S!°rcs mori videbis:quaper aliquam uiaalio 
ar eus Omnipotens ledore huius operis in via 
C,Piunt^^IOr^:cinus nuru^erm0nesgratiamre 
dodrinaperfedionem. 
fccundi.de uulneribusfucich Cap. jl. 
i _amuispromifium fit de anatomia membro 
rucbpofitorum feu organicorum primo ca- 
PitlJlo huius fecundi rradare: relinquimus ta 
Vf Propter melius de anatomia membrorum faciei 
< tradatu tertium: vbitradabimusdeaegritu- 
br(s U^lU3e no funt vulnera venientibus inhisme- 
ta?tdi 'v7l^ quae fiuntin facie, aut fiunt fagit 
cultelli pundura,vcl alia fimili re pungen- 
vulmra huius loci.proptereaq efi; 
Mi5 apparens, SC q formofitas faciei fuper 
8C econtra contrarium. 
thtyl.ar*Urn efi:chirurgo vt magnam habetdiligen- 
Vulneribus faciti. 
Vulnus ergo fadu ab enfc vel fimili qeffem- 
§i. £ Percfidongum:debetfuifubtiliter, 3C coiun- 
tcl^aplures denali vulnere mentiuntur.dicut 
portauit nafum incifum in manu qui 
u °c°fuo poftea me- 
SUu i3uOnia vitalis fpiritus incontinentiperitmu 
S ’mffiter 8C motiuus. Incipiam ergo ab inci 
atl no ex toto vulneris .* cuius aliquando fit fe- 
\i °ng,tudine: SC tunc efi: curalcuis partibus ad 
SC pundisibi pofitis prout decet fe- 
Petinam quae in tradatu primo, capitulo de 
*fretejcC,p carne fuperius dicitur de futura. Si vero 
incifus vfqadlabiu:fupius no tn cu 
erer labio: fed a lateribus firmiter feteneret: 
r°nadol'€rretUr nal'usrctr0,nl~u0l‘:liematc: ptopor- 
na»*es vtrede pars inferior fuperiori diredif 
J°nfueuerat fe ofifendat.opponas duastetas 
naribus, quae fupra vul- 
• 111 >n fiant Potcns 5 deinde a parte vna prope la- 
pXinfi neVulnerisdimittendofpatium dimidrjdi 
Co 4 Suod facies vnupundum 8C alium ex alio 
Pret^0 pP°fito: & facias vnu frontis oppofito in fu- 
tP°ftca Vnuin parte media nafi ab vtroq 
HSpu inter pundum 8C pundum fingulos 
(l,,^erent^:0s‘ut omnes pundi.ix.cum fadi fuerint, 
jthiire Supra futura puluere fpargas decal- 
lnguine draconis,faepedictu:fuprapul- 
U e0r0 ,!na pannuintinctum in albumine oui, 8C 
,JquantuIuagitatis:pofieatres ibi firma plui 
LAN. M A. 
maceo!os,vnum inferius, duosa lateribus, ab vtra(|j 
parte vnum.deinde duabus liga bindis,ica vt vna rr- 
neatnafumad caput fuperiuseleuatu, nepolft infe- 
rius defcenderc: alia ponatur fupra vt pu! uillos con- 
feruet:S£ puluere et futura. Illa fub nafo ponitur, 
verfus partem pofieriorein fupremo capitis torque-* 
turinfimul:&poftea redit ad partem frontisfuppor 
tando fixam illam ligatura, ne nafus pofiit declinare 
inferius* Illa quae ponitur fupra nafum, cotorquetur 
in occipitium pofterius:& iterum reditad nafum,te- 
nendo puluilloslateraliter, 8C nafum ne vagari pofi* 
fint circa futuras: & fupra frontem ponatur defenfi- 
uumboli.&de caetero fiatficutfieri diximusdevul 
nere carnis,tractatu primo. 
Vulnera veroquaefiunt in alia parte faciei cum en 
fe vel fimili inftrumento,fuantur,conducantur,etcu 
rentur.*vt in eodem continetur capitulo generali hoc 
n o tato: q fu tu ra q uae fi t i n fa cie, fe m p er debet eife fa- 
ctafubtilius, & melius.quam in vulneribus aliorum 
membrorum. Poteftetiafutura fieri, in facie fi vul 
nusnon fit nimis magnum fic.Reci.maftichcs}fiingui 
nis draconis, 8C pulueriza,etdiitemperacumalbumi 
neoui ad melh'sfpiffitudinem:&intingeibi pedas fe- 
cunda longitudinem vulneris:& pone vnamillaru 
ex vna parte vulneris,8C alia ex alia parte: & permit- 
te ficcari.poftca renoua aliquid de fanguine i n vulne 
nere:& conduc vulneris partes adinuicem: 3C fue il- 
las duas pedas adinuicc:& afperge de puluere de cal- 
ce fupra conductas partes:8C pone fuper omnia pan- 
numindnetum inalbumfneoui 8C oleo rofa.SC con- 
feruapartes cum ligatura.ficq procedede omnibus 
Vt dictum efi:. 
Siautem vulneratelo fiant vel fagitta, ipfa extra- 
cta fi vulnus fuerit patens: tunc cura eit eadem cum 
illa quam diximusin primo tractatu: fiue fit punctus 
neruus,fiuenon. Sed fi fagitta effer in occultis fa- 
ciei partibus: ita quod videri non pofiit: tunc vnuf- 
quifqingeniofelaborecquaerendo quo modo itabat 
aeger quando fuitpercuffiis: 8C vnde venit fagitta; 8C 
ad quam partem videatur vulnus tendere: vt videas 
fipoflis modum inuenireper quem extrahas:8i tunc 
cxtrahaturillaficutpotcftmelius.Si nopotefir,in vul 
nereinfundat oleum rofa.& fupra vulnus vitellum 
oui cum oleo rofa;ponat:& dimittat fic,donec natu • 
raviam aliquam demonftret. Multi enim longo tem 
pore in illis partibus fagittam occultam portauerut: 
quam natura poft longum tempus expulit:uel expul 
fioni viam aliquam praeparauir. Sumoq opere ca- 
neatur: q? per vulnera quae fiuntin facie, quando fu- 
unturno remaneatin orealiqua tortuofitas, per qua 
osloquendo vel non loquedo remaneattortuofum. 
Rc caute facias tuam futuram, vtnon pofiit hoc acci- 
dere: quod optime facere poteris, fi fadum tuum fe- 
curusordinare:& ordinatam cum plumaceolistrian 
gulatis 8C ligaminibus conferuare. 
%D O 
De uulncrc colli ,CT cius anatomid. traditus 
fecundi. Cap. III. 
P Er collum in hoc titulofuperpono locum totu 
intra caput contentu m,& humcros.Cuius ana- 
tomiam fecundum q» promifi, volo demonftrare; 
Quidam tamen faciunt differentiam inter collum 8C 
ceruice:gula 8C guttur.‘qu£ tn ola fub colli nole com 
preheduntur multoties.Collu.n.primo formatfepce DOCTRINA 
S E C V N D A 
fp5dyles.4quaru prima cu oflebafillari mu Itis liganti' 
nibus tamen debilibusalligatur.dcbilia fuerunt vtil- 
laiundura leuitef moueretur. Erat aute neceflariu ca 
put& collu in illaiundura multipliciter permutari» 
Et fuerunt eda in illa iunduraligamenta debilia 
tiplicata , Vtmulta magnu onus poflentfuftincre:qcP 
eft caput,ficut pauca fortia poruiflent: quae non fic fi 
fortia fuiflent, motu multiplici obedircr» Prima.n» 
fpondylis ligatur firmiter cu fecuda,Sccuda cu tertia. 
Tertia cu quarta. Quarta cu quinta, Qiiinta cufexta. 
Sexta cu feptima ,Septima ligatur magislaxe ,ppter 
colli motu cu prima fpondyli dorfi quaeodaua fpon 
dylis incipiendo a capite nuncupatur. Ab iftisfepte 
fpondylibus oriutur fepte neruorum paria: quorum 
primupar ex loco qui eft inter prima fpondylem SC 
osbafillare produdtur.fccunduparinter primafpo 
dylem,oritur 8C fecunda:8C ficdefingulis;& ifti 
ni per caput 8C collu &C mebra faciei,d>C pedoris, 
tularu,& brachiorum multipliciter diuiduntur:&: in 
quibufdalods eorum rami cu aliquibus ramis neruo 
rum capitis coponunrur. Et ifti nerui proprie motiui 
dicuntur.*nec carent fenfu: ficut nerui capitis dicutur 
fenfibiles:nec rame omnino motu carent.Ex iftis ctia 
neruisa collo fpondylibus venientibus coponuntur 
inufculi,quifunt motusillarupartium inftrumcnta. 
In collo quoq; pofterius ordinantur venae manifeftae 
venientes ab hepate afccdcntes ad caput, fub quibus 
funt arteriae occultae venientes a corde, quae tendunt 
ad caput propter vtilitates fuperius notatas. Etitcru 
poftqua omnia in capite ipforu officia copleuerint: 
iterum defcedentcs per loca poft aures portantparte 
materiaefpermaticae perlocarenu tefticulos: 
quare dicitur q> fi venaeillaeindderetur.ffiomo 
qua generaret. Alatere dextro finiftro colli 
dinantur duae ceruices,quae funt de materia ligamen- 
tiquae proceduntab oifibus capitis, 8C fpondyliutn 
vfqiad cauda iacentes a latere fpinae: 8C vocantur ibi 
longae quae funt quies 8>C culcitra neruoru venientiu 
a nucha» A parte vero anteriori eft gula a meto vfc£ 
ad pedoris furcula. Intra collu et gulam ab intra loca 
tur meri,fiuccefophagus, qui defeendit a pellicula cir 
cundante,os interius vfq; ad ftomachu.* 8C eft conti- 
nuus in ipfo ftomacho:& de eius fubfrantia: 8C defcc- 
dit per parte pofteriore colli cohaerens fpondylibus 
vfq: ad quintam fpondyle dorfi vbifeparatur afpo- 
dylibus:d<C dcclinatadintcnorc,donccperforctdia- 
phragma, 8C eft ex duobus panniculis copofitus: 8C 
tunica interior eft mufculus longitudinalis per quam 
fitattradio. In exteriori vero funt mufculilatitudi- 
nales:per quos fit expulfio.tranfuerfales vero no ha- 
buit: quia no eft ei neceffaria retentio. Ex parte ve- 
ro anteriori vcrfusgula locatur cana pulmonis quae 
copofiraeftexannulis cartilaginofis ligatis adinuicc 
ligamentis pannicularibus habens a parte interiori pa 
niculum valde coiungcnteillos cartilaginofos annu 
los.annuliaute illi cu coiungunturcum mcro,uerfus 
merufunt defediui:5Ceftmerus admoducanf,dcq 
pars quarta eflctfecundu logum amputata.8C poftea 
fubtili cooperta pellicula, vt cu per meri cibus aliqua 
do groffus no habeat obftaculum:fed panniculus ille 
canae cedit cibo groflb per loeu meri in ftomachum 
tranfeunti» Super has duas vias eft epiglottis ex tri- 
bus cartilaginibus copofitus. Et ex latere dextro et fi 
niftro iftius canae pulmonis funt ven$ groflf quae vo 
jjfff 
can tur organicae fiue guidcgi: 8c fub illis ctia ufltiCl1ji 
rix magnae:ex quarum incifionc magnum Pr° 
periculum:&fubita mors multodespropter m 
affinitate cum corde: SC propinquitateeuhepa 
tius, per eas cuacuaturfanguis: quia fpiritus e* 
qui eft inter corpus & animaamicabile ligamcn 
Guttur dicitur eminentia epigIotti:&latus gu 
dicitur gula* Nota q?inccflusneruoru,& mu rjj 
ru,chordarum,&T filoruipfarum venarum 
ru, &ipforum ramoru per partes 
fecundu ordinem capilloru. In collo vero 
nerui fecundu eoru longitudinem ordinantur. , 
hoc videre poteris quo modo fitneceflarium e 
gofemper incifionesfacere fecunducolli lpn^r3flf/ 
nem & gulae. Et q> vulnera fadapergladiu c* 
uerfo funt periculofiora,quam fi fecundum 1® 
fadafuerIt,,ppteridfioneillaru partiuex <\o 
/~y • Vidcndueft ergo de vulneribus i» 
Curatio. Corum;vtra fafefintab cnfc, V<'%, 
bus: aut fagitea, vel fimilibus. fi ex cnfc‘aJIt 
fuerunt ex tranfuerfo, vel fecundu longum.’» 
uerfo,& fuerintincifae venae aut arteriae magn3fVa(t/ 
de eft dubitandu: tamen fuccurrendu eft flux 
guinis,& confolidationi venae vel arteriae 
dodrina fuperiusin capitulo de fluxu (angu,rl ar' 
ditam» Si aute ncruus incifus fuerit:conduca r 
tes nerui: 8C fue nerui pelliculas in futura uuiu 
facies fecundu dodrina tibi traditam dcpi&u. s£0 
runcruoforum:etfupcrponelumbricosterrc 1 Cii 
triros&bullitoscuoleo rof.& conferua 
ligatura, 8C eunda confequereflcutinfuprad^^, 
pitulo eftoftenfum. Siuero eflet fecundu 
non eft neccflariu nifi fuere,& 
decalcc,thure,& fanguinc draconis praedi#11* jc/ 
feruarefutura,& puluerem culigaturavft£a f 
cta confolidationc.,r Siautuulnus fllaruparCl((,c 
ctu fuerit afagitta,cultello,ucltelo,etfimiIibU|*^/ 
ritibifagitta:extraheillaleuiccr:& flno 
tracta: videfleftibihaemorrhofagia:&tuncV 
gefecundu doctrinam tibi tradita* Si verO n^ll(fi/ 
fanguinis fluxus, vide fi eft ibi dolor: q> finof ‘^ii5 
cit tibi ponere parua tetam: vt teneas apertu 
p vnu die : vt videas an carebit omni dolorc* „V: 
ret:dimitte vulnus cofohdan.Quonia aliq gtf 
cidit q?fagitta vel aliud fimile tranfitper co"1^ 
lam,&: non tangit neruu: nec vena nec artari * (J# 
no indiget vulnus nifi confolidationc» Siv 
ibi dolor, velprincipiumflationis:tunccnet^, 
rium totu vulnusinfundereoleorof.califl^^j^o111' 
nere tenta non nimisgroflam intincta in v,c5 
6C oleo rof.calidis:8>C tenere vulnus fic aPcri 
faniem faciat, &pofteamundificare: 8C p°*c 
cationerh incarnare: & pofteaconfolidare» 
Kota pericula qu tueniunt propter huius lod^ 
P ' - periculum eft fi collu ex tranfu c0jji^ 
1111 inciditur,ita q? incidanturfpocty 
nucha ex toto: tunc eft mortale» Si no ex t 
inciditur,fedlaeditur:eftpericuluamilfi°^afnin^r 
motus:etad fine mortale,nifi valeant mc»1 
ctificantia nucham laefam, quae ponentur m 
Item fifeindatur ceruix aliqua ex tranfud lc0\W * 
quis magnus neruus, dato q? vulnus c*? rf.* ui«* V* 
nunquahabebidiberumotu» pi* lanfran. maioris 
“0rgan* ’ 
d'Cuturguidegi uel aliqua ex arte- 
c P,r°ptc f e,s5Itlclc^ltur‘dmetur de mortefubi- 
®n,'laicco V, Spiritus exhalationem, et propter af 
C*tranfu r f ‘ *tem tota^,s inciffo canae pulmonis 
3vtplurimu mortale efi. Item dicitur 
u3efllntP°fi: aures,incdatur,prohibetur 
renerp “cmcidituraliquado, vel pungitur ner 
vtraqj parte:ex in- 
Ver°eumerPUnftura’ cu,us^tPerPctuaraucitas* Si 
retUr,trac-I a£lttaPcrf°rcnturIocailIa,etiam fiperfr» 
eaarrcr,a3vd ocfophagus:dum modono 
nare‘r»erf; rnPcr^oreturnucha*‘percompetetia &bo 
*ed«a curabuntur* 
fyr Rou modum fuccurrcndi nuch<e Ufe, 
l°dus 
fuccurrendl nu(dl3e Vtinfundas 
Ce°*8c r 1 lnPnnc,P10 locuoleorofa 
h^0^noleum ro^ vitello ouiponatur.omni 
,s lntcndatur ad doloris mitigatione:facfta (a 
carnat,. atUr mundiffcatiuu cum confortatione & in 
,,]n.ceree nc*S11 mellisrolaticolati,vnc* 
r^,nbana drac.ij.terebinthine, drac.ij.thu- 
aMa lc*les3ana drac.i.myrrh$farcocollae, mumif* 
vnc.j jC*?‘°lci de ma^,che, vnc. iij. farinae hordei, 
fupranu 
r^erearn‘^x^ocen,m quanquafemper debeat pr$- 
Cafio r°Sn°fticatioad maIir,prouenir nuchae re Ai 
Vfetmotus mebrorum infraloculaefum exifteii 
tlJr. p0,0rafi° * vitra quod poffibile medico videba- 
% w rt‘nanq; naturae nihil eft impoffibile:maximc 
medicum ex rebus caiuuatibus:&ad 
,1tVi,j0n^ Et hic nota q? om- 
cJn°d ad fubftatia cerebri penetrat, vel ad 
,5.,ta 9?per nuchaeIaefione,motus 8Cfenfusin 
Kt a 1(lu,busa,nittatur: maxime fi eftafpondy- 
%£*** fupra:Et omne vulnus facftum in extre- 
?s!accrtoru , vt tribus digitis fub humeris SC 
,^,t,s PuPra cubitu 8C infra, vel tribus digitis 
0cQfoenUVellnfra:Etomnevulnus inloconeruo- 
dolore 8C duritie,iudicadum eft mor 
pter nobilitate ipfius cerebri, 8C propter affi- 
SafbU'h»cum cerebro,a quo defeendit ficut flu- 
%ic *}tc‘ 8c propter affinitate illorum neruorum 
S|,- r^r° nucha mediante,aquaproce&unt,ficut 
pr°Cedunta flumine:quarefemper debes in ta 
j^Us.v^S^ofticare de morte:nec tame nifi bene ro- 
n3tu ahter a cura dcfiftas irrationabiliter. Quo 
fK^co•ac’a bonisiuuaminibusfadtmultoties quae 
*rr,P°ffibiIia videbatur: tales tamen curas no . 
ec multum rogatus: 8C fic de mortuo te " 
""««tromtas. 
-Cr 
corkffi bUs[patularum cr brachiorum cr manuum: & 
r\ *n*tomia.Tratlatusfecundi. Cap. Uli. 
Paulae quod eft vnum ex quatuor offibus, 
I pr0ueniuntadformahumerbcftosfaftu 
>ofuP°ndy^s,fubt,Ie 8C latum:8>C in finibus carti- 
lC|%9l|rtl* Exparte vero fuperiori habet ficut vna 
cofUt^Uatulugroffi°rc. verfus vero brachiumin 
€fitcduftum ad quanda rotunditatem 
n Sua eft pyxis quxda: 8C eft totum illud os 
Js;p3c paUad ad f°tma pallae cum qua infornatur pa- 
Vero pofteriori humeri habet quandam 
n iac pyxide fiue concauitatc huius offis, 
1 emitas offis adiutorij: quod quidem eft os 
vnum groffium: Sc aliquantulu cumum multu coca- 
uum, vtc(fetleuius:negrauitate vialacertorumim- 
pedireteflfcdum vel officiu.haec extremitas rotunda 
pyxidem intrat offis (patulae: 8c cum ea ligameto for- 
ti flexibili 8c infenfibili alligatur* Os autem furcu- 
lae pedoriseft fic fadum. 
In parte inferiori habens additametum quoddam ro 
tundum quodintratquandapyxidc quaeeftinfupre 
mofuperioris offis ex oiTibus feptepedoris.Ec vna- 
extremitas ipfius furculaeadfuum te> 
dithumeru: 8C coniungitur cum oflefpatulae&adiu 
torrj:ut iundura humeri fit fortior.Et ad hanc fortitu 
dine perueniunt duo offia parua qu£ vocantur roftra 
lia quae affimilanturroftro coruiadquelibetfcilicet 
humeruvnum quod infigitur inter os (patulae 8C os 
furculaefficutcuneus firmans, & tenenslocum. Os 
vero adiutorij in parte inferiori verfus cubitu habet 
eminentiasduas.vna quarum eft eminetior altera: & 
funtambae ficut medietas rotulae cu qua hauritur aq: 
quaequide eminentiaintratquanda concauitateeide 
inquantitateconuenietem:quaecftin fuperioriparte 
minoris focilis fcu offis brachrj.&ibi coniunguntur 
mediantibus ligamentis* Brachiu vero a cubito in- 
ferioris duo habet focilia fiue o(fa:quoru vnum, fcili 
cetfupcrius quod tedit ad pollice dequodidumeft 
q? cotinuatur cum adiutorio:& eft vnum:aliud aute 
quod eftinferius: SC tendit verfus minimu digitum 
manus: 8C habet in fumitate verfus cubitum vnu ad- 
ditamentu roftrale fi'cfadum,fcilicet q? fuperateubi- TRACTA TVS 
SHCVNDVS 
tum per quod fitcubitiacuitasin 
chfj ad inreriora:&: prohibet ne brachiii pofTitad 
fferiora plicari.Ifia aure duo brachfj offa funt adeo ad 
inuiceinfcrta: q? videtur q? minus quoda 
teati maiori quae funt. viij.quoru qtuor 
ordinantur, SC cotinuantur cum quibufdaadditamc 
tss duorum olliu brachfj alia quatuor 
cotinuantur cu offibus pctfiinis manus qu$ funt 
tuor:quoru vnumquodq: os, fcil icet pectinis conti-' 
nuatur cu offe primo ex tribus offibus cuiufq; ex qua 
tuor digitis preter pollice. Na pollex tria habes of 
fa:ficiitc£terf digiti cotinuatfuum primu os cum 
trerr.itarefuperioris foci!is,ut firfolus ex oppofiro co 
prehendens cualfjsfirmius,8C firmius retinensappre 
benfum. Omniaifia offa: de quibus efifavfla medo 
iniuntfturishumeri, fcilicctcubitirafetae :5c nodoru 
omniu digitorum coniunguntur adinuicem median 
tibuslfgamcnris:ficutdicfiu eff.&! vefiiuntur ofTaifta 
carne fimplici SC mufculofa fecundu qp admebrifor 
ma pertinet meliorem. Er procedunt nerui magni 
8C manifefii a nucha.*qui quidc nerui coponunrurcu 
ligamentis er carne fimplici facientes mufculos moue 
tespartesillas:quoru aliqui funt valde manifcftdetali 
qui funt occulti:propterea q>in tres partes minimas 
diuidunrur.Manifcftorum uero quatuor funt mufeu 
Ii in carnofiratebrachfj inter humeru 8C cubitu, vnus 
cx parte exteriori;a1ius ex inferiori:aliud ex fuperio- 
ri.Cii interior atrrahitur,plicarur brachiu ad intra:& 
ci contrarius elongatur. Cu autem exterior acuitur, 
coponirur brachium ad extra:8c interior elongatur. 
Eodc modo per alios duos eleuarur brachium:& 
primitur.Cum aure animae praecepto omnes aequali' 
ter laborant, brachiu reftum erigiturad parrealiqua ( 
nondedinans:etifti mufculi tribus digitis fub hume' 
risiun<ftifunrindechordae. Er fi militer fupra iundu' 
ram cubiti, 8>C in adiutorfj medio cum carne chordae 
illaeadeoru compofirionem multipliciter diuidutur. 
Infra vero cubitu tribus digitis chordae illae quae 
re fuerunt denudat3e,franfeimres per cubitu, iterum 
cum carne multipliciter diuiduntur: 8>C alios faciunt 
irjufculos:& taliter fit chordarum mu- 
fculoru gcneratio,donec vnufquifqidigitus particu- 
lare habeat fi necefie fuerit, fuum morum. In vno- 
quoq? vero brachiofuntquatuor venae manifefiaeq 
ficut veniunrab hepate, ctper brachium,difpergun- 
tur.Na ex vena ramofa ex gibbo oritur hepatis, 
quae,vt diximus,in duasdiuiditurpartes, vnaafcen- 
dente:&T aliam defeendente: venit afcendensad dia- 
phragma:& eiusaliquaparsper diaphragma difper- ] 
gitur per mebra pe<fioris.‘et alia tranfir ad fubafcellas.* 
SC ibi biffurcatur. Et vna pars tendit per afcella per in 
feriore partem verfus cubitu vbi manifefratur,et vo 
catur bafilica feu hepatica:polteatendit per parte in- 
feriore brachfj , Qc reuertitur ad manu inter digitu mi 
nimu 8c annularem.et ibi vocatur faluatella feu hepa 
tica in dextra manu: & fplenetica in finiftra.parsau' 
te altera quae diuiditur ab ifta afcellari,tendit per par- 
te fyluefirem humeri:8C ibi diuiditur.Cuius vna pars 
tenditad caput: altera tendit verfus brachium. Et illa 
Ite diuiditur.* cuius vna pars difpergitur perbrachiu 
multipliciter ex parte exteriori: &: vocatur funis:alia 
redo tramite tendit verfus cubitu, vbi manifeftatur 
per parte fuperiorem brachfj: 8c tenditad manu 
vo* 
: catur cephalica. Ex i'fta cephalica ab hurn^7 rJ 
teexbafilica venienreabafcellari dmidunritf ftj 
mi ad fingula fingulusrqui adinuicc comp°*10 
tuunt mediana flue purpuream. Siit ergo qp3 jjC 
vt diefiir eft,fci!icet funis brachfj,quae per par£c 1 j0/ 
fylueffre:Cephalica, quae per partem 
remtBafilica per parte tendens inferiorem, 
fcu mediana,feu purpurea,feu fufca,quodide^^e). 
componitur ex ramo bafilicae, & cephalicae^11, 
parte inferiorem media tendit, SC manifeftatur 
chp plicatura. Multas nanq: habent venae , 
ab hepate diuifionesrdonecad diuifiones venia . 
pillaresrquasquidc diuifiones anatomizandop . 
quinocftmulru vtile chirurgo: nec£ diuifio ra 1 
ri fubfjcitur chirurgiae. Sed fufficitchirurgo fcir* 
in quibus venae magnae reperiunturetarteriae^,^ 
firabipfarum inciftonepericulu euitare:&ea! 11 A 
fionibus fuccurrerecuoporrcr. Nota ctfam f 
quodeunq? mebrum vena tendit ab hepate pU* 
di caufa. Ad id quoq? membrum viuificandi^3 
uenit arteria. 8c vbi funt venae magnae,ibi n y 
funt magnae arteriae: & vbi capillares,ibi funt3 
fimilitercapillares. "Jip^ 
pericula propter uulnera quaeperueniunf ip 
tularu,fubafcellarum,adiutorioru, brachiortf» ■ s 
nuum fiipradi&is. Na fi vulnera fiuntin adi11 
vel brachfjsex tranfuerfo periculum cftinci 
certi:per quod mebrum inferius mouebarur.^ 
culum de vene et arteriae incifionerper qua snil' 
ftringino poflltper medicu ficut vellet:8C fi*1* 
nuscum repungete:& cadat fuper chorda 
extremitate mufculi qu$ vocatur a Ga). tendo, 
dum eftdcfpafmo:& per cofequens de morte* 
dolor intrat per parte punftam 8C incifam:# P,f 
tem noninciiam afcenditcerebru: 8C ficindiM 
fmu,chorda illam nociua replens materia. JL 
totiesaccidit q? vulnera quae fiunt tribus dig,fl 
iun<ffurahumcri:ettribus digitis fupraiunctprjj,,it 
biri:& infra vbi efilacertoru finis: 8C vbichor o 
a carne nudae:magnuinducuntdolorem:cfpcr 
rem fpafrr»i:5f perfpafmum mortem. , , 
Si vero vulnera fiatfecundu Iong,tl1 o' 
* adiutorfj & brachfj:tuncnofuntadcO^^|(j 
rofa. Videat ergo medicus vtrui his vulnet*1 
cisfinrfecundulongitudincnV&tuncpar^^fiih 
cateu futura fi eius ductura cum plumaceojjs 
ficit:& fuperafpergatpuluercdecalcedictu 
cuncta quae in v ulneribus quae fiunt in carr,e’(jCtr^f 
ximus.*profequatur. Si vero funt vulncra 
uerfo:& icidaturaliqufi ncruus vel arteria ve 
tunc procedatur cu ftrictura fanguinis.*et er' 
capitum neruoruadinuicem,velchordaru* 
lietur patiens a doloribus cu bono regimipc’ dc 
te,fiIentio,& plano: & cum appofirionede 
bolo fupra ,^s 
vulneribus obliuioi tradatur,nullo modo in 
neribusnegligatur. Sutura autecoferuatu 
uerc <3C p!umaceoIis:ficut 
o{tefum:hocautein loco et in 
fimilibusnon-rar)li. 
Et fi partibus chordaru 8c nemorum C(C{orfi 
& q? pro hoc eflent motus mebrorum rl 
litati:quibus fcriiiebant nerui, vel chorda* cft L A"N FRAN. MAIORIS 
Vitell0 °S Po^ vulnus oleo roia. & oui J 
jiicing. jeP^ere‘& fupra vulnus ponere de eadem me 
'tiQrng °Ilec Panie ftcerit: 8C poftea mundificarc, 8C 
IiVuir, reLPecunfln quod eft fuperius declaratu. Et 
*pofteCr,°Us in his locis fadis calidum fuperucncrit 
0(lenfl|r,a5<PCcdasvtin primo capitulo fuperius eft 
Vero per appofitionem olei 8C vitelli 
retpro at,°ne ponis do!oris,fanguinis fluxus accide 
t-U0CaF,‘,ta 9? cumftriduris adhibitis dolor au 
elTetncctJi oleo 8C ouopuocaretur fanguis.*tuc 
t?ri*are C ar,um capita uenaru et chordaru ferro cau 
t|0rafc candenti*Ita tamen q? labioru vulneruexte- 
modo calido tangerentur, nifi cum 
viteilu *acerc gtoflam efcharam: SC poftea ponere 
ftea in,?1 jVm °lcorofvlcpadcafumefchar2e:&r po- 
Prius* dC regeneratiuum: ficutordo 
Us Promeretur, 
y 
q. WUs thoraeis,cr membrorum in co contentorumt 
V tus fecundi* C ap. V. 
| copofitus eft ex feptem oflibus; quoru 
riof,ep^trer^ltates funtcartilaginofaefin quoru fupe 
kPyX,'S’fn quo figitur furcula gul?.*inferius au- 
ft0nia cartilaginem plicabilem:&iacetfuperore 
£rf&ac n‘ Ifta feptem offa thoracis adinuicem con 
%uVntUrpcrmodum appodiationis:& cumiftisof 
Vtr ePfcm conrinuanturfeptem coftae magnae ex 
carum capite: ct ab alio capite 
kUs’&rntUr CUrt1 PcPrem fpondylibus 
SC vocantur loca, 
a parte anteriori pedora:verfus autem 
%t1’Vocatur latera. Infra illas feptem coftasfunt 
c°ftc feu ex partepofterio i 
ri cotinuantur fpondylibus: ex pte anterio 
lacertis ventris: 
tradit ab anteriori dilatationi 8c conftridioni ve 
ntPr Pnma et fecunda de coftis diminutis,hoc 
ct nonam incipiendo a fiiperiori co 
11 r diaphragma: 5C reflectitur vfc£ad o<ftauam 
0fr’ , prima.Et cx parrc anteriori cum 
%fcre.tn0racis:& diuiditnutririua. Et etia ex tribus 
rls componitur.fcilicet fuperio 
Panniculus qui diuidic concauitatem fu- 
?er ex quo creantur paniculi qui re 
0Cp>ra pecoris ab intra :8C panniculo inferiori 
Crcatutftphac:& omnia mcmbrainferiora:et 
,° groifo medio:per quemfit motus diaphra 
luPerjoa- opportunus* In illa aut cocaua 
Q0r j1. Acatum eft cor 8C pulmo. 
Vfa ,s aute fubftantia ex carne dura forti quafila 
ta eata eft? vt eflet dura no cito recipiens nocu 
quidam dixeruntillud cfleiacertu.-fed 
Uon,aIacerti voluntarie mouentur.Cordis 
uHt3te°pUSriauiralis cft:ncc vlla poteft quiefccre vo 
c eft ad fadumin medio pedes 
lr>iilr~ ,tatIsfupcrioris:cuius caputanguftius verfus 
her,°rifartem declinat:8Ceft inpartefu 
miftu quibufdam corporibus cartilagi 
cSlisgmentis:&ibi cotinuatur cu quibufdam pan 
rt*Oribtt$ omnibus panniculis corporis ipm 
5K f,,vn jlt!~us*Ncc ipfum tangut nifi in parte fupe- 
i”^3ct€ri« cRabent originem:er ipfum cor defendunt 
0s‘deXtO~Pusnocument!s.cthabet duos ventricu- 
ru feiIiGet& finiftrum. Etfiniftcraliquantu* 
Iu eft alt/or dextro* In mcd/oillorum duoru ventri- 
culoru eft queda fouca:& vocatur a quibufdam ven- 
triculus tertius fuper ventriculo dextro 8C finiftro. 
Item duo additamentacarrilaginofafoma 8C flexibi- 
lia quanda habenda concauirate:&conftringucur & 
dilatantur,8C recipientes SC retinentes nutrimentu 8C 
aerem ad nutriendu SC temperandum cor.*ad dextru 
nancj ventriculu venit vna venaexramofa venarq 
eft in gibbo hepatis:qu£ perforat diaphragma: 8C por 
tatpro nutrimentofanguincmgroiTum 8C calidum, 
vt nutriat mebracrairaefubftantiae. Ettranfit vena il- 
la per dextram cordis auricula. Et diuiditur peripam 
cordis fubftantia:reftduum ante fanguinis ad cordis 
nutrimentufijperabundar.Etqfubfiliaturinipfacor 
dis fubftantiaad fouea mediam digerituriin qua cak- 
fit, SC fubtiliatur, 8c purificatur* Etita 
purificatustendit adfiniftrum ventriculurinquofic 
exipfo puro fanguine fpiritusgeneratio. Quiquidc 
fpiritus eft fubtilior, clarior, purior, SC fpledidior om 
nibuscorpalibus rebus ex elemctisqtuor generatis* 
Quare quide vergit in natura fupracclcftiu corporu: 
8c eft inter corpus & anima conueniensSC proprium 
ligamentum. Ex ipfo quoc£ finiftro vctriculo du£ 
oriuntur arteriae: vna quaru eft habens vna tunicam, 
propterca appellatur a quibufdam arteria venalis.8C 
portatfubtilefanguincad pulmone, perqucdifpcr- 
giturvt exipfo fubtili fanguine nutriatur.aliaautear 
ceria eft duas habens tunicas:&abipiaoes oriuturar 
teriae:quoeperparcefuperiorcm & inferiore corporis 
multiplicitcrdiuiduntur:ctomnia membra viuificat 
in talifpiritu:quem continentadipfa mebraper om- 
nes partes corpis delegato. Iftae nancp fpiritus cor 
dialis qui per via quae dida eft,a corde fu mit origine, 
ficutomnes virtutes: quarum eft inftrumentu:cu ad 
ventriculos perucnitccrebri alia ibi recipit digeftio- 
nem.*quae meretur formafufeipere fpirirusanimalis: 
etita cum ad hepar dirigitur,in ipfo forma recipit nu 
triui: 8C in tefticulis generatiui:donec omnis fpiritus 
cum virtutum 
operationibus coniungatur* 
Pulmonis aute corpus ex tribus fubftanrqs eft co- 
pofitum. De carne quidcrara.‘& ramis arteriae vena- 
ramis cartilaginofis concauis 8C pulmoniscan- 
nam protendentibus. Canna nanq?, dequaanato* 
miafuperiushabuiftis: SC ipfo vulnere in duas mani-' 
feftas diuiduntur partes:quae per panniculu diuiden- 
tem pedus manifefte diuidutur: 8>C poftea 
duarupatdu cannaeinpartesplurimas diuidicurper 
• pulmone* Etarterialis vcnaadipfam pulmoisfub 
ftantia diuiditur multipliciter* Pulmonis aute vtilitas 
fuit, vt per ipfum aeris frigidi nos circudantis fieret at 
tradio : donec ad cor per finiftracordis auriculafeu 
arcam vcniretadfuafumofamcaliditatemtemperan 
dam in hora dilatationis cordis:& inde fumofam re* 
ciperetcordis fuperfluitatem in hora conftricdonis. 
Erat enim neceifaria frigidiaerisatrractio: propterea 
q> aer circundans hos in operatione cordialis fpiritus 
valde frigidus repetitur: fine cuius temperametoper 
fumofam caliditatcm cordiahs fpiritus ammalisfuffo 
caretur.Et quonia aer circundans nos no erat ira pu- 
rus,ficut humanus fpiritus,neceirariueratq?pcr me* 
brum tranfiretrarum ipfum ab omni impuriratccla 
rificans:quare fuit neceffarius anhelitus: quia compo 
ficus eft ex duobus motibus:naturali fcilicct qui com TRACTATVS 
SECVMDVS 
pletur a quibufdam lacertis voluilta- 
rfo:qui a quibufdam uolunrarrjs copletur Iacertis:qcP 
videripotefi: eo q vfqad horapoffumus anhelitu 
continere:no tamen diu: 8C in difpofitioncapoplcti- 
ci:in quo quamuisomniainftrumeta voluntarrj 
tus fuu perdiderint offidirm:eo q omnes principales 
terebri ventriculi oppilantur: lacerti tamen pedoris 
fortiter comouetur: fuitqpulmo manifeftus in duas 
partes diuifus; vt fi vni parti nocumentum acciderit, 
altera totius fupplcatiuuamentum. 
de vulneribus. Vulnera quidem 
Prognolticatio qu?fiufttin thoracis,id efi pefto 
ris partibus, valde funr, fi vfq? ad concauitatem tran 
feunt,timorola:quoniararo accidit quin aut fubftan 
tiatangantcordis,quod nullo modofolurione 
netcotinuifine morte:autfubfi:andaranganr pulmo 
nis,in quo quidem uulnerano fanantur,nififapientif 
iTme& cirifllmefolidctur:autper diaphragmatis fub 
ftantfa,quod quidem fimiliter efi: mortale,maxime fi 
in parte panniculofa vulnus fuerit, no carnofa. Ite 
etiam pcriculofa: eo q? licetnullu illorum mcmbro>- 
rum tangatur: 8C tamen per concauiratefuperiorem 
gladius tranfeat:fit aliquoties tanta fpiricus exhalatio: 
&C cordialisfpiritus teperatio: q? aegri hcfiici vel ante 
cofirmationem moriuntur, Coraute 
neratumcura non recipit.imo mortem 
pentina:eo q» cor membrum efi tribuens SC no reci' 
picns.omnibus enim donat uirrutibusprincipiu:om 
niaqmebra difponitad virtutes. Nullu enim 
brum virtute fufeipit ahquam:nifipcr vitale virtute 
a corde venientem ad redpiendu virtutes alias difpo 
natur.cftenim viraefons,omniumq virtucu. Item 
cum cor percutitur gladio uel aliqua arteria magnam 
habens cu eo affinitatem,fubito morsprouenit:eo q 
aut precimore totus fanguisarterialis cum vitali fpiri 
tu ad radice componente redundat, 8C calorem fuffo 
catnaturalcm:ficutlicinrj flamam quando fibi deficit 
oleum vel pinguedo. Pulmo quoq confolfdatio' 
nemnorecipit nifianteperdiferetumcuretur mediV 
cum qua vulnus veniens ad putredinem antiquetur. 
Nam fanies no mundificatur nifi cum tuffi.tuffis vul 
nus dilatat.Ite pulmo femper efii mocu:et vulnerata 
incbraindigentutquicfcar. Itcpulmo fanguine nu 
trirur acuto 8C renui:de quo dicit Gal.q nonfolu ma 
las carnes,fed etia bonas aliquando vulnerat, 5C 
rodit.Itcm medicinaconfolidatiua qusecufua fubfta 
tia terrea etfiypricacficonfolidariua,no venitad pul 
mone nifi per viaualde longam ftomachi& hepatis, 
fcilicct per venas,in qua quide via fua virtute fiypti-’ 
cafpoliatur. Nccobftar quod dicitur q tranfglutien ! 
do medicina multotiesafperitatem cannaelenit puU 
mpnis:quonia virtusaquea 8C aerea quoelenir,quaca 
medicinareibluitur leniriua fubtilisefi: 8C potdiper 
angufios tranfire poros. Sed virtus terrea ftyptica co 
Tolidanua non porefiad pulmone nifi per partes prae 
dicfiasplurimas peruenire:quarc pulmois vulnera no 
fanantur:fed fiun«.empyica: poftea finaliter moriun- 
tur. Diaphragma quoq reftauratione non recipit: 
co q femper cft in motu.efienim infirumentu cucn- 
tans cordfificut folles fabroru qui in eorum apertura 
fufeipiunt aerem:&: in claufura illum igni minifiranr: 
Metiam quia efi mcmbrupanniculofum carne cares 
ex duobus fpermatibusgeneratu: cuius adustarum 
eftad aahelitu.nec€narius:quarcanhelitus neceflarius 
vitaelaedjtnr ex ipfius modica laefione* r^c 
Curatio Vulnera Su3ecu"‘$ "j.concau/W*» r 
norem penetrantia fi fiant ex partc p ,fl/ 
riori, magis funr timorofa qua fi in parte fint ant 
riteo q in poficriOri fit mufculoru & nerucf1( 
go:& locus pofterior fitfubtilior & debiliori 
tratioi facilior: pulmoni atep c . 
Si aure cor vulneretur, cuius fignum 
& fanguinis exitus nigri,8C extremitatum 
ditas, &fufpiriaprofunda:fuge:mortuurnq lU r-j/ 
Si vero pulmo fuerit vulnerarus.quod co2, 
tur per tuflim SC fanguinis exitu fpumofi et 
rubei SC multi:fi vulnus exterius efi ftridu,fifiI, , cSj 
ra.in vulnere aut pulmonis pulucre vrerema»' 
oh'bani,dragagathi,gumi ara.foenugraeci,ana‘ 
daforbilesrvt furfuris colatura cum 
ge ei filetium,& quiete ab omni opere raanit*12 
corporalirnec vulnus claudas extrinfecu, do°e 
nuspulmonis videris folidatum.poftea vulnuS> 
trinfecum cura. 
Si vulnus in diaphragmatcfucrit: cuius fi£n Ld 
funda fufpiria,difficultasinfpiratiois, dolor l 
tolerabilis,ruflislaboriofa:mortuuilIurn 
xime fi accidentiafuntmagna. Si vero J 
8C potibus culti'm mitigantibus:& cum tentan0^\Q/ 
fain vitello oui & oleo intinda.pofteaadinfiar 
rum cura vulnerum. 
Cumaurc vulnuscft/ncaffumpenetrans 
cft fignum membt 
cu tenta in oleo rofa.tale vulnus parumper du 
cum illud mutaueris rcaue ne per vulnus acr 
velfubintret:fed femper antequam aegrum M 
tentam ex parte exteriori groflTiorem, 6>C 
necefiariapraepara,ne vno momento vulnus*1 jc/ 
fpatiu refpirandi.Nam ex hoc multu fuit fp>r^u 
biliratus.SC mebrorum fpiritualium conuemc' fr/ 
fpofitionis acquifitio.olcumrof.cumoui vlt£ 
per vulnusimponas:&: inde tenta intinge 
nus copetcnteY fame acquifiuerit. Et tunc omn 
per larus aegrum 
reiube: ipfamq fame totam p vulnus euacua* . yt 
intus fuerit congregata. Et fi fanies multa 
per vulnus bene euacuan no poflit:per eji,/ 
mentu hocper inftrumentufimile clyfteri*,Tl, 
tra caifum. Red.mellis rO.cu rof.vnc.irj.m/rr 
nugraeci, farinaelupinoru, ana vnc.5.bulhanC 
dulcis hbd.&aquaelib.fj.bullliant vfij?ad fP 
ptionc tertiae partis:8C colentur:colatura 
Supra vero loeu exterius a dic quo vulnus 0&' 
quifiuit,ponatur hocmundificatiuufupc«'p‘1.^('lib/ 
ftenfum. Re. mellis rof. colati,lib.i. farinae hot 
filiflimae, vnc.iifj.myrrhae, fcenugraeci, ana 
corporentur, 8C bulliatur Jento igne cum , 
poratae fuerint: & tenacitatealiquam habuer* pti* 
natur ab igne;(S<: addantur,vnc.iiq.terebint pu* 
tx:SC cum eisbenc incorporetur. Hoc m° 
do et cum emplaftro mundificando tenend 
Vulnus apertu cum teta: quahoctemp°re° erfc^f 
intinges oleo: donec fanies adunata interius? F 
fueritdeficcata:quodcognofces per viVtu»5 
tum:per anhelitus bonitate:8C per tuitis care 
doloris. Si vero haec omnia 
facicdodilcre 
non fuerit deficcara: tulfis & dolor no fncr 
ii:& virtusfueritdebilisietlpes efi: malfiv*cr tANFRAN Ci. 
MAIORIS it; 
flanda l<a *nnouandu,feddcimifericordia folaexpc 
. eddolore perfeueranre cutuflb&cumfa 
. Itudl'n««cu virtute forti: maxime fi rumor 
n^rteP°^:er,ori lateris appareat extra inter 
111 coftamdiminutam,facincifione 
Ptrl0^Cnctrant:cm donecadlocum tranfeasfaniei:8£ 
ter» Urni^Um faniem extrahe:8C illud vulnus 
vetus verofblidaripermirtc.Erfi 
eyUC*'1,tPcr !^ud nouu vulnus lauamen tum inrj 
tCr,US mundificatiuum appone vfq; ad perfe 
muncbficationem curam illam continua. 
tefuper'U t0ticS acc,cbc pro uulncre penetrate in 
d°ri clua^^angu,s & faniesinferius fuprarefle 
Co laPhragmatisadunati.qu3equidc reflexio eft 
.cluJeft inter quinta SC quarta coftam,quem di 
lnc;idcndu. Nec poteft fanguis& fanies ad vul 
Cs v^us habere decurfum:et (i incidatur inferius, 
aeger qui alio modo moreretur, 
CUS‘ Vulneru thoracis 8C pedoris fi non funt 
v ai;ia cura ab alioru curis vulnera n o mutatur. 
'kuln ■, 
QYibus fpin<e feu fpondylium: cr eorum anatomU» 
fecundi. C ap. VI. 
Jylfs colli diximus eflcfeptc.Tpodyles quoc£ 
V.fpg taru diximus efle.xrj.rena aut fpodyles lunt. 
dlc • d renibusfuntfpondyles.irj.fupcr loeu 
aboratur alahume. Os caudaecopofitum 
fpodylibus.futigitur oesfpodylcs.xxx. 
lra(jt os in medio perforatu:per qefforame 
habet vnaqu»;c£ fpodylis, qruor addi 
3ct habent plura:que quideadditameta 
ualcrn operatione chirurgicam , n5 eft ncceffa 
for, Sedhifpondyles cum hoc q? habent 
•°r*iv ni agnu, per quod tranfit nucha, habent alia 
Ha a lateralia,per quae nerui exeunt:dC venefub 
Vnaquaeq? ipfarum fpondyliu.xxx. cum 
Cla5 Iigamentisfortibusalligatur:quibus fpody 
aHi^,,1esfirm3tcr, unquaeflet vnum os,adinuicem 
tota coiundio fpondylium a talibus 
(ius l^Us,nfc»'ius vocatur, dorfum feufpina:5d eft 
c°iporis fundamentum. 
n* , de vulneribus. Vulnera que fiut 
lt^0r !CatlO inhislodsnofuntpropter aliud 
%uorMifi quia raro contingit:quin aut nucha in* 
e3c ttanfuerfo: quae quidc tranfuerfalis incifio, 
111 ‘nducit propter debilitate nuche a cerebro, 
fonte deriuante: aut propter eius 
re:^uia licet no incidatur ex toto:fed tamen par 
mctusetfenfus membrorum 
per ncruos venientes anu 
Piem- tUrec,'pi€bant&fcnfum. Currit autc aliud 
l,> Uu5 licet nucha relinquatur fpodyles 
nerftu»*:aut origines neruoru a nucha uenien 
vr'Llr:l5ga, qu? ab Vtraq; pte fpin? feu dorfi:a 
ad caudadifteditur: pugatur.periculueft 
Q Pr°pter caufas quae funt fuperius declaratae. 
Ufati0 tamen iftorumlocoru non differtacuris 
,sneCf ~ ahorum vulnerum, nifi q? medico eft ma 
Sl0 bona vti ifto 
\Hl 0rur»i maiori diligentia procurare. 
cr uentris,0* 
| \ j traftatusfecundi. Cap. VII, 
recolimus qualiter meri per collum 
ranfeat;& perforet diaphragma cu quo forti 
ter alligatur. Cuaute diaphragma tranficritcirca tho 
race, 8c vna extremitate vbi vere os etiam ftomachi 
ampliatur;fitc£ ftomachi forma talis* 
Eft enim aliquantulu ab vna parte gibbofus: ab 
alia magis planus. Qui quidc ex duobus efteompofii 
tus panniculis. Interior vero villofus 8C neruofus:ex 
terior planus 8C carnofus. In interiori panniculo fune 
villi logitudinalcs: per quos fit attradio:& adueniuc 
ei vili tranfuerfales :per quos fit retentio.In exteriori 
tunica funt uillilatitudinales:per quos fit expulfio.In 
terior autc tunica fuit neruofa:vtfuafentiret inanitio 
nc. Exterius fuit carnofa.‘calidaq; ethumida,ut per ea 
fieret digeftio: quia poteft digerentis adio peruenirc 
ad rem.*qu3Cdigeritur finetadusoccurfu. Adualiter 
autem fenfibile nonfentit rem tangibilem: nificum 
tadusoccurfu. Interiorautempellicula 
cofitate nutritur recepti in ifio fado. Exterior autem 
exfanguineab hepate delegato per quandam ucnam 
quoeperipfius ftomachi difpergitur fubftantiam. 
Similiter autem creatur zirbus, qui ftomachi, SC in* 
tcftina fuapinguedine calefacit. In interiori parte 
ftomachi vbi orificium ftridus eft, fuperiori orificio 
continuatur primu exinteftinis quae funt feptcm.qd? 
vocatur duodena:eo q? eft ad menfura eius, cuius eft: 
Ionium fecunda menfuram.xij.pollicum tranfueiv 
forum: & eft ex duabus creatu tunicis.ficutcaetet a in 
teftina. Secunda inteftinum eft gracilefei. 
tum. Tertia eftieiunum, quod femper eft vacua: 
co q, fit felli propinqua: multum recipiens de chole- 
ra quaipfum euacuat.& plurimae tendat 
meferaicy, per quas etiam euacuatur. Poft iftud eft 
orbufeu faccus.*quod tanta vnum habetorificia qd* 
recipittoram feceanquo copletur prima inteftinoru 
digeftio: SC ad hoc vfqdnteftinuquaeda continuatur 
ex^eferaicis, quae recipiunt hunc bonitatis refiduu: 
quod ab alrjs fugerat inteftinis, Poft hoc eft colon, 
quod ex ventris tranfuerfo 
recipitab omni fuccofitate vtili denudatam. Poft 
hoc eft longaon, quod in fine quatuor habet 
Ios:per quos fit retentio faecu: &C ipfaru cmifiio vola 
taria: cui tantu aflbeiatur expulfio naturalis. Omnis 
nanq? motus inteftinoru naturalis eft, 8C fine lacertis: 
nifi motus duaruextremitatu: meri fcihcetdC 
bundi:ibi nanc£ naturalis motus cu voluntario focia 
tur. Fuerunt ctiainteftinatribus decaufis numero 
plurimo 8C inuolutionibus multiplicibus. Inuolutio 
prima,ne foret neceflariu animali cibum fumere:et in 
continenti ad fella currere fecundu confuetudine bc-" 
ftialc. Et digeftio in ftomacho diminuta iteftinis plu** TRACTATVS SBCVND V S 
vulneris latere m/rach & fiphacill/s modo a pji1 
dinatis.Demuabal/a vulneris parte ab frttnt' 
tead extrinfecam fiphac 8C m/rach con/Urt^,s . jjgi 
deb/co perforentur. Ite perlat/tud/ncrn rn»n° 
t/ acus reducatur per parte exteriore ciufdc p* prf 
neris ad parte interiore m/rach & fiphac fi1*11 
forando, deinde ab al/a parte qua primo inccR1 rj' 
modo inferiori ad exterius fiphace perfores, , 
Ceret ib/ /nuen/es caput fili quod extra vulnusi . £ 
cip/od/m/fift/r&tunc duofilaad extra ex vna 
vulner/s firmiter reAeipfa fila /nuoluas mod?s 
risad/nu/ce retorquendo. Et fic fiat faciendo , 
bus punctis vnum nectamen donec futurac0tl 
neris facta fuerit 8C copletarper hanc enim 
phacneruofus carnecarcs miracisauxiliof°IlL 
Ita q? poftcofolidadoneibi no remanet 
Super futura vero pul.fupcrafpergatur com° 
uus:& esetera fiantquaefupra faepiusfunt 0‘tc^Illil^ 
Q* autem dicitur a quibufda de appofidone ca 
lambuci; vel tracheae arteriae alterius ani mali5 \ 
noru futura, no approbo.‘quianec,ppterhoc 1 
na gracilia folidanturrnec groftis funt utilia intc 
Bcuulncribus hcpatis,fplcnis3rcnum,zr ucfic£:&*° 
anatomia.traftatusfecundi. Cap. ’ j, 
HEpa cis prima crcariofuitexduobus 
bus ficucal/aduo mcbraprfncipali^c<a a{/ 
gnitudinis perfectio fuit ex fang.quiad coplc 
nisduritie noperuen/t. Eft: enim /pfius fubftaIJ 
nofa qua fi fang.coagulatusrco q? chylus ad ip1 
ucniens a ftomacho infanguinis colore &fidpl jfl' 
melius muraretur. Fuit eda exterius gi 
terius concauurvtftomacho poftet melius apP 
Eftenim caliditas ftomacho: ficut ignis lebef* fli5 
betetiahepar additamenta 
in aliquibus eftdiuerfus.Nam in aliquibus fi fX 
aliquibus funt.v.inal/quibusfunttantum tr,‘1',fl3i'1 
fpermatica vero eius interiori materia vna t3b 
eius fima gcneratur,quae hepatis porta voca 
ifta. viq.fecundu 
cundu alios valde plures oriuntur vene q11? \ .qtfi 
portae ficut radices arbori: dicutur mcferal 
rum aliquae cotinuatur cum fundo ftomachi* 
duodeno: aliae cum inuolurofeugracili.plurl 
ieiuno,& quaedacum orbo feu facco. Effi 
fapientes bero accurrentes ad iter. 8C in idnerC vtl/ 
liori mercimonia depr£danres:purufumen^5 
ledmpurum vero 8Cinutilem relinquente5* yt<F 
runt plures: & ad loca diuerfa inneris ord/naC 
vni cuafir ordini, fufe/piat ordo fequens. I* 
mefcraicaebona rnercimoniam quodeft 
rare incipiunt, 8C aliqualein eodigeftion fjero P°f\\ 
ipfumad porta dirigatur alteratam. IpfaVS \ci^r\ 
Verius hepadsfubftandadn quo fecunda C°P ■ 
geftio:fecundu q? in tractatu tertio.de »cnejjj3e'rcr 
morum erit proprio capitulo terminatum, 
capillares venaead vna vnitatem veniunt. jua 
Vnagenerat,qu3eramofa vena vocatur, quYufl1. 
diuiditur venas fecundu q? fuperiuseftoften 3ftt' 
Iftud hepar locatum eft ea ftomachi de*1* 
exparte verofiniftraeft SPLEN qul *eCja/K,,110 
figuram eftlongfi: & continuatur cum qua^cr 
chi parte. & cum alia continuatur cu dorio tf., 
ftas.Qui quidc duos habetporos.pcr vnuu1 
rifcuscoplereturi 8C quod ab vno meferaicaru fugit 
ordine:ab alio caperetur vel coplcretur. Super fto 
machum &C inteftina 8C zirbum fupra diAum ordina 
tur fiphac, qui eft paniculus fimplex no villofus qui 
generatur, vt di Au eft in inferiori diaphragmatis peF- 
licula qui ex parte pofteriori continuatur cum dorfo 
vbi fufpenduntur ftomachus 8C inteftina. In parte 
vero inferiori generatur de ipfo fiphace duo didymi 
quidefeendunt fuper ospeAinis:& dreundant refti' 
culos:8>C fiunt indcintetiorcspelliculae tcfticulorum; 
8C perillosdidymostranfeuntarteriac 8C venae ad te- 
fticulos portantes vfta&T nutrimentum 8C materiam 
rpcrmatica: 8C perillosafcenduntatcfticulisduobra 
chq qui funt vafafpermatisin quibus perficitur fper- 
ma:quod per cos mittitur ad virga. omnia co 
prehenduntur a panniculo carnofo lacertofo qui 
citur mirach:& eft venter exterior in quo funt 
ti,qui iuuantad expr/mendumfaeces,ventofitates,et 
partum. 
cl: de vulneribus partiuiftaru.Vul 
Prognolttcatio neraerg0 quaeadftomachu per 
inteftinarationibus funtpluribusdmoro 
fa.vna:quonia eorum a Aio corpori nimis eft ncccfla 
ria.funtcnim digeftionisprimaepropria inftrumcta: 
cteorft officina adeo corpori neceffaria,q) fineeacor 
pus no poteftullo modo permanere. Si patiaturcr 
gofolutionc continui perit eorum aAio nificitovul 
nerafoIidentur:quod eft difficjle:etaliquadoimpof. 
|ibilc:eo cp funtneruofa,carneq? carentia: 8>C qjfcmp 
In continuo motu manent. Et fpecialitcr quando vul 
nera caduntin fuperiori ftomachi parte: vel in gracili 
businteftinis.Naficadantininferiori ftomachi parte 
carnofa:veIin groffiscarnofisinferioribus tnteftinis: 
6C hfc vulnera paruaefucrintquantitatiSjfaepeper di-- 
fert tum 3C bonum mcdicureftaurantur. 
I*-* . Cum igitur vulnera locis I his acciderint, 
atlO. vjdear medicus fi ftomachi fubftantia vel 
Inteftinorn fueritpcrforara:quod cognofcitur per d 
biexitum tunc vulncraiud/cato 
lia.Si vulnus fueritin ftomacho:et vulnus ventris ex 
terius no firlarum:amplietur paru: 8C ftomachi vul-r 
nus cum acu Tuatur quadrato, 8C filo incerato fubtili 
fpecialiter cum in parte fuerit carnofa. Na fi fuerit in 
parte ruperior/neruofa,laborare penitus no oportet. 
raAa futura, pul.fuperafpergatur confolidaduus. 8C 
uulnus extrinfecu:donec ftomachi vulnus confolida 
tum fuerit,apcrtum rel/nquatur.Pofteius vero coii" 
folidadone vulnus extrifecu futura vel aliter folidet. 
Si vero vulnera fuerint iinteftinis inferioribus: SC ma 
gnaenon fuerint quantitatis: Illud intcftiml 
tum fuatur fimiliter: 8c fili caput extra vulnus extrin 
fecum apertu relinquatur:donecinteftinum fuerit fo 
lidatum. Si verointeftina per vulnus faAumin vc 
tre foras cito dum ca 
lida fuerint,reducitur. Si uero ab aere alterara fuerit, 
8C inflata:fomententur cum fpongiain uino pondeo 
madefaAa. Si aute hoc non fufficit:caute vulnus ven 
tris aliquantulum amplietur: vt inteftina 
lius intromitti. Quibus intromiflis venter feu 
rach cu fiphac tali fuatur futura ne fi mirach folum co 
folidarerur:ctfiphac no contingeretlolidari no rema 
neret pofteonfolidatione vulneris crepatura.Suatur 
ergo modo talfiacus triangulata cu filo duplicato in- 
cerato a parte figatur exteriori: 8C perforetur ex vno cH°I,CacjC lolf3ab hepate:ran.afupcrfluitate melam 
f°^chCPUrand° : de qua fe nutrit: 8C per alium ori 
W,Comfaufi ftomacho parte mittit melancho 
sPonticitateindtctappetitum. 
ll'°r*etait ,s_Vero creati funtduo. vnus a dextris al 
li*'& fUr)t cr -fpffior a finiffris.funt de carne dura crea 
SfponH°, iab vtraq parte fpondyl iu infra cofta 
es aPudlpondyles: quosrenufpondy- 
fcctc°Uap5 aPPc^ar,‘vnul9ul^cll,orurn renum ha 
re^:per^CUP®ros‘Vnum alium inferio 
H:no UPenorcaquofitatem trahitfan g.a venara 
%Co Ornn,rio tameafan.denudata:fedin ipfisrc 
tl!^n tr^-11 nutrimen- 
m:SC a fan. penitus aquofitasde- 
a j^-Uaecluideaqu0fitas efi: vrina:8C per collCi 
V>,v ,Ve^ca Per venam chylim:quoea quibufda 
V es^,c,tur:delegatur. 
ls,c}Uar{j 1 C A vero ex duabus efteotexta pellicu 
ecol,u Vtra<$ eft neruofa.& habet in inferiori par- 
carnofurn: quod quidein viris eft longum 
11 I*lulier'KV,r^’a COnt,nufi tranfiens per peritoneon. 
v Ad VUSaUC^curtum & cotinuatur cum vul 
Vresl veficapori continuatur vritides: fcu 
\ritiap‘..jaPUcl collum prima perforant tunica: 8C 
i 1 . f°ram^intrans motu naturali inter tu 
tu^,ca aliquantuli! afcenditadfuperius.*vbi 
Utl,ca perforatur:8C concauitatcintrat vefi- 
Cidit 9uantum P^us vrina vefica reple 
pS,ntenor tunicacu exteriori ftnVftusco 
Afi ‘ quonia duarum tunicaru foramina no 
tlt..0PP°fira: nihil potcftadfupcriorade vrinse 
[Kw*?1fedundare nifi collum eifetadeo oppilatu, 
,epofletcxire,ethomo magnos fentiret do- 
S^d,atGcvi'rtute forti exiftente", & dof.fortibus 
°r^un^at Vr,na per osexitali- 
VX C^Inrne, propter dof.calculi antequam 
t pe^,a Pumexpertus. Collum vero veficae 
quifuperipfiusorificium dila 
<3( ■ ,n Pan,s volunuria coftriAione retinet 
>li0 PUI relaxatione foras emittitur cu ventris 
lacertoru. De f E L L I S 
at0rnia mentione no feci:quia de ipfius vul 
mentionem* 
L. de vulneribus iftarum partium. 
IS3diCu Vulnera ergo quaefiut in his me 
r,r Propterea dmorofa:quiamcmbra haec 
St5life Vnt:principaliaficuthepar:autprincipali- 
finequacorpuspermane 
E p a Rnacj fi fuerit infua profunda 
uoftantia vulneratum totam eius perdit 
Pan‘Coturbatur qui eft materiafpi- 
Oll^fundUr^atUr ,r,rus qui eft vitae,8C virtutum 
j. arnentum: quia animal neceffario perit, 
quafuoru additamentorum parte ipfum 
V5'drnQjVu^nerari'‘4pcrbonu& diferetum medi- 
V^Qlida»-d‘!Jm a^,oru intrinfecorum vulneru pof- 
t:Suoh''Urn rn0c^0 curetur cum vulnus recens 
Ur,a,laturalongam aegritudinein membro 
N vero quod eft 
1^ecu cru,le fifueritin parte fui aliqua vulnera 
'quo^-r‘et et,a ex co Pars aiiq»afueri'carn- 
niarefiduum mebri totius officrj fuppiet 
P °ri ex tranuerfo fu eri n t amp u tati: au c v u I 
I A N F R A N. MAIORIS 
nus nimis durum fieri permittatur, Bxbisaliquan- 
do peruenit hydrops: vel ftomachi propterea debili- 
tas communicatur. 
Vulnera quae fiuntm R£ N T B V S no curatur: 
quonia ex fan. nutriuntur aquofo confolidationico- 
trario;& quoniaattrahendofemper funtin motulSC 
funt via per qua mordax tranfit vrina. 
Veficaquoq? confohdatione non recipit vulnera 
tarquonia eft membrorum neruofum carne carens: 
8C eoq>fempeft in motu:& q?femper efi: vrina con- 
tinens SC redpiens:quaequidcquamuisinter humida 
corpora iudicetur fic. tamen nihilominuseft.hu.cor 
poralitcr: 8C cum hoc mordet, vicerat,8C adurit.haec 
omnia fumus nouit Hippo.cu dixir.ucfica indfam, 
aut cerebru,aut cor,aut hepar,aut ftomachus,aur mi 
nutainteftina,diaphragma,rems, 8C pulmoih^com- 
nia vulnerata funt mortalia. - Cum igitur medicus 
vocatur ad aegru, qui efi: in illis partibus vulneratus, 
nuquid in terra fua:m 
fi fitbonislongistemporibusapprobatus, 8C Famam 
bona: SC famam fuislongis bonis operationibusap- 
probauit, mortale Fore vulnus cora aegri parentibus 
iudicando:& valde rogatus aegro femperfalute pro- 
mittat.primo tamen ipfum faciat confiteri: derebus 
fuistanquamoriturusfadat ordinarepriufquam vir 
tus deficiat: et medicus pofiea cu fuis bonis operatio- 
nibus profequatur:fi'cut de cura nullomodo dubita- 
ret. Na natura facit muItoties:qcFimpoffibilc medi 
co videbatur: maximecumfuentbonisoperarioni- 
busadiuuata* Nullomodo coffdat medicus de bo 
nis fignis quae circa aegrum plerucp videntur:quonia 
infuofemper mortis,donecper 
fecftiffimc,fifanaredebeat,fitfanatus.Nam multoties 
aegri tenduntad morte:8C videntur accidentia quic- 
tariomnia:ac plurimum fortificanturaccidentiatcr- 
refadentia: 8C conualefcir. Sed fi medicus fuerit in 
terra aliena, de curationibus talibus non recipiar:fed 
omnes renuat: neq;foIum illas, verum etiam difficiles 
no diligat necp longas: quonia h$c omnia boni deni- 
grant medici fama.‘& inuidis donant materia diffama 
di. Nec contra hoc ce vanagloria vincat.mecp cupidi 
tas magni lucri, 
Ueuulncribusuirg£ ct coruundtomid.trdfta.fccuduC. lx, 
GLoriofus Deus 8C excelfus qui fdebathomine 
copofitum cxfubftantiahu.prima fpermatica 
in qua calor naturalis ad debitam agebat fiedtatem: 
quarecaufaerat extinguedifeipfum per accidens: vc 
eftfuprrius declaratum.‘et fciebat q» vnicuiq; homini 
efi: terminus, in quo calor naturalis eius finitur & hu- 
miditas:quaeeft mors naturalis:8c q>alfj etiafuntho- 
m i n i ab b r eu iati ter m i n i i n i u fili fu o. vol u i t ei d e b e ni-. 
«me facere membra genitalia vt, quod fecundu indi- 
uiduum permanere non poterat,poffetfecundufpe- 
ciem permanere. Creauit ergo mebra genitalia per 
fefta, fecundu q> erant ncceffaria, danscifdem forma 
8C complexione,fecundu q> eratneceffarium ad earir 
proprias a<ffiones.‘q? efi: homine ex homine generare: 
ficutfuperius eftoftenfum:& admirabilem conceffit 
delcdationeincoftulneanimaliacoitum abhorreret: 
fed multiplicaretur delegatione generatio mediante, 
Creauit ergo fupernus Deus in viromembru VI- 
RILE: cuius principiu eft corpus cartilaginofum 
ab extremitate perucniens olfis caudj cocauum.‘ner- TRACTATVS SECVNDVS 
ro totaliter ex tranfnerfo accideret ampnfar,‘ eJiarfii 
nuseflet maximedmorofum propterip^uS,u 
arteriarum multitudinem,& neruorum. 
nacj; prius aeger moriturrqua fluxus fan.relb'1 
tamen in hoc intende cafu dof. mitigare cu 
inundionecircapedinem:& perineon^cxi 
rio candentis ferri torum cauteriza vulnus.' &■ 
ftringatur fluxus. Et vt incili nerui difpo^10 (tfft 
rafpafmus quipropter dof.acdderet, euir^ 
get enim fan. fuper omnia cauterium & dilp0 
incili nerui redificar,& rfu^ 
Vulnera quoqp quae fiunt in tefticulis,cif° c t(j0 
punttefticulos, vel auferunt omnino: quate 
non nifi per errorem fit in mortis periculo^3 
neratio per hoc amittitur quae propter coKr -fii 
eft neceflariafpeciei.Cura tamen iIIoruloc°rU 
risaliorum vulneru non mutatur. 
Matricis vero fi telo vel gladio corpus ac o)|0 
vulnerari: vulnus cfletomnino mortale.Sed ,y 
vulnus fieri accideretpropter aliquam re du^el1 
trantem vulnerante, bene curatur dum e**re 
vndione vngueti al. Rafisdecerufla 
fuc.arnoglofiae. Sed fi vulnus ibi accideret a 
ri:tuncindiget mundificationc cum irnedl01* 
prini vel aqua hordei l&cum iniedione dc 
nis nominari. > 
Ec uulneribus ancharumycoxdrumiCYuriuin,& P 
eorum anatomia.traftatus fecundi, Cup> 
ANcharum ofla continuatur cu ultimo o .Qt 
nae;8C fuftinet omnia ofla fuperiora:er 
ribus funtfuftentaculu 
omnia ofla inferiora dependentab illis:<S£ a 
ucntur.iftaofla verfus parte poftenore fu 
nofa,fubtiIia.verfusparteanteriorem SC in 
grolfiora. Et habet vnuquodcp ipforum 
quae vocatur pyxisanchae: in quo reuoluin* 
brum olfis coxae, fcilicet pars fuperior ofl>s<: 
iftisolfibusancharum corinuantur: vtpe^^alr 
8C funteoru partes fecundu quofdam:!^11 
dicitur q> os habetad 
tafeu partes.x. Sed in chirurgia pro vno 
in illo pyxideancharu;feu pyxidibus reuol^|n^ 
tebrorum coxarum ofla: ficut piler oftrj,n Ccc$\ttl'\ 
ligantur adinuicem illa duo 
vertebri ligamento duro flexibili 8C infem1 ajjq^$ 
quideab humoribusad pyxide venientib11 jofl, 
do relaxatur:adeo q> fciae locus, fcilicct cd ■ , 
illorum aliquando refilit: ex caulaquoc^e3LjSdO( 
quando dislocatur. Cuius rei pcrfedahabe 
nam in trac.4.cum de cura dislocationis c rj'of* 
huius loci. Os vero coxae quod in parte S c*tC\ 1/ 
bet additamentum quod diximus eft in 
ri gibbofum:in interiori vero plus latum 
tumconcauu:mulram habens medulla, 
SC lcue,ficetforte no ne fortitudo motu 
vel grauando.a parte vero inferiori Vs\{0 
rioribus olfis extremitas maioris olfis ° JlTi 
buscrurisintrat pyxidem: ibiqj cum eo: 
maiore cruris ofle fortibus ligatur ligamc^|jot 
nuiundura:cuius adeonferuatione, ,0c^r^ 
fuperponitur rotula, quae 
aliquibus oculus genunbic^ligamctisfo^L-gOt 
tur.fub illa rotula ductibus ordinatur o nl|if* 
uis, venis,ctarterr)'sinuoIutu pluribus quam fitnecef 
fariualrj eiufde quatitatis mebro. Etfuirconcauu, 
vrfpiritu repleaturrin capite caro fenfibilis 8c prepu' 
ciir cuius motu iuuatur fpermaris cmiflio. Euenir.n. 
citenfio ex corde tenfus:ex cerebro naturale defide-' 
riu.& humor fang.ab hepate.Et habet duo manifefta 
foramina: per vnu procedit vrina veniens a vefica: 
pcraliud fperma veniens a tefticulis. Suntcnim haec 
duo foramina manifefta vera: fed Auic.ponit tertfu: 
per quod tranfitquaeda fuperfluitas quaeinfenfibili" 
ter exit,quado vir tangit cii manibus mulierem. Sed 
hoc tertium chirurgo no eft adeo manifeftum. 
Duo autem TESTICVLI funtex carne gl5 
dulofa mamillaru fimili glandulis generari: quorum 
dexter in pluribus eft finiftrogroflior et fortior: et ue 
«iunteisper didym os venae S>C arteriae portantes eis 
nutrimentu, 8>C vita & fuperfluitatebonifan.puri ex 
membris omnibus:quae dicitur ab Auic.fuperfluitas 
cibi quarti. fperma exilia fuperfluitate 
fanguineafumens a tefticulis albedinerficut 
ratum ex lan.fumitalbedine a mamillis. Continua 
tur quoq? cum eis duobus vafa quae funtapud tefticu 
los latiora. & fuperius verfus virgae radice ftridiora, 
quae vocantur fpermaris vala. Et dicuntur ab Auice. 
branchi vel barbaki,per quos fit delatio ad virga: 8C 
per virgam cu eft cum muliere ordinata comiftioad 
matriccm.in his enim brachrjsfiue vafibusfpermatis 
forma copleturdicet fecundu calore prius alteretur. 
Vena vero 8C arteria quae veniunt ad dextru 
Ium funt illa quae ad finiftru veniunt fortiores: &ad 
Ipfum portant lan. plus digeftum. Omnia iftaucnaru 
8C arteriarum corpora, SC neruoru, 8C fpermatis 
forum didoru per duos tranfeunt didymosquifunt 
de fiphacis fubftantia: vt eft didu m. 
MATRIX vero in muliere eft creata ncruola: 
ct eft ficut virga inuerfa corra eius collu quod ex eari- 
ne mufculofa, rugofa,fenfibiIigencratur:in quo funt 
in virgine venae quae rupuntur tepore 
m's:& matricis profunditas eftficut ofeheuin viris:et 
habet matrix in lateribus fui colli duos latos 
los:cum quibus duo corinuantur vala fpermaris qu£ 
funt fpermaris viri vafibusbreuiora.'perquae 
brefpermaadfundu matricis effunditur:cumin 
racoceptioniscu virifpermate comifcerur. 
bet matrix interius tres manifeftascocauitatesin 
lieribus.Ethabet Venasplurimas :per quasfan.ei 
nirab hepate tempore pregnationis pro nutrimento 
fcctus:ct per quas tepore natiuitatisfang.fuperfluitas 
cx omnibus ei dirigitur membris qui tempore 
flruoru emittitur: perquam emilfione corpus exili' 
perfluitatibus expurgatur. 8C eft inter grofllim intefti 
num,SC veficalocataaliquatulu:cfttamen altiorqua 
vefica quibufda cum dorlblaxis 
tur: vt tepore 
completo tempore conftringatur. 
ProcmofHfatin dc vulneribus.qu? fiutergo vul 
l-rognomcatio ncra InIods ,'ftis valde verenda 
funt propter eorum fubtilcm copofitioncm:& coru 
nobilem 8C neccflariam adionem. 
s-y / Si tamen vulnus fiatin virga verilifccun- 
membri longitudine:aut fecundu traf 
uerfum:tamen in modica quantitate cu futuris,et pul 
ueribus, 8C cu magna cautela defenfiuorum phlebo^ 
toniia, in diaeta tenui cura adhibeas diligente. Si vc pretno p er,usjfciliccemaiuscfi:alcerb:minus eirin fu 
«tiuncr Periorcm^reu anteriore aciem facit tibijs, 
ri vCr^UritUr adinuicem:ficuteflcntinferta.in inferio 
fuftinct Parte COnflnLianrur cumofle calcanei quod 
c0ni , 0rnnh&cum alchaab quod eftosper quod 
CtUr ,ur,dtura: 8C cum oflequod vocatur na- 
kusdeer 
Rafeta vero pedis cx.4.componitur ofii- 
ruor Ccntcr adinuicem alligatis cum olfibusillis qua 
Cunii|..ntInuantibusoirapectmis:quaefuntqu!nqiie, 
tUord ISc°nt,nuantur digitorum oflaquaefuntqua- 
Cc,rn* Nam vnufquifc£ digitus habet ofla tria 
Sup er(P°^,ccm qui duobus offibus eft contentus. 
lac>c omnia ofla veniunt nerui ab vldmisfpinf 
br '°us qui cum ligamentis 8C fimplici carne il-’ 
fUm .Part‘um coiunguntur: qui motum dant& fen 
fcuij. 1Srncmbris ex quibus magni fiunt in coxa mu 
dun^l<1,,Ux*a genu tribus digitis, fupraacarne diui- 
ftea^,r‘Faciuntq;chordas trafeuntesfubgenu vbipo 
Vetli'-IU fljnt iterum mufculi,donecad vnuqucc£ 
v td|gitum:ficutin manu fieri diximus* Ex ve 
ramodefeendente: 8>C ex arteria fi- 
arrji*er ePcendcntc veniunt venarum 8C arteriarum 
MticPCrpartcs Inguinum quae manifeftanturin po- 
ld,ri"pUruatur fub genu cu chordis multipliciter 
.en^Ur* quare locus ille cum vulneratur, cit ma 
tarrii limorofus. Etinde defeendunt venae quibus 
Cuia 1 ‘ladpartem deriuantfylucftrem:&fupra caui 
Pedis duas manifeftas demonftrant ucnas:qua 
vocatur fciatica : altera renalis.alfj ad parte 
t|Ua),t,ca feu ijurinfecam,et venas fuas faciunt alias: 
*?ri iUrn Vnavocatur faphena: altera vero ventris 
Um ls*‘& manifcftaturinrcr minimum digitum cran 
rern Pedis: cuius phlebotomia vltimo valetad 
tUuCrarnas quae fiunt in cruribus, 8C ad malum mor- 
K varrices,& omnia vlceracrurium. 
r°2nniTtraWr» de vulneribus. Apparetergo q> 
- 1 1 vulneraquaeinlocis fiunthisex 
UcrFo funt timorofa proptermeifionem neruo- 
rUni5murcuIori1 rn, chordarum,venarum, 8C arteria 
*iu^‘.clllorum omnium inceflus eif fecundum cru- 
°ngitudrnem:cx quorum indfionemala euc- 
accidcnda:quae de corporum illorum indfiom 
p l,rttfuperius nominata. 
Vulnera tamen quae fiuntin illis membris 
Vujn * no variaturacurisalijsquae brachiorum 
*iOtatCri^Uset mannuum,vteft oflenfum. Vno tamc 
Vulnera fiunt tribus digitis infra genu uel 
al,- aPr°ptcr illius nobilitatem locifuper aegrum 
jSHado mala fuperucniut accidcntia:quoe per 
5num etiam medicum corrigi non poflimt 
°nec aeger etiam ex paruo illius loci vul- 
nere moriatur:circa quocp calcaneum et 
pofteriorem partem curacautif- 
fima praebeatur. 
L A NFRANCI MATOR4 S- 
T raftatus tertius quierit de curis aliarum 
aegritudinum qua? non funt vulnera qua: 
diuerfis fiunt membris a capite vfip ad pc* 
des:qux&pe contingunt ad manum chi> 
rurgi:& habet tres doctrinas* 
Docfbrma prima tractatus tertfjcotmet ca 
pftula odo* 
De ornatu capillorum,do ftrin<e prima trac. tertii.. Ca. J, 
APILLVS ex fumo grofib de 
materia progrediente vifeofa gene-» 
ratus cum caloreigneo ficco forma> 
Ftur* Etquadofumusilleplurimus 
I fucritcum calore: tanto plus multi' 
plicantur capilli, quibus multa acci' 
dunt corrigenda. Plurimi quoe£ 
ipforudefideratornatu primo nacp 
de ornatu.delde ad alias 
Si ergo capil. vis facere longos, difloiuc parum fi- 
napis in aqua decoAionisbIetarum:etIauafoepe:pofi: 
lauationem vnge, oleocomuni. 
Si capil.flauos facere volueris medicame facias ad 
hoc probatum. Red. myr. vnc.iirj.lupi,ama. vnc.vi. 
alexanci,quod cfr flos falis: vinicombufrae,ana 
vndiirj.terantur, 3C dift.cum lixiuio faAo de cinere 
vitium:& de eo vnganturin fero capillipoft bonam 
ablutionem cumdiAolixiuio. 
Si vero albos.Rccip.ftercus hirundinum, & enulai 
ficcam,&: orobum quod appellatur in gall/co vicia, 
& femi.rapha.& fulph. 8C floru cappa.& thuris:haec 
omnia terantur 8C cum fel.boui.& ace.incorporcn- 
rur:dequo vngatur capil. poftfuffumigent cufufph* 
quodpoftquam fic faAfli fuerit vicibus pluribus, vn- 
gatur fsepe cum oleo fambu.quod fit de floribus al- 
bis fambu.pofitisin oleo cornum' al.ficutfit otcu ro* 
Si vero capil.extremitates a corrofioneconferua- 
re volucris 8>C fciflura:ipfofc£ planos 8C luaucs facere, 
quietem inducas 8c balneum: 8C ciba aegrum hume- 
datibus bonis: 8C exaqua miftacu oleo vnges.Si 
hocnon fijfficit,vngecummucil.fe.lini,& pfillrj* 
Si crifposipfosdefideras.Reci.fcenugraed, myrti: 
fe.raph. galla, gu mi ara.calcis vi.ablute, 8C ficcae, ani 
terantur omnia: mifceanturcumlixiuiodedncri- 
bus vitis:& de hisfricentur capilli. 
Si vero visacafu capil.conferuare. Rccip.ladani, 
vnc.i.& foluatur in vnc.iifj.olei myrti de quo vnga- 
tur capillorum radices. 
Si vero ne cani fiant conferuare uolueris: tunceft: 
ncccfleab his quae phlegma generant abftinerc,& a fa 
ftidio, a pifeibus corruptis, a uino putrido: dC phle- 
gma cum trochif.noftro deturbith faepe purgare: ui 
no bono forti, SC pauco uti: falfamentifq? fubtilibus 
cibariacondire:hac uti tryphera:qRe. myrabo.keb. 
indo.embli.df belli. ana partes aequales.terantur: 8C 
cum oleo amygd.diu diftemperentur: pofteaconfi- 
ciantur cum optimo mel.al.& magdaleoncsfiant. Et 
fumatur ad quantitatem nucis omni mane. 
Capil. vero vngantur cu cani fuerint,aliq de predi 
Ais tin Auris. fi canos vel al.capil. nig.defidcrares 
habere habere defideranc,$C Hifpanitfiaii DOCTRINA 
PRIMA 
haec vn&ura quae fun t fol. myrti,foI.papa.ruff, capil. 
ve. cyperi, fpicae, fc.bletaru,ctapfj,ana 
fn h\iirj.aquae vfq? ad.i.coletur. Colaturae addatur 1/. 
holci viol. Et bulliat in duplici vafc, donec aqua 
taliter cofumetur.deindeaddatur cu oleo, vnc.faca 
ciac, vnc.5.cineris faAi de pineis a quibus nuclei funt 
cxtradhreponatur: & ex eo vngantur capil!i,quos ri 
gidos facere defideras atq? nigros. 
De alopecia cr tinca.do ftrina primt.traftatm 
tertii Cap. 11. 
QVamuis nomina fintfignaquoquo modo re 
rfhnomina tamen fynonymasquiuoca medi 
cum ducuntfaepiusin errore:proptereaficut 
alias di<ftueft:tutiUseftrepcrcaufam eiusefientfalem 
cognofcere,qua per nomen. Alopecia naq; a diuer 
fis diuerfimodefumitur:naloquedo comunitcr, om 
nis capil.amiflio vocatur alopecia. Stride vero 
tur alopecia quaedam lepr$ fpecies quae corruptione 
phlegmatisgeneraturfin hocautc capitulo tradatur 
alope.quae tantum capiti eft propria. 
pescftlat. Quoniaergo vulpibusin quodaannitem 
pore accidit depilarindco caftis capil.alopc.nilcupa-' 
tur. Tinea quoq fimiliter cafus proprie dicitur capil. 
a tinea quae eft vefpertilio,qu£ ficut in alis caret pil.fic 
ctia tinea pilis caret. Tamen chirurgi faciunt inter ti 
nea 8C alope.difFerentia:quoniam tinca,vtdicunt,eft 
corruptio manifefta: cruftofa,f.& 
rnorofafuerit, fiuefic.fed alope.dicunt vbi capil. ca-- 
dut abfq? cutis vitio apparcte.quidqd tamen fucritin 
curis valde conueniunt.Differunth£C& illafecundu 
difficultatem & facilitatem curationis, 
p1 alopeciae quae eft fine cutis vlcerationeJna in ( 
alope.quae fine cutis eft vulnere quae alumen 
proucnitin fi.argritudinupropter capil.nutrimen de 
fe<ffum,aur propter pororuapertorum,no eft necef" 
farium nili ciborii bonoruaugmcntatio:& comunis 
nutricatio cum cibisbonisbonum generantibusfan. 
capifisq? fricatio cum mantilis:& vngatur cum oleo 
myrtil.Si vero hoc no fufficit:fricctur fortiter,donec 
locus rubeat. poftea cum corticibus fricetur, donec 
incipiat veficari.Cum autem veficacapparucrintjVn 
gaturcum adipeanatis.fic multum valet. 
r 8C fignaalope. quae eft cum curis vlceratio>- 
V>auia nc gj vero propter hu.fuerit malitia.‘qcf 
gnofcitur.in alope.non vlcerararquoniam cur$ prae>- 
didf leues non valent: & quia vtplurimum in hu. 
corrup.curis vlceratur. vide quis hu.peccat ex 
poris totius loci colore,& difpofitioe. J 
Vt fi patiens fuerit carnofus fi oris habet 
dulcedinem : puftulaequoqdn eo apparctrub.vrina 
fueritru.&: fpif.aetasfuerit iuuenrus,velinfra:ficiba' 
riacomederitfan.generatiua,vtbonas carnes,8C 
num:fi vlcera quaefuntin cute, & cutis,fueritru.fa" 
niofa, haec omnia demonftratfan.abundare. Sive 
ro corpus eft macrum:& vcn$ funt manifeftae,color 
ruf.vel citri.oriscftamaritudo, & ficcitas,& fitisco- 
iudiuaoculi citrinaignea 8c renuis:& habet faftidiu, 
8C paruum cibiappetitum: color loci eft citrinus:vU 
cera fic.& dolorofarfignum funt cholerae. Sed fi 
pus fuerit fubalbidu m, venae gracilesiaegerq? fuerit pi 
ger &: quietus, multum abun dat faliua, vnduofa,vri 
naal.vel pal.&fpif&fitispaudtas, & tarditas, fuerit 
albus & mollis, 8C humidiratismultae, fineinf^ 
SC 
rit fufeus, 8C macilenta fuerit habitudo, vrinal u 
pallf. tenuis vel fubnigra vel viridis, 8>C [{' 
fca,fortem habetappetitum , fan.habet nigru & 
fum:&regimen fuerit praecedens ni. cholerc nct1jeIl/ 
tiuum:vt vfus carnium vaccarum,& capra.ear* 
tium 8c fimiliumdocusaegriliuiduscum quada 
duritierfignucftmelancholiae: licetmclanchol* 
facit hac aegritudini.nifiquando valde corrurnp 
6C tunc eft peior ceteris. 
Cnratin Cum er§° cognouer/s quis humorp a 
V/Urdl °*ucrfc; prius hu.illum euacua: qu,af1? 
gcncralisregula: vt dicit Gale.prius oportetvn 
quanq; caufam abrjccre.*ethocin cafu tibi P° 
{ftrinam cuacuationis cum paucis probatismea , 
fecuris: vt fi in locis pluribus exculatus. Nec dKa 
pientes medici qui de hoc me rogare funt dfgna , 
bore:q7ego tranfiuerim metas,fi libro ifto la*a 
pofui medi.quoniamliberiftenofolum eftpr°£alTt 
feffbribuscompilatus: verum etiam pro quihu 
pauperibus,8C quibufdachirurgis cum 
ne feientibus operarirquos meus liber multos Pu 
adiuuare. Scias ergo cp plenitudo corporis 
digcteuacuationerauteftfecundum vaia:quia e/ 
id eft venae non poffunr amplius , 
eundum virtutem, quandofcilicet vnusabun 
morum,per cuius abundantiam curfum tra 
tur naturalem:cum igitur plenitudo fecundum , 
fuerit, vt omnes humores abundant,femper c v 
ceffarium incipere a phlebotomia:!? virtus 
confuetudo permiferint, velafcarificationeu v q 
effer debilisrpoft modum alii purgetur ‘ r/ 
fifierctin hac error: quia per medicinam pr,t,s**>$ 
gans,non multos rranfeasdies,quin phlebofO!^,t gi 
ver o fol u s fan. ab u n der, fo Ia p hl eb or o mia f 
vero haec cum medicinafolueres:vcIin Prim£w' 
phlebotomares ante: vel poftea cito: noncflc® 
rus quin mcdicinalaxatiuafebrcm fpedalitCIV1 
da fuerit,generaret. * 
Cholera vero purgetur cum hac medicina c 
Reci.viol.vnc.i.prunorum 
iuiubas.xx.coquanturin.irj.lib.aquae vfq:a<a vflc> 
coletur: 8C in colatura refoluatur 
tamarindorum, mannae, 
vndis.‘&: coletur:8C colaturae addatur in fet0 
myrobalanorum citri.pul.drac.i.reubarbati» {V 
ftinofummo diluculo calcfiar:&coletur: cC^,at0f}erj/ 
ladiftcmperetur cum jub 
tur. Vel fic.Reci.tamarindorum, mannae? 
lae cafiaefiftulf,ana vnc.5.myrobalanorum j,bd'( 
f).omnia coquantur in lib.i.&.f.aquae 
Coletur:5C colaturaeaddatur,unc.i. z"cha-rl*< 
batur. Vel cum his pilulis.Re.aloes fuccotr 
mehepatice,quod fecundum ueritatemeff1 rUfllrd, 
drac.i.myrobalanorum citrinorum,&lind0 
barbari,ana drac.rj.fcamo.quartam partetn? 
fiantpilulae cumfyru.uiol.&lfituna bona P11 
forti uiro. Item aliae pilulae purgantes ‘•ZTco** 
ram. Re.myrobalanorum citri.unc.i. fcan1 
ferop.5.mafti.gra.iiij.teratur SC coficiatutf 
Hoc notaro (p *atl'0& 
recholcricupurgare,fempfiathuinoru PP c e, . . 
HUni‘o _5um cibishumidis SC fri.&requie. 
rrochif.familiari 
memoriaeMagiftri Guil.de Saliceto, q 
cr°P*i d'l‘guoff,carnofi,caneIati,abrafi, drac.i.&; 
3tvnus la2*Siberos, drac.fi. Icorporetur adi uiceicc 
cu qUo tr°chif cii minimo fyr.ro. Dia zlgiberos 
admifcctur i ctqcPeftbonuad cofor- 
ad digeredum humores,fi fuma 
S*b.ai fine admiftione alicuiuslaxatiui.Re.zm 
f^d9rrio r . • Vnc.i. liquir. rafae, drac.ifi.gariophyl. 
£**> nucis muf.gra.padifi,an.fcrop.fi.zuch. 
j r C eIcAua”“™ nimis cocftu. Velcu his 
j UncRafRe.pul.picrae, turbith cleAi, ana 
U feropu .i.terantur, 8C 
3nt g coficiantur cum oleoamygd.& 
» °“S€Pta*drac.fi.ufq;ad.fi.et.5. Puluispi 
!^r,atP^ulas!etefletbonu fi fumemur pfe! 
r n €0c° Auic.Re.pul.ro. 
C,^!afa V P,Caenar.cinamo.carpob.xylobal.xylo-? 
ri>anavnc.5.alo.boniduplu oium. Sive 
?eP,-?diiap,llc§mat,'cac{reradmi'fia cu cholera, ad- 
15 Pi,ul,s de turbith, fcamo.ana drac.fi. et. ?. 
OS^ra^!’dra*v‘rcduc turbirh ad.dra.v.vbi 
-^a^c^,scochiasRaf.q funtoptimf,ctdi 
■ r§arhu.in capite exifteces. Etvnudicoq? 
nrb n ,CIn5 ,axatiuam in quaifta duo cocurrat 
Ci * ‘iaxandi!&r fecuritas cxihibendi!qmfifcio 
ani fortiore,no eft ira fccura:5<C fifeio fecurio 
5.5hacjCr,t,ta potens. Melancholia vero purgatur 
a duafUl medicina ftpc data.R.cpithymi,vnc.i.buI 
Us Vndisin lib.i.fcri caprini!et fic ftetper no 
?dCa,efiatdflucuI°:&: coIcrur,&bibat. Vel 
S.y0< , ncdccP,chy 
j 1^u3j 0iyPo‘drac*v‘fene.drac.vifi.turbith qdeft 
c^fcJrtaj1dum ftomachu, dra.ifi.frcechados, 
enuc^eatarum,drac.x.oIa hec coqn 
c,5f ad, vnc.xv.deinde addatur epithy. 
,nfrjVH U-,aC Vna vnda!deponatur ab igne!8C 
?*Vnc . aJu fuerit,coletur:etcolarureaddatur zuc. 
/ etkikac diluculo. Siucro fortius visopa- 
v5,4d °/nteph°raS‘,^has pdniasrq.R.alo.dra. 
!‘drac.5.agari. fcrop.fi.ellebori ni.qrta 
b fac, cum meile!vel fyru.fimplici, 
purgationi- 
[^ese i usfecundu loeu fic procede, vide fi fri 
iPhUcj- .Cu,0ra rnedicaminaquaediiftafuntl capitu 
Pu^,ciuncin alopecia fine curis vlcera 
f°ra,^.e5 °cneclu,de.fino !oportet vtadhibeas for/ 
.J*S^ipumc maris quaeeft 
i cifior, albior, 8C 
iaurach,&: eft quo ponimus falis ge- 
?^‘euph°r.ana drac.fi.ftaphidis agriae,catha 
c^inUr ferantur!SC cii oleo vereri mi 
depila ”atcaP*c,sinun^:,0‘ Si vero uis circa lo 
ct>cn.vtUrn, foetius operari,maxime indice,R.olei 
cantharidum ablatis capitibus &alis. 
D acQ .etUr cantharidesparu.ponantur inoleol 
v 5° lentas 
VC^3cfic ete^u^,at femper cii ligno agitetur do 
jjjfetur C Un§uentu.aromatizet cu mufcoidc quo 
C| u AttPUi‘faC,t*n*caputve^car,:ct naPcunturca 
Jharidcs Cnde ah'qn propter medicinam ubi funt 
Recidit tmincediu, q? bene tolerari no po 
ar d o *n ccn di u i n d u ci t feb. & al i q ii i n d u ci t 
rejOC impedimentu virtutu2 vbicuncj po 
TR.AC T. ■' IIT, 
LAN. M A. ’ 
nantur.inprimo cafu fuccurratur cuinumftioncVn- 
gueti albi de ccrufla diccdi in antidotario.in fecundo 
cafu ponas aegrum balneo particulari ab vmbilicoin 
feriusrin quo coquatur folia maluaru, viol.ebuloru, 
cerafarir. Alopeciaru feu tinearum alia eft curabilis!; 
alia incurabilis. Si.n.cutisiafuerit perdita! Sc nara eft 
curisaliadura! no eftlaborandu!quiafuperillamcu-. 
te pilus no oritur. Ite fi cutis fuerit cii pice calida ni 
mis tccfta!vt dura fa<fta fuerit & callofa!nihil fimiliter , 
eicuraprodeft. Sivero noficifed fuerintibipuftu 
1$ calidae fanguinee!cutis quoc£ humorofa videt: tuc 
eflet oprimu cute fcarificare capitis.*et cum illo calido . 
fan.caputlauare.‘& pofteacufolfis caulium vel vitiu 
totum caputcooperire!etpofteacu oleo nucum,vel 
chamomille calido ungcrc,donecrotu caput fitbene, 
vlceratum cu his oleis, & folfis fuerit bene fricatuiSC 
tunc incipiat deficcare cii his deficcantibus medicinis, 
Re.argilla ru.benefuauc omni carenteiabulouel lapi 
dc!etdiftepcracuace.fortificut vnguctu!de quo ca- 
put vnge. Itc.R.argillc ru.par.fi.fulphu.vi.cineris 
corti.cucurbi.ficcaru:pulp£ colocyn.ana par.i.tcpa 
cum ace.vngedftud plus dcliccat; dC multu valetad 
ola capitis vlceracalida!et ad oespuftulas in capite et 
facie. deficcar.n.& cofolidar. Si vero materia mul- 
tum eflet corrupta: SC efletibi multus ardor,SC calor! 
prius mitigetur/nccdium cii vngueto dc ccrufla RaC' 
quo torum vngaturcaput!etfupra vnduraponatur 
panus lineus in fuc.craflulae mi. madefa<ftus,donec to 
tum reprimatur incendiu.poftca vngatur cum oleo 
viol.totum caput:8C cooperiatur cii folfis hierarum,' 
donec cutis fine incendio bene fuerit hume(ftata.po- 
ftcacum fupradiftis dcficcantibus cofolidetur. Ite 
fit aliter cura tine£ nouae. Re.abrotani agreftis, erucae 
agreftis,fumiter.lapathfi acutbartcmifisc.aruM.i.haec 
dia bulliatin oleo doncchcrbaefuerirttaflatae! de illo 
oleo caput pluribus vngatur diebus:poftea fupfper- 
gatur pul.facftus de ftaphidc agria et elleboro al.p vn 
tftione.n.huius olei materia de cute cducitur:etpcrfri 
cationepul.deficcarur. Si materia fuerit phlegmati 
ca,& in cure magna fueritcorruptio,& cutis vlccra- 
ta valde fuerit & cruftofadauctur caput cum aqua dc 
coAionis maluaru!8C vngatur cu oleo chamomil.SC 
dc nucibus fimul miftis.Et poft undione folfis coope 
riatur caulium.8C ficdiebusfiatpluribus.‘donec cutis 
plusfolito fuerit vlcerata.deinde fricetur fortiter cu. 
cepe, donec fentiat fortiter incendiu!& curisru.ffar. 
Dcindelauetur cumlixiuiofaAo de cineribus vitiu i' 
quo diflbluta fit faex vini cobufta I poft fricatione ca- 
putrotum euhoe vngcpfilothro!qcf capillos remo- 
uet!& loeu deficcat.R.calds vi. vnc.ifi.arfeni. vnc.i. 
alo.vnc.iq.fiatpul.etincorporeturcuaquaferuentir, 
fima.Quando volueris operari;remotis capillis cum 
pfi!othro:rcdi iterum adlauatione praediftacum lixi 
uio pracdi(fto!& fricatione cum caepe 8C faecibus com 
buftis donec materia penitus deficcetur. Poftea ad- 
capilloru regeneratione 8C cutis perfefta mundifica-( 
tione 8C cofolidatione vngatur locus cum vngueto 
qeffie fit.R. cineris capilloru huma, olei dc‘, 
fe.lini! vel pro eo de nucibus, mellis defpumati, ana 
vnc.iirj.myr.vnc.i.fulphu.vi.vnc.j.ftaphidis agrie, 
vnc.fi.euphor. vnc.i.fiat vnguentum. Si materia 
fuerit melancholicarintedas in principio plus ad mol 
Ijficandum &humc<flandum cutem cum lauatione 
cum aqua dccoftionis fol. violarum, 6<C fumiter.SC 
cum vnAioeolei viol.donccmaceria mollificatafue 
V - i " * ” r» " J DO CTRINA 
melle.aliquando enim cftneceflariu iniocO P 
fanguifugas:etpofteainungerepuIucrccatapuc yjj, 
ftaphidisagriaediftcpcratis cum meile. Itcfp 
camenad pannum,&C derbendas,&ferpig,ne’ >afTly 
eitpar, 8C coflas.Re.argenti viui.drac.i.gumm' 
gda.drac.rj. Incorporentur adinuicepiflando 
no appareat argenti viui veftigium:& adde lc,^of 
melonis mundator^drac.irj.Etomniapift^0 vero 
porentur.de hoc inungatur facies in fero.ManC 
lauetur cum aqualfuflonis vio.flccaru, 8C catlC fifaf 
lentiginu.Lentigines uero curantur jj 
OuratlO riori° urgatfone=& cum fortioribus <«* 
cinisdehisquaefuprafcribunturadpannum. 
p U funtpuftulaeparuaeq nafcunturin fa^’^; 
e ximecircanafum:etfaciuntlocum jph*1 
ad qcfvalet vltimeifta medicina probata. Llf|,0(i 
ris viui, vnc.i.teratur, 8C cribelletur fubtiliter vj/ 
done:<& ponatur in i*1 
treo:cuiusorificium obturetur, 8C fufpendatnf 
Icm in menfe iulfj 8C augufti per. xl.dies: dC o& 
vas moucatur.de illa aqua loca inungatur 
hoc etiam multum 
valet humorum aduftoru^F^ 
gatio,qui purgantur cum medicinis choleram P 
tibus 8C melancholiam. . 
qne efi:cutis mutatio \ ruberi 
Gutta rolacea. aduftionccholerfcoruhum^ 
ca cute pendcdum:ad quod valet humorisla* r.p{/ 
gatio. Et hoc locale remedium.Re.lithargyri 
gmcti,fulphuirs viui, ana vncJ»Pl 
paruoru furicum,fiue muriu combuflorurn? 
eft medietastorius.hoc vltimepulueriza.*et cl :reCc 
bus partibus fucci trifolrj,et tertia axungi^p°r cl* 
cis nofalite,fiatvngucntu.& 
ua cum aqua dccodionisquatuorfe.fri.cu P^3, 0tsf/ 
phora:& abflerge. Deinde vngatur cum 0 , 
tarino:quod Gc fir.Rc.tartaru pulnc 
diftepera cu aceto ad modum pafle, pone mP, .(# 
neo.*& illu pannuinuolucin flupis 
to:etponefub cineribuscalidis,vtbenecornh 
ftupa.poftea ponatur tartaru in corticecucm J\' 
fiatforamcinfcrius:& qcfdiitillabit, 
nu.Qiiidamaute ponuntfub diuo.*etquida 
per alcmbicu: flcutaquaro.diftillatu^iflam0^^' 
nacutcmaculofam excoriant: 8C macula 
reflduum curatur cum medicinis praedicis3 
.. vulncru,fubriliantur8Crc&°11. 
S Iithargyronurrito:quodefl 0/ 
multa.Remouctenim maculas,& cicatrices 
afperitateremouetpalpebraru,carnem m° 
mit de vulneribus,8C czxrich0 
neratin antiquis,fitauteflclithargyrus nUlrl zcCt° 
thargyru, tere fortiter in mortario: 8C adde c0iO> 
paru.dcindc de oleo ro.pofteaaceto.deinde 
Sc Gc facias do nec augmentetur:& inform 
tideueniat.augmentatur enim adeo,q? 
chargyri cum oleo 8C aceto:ad vnguenti*^rtU,n,y 
niat quantitate. Item adeps anatis, fermcn .ari^r 
:hy!on.hcec omnia cicatrices rcAificanc Gnt> 
velconiumftimfubtiliant velredificant* 
De fcabic,doflrin<£prima trd^d,icrtlU^s$ 
PRuritus etfcabies fiut femp de lal u jfp 
abhorret natura,et ad cutis fupficic c°^f fal*3 
r* r Et accidunt qil nutrictiacomedun ,.0r(£* 
uail a muit0acuta;6c vioubibiturpn»'u gc 
PRIMA i' 
rkt8C cutis fuerithumeAataraegruq; cibis rege humi' 
dis:&in aquadulcibalnea:poif intende addeficcan' 
dum cum medicinis deflccantibus fupradiftis. 
MedicameGal.probatuadtincam, 8C vlceracni' 
ftofain capite:8C adpufrulasq dicuturfaphati, adim 
pctigine,& morphea, &capillorucafum,&adocm 
fcabie vIcerofam.R.gallarum.drac.irj.fe.dcut?, dra. 
ij.baurach.,p quo ponimusfalis gcm£,drac.i.& quar 
tam par.drac.f.colocynthidos,£ris vili, fulphuris vi' 
ui,ana dra.fi. 
ammo.lithargyri, ana drac.i. capis venaru cicrinaru? 
cteft cucurma:et dicitur in gallico terrenuta.*,p q po* 
nimus lubricos terreftres aflbs, fiih' Gccg,radicis canae 
Ccce,florisfris,aIu.fixi,roianirn,rnyrrh£,aloesfucco 
tri.olfbai, ana drac. apicis oIiuae:felIis 
vaccini,ana drac.i. &.5. Terantur orafubtiliifime, 3C 
cofidantur cum aceto: et ponatur ad folem in vafeui 
treo vel terreo interius vitreato: 8>C agitetur cu fpatu 
Ia, donec recipiat forma vngucrfldequo vngatur ca 
put,donecperfede curatum fuerit,8C fanatum. 
De faphati,zr furfuribus,doflr ina prima tr<t flatus 
tertii. Cap. III, 
SAphanTuntpuitulf paru$ q nafcuntur in capite, 
8C fronte,8C faciepueroru maxime, 8C muliera, 
dC quorunda virorum humidorum .* quae humorem 
cmittuntfubtileiru&faduntaliquandocruftas. 
Curatio Acuitis cura eft optima medicina prius 
* dida de cinere cucurbite, fi piftctur ciiar- 
gilla.pueri ucro curantur,!! nutrix abftineat a falfis et 
acutis,& a forti vino: 8C G puer balneetur in aqua 
codionis florum roiarum, foenugraeci. 
6C locus vngatur cum oleo 
pi r , aduftionem 
rurruies ilurn0r{i,n cuteproueniut.q cu caput fri 
caturcum vnguibusacutis ,remouctur:& cure infi- 
ciunt:q aliqn funtleues, 8C cu abra 
flonc capilloru,& cu vndioeferotina de oleo dc oli' 
ua08C cum ablutioe QcT fi no fuffidt, 
vngatur caputcum vngueto fado de farina ciceris, 
dC femi.maluauifd,teperatacuaceto. Si veropcrh$c 
no remouctur, hoc vngatur vngueto. Re.farin$ cice 
rum, fulphuris viui crofli, 
fi'n2pis,anadrac.iiq.c6fidanturcumaceto &aqua. 
T>cpattis,coffis,cr gutta rofacca,cr dc lentiginibus,cr cica 
tricibusuulncru,doflnn<c Ca, Ii II* 
P Annus eftquscdafuperfluitas maculofa coloris 
liuidi qua facies maculatur:qu£ vrplurimuacci 
dit mulieribuspregnantibus,& quibus menftruareri 
nerurrquoru alius cftantiquus 8C aliusnouus: 3C qua 
to magis eftantiquus:tanto maioriparticipatnigredi 
ne: 8C femper fit ex materia melancholica, quam vir' 
tus expulfiua mirtitad cutem. 
r * Ad cuius curam eftin principioamaterif 
* melancholicaepurgatione cudecodionc 
cu epithymo,& fero caprino femper inchoandum di 
miflionccibifanguinc melacholicum generantis.de' 
jnde accipiatur in nouo pano femc raphani, amygda 
larum mud. farina fabarum, femen melonis, 8C cucur 
piftentur,& teperentur cum aqua,in qua dif 
foluaturparu croci, & parum mellis fiatflcut vngue 
tum:dc quo facies inungatur fero,et mane lauctur cu 
aq furfuris. Si vero panus fuerit antiquus 8C fortis, 
fiat vnguentu cum femine argeto vuextin- 
#0 cufaliua,pipcre,& nitro, dC difteperatis cum oxy Btacdd . 
Vt{jtUrJ5pt?,s0|uilaborat,& vigilat, SC balneo paru J 
*iibUs l^raropanislineismutatur:eteftde fgritudi 
tiKj0 Cotagiofis,qade vno trafitadaliu. fd?c$gri- 
ch0ie?Uanqua per aliquos dicatur alia fanguinca,alia 
<J'ucrrca5-l,aPhle§madca’a,,'amcl5cholka’fecundG 
humoris falfati: rame cura reducitur ad bi 
ptQrw* am fpcciesfcabici,aliacft ficca:aliahu.ficca 
cappcllatur pruritus: hu. vero fcabies. 
cura huius prius falfum humore cua- 
. cua.digeratur ergo materia cu hocfyr.R. 
cis en !*ahrotani,cufcutoe,fu :re.ana.iM.i,radi 
Hieron^CaPant,lapathrj 
CUs‘dpdadyloru.vrj.fenoe, unc.i.thymi:cpi> 
c5 vn’ana Vnc*5‘fiat decodio bona in SC 
atUrfaCetl vPcFadlib.i.&.5. Coletur:colaturae ad- 
5,^3 f Ucci funiiterrf clarificari,lib.5.zuchari,lib.i.ct. 
aloes ruPus. Deinde purgetur cum his pilulis.Re. 
5,fCa ,epithymi, corticis myrobalanog? dtri.an.vnc. 
~nc?5r°faru,anadrac.i.piftentur:& incorpo- 
j hjeco fumiterraead fpiffitudinc mellis:Sc per 
j donec poffit formari magdaleon.Cu 
diCinar{5Vo^ucris, forma pilulas:SC da. me 
ityg p,|5CUrc poteft iterari foepe. luuat etiaphlcboto- 
ttq cofideratis particularibus. Confert 
fjpef uhu feru caprinum infufiois myroba.cu zuch. 
fe^i^^^e.cute.n.multum mudificat.Fiataute con 
cjsrj, lc*9?inlib.i.feri.capriniponatur, vnc.i.corti- 
loc,j in fero fumo dilucu- 
ehat:& coletur: addar zucha.ro. vnc.i. 
°CUm ficcafcabic valet aqua calida, vbi co 
fCabntfumus tcrr$,cnulacapana,lapathiu acutu, SC 
5c in balneo inungi cum oleo ro.fuc.aprj 8C 
Pha°‘^ecluo fordei*corpusfriceturibalneo fcu ftu 
liscg, Jtealiud vnguentuRafisadfcabieficca. Re.fa 
gem^,ellebori nigri,cofti,anadrac.i.picis 
acetj, Fpro qua ponitur terebin.vnc.vi.olei viol.&: 
hufficit.fiat unguetum.*de quo fiat inundio in 
fricatio, poftea ftcribi p hora.delde balnee- 
aSuadecodiois acu 
$ capanap,&: artemifioe. Si vero fcabies fuerit 
a’hat medicamina Rafis.Re.argetum viuu 
Extinguiturautefic.poiturin fcutellafta 
Pr°hciturfuprafaIiua.*pofteafricatur ciicapil 
larus.deindc cofragitur adeo cum faliua:q? no 
m lithargyri albi ad differctiaru.qd’ 
llr°*ehcborum nigru, alume verus.SC eftalu- 
r°Ptcr antiquitate puluerizarur leniter, oleati 
- rgyturub.an.h^coiateratur: SC cuaceto 
'■nifceantur.*dcquo torum corpusinunga 
0rCr0:&nianeintretftupha: & cufudauerit,fri- 
%i,0 PUscum vfnee& aceto. Eftaute vfneaqueda 
SCvl,rid,! q circundat arbore gladiu:& oes alias 
de qua obturatur nauium Si vero 
no.U lr,°di vnguetum forte paties fcnriretardo- 
jN|qJatUr fotum corpus cu oleoro.bono.*etqefcat 
loru0t.^es‘ Ite adide optimum.Re.fucd afpho 
meile albo difteperctur:&: bene in 
cetlietUr: inungatur corpusin exitu a ftupha. 
Jb ,llufium mundificat omnes fordes cutis. 
l*tpcH ■ 
Pri t,lc 5 morphed,fcrpiginc, CT albaras-doftriita 
\ tus tertii. Cap. VI. 
's\I medicinaaduobus fontibus tra 
Ua magiftrorum Fonte, Salernrj;ut a Cofta- 
TRACT. IIL 
• L A N. M A.: 
tino,Cuffone,PIateario,Toane;deSando Paulo,Mati 
ro, 8C pluribus alrjs et auctoribus primis: vc Hippo.ct 
Gal.et ab auctoribus fequetibus, vt Serapione, Jfaac* 
Ioanne,Albuc.Auic.HaIyabbatc, loanne de Sancto 
Pauloret alrjs auctoribus pluribus hi oes auctores:fpe 
cialiterctii veritate nobis tradiderunt in nominibus* 
rationi aliquando no concordant nola:aliquado po- 
nit vnus:dcqbus ali-) no faciuntfub eifde noibus me 
tione.Nam ferpigo,impetigo, morpheafumuturalf 
ter apud SaIernitanos:aliter apud Arabes. Quod eni 
Salernitani vocatferpigine:Arabes vocat alunda.Et 
Ipcrigo apud Arabes eft morphea: & apud Salernita 
nosaliter:etaliterapud nos.Quod autfalernitani vo 
eant morphea: Arabes vocant albaras .qapter hoc po 
nain hoc libro nfo deferiptioes vniufcuiufc£ primo 
8C diffinitiones Sc caufas.poftea curas vniufcuiufc£ 
deferiptiois. Dico ergo q> ferpigo eft cutis exafpcra 
tio q ferpirhuc&illuc, qu£ dicitur in gallico derdes, 
in lobardo dembeda, vel volatica.ifta,puenitex hu- 
moribus incineratis ex afperadonecutc petentis. 
/-» * Curatur enim cu guma ceratorum diften 
" * peratacumacctouel prunorffieteum vn 
ctionebutyri, SC terebinthin$.*& cum vngueto perfe 
<to SC probato: quod valetadhoc:& ad omnes fiffu 
ras manuum 8c pedum,Sc omnes cutis afperitates.R, 
adipis anatis no colati:cefypi:olei ro. cerae citri nae, te- 
rebinthinae, amydi, mucilaginisfeminum dtonioru, 
ana vnc.i.fiatcx omnibus unguentum fuauc:dequo 
in fero fiat inundio. Mane lauetur cum aqua infufio- 
nisfeminum melonum,et violarum:frequensquoqj 
balneum aquoe dulcis conferunt:SC cibi bonti et dul- 
cem fanguinem generantis. 
r - eft cutis varietas in albo colore mutata 
Impetigo fjnccurjslefioneinfuafubftatia,velfor 
ma:& non peccat ibi nili color. 
tc /r i eft cutis defoedatio cum cutis fubftan- 
Morphca ri^igeftone. 
AlK veronofolum cute infidt;fcd etiam car- 
/\lDaras n- Caufa vero impetiginis non eff nili 
ppter defedum unius ex operationibus vir 
tutis,q funtrrcsapprehenfio,folidatio,(S£ aflimilatio. 
Apprehedirur.n.in i petigine cibus bn digeftus:& co 
foIidatur:fed tff in alfimilado cutis deficit:et eft vtplit 
rimueius materia fanguis phlegmaticus. Et in hoc.f.i 
defedu aflfimiladi coicat cu morphea 8C albaras. Sed 
in hoc differunt:qm in morphea SC albaras no folii af 
fimilatiodeficit:verum etiahumor corrupitur,ante- 
qua ad corporis fuperfide prefentetur. Itcdifferut 
► morphea 8C albaras:SC coueniunt: 
eja fiunt ex phlegmatis corruptione:& tuc eft 
morphea alba vclalbaras:autex melancholiae corni 
ptioc.*et tuc albaras nigra dicitur.* vel morphea nigra: 
differut tn quia virtus cxpulfiua fortis eft I morphea: 
materia quocp pauca:qre ad cute tota mittitur. In al- 
baras vero virtus expulfiua eft debilis materia corru 
pta multa: qre no folu cute ificit:fed et carne: nec dif- 
fert a lepra: nifi q> albaras tm Ificit vnu locu.depra vc 
ro ificit totu corpus. Sicut he differunt 
in maceria 8C in forma.* &ficutin cutis defccdatiocco 
ucniunt:fic differunt! caufis:etcoueniuntI curis. Co 
ueniut i hoc q? oes Idiget euacuatioe huoris peccatis: 
et cutis redi ficati o e: fed differunt.*qa unaleuio 
ri indiget medicina: alia fortiori. Aliaiterum fortiori 
fecundum couenienriam cuiufq?:vel inobedientiam DO C T R I N A 
rupta vel humore redudo ad forma mclacho 
ruptae. Bc eft coti corpori ficut cancer exiftft vni 
bro.Cu enim melancholia multiplicaturin c° 
8C vifccrano funt fortiora ad expellenda SC pl■ j, 
dumipfamalanguine:& viaeinterfplcne unC 
latae:8C pori cutis concluft nonfufficiuntipf cQrt(\ 
dere:conculcatur & corrumpitur. Ite qu°c 
pit coplexiones membrorunrUetfi multiplicior» 
corruptio:forme quoq? mebrorum corrumpi 
8C compagines dirfbluuntur. Et licet antece 
teria potuit eflediueria,iicucfanguis, phlegr*13’ 
ra,me!ancholia: tamen 
melancholia corrupta: 8C eft de 
giofis et hereditarrjs:quonia tranfit de vno ad * fi/ 
3C hereditaturdicct duo fem per non fintn (c 
ria.Naaliquando fanuscouerfatur cumlepr° ‘ 0 
inficitur:etleprofuspotcftcriafanumgenerarc. 
etia vna de caulis leprae fi coceptio fiat temp°rC 
ftruoru. Quanqua ergo caufae 3C figna JepJr3C 
tipliciter dfucrfcmn^curaequocpfecunda e«uS 
tate funt diuerlf. Parcens verboru longitudini 
inhocloco figna leprae quae multum funt|ad f/ 
gum necelfaria: 8>C curas quae per manus e 
goru currunt fdentium medicinam, - efd' 
Signa lepra; 
dftur.itaq? propter tenfionesuidetur lucere, 
aliquibus rubet facies: 8C tumet cum quada hj11 
fpecialitercircanafum. Ite haud nuquam 
emitcunt.afpedumhabenttoruudCterribilefU- 
bilemq? habcntfomnu: albedo oculoru obfu 
in fuperdlrjs 6C palpebris fubtiliantur pili. [ 
eftin eis aut rauca quod eft vtplurimu:auc va .0, 
ta. Malorxifunt morum.non confidunt dea^jif 
Nares eis gracill5tur:aut maxime ingroflanfUr'jjtl(/ 
ficile emittunt flatum per nares. Vngues fiunte 
di. Ttem anhelitus eis fcctet, 8C fudor. rC%nl5' 
cis ftridura pedoriscum 
Irem plus optant coitum folito. ImpetigincS 
me in eis apparent in principio:et maxime fi ct|- 
8C poftearecidiuant, eft lignum lepre. 
curantur in eis, 8C reddiuant.*eft certum 
funtpigri&ponderofi. Item cum fc exp° [ \l* 
cutis eorum ac fi efietanferis denouo depfi3,/ 
fignum occultum,!? puga tur pofterior pars ° 
fentitur.Et filauetur membra cum aqua, in c 
tificcatur. Item formicatioin fronte, pablC 
gua manifefta figna funt q? oculi 
tradi carne habent. Vngues ingrofiantur: & 
cum eminentijs.Carnofitas quae eft inter p0],^^' 
dicem,cofumitur. Si pungatur in talo, n° 
habent enim infenfibilitatem in poltcrioridc 
ri vfc£ ad ancha,& pulpae auriu 
guis eorum fi phlebotomantur,eft afper 8C 
Si lauetur, remanent in fundo arenae. fu&ci 
dopoftqua confirmata eft, non curatur- 
bene 8>C diligenter fuccurritur in principi0?0 
ripoteft. Cum autem curari no poteft3Pal 
cum vndionibus occultetur, # u0c\^°' 
huius aegritudinis no ponitur in uribj 
LiratlO qU1*eftchirurgiae p°n frp*, 
fecunda medicina SC Pr°f,ne%g 
liationescu vngueris,&cauteria quae fiunt 
rurguin inftrumentum, Scias q? in j 
v' PRIMA 
humoris peccantis. Impetigo 
tiaa rebus phlegma generaribus,et naufea,et faftidiu, 
ctufum myroba.coditoru:ettrypher£ rmoris,'ctme 
phlegmatis Locus uero vngatur 
cu oleo de frumento qeffit modis plunbus:accipitur 
enim friimentu:5d fuper incude fabri calida ponitur: 
8C aliud ferrulatum paru calidum,ut no adurat,poni 
turfupra triiicu: 8C c5primitur:& q? inde manat, eft 
oleu frumenti. Itealitcr.Re.duo 
orificia vnu intret in aliudfillud vas i quo aliud itrat, 
fepelliatur in terra.in alio vero ponatur tritica: 8C ob 
turetur orificia eius cu filisdefreinuolutis in modu 
globi:& coiungaturilludorificium obturatu cu alio 
orificio alterius vafisfepulti: 5£orifidaamboexpte 
cxterioriIuteturcaargiIla,nepolfitaIiquid exhalare. 
Et poftcafiar ignis circa vas qcfeft fupra terra: 8C 
nabitoleufatis in vafe inferiori: 8C de hoc oleo locus 
vngatur, 8C fricetur fortiter inungendo. Si aut hoc 
no fufficitanlocofanguifuge multis vicibus funtpo 
donec phlegmaticus fanguis penitus auferatur, 
q? fi no fuffidt,fupponatur medicame de vetribus ca 
tharidum piftatis cu fermento, donec locus excorien- 
tur: 8C poftea cu vnguento de cerufia curetur: frica-* 
tio quoq: cum vnguento facfto de ammoniaco dC ace 
tofitatecitri,nitro,8d aceto conferunt. 
Curatio 1T,orpficSalk?*M°rpheaal‘ciimur cupur 
VyUW ° gationecorrupti phlegmatis cu hac fpecia 
U medicia.R.trypher$ mIoris,dra.iirj.turbith pul.pi>« 
ana<drac.r). coIocinthidos,drac.5.fiant pilulae cu 
meile, &’eftdof.irj.drac.fumatur in qlibethebdoma 
da.in diebus vero interpolatisfumatur qualibet die i 
mae,dra.rj.tryphcrf mLdC caueasadbisgeneratibus 
faftidiu,atqr phlegmafiocus uero fricetur in folc cum 
vnguctofado dethapfia,5<r fe.raphani,rubea maio-* 
re,elleboro nigro, 8C finapi dfftemperatis cu aceto:fri 
cario cu m fquilla confert. 
C afir» n*Sr? m°tphee.Nigra vero morphea 
V * ratur purgando Tepe melancholia cu fero 
caprino cu epithymo,etalqs medicinis dieftisin alope 
cia, 8C cu diaeta bumetftatiua, cu abftinentia a cibis 
melancholia generantibus: SC cir frequeti balneo dul 
cis aquae:et cum fricatione reru localiu pr^didarum. 
Cnrafionlbnrnc albae, Albaras vero alba cueifde 
aras ctrratlir (riedicaminibus,fciliccc 
cu purgatione corrupti phlegmatis: 8C cum 
minibusfortioribus quibus morpheaalba curari 
ximus. Vomitus quoquefrequenseft vtilis. diaeta 
quoq? deficcatiua vtcdueft:& phlegmatis cofumpti 
ua* Locus vero cu fqlla fortiter fricet in ftupha.po . 
fteafupfpargatpul.fadus de thapfia: ftaphide agria, 
inudioquocj cu fan.ferpetis nigri a qaprietate curat, 
Alharacntara N5 curatur:quia eft lepra pticula 
ris.*nifi pofiercumolbus fuisradi 
dbus extirpari: fed palliari poteft color eius, vt plus 
colori corporis allimiletur. Ad qd5ualet ifta tindura, 
Re.aloxantu qcfeft flosfalicis,myrrha, f?ce vini cora 
bufta, argillam,rubea maiorem, alu men.teratur ola: 
etlocusindefricetur donec patiens pundurafendat, 
QC arfura.hoc enim locum pluribus tingit diebus. 
Dckpra,cr iudiciisleprofudoftrint prim<etrafta* 
L tus tertii. Cap. VII, 
Epra eft fgritudo turpis «puenies ex materia cor tUntm J-*1? Tncrint conuenientes,fortes non cope' 
diricni ,lc‘n3e‘ Na licet propter aegritudinis fortitu- 
u.e ,c,na fortis fit neceifaria: tamen dari non de 
rha.tT1^,c,n5 oportetf^piusiterari.Sed elige me 
rejnpu & propriam:quae rederefpidat humo-1 
PtrrrieJ?an^^; arn donafaepe,vt vices laxandi 
facjant IC,Na debilem SC propria operationem fortis 
c Medicinam ergo de fero caprino 
kil^ei"d i n°,n oc vilipendas cafu:quia mira' 
tllf3nl ''tlne melancholia purgat corruptam.*nec 
Ur>>mu timet quoq? de epithymo 
Cr,erai ■ pJ n r ln tra<^atu de alopecia, funt optimae. 
Pt5;co ,s|lttuaintentio melancholia purgarecorru 
c eX’° meliorare cir bono rcgiminc.phlc 
effcvVj nan9noconuenit: nifi quando fds lepram 
en fanguincacumanhelitusftridura. Cum fic 
de ua^us gmdegi,timedu de fuffb 
cie‘A,,quand°fic devenisnafipropter palliati— 
?1 coj0re:datur edam f$pe eis qui ficcam habet 
qUihuS"refiunCm ualdeni 
oil>eri, .f ra do minatur: datur lac caprarum calidii ad 
c°shu U‘ Amnibus quibus potes modis intedead 
1rri^andutemperatobalnco:in quo fudetpa' 
: o?^eavnRatlir Cl»m oleo vio!.& oleo de cucur 
eHera ClJm cl^ls^on,s’ konu & laudabilefanguine 
v,rit^US* Quidam etia eos curant cum carni' 
nigroruferpentum fubuiridiuhoc 
'Kecipiunt nanqjferpctesnigros: qui funtfub 
n Cntribusfubuirides:SC reperiuntur interraari 
nt,buS iapidofis,tn locisficcis: &abrjciunc 
%c, cauda,& ponat illosin 
*** multa aqua: 8C permittunt coqui donec tO' 
brodiu datur eis zd bibendu 
Po(^QC totum infletur corpus: 
Krar? corPus,nflatur, 6>C fcotomiapatitur: 
r lnr e(^°,Ct,accat» & finccidctia terrefacie> 
tro1Cetv ncoPe? vcl magna extremitatu frigiditas 
lt'ai0^nl.Or COrdis accideret: inde detur eis thcriaca 
modico multo in vino calido, fic enim cor 
Uartu excoriatur, Sc defluunt omnts pili: 8>C cutis 
Piii-0 er,afcitur. Quod toties eft iceradu, donec cum 
tlombus& regimine bono curentur. Multu 
0tc^a magnisrurari aegritudinibus, fi virili' 
e°S agarur:c]ui per negligentia medici uel pu 
aegri dimittuntur, curabilibus aegritudi' 
J0 Cauteriacopetentiapoteris in ca' 
\cor,re.cauterns reperirc \ Vnguenta vero abfterfi' 
0' quae huic conueniunt 
ln,‘reperics in antidotario Deo dante. 
pi^l^ membrum macrum: cr attenuando pin= 
\ ‘ °ttnn<€ pnma.tr affatus tertii. Cap. VIII. 
i*Vre™brum grac‘^atur j autpropter fortem ftri 
. uJani cu ligamento nutrimentum illi mem 
prohibente:autpropterlongu dolorem 
c rS virtute membri debilitante.Ticut ac 
Sa*?158® 0^cc^l,n:,crus tempore,mebrum fi' 
t|Jr ltUrn vitra debitum ingroifatur, Ingrolfa 
lehaprrne,T1^rumaliquod vitra debitum:co q? ma' 
Venaru debilitatem ad illud incipit flue 
!^Ur;(s^uanto P*us fluit:tanto plus venae mebri dila 
hirtus folidatiua deficit: 8C fic tumcfdt,& in 
• baec mat€na cftfrigida,liquida uel grofla: 
groflij.s mclacholicus, vel phlegmaticus: 
t T R A C T. HL - - - ,) • 
qui cum caloris debilitate no conuertitur infamem: 
fedin membro per manens illud inflat. 
Cura membri gracilis. 
]wr t ~ verogradleingroflatur,caufam prius 
Dru fiquafueritauferendo:vtdolor, fifue' 
rit, vel ftriftura. Ergo rcmouc dolore ex iuiiAuracd 
eo quod dicetur in capitulo de doloribus iuAuraru: 
quo quide remoto mebrum leuiter cmbrochetur cu 
aq decodionis maluaru 8C vio!aru& radicis bifmal' 
uae.Ita tamen q> embrochatio terminu debitum non 
cxccdat.Quiquideterminuseftcum mebrumqaptcr 
embrochatidne incipit rubere modicu, 8C inflari:tuc 
ca embrochatio cefletillico,antequafudet mebrum: 
& exhalet humiditas acquifita.deindeficcerur:etmo 
dicu Tricetur parumq? cu leui virgula verberetur,do 
nec ad ide fanguis fluat. Et tunc Cu emplaftro piceo 
tepido empIaftretur:quodRe.pidsnauaIis,picisgrf' 
cae,refin£albaepartesaequales:quaeffmul diffoluatur 
inpatclla.deindeper ftamenin aqua coletur frigida* 
manibus vndisoleo malaxentur: & vfui referuetur. 
hoc enim diftcdaturfupcr coriu, 8C mcbroadquod 
nutrimenta attrahere volueris, applicetur. 8C fic per 
tota dimittatur diem:in fecundo vero cum quadaau 
feratur violentia, fic poftea membra dimittitur vfq? 
mane. Mane vero iteratur fomenta,fricatio,et verbe 
rario,eternplaftratioficutprius.hocenim modo fine 
dubio membra omne reducitur ad eius groflldena' 
tura!T*nifiiudurafupcriusfueritdeficcara:& disloca 
tio fit longo tepore confirmata. Na tunc eft difficile 
illudingroifare. Tamen fi no ex toto efficitur: (altem 
permodu ifcumin melius reformatur.valetetiafitc 
porefomentadonismcbrumillioppofitum cummc 
diocriter ftrida inuoluatur ligatura. 
Cura membrigroffl. 
t» t — vero groflum vitra debitu fi caufafue' 
iViemDrU r|t phlegmatica:qcPcognofdtur ex me- 
bri mollitie quaefoueam fadt,cu in eo digitus impri' 
mitur:poteft reduci ad debitam quantitate, fi patiens 
cx trochifco noftro de turbich faepe purgetur: 8C fi ca 
ueat a cibis phlegma generantibus, 8C faftidium:S£ ni 
mia repletione cibi 8C potus:etcu his localibus medi' 
cinis cum quibus apoftemata curantur phlegmatica: 
prout erit in tradatu de apoftematibus declaratum. 
Ergo Rec.lixiuiu fadum de cineribus vitis vel quer' 
cus:& pone in eo pannum duplicatum de lino: & in- 
uolue membra:8C fortiter ftringecubinda:& quoti 
die bis pannii in lixiuio ponas;et mebru fic liges, de' 
ficcatur enim mebrum. Vel fic.Re.falenitrihet di' 
ftepera cu aqua.‘8(: in illaaqua pone fpongia tatae qua 
tiratisquaecooperiattoturnembru.& dimitte fpoii' 
giadeficcari.Itcruinfunde,pmittecpiteru deficcarhet 
cu fic fpongia praeparaueris, applica loco: Sc fortiter 
cqualiter ftringc:totumq; fafeia mebrum.Et ficin dic 
bis facias:mebrum autem oppofitu frica. Vel acci' 
pefol.Iilrj caeleftis,&fortiter piita:acfi velles facere 
falfamentu:& piftata applica mcbro.dcinde liga ftri' 
dc.ficenim materia confumitur, 8C mebru ad gracili 
tate reducitur naturale. Si materia vero fucritgrof 
fa ex fanguine.f. melancholico uelgrolfo phlegmate: 
fada purgatione cum fero caprino, 8C epithymo,ve! 
cir copetenti alia medicina, mollificaprius mebru cu 
oleo de lilio fimplici: vel cu vno de oleis vel vnguen 
tis mellificantibus, qujinantidotariofuntponcnda: 
LAN/ M A. poftea ad curam locale redeas fupradifta. Remoto 
membri tumorc:fi fuerit manus cu brachio:quodfae 
pius eft: vel pes cu crure: facias inter digitum # digi' 
tu in quocunc£ loco cauterium cultellarcfecundudo 
Arinam quaedecautcrijs efttraAanda. Pedis autem 
grofticici cura quae dicitur elephantia,proprio capitur 
Io continetur, 
Do&rma (ccunda tra&atus tertrj de apo* 
ftematibus &T contmenxvnj.capitula. 
De generatione humorum:®" eorum fpeciejoftrine fecun 
d£ traftatus tertii. Cap, J: 
pg ga V o N I A M omneapoftema ex 
tuor humoribus, aut aqua, aut 
fitate caulatur: impoflfibile eft chirurgo 
UTxyWi rei Cire curajCuius caufam ignorat: 
ceffarium vifum mihi fuit de 
ne proprium facere capitulu: 
&{peciebus eoru:vthuius libri difcipulus & leAor 
diligens caufas apoftematu bene fciat, vt poftit curas 
melius ordinare. Cibus ctpotus qui fuit homini ne 
cellarius propter nutrimenta 8C augmenta mcbroru, 
propter reftauratione humiditatis quae eft caloris pa-* 
bulum naturalis:etpropterrefodllationefpiritus qui 
eft operationis inftrumentu, cum os intrat pcr 
mafticarionc:& cumfaliuaeadmiftionealiquale acci' 
pitdigeftione quaeprincipium eftd/gcftionis 
quae incipit in ore, 8c in orbo finitur inteftino. Cum 
autem defceditinftomacho:cuiusanatomiafupcrius 
habuifti,ibi decoquitur:5d chylofustranfitadintefti" 
na,quoru anatomiam fimiliter habuifti,ufq; ad laccu 
feu orbum. Venae vero mcferaicf, quarum plures 
funt ordines, vtfciuifti, cum fundo continuantur fto 
machi:& cum duodeno,& gracili,iciuno,5<C orbo:5c 
inde trahunt chylum:& fciuifti in quibus incipit fecu 
da digeftio. illii chylum ad hepar:in quo co 
pletur fecunda digeftio:& fit ibiillius chyli ebullitio: 
ficut muftu bullit in tina:uidetur aliqua pars alba fpu 
mofa,quf a calore bullire faciente, no bene coquitur: 
6c aliqua pars fubtilis ficut tunica vel aliqua 
tia pura quae eft vinu: 8C aliqua fubftantia grofla quae 
defeendit inferius faeculenta. Ita in hepate ex chylo vc 
nienteaftomacho quatuor humorales fubftatiaegene 
rantur. Na generatur ibi fpu mofa fubftantia quae per 
calore naturalem non bene digeritur: 8>C eius materia 
funt cibi multi frigidi 3C humidi: S>C omnes cibi fuper 
repletione accepti,eftcaufaphlegmatis,calorcm debi 
litando naturale: dC calor debilis multa generat 
gma,ita q? vnum eft caufa alterius. Ibi quoq? gene 
ratur quaedam fubftantia fubtilis in qua agit calor acu 
tus, acquirens &T acuitate, 8C caliditatem, quae eft ru- 
bea:quaefifuperabundat,cale{acithepar,etinflamat: 
dC hepar calidumipfam auget, dC multiplicat:itaq? 
vnu m eft caufa alterius. 8C caufaiftius cholerae,funt ci 
bi calidi et ficd,labor,& ieiuniu, forda falfamenta. 
Generatur quocp fubftantia pura, in qua calor agit te 
peratus: quae eft fanguis:cuius materia funt cibi boni 
I potus.Et generatur alia fubftantia 
Ua5quae eft melancholia, quae duobus generatur mo/ 
dis:ex calore,fcilicet nimio languincaliquantulu adu 
r2re.‘&exfrigiditateingro{rante:&eius naturaliscau 
fafunt cibi grofii, Etifti quatuor humores,fanguis. 
DOCTRINA SECVNDA 
cho!era,phlegma, 8C melancholia,diuerfi 
bene qualitates.Sanguis nacj? calidus eft,& h fa/ 
Phlegma frigidum 8C humidu. Cholera calida, 
ca:MelanchoIia frigida SC ficca, Item hurttorv1 
rum alrj fune naturales, qui in fuis naturalibus c 
ftuntqualitatibus.alfj no naturalcs;quiaaconipL 
nibus naturalibus elongantur:dc quorum diue \ 
bus oportet nos facere mentione: quonia omnt . 
plurimaejipforum {pedes concurruntaliundca 
ftemain humano corpore generandum* # 
Phlegmatis ergo fpecies duaefunt.naruralis \ 
naturalis. Naturalis eft humor frigidus 8C huit»1 
bus ad pauca tedens albedine,cx cuius do mini° 
pus confequiturtuffim, &T paucitate defideri] c 0 
8C paralyfi m,ct tremore. Et anima 
taciturnitate,6C quietem, dC pietatem,# beatitu 
8C pigritia,# caftitatem:# no fecit ei natura 
recepraculum,ficut alrjs humoribus: fed eft pcr f0f 
fa loca diuifum plurimarcum cius pars eft in ccr* 
# pulmoe, ftomacho,# inteftinis,# iiifturis* 
dominia eft in parte pofteriori capitis # 
# eius vtilitates funt tres. Prima: q> aliquand n 
tura cum indiget fanguinc, famis tepore reuerU » 
perillud:# facitex eo fanguinc:quomodo nUf 
quod dcalrjs fieri no poteft humoribus. Se 
vadit cu fanguinc ad nutriendum mcbraqu# 
guinc nutriuntur phlegmatfco,fTcutcerebru, p 
tia:quiaiu<fturas refrigerat # hume<ftat:que tn 
lefadae nimio ficcaretur, No naturales 
ocfto:quarum quatuor exeisdiuerfantur fubl^^i; 
# quatuor ex eius diuerlantur lapore, Diuer 
fccundufubftantiamfuntaquofum:# eft hu 
quisfecundu naturam infubftantiacotinuus:ft ■io*' 
uisintelligatur dTcdulguSjfcilicetno coftusn 
dus.mudlagmofum: # eft humor in fubfta^3■ 
fus manifefte.Na in vna fui parte eft groffus & qii| 
latus,! alia liquidus # fubtilis* 
prius fuitliquidus:fed per diuturnitatem tcp®r jje' 
goris dominio vitreatus, Gypfeueft,quodfr 
gma groftum: quod eft a naturali calore deRcC 
indurarum:vcgypfum. 
Secundum vero fapores diucrfi funt, duft? 
fum,poticum, falfum,dulce duobus fit 
ex aliqua fanguinisadmiftionc: aut ex eo 
quantus in eo conualuit: no tamen tantus 
illud in fanguinc conuertcre plene cotftum» 
fumfitetia duobus modis: aut quia phleg1113 0fttcC 
accidit ebullitio ipfum prius putrefaciens: $ P 
fdt,ficut accidit I alrjs rebus dulcibus ficut Vi*1 
quia acris melancholia, de qua dicetur infe‘' 
phlegmate tenui admilcctur. Phlegma ucr°aCf 
omnibus cftficdor#Ieuior; #eft phlcgn1 
{inefapore:cuiadmi{ceturaliq parscholer?2 ph|* 
caliditatc fua adurit et incinerat: #falfum faCl .ifr 
gma quoc£ ponticum fuit etiam phlegma 
duobus fit ponticum modis:auteo quiafi^»1 tq0\ 
ludcongelauit,# ad ponticitatem deduxit* 
pars aliqua melancholiae ponticae, cum e° 111 
eidem ponticitatemacquirens* 
Cholera fimiliter alia naturalis, alia non u 
Naturalis eft humor leuis, acutus; # eft , 
nistunica: &eftrubeusincolordclarusin 
Et quanto magis calidus, tanto maioris Zoch°leti’ 
Quod aute cpnfcquitur corpus ex domini eft taSjiif,- Uas hepatis & febris, 8C totius corporis ficci" * 
fti°jtjeU^f,samaritucl0JC0l0ris citrinitas, fortis dige" 
Wur 1 ,tasappctitus. Illud aute quod ex ea cofe 
genjj f^?,rna5cftinteIhgenriaefortitudo, fubtilitasin" 
trup’- rt'a>audacia,feftinatio, memoria, velocitas 
gcjjera n,sadiram, dC multitudo locutiois. Cuius 
purar^tl0 vtilitates. Prima, vtfanguis de 
tUr 3 Parte !P^US fuperfluae calefaAionis:8C vt 
l,t^l/QCUr? an§u*nc cholcrico nutriatur. Secunda, 
*Ul Pars ,nteftina madetur ad faeces ab in" 
<JUod JyPerfluas expellendas. Tertia eft fel nutrire: 
Vii0 c*eiusreceptaculu & cyftis.irj.habens poros. 
ePatc cholera trahitur. alius per que 
D lC^°^cram quaelauat 6>C ftimulat inteftina. ter 
chokr€r Uern mandat ad ftomachu aliquam partem 
tr Cr cluam luuetur calor ftomachi digeftiuus. 
COn acP natura cholerae cyftim, vt haberet vbi pof 
ar**ne totaPer corpus difperfacuiangui" 
roty rafanguine abhorrerent. Non naturalis ue 
fina^ Na efteitrina, vitellina,adufta,praf 
llsfiun ruSlno^a* Citrinaet vitellinaper phlegma 
blis i tadmiftione:fedcitrinafitper admiftioncfub 
e8matis: vitcllina, vero groffi phlegmatis, mi 
dis no naturalis cholera fit duobus mO" 
* feipfo in hepate nimis aduritur: tn in ipfa 
r‘9ar Eriles ptesipfiusagroflisminime fegrega 
lceffet vnafpecies melancholiae no naturalis: 
c5^ipCetUr*ali°quin aliq pars adultae melacholiae cu 
tUr*Eft 8c modus tertius cholerae aduftaeqdi 
Hn,r. cholera abufiue :q fitquado fanguis adu 
tamen tanfft 9? faciat melancholiam in natu 
anguinc:de qua mentione inferiusfaciemus. 
Vero cholera viridis amara. iEruginofa 
hJ*cutSrug°5 quae eft acutiffima et corrodens: 
VtQ generatione diucrfa eft opinio.Quida vero 
Pi’aCu ‘v°Iunt,q, ex cibis calidis,etcepis,porris,fina 
Au,c.t0 mftomacho generetur* Quidam autem vt 
eorum prima generatiofitinftomacho:po 
?.cPai:efic formet. Etifti volunt q? praffinafiat 
*na cum aduritur:8C aeruginoia proueniat ex 
n^t fimiliter duaefuntfpedcs: naturalis 8C 
foior prahs:naturalis S>C ipfa eft faex fanguinis:cuius 
habetfaporem muzum, miftu.f. 
Jtyrii0 u cedine et ponticitatc. Quod aute ex cius do" 
cft maciletia:& ficcitasmc 
fortitudo , nigredo coloris, for 
Et quod anima confequitur ex ea 
r° rerum apprehenfaru retentio, timor, 
|e«V/aus>et deceptio,triftitia,& auaritia. Cuius 
.,0* v*habet utilitates.Prima,vtfanguis a fub" 
errca 8c pontica mundaretur. Secunda, vt 
h choIj^ll*ne rct ad nutriendum membra quae me 
rltopo(r° fan§uinc nutriuntur, T ertia, vt modo de 
U er aus admiftione fanguinem infpiffare. 
ffua fx ca pars aliqua ori ftomachi madaretur: 
i nr,c’tatc incitet appetitu: 8C os ftomachi for 
Jr°n^°rte,:‘Ecquinta,vtfplennutriat:cuius, 
vUurn anatomiafuperiushabuifti. Mela" 
p naturalis,eft humor quicunq fit per 
ru^ilJbam heut optime dicit Auic.partesgrof" 
Usadmiftaeduobus poffuntmodisadinui" 
corpusfcilicet 
n Suicte moratur: 6c pars terrea groffa defee 
T R A C T. III. 
LAN. M A* 
ditadinfimum: Scfubtilisremanetin fuprcmo:a!io, 
quando per aduftkme illud corpus miftum lubhma" 
tur:qui'a pars fubtilis per vapore confiimi'tur:etgrof 
fa remanet, ficut cinis* Sic enim inter melancholia ve 
ram naturalem, 8C ito naturalem differunt* Na natu> 
ralis, fit per refidctiain qua nulla fuitaduftio.No na*" 
turalis, vero p aduftionc nimia generatur. Sunt er*" 
go non naturalis melancholiae quae proprie dicuntur 
cholera nigra.mj.fpcciesfecudu q? ab 
teft humore cum aduritur generari, vna eft cinis lan" 
guls:altera, cholerae naturalis cft. tertia, eft phlegma*" 
ds.quarta,melancholiae duO" 
bus modis: nam aut eft fubtilis valde acrisra qua mu/ 
fcae fugiunt* SC ft fundatur in terra,bullit:& eft omni- 
bus peior:aut eft magis groffa:nec eft ita acris nec ma 
litiofa: eo q? non fit ita contraria membrorum coni" 
pagi 8C naturae. 
De fanguinc vero duplex eft opinio. Na aliqui di 
cut cp qua cito fanguis ab eius naturali coplexione re 
mouetur, tam cito formam alicuius humoris alterius 
fufeipit:quare no faciunt in fuis libris de vtilitate fan" 
guinis mentione. Ideo deipfolocutusfumin poftre- 
mo.alrj vero deipfius diuerfitate loquuntur:8C ante 
apoftematu generatio: quorum caufa de humoribus 
fum locutus: diuerfitatepbatinfanguine manifefta: 
ficutin fequenti poteris videre capitulo. Eft ergo 
fanguis alius naturalis: alius non naturalis. Naturalis 
eft fanguis rubeus,darus,no nimis duIds,omni malo 
carens odore & fapore. No naturalis duobus fit mO" 
dis.vnoquiainfui bullitionefcugeneratione calore 
habuit debile.* quare fuit minus debi to rubeus, 8C cali 
dus.*aut habuit nimis, quare fuit contrariCfiaut fuit ex 
feipfo nimisfpiffus,aut liquidus, alioquin mifcctur 
cum eo humor alius ad cius naturaipfum inclinans, 
vt cholcra,phlegma, vel melancholia:qu$ omnia fa" 
ciunt naturam fanguinis variare:8C adfuam reduce*" 
re naturam. 
D eapojlcmatibus fermo uniuerfalis.doftrin<c fcctind£ tra* 
datus tertii, Cap, II, 
HOc nomen apoftema,diuerfis modis apud di' 
uerfos dicitur. Nam aliqui rudales chirurgi no 
dicuntapoftema nifi quando generatur fanies.*uel cre 
duntinipfofanicm generari.Sed veritas cft q? omnis 
cminentiafeuinflatio mebri preter natura fiue parua 
fiue magna proprio nomine dicitur apoftema: na fi" 
cut dicit Auicc.omncseminentiaeparuaefuntapoftc*' 
mataparua:ficut magnae funtapoftemata magna.Eft 
ergo apoftema omnis tumor m ebri: vel inflatioquae 
forma mutat naturaIem:quorum caufa materialis eft 
triplex,authumoraIis,aliaaquea,alia ventofa. Hu 
moralis,aliafanguinca,alia cholerica,alia phlegmati" 
ca, alia melancholica. Iteiftorumhumoraliu apofte" 
matu aliud ex abundatia humoris fit naturalis: aliud 
humoris no naturalis.& hocfimpliciter vclcopofi"1 
te. Efficiens vero caufa.*alia eft primitiua,feu extrin 
feca,ficutcafus,vclpercufiio,aut vulnus,aut aeris al" 
tcratio, SC fimilia:aliaintrinfeca, quae femper cft hu" 
morum nimia multitudo, aut aquae nimiae, aut venti 
per uiacogeftionis vcldcriuationis. Corpus nanqj 
vel mebrum cumlaediturab cxtrinfcco:vtfolisca 16 
rc adurente, vel acris frigiditate c offringente, vel ni" 
mia ficcitatefcindentcjcoplcxione membri corripit: 
deipfius naturale virtute debilitat: 8c dolorem facit: DOCTRINA 
S E C V N D A 
quareibiconcurrunthumoresfiorum d!'ficndunt:5d 
dific fio addic in dolore: dolor addit in arcra<5Honem 
ipiricus 8C humoru:quarein mebro apofiema cofici-' 
tur. Similiter accidit, fi cadit membrum 
dem vel rc duram: vel fi percutitur cu lapide velcu 
fufte:aut vulneratur: vel fi ab animali pungitur vene 
noib. Omnes nanq: caufxifix extrinfccse, 8C plurcs 
ali£ apoftemata poffunc generare. Humiditas vero 
cxtrlfeca apoftemata no generat, nec do!ore,nifiper 
accidens.Naitapoffcthumidamin corpore generare 
materia: q? illa intrinfcca humiditas augmetata, fi 
hatur ad membru,%poftemacaufabir. 
C f vero fi multiplicatur in corpore, 8C 
ra fortis ad aliquod membru dclegabitfa 
perfluum fanguine:aucmembri debilitasipfum 
piat,faciet apoftema: qui quidefanguis fi bonus fuc-- 
rit,quanqua nimis, apa facic^qcfdicirurphlegmon. 
Cuiusfignafunttumornointcnfuspropter fimilt 
ludinefanguinis:dolorpropter plenitudine lochpul 
fatio eo cp in membri profundo inundans materia c5 
tinetur. calor propter caliditatcm materix:aut febris 
cbullitionefanguinis 8C dolore:ma- 
xime tepore quo digeftio fanguinis expedatur. 
o. fanguis fuerit tenuis in fubftatia naturali 8C 
Ol vero «n ea qualitate calidus, faciet eryfipelas.no- 
tabo q? quafi fimilatur. 
Cuius fignafunc q? in fuperfide fpargftiir membri 
propter lcuirace:et eft caloris ignei propter fimilitudi 
ne .* etfi digitu ruperpofuens, fitfub digito quafi albi 
coloris propter tenuitate. Et c um digitum remoues, 
rubedo folita redit: SC locus eft calidus tacftu propter 
fanguinis calore: SC xgerinflammationem cande fen 
tic nimiam 8C ardorem. 
q • auteinfubftantia naturaligrofTus, in calo 
oangu S re hiniio cobuftus, fadeapoftema, quod 
dicitur carbunculus:hocapoftema fichocabudat 
fanguine groffo:et balneatur poft ciboru repletione: 
autlaborarfita q? fanguis ad extra moirct: SC poft fui 
grolfitie ec duritie n o poteft a calore refolui3fed rema 
nens in cute,fadt apoftema.. 
Cuiusfigna fune durities propter fanguinis 
tudine 8C Joci plenitudine: rubedo propter materix 
colorc:ardor oC incendium propter aduftionc. Solet 
edam vno multiplicari tepore.febrem quocft folcnt 
coclufam inducerc:ah'quado cordis debilitate 8C fyn 
copf,quadopropefpiritualiafpedaIiteroriudjr me- 
brapropter materiacobuftam,quxin eius mutadoc 
quandocp verdturin venenum. 
kj i» cholera veru fadteryfipetasi Cuiusfi 
IMaturai S gnQcftdurities propter cholerx ficcita 
tc,forma pincarurinmebrifuperficie propterignei- 
ratem ipfius, rubedo colori citrino admifta propter 
fimilitudincm: magna firis,et incendium propter cho 
Icrx do minium. 
Phleoma ac,taPacl vocatur oedema, icuvndi-- 
* o mia, fcu zimia fecudu aliquos.iprum eft 
apa molle propter phlegmatis mollieie: album pro - 
ptereiusalbcdin?: fi digitum facies 
mollieie 8C tenacitat£:qux’fouea remo- 
to recedit digito, hoc eft fine dolore:fedcugrauitate 
quada,quiano eftibipugna,fed caloris pr^fentia. 
TCf l t- i* naturalis facit durum apoftema ad* 
Melancholia vocatlir fchirrhus, vcffclirosub 
Ulijs fcphiros. 
l Cuius eftfignfi durities finefenfu propte1* 
duririe & imobilitatem : calor cuds colori fimi*15 
pons:eo q? licet melancholia m'gra fit: tamen pr°P 0 
ciusgroffidcm no poteft color ad cutem corp0rlS’ 
licet fupcrficiem Jo 
vero cum afanguine difcernitur*aliql, 
/■VCjUd. nQn p0teftC0fa propter fui multitudinc? 
virtutis ejcpulfiux debilitate: vel viarum natur .jrf/ 
oppiladonc,ad loca debita deriuarerled in mehr 
licfta natura facit in aliquem debilem loeu conpc° 
ri:8C fitindeaqueumapoftema. j 
Cuius eft fignum cp locus lucet:8C tenditur vr u 
8C fi duosimpofueris duaru manuu digitos:et & j, 
vnum modo aliuimprefleris.Tentics inundatio 
vno digito fub alio redundare. 
tt quocaper debile calori a frigi^ t0/ 
* materia 
ris debilitatem non * (( 
doqjcocluditur,& apoftema facit.hocfxpc ,uSt 
ftomachu&in inguine,ctin mebrorum 'mO' 
Cuius fignum eft cp color cius fimilis eft 
tius corporis: SCcpcu tangitur,inuenitur durn 0 
ftens ra«ftni fine \xfioc:8C fi percudtur,fonat.n^> 
ftema multum affimilatur aqueo,& fclirotieo. 
aqueo differt: 8C perinundationem quxinaquf’ 
titur fub digitis: SC in hoc pura fentitur extcrjiLt fi' 
inundatione. Aduro differt: quia durum ren 
<ftui digidcumlxfionequada.Extenfum ver° ,({it 
fi onc tactui non refifiir. Er,vt dicitRafis, flu, J i 
imaginatus ta<ftu lapidis,& radium vrris de c°rltCt\fi' 
ni vento,poterit imaginari duri duritiam,# 
T_j„ /* . fpecies 8C differendxapoftematu 
OX U It cjum quaefiuntfeufieripoffunc 
cibus humoribusdicet raro fiat apoftemata P^r 
ficutcompofirxcaulx& ' 
melius compofitorum haberi notitia. ajO* 
Coponitur apatis generatione 
cholera: cp fi plus fuerit ibi de fanguinc, dicif° 
gmonodes.Si plus de cholera,dicirur eryfip^3 
quorum fignaper fignafimplicium 
Coponitur etiam ianguis cum phlegmatici*' 
multufxpe: 8C facit apoftema qcf videtur 
nifiquiainfuperfide magis rubet:SC cum C°P 
cum phlegmategroffo,# cum melancholia?1 
dulas,# fcroffulas, qu£ veniunt ad maturatio 
parte.*# in parte no maturantur:SC fiuntgla * 
fcroffulxfquarnoi3e,qux dici poffunteda ? 
Cholera vero mifta cu phlegmate facit p^cf 
curfibile: 8C vrplurimu facitipfum cucocfi 
iunduras:de quibus plena habebis dodlrit^1 
tu de doloribus iunfturarum. 
J Coponitur etiam phlegmagroffum cu 
lia:# fi vindtphlegma,fiuntindeglan 
ter:fi melancholia, fiuntmdefcroffulae. *[, f 
cholia,ianguis,phlegma, # cholera 
ciuntanthraccm:cuius malitia diuerfificatur 
ipforum malitia humoru.Nam quando 
ab eoru natura non nimis recedunt, multo »P 
dentia intendunturrquamuis propter contraur 
pugnam adinuiccm femper malafubfequafl 
dentia. Oportet fi ianguis # cholera n*?jen[iz P[. 
intenff,et melancholia fit de maliriofis* 
fimafubfequantur; ficut cordis tremor, oi 
quae dicitur a laicis fomnus grauis, alicna£I° jo• TRACT. III 
LAN. M A. 
mors. 
I°r b§na funt durities fortis, forma pincata,do 
dijCit nusJ qui aliquando 11 o fentitur. QuiaGal. 
tabiljj aP°^ternata calida fi no fentiuntur:funtincu- 
Cleeft *VCpae^untl variae varijq?coloris. Infuperfi 
1 cl vefica cineriria, quae videtur trahi 
3poftfa quafi3 ita vt fi traheretur cum filo! hoc cft de 
quae multiplicantur in clul 
e^10n,^us’ qu,bufdaepidimrjs. Omniafu- 
aP°ftemata fiunt de naturalibus humoribus 
compofitis, 
E>e humoribus non naturalibus. 
e autemn° naturalibus haec gcne> 
& rantur accidentia. Naexphle^ 
COrrupto fiutboda,& teftudines:dedurofiu 
rndanchohafiuntfcroffulae, 5C glandulae, 
n* C^7C quibus boerjs, fcrofFulis, glandulis, 8C 
& SPHPr,;a v^eb,s capitula, • De cholera adufta 
auuftjS humoribus 8c corruptis plures fiutpu 
mWiqUarG abquae funt multum malitiofae fecundu 
f-Q niabria* Fiuntenimindeignisperficus,mi 
r^lca5PrunaJ berpes cfthiomenus,& cancer. 
yf lcus cft aegritudo in qua funt multae puftulf 
lnna. encnofa plenae, in circuitu earucftrubcdo d- 
occupans membru;& eft cu magno fer- 
r^0re • baec fit ex cholera adufta tenui ni- 
eff ,ar,s^aket puftuIasiftasparuuIaSjUtmiliu, 
0 cUm tantoferuore:tamenferuct etincendit: 
*lePhlCUScPt,taru^>eus fit vtplurimudc intenfio- 
Pu^gmatiscupaucamifta cholera* Formicaeft 
Y^navaldeferuens:quae facit in fuperficie cru 
doCQ cxadufta cholera magis fpifla.haec ambula 
r°dit:membri fuperficiem: 8C eft cum ardore 
j b), una iitniliter eft puftula quae fit ex mela 
• * * baec eft nigra vel liuida: 8C venit cu 
Ij r,It|CC!i entibus propter malitia venenofitatis: SC 
b?j-ppCnua maxime, cu venit prope nobilia mebra. 
1 hoC£f biomenus Tterprctatur feipfum corrodes! 
,T,ociispIuribus:fitenim exadmiftione cho 
aduftione melancholiae no natu 
fi1 Pr0fU tae Subtilis: quae mebrum aliquod occupant 
,Undo:qu3e de fua natura funt c°rrofiuac,et in- 
corrU‘.‘etProptcr earum malitia mebrum diffipat 
f!unt. Fit etia quando malae puftulae predi 
lca* 5~rivcniutfuperficie corrodcntes:ficutfor- 
• runa aliae cu humidis curantur cataplaf- 
ri| 'Plaru malitiaaugmentantibus* Etfitcum 
lc abqu°d frangitur:et cu per indiicretum me 
cufra<ftura 
°>cUmiCritCarnis et mebrorum cofimilium corro 
tlJr '§anu'nibus fortibus,haftelIis,8d bindis tegi- 
corrupti non poffunt exterius exhala- 
r complexio corrumpitur forma. 
afucCuVcnen°foruanimaIiu pundura. Cuinoci 
h aVeIr'tUr:^ prius mebrum corrumpi permitti 
,tr tct‘a quando quis extremitates ex 
'linera ,S.^r,S°r*rnacIcfa^:a5*ficut quibufdamacci 
tranrtit>us * niaxime cum equitant tepore frigo 
b^°fte.Unt flumina,in quibus madefiunt pedes: 
c n§ori intenfo exponuntur: quiacoplexio 
K^caecrr.rrunipitur:quare mortuae partes cadunt. 
quidam vocant cancrum, quida Iu 
autinFrancia malum noftrjdomin5:qui- 
da vero Lombardorum uocant igne fan A/ Antoni)! 
quida cryfipelas manducans. Sed de diuerfis tibi 
minibus no fit cura. Sed lignum huius aegritudinis 
cft mebri diiTipatio:etcorrofio cum cobuftione 3C nl 
gredinedrcunftantium partiu:&cum fcetorehorri- 
bili: qualisfcetor perueniteadaueribus dicbuspluri- 
bus mortuis. Ante vero qua curis v!ccretur,no foe 
tet:fed locus nigrefeit,vel liuefcit. Et fi locum cu di 
gito palpaueris, inuenies carnes corruptas tuis digitis 
fugere. Si digitum etiam in membro infiges,locu cor 
ruptum inuenies manifefte. 
Cancer eftapoftcma vehemens ex melancholia ,p 
uenicscorrupta:qui modis eftduobus:no vlceratus: 
8C vlceratus. Si vlccratus,duobus fit modis: vno a fe 
nafccdo ex corrupta melancholiaab ipfoprincipio: 
et incipit apparere ad modum lenticulae vdlupinirct 
augere continue cum quodaardore:quiquide ardor 
& dolor crefdt,ficutcrefcit aegritudo: nec in princi- 
pio Tuae natiuitatis de leui cognofcitur:fed poftquam 
eft3udus,deleui cognofcitur: naeft varrj coloris:& 
habet venas varias: quarum aliaeftliuida:alia purpu 
rea:alia viridis:quaeplen3efuncmaceria cholericacor 
ruptadiuerfiude dolet: 3C efttadu durus:8C quando 
cum tangis, 8c coprimis magis,eiusaugmentatur ma 
litia:hiclibcntior nafei foletin locis glandulofis,vtin 
collo,mamilIa,fub auribus, 8C locis alrjsglanduloffs. 
Hunc vidi magnum fuprafpondylcs collhhunc vidi 
magnu fub aure occupans tota.hunc vidiin pedore 
pluries: 8C multotiesin manibus. Fit etia cancer co 
ucrtendo,cu apoifema durum quod ex melancholia 
naturalifir, vtcftdidum,cu emplaftris calidisnitirur 
maturari. Na ficad illud attrahitur materiacholerica 
8>C fubtilis,quaeilIagroftam materia calefacit,inrendic 
8C corrumpit:qua corrupta locus corrupitur, &apo 
ftema tranfitin cancrum. Vlceratus cancer proue- 
nit quando ulceratur apoftema cancrofum. Et prouc 
nit,quandoduraapoftcmataglandulofainaliquafui 
parte propter violentia maturatiua medicaminis cor 
rupuntur:& in fuperficie vlcerantur:& id no obedit 
maturationhquodeftpofitumin profundo.Si vicus 
idinduratur,etciusIabiaingroiTantur,in ulcus couer 
titurcacrofum:& fit ex malis vlceribus indifcretecu 
ratis:ficutdeefthiomcno herpeteeft praedidum. 
Huius vlccrati cancri fignafuntpofita in tradatu pri 
mo,in capitulo proprio,in quo de vlccrato cacro fe/ 
cimus mentione. Cundis etia fignisapoftematum ex 
cuflisbreuiter,& eorum differentrjs,veniamus ad cu 
ramfecunduaudorum dodrinam:& vfum noftru. 
Curaapoftematum aliquireducunt adbime 
L/lira.* brediuifione:na vnaponunt curam calido-* 
rum,&alia frigidoru. Et licet hoc in paruo modoco 
pediofofecuti fucrimusdn illo in quo plus ad vngue 
resdifcutit:vniufcuiufq? breuiter diftinguamusquaf 
daquaeftiones, & generales regulas proponendo. 
Prima regula. Qua oportet te fupponere,eft q> nuIKf 
apoftema prouenit ex interiori caufa, nificu corpo- 
ris plenitudine: cum vero caufa exterioriin corpore 
mundo poteft facere apoftema. Secuda regula. Eft: 
q? fi potes apoftema curare abfc£ eo q? ibi vicus fiat, 
nunqua cocedas illis qui dicunt, q> bonu cft q> m ora 
ni apoftemate fiat ulcus. Tertia regula.Eft q> omne 
apoftema aut refoluitur, vel repeutitur, aut venit ad 
exitura, fcilicet ad faniei generatione, aut induratur* 
8C i felirofim coucrtitur. Ergo cofidera veru apo^ DOCTRINA S E C V N D A " 
(lema fit ex caulaltrinfeca:uel extrinftea. 
ca,femper prccedat euacuado:antequa ibi ponas nec 
repercu(Tiuum,nccrefoluduu,nec maturaduu.Nam 
reperculTiun no poteft totam expellere materia 
uis in principio dolore aliquantulum appofitumith' 
ger:tame indurat materiam nc repulfam:quae poftea 
mora maiores Ifcrt dolores:8C ?ger diutius cruciatur: 
Refoluduu in non mundo corpore plus attrahit,qua 
diftbluat: maturatiuum 
corpus mundum no fuerit .* 8C facit aliquado materia 
apoftemarisfuriofam. Qualiter vero materias purga 
bisdiucrfasin capitulo de alopecia qu$re:&r in capiru 
Io venturo de doloribus iunfturarum. Eodc modo 
procedas in apoftemaribus ab exteriori facftis. Tu fi 
corpus cognoueriseflepIethoricum,femperq; fit tua 
intentio trahere materiaad diuerfumhtaq? apoftema 
incipientem ore,nunquam facies garganTma. In ano 
quocp incipiente nunqua adhibeas folutiuum. Nec fi 
apoftemafieriincipitin matrice,nunquam nitarisme 
ftrua prouocare:fed femper ducas ad oppofitum: vt 
fi fiat in fuperioribus,da catharticu.4 fi in inferioribus, 
medicinamadhibeinduraduam. Purgata materia, 
calidoru curam incipias apoftematfhfi fueris in prin- 
cipio, cum repercuftiuo, nifi vnacaufaru 
culfione fieri prohibet corradicat. funt.x.Prima 
cft plenitudo corporis de quo iam dieftum eft. Secun 
daefthumorisfuriofitas, 8C venenofitas. T 
moris groftides,et copacftio.Quarta fi apoftema fue> 
ritapud mebrum nobileiutfi fitin aure:uelin mamil 
larum loco: vel dorfofupenori. Quinta, fiveniatia 
cmuntftorfjs, SC gula: fub aure eft emun<ftorius locus 
ccrebri.Tub afcellislocus emuftoriuscordis: 8C ingui 
fianutririuoru locus emueftorius. Sexta, fi fiatin pue 
ro.Sepdma, fi fiatin fenio. Odaua,fi fiatin coualcfce 
te.Nona,fi fuerit apoftema criticum.Decima,fi mate 
ria per viam fiarderiuadonis a mebro veniens nobiV 
Ii:&ad mebri locum ignobilis expellatur.Nulloifto 
rum.x.cafuum prohibete fccure calidum repercutias 
apoftema per modu que in antidotario de rcpercuftt 
uis reperies medicinis. Cholericum rame apoftema 
fecuriuspurisrepcrcutias medicinis.Sanguineuuero 
cum maiori cautela cum repercufiiuis de diffbluduis 
aliquid admifccndo. Ita q? in principio reperculfiua 
multum vincantdn augmeto minus:inftatu aequalP 
ter:in declinadoe puris refolutiuis vtaris. SedchO' 
lericum apoftema, vel qd*ex fanguine fitfubdli,non 
repercutitur folum , ita cum refoluduis:quoniam illa 
materia no fit petra: fedin fanguineoaliquodesindu 
ratur cum fubdleipfiusrefoIuitur:&grolfum rema- 
net.quareteporerefoludoniseda mollificaduisintcr 
dum indiget medicinis: maxime cum eo aliquid ma* 
tcriaephlegmaricaefitadmiftum. 
Si vero no potes fanguine nec refoluere.ncc reper 
cutcre: fi incipit in eo fanici fieri colle<fb'o:tunc matu-' 
raduu adhibe medicame:doncc apa fuerit maturatu. 
Derepercufiiuis,reroIuduis,mollificariuis, et matura 
tiuis,(SC de mo adminiftradi,plenado<ftrinainanddo 
tario reperirur. Maturato apoftcmate:quod cogno 
fcitur propter dolorisfcdadonc,& loci mo!liciem,et 
qTendsfub digito,cum tangis,fiinieinundante.‘locu 
cum fagitellaaperiasdn opere tuo intentiones 
neceflarias fupponcndo.Prima q? nunquaaperiatur: 
nifiquado fueritperfecfte maturum.*nifi materia elfet 
ad mebri corruptione parataUiel eifet apoftema pro- 
pe membra nobrl/a veliunfturas, 
tunc licet melius fit perfera maturitatem in alns 
bus cxpeftare: tamen in hiscafibus oportetnos^ 
incifionc nodum completa fame L 
da, q? faciasaperidonc, vbi materia magis cPcr1-tl,3 
& vbi pellis eft magis renuis. Tertia, q> caucaS 
operatione, ne neruu laedas, arteriam, aut vcnaclIc5, 
Quarta,quod no totam vna vice materiam cu3^icrji 
maxime cum materia multa fucrir.‘et apoftem 
valde magnum. Quinta, quod femper tuam 
fecundum membri longitudine aperturam. * $ 
tura facta potes vicus curare fecundum dorf v,j/ 
tibi traditam: vbi locuti fuimus de curis vlcen,fTl 
rulentorum : vcltorum vicus impleas dep*n q/ 
neo veteri alboret fuperpone vfq?ad. irj. <^cS cf 
dificatiuum de vitellis ouoru 8C 
cum vnguentoapoftolorum .* g 
riuis dicendisin anddotario:& cum regenerati ’ 
facientibuscicatricem. lC{\i 
Cholericum vero raro venit ad fanie.4nifi nl v 
per aliqua qualitate extraneam corrumpatur:/ i, 
cito vlceratur:necad perforationeindigetinjd 
to.apertum vero curatur, vtfanguineum:nni * 
gidioribus indiget medicinis. . jil 
Carbunculus curatur, vt anthraxicuius cur 
dies valde cito. Jth 
Vndimjafeu cedema proprie no rcpercutifU ' $ 
fi fuccurritur ei in principio,rotaliter confum11 
non ad collectione venit ianiei. Ergo purga cui r, 
chifco de furbith .* vel medicinaaliaphlcgmat,s f,Q, 
gadua:poftea mebrum euapora cum aquaded/ S 
nis abfinthf),abrotani, ftcechadoSjfquinanthi^ 
torum, vel fimplicium. EtRec. cinere queK1'^'^ 
vids:& facindelixiuiumretpannosinde mauc 
8C calidos fuperpone:8C ligamcligaftricte.4 TlC,,qi!° 
tum apoftema c6dneat:ct fic omnino re(oH*,rt,^cali 
niam fic materia dcficcatur. Si 
quid cflctadrniftum : aut apponeretur ibi , cq\' 
maturariuu.4 vel diuturnitatedenfum temp0’ 
rumperetur:materia tunc in faniecortuerriti'* 
doler propter caliditatecxtraneam acquifirar0' ariC; 
aperiatur: 8C nullo modo expectetur eius cX,ycA$ 
quonia per lenullo modo crepatur:fed quon 1 
corrupitur.4& in his maiore facias aperturam* jift' 
apoftema cum eftapcrtum fortiori indigi 
cadone:& maiori cxiccadoneproptergrO*‘,t ac 
niei.Curatur tamenfecundu cp curantur 
mundificatiuis,& regencratiuis medicinis. 
Apoftema durum curatur cu refolutiuis? y 
ficatiuis mcdicinis:ita q? modo refoluas: 
ficesineficum 
uatur: 8C grofla materia fiat lapis: nec£ calid $0' 
beas medicame.4nc inflameruntvel aliaadl0^^!3 
ua materia trahatur a longe:quae durum ap° ./jit1’ 
ciatinflamari: quod cito mutaretur in 
C0f' 
liter, fi maturatiuum adhiberes,quod niat5,rl 'nfs:p°/ 
rumperet. Ergo cum teperads refolue rn^,c cJsA 
ftea mollifica.poftearcfoluc : vel vtaris cop r.quO‘r 
quibus curcfoludonemollificado copoftarU, qii° | 
facit Rafis medicamen: cum quocouenif .iflf 
Re.galbani,bdelIn,opopanacis,ana partes f 
lifica in oleo dclilio:etin mortario opdmc P j|rl|, 
de addas mudlagines fcenugraeci, SC fern,,]!S(Clttp^A 
tumiunt oia alia.‘& optime mifccatur;& rUjii . TRACT. : Jit 
aP°^terna cum hoc rolo; vet cu ad-- 
tlJm pe . CUl1 decarum pinguium, donec 
,rustefoluatur:hec enim medicina duruapo 
C,nfl5man'oncmoIIiffcat5 & refoluit: plura 
,a medicaminamoliificatiua, 8C refoluduain 
. Aqu rr° 
UrnaP°dema curatur ficutvndimia.*nifiq> 
Us ,r,diget medicinis. Et curatur fecundu do 
uam membrum nimisgrolTum diximus 
VePnt,0rcaP«tuI° tenuari. 
Vtnt0|j ° curatut cu medicinis fubtiliantibus, 8C 
vtVfu extra.intus, 
r^Usinfl caru cauendo a leguminibus,et 
%us v .arf^is*Extra cu oleis ventofirate carminans 
c °^coj quod Re.rutf,cymini,feminu fcc^ 
5‘pona aruhanuos,& aprj,ana,drac.5.oIcianticj,lib. 
JUrif,aptUr 0rnn,a in phiala vitrea: 8Cphiala 
Nlliatv0rVafebuI1,cnti'saqu?:&:bulliatira q>oleum 
,1Iooleo ad ucco^tat,srur? confumprionc:&ex 
°cusv,1g3tur calido. Itc.Re.calcem viua 
vino dulci: &fiatficurlutum : <3C 
1‘Qffy Ite.R.olei.ancthini,drac.rj.cerae,drac. 
b P lcc?puluerizat?,drac.i.fiatficut empladru. 
vfq^c curas pofuimus fimpliciu apodematu 
jy, * & per illas haberi potes copofitorircu 
c; aer vclphlegmonodcs cueifde 
n,sfuratur: qbuseryfipelasJctphlegmo 
rc°P^n3tur* 
Pr°Pr,0 de fcroftulis dicemus capitulo, 
rax vero curatur cueuacuarionc 
cum rebus cor cofortantibus 8C virtut?. Ta-* 
0r,,a,nh,sapodcmatibusciroabipfo princi- 
tiv.Suandocadit virtus: & aliquado phlebotoma 
Ua.^uan Pcr,eruntfimo multitimentphleboto 
e"°^ut,ua medicamina.Egouero for 
llaturainc^lcP^cboromaui, 8C in eadeno 
(°S‘Vp ,c,na^e<iifolutiuam,6d iuui aliquos dcfpera-- 
NleiJgU^1 SU3ndo virtus cadit, 8C tremor cordis cd 
feVe} Pulfuscadit:tuncedfatuitas phlebotoma 
ftrUi11Uacuarc:ciuonia cura tuc reliquetur foli Deo: 
theriacadedi maioreia ipEsexi-» 
*1Oci)r^s^nepuiru:podeareuixerunt.Quarc tibipo 
[{narratoria,qua cuida gallico ftipediario in ci 
alijstibi fimilibusfit 
f3ct^'^u‘daiuueni.xxx.annorum venitanthrax 
fu ra Partc colli: cuius malitia, cu primo vi di: ia 
augmentata:qj totum coIlu&T gula adeo 
fuerant: q> mentu 8C fpatulae parum a colli 
• crebant: tamc virtutem in eo inucni vali 
cognoui per quanda veficula: quae 
fuerat orta:quae fuerat principiu 
icUsip|^n,s: cu tamen vnus magnus 8C famofusphy 
r!tudmc minimecognouiflctfipfum ex 
pdefQ Ochris phlebotomari fecnfaris extrahens in 
at^u,nc:& iniunxi ei di$ta ficut fi febre acutif- 
t(.. Onjdr(pUr* matutinis noAisilliusdiei dedi fi 
c'ltl0ru. V 101 co,arurafruAuu myrabolanori!,d 
radec| Sl,aequidc medicinain capitulo de alope- 
PorU|atUr‘ b'upra locum vbi erat vefica,fcabio 
tr,tarn cum axungia. Na illi 
1)°* cnUen,‘ 0rn01lk valdefolutus fuit, & fer- 
b3rUr«nfi Cn^lum diminutus:tamen locusn5 minue 
H^U,cuatUs; virtus no folum diminuta non fuit 
atl°nes; fed fuit quafi incredibiliter robora 
tu* Incradinoiterumfanguincex vno 
uocaui, 8C in craftino medicina in minori quantitate 
iteraui: 8c tuc tu m or tu it maxi m c di m i n utus: 3C i n Io 
co vbifuitpuftula:quedam vemtcrudanigcrrima:fi 
cutfi effet ab igne cobudafortiffime,lorum occupas 
fecundu trium pollicum quantitaterpodpaucosdies 
cruda illa fuitfubleuata:& eger maliscaruit accidens 
tibus:& facdu fuitin loco folaegritudinis malitia unu 
vlcusprofundihperquod videbam cannapulmois: 
8C venas organicas: 3c per quod totu manipuli! 
gebam. Ergo podomniuaccidentium remotione 
intendi ad illir egrum cibis bonis nutrienda, 8C ad vi 
cus mundiffcandu,& fanandumrdonec per Dei 
tiam fuirreftitutusintegre fanitati. In paruo quoqj 
meo copendio,narratur cp nunedeexhibidoe 
ris accidit thcriace:& que utiliafcabiofa quae poni dc 
bctfuperanthrace:8C quomodo empladrucofortati 
uu in cordisponatur regione.Illu ergo libelli! cd hoc 
iungas libro:8C habebis huius cura plenam* 
Puftulaeq fiuntex humoribus corruptis, 3C ignis 
pcrficus,rnilfaris,formica,& pruna.*eande habentlo- 
calem cura podeuacuadone quae femper praecedere 
debeted medicina quaecholeram SC melancholia 
mul euacuat.Nam haec purgat humores adudos.nec 
cd maluaddere quaedam fimplicia quae de proprieta 
tepurgantaduftoshumorxs:ficutfumufterrae, cufcu 
tae,lapathium acutum,fcnc,abfinthium,(S£ ftmilia. * 
Item no euacuetur medicina qu$ datur in pudulis his 
a medicinis cor coforrantibus, ne per medicina venc 
num trahatur ad cor. Cura vero localis ed cum his 
quae infrigidant fupralocu 8C circa, antequam fuerit 
vlceratajquia poft vlceradone non indigent nid 
dcxiccadonerupralocu:dcutin cura ulcerum cd nar 
ratum. Sed in circuituponunturfrigida,doneccura 
fit totaliter perfecda. Si praua fuperueniuntaccidc- 
tia,fuccurratur cum cofortationecordis,& df 
<da funt in anthrace. Aliquando fuper omniaadiuuat 
pruna & formicam vrcre.nam cauterium cum igne 
totam illam corruptam materiam-& venenofam 
trahit, &confumit. 
Herpes cdhiomenus curatur pod purgatione 
femper intendo debere precedere. verum fi 
fortis fuerit virtus.fi autc no; cuacuado nunqua fiat. 
Sed ponendo fupralocu fanum iuxra aegritudinem, 
defcnfiuu de bolo ar.terra figillata,oleo rof.& aceto. 
Iftud nacpdefenfiuum, vt dicit Auic,& per me 
toties feu millefiesedcoprobatum & expertu,omnc 
membri! a corruptione defendit: 8>C no permittiteor 
rofione vltcrius ambulare. Supra corruptu locum 
8C mortuum,ponas ferrum ignitum:& cu eo pluries 
iterato partes omnes remouc corruptas. Vel hoc 
das cum medicamine corrofiuo: fcd ferru cadens ed 
melius. Remoto corrupto mundifica cu mundificad 
uo de fucco aprj, cui addas aliquantulum 
co bene mundificatoincarna,& vldmo cicatri^a. 
X>e apofionatihus qua fiunt in capite: zr de aqua congre* 
gata in capitibus puerorum.doflrina tertia tra 
flatus tertii* C ap. IU, 
QVamuis dc apodematibus Termonem feceri* 
mus gcneralem:tamc apodematu curae fecun 
dudiuerfa corporis membra mulrodesdiucr 
fanturddeo dc cura quorunda apodematu quibufdS 
venientia locis capitulu facio. Dico ergo in cute 
LAN: M A. iji DOCT RI NA ■ 
S E' C V N D A ‘ 
capitis diucrfafiuntapoftcmata. Na fiunt ibi , 
mataaCubtili phlegmate vel ab alia phlegmatis Cpe, 
vt mudIaginofi& pulmofi: SC eftficutcancerofibo 
cq eritditftu.Ecdicurur rapinaria(uel calpinaria:) qm 
ficuttalpa iter duas cutes terre cocauat:iratCta egriru 
do nafeitur iter cute SC carne:diefitur etia tcCtudincs, 
atefiudinc animali per fimilitudinc.nafcutur aliadc 
phlegmate duro,qu3e Cunt nodi. Vidi quoq; cranei 
manifeftas eminetiasficutcornu. Na vidi hominem 
qui venit ad mcprocofilio,qui habebatin capirc.7. 
eminentias vna alia maiorem 8C in diucrfisIods:qua 
ru aliqua erat ita magna et acuta,ficur cornu capreoli 
vel longitudinis pollids:& multuledebat cutem :8C 
miratus fui quomodo cutis no fuerat vlcerata. Cuer 
go vidi quod habebat a craneo fua originem 8C ra di" 
cem,no me volui de cura intromiCtcrc:fed egro cofu 
Iui:ne Ce poneret in manu alicuius propter cura:quO" 
niam mihiimpolfibile videbatur. Acciditctiaqui-' 
bufda pueris nafei cu capite aqua pleno. Aqua nanc£ 
primo generationis tepore multiplicatur mulieribus 
aliquibusin matnce:& pueriacctin matriceficutCei-' 
uifti capite Cupra genua inclinato:quare humiditas 
lalocu pendente inuenienslpatiofum in fontis capite 
congregatur.quare cum maximo nafcuntur labore. 
Etaliqn antequa pofiit aliquid boni fieri,moriuntur, 
omniu apolfematum capiriseft fi fuerint ex 
maceria iam corrupta vel liquida, q? nunqua 
intendas ad ddTccationc vel refolutionc cum mollifi 
cariuis:quamuis fieri debere dixerim deapoftcmaci" 
bus phlegmaticis, in capitulo generalhquia fic polfet 
craneum inficcrehquida materia vd corrupra.*quare 
fi materia no eft matura, tnaturctur:no tame vltimc: 
quia aperiatur fecundo figuram trianguli fic. A Quo 
niam illa apoftemata capitisproptcr cutis grofticiem 
ctporofitatem non bene mundiheantur nifi vulnera 
fintadeo magna q? mudificatio veniat ad profundo. 
Fadaincifionc euacuetur materia,et impleatur locus 
vndiq? filis vel cotoinfufisin oleo rofa.in quo alumc 
infu fum fuerit doneclocusin profundo 
fuerit bene modificatus. Poftcacu vnguento apofto 
kirii 8>C alrjsincarnatiuis curetur fecundo doctrinam 
vkerum alioru. Nodus curatur fcindendo cute fc 
cunduincefium capilloru fecundo longitudinem,8C 
extrahendo cum rotii cum fuo folliculo. Etfi aliquid 
de nodo vel eius Folliculo remaftrit,-cu vnguentovi 
ridi velpuluere afphcdclorir vel alio leui corrofiuo 
corrodatur.poftearegcncra.poftca Sive 
ro nodus capitis cu ipfo craneo magna, haberet cohe 
retia, ita ipm cu dura matre conexurtuc 
quauisponataliqillacura.Mnihi tn videretur melius, 
vtipfam penitus dimittamus. Aqua q cogregatur 
in capitibus pucroro,aut eft inter craneu,adeo tamen 
piculofa videtur: q? mihi videt cura dimittere Deo. 
Que vero cxtra.*curat vngedo caput cu oleo de 
jtiomilIa,& fulphurc : ira q? ptes olei ftne 
quatuor.*qa pars vna poitur fulphuris. DeindcfiaC 
tria cauteria: vrno inter comiflura coronale 8C fronte: 
8C vnuin colloin fontinclla:&:aIiud aliquatulufupe 
riusfupralocu cauteria cu 
prsedifta vndioncdeficcant maturat & cofumunt. 
Ttedpoftematc fub radice auris, do ftr in £ fecunde trafta* 
A tus tertii. Cap. mi II. 
Poftema quod fit in auris radice aliquando ffc 
pcf vfam crifis, quado natura no poteft pr0Pti. :e1fi 
debilitatem vel materiae multitudine vel gfo11 
ipfam expellere vel per fudorc vel pcraliquarn fa 
cuarionc aliam,que crifim bona faciat er coplcf 
ciens q? poteft, expellitillaadlocum debile 
fum raliquando fitapoftema non per viam erili • 
quoniaa capite materia ibi deriuatur, vel inferH 
praexpelliturmeq? caput nobile membru ip*a* 
pit,frd fub aure moratur, 8C ibi generatur ap°* Q/ 
Hocapoftcma periculofum eft propter capit!S P 
pinquitatc,& IoaTenfibilitate,& venaru,netu 
arrcriarum,infclrrationc multiplicem,Huiu^rn° f c/ 
apoftema Caepe interficit, quando eius accidcn^ 
cialiter intenduntur. Huiusauteapoftemat*5 0 
ria fanguiseft,aur cholcra,autphIegma, autliee , 
melacholiaiq orriniaper ligna fupcriusdiftir,rfJ # 
p, r:irn autehuius apoftematis no oportet 3 
cuiTiuisincipere, Cedab euaporatM3? f/ 
dynis, mitigatiuis, 8>C marcricru edudiuis. Na 
cuifio materia ad membrum repellet princip3* ; ch3 
poralocum aegrotucum aqua calida dccoAjo 
tnomillae:poftea de eode vnge oleo, 8C lana wc jt 
nec dimittas quin femperponasin aurcoleu^an1^c 
Iaruamararum:quoniacft maximciuuatiuu* -0 
ro materiaciCetin profundo valde, & efletedn 
difficilis:no eflet malum adhibere ventofamN| ,((f 
ccre materiaadiuuaret: 8C poftearefoluerc, 
8C dolore ITcut diximus mitigare. Si vero ‘lC $ 
ria no refoluirur; fcdincipitin eo lanies fieri*tU 
ceperatis maturatiuis no nimis calidis matur€tUf jjfa' 
maturaro Joci noexpccftctur apcrrio:fedcaute $ 
gitella locus aperiatur,qu$ quide ad loeu vfj? %r clla/ 
cogregata fanies: quae fi in profundo fuerit, '"V 
tur.T amen cauc ne neruuibi tangas, arteriam? 
na.Nam ex hoc magnu aliquando 
fanguinis exitum propter vcnas.*eo q? Caepe 
neruus tangitur reuerfiuus:cuius incifi5e velp 
ra fit eger in perpetuo fine voce. Aperto loC° 
ficeturcum medicinis mundificantibus diced 
tidotariorquaeculint mundificatiscomunih115^# 
rafadarpcrfeAamundificationeincarneturl0,^^ 
exquifi tiffime figilletur.nam Caepe fiftulam Parl 
incautam curam apoftemata huius loci. 
Dc apofiematibuscolli,?? gule.doftrine fecundt*r 
tus tertii, Cap> 
HOrum apoftemata locoruaut inl 
exterioribus: ita q>de materia nihilfra 
intraraut in lacertis fiutinterioribus: autin ip/jjfltd 
tia meri: autin quada fiunt 
canam pulmonis, dC ccCophagumin Ioco,9u phle/ 
ifthmos: 8C Cunt vtplurimufanguinea, 
gmatica, rarius cholerica, 8C rariflime mC 
Humoris abundantia diCtinguiturperfigna 
alTignata. materiain lacertis coCin 
tenoribus,cognofcitur perapoftematis aPP 
& cp tranfglu tio vel aeris attraAio nullatenu co' 
tur. materia in Iaccrrisficinteri°rl0 
gnoCcitur,eo q? pars tumoris apparet extra, 
ficultate traCglutitur. maceria “c *aliqujj 
fiue intra, cognofcitur eo q? de tumore ex 
no apparet: dC quia aeger no poteft trarng apo™ 
vix refpirat, 8C expirat. Et fi accidentia hu‘ -,'n o* 
matis incenduntur, oculi foris eminent»**”» «k. T R A C T. IIT.' 
rfitij Crn? P°^~unt:nec vllo modo loqu/ pofiunt: 8C 
ttL'nt £°s: lacerti pedoris valdclaborado 
(riif] cj0Cn.tUr‘*runc no eft neceffarium medico dice 
m,^crerc,1^1‘ Veru eft q? aliquiauda 
cter infixeruntingutture vfc£ 
|^refUe^0‘rernatisimpelIentcs,apoftcrna ruperur. 
un 1 a morte fubito liberati. Sedtalis opera 
Pintis Ma n5 tuta: quonia inter manus medici 
0 udinj pIjCrP^unrni moriutur.‘quorum mors no 
tfCU^aiin rnedico imputatur. Illa vero fpccies 
Ua no tantum accidentiafuntintenfa, no 
C„ .^P^iculofa. 
, aegritudo incipit, fi fit cholera, cum 
Phlebotomiabafilicae, 8C fifueritiapluri- 
j Utn nf!j,r?CePta * quia vocatus a principio,no fui- 
k t0rnumediantae: quaequidcphlebo- 
C°Ct adfyncopc*maxime fi corpus 
carnofum.Sequenti die fiat minutio de 
5 111 ai0? ~ nt lin§ua* Nec vllo modo audias co 
quipraedpiuntincipere avenarum lin- 
°^0m,a* quonia ex phlebotomia ipfaru, fi 
ni,ab>afilic5 vel medianae non procedat, ac- 
r0catUl??gCrfubito,maximc fi fueritplethoricus, 
r‘ Fa<fta phlebotomia detur ad gargariza- 
fSsJoa eco<fti°nis rofaru,fumach,balauftiaru,le 
>UtcTIarum> c“ q diftemperatum diamo- 
Nhy^ar^an?ctur ftercus hirundinu diftemperatu 
Jftus Car°,mehf e5 au t ftercus pafiTcru vel galloru:au t 
wr cTr COrnec^cnt,s'0hra holu m: 8c ftercus pueri 
n c°n jOccatum. IteRcci.ftcrcoris canisfolum 
fif PuluyC. Jnt,s gallarum, farurciaepartesaequales. 
tHUs u,s‘ OC cu aqua mellis diftemperatus fiat garga 
r darurAquam hihathordei: nihilq? comedat nTfi 
n^thKUm fa*Gde furfure in huc modu.Re.furfu 
Jh \ &rlC° recent,s vna fcutcllam: 8>C cooperi aqua 
ti rm!ttc fiuphari per horam. Poftea tere in 
piftdlo 6>C cola. Colaturam bene decoq 
13 Veraico ale et cum penidijs adminiftrabis. 
bfont°c°mcftionishora tranlglutircnopoflet,in 
p tr3 cHaparuapone ventoiam cum igne:quia 
vNnfkPlutiet’du m ventofa locum ibi amplians 
J*' tota exterius 8C collum cu oleo 
CchamomiI.& fupra vnAuramlanapona 
n Qbirua‘,. Ponatur vtiliter emplaftrum faftu dc 
qNbu,,n,'S:cluod comunc fquinanti? feu apo 
i,j gutturis,etcolli cuiuslibetfpcciei fqufnat* 
per hunc modu.Re.nidum hiriidi- 
Urn in aqua diu bullire.pofteacum cribro 
lr^cli:Vt§ro^Paleeabridantur:terrcum fuaue . 
>rH*3t!vrUr’ retlncatur, etT alia aqua bulliat radix 
VK.5r,et9r' , folia malua.& viol* 
ll}s Cu j1 q u ? b u 11 i tk p iften tu r op ti m e a pte gr o ffa 
L^*ufiJpafiide:&T cuaq hirundinisincorpo- 
acre55«C farina feAini:8C addatur her 
tqt °leu co m u n c vel axugia p or. fine falc: 8C 
L c?nirnUni htnul:5c conficiatur:dC fiat emplaftru. 
ii)tl-5ey?plaftru miraculofe refoluit vel maturat 
P|annu5 luc fit intus fiue fit cxtra,fi extendatur fu 
C^ollr5 ponatur calidum circa gulam. Va 
gr°Uet lt?u,lc^,0 cuoleo dechamomil.mifto cu 
ciq 0|>i3 e^ri no falato,fi cu m lana fuccida inuoluat* 
Pars c et,a apoftema fuerit interius, aut maior 
r^°lu!t q? no repercutitur 
Ur* vri maturatiuis gargarifmatibus vt 
hoc.Re.ficus fic.fe.maIu3e,fe.Iini:coq m aqua,5f gar- 
garizent. Aut aqua ficuumcubutyro, SC vino mi- 
maturatomneintrinfecu apoftema fiue in guc 
ture fiucin ftomacho fiuelintcftinisfuerir generatu* 
Cumautcillud maturum cognoueris, 8C cogno- 
fcitur per doloris mitigatione & acddetium et febris, 
fi fueritapparcns extra,cu fagitellaillud perfora.*ner- 
uorum caucndo!aefione,&arteriarum, ct venarum* 
Poftapertura mundificetur cu mundificatiuis inantl 
dotarionominandis. Sifueritintra, nec 
cum gargarifmate praedido de butyro,ficuu m,aqua 
8C vino rumpatur cu ingenio fubtiliHalyab.fdlicec 
cum gargarifmate ftypticormficucdeco&ionis galla 
rum,acaci3e,piidiaru,balaufi:iarum,aluminisiamenf, 
quonia haec partes loci contrahunt: SC apoftema cre- 
patur. Rupto apoftcmate,faniec£ foras edufta cum 
aquacalida:inqua diflbluaturbutyrum 8c olcu vio- 
laceum, donec ianies tota fuerit expulfa. Poftcacum 
aquadcco<ftionisIiquiriti£,ircos,tamarifd,facgarga- 
rifma. Valet etia vitellorum ouoru forbitio. Si ve- 
ro materia fucritfrigida,minus repercutiatur: & cali- 
dioribusgarganTmis eft vtendu. Et poft apertione 
fortiori indiget abfterfionecu mundificatiuisrin qui- 
bus fit aliquid de myrrha,{arcocolla:fecundu cp in ca 
pitulodemundificatiuis inantidotario cotinetur. 
Aliquando quidem propter rheuma defeendens a ca 
pite nafcuntur in radice linguf ab vtracj? parte quf da 
cxcrefcentiadquac videntur quafi amygdalae: quae tra 
chaeam impediunt arteriam: vtanxiafiatacris attra- 
<ftio,& emifiio:qu3e curantur cu praedidis medicinis: 
8C per praedictu m modir euacuando,repcrcuticndo, 
refoluendo,et per ordine maturando. Et quoniam 
bonacafuum narratio multu corroborat operante: 
ponainhocloco quod mihi aedditin duitate Medio 
lani de quada domina quinquagenaria ha 
buitfquinantiaphlcgmatica:qu3e tota occupauit gu- 
lam intus 6>C extra: ita q> extra tumor maximus appa 
rcbat: 8C cum hoc no loquebatur:nec poterat tranf- 
glutire,haec fuit in cura cuiufda iuuenismei fcholaris 
per plures dies.de malo in peius quoridic,pccdebar. 
Tuncquafiin cafudefpcrationisfui vocatus: &inuc 
ni eam in ftatupeftimo: quia pluribus no comederat 
diebusjnec audebat dormire:quia timebat fubitofuf 
focari. T unc tangens pulfum, ipfum in vltimain- 
uenidebilitate.TangensIocum corruptu fenfi mate- 
riam in profundu:quodcognofcens cognoui q? po- 
tius fuffocaretur qua exterius apoftema, vel interius 
rumperetur. Tunc mihi praeparauiraforiurm&Iocu 
palpans cum digitis inueni matura materiainter men 
tum & epigIottum,plufquain alio loco congregata* 
Tunclocum palpans cum digito, vtpoflfem neruos, 
vcnas,& arterias euitare: vulnus feci ibi profundum: 
per quod de corrupta 8C male foetete materia magna 
parte extraxi: magnamc£ parte dimifi: qua tunc eua- 
cuare poteraTed ratione nolui quam fciuilti. T unc 
aegraleuiorc habuit anhelitum:pulfufq? fuitfortifica 
tus:timorqj mortis fubito diminutus.‘eo quod ad cor 
maior poterat aeris quantitas delegari. Tuncadmi 
niftransei brodium, per vulnus magnaipfius quan- 
titas exibat. T unc ingeniaui, vt cum argetea canula, 
quaepofitainoretotum vulnus tranfibat,fuacurarc 
ciperctad ipfiusneceflfaria nutrimentu,gulam rota, 
8>C collum cu mcdicin smundificantibus: & refiduu 
materiae maturamibu-. drcundabam:donec extraxi 
LAN* M A. DOGT R I N A 
fticmbri parata. Tunccnim 
de materia no fit macura.Tncifioncm vero 
gnamtmaxime cu in locis cecideris mufculortf*,|,jJ1|j 
tienim mediciquonialocaillalon 
membris,fincaliquo timore magnas 8C proi 
ciuntaperturas:& credunt vtinde laudem 01 rj,rjl> 
propter audacia confequantur: & inde lauda (/ 
aliquibus idiotisiquare fubftantiam vulneran j 
tfiqui quide lacerti cofolidando extringunrLJ5‘^I«('/ 
brachium totu contrahitur ; q? inde no p°tc j,np3! 
di;quare perdit operatione in toro dcbita,vC A' 
re. quid ergo fadesctantu quatu potes,cutim 
cialiterindde:paruumc£ facies foramen. 
rtum mundificatiuoru 8Cingenium abluendi y 
talia mundiffcantulcera.Quamuis apud ill°s^r3^ 
gna fadut vulnera,fintignota. Sivero c3Cl C($ 
ca cubitum acciderit: ita q? ibi caderet ex Par 
dionis materiae, lodcp pendcnsindfio:tamc 
fupra cubitum perforationcfacias;fedab vcr Jjs/ 
re;vbi quafdam inuenisfontaneIIas,neruis, 
arterfjs carentes. Er quia hoc vulnus fa^111.^^1 
mo cubiti vixcofolidatur.* 3C cofolidatio m° 
bito debitu impediret. Frigiduapoftcrna'11,, 
cis no nifipropter abundante peruenit ma 
gna ergo m digcteuacuatione pluribus forte 
pofiea rcioIuitur;& circa illud procedere ie£ q(i 
q>in capitulodiximusgencralueodem mod 
ma coxae 8C genu. .*(, 
rd,r 
Dc pananticdoftrinxtertit.traftatus tertii- L A 
n r -i 
PAnaritium efiapoftema circa vngues 
calidum 8C dolorofum et inflamatum^^a1 
quando febreindudt; SC aliquando caput 
digifi,& interficitaliquando. 
p huiusapoftematiseft: vtincipiatur3P 
mia fi particularia coucniunr,vt vi'c 
cofuetudo:& filongum cfttempus, exquC,P 
tornatus no fuit:deindeoptime m 
embrued^f. 
mate dc aceto,donec grolfu m fuperfiat,c?,t^jlt 
Supra epithema ponatur pannus 
cilaginepfydlrjraut vngatur cum alio vn^°e^ci°f’/ 
gi d ato. Et m odi s o m n ib us i n ten de ad i n fr'r * 0c $ 
8C corruptionis prohibitione. Si 
lor,& pulfatio, non cefiauerit vel quicuerif* 
via maturationis:fuperponatur fcabiofa 
gia:8>C fiantcaetera, quaedecurisanthracis 0(ie^fC/ 
culi diximus facienda. Qualiter autem 3P v 
quae veniuntin brachiorumiunduris, 
niunt ad famem: curetur,docebitur in tr*w 
loribusiundurarum. 
Dc apojlcmatc extra apparenti circa fpiritud**? 
gibboJitate9doftrin<c fecund* trafiatust£rtl * 
CAue ne hoc repercutias apofterna ‘ 
efict illud ad exteriora trahere 
dum:fedrefoluasab ipfo principioifacta far&ot 
gationequae multum eftin hoc 
lutiuis no fufficientibus maturabis, 
expectes crepationem per fe maximeu1 
perfora,faniemcj! extrahe, 8C mundifi^/ 
fequere, quaelodsalrjsfuntnarrata. l^tn 
mulroties vi materia foras inter 
coniunctionesofllum pectoris 8C fip0'?,^crjtfri£' 
tus €mitcicur,etapgft€iiia facit, ,rtl 
S-TB C V ‘N b A 
de vulnere frufium magnum vifcoHe materiae: fbe 
te tis:quae fuerat ficutquoddaintefiinum longu plus, 
oCgroflfum vnius minoris digiti quantitare:quaequi' 
de materia calore fuerat extraneo codenfara.*qua qui 
dem remota rcmanfitlocus fine fcecore:& £gra 
pir maxime confortari;tamenin ca continuam 
dificatiua:& tcarnatiuis,& cicatriratiuis vulnus opti 
me figillaui:& egra fuitfalud prifiinae refiituta. Cu 
ergoin locis praedicis frigida materia SC corruptain 
ueneris:aperturaIoci nullatenus expeAabis.Tedaper 
turam accelera. 8C fi materia nondu ad plenum fuerit 
maturata: na fi naturaeipfam aperienda dimiferistma 
lefaceres: quoniam materiagroffain 
do imbibita, no poteft a virtute debili ad membri fu 
perficiem delegari. nec mebrafpiritualia non longo 
poflunt tepore defeftum aeris cxpeftare. 
Deapoftematcfub titillicojdcftfub afcdlisdoftrittce fccu 
da.traftatus tertii, Cap. VI, 
HOc apoftema no indiget repcrculTiuis propter 
rationes fuperius a (lignatas: fed magna indiget 
cuacuatione,fi fuerit calidum per phlebotomia vene 
nigrae vel bafilicaealterius brachrj:& fi fuerit frigidi?, 
cu medicina de turbith, vel medicinaalia copetenti, 
Etintendas quantu potes ad refolurione cum medici 
nis,quae no habent magnam Io 
cuseftemunftorius:vtefi:di(fi:iT:& emunAoria 
prer eorum raritate 8C capacitatem SC debilirate,para 
ra funr recipere fine medicaminis iuuameto.Cum 
go medicina iuuatura nimis fit, attraftiua apoftema 
nimitr augmentatur. Vngatur ergo cum oleo 
momil.cuifuperponatur maruraduu:& maturatum 
apcriarur:necin hoc etia ruptura per fe,maxime cum 
fuerit frigidum, expecfietur.Miocfaluo,deflet materia 
gladuIofa:quod faepe fi t fub afcellis,etin inguine:ncc 
etiam aequaliter marura:fed in vno loco dura, 3C alio 
molIis:runc nulla habes viam tuta:quoniam tunceft: 
bubo,cuius cura efl: difficilis.Quia fi materiam 
has corrupta, SC duram relinquas: difficile refiduum 
maturaturrfed facitfclirofim , 8C fiftulafaepe parit. 
Exaducrfo materiaremanensin loco corrupta, tori? 
corpus in mala tenet fcilfcetetdo 
loris. Tamen quonia, vt dicit Gal. qui ad Tuam filutc 
no nifiVna habuit via: velit no!ir:per ea,etiam fi ma-* 
Ia fucnt:pertranfibir.febres 8C dolores quocuncfc 
tes mitiga modo: 8C aequaliter procura maturatione; 
quonia materiae pars corruptae partem no maturam 
adiuuat maturare:tuncaperi, SC mollifica. Sivero 
ante tempus maturationis locus rumpitur: vel cogit 
te neceffiras aperire.* tunc pugna refiduum maturare 
cum vno mundificatiuorum uirtutem habetium re> 
fiduum maturare: quorum magna copia in tratffatu 
vltirno non carebis. 
Dr 4poji anatibus adiutorii,cr infru.doftrinif fxundt.tra 
datus tertii, Cap. V i I. 
HOc apoftema quantu ex parte loci nifi coditio 
nes te prohibuerint: in principio poft 
tionefecure repercutitur. Si ergo fuerit calidii ex 
contrario phlebotomia brachio de bafilica facias. Po 
fteafecure repercutias, fi repercufliua no fuffidanr,re 
foluas:quibusnofufFidentibus,maturabis vthaec.&i: 
fecundi? hoc perfeAam cxpeftabis maturatione, nifi 
maceria edet adeo violenta,q? eflet ad corruptionem c, x£cr de dia no multum curat in prin 
rU^pit1,3 rnu^tu dolettquare diu ibi morans cor 
H?L Sc,uiavia Pcr„ti"! ab intra materia eft 
terjgp’Rc§re^urn eft dilatata, corrupta ma/ 
ler,°Hs r^Us reddit ad intra, qua per fractura, cutis ex- 
9poftc exterius expellatur: quare poft tempora tale 
Cuiert?ifacilfirtulam interius penetrante. 
PaIpaj0,c^Uni 7 no expeAabis q? rumpatur per ferfed 
ibi laniem, aperi, 
'tilfgjj !te niundifica. Si vero fiftulam antequam 
*letrant?reiur perfesfte, comunis interiora pareret pe 
e‘tlIC,ndigesIauationibus mudificatiuistquae 
CUm clyftere. Sic ergo facias.tetam forma 
terre v ‘a *arnbuci,vcl de fpongia,uel de radice ma 
*’Us OrifiC' °ry°n,ae vcI gentianf induc in fiftularquia 
Nspq ‘ c,Urnetia interius amplietur ad clyfteriscan- 
Poftea decoque mel,& myrrham 
UpIta aqu£ nt Parces.io. mellis,par. du? 8C 
Nas poneres de faluia partes fin- 
*uXo°nUm ed"er* AHqntmdo bonum eftponere vi 
‘jUjqu aSUae> fpecialiter cu vicus caret calore. Et de 
/ni-jcias per fiftula,etfac ggrum huc 
ela 0lui:,ta Op loca interiora ad quae caditfanics, 
Ce>isre f Poftea faciteru egrum fu per orificium vi 
,.i:& Pl‘edpe,vtruffiat, & rotaextrahepu 
lN VnA-,C1UOrem* Deinde pone in vulnere ten^ 
! °Ico’ nc uu!nus eludatur, donec uidebis 
niHii aJiudl exitjit* Deinde cum vn 
Sv lncarnadu,s %dlatiuts,curaperfeAe. Si 
‘°fi:,t3,aPer quam lanies intrat 8C exit,eftct facfta 
r efl"ct,b* ‘am fiftula: tu nc ignias ferrfi fa Au m 
P0fte Iae quatiratem: & om nia eius latera cauteriga. 
W, crUm butyro: 8c alrjs lic cruftam caderefacias 
Q °hs demu mundificarpoftea cicatrifa. 
acdcl,tqu>'burda pueris,ppter tuftim 
N-w r *exPedentc materiam ad extra: SC pro 
nj0dtatcm multum oftiumiunAuras diftblue 
exterius impellentem. 
CUraeftin principiocum rebus tulTim miti 
?t5ou j dulcespifte cum 
CNa, faAisindeforbirionibus 
Sjt, hac medicina.Re.amygdalarum duP 
Nep artes.rj.dragaga.femi.citonioru,anapartc.i. 
fufficir.fiat lohoc.i.medicina forbilis feu 
X** debet elfe fpifla: ftcut mei liquidum feu 
* fiatbalneumaquedecoAio 
£e,foIioru maluae, fcenugrae.& feminis 
r^Ua^uPer eminentia cadat ab 
>:^atenacum medidnisdiAisin apoftemate 
a .teendisin capitulo fcroffularum. Valet 
V 111 ftT,na P^Urnbl ftdAa fuper eminentiam, pofi> 
e,ltofa Cr,t bene remollita. Si materia vero fuerit 
u5 CUretur ftcut fieri debere diximusdeapofte 
KIS,0catira v«nt°ft. Gibbofitas vero quae propter 
'v1*1 accidit fpondylium, curam no recipir 
confirmata. F 
'PoJietn 
r aPP in ore jiomuchi, cr nutritiua3do 
p,v *>ccu***>traaatus tertii. Cap. X♦ 
aP°ftemaapparet,in principio circi 
thS>cNda 0tT,acb, circa regionem hepatis 8C 
f ,earn qnamuis vellent intelligere cotrariu,per 
%cuUUm generalem 
111 oleorofa.de emplaftris fadis 
T R -A C T. III. 
L ANFEAN. M A. 
derofis,Abfinthio,fquinantho,cyperis,cit6nqs,cufa 
rina hordei & fi'milibus:quoniam licet dixerim q, ca 
ucndum fitarepercuilluis, cum apoftema fit prope 
membrum nobile.*cum refolutiua, maturadua, quae 
non funt admifta cum ftypticis, fi fupralocu ifta po- 
nantur,membra, ftomachum fcilicet hepar 3C fplene 
debilitanc.quibus debilitadseorum debilitantadio- 
nes toti corpori neceflarias:quaefunr, appetere, dige- 
rere, expellere, retinere: quare tori corpori aliquado 
prouenitirremcdiabilenocumentu. Ideoq neq pu- 
ris refoIutiuis,ucI maturatiuis,uelnec£purisrepercuf 
fiuis frigidis in iftis cafibuseft vtendum. Quid ergo 
faciesc'materiam euacua,locum cu ftypticis 8C tempe 
raris conforta. Sic materiam fipotesabrjce: fi non, 
refo!ue:finaute,matura:fedcauefempcr ne refoluti- 
ua vel maturadua pura fineadmiftionc adhibeas fty- 
pdeorum. Etcauenerefoluendo, fubdlerefoluas, 8C 
refiduum fnduretur:quoniamiftaapoftemata liben- 
ter tranfeuntinfcliroffm : &poftquam durafunt,dif 
fidlerefoluuntur, Sed faepefunteaufafuturaehydro- 
pifis. Igitur cum illudindurari videris: vtfcisvbi fis 
omnibus fortis dC iapiens: quoniam haec apofte mata 
errorem non fufdnent medicorum:fimaturatur,ape 
ri 8C mundifica ficutfciuifd. 
Dc * poftematcin inguine do ftrin£fecundce,traft(itus 
tcrtiu ' Cap. XI. 
i£pe prouenitapofrema in inguineproprer vice 
C3 ra virgae & pedum:proptereaq locus eftdefce- 
fushumorum adillaloca: 8C tunc non eftira timens 
dum: proptereaq? venire tunepotefr fine multa cor 
porisplenitudine: &abfqcoq> decurfus humorum 
maxime ibi fiat:fiepe quoque prouenit fine Vulncn- 
busin his locis:8c tunc plus efr timendum fpedaliter, 
cum corpus eit malis 8C diueriis humoribus plenum. 
> In cafu ergo primofecurius poltesaprin 
tlO. c,'p10 j efoluere. Ira q> fola olei de chamo- 
milla vel comunisandqui inundio& lanae fueddae 
fuppofido ab alrjs laboribus te excufat:q> fi no, refol 
uetur materia fecundum q? fuperiusiam fciuifti. In 
cafu vero fecundo materiam euacua calidam cu phle 
botomiabafilicaeilliuslatensdn fequentidie decode 
laterefanguinem extrahe de faphena.diaetaattenua:a 
refolutiuis debilibus nullam attradionem Vel pauca 
habentibus incipe circalocum. His non valentibus 
8t humoru curlu cefiante fortiora pone refolutiua. 
Multum valetin hoc cafu lixiuium fadum de cineri- 
bus vitium 8C pofiturn cum ftupa.‘quia materiam co 
fumitleuiter,& deficcat. Si verorefolui no potefr, 
maturetur,aperiatur, mundificetur, & fanetur fecun 
dum q? multotiesaudiuifti. 
TicapoftematedncharumJoftrincefecundcejraftdtus 
tertii. Cap, x 11. 
IN his locis vtplurimum apoftema nafcirur in iun 
duris:quarum curam melius qua fieri permepo- 
terit,ordinataminueniesincapitulo de doloribus iu- 
durarum. Sed fi extra in ancha vel in coxa vel in 
cruris feu pedis fpatiofitatibus apoftema fieret: Cu- 
ra eft eadem cum ca quam diximus apoftematu 
chiorum:hoc notato q? in anchaeprofundo 8C in pro 
fundo coxae fanies faepe colligitur quae tadu bene ni- 
fiper lapientem 3C vfualem medicum non 
tur. luxta illud Hippocratis. Quibufcunqfaniesin. DOCTRINA 
SECVNDA 
corpore no manifeftatur, ctc. Hrgo omnibus 
adisqucinaliorucuris apoftematum fundam didar 
nec apoftema recedit: vel edam a principio no fuifti: 
locu cu duobus palpa digitis vcfduifti:& cognitafa- 
nicadlocu vfc£ perfora faniei;& fanie deinde mudifi 
carcundaq; profcquerequ? faepefuperiusaudiuifti. 
Bedpoflematibusuirgcect tcjiiculorumjofirinte fecunda 
traftatus tertii. C ap, XIII. 
SIcutalijs membris viri genitalibus accidit apofte 
ma:q? aliquando eft humoraltcalidujuel frigidu 
vt alia, aliquando repletur virga vento litate grolTa 
ipfam cum dolore nimis extendente* Cognofcicur 
calidum et frigidum per figna quibus apoftemata fu- 
periusdiftinguutur. Ventofumcognofdtur,eoqa 
acciditquibufdaiuuenibuscalidisr&eo q? mcbrueft 
valde tenfum & duru, SC no muItupoderofum:nec£ 
color ab alterius colore partis corporis variatur* 
. Cura comunisapoftematis calidi, ta in te- 
C-LiratlO {ficulis qUai virga eft:q? particularibus co 
uenietibus fiat phlebotomia de bafilica dextri lateris; 
fi apoftema fueritin dextro tefticulo: vel in virga, fi- 
niftri lateris uero fi apoftema fuerit foluin finiftro* Se 
quenti vero die fiat minutio defaphenis* Prohibea 
turei vinu & carnes, 8c omnia dulcia, 3C omnes cibi 
choleram & fanguinegenerantes.deinde adhibeatur 
repellentia materiarficuthoc fibiproprium.Re*corti 
ces granatoru,rofas ficcas, 8C Icntesrquoe tanta deco- 
quantur donec quaque fuerint diflbluta.deindetcran 
tur fortiterin mortario;5d cu oleo ro.etpauco aceto, 
6C loca cum hoc tepido emplaftrentur* Itc.Re.fuc- 
cu portulacaefylueftris,& oleurof.&T parum aceti:8>C 
madefaciasintus panos :8C inuolue cum illis virga:8C 
tefticulos,cuincipitapoftemacalidu: cum hoc enim 
multosinprincipiocuraui. Cuautem ceffatmate- 
ri£ curfus:farina addes hordei et fabarum: vel farinas 
has cum oui vitello,fuccofolathri,& oleo rofaceo di 
ftempera. Declinante apoftematepone cmplaftru 
fadum de farina fabanl,focnugr^ci,chamomill?,me- 
liloto diftemperatis cum fepo caprino. Item opti- 
ma apoftemati calido in fine,& apoftemati frigido in 
principio.Re* vuas pallas de Forerio, & aq illas afper 
ge:& fortiter in mortario tere, deinde addefarinafa- 
barum, 8C ciceris.de vnoquoq? quatum eft medietas 
vuarumtercum oleo diftemperadelilioraddafq; mo 
dicum cymini: & fac emplaftru. Si verohuiufmo- 
diapoftemataperucniuntadfanicm, 8C vlcerantlo- 
cumrcurafecundum q? in tertia dodrinahuius trada 
tus de virgae vlceribus declaratur* 
p* apoftematis frigidi in tefticulis. Apoftema fri- 
gidum,quod eft in tefticulis,curatur cum eua 
cuatione materiaeper medicinam vel peracutum fup 
pofitoriumrquodponiturinter anurquod valde ma 
teriam a tefticulisattrahitrficut dicit Auicc.et infinitis 
vicibusfum expertus. 
Si vero apoftema tefticuli induretur:ponatur hoc 
emplaftru per me faepe probatu. Re*furfuris tritici;8C 
fortiterpiftain mortario, donec fiaddcpuluis qui di 
ftempercturcu oxymelitefado de duabus partibus 
aceti 8C vna mellisfiquoammoniacufitdiflblutum; 
& fiat ficut emplaftru. Superponatur tepidu.‘&reno 
lietur ftepe.Iftud medicamen eftA«ic.& in aliquibus 
libris inuenitur fulphuriet in aliqbus furfur 8C vtrucp 
valet: fed ego maiorem efficaciam inueni cum pofui 
furfur!quam cum pofuifulphur* .ficti1 
Cum aute virga tenditur groflfa vcntoittat * 
accidit quibufdaiuuenibusquibuscx calore 
groflls humoribus refoluitur grolfa 
virga tendens: tunc loeu cofidera fi calidus 
phlebotomia:& cu frigidis, epithema. In(3u 
inter caeterafrigida,hoc eft vtilc.Re.oIeirO.p31*'^/ 
pofteain aqua ed 
difiima faepelauetur, donec vnguentialbi t°r?:.efO 
piat: & vngatur virga 8C loca circuftantia. & 
no fuerit calidum prouoca vomitu: des ei agnU 
ftum,& femen ruthe, cymina,8C anifum:etcui1^vf| 
tofitatem confumctibuscataplarma. Cura a 
cerum corrodentium 8C maloru quae fiunt 
8C cura herniarum quae fiuntin tefticuhs,inhui 
Aatus dodrina tertia continetur. . 
De cura fcroffularum, crglandularum, dofiritt*rc,i 
trufiatustertii. Cap, XI111' 
CVrafcroffularu5£ glandularum quafic^c^t(J( 
Sed in hoc differunt,qmfcroifulae quia 
maiori parte refoluendu funC u\i 
liores. Glandulae vero quia fiunt cx maiori paft X £f( 
gmatis:facilius refoluutur. In vtroqjtarnc c 
neccffaria m purgatio:ad quod multu V . 
dicinadeturbith: quam recitat Auic.Re.turb,c (| 
zi.zuchari ptes aequales.dofis,drac.rj.detur fiP * 
trochifcus deturbithfacftus cum diazingibere* 3 
cft neceflaria regiminis fubriIiario:& vt aeger $ 
tiatur. Etcaueat ab omnibus Jjj; 
naufeam facietibus: nunqua comedatfuper fa $ fio 
caputteneataltumritatamcq? cu collo vllatefl u 
laborer. Et fi puer fuerit,caueat a fletu:no dor& 
per cibi repletione. Circalocum fiatmun# 
oleo de chamomilla,& delilio,etcum oleo pr°^j35» 
quod folum glandulas foluit: 3C aliquado cx0vA$\ 
quod Rc.radicum elaterrj:quodcommuniter , 
cogombreamaro,radicum maluauifd,ana Vn 
nutarim ».as incide:etin antiquo oleo oliuarufl1 
iiij.apponc in phiala vitrea: &bulliatinali° 
pleno,donec radices aduibe fuerint.Poft vn#1 
ponatur lanafucdda. Si no fuffidt, fiat 
deftcrcore caprino cum oxymelite: 
uacum axungia porcina, fine (ale antiqua: , iSl/ft 
c o m p o fi'ta m e di ci na. Re. ftap hi d is agriae, 
farinae orobi.i.robili3e,r^fineaduftae,anaparC 
les:fiatcmplaftrum cumoleo& aceto. frc!?nI' 
valde artificiale. Re.radicis lilrj albi,et femiub 
partes aequales: bulliant in vino,donec 
luta.poftcaaddatur dcftercorc columbiu0 
materia valde frigida 8C dura!& in corpore 
ficci, quantum eft medietas totius: 8C fifuer j£ fiet 
in corpore pueri vel mulierisadde 
core columbino,quantum cft quarta pars n 
rum :ftcrcusigitur columbinum addasyel 
fecundum q? exparte velocitatis 
ficultatis tibi videbitur expedire. Item 
fis dC diachylon Ioannis:Ebcn 
tur in antidotario,runtoptimaadfcrotffilfsr 
das. Nota q? fi refoluendo vides materian*^ 
8c refiduum indurari: mollificam» medieam 
lutiuisinterpone. _ 
CZ1 o « A, /> ver° & fcroffulae quae parte ten , 
£ phlegmatis uel faguinis,fi ucn13 -g lllrjf t 
l3te‘Quln artCCUm magnamundificantlir 
trRof ?.n,aahquapars earumremanetlmatura. No 
teftficr'tlneS *n aPertnra:fed dimitte donec fi po 
Pea0 5rt’tOtamateriarnaturetur. Tuncaperi, lipa- 
ltUr:et mundifica.ibi valde bonu eftappo* 
Nas KCaeteraleu,a corr°dentiaintra:etnullo modo 
r°Pon lrealgar: ncc£ aliquod violentum.Supra ve 
ITIUnd<ficatii|u vnumrinquo fitadmiftara^ 
- ncco^a«’quoniatale mundiffcatiuum mun 
naCU Maturatione refidui materiae no matur$. 
u Moporrec te diligentia habere ad iftasfcroffu 
Nbs S Untmundificationis: 8C confueueruntfaepe 
lHcifio^-nerare Hftulas. Si vero dcfidcras cura per 
filis v f? fcroffula vel glandula fit mobilis a 
finify. arterrjsfep arata: tunccu duobus manus 
V ipfam capias:8>C quantum 
furfumeleua:&cutim fuperficialiter 
Pannic01. c°Ililongitudinem fcinde. Caucnc tangas 
u Urr»,in quo eft inuoluta, dreunquaqj 
er t0tam extrahe integram cumfuo panniculo» 
f panniculo remanferit, cum 
V, P,°delorum, vel alia leui medicina cofumcs: 
etconfolidaadinftarvlcerum alio' 
HfrVero glandula vel fcroffula venis 8C ner-* 
lW; intricata.ibi cum ferro nullatenus ap 
K P,nques. / 
r* c<tncri non ulcerati.doftrinjc fccimdie.trdftatus 
tcr*iu Cup. XV. 
8C differentias iamfciuifti: et 
m0c^0<:ancer v^ceratuscuratur* Deno vice 
Clas‘q?ftcutdicitRafis:&verucft:ficutvidiplu 
t0 Vieibusrq, quicunq? cancru ferro vel medicina 
lua vel corruptiuacurare nituntur,plus no 
cUr:Suam q■> cancrum faciunt vlceratum:& hoc 
*>ej cancrum,non eftnifi mortem accelc' 
rrni:&infuabreuiata vitailluponere 
Pocancerin tali effet loco, 8C effet itaparuus: 
\c et totus cum omnibus fuis radicibus extirpari: 
:erricum ferro: & locuscauterizari:SC 
quar de cancro diximus vlcerato. 
JciJacerfitperfeAus & magnus,ipfi ferro vel me/ 
nullatenus appropinques. 
rege regimine, choleram ffpe 
r° caPnno5 cum epithcmo:aliquando phlc 
>c5cr,la‘CUm vnguentodetuciaRafis.pofiro in 
*U9fitfVlCerati 61 & frigidis inuoluefolrjs» 
>lnu. °rtIS conftanterintentio,neaugmentetur: 
Ss n.° modo corrumpatur, lamplures vidi me. 
n°mcn habebant Magiftri in chirurgia,qui 
cancrum in aliqua fui parte corruptum: 
Ker^en adhuc vlceratum: cuiuspoffeffor longis 
YjCllni dia difpofitione fecndum meam do Ari- 
>iie^Utrctemporibus:& per intetionem ipfam co 
ligationem curare penitus promittebat: 
au,crunt credentes ibi faniem inuenirc:nec in- 
nifi corruptam carnem 
labia viceris fuerunt cito reuerfa 8C (ce 
*lUfft)8 , tet>athorribiliter.pro cuius foetorcinficic 
b Cl*ni Us ’ ffuare Cito tendebat aeger ad mortem: 
p<)t^t Cancro non vlcerato longo nimis tempore 
per manere. 
T R A C T. III. 
LAN» M A» 
Dehocioer tcfludinc.doc.fecundt.trac.tertii, Ca, XV I/ 
BOciucftapoftemaquod dehumoribus fitcor- 
ruptis:&eft vtplurimu ex corrupto phlegma- 
te generatum. Et aliquando prouenit ex apoftemati- ’ 
bus calidis quae corrumpuntur 8C no aperiuncur:fed 
remanet in loco corrupto materia: cuius fubtilerefol 
uitur:&rcfiduumingroflatur:&ibiperIongu mora 
tur tempus. Aliquando per rheumatifmu defcedit 
a capite ad gulam propter aquae grofiiticm quae bibi- 
tur: quare i cerris multiplicatur pluribus ficutinRuel 
la:&inCauenifius:&!inorcgia:incofinibusaIpium 
ctplanitium Hocapoftemain fuama 
teria diucrfificat. Na eft alia ficutcafcusralia ficutfaex 
olei: ficut materia in fui corruptione fecudu fui diuer 
ficatcm diuerfam formam fufcipit 3C colorem, 
p . Hoc apoftemacuratur cudcficcatiuiV5C 
VvUra.no. 
teriusapponuntur. Det ergo per os medicina phle 
amatis purgatiua.poftea detur rcfidui medicina con- 
fumptiua:adquodeftilIud medfcameoptimuetpro 
hatum.Re. planta paruam nucis a terra cu fuis radid- 
bus extirpata:8d illam pifta cum granis piperis: itaq> 
fi nux piftata fit, vnc.iirj.de pipere fit, vnc.i.haec bul- 
liantin quarta.i.pariffj vini optimi vfq;admediu.co 
la:&de colatura fufdpiat paties drac.fj. Emplaftra 
cofumptiuafuntemplaftra quibusapoftemaraphle- 
gmatica,& aqueacofumuntur. Sivero per incifio 
nem cura defideras: vide vtru materia intus cotenta 
liquidafuerituel dura, fi liquida,in loco feinde magis 
libero, materiam euacua:& mundificatiua, 8c eunda 
diximus in cap.generali. Si vero du- 
ra fuerit materia,& bociu pendens fuerit a venis ner- 
• uisetarterrjsfeparatum,cutimfecundum mcbrilon- 
gitudinem in fuperficic fdnde.Caue tamen nefollicut 
lum tangas,quo bodum eft fcar.- 
na:& towm illud cu m fuo extrahe folliculo. Si ali- 
quid vero de folliculo remanferit, cu puluereafpho- 
delorum, 8C vnguento viridi mundificajdcmumin- 
carna:poftea cicatrira. 
De doloribus iunfturarum.doftrint fecunda .traftatus 
tertii. Cap. XVII. 
Didu eft in praecedentibus de curis apatu plene 
fatis:fedqm dolores qui fiunt in iunduris, qua 
quam multuconuenfantincaufis 8C fignis apoftema 
tu: & io curis ab ipforum curis multoties variantur; 
eo quia raro aut nunquaadfaniem inflatioiundura- 
ru venit. Et eo q> faepe dolent iundurae abfq? eo cp ali 
) qua loci appareat inflatura:et eo q? cura huius paftio- 
nis aliquibus bois & famofis medidseft ignota: 8>C eo 
cbfaepead ipforum curam vocantur chirurgi. In hoc 
modo propofui libro.deiundurarum doloribus ca- 
pitulum facere fpecialealibro facro Rafisdeiundu- 
ris fumendo dodrinamfin quo longo ftudui tempo- 
cuius medicamina diutius approbaui: Nec me 
vnquam fi illa in fuis fciui adaptare carminibus dece- 
perunt. Nihilominus ipfam Rafisfdcntiamper Aui- 
cennae verba:8C longum exemplum in meis operi- 
bus roborando. 
r quae facit dolorem iudurarum : aut eft mala 
L>3.U13. mcmknl coplexio fine materia,quodraro fit 
aut cu materia,qcf fit faepe. Mala autc coplexio calida 
calefaciedo:frigidainfrigidado:ficcaligametoiudu- 
raruaftringcndo dolore aliquando generat. Sedhu- D O CT RINA 
tcm inu'em's,plus epithema mcmbru cu vno tn »5 
uo.*quod debes variare fecundu q> materi# Ji' 
tc docebit» Na fi materia fueritpauca;tamen ac 
ma 8>C fubtilis, locum infrigida plus. Si vero 
mu!ta,prohibepIus;&infrigida minus. Afiq03 
tur aliquid per os q> doloris eft etiafedatiuu* 
uorum copia, defenfiuoru, feuprohibentiu to 
in hoc capitulo coplctc recipias, SC 
dolore fiat phlebotomia,fi materiafanguinea, Q/ 
uel da medicina,!!uincanthumoresalri,nuUa° 
rumpr£parationealiaexpe<ftando;qm materi 
cftin mocu;& de locoadIocu,ficutfuriofacurr^|-(}l 
Diminuta materia dolorecp plurimudirninut 
ue refiduu:& fi vides q? no fitpfede purgatuS 
ra phlebotomia diebus paucisinterpofitis: a 
fanguinemulto exiftenteiteratur phlebotonii3^^ 
dem,vclfequeti. Et fi vincat humor alius*ct 
faris ceflauerit: vclfaltem fuerit diminutusJita 
valeat ioIcrare;tucfecurc digeras refiduurn 
groiTum,rciiicetfubtiliando,viTcofum incide ’ 3/ 
tile ingroflfando:quod multu eft P1 
ratam materia euacua cum vnade infradi<ftis‘P' ef 
bus medicinis. Phlebotomia vero femper *; c0 
parte oppofita.‘& quae mebrumlocfum ponit 
cuacuare feruado femper cotrarietate, id eft ta ,^rt 
dC cria particularia, quj femper funt per J* 
tum &fubril(F 8C rationabilem medicu 
verbi gratia.Ponatur q? aliquis dolores habeat* 
<fturis pedis dextri;& omnia mebraaliafinta° 
bus abfoluta.‘nec in pede finiftro dolorem, ncClty}' 
nibuscofueuit habere:tunc prius minue 
clirj dextri:ncc minuas bafilicam finiftri 
aliqui crediderunt; qmin ifta phlebotomia»10 
fecudu duas diametros Cotrarietasobfcruari* 
ro in brachio dextro cu dolore dextri pedis h3 
et no hfer dolores in finiftro;tuc minue unu j 
bafiliese: de pede finiftro, ficurfaphcna. 
plus fuerint ex Ttrinfeca pedis vel brachrj pte, 
tica,fi magni dolores ab ItrTfeca moneatur, 
lier dolore in dextro brachio habuerit;& care 
ftruis;quamuis fecundil exigentiam curc do*0 
rium cflet phlebotomare de bafilica finiftri bi#3 j,|t'' 
propter quod retinentur meftruarmelius fjjpC 
botomia faciatis de faphena dextri pedis; qnl 
materia rcuocatur ad contrariu;8c mcnftrU*P 
cantur. Quae quide menftrua cum in mulicrlt) f0, 
rate veniant: raro cadunt in doloribus iun^1 -3fti 
Hoc idem intellige dealijspurgarioibus; qu° rffiif 
materiapurgandafucritincorpore; 8CPat,CrfClti3t|5 
uit habere vel vlcera;vel apo^fJit/ 
principiu habetin ano;tuc no des catharticu* 
dicinaadhibe vomitiua.Etffmilitcrfi mul»c**, 
natam haberet matrice,fiuevlcerofam, 
ibi dolores vel apoftematis prindpiu;fedad 
loris brachrj copcteret.no tamen bonueflct 
prouocarc, vide ergo fubtfliter;qm vnafo* 
laris confidcratio no fufficitbono medico*1 |e fup 
tis& multis oportetcucofiderationibus »u g^i*1* 
ingeniu exercitare; fortcmqjipfumfimil - 
eifein iudicio:vt via fciateligere fC£' 
opationibus vbi plures cocurrunt opation n iif' 
minum modi, vnus neceflario melioral^51”^,^ 
Ideoq? multu eft neceflariuq? medicus in cu ' 
operacioibus habcatDeum duce, Poftquam 
SHCVNDA 
liiiditasfinc materia dolore nuquam facit* Materia 
vero quae dolorem facitiunAurarum , eft aliquando 
fanguinis abundantia faepius crudum phlegma: raro 
de pura cholera:rarius vel nunquam de pura melan- 
cholia. Et qcfplurimum eft quando cholera uelfari 
guis cum phlegmate admifcctur. Et etiam fit raro de 
phlegmaternifialiqua pars cholcrx mifceatur. 
q . vincentis materiae per qu£ debet diftinguicjs 
a humor peccat in doloribus iftAuraru;Tuma 
tur I do Arina prima,tra Aatus tertq de alopecia. Et in 
fecundadoc.ipfiustraAatus deapoftcmadbus.capi- 
tulo generali.Si enim figna in illis duobus pofita capi 
tuliscoiungas: diftinguerepoterisquishumor incau 
fa magis obtinet principatum. Hoc tamen attende 
q? vtplurimit materia facit iunAurarudolorc:ut 
diAum eft:eft humor phlegmaticus crudus qui mem 
bri fubmergitur in profundo:cui choler$ quan 
titas illud phlegma moueris:et natare facientis per me 
bri fuperficiem admifcctur.Et tunc medicus nifi fit in 
talibus bene expertus,dccipitur:quonia videbit habi 
tudine phlegmatica: & omnia figna quibus docemur 
phlegmatica materiaabixdare: mcbrumq? calefaciet; 
& matcriafubdJiabitur:& dolor augmetatur.& pro 
pter dolore ad locum materia deriuatur. Alfquado 
vero quantitas illa cholerae fuper membri fupcrficie 
apparebit:& medicusinfrigidabit;et materiamdurat 
fic phlegmatica: quare cura propter opus erroneum 
prolongabit.Oportetergo medicu forte efle, etufua 
lem in paffionibusiunAuraru: qm quandtasappone 
doru 8( particularisopcrandi modus non poteftper 
licerasdenorarf. 
. CuradoloruiunAuraru 
malacoplexionc fola, no eft nifi cu con- 
trarqs coplexionis malitiam remoucre;calida cum fri 
gidis:frigida cum calidis: 8C humidacum ficcis.ficca 
Verocu humeAandbus 8C impinguantibus cibis 8C 
podbus,quiere,& fuauitate,&laetitia curatur :cjatuc 
cftfanuscu corpus fuerit impinguatu. Humoralis 
vero curatur dolore mitigando:ethumorem pecca- 
te regulariter minuedo: de quibus diuerfam inuenio 
medicandi opinicne;quam cotrarictatem in hoc capi 
tulo propofui denotare & recitare. Aui.naq? dicit 
cum materia volueris ad oppofitum ducere .* quae de 
bet cfle medici principalis intetio: prius dolore feda. 
Rafis veroin libro diuifionu.cap.depodagra,& do- 
loribusiun Aurarii, prohibet q? nec repercufliua, nec 
refolutiua ponantur nifi euacuado cogrua prius pr$- 
ceflerit. Doloris vero fedatio no fit nifi aut per mate- 
rie euacuadone.*aut perrepercu{Tione:autper anody 
n u m r efo 1 u ti u ii 8C ft u p e fa Ai u u m ;fecu n d u igi tu r Ra- 
fim, prius debet cuacuarfiqcPprohibct Aui. Quid igi 
tur facies: qua quod attende. Qui- 
dam Rafis tenentesdoArina: 8C ipfam Tumentes fine 
Rafisintendone profunda, cum inueniunt materiain 
doloribus abundare, volunt incipere ab euacuadoe, 
portatesillud techni verbum. Prius oportet vnam- 
quanc£ caufam abqcere etc. Nec volunt pifrgarc nifi 
prius humores fintprfparad.iuxta id. Oportet prius 
corpora qui vult purgare fluxa facere etc. Ht dant 
cuhacintentioncTyrupumacctofum, velaliuindfi- 
uu,et materi? fijbdliaduu:qrefubdliatur magis mate 
ria:dolorq? intolerabilis augmetaturiet virtus,pfter- 
nitur:& membru nimium 
fpafmatur dolore, Tu ergo fic facies, cu dolore for  f , 
cipje^ritcu3cu d°l°rcs ccflauerint.‘& tumor 
<iciniV fri,nui*tuc incipe cu infra didis refoluere me-- 
cMativa!?cnd curcfoIuis:ncunu duorum tibiae 
ni3teriae ad locum doloris dedudio: quia 
l'°nfrn °iut,uahoc faciunt, quando ante mundifica" 
l,endae C°^ruaaPPonuntur‘ Secundu materiae refol 
quae fit mulcoties quado medicus 
vIIate 
ntkdenS‘ euraquoq? dolorum iunduraru 
ret,b,'cauc, ne plentis debilitas appetitu:qm 
vtplurimu ex humoribus in 
ll3t^Iiar^aPPetltusdebiIitas virtutu debilitatem Vi 
virtutes cuirodi naturales: nec cibis 
•tfs nutriatur» Si vero 
facitm*lnafdS,dani-qu? raro facit fortes dolores:fed 
*ti|d0j imobilitatem, 8C ponderoittate, 8C 
Orcs:cluadofpecialiteradco multiplicatur, q? 
dit.bj mernt>rorulocarepIer:pannicuIoforq: diften 
r,!Tl° caPu Pccure materia praepara cu inciiiuo 
1,0nl,*le5 & fubtiliatiuo:iicutcudiaxingibercos, 
''hi fu rP umili eIeduario:quiafyrupusueloxymcl, 
facetum no mihi placetin doloribusiundu 
Vf ac^fl,m libenter currit cu materia ad iunctu 
materia tuccuacua. Htnotaq? 
lt durior ad mouendu;non tamen debet forti 
neCreP?tCPUr”ari‘d‘cut midticrcdunt:fed 
aPp^tir3Clna^Cure P^P0 data:ita q? femper cuftodias 
(■ Utll*qu°ni3.nulla tam fortis cft medicina,quae 
teS(je--0.tarn ‘n vice vnaeuacuare materia:fed 
Clt debiliratrquarehumores crudosaugme 
lUqj£as itac£ medicinamleuem,rtomachiconforta 
r> 
particularisin doloribus iunduraru. De cura 
P °rum Iun^urjrum generales regulas 
ptat uunc ad particulares defeendere 
Ntej-; p m,9ltur vocaris ad arthreticum,vide vtru 
%e5t ltcahda vel frigida: 8C vtru m fortes dolores 
3!*°s u ciluletos * dolores fortes femper mitiga:ad 
%nas °bus labora modis» In principio uno per me 
t^olo^U3erumiinturPeros^u*dantur«'nne«ffita 
9j^ls intolerabilis derjeientis virtutem alio per 
loci. Medicamen ultimu,quodper 
ve*glandes:& pone casin aceto per diem 8C 
ni*P°ftca ficcaadfolem vel in furno: &ferua: 
t **3fa are.Vo^ucr,sJterc da.drac.i.hoec enim me 
Hi*, nSl,jne ingroflatjCt choleram:8>C remouet eis 
,ud mcdicamc.Re.Ientescxcorticatas,fe. 
jC*^ades,cthermodadyIos,de 
% . urac.tj.hoc enim facit hcrmodadylus folus 
pHonrla*^aqua frigida. Scdfciasq? iibe medici 
t"is‘ProUUtdancI^n^i'n nece^tatedoloris intolera 
q> materiam multu fpilTanKpoflunt 
S' cJriUsdar,?cum materia valde fubtilis et acu 
Jver0‘ 1 vero grofla fuerit & multa,non dentur, 
ater*a fuerit frigida: cum propter magnam 
r^V]C? dolorcsfuntfortiflimfctuncRccip.her- 
Aitj/ ‘d,uris,ana partes.xx.cymini par.x.detur, 
j UPra^°curn K materia pauca 8C acuta fuc 
uHia* ,S‘ c»amyli,5d camphor£,ana.tere,etco 
lit* <ni^ Aliudmcdicamceiufdem 
dif;C‘ Parusalbif. vnc.irj.oprj, vnc.5.tere forti 
q CrnPeLa cum ac£fc vaccino: & fuperponc. 
iuodpbitur in magnanccdfitate» Ref opij? 
T R A C T. HI. 
LAN. M A. 
l 8C corticum mandragorae, an a drac.v.terc&diflem 
pera cum fucco portulacae, vel aquarof.& pauco ace 
to» Item vnguentu fedatiuumfecuru. Rc.oleiro* 
vnc.iiq.cerae, vnc.i.Iiqucfiat ceracu oleo: &Iauetur 
cum aqua rofa.&poftea addatur croci, drac.i.opp, 
drac.5. Sivero materia Fuerit multa: 8C times plus 
de quantitate qua de qualitate: 8C vis plus prohibere 
materiaecurfum:quaextinguerc: 
toru,fandalial.rofaruru.boliarmc.foenugreci,opi]', 
ana confice cum fucco myrtilIorum,veI folioru fali- 
cis.velaquadecoftionisipforucum modico olei ro. 
8c aceti:& fiat vnguentu. Mitigato dolore materia 
foluefanguineacu phlebotomia, quaefolafufficit,vt 
dicfhim eft. Choleram vero folue cu his probatis et 
proprqs mcdicinis.Reci.myrobal.citrinorum cortis 
cum,drac. vi. terantur: 8c ponanturper nocteinlib. 
» j.fyrupi vioI.& drac.iiq.vinigranacorudulcium. Iu 
craflino bulliant vna vnda:& 
datur zucha.ro. vnc.j.hermodactyl.drac.f.&offera 
tur Imatutinis.Si vis magis infrigidare, adde,drac.ij. 
mucila.pfyllij. Vel vnuclecfhiariuoptimu.Re.cito 
niorulib.f.pone fruftatim in aceto p die dC node.po 
ftea exprime: 8C fortiter pifta:8Cadde 
cubebe,an.drac.ifj.fpicf nar 
dijdrac.i.rofarum. 
oprimepurgat puram choleram cum ftomachi con-- 
fortatione.Dofis cfl,drac.ij.ufc£ ad.irj. drac. Si vis po 
tes acuere cu modico de hermodactylis. Pilulf 
mae. Re.aloes, drac.ij.hermodactylorum, drac.i.fca" 
moncf, drac.5.rofarum,drac.i.fiantpiIulae cumfyru 
po viol.Dofis,drac.i.vfq;ad.rj. 
Cumautcper euacuationem 8C mitigatione,&rc 
percufllone materia minuitur, 8C morbus incipit 
clinare:tunc admifees cu emplaftris aliquid de refolu 
tiuis,vt malua,bifmalua, chamomilla, melilotum,ab 
finthium,parietariac,femen caulium, ancthi,fccnugr£ 
cijfe.Iini, furfuris, pinguedinis porci,anferis, 8C gallis 
nac.*& oleum chamomil.& anethi:6C fimilia:cum au-« 
tem plusiterum omnis fluxus humorum 
ceflat: vterefolum refolutiuis.*embrochando, epithe 
mando:& modofcis,meliusapponendo. 
Vnguentum bonu,pro quorcmouetur refiduumin 
doloribus functurarum, a materia vel calida vel cho 
lera, eft diachylon aliquantulum humectatum cum 
oleo chamomillae. Item aliud bonum. Recipe olei 
chamomillae, drac.iifj.cerae,drac.i.feminisanethi: 8C 
caulium, SC florum chamomillae, anadrac.irj.&: fiat 
vnguentum. Aliud. fe.ancthi,fe. 
lini, ana.cofice cum fucco caulium. Hoc notato q? 
quoties vis refolutiuis puris vti: femper abluas meni 
bru inflatum cu aqua decoctionis maluae, bifmaluoe, 
florum chamomillae, mcliloti,abfinthij, & fimilium: 
donec mebru fitrubeu :poftcainuctio fubfequatur. 
Et nota qp ficut motus & balneum nocent in 
pio:ficinffne maximefuntiuuatiua. NamftuphaSC 
balneum materiae remouent refiduum, & membris 
motum reftituunt naturalem.bonum eft in finccum 
aeger de ftupha cum balneo fuerit egreflus, functuras 
quae doIucrunt,fale trito fricare: vtfortificcnturiun- 
cturae,materiaec£refiduumconfumatur* 
Materiam vero frigidam cum noftrodiazingibc" 
ros dicto in capitulo de alopecia praeparabis.deindc 
folues cum trochifco de hcrmodactylo' 
rum fecundum hunc modum factum. Recipit diV DOCTRINA 
tui* cfufdem lateris brachfj baGIica. Sequenti' d1* t 
tica maxime cum dolor defeendit exterius v# 
de:quia tunc miraculofeiuuatur, GcutG eflfetde 
Si vero materia fuerit phlegmadca:purgetur c rjj 
Iulis de hermodactylis.poftea frequententur 
fupradicta. Sed nota q> ante purgatione per *n 
femper procedat vomitus, quonia medicinaJ{ 
per inferius,niG vomitus procedat, confueuitp* jfl/ 
corpore toto materiam ad loca ducere: quarn } 
co euacuarefeu vomitum preccdere.fiuntpoPp , 
cuatioes per inferius:&maxime caclyftere. c j( 
taq? medicinarum laxatiuaru quaedam funtpr F. 
in doloribus ancharum: Gcut colocynthidum 
praeiudicantiris,iarcocolIa,agaricus,& centaut* 
a!oe:quiaquandotantufumiturinfuGoaloestq> 
fluere fanguinem per dolor* t 
fanus. PoG perfectam mudiffcatione corpOr,s 
funt poni quedam emplaftraampullas facienda* c 
hoc.Re.nafturdj,pyrethri,capparis,ana tere,oy -{ 
ce cum lixiuio Facto de dneribusligni ficus:# & 
themafpilTum, Gcutmei.vngeloca donecaPP,a c(i 
rintampullae aquafubtili plenae: 8Clocus fu^r,t 
cfTcccombuftusabignerpoftea vngeloca eum 
ro:8C fuperpone folia caulis, ne veGcaefeu vicef 
cta a medicina cito cofolidentur: quia quanto 
remanent apert£, tanto melius. Vclfiatinun<m 
folo meileanacardi:quodfolu 
fuperfleiem vicerat. Mclanacardi G non habes,p ( 
facere Gcut diciturinantidorario,capitulodeea (C 
zantibus medicinis. Sed nota q> his medicini5 c f 
rizantibus no debes uti niGprius Gt facta perfccC* 
poris mundiGcatio: quonia Gcorpus no 
dum,plus attrahunt ad locum de materia, qu 
uant. Itecontrafciaticam experimenta opt1*1^/ 
Auiccn.Reci.ftercuscaprarum:# Gccetur:# 
rizetur optime: 8C diftemperetur cu aceto 
feruenti:&: quantum calidius pati poterit, $ 
ancha. Item medicinafupradicta 
centaureaqu$prouocat vrinam eft 
ta in doloribusancharum: quoniam 
vfus materiam extrahit per urinam. Cautet'3 
doloris optima fan1 r 
plenam corporis mundificationem:& no 
diaetavero patientis in iuncturis, fcias cj>n0fl, plU5 
adeo nocibilis Gcutuinum.Nam vmuquam 
noccatincaufa calida vbi eft penitus prohibcn 
nocet tamen in frigida caufa fpecialitcr cum tj1 pt/ 
fumitur:# forte:quoniam propter eiusfabd C 
netrationem cito penetratadiuncturasret via 
rit materiae confumendae: 8C in iuncturis fit 
quod femper eft caufafubtiliandi materiam» 
litandi functuras. Verum infrigida materi 
ex eo conceditur quantum 
niam quidam funt ftomachi adeo debile5 
q? Gne vino fuum non poliunt digerere cibjJ 
lis eft tunc propter neceftitatem bonum t n° a Q & 
in quantitate modicacocedcndum* ,atcrf, 
lida potus nofter quod in 
mus fad£du. Vel vtatur ptifana velvin° 
ru cuaq frigida vel cu agrefta. Acarid^® 
abftineat:ctapifce:red Gtcotetus lactucis, oC P 
cis: 8C iufcello hordei cum lacte amygda*3 aC 
Si eftet nimis debilis, dentur parui puIHcurrJ^^s; q11 
Vinum nullo modo bibat qui patitur cx ea - 
S E C V N D A 
zingiberos praedi Ai,drac.i. &*5.turbith eIeAi,drae.I. 
hermodaAylorum alborum folidorum,drac.5*vi* 
vel. vir). grana amylhfiat unus trochifcuscum pauco 
mclle:& deturinmatutinis: 8C bibaturpoftparu 
ni calidi 3C lymphati. 
Vel cum iftis pilulis.Re.hermodaAyloru , iatyrio, 
fene.ana drac. V. pulueris picrae quae Itrat in pilulis co 
chrjs,drac.x.pulp£ colocynthidos, cetaurcae minoris 
ana drac. v.cuphorbrj, drac.q.turbith, drac.x.cafiae, 
finapis,piperis, caftorei,ana drac.i.fiant pilulf cu mcl 
!e.Dofis,drac.i.vfc£ad.q.&.5. 1% medicinae pluri 
bus dentur vidbus:tame per interualla. In diebus vc 
ro interpolatis fumat diazingiberos noftrum: vel fi 
fuerit in hyeme,dia trion pepcreon:uel aliud 
rium calidum. Aliud optimum eleAuarium:quod 
materiam crudam facientem iunAuraru dolorem fol 
uit mirabiliter per vrinam.Re.chamedryos,cetaure£ 
mi.ana drac. viq.ariftolo.gentian£,ana drac. vi.agari 
ci drac.q. vtriuiqj fpicae,ana drac.i.conficiantur cum 
melle:ct fumatur per hyemen ad quantitate nucis ma 
ne 8C fero.Hoc tamen eleAuariu caueant macilenti. 
Item poftpurgationes non cft medicandi modus 
quipofiit ad clyfteria comparari quae fint fortiter 
traAiua.Nam ipfa faciunt dolore ceflare ftatim :quO" 
rum unum bonu cft. Re.foliorum caulium,floru cha 
momilloe, corticum radicis capparis, centauree maio 
ris 8C minorisrariftolo. vtriufqjgentianae, radicis cu>* 
cu meris agreftis,ana.M.i.coquantur adperfeAione 
vfq; ad libram.i.coletur : colatura? addatur oleicha> 
momillf 8C mellis,ana vnc.q.fah's,drac.irj.benediA£ 
colocynthidospuluerizate:& fubtiliter 
in facculo ligatae,drac.q.agarici per frufta incifi,drac. 
irj.& iteru bulliatur aliqu3.tulum:& exprimatur aga-* 
ricus& coIocynthis.&: inrjciatur. Hoc enim clyftcrc 
poft purgationes ualde competit.*quia magna quan>* 
titate trahit phlegmatis aiunAuris:& maxime inan- 
charum doloribus multum ualet. Euacuatafuffide 
ter materia infiftendueft localibus medicinis.Re.axu 
giaeantiqui porci fine fale ,drac.i.calcis benecoAae: 
non tamen ab aqua vel aere madefaAae mifceantur: 
ctlocus emplaftretur. Ite.Re.ftercus caprarum vel 
ouium: 8C diftemperetur cum aceto et meile partibus 
aequalibus: Se fuperponatur. Item ariftolo. radix 
ireos:el!eborus,& pipcr.bulliantur in oleo in duplici 
vafe: 8C de illo oleo cum quarta fui de cera citrina fiat 
nnguentfi. Item diachylon faAum de lithargyro et 
oleo antiquo,& mucilagine finapis eft optimu.Si vis 
plus habere de localibus: quaere librum Rafis de 
cturis, qui de hac tractat materia fuper omnes. Veru . 
fi defideras membra cofortare, ne materiam recipiat 
frigidam:require doctrinam in vltimo huius libri tra 
ctatu.capitulo de reperculliuis:6£ repercutiendi,mo 
dofq? rcfoluendi et mellificandi:nam ibi reperies 
cta ordinata. 
vcrodolores curanturcueuacuatkv 
nibus:nam repercuffiuanon valent: 
quia materiaeftin membri profundo 
percj; multa: quare repercufiiuae no confonant operi 
medicinae. Refolutiuaquoq?,ppterlod propinqui 
tatem,& materiae multitudine non fuffidt: imo plus 
ad locum attrahitquadifibluat. Si tamen oportet do 
lorcm fedari,fuccurrecuinuctioneoleicaIidi chamo 
mill£,&cu pinguedinibus fine attractione mitiganti 
bus* Si ergo fanguinea fuerit materia, phlebotome T R A C T. III. 
.edatfr^s humoribus fit contentus aflatmns&ori 
hibaf l m€^,n dic,& parumiquantum minus poteft 
ftura * °num eftetei pro potu hydromelbene co* 
modotamcn Pat‘ htim dC famem eft fibi cura. Nullo 
naur c°medat fuper naufeam,nec cibum per quem 
. Spatiatur. 
■ r 
« a lecunda tradatus tertirj, cum Dei auxilio 
: Uc°mplcta. 
rilla tertia tractatus terti]: quae conti* 
llet capitula decem 8c nouem. 
£rttHdinibus oculorum cr eorum anatomiet idofirina 
tc)'tlce tractatus tertii. Cap, I, 
OLENTE S tradarede paflionibus 
); membroru particularium,qu£ no fune 
| vulnera, quae faepe veniunt ad manus 
lj|chirurgi:& fecundil ordine quo de vul 
neribus membroru particularium 
pO^e^VS,hlc,P>emusab aegntudinibusoculoru pr£- 
° anat°m,am:hcutintradatu fecundoreco 
Pr°mifilTc. Tureperies in audoribus alique 
tUnj .,C;C oculus coftat ex tribushumoribus:ct. vq. 
p0(r;rS:a,ium cTn d,c,c 9 ex tribus tunicis:ftc etia dici 
cx quatuor, vel ex. vi. vel ex.x.et omnes ue 
■Tu . Iccrfnr.diuerfis tamen cofideradorcfpedibus 
WCw^*^in ocul1 formatione tres praecedunt hu- 
p0{res-Jn ordine caiifanrexipfis tres alios:quaredid 
tres. Coniundiua vero no eft dc oculi 
andTTcd ad bene efierficut videre poteris fi ver 
W,'Dene notauerisquaedehic. Dico ergo q?acere> 
procedunt duo additamenta:qu3e 
neruoru genere: fed funt deipfius cerebri 
funt fimilia duobus capitibus mamilla'- 
'lfi^clU!hus^nfi,scoprehenditur odoratus. Poft 
dillriU° additamenta de cerebri profundo duo egrc" 
funt^Ur nerui:vnusadcxtra:aliusa finiftraparte: 8C 
ft^^^prirnuneruorua cerebro an 
mexeantacraneo)con,un§ 
tUa£°rum concauitaribus vnam.Po" 
ncruus qui creatus cratinpar 
a^acc,'cbri,exitcraneum:&intrator'- 
5 j°Cchin cocauitateoflbfam oculi 
°culum dextru:et ortus a finiftra 
Cnd<Cadfiniftru: dlfuntilli neruicanalis Sdfe-' 
PJritUs vifibilis. Et vtilitas illius coiundionis 
Vtiljtg,Cn^um vnacocauitatemfuittriplex. Prima ' 
s^5vtfivniacciditoculo nocumentum,alter 
c U^c,Pfifpjr>tum:quod videre potes,fi vnum 
llpiicas°CLliu, q? pupilla alterius oculi propter mufi 
Secunda utilitas fuit, 
a i u°s oculos vnu haberemus videre: ita q? fi- 
° raPraefentatacornum’ duos ocu 
n. 1 vnum videretur. Si enim nerui illi ad vna 
fimulachru duo efle 
C^ra videretur.*ficut videmuslufchisaccidere 
>bue^rCls bornis, qui cum vnam pupilla altera 
* eq,- 1^tahiorem, videtur eis q? res 
ref|iu|C t:> Vtunus neruusfLiftmcataliu:nam quonia 
! cnid a onS3e nb iuuaret vnus alium,ni" 
0c . ‘ha coniundio quaiuuantur adeo,ac fi veni> 
, 12 de propinquo. Ifti nerui fic venientes ad 
L A N. M A. 
veftitft&cum - 
orbitam intrant eorum dilatantur extremitates, 
nec totum humorem vitreum, dC glacialem fcu 
ftallinum vfcpad terminu qui eft inter albugineu, 8C 
cryftallinu. In illa nanc£ dilatatione vtercp ncruus 
qui cx tribus fubftantns conftatfubftanta, fcilicet 
rebrali,& pi£ matris:8C durae matris:quibuseft 
pistres generantur tunicae. Na ex durae matris fub 
ftantia generatur Cclironcatex piae matris, 
dC ex ncruorarubftantia,quaead modum redis dilata 
tur,gcncratur retina:& illa eft quae immediatehumof 
rem vitreum comprehendit. Vrilitas multiplicatio* 
nis tunicarum fuit: quoniam oportebatfanguine qui 
ad oculum veniebat pro nutrimeto, multipliciter dc 
gradari. Alia quia humores tres qfubtilcs funtfub. 
ftanriaficum fubtilesfint fuifl"entfoIacum eainuolif 
ti: non potuiifenrdefendialaeiionc duritiei ocularis 
odis: SC figroffa: fuiflenr& agro (Ia grauati. Fada 
fuit ergo retina valde fubtilis, ne laederet humores: 8C 
ne motum ipforum in dilatatioecomprimerer. Ec 
fada fuit fcliroticarvtoculum totum cum cornea IiV 
garet:& defenderet ab offis oculi nocumento. Ec 
quoniam noncratbonum qpgrofta tunicafubtilifi> 
ne medio obuiarer:fada fuit fccundina quae retinam 
a (cliroticae defendit groflltic, 8C quaefanguinem pu* 
rificatiuitririuum. De retina eft tamen in oculime 
dia circufcrentia caufa aranea: 8C eft valde peruia:6C 
diftinguit inter humorem albugineum,& telam fub* 
tile:quae vocatur vuea:eo q? eft ftcut tela grani vuae: 
& ifta tunicarquamuis fitfubtilis, tamen 
non pcruia:quare fuitin medio perforata:8C ita vuea 
cauiarurafecundina, quam dc piae marris dubitantia, 
diximusgcncrari. Deinde eft cornea tunica quaelu 
ddaeft,& peruia ftcut cornu lucidum: 8c cftexqua-' 
tuor folrjs fubtilifllnus fapientiffime compoftta: 8c 
quanquam fit folida:tamen eft adeo lucida q? non im 
pedit:quin exterius color humonalbugineoprcfcn< 
te cur: & ifta cornea cu fclirotica a qua caufatur totu li 
gac oculu m. Et retina cum aranea quam generar,ligat 
treshumorcs. Secundinacum vuea inter groffas 8C 
Tubtilcs fune mediatriccs.Et quoniam ligatio fadaper 
fcliroticam, et corneam non erat bene firma: creauit 
natura de panniculo qui tegit, & ligat omnia capitis 
offa coniundiuamtquce non totum cooperit ocului 
quiavifum propter cinsgroftitudine impediret.fed 
attingitfolum parum vitra finiin quo finitomnium 
vi.tunicarum coniundio: 8C ifte terminus eft 
bugineus coiungitur glaciali. Humorix vero tres qui 
in medio funcoculifubftantia vnuseft vitreus, eo q? 
fimilis eft vitro liquefado:(5£ eft clarus fubrubeus: 3C 
fuitneceflfarius,utfanguinem mudificaret:ficucaqua 
fpongiam, qui erat ad nutrimentum neceflarius 
ftallini:& vtinipfo etiam purificaretur vifibilisfpiri 
tusantequam ipfumreciperet cryftallinus:&hic 
mor cryftallituim tangit:donecalbugineo coniunga 
tur. Cryftallinus vero liueglacialis,quodidc funt, 
eft humor clariffi mus: 8C eius forma eft a pofteriori pi 
ncata: ab anteriori lata paru m , vc melius res recipiat 
fenfatas:& ipfas poftit melius retinere.Et hic huor eft 
principalis, 3C propriu virtutis vifibilisinftrumctu. 
Omnia vero alia rnebra oculi & neruus cocauus: de 
quo fuperius eft fada mdio.Tunt ftcut adminicula fer 
uietiacryftallino. Poft cryftallinu fuit albugineus, 
qui eft ftcut fuperfluitas cryftallini: 8C eft valde per>- uius 8>C clarus 8c frigidus: vt edet ficut clypeus defert" 
des ab exterioribus cryftallinu:& vt colores 8C(imu 
lachrano Imediatcpercuterent 8C fatigaret: 8C vtfua 
frigiditatecryftallini calor :qui propter motu aequi" 
ritur:temperetur.Sapienter ergo creauit Deus,qui fit 
benedidus, oculum:quia nihil in eo ime caufa neceE" 
faria repentur. 
iEgritudinesmuItaecofurgunt,{ciIicetconffmiIis, 
officialis 8C comunis:&haec oculo veniuntab intrin- 
feco velabcxtrinfeco. Ab intrinfeco, vtmalaocu 
li coplexione, vel humoribus, vel ex vento.aut ex" 
trifeco,vt calore aeris, vel frigfditate,puluere,fumo, 
vento,& fimilibus, vel percuffione vel edam ab alio 
propter couerfationem vel afpedu recipere:quonia 
eft quaedaoculoru aegritudo cotagiofa.‘ficut ophtal" 
mia,Iipinofitas,&rubedo:quaequidem aegritudine» 
oculorufaepe veniutadehirurgu, ficut Ophthalmia, 
vlcus,albula,maculafimpIex,pundus,rubedo, pru 
ritus,fcabies,fcbel,ungula,catarada, dilatatio pupil" 
I{,inuerfatio palpebraru,hordeolus,grando,feu nO" 
dus,& pilus,additus,fiftulalachrymalis. Plurimuqj 
etiam funtaliaeoculoru aegritudinesrvteft vifusdeFe 
dus: 8C imaginationislaefio SC quaedam aliae quae per 
malum chirurgum no curantur: quarum curam qui 
defiderat,audorespoftulet medicinae. 
« Vnrdictum cftdeaPoftcmat,kus capitulo gene 
OlCllc 1 ralhqjomnishumorufluxusmem" 
brum praeter natura inflans, vocatur comuniterapo 
ftema:fic Ophthalmia ocuh',didt apoftema.tame hoc 
nomen Ophthalmia dicitur aliquando improprie: 8C 
tunc poflumusipfamuocarc rubedine vel ardorem* 
Sub vno ergo capitulo ponentes ophchalmiam: dici 
mus a? Ophthalmiae modi funt trcsleuis, 8C fortis, 8C 
fortiflimus.Leuiseftquando oculus rubet:& ardore 
patitur,& pudura: nec eft ibi tumor, vel inflatio ma 
nifefta:& accidit ab exteriori, vt acre calido vel frigi 
do,vcl fumo,vel pulucre, vel vigilrisjVcI labore. 
Et cius cura eft leuis:quia curatur fi caufa calida eft: 
quod cognofdtur per ardore, ruborem, & calorem 
cufoloouialbumine difpumato: 8C in oculo.*pofito 
qcfno debet vilipediqa eft nobilior mcdicinain coi" 
lyrqs oculorum:quia refrigerat,lauat, Ienit,dolorem 
mitigat ,fuacoglutinatioe diutius moratur in oculo, 
6C diutius operatur. Si caufa fit frigida: fufficit par / 
uus potus uinifubtilispuri:&fomentatio cu aqua dc 
codioisrofarujflorum chamo.Sd foenugraeci. Si hoc 
non fufficit, fiatphlebotomia, 8C humorum cuacua" 
tio.&inijciaturalbumcollyrium,ficutdiciturinfpc 
ciebusalrjs Ophthalmiae. 
Ophthalmi? vero fortis fignafut rubedo magna, 
tam in coniundiua quam in cornea earum venae 
rcplentur:angulus oculi lachrymatur: adfunt fortes 
dolores 8c pundurae:fiuntin oculo lippae claudentes 
palpebrasrct aliquando apparent vlceru principia:et 
funtparuapunda alba in cornea. Maximueft,qua 
do nihil apparerer dc cornea:ncc de coniundiua: fed 
totus oculus eft rubedine plenus:&: funt re" 
ucr(ae:doloresfortiflimi:haeceft vtplunmu cumpu" 
ftula: 8C vtplurimum vlcera parit. Quarum cura eft 
vna:fecundumtamenmagis6c minus. 
Cura eft doloris fedatio: fi dolor fuerit valde for" 
tts: mitigato dolore fiatphlebotomia de cephalica bra 
chfj lateris dolentis oculftfifueritin oculo uno tan tu: 
fi in ambobus fiat de dextro brachio, et auferatur fan 
DOCTRINA 
0 
guisfecundu toleranda aetatis 8C 
ventofado infparulis:& hoc plus habet loctt Q^c0/ 
materia eft plus fangumca quam cholerica.^qu0 
gnofdtur permaioreinflamadonem, SC 
pam, 8C maiore pondcrofitace,cum alrjsiam a» 
dis fignis (anguine fignificadbus. Et fi 
ritcholerica: quodeognofeitur per magnos j, 
tos dolores: & paucam inflarionem.‘& oculotu „ 
trinitatem: SC paucam lippaitunc ph!ebotomc j£/ 
minori quandtatc.*qufa phlebotomia etiam mc 
rica copcdt:quia per phlebotomiaacuitas c^° 
figatur. Poftea purgetur cu decodioncfadacu -j 
robal. 8>C didis in capitulo de alopecia. Et fi01 
cholericaeflfctcum aliqua parte grolTf materi? 11 
quodfaepe accidit:8>C tranfiflfentia aliqui dieS‘cl'1 jj 
eft medicina rupcochiasRafis:necquxpouicn ‘j0j 
perari. Midgariuu optimum ponedil in Pr,n ijit» 
quod dolore iedat 8C materiam prohibet.Rec.' 
vitellum oui.*Sd tantum deoleorofa.8£ tantu c 
coberbenae,<5£ drac.i.croci, 8C drac.i.opn‘°iT,r1|'tJb/ 
fceantur:5£ ffatemplaftrum fuper oculu: 
tili lineo mediante. Intus vero ponatur colly ‘ 0 
albucumlade mulieris puella nutriends:qu0tl y, 
fuitGal.& appellauit illud iuuamentu: quonia 
uatusfuitille pro quofpfum copofuit exapp0 
vnica.*quod fic fit.Re.ceruffie cribellatae, drac. 
diftempera cum aquafupcr marmore.x.diebu8^,', 
per tenendo cooperta, ncintrct puluis.Dcindt* , 
gumiarabid.drac.rj.&.?.& poneinaqua, *cc' 
tum fundatur in aqua: & tunc coletur fupradN -j, 
ruflam:& optimemifceantur.Cumaute medid .a 
la eftfada ficutpafta, addatur puluis 
rum rerum,fcilicetamyli, 3fj/ 
oprj, ana quarta partem vniusdrac.omnia m< 
tur.*& fiantparuaepiIul3e,qii3evfuirererucnO>'' 
necefte fuerit vna illaru dfftcmperetur cum ]S jU' 
lieris puellam nutrientis & admmiftretur. acJ, 
tem collyrium album ficfadr.&eft optimi*P 
multodes expertum.Re. ceruflae ablutae 
cocollaegroite cofl 
partem.i.oprj omnia vltimf' .jc5p< 
ficiantur cum aqua pluuiali: 8C fiant for m# *inl 
fo:& feruentur.Cum vis operari: vna folua 
tolade mulieris: quanto mcdicinafiat -j]eJ^ 
criter ponatur in oculo ter i *• 
collyria dolorem mitigant: veftigia nouarem 
& aliqn vno die fiue vnaappofidone curato? A 
miam:ficut multis uicib us ia probaui. Sivcr 
doloris fedadone remanet in oculo lippino* 
facitpoftfomnum palpebras vniridaucntin* 
aquarof.tepida:8C mundificetur 
natur in angulo oculi puluis citrinus qui fic*ir‘ r}i£> 
cocol.drac.x. aloes, drac.tj. croci,drac.ij*j0p* 
drac.i.lycrj,drac. rj. fiat puluis 
ru poatur in angulo oculi poft mudificationc Y^c 
vero habentis Ophthalmia calidam ” 
ftrida:nec vinubibat:nec carnes comedat: 
hordei 8C auenae cum lade amygdal. Et orn*1 ,Q eft 
turvt habens febrem continua, quadoaegfit 
fpecialiterinaugmento.No pcndeatfup^rC^0j 
habeat puluinar altu:non iaceat fuper oculo Xpiid* 
fuper fano:fi ambo funt laeff, iaccatfupinuS;, f/pcf° 
vefdum no fintftrida:faciem deaqua frig,cJ^^c{s> 
redodorct edam roiasa & caphoram, orcl,rI's; 
TERTIA Clitnaiu ns ctIn domo obfcura,Iume no vides* 
em mater,ahenc declinat, 8C corpuscftmun 
*Ur natur in balneo aquae duldsdn quo fi delc&a' 
tUr C3c €.at* oenlos 8C caput fometet. Si vero f ftua 
*UaCu aj*leoVnahora5in balneo no moretur:fedad 
t>Onl,I/1^lIredj. In fine quoc£ Ophthalmiae multueft 
aclu5 calidam falfam in qua fuerint 
Hofj D ?miHa,ct anodyna fuper capitis cornu 
do. £?nccre ab alto, vt cadat fuper oculu tranfeun 
cojjJ Vero Per phlebotomia,& per euacuationes, 
*bi pu J1r,a [ttitigatia no ceflat dolor: fignum eft q> eft 
u*a,ntusexorta, qu£ maturatioeindigct:necg 
Untur dolores dC accidentia, donec puftula 
1pturata:tunchaIneu m eft multum noduum: 
!^°^°res cflent aliquantulum diminuti, per 
fortificantur. Ergo 
-1115 c°Hyrium ponendo de thure cum coro, 
C^bitUpCr cotum finies apparebit:quia tunc dolor 
r'Cgefl * Quando puftula rupta fuerit: 5C fanies fue 
eoCrata:tunc collyriu pone dc plumbo:et cunfta 
vlceribus notabutur. Coi 
<ae rhure maturans puftulam fic fir. Rec.thuris 
§r°lh>drac.x.antimonrj,farcocollae,ana 
hant pilulae quae vfuireferuentur.vnailla 
Ucn't necelfe cum mudlaginc fccnugraed 
pila de coto in ipfo liquore madefiat; 
°culu ligetur: quod tantu fiar,q? in coto ap • 
Pona anies * & dolor penitus fit remotus. Et tunc 
Ul[eoIlyriu deplumbo:quod Gc fit.Re. plumbi 
ndmonfi,ruti3e ablutae aeris vfti, gumiarab.dra 
hant pillulae cu aqua pluuiali clara vel aqua 
di(i? rcftruentur vfui. Cum aute volueris vti, vna 
geretur cuaqua pluuiali vclro.&cu 
ll*h hgetur. Nam hoc collyrium confolidat: 8C 
huj3 fenerat. Si veropofteofolidatione remanet al 
l^5Urcturfecunduq7in proprio.continetur. 
0j riaPfi^e§madcarar0 facit Ophthalmia: 8C me 
I Phl 1^rar,us‘tarnen curas no praetermittimus. 
figna funtinflatio magna, multitudo 
Ppiflarum cum pauca ucl nulla rubedine. 
l^bjti)Cpra eft euacuatio cu cochrjs, vel trochifco dc 
!^>iis ‘ ed cochiaefuntpropriores:5f inftillare in au 
>cui naribus mudlagine foenugraed:& ponere 
0 citrinum: & ligare ftiper oculu inter 
■ llaS Panno emplaftrum faAu dealoc,myr- 
Vscilrri croco.partibusaequalibus diftempera- 
0tfiv,!l?Ucda§,nefaenugra*ci. Huic confert parum 
ni Potare. 
[0rPor nC^?^cam ahundare cognofcis materia per 
SW8**us nigredine 8C madlentiam:& per ocu 
CUfn pauca vel nulla lippa,rubcdine,& 
cuius curam fuffidt melancholia 
Honi balneu,&fomentum fuper aqua talis 
0farum> violarii,& floru boraginis,& bu< 
omnibus fpedebus ophthalmij co 
Percufi*onc accideret oculo ru- 
{j,$clU5ej._ * * bor,dolor,velinflatio:tuccum 
j)t‘^e.rop a fiint curentur: 8C cu emplaftro quod fic 
rdei vl3ru.rn rnbearu,fandaloru,ana vnc.i.farinae 
nc* H • cam phorae, drac. i. fiat emplaftru cum 
‘€t €niplaftrctur oculus v% ad remotionem 
tract. m. 
L A N. M A. 
inflationis* Si fuerit ncceflariu,multum vtilcerit cp, 
habeas columbuiuuencm viuu: 8C illum phleboto- 
mcs cu acu in vnade vcnis:quas habet fub ala: 8c fa- 
cies (anguine ita calidum in oculu cadere:quonia do- 
lores mitigat:8C rubedinem remouet 6C ardorem* 
ncracur in oculo puftula, quae per albu collyrium, dC 
alia mitigantia no fedatur de quibus vlceribusquida 
conantur feptcdarefpecies:ct eorum curas diftinguc 
re* Ego vero in tali diftindione non magnam inue 
nio vtilitatem:fed figna vkerum quae papparent in 
oculo ponam breuiter,et curam quam longo tempo 
re fu m expertus* 
Signa vlceris,quodpuftuIamfequitur,funtdoIor 
fortis,qui peralbum no mitigaturcollyriu: 8C q? ap- 
paret in coiundiuapundusrubeus:& in cornea pun 
dus albus. SC fi totus oculus eft rubeus, appet vbi eft 
vlcus,rubedo maior, 8c eminentia.& eft ibi pundu- 
ra nodua:& pulfatio,&affluentia lachrymarum* 
p* • Ad cura hanc multum eft neceflariu fub- 
tiliare diaetam,defcedcreadacria:8£ fty 
ptica localia ponere fortiter extinguentia: ficut colly 
rium albu: phlebotomia etiam plus facere: ventreq? 
foluerc:& eunda profequiquefuperius proxime dc 
clarantur. Sivero cum omnibusremedijs nopof- 
fes defendere materia: nec doloresfedare, antequam 
cornea adeo vlccretur, q? timeres vue£ egrefllonem: 
nec tibi fulficerct collyrium de plumbo ad confolida 
tione viceris: tunc appone eundorum mitigatiuum 
doloru collyrium elefir.‘quod eft dicere pendratiuu: 
quod egreftum vueoeprohibet: quod Re.antimonfi, 
h3ematitis,anadrac.x.acaciae,drac.iirj.aloes,drac.i.tc 
rantur fubtiliffime:5£ coficiantur cum aqua corrigio 
lse:& fiant pilulae: vna carum foluatur cu aqua roffn 
perponatur cu bobace: 8C ligetur fortiter. Hoc nac£ 
collyrium oculu et vueam egredi prohibet. Si ve- 
ro vue£ egrelTio no nimisfuericfurio(a:fedfitinocu- 
lo quaeda eminentia, quae paulatine videtur augmen 
tari,aut ftatin eode ftatu, fed nimis eminens,ficut gra 
ni vuaeprincipiu:tunc apponas hoc collyrium, cum 
bombace mediocriter oculum ftringens,quod.Recu’ 
climi? argentficuiusloco mundupotesapponereli- 
thargyrum,tuciae ablutae, ccruflae, antimonrj, thuris, 
ana drac.rj.farcocoIlaegroir£,drac.i.&.5.myrrh£,(an 
guinis draco.aloes,oprj, ana drac.i.terantur fubtiliflj 
me:& cribellentur cum findonefpifla:& iteru teren- 
do coficiantur cum aqua rof.& fiant pilulae: cum ne- 
ceifcfuerit, vnafoluc cum aqua rof.&parum inocu 
Io mittens.refiduu ponas ligadofuper oculum cum 
bombace:hoc nanc£ collyriu carnem in vlceribus gc 
nerat:oculu firmat:botorfubtiliat:veftigium remo- 
uet:aut valde fubtiliat. Ita q> fi debet albula fubfequi, 
fatis critfubtilior quafuiifet* Oculo firmato 8C co- 
fortato,& carne in vicere menfura debita generata 
(qcf cognofcere poteris per corne$ equationc, 8C per 
oculiforticudinem, dolorifqjcarentiam 8C lachryma 
ru)a!iquando remanebitalbula:qu£ fit ficut cicatrix: 
3uae fit in alrjs vulneribusapparentibus folidatis:qua 
ooculusab vlceribuseft curatus:&iftafitaliquan- 
do in alrjs oculi partibus vbi vifum no prohibet. 
Cum aute eft fupra pupillam eft magis timorofa:fi ca 
men eft magis fupra pupilla quaminfra,plusefticeru 
cimorofa, quam fi cedat verfus inferius:quia tunc fa- D O C T R TN AT 
T E R T i:A 
cilius rcmouct:&facifiusin iuuenibusquarannoiis. . 
Cura huius padi emis eft,ut no cures de 
necrubedo vel dolor in oculo fuerir;quiatucadhuc 
funcibi ophthalmic collyn'o,&alqs 
praedicis, donec oculus perfecfte firmetur. Et poftea 
facias aegru in aqua calida balneare, vel faciem fuper 
aquam calida fomentare. Nota tamen q> fi fometu 
uel balneum rubedine ueldolorem oculo reuocaret: 
q, tunc ab his ceflcs:ct iterum ad cura redeas fupradi" 
ftam.Si uero no redeunt:tunc hanc pone medienam 
in oculo.Cui non inuenitur par ad albulam de oculo 
fcmouendam. Re.maflacumiae:& eftinuitreatura,dc 
qua inuitreantur vafa terrea qu$ veniunt de vltrama 
re:quare recipe de rafpatura fupcrficici vaforum illo 
fum,cu non habes maftacumiam.Tpume maris:8C eft 
quaedam fpeciesfpogiaequaeeftfolida:& in formaro 
tundafatis nota. Quidam ponunt pro ea pumicc.Ted 
cum pumice no probaui.ftercoris ftellionis.i.lacertae 
magnae viridis,baurac 8C eftfalnitru,quidam pro eo 
ponunt falgemalzuchariru.ana terantur omnia 
btilirer.&C infundantur in aqua decoftionis acori,SC 
chelidoniaead mellisfpiiTirudine:<S<: ficcentur: poftea 
iterum coficiantur & G-cccturlSC fiat ita quantum ad 
vldmihdum fuerint optime ficca,terantur vldme:et 
puluisille paularineponatur inoculo. Htfiinprin 
cipioaliquidadmifcuifleshuicpulueri depuluerecol 
lyrrj proxime difti dedi mia, no peccafies. Ad finem 
hocfolo vtaris puluere.*& fine dubio cum balneo 8C 
fomentatione & pulucredelebituralbula:ncc timeas 
fi tempus videas pronlongari,fed viriliter infiftascu 
hoc modo medcndo:quia non deficies,quin tuupro 
pofitum confequaris. 
xyr i fimpliciter eftficut genus ad omnes 
IViacma aesmacularumocuIi.Ted quidam dicunt 
maculafolam quaedam puncftaalba: quae fiuntin cor 
ne£fuperfide:& albula vocant maculam puncftailla 
quaefiunrin cornea, propter antiquam Ophthalmia: 
ct ad illam valet ultime collyrium al.Gal.quoddicftu 
eft.Etcollyrium Remes,quod Re.alOe&,crod,anapar 
tcs. virj.aeris vfti abluti, giimi arabici,opfj, ana partes 
quatuor,thurisptesdq. Terantur omnia fubdliflime: 
8C coficiantur cum vino duld:& fiant pilulae quae fer 
vientur. Cu hoc collyrio admifeui collyrium album 
Gal.&curauicueo:& cum quibufda cauterrjs.‘& ve 
narum incifionibus dominii Rainaldum malum vi' 
dnum deForefioin ciuitateLugdunefifupraRhoda 
nu qui propter ophthalmiainuetcrata habebat muF 
tas maculas albas, & fubrubcas in oculis,quae vifum 
penitus prohibebat:itaq? ducebatur per viapcraliu.* 
nec videbat quod apponebatur in menfa.& ante me 
fem a primo die coputato q? in ipfo coepi operari uidi 
ipfumludentcin vefperis ad tabulas cu taxiIIis:quo-' 
rum punda adeo cofitebatur clare videre: ficut 
quavidiftet. Ipfe multos alios habuerat medicos: qa 
omnes qui videbanrin oculis maculas, fortia ad dele 
dum ponebat collyria: 8C ipfe fortis curari defiderans 
fuftinebat: 8C aegritudo quotidie augebatur.Ego ve> 
ro priuscuram habui de Ophthalmia, qua remotain 
continentidcvno viditoculobene:poft paucos 
dit dies dealiorde quo per tres no videratannos.CoI 
lyrium nanq; Gal.cum hoc qcPeft vltimuadophthal 
mia,valetnimis:ficutexpcrtusfum:<S<rcollyrium Re 
mes fuper omnia valet ad antequam Ophthalmia: 8C 
huiufmodi compofido hoc denotat. 
■ Vlf 
Punctus fitvtP,“rimri ProPtcr P'rcu(V?"tui«il 
propter fortem clamorem, 
plenitudinemrquibusaliquaru venarum fran? 
orificia:& faciuntin oculo pundum. Adqu° 
Ictphlebotomia,& diftillario in oculo cum *a,l£7ijefj5 
columbarum,3c turturis:& muldatio ladis *TlU 
calidi de mamilla» u(10 
T? nKrtdn Prur«tus,febel,fcabies,ctungula:ift3 al 
curantur curfurquonia , 
terius. Nam ex antiquarubedine fiepruritu8, 
quado pruritus efteaufa rubedinis: SC ambo n . 
aduila materia:Quc fi ad palpebras cedit,fedt jj 
fi veroin angulo oculi prope nafum cogrega 
dunt vngula. Curetur ergo prurituset rube 
co,neper eos aliaeaegricudines generentiir. 
Rubedofimplex amotacaufacuratur cua' 
ne oui,8& cu collyrio albo Gal.&T cu collyt*0 ‘vC^0c 
Pruritus curatur cii vino albo, in quo iaeca 0. 
in pano lineo raro ligata 3C oculis ip m 
quando palpebraeinteriusfuntrubt f 
bcabies. aut kub> parum 
habens groflitiei: aut fortis magna habens gr° 
rubea interius palpebrarum. 8>C eft cu ardore, »a 
mis,etpruritu:8C aliquando funtibi veibgia 
mise:quod cognofdtur ab eo q? in coiundiuaC 
qua rubedo.& q? tota oculi fubftantia calet. fi 
. Cura.fi fuerint ibi reliquiae Ophthalmiae eucl 
lyrioalbo:& cu caeterisremcdfjs Ophthalmiae* 
fica fi leuisfuerit, fufficitlauareoculum cum X'1 vi 
quo iacet vitreolum romanihquod e fi: virreot 
ride:quod dicitur aliter cuperofa, quod fi no ‘u 
curetur cum collyrio rubeo leui.quod 
vitreoli adufti, ana partes.iq.aeris viti partes.^^ff 
rhac,croci,anapartcm.i.piperislongipartem*f 
gantur cu vino vereri: 8C fiant pilulae qu3eferllC(erp0 
et cum opus fuerit, vna diftemperetur cu 
nantur in oculo. Si vero eflet fortis SC grofla», co' 
collyrio viridi, quod Re. floris aeris partes.iiV v*a|-i5>, 
h vfti partes, vi.arfenicirub.baurach, fpum# 
ana partem.i.falis ammoniaci partem.£.am 01 S 
partes.ij.ammoniacum diflbIuaturmfuccOrU ! j)if 
aUatritafijbtihflimccireoadmifccatur: SC 
lae. vna earum diflbluaturcuaquarutae fublllTl 
ponatur in oculo. f 
C | 1 dicitur quando venae C 
* quaefuntin earum adi*111^ 
nexae,rcplentur fanguine:&ingroirantur:e*|?.|C, . 
alne curatur vngula, & pannus in oculi 
Ad cuius cura valent collyria fcilicet rube 
ridepraedida. Etaliquado cfineceflariui*13 
cum uncino coprehendcre,& eleuare.et eufl1 
metis chirurgicis extirpare, 8C curare refidu 
collyrrjsfupradidis. dflac 
fit»nangulolachrymalis,&apu c0of 
VngU a. procedicfiipcrocuht^^j^^ 
riat aliquando:8C fitexquadafuperfluitafCr’ C\C> 
nofa pani,quae de oculi angulo uidetur Pr°.C^[C\^^/ 
Cuius dux funt fpecies:unafubrilisin modlt 
illauocaturab aliquibus panuslaliagrolfa 013:7 
nofa,& illa comunitcr ungula nuncupatu*";\ co»j, 
Cuius cura fupra dida.a.b.rubeu SC ui*"* 
ria:quaefi no fufficiunt,auferatur cum 
ftrumentis quicquidauferripoterit.Cauc 
ungulainddiscuiaftrumcntis;nenimis 3PU 0n . 
pCr l Pcl*stionein oculorum angulis naturale:quia . 
Vaiet.c fieretperpetuus lachrymarum.iVVultu 
pUr * cabie, febel, 8C vngula humoru aduftorum 
tisw tl0’et: phlebotomia,et canere a dulcibus 8c acu 
niam°m,ies’^£§r‘cucbnes de/anguinea adu 
n teriagenerantur. 
Cataracta c^aclua quaedcfcendit ad oculum in^ 
* ter vueam& albugineum &cryftalli-- 
Oiy,n|C c°ra pupilla locatur: quae quando groflaeft? 
niiljt X!Pum prohibet: 8C dicitur catarada per fi> 
*ia;Q 
t}U^Jj0c^S[uando eleuatur, currit aqua per canalem: 
°^e 
jjic^0Aquando incipit:aliquando eft cofirmata. 
lete(f>n‘1 Pr,’nciprj funt q> aeger fentit quafi 
ires. °culos eius: 8C videt cp vna res fint duae vel 
Vei utlc^Uando videtur q? res qua videt fit perforata, 
<tenc£lcdia?lmum : verum q? haec fignapofflmt ali 
tUnc °afcidere per malaftomachidifpofitione: 3C 
ch0tal°n *ta dmetur de cataradis: quia curato ftoma 
11 Ce^*ancaeddetia. Signu igitur vtru ex fto 
cho v° Pr°cedat vel oculo, eft q? illa aeddetia ftoma 
acu° no apparet:fcd appetpoftfatictatc:& ma 
nimia: 8C q? funthaecinambobus 
Addentia. Si vero in vno oculo fuerit 
accidentia femper funt continua: tunc no ex 
C 10‘icd ex oculis,aegritudo procedit Jtcm fi fe 
tiie rgato patiente per pilulas cochias no 
5*111111 q> no eft ex ftomacho: 8C fi hec difpofitio 
Vjeje tempore, 8C no poceftaliquidin oculo 
e‘fcias pro certo cp erit principium cataradae. 
vero confirmatur, 8C no occultaturfen 
H,s.Pud illum, qui eft in talibus aegritudinibus cofue ( 
quf dam res extranea coram pupilla vide 
eft alba:aliquado cineritia:a!iquado 
ridis:56 villim omnino prohibet» 
\^Cae§rltudo curaturperphyficaantc confirma 
tettr<yCUratur cum manu poft confirmatione:opor- 
jtidiij rum caucrea coena, ab omni re faciente fa- 
j1.3 ab offis cum brodrjs pinguibus,ab omnibus 
didita Idibus : 8C ab omnibus quae generant 
vtaturcalefacientibus,%>e purgetur 
UlisCOcbijs Rafis:quf fuper omniapraeiudicat 
Urn* °culis vero ponatur collyrium de fclli 
r acr,v^^e‘fcllis gruis,fellis fteIlionis,fellis hirci,fel 
Se( aquilae,& perdids:& fintfellaficca:ct 
e "is partes.x»cuphorbrj,colocynthides, 
t^niCujaPartem.i.terantur omnia cu fucco rutae, aut 
COr|ficianturpilulae» Cum aute volueris 
5VnafoIuecuaquafocnicuIifublimata: &po 
NnCl' Aliudleue probatu ad aquae 
villis debilitatcm,& caliginem,#: plu 
JtniJJ °rum aegritudines. Re.cincrelignorumficco 
bene cribellatis: 3C dcipfafac lixiuium 
0 Vlno alb°:& dimitte in vafc vitreo refide 
S> h| ato vtere:& hoc quanto magis antiquatur, 
0UP/Usvalct* 
atI° cacaradae per acum. Confirmata ca- 
ttl^5yae°mnino prohibet vifum, non curatur 
,c,nisjmaximein annofo.Et de confirmatis 
Unt aliquae quae no poflunt manu curarhnafi 
j 1^tur ubtilis,q? no poffet acum expedare, non 
*" acum.Et fi fuerit groffa: # in loco firmi' 
Cata:per acum vel aliter no curatur* Conii 
TRACT. IU* 
LAN. M A. 
dera igitur quoniafi aegeraliquidex oculo videt, ma 
num no ponas.Si uero non videt aliquid:tuc fac ocu 
Ium fanum claudi: vel vnum oculu:fi eft in 
ambobusredeuicer frica cum fuperiori palpebra ocu 
lum cum palpebraillum claudendo: 8C tunc fu 
bito illum aperias; & vide fi pupilla dilatatur:quonia 
fi no dilatatur, vnumeft de duobus:quoniaautoppl 
latio eft in neruo concauo,quseprohibctvifum:quae' 
quidem oppilatio longe eft a pupilla:aut cataracfta eft' 
adeo grofla: 8C in loco tam fortiter inuifeata, q> nihil 
poteft ibi trafire defpiritu, per que dilatatur pupillat' 
qu$ cum videris,manug nullatenus apponas. Si vc 
ropupilla fricata 8Caperta,fubito dilatatur:& color 
fucritalbus cataradf,fplendens ficutmargarita:tunc 
fecure chirurgica adhibeas inftrumentu. Et fic facies*' 
Sgrum coram teinfcano conftitue:ocu!umcg fanum 
Iiga:vc nihil videre poflrt:tucp parum altius fedeas:8£ 
habeas inore ramos focniculi,quos maftices:& ia 
oculo bis vel ter infuffta: vt fumus habens virtutem 
fceni.oculumintrer. Poftea habeas inftrumenrumdc 
argento fadu ad modu acus: 8c habeat groflius, qua- 
repoftit melius in manu teneri: 8C infige illum in con- 
iundiuamapudminorem angulum oculi:8C impel- 
las inftrumentu vfq* ad corneam:quia tunc uidebis i! 
lum.Cumauteinftrumentum videbis fub corneail- 
lumimpellas pupilla: 8C 
aquam illam cuinftrumento comprehende: 8C mo- 
uensinftrumentum,aquamdepone. Cum autem 
aeger viderit ea, quae oculo proponuntur, tunc aqua 
inferius verfus inferiorem palpebra deprimendo acu 
extrahas.Et fi aq non reditbn qde:fi vero redir,opus 
itera:8C cuplus no redit,pone fupra oculu emplaftrCc 
de albumine oui cu viteIlo:5C cum bolo.ar.pofitu iri 
ter duas,fcilicctpannipecias: 8CIigaoculum:et duc 
egrumin loeu obfcurum, vbiftet cu filetio per.virj. 
dies cauens atuffi,ab ira,locutione nimia,& labore. 
r\.| 'ii autexcauiaextrinfcca,autcx: 
Uliatatur pupilla njm|*a humiditate:et tunc raro 
vel nunquam curatur: 8>C fi curari debet: 
Cura eft cum euacuatione corporis cum picra Ra- 
fis:& cum pilulis cochrjs Rafis faepedi<ftis:& cu colly 
rio:de fellibus: 8C alrjs circunftantibus medicinis, auc 
cx caufa cxtrinfeca: vt ex percuflione,& iftacuratur 
de leui: quoniam plures meo curaui tcpore:quorum 
pupilla propter percuifionem ita fuerat dilatara,q? nl 
hii omnino pupilla in oculo apparebat. Phleboto- 
metur ergo prius patiens,fi virtus,& aetas tibi confett 
ferint ad euitationem apoftematis: poftea cu vna ifta 
> rum mcdicinaru oculus emplaftretur, mcdiocritcrq; 
ftringendo ligetur.Re.farinam fabarum fubtilcm : 
incorpora cu folrjs falicis vltimepiftatis. Ite aliud. 
Reci.farinaefabarum, florum, chamomiIlae,radicisaI 
th??,ana coquatur in aqua 8C vino: 8C fac emplaftru: 
8C fac aegrum quicfcerc. 
Pnrartn §roffitudinis &inucrfationispalpebram* 
l/ur<uiu paipebrarum groflities,&inuerfatio cura 
tureumfricationefoliorum prouo 
cetur infanguine: &tunc inrjciatur aqua infufionis 
cymini,& falis. Si hoc non fufficit,redeas ad curam fc 
bel 8c vn gulae. 
Hordeolus cft tumor vnus obIongus>rubeu£b 
L fcens in pilorum origine palpebram. 
Cuius cura eft phlebotomia:& corporis purgatio 
ab aduftis humoribus; dC haec localia mifccatur aloc^ cumlyfio: &fiatexhrsemplaftrum. Itemcuftyracc 
liquida inungatur. Ite parum 
turin aqua.8C fiat fuper oculum emplaftru:hoc idem 
facit diachylon vfuale: primo antequa ponantur em 
pIaftra,bonucftoculu cum aqua calida fomentare, 
a j /~, nodus iterum fit in palpebra:qui qua 
n u doq apparet ab intus, quadoq? ab ex 
tra. quando etiam apparet ab extra, expectatur dia- 
chylo &C alia cofumptiua. Si hoc no fuffidr,acdpia 
fur cu duobus digitis: 8C ftringatur.‘ut foris emineat: 
d£cutisfupranodumfcindatur:& cxtrahatur.Si 
roplus itus appareat reuerfetur palpebra ab cxtra:5C 
modo fimili extrahatur.*deinde cumoui albumine,et 
cum nltjs confolidantibus procedatur cura. 
■n-n. t lachrymalisfitexhumoru dccurfu, qui cur 
r d runtadlachrymalisangulum.luxtanafum 
necpropter eorum multitudine, 8C grolTitie poliunt 
exire:led facientes mora faciunt eminentiam, vt lupi 
rus, quare lupinus dicitur a nonullis. Hi autem hu 
mores morantes ibi diutius corrumpuntur:ct locum 
vlceranr:qui per illu currentes lachrymas non delu> 
eant: fed longo vigilians tempore fiftulaturfquse qui 
dem fiftula nifireccns,curatur, osinfidtnafi:& quan 
to magis antiquatur,tanto deterior. 
Principium huius cura? eft corpus 8C caput euacua 
recumcochrjs;& cu picra.*dcinde ponatur hoc colly 
rium.Re.aloes,thuris,larcocolIae,fanguin!S draco.ba 
lauftiaeantimonrj, aluminis partes aequales, floru seris 
quartam parris vnius.fiat puluis fubtililfimus, 8C du 
ftemperatus cum aqua pluuiali vel ro.inrj datur in an 
gulo oculi loco prius expreflb.*vt nihili eo remaeat, 
tres die. Supra loeu vero ponatur vnu 
de mundiffeatiuis dicendis in antidotario: vel hjeme 
dicina probata quse eft Auic. Ree. myrrhae mundae 8C 
cledae,drac.n-2;urniara.drac.i.fiatpuluis:& cum feb 
!e bouisinfpifleturad modii vnguenri,& fuperpona 
tur cum peda panni!inei:hoc locum cofolidat:et mu 
dificat,& veftigium prohibet remanere. Sivero 
per haec medicamina no curaretur,aut curetur,8C po 
rteareddiuarer;fignueftq? os eft corruptum defub- 
tus.quare tunc oportetlocum detegi:8C os corruptu 
remoueri.Et fic facies,tange locum fub quo eft corru 
ptio,cum ferro calido acuto.‘poftea pone butyru vel 
axungia: vt cadat efchara:dein de itera cauterium:po 
fIeabutyr{i,donec tantum feceris foramen,quantum 
ad olfis deiedione viderisexpedire. Ofle detedo 
ferrum imprime Calidii fupraipfum:&l ipfum 
rium mediocriter coprimendo. Poftea oleum ro.ca-* 
fidum in loco funde: 8C totu vulnus reple cu oleo ro. ] 
mifto cum vitello oui:donec tota cadat vfturaMein-' 
delocu cu ficcis dcficcantibus deficca. Os nanq 
riabitur:5£ purificabitur per hunc modii. Quopurifi 
cato cum regeneratiuis, 8C confolidatiuis infiftas.*dO' 
nec locus perfede fuerit figillatus. Et fcias q nullus 
niodus alius eft tam bonus:quiain modo cauterizan 
dilocumillu cum medicina 
re menfura:fed cautcrizat vlterius qua quod tu uelis: 
medicinacauftica fequitur apoftema: 
& locum inficit eo q? fit extra & ex cotrarqsgencra" 
ta.Tgnis uero propter cius fimplidtatem,no nifi cum 
menfura impn'mit:quado medicus difcrctecumipo 
fciueritoperari. Osquoqficcum inftru metis abra 
ditur chirurgicis.*raro totum aufertur corruptu, 
de aegritudoreddiuacolfispartecorrupti modica re< 
DOCTRINA 
: ftranente. Ttequadocunq? os abradatur, 
neccnarium q? naturaquenda folliculumab 
paretoflefirmiter inuifirari,&cuaferro 
do, tuc corruptum totu corrumpitur:& afan0 
ratur: Joci quoq; cop!exioteperatur:ficut v/ucr 
tensin capi tulo de cau terrjs allegato. 
Deeegritudinibus aurium .do ftr in <e tcrtle.tra 
tertii. Cap. 11. 
Sicut diximus primu par neruorum vcnfcfl0 J 
facerebro in orbita oculi dilatari, fic dixim 
nerui venientes a primo pari neruorum cerebri? 
funtad foramina aurium dilatantur: &iIIafora fo 
in illis ipforum veftiutur interius, donec per aUr $ 
ramina finiantur per illos neruos,qui propria m 
praetentatur, 
mina vero auriufuerutin ofle petrote) tortuote 
ta propter vtilitates: quod eiriquia Tonorum aPf '0 
ben fio no fiatfubito:ted gradatim:& q? aerptre|-0lll 
poflitfubito fubintrare. Si enim viafuiflet 
ncruuaudibilepercuterent:& pcrcuifio nimia 
faceret. Sicut videmus pptertonitrua terrefier♦ 
enim neceffarium, q? noftri fenfus temperati na 
Similiter fi foret via rcfta, a frigido & calido civ 
deretur. Auris quoque creata fuitcartilagiu0 
haberctfurtcnradone:& nihilominus plicarem1^1 
enim cis ncceflariafuftentatto propter form^c,s f(tc 
tam:& figura quam non haberet, fi fuiiTcnt de 
fim pliciter generatae. Et erat cis necefiaria pli^1 * fl{ 
poiTentfub capillis 8C vita plicari, quod no habe f/ 
fi a fua creatura fuiitent de ofle: 8C iter u laedere,,£ 
uorum villos qui per auriti partem intrintecarf* di- 
duntur» Huic membro plures teiperucniuntfPpjj 
dines quarum chirurgum 
ftemata:& vlcera:quaedam plus adphyficunj; 
nitus, dC fibilus, & auditus defc&us, dC fur“|[ 
Dolor aliquando eit morbus: aliquando eft c7f 0$' 
tunc ad illum perdncnt.‘aut illum: propterea 
nibus eius aegritudinibus propofui hic tra# 
niamfuntadinuicem multu Sub 
membris omnes aurium aegritudinis: fub do*° 
licet 3C auditus vitro comprehenduntur. c 
Dolor lg 
Si fine apoftemate& vicere: tunc aut 
malacomplexionem calidam: 
acuitatemdoIoris:& aegri l°c coW 
tatem 8C rubore.* 8C tunc curatur cum inie#*0 cC[0> 
calidi rofati bulliti in duplici uafe cu qrta fui dc jc. 
Et fi no Pedaretur, addatur valde modicum “cc0it 
Aut propter malam coplexionem frigidaril 
eo q? ventus uel aer frigidusfubintrauit:quoCl 
feiturper abtentia caloris 3C loci 
curatur cum inieAione fria* £jo^y 
velolci de lilio copofito: quod habebisiu an|. dc' 
rio:8cfic oleum calidiflimu. Quonia nihil ina 
bet poni frigidum: 8C q> intret sgerftupham* 
rerur auena calida milio vel pannicio. $ e* 
Aliquando fit propter aliquam rem 
terius Tubintrauit: ficut vermis granum, !aPj,n0ta/ 
aqua; quod cognofcitur per aliarum aegrlfU n£orli 
rcntiam:& per indicium «tia 9u^nfa 
quae intrauit,cum afpicitur,motus vifui Pr$ te0 f0 > 
Si ergo fuerit IapiIIus,tunc auris infundatur .. 
TERTIA piciCar‘ Y,c* °^co de amygdalis ca.poftea tetetur cum' 
SJv °«« yd cum copetenti aliquo inftrumento. 
granil Ltcn'tgranum, no ponatur oleum, quoniam 
auSrncnraret:fedponarurradius cotoinuo- 
gr3tlu tetebinthinaindn<ftus:& ponatun'naurc:vt 
Vel lapis Item percutiatur auris cu 
ra exibit* Item ponitur tuffacuignc 
n^vnprehendi’taurem, quae aliquando trahitgra 
‘aPJdem. Si no valet, oportetin auris radice' 
rr9herc ,nc’dere‘& Per vulniisgranu vel Iapidem ex 
mentu * vero aqua fijfbintrauerit aure,fiat expcri 
*Hit? v,-11 Accipe virgam iunci vel falicis,vel pal 
y caputinaurepone:a!iud vero ca 
‘ghisj a,nuolurumigneacccnde.per uirtutemnanq£ 
Verj^AUa rotaliterexpurgatur* Sivero pulex vel 
SpoantraUCr,taUrem >*mP^e fuccoabfinthrj tepi-' 
afuca. Si vero nonrufficir,impIe de oleo de 
lifccf a lsarnaris: velfi haec non fufficiunt, appone 
Sia 3 amcnthi‘ 
***«* do*or fitproprer humoru colledione ad 
per forte dolore, 8C pul 
per tumore loci interioris, 8C radicis au- 
ivi um c°l°rcm **fpecialiter fi materia talis 
%.*tia ,da5 & propter hoc,vtplurimu comitatur fe 
,nCfncipe dolorem mitigare cuinicdione olei 
CU.m 9l,arta Tu» aceti:quod fi no fuffidt,parum 
Ce ,r,gato dolore fiat phlebotomia de vena 
SaJCa c!*updc lateris,Sc non ex oppofito:ficutcrc' 
L^ll,‘Qiaon,arnatcriafac,cnsa’grifudinesinca 
\'*chfeteuacuaripervenas,quaefuntinfracaputin 
VcI ,n pcde*tamc ex cade parte ex qua caput 
'Nfii * 8caIld,sag§rauat«r: SC no cx oppofitafe- 
io, latitudinem: nematcrialaedens per 
h (15 tranfeat principales* Si phlebotomia fie 
“ct*ProPter aliqua eximpedietibus caufam, 
Patu continueturiniedio olei 
0(jpaceto* Si videtur cfle cholerae dominium: 
c,espcracuitate doloris, 8C 
KT*ttur cu decodioe fruduu myrobalanoru. 
- PulrP^r 10c rnater,ano repercutitur: fed cotinua 
|pcipe dolor, & febris ftatin fortitudine: tuc 
VliPOncrc demucilagfnibus foenugracci, 
S:r%ndkis althc? cii lade mulieris tepido in au' 
Vero emplafiru quod tota aurem 
mine lini hordeo, de radicibus 
albf, cum pinguedinibus fubtilibus, vt 
Sahinae, quod continuetur, donec ex aure 
dolor fuerit, mitigatus:poftca 
at,ritr CUranruraunu vlcera.decura quoc£ metio , 
materia faciens apoftema,efict frigis 
? r^ro fic:licet aliquando illud videriminalV 
atj cnjbus:quodcognofcere poteris per doloris 
°nc,& per loci frigiditatem,& doloris abfen- 
?ratem5^complexionc:Tunc incipe cor' 
-Ua,]€ cum pilu!iscochrjs,ueI cum clyfieriacu 
Usr erC.e,naure oleum delilio compofitudn vnc. 
?vn;;^atur drac*5 .euphorbrjivcl drac.i.turbit: 
t deJil'°Caradlccni auris drcundanria oleo praedi- 
u 10:et de fupra pone lana fuccidam.Fac etiam 
f aUHCl1 aclua cal,da decoftionismaioranj, 
faA-1*11* bi naec no fuffidunt,apponc cmpla- 
G Ur>,s CePc 5 aI1^s > radicclilij codis fub 
tlscum butyro vaccino , 8C incorporatis 
u,bus addatur tantundem de fermento bene 
T R A CT. III. 
• L 'A N. m A. 
acri,quantumefttotum;& addaturoleu deliliovct 
dechamomilla; 8C valde emplaftre-' 
tur auris cum fuiscircuferentrjs:quoniam hoc cmpla 
ilrum materia maturat frigidam: & ipfam ab interius 
ducit extra. Faftamaturationc,fiuidereturinauris 
radiceextrain fontanellaaliquaeminentiadn qua tan- 
gendo cfrdigitisfanieminuenires:oprimu effettantub 
fagitellaminficcre vfqjadraniemretipfam per locum 
illum educere:ficuttefaciam fcire cito;& pofteacura 
fecundu curam vlcerum, qua? dicetur* 
Fit etiam dolor auris propter groffam ventofitate 
ad aures de capite defeenderem. Quodcognofcitur:' 
quia tunc admiffus eft dolor cum foniru,&I fibillo,5C‘ 
per capftisIcniratcm,ctperalioru exclufionemfigno 
rum* Cuius tura eft corporis ab humoribus groflis 
cuacuatio, 8C inie<ftio olei de rutatin quo paru diffal- 
uatur de caftorc: 8C facellare locum cum ruta, milio, 
panicio, 8C aueria calidis* Cauereab omnibus cibis in 
fiatiuis,utfuntlegumia,fru<ftus recetes,etherbeqda* 
Fitetiam dolor auris propter vlcera quae infra 
cauitatem auriu oriunturrquae quide fiunt prius apo 
ftematapraecedentia;quae veniuntad maturitate vel 
propter longum curfum acutoru humorum ad illas 
partes dcfcendehtium* Quoru fignafunt dolor SC 
faniei curfus vel putredinis multum fcctet;etqua 
to plus eft ab albo clongata colore, tatopeius.Cuius 
cura eft capitis & corporis mundificatio cumcochqs 
(Stcumpicra 8C ad auris intendere mundificationem 
cum 
nas aliquod maturatiuum;ne tibicueniat,ficutrcci-' 
tat Galenus de quodam defecfta Theffali,qui voluit 
curare quendam de antiquo auris vlcerecu vnguen- 
to vulneribus carnis coucnienti;<St aegerfemper ibat 
ad peius. Sed Gal. querens ab illo quid tibi videretur: 
& ficum deficcatiuis iftud vicus cum apoftemate cu 
raremuspefllmu dixit. Nadeficcatiua conftringunt, 
SC apoftema eft coftriff:io;habcbatcnim Theffallus cc 
{uifequaces,ficut habent hodie a!iquinoui,folas re- 
gulas generales; SC generale eft q? cotrariacontrarqs 
curatur.Tunc dixit Gal. magifter nota. Si no fcirem, 
inquit Gal.q? hocmembrulogo mollificafti tepore: 
mox apponerem trochifeos Andrionis qui funt tro- 
chifci ficchfedhodie ponam memite, & acetum: fed 
cras ad ficcioraafcendam;tamenexfolo memite cu- 
ratus eft.Sic ergo facies.quantum potesintedead de- 
ficcandum 8C mundificandu* Cum ergo vicus eft 
recens; 8C nocftmultf fordiciehrufficitirirjcerefuccff 
foliorum falicis, vel vnguetum Ralis de ccruffa cum 
oleodifteperatorof. Sivero chronica,fiatpuluis 
de myrrha,a!oc, olibano,farcocoIIafan. draco, parti- 
bus jqualibus,5<:lydniutincftum in melleinuoluatur 
in puluere;& ponatur in aure* ad loeu 
profundum non poteftattingere.* diffoluaturpuluis 
cu aqua mellis:Sdinrjciatur. Si vero vicus effetval 
de antiquum;tuc curetur cum fcoria ferri;qu3eficfit. 
Re.rubiginem ferri,& tere ea fortiter, 8c pone eam in 
fartagineferreacum aceto fordflimo;& fac eam bulli 
re,donec deficcetur. Item diftempera cum aceto, 8C 
deffccetur ad ignem,8C fac fepties* Poftea iterum fub 
tiliffimum cum aceto coqu£,donec mei 
lisrufcipiatfpiffitudinem; SC dehocinaure pone. Sa 
nat enim vlccra antiqua, 8C humiditates deficcat, quf 
currunt ab aure; 8C dolorcsfedat,qui propter vlcera 
antiqua generantur. Item. Rc.mellis, vnc.x.aceti. DOCTRINA 
jjHl 
tus odorabilis fufdpit odoratum: &inquaduf . 
parsfuperfluitatum cerebri expurgatur: infll**10 
qu$ dicitur colatorhl,cftforamenquod rcnditad 
8c coram ordinatur nafus, qui eft copofituscX fjj/ 
busoffibus fadis admodu trianguli. Anguli vct0 
periorcsoiTi frontis apud comiflura ocularis ° 
junguntur. In parte vero inferiori vnuquodc^,,‘ 
duoruofllum habctquandam cartilagincptopte v 
uaniinaqu? fduifti. In medio vepo habet 
lagine, quae nafu m in duas partes diuidit, quae du 
dC fortior eft duabus alrjs, quae funt in nafi fine* v (J 
meta vero illius medif cartilaginis eft,fi vnip*rCl^'u 
nocumenta acciderint, pars alia fup pleat iuuatflcjj 
Duo autc offa nafi conjunguntur adinuicc: & 
forma,quae cu his quaeditffca funt, plures habetvt',{} 
tes. Prima, vt fit tutamen 8C coopertoriufupcr >£(tt 
tibusrquae de cerebro deriuantur. Secunda, 
rccipiat,qui eft ad receptionem odoratus necel * 
mediator. Tertia,q? quamuis maior pars aeris 
trahitur,uadatad pulmone.‘tn aliqua eius parsP 
fum tendit ad cerebru. Foraminisautcm flu° vr{ 
inter nafum & os, iuuamenta funt tria. Pri*110’0 
cum os clauditur, poflltaeris fieri attracftio ad p 
nem. Secundo, vt per illud cerebri anterior u£n r3 
lus expurgetur. Tertio, ad intercifioncadiuuet ,0/ 
rum,& voces melius explicandasiquoniacuna1 j£/ 
quedo fit neceflariu vocem temperare.diterasU1 u 
re.Tyllabasfolidare: ad hoc faepe labia 
dctes.Ti no effetalia via, per quapoflitacrfupcr £tiif 
exhalare apud literarum incifionc totus cocuft3 
aer, qui literarum indfionc SC fyllabarum pr°^C1f;?(ji 
fua multitudineimpediret.‘& voce etiam gel}Cf*0df 
non claram emitteret: facit ergo in .^fii 
prolatione foramen hoc quod facitforamcfiftu i£ljt 
perius, quod in vocum 8C tonorum modula^0 
remanetabfolutum : quare voces 8C toni indcf11 
exeuntabfolutf. 
In nafo vel naribus plures cocurrunt^g^ 
Na ibi fiutpuftulae, vlcera, carofuperflua, P° 
canccr,fluxusfanguinis,fcctor,5i:oIfa<ftusp«',u^l)Sjtf 
PuftullC J?unt vtplurimuabaduftrshurt’°r'r 
lunt cum pueturaex ardore. cr, jjjiJ' 
phleboto mia,8C corporis euacuatio,et inftcC,0j 
minis oui cu oleo rofinfimul agitatis. Puftu 1 
cdSjfiat vnctio cum vnguento albo Rafis. 
Vl«ra quoque 
vini mellis,8i cum vnguento apoftoloru,ct cU 
guento viridi dicendorum. 
rcmouctur cuminftrutuc 
OaroluperHua rurglc/s;fin5poteft 
ftrumentis remouerfrcrnoueturrcfiduum f 
uereafphodelorum: 8C cu vnguento viridi? 
ftolorum, dC cunctis mundificanribus;5f retT3(uf>. 
perfluus cum vnguentisfoIidantibuscompJc 
Polvom didturapolypopifcc;cuiusnia,‘(i[l,r» 
JypUS aftutia:quiaquando vultpifc,ku 
ri,afcendit laxum quod eft in litorc maris.*SC ip 3d 
tum affimilatur.pifces fatigati 
uertunr de polypo propter fimilitudineni;*‘!.^rbtf; 
tesquiefeere, falliuntde marflpolypusiH05*1 
& in eiusconuertitnutrimcntum. SiciftcrTl° 
nafo magna habet affinitatem: quonia eius V1* 
catarrhofa frigidagroffa defeendesa capit€' 
T E R T I A 
vnc.vifj.bulliant leniter ad /gnc,donec fuerit optime 
dcfpu matum. Derdeaddc,vnc.fj.cornifce.‘8<: auricu 
lycinio imitte. Optimum eft etiam in antiquo auris 
vicere cum dolore in fontanella apoftema cu attrafti 
«a medicinaprouocare, & prouocato nouum ibi fa- 
cere vulnus.‘&inde materiacxpurgare.‘ficut feci fra» 
tri Petro de Nana de praedicatorG ordine in Lug du- 
no.pafius enim longo fuerat tempore: nec poterat fa 
nies expurgari: fed cruciatus doloribus peribat. Ego 
& poftquam ad morte fui vocatus,cmplaftru de fer- 
metorquod dicam in antidotariopofui fuper aurem, 
caputfaepecum aquadecoAionis maiorane embro-. 
chauiribiq; profundum feci vulnus cu fagitella:etin- 
de quatitate putredinis extraxi, plufqua credibile cre 
deretur cum fanic per locu vulneratu nouiter exeun 
te:fortificatus cfi:&dolores omnino ceflTauerunt: 8C 
perfeftefanitati fuitomnipotetisauxilioreftitutus. 
Item etiain aure propter humiditatem ex ea curre 
te fine vicere dolor paruus caufatur.*ad qua deficcan 
damfufficitaqua mellis, velacctu, in quo bullita fuc- 
rintfemina myrtillorum.*autaquain qua fuerit coctu 
abfinthium in auribus diftillata. 
n j' diminutio vel priuatio prouenitpropter 
/\UdltUS aifqUarnpraedi<ftarumcaufarum cum do 
lorcsmaxime antiquantur. 
Et cius cura eftillarum caufaru amputatio. Aut 
fit a natiuitate propter peccatum in forma: 8C illa am - 
piius no curatur. Aut fit propter nerui auditus oppi- 
lationem ab humoribus: & eius cura cfi purgatio cu 
cochrjs 8C picra, 8>C cum inicdioneolei de amygdalis 
amaris,etaliarum aperitiuarum mcdicinarG:quarum 
Vnaeftifia.Re.pulpaecolocyn.drac.i.baurac tertiam 
drac.i.cafiorci, ariitol.rot.fucciabfinthfj,anadrac.5. 
cuphorbrj,vi.drac.i.cofti.gra.xv.fcllisuacciniquan 
tum fufficit ad praedida conficienda fiant pilulae par- 
use:vna earum foluarur cum oleo de amygdalis ama 
risietdiitillentur in aurem,pofiquafuper decodione 
fanfuci vel fambuci abfinthfj & ftoechados fuerit fu- 
migata. VeI.Re.oliba.drac.i.tere,et mifce cum mei 
le, & auri impone. Accidit etiam defedus auditus, 
aliquando propter defedum fpirituu:ficutin quibuf 
damcoualefcentibus.Etcuraeius eftimpinguarccor 
pus cu balneo & rcquic 8C cibis habitu dantibus bo- 
num fanguinem generatibus.‘&aures ad audiendum 
cum fubrilibus vocibusincitare. Quidam etiam di 
eunt qp pinguedo ranaru viridium,qu3e morantur in 
arboribus,colleda,quan do decoquutur, in auribus 
inieda,habetproprietatecurandi furdos etiam defpe 
raros. Alias.Re. vnam fpicam alit), 8C munda ea,8C 
addetertiarn partetartari,& parum dealumine,& pi 
fletur fortiter,et parum bulliant in aceto.Poftea per- 
mittere infrigidari , 8C cum faeces ad fundum defeen- 
derinr,cola, & vfui referua;5f de hoc aceto calido in 
flilletur in aurem. 
T)c cegritudinibus narium [cuti a fi do ftrin<e terti* trafta* 
tus tertii. Cap. 111. 
IAm diximus q> ex parte anteriori cerebri ante ner 
uum vifibilem ordinatur duo additamenta capiti' 
bus mamillaru fimilia:quae de fubftantia veniunt ce- 
rebri:8>C tamen non funt nerui:& illadint propria in- 
ftrumenta odoratus. Coraillisduobusadditamentis 
jn exitu cranei ordinatur quaedafouea quae vocatur 
colacorium3in qua cogrcgatur aer,quo mediante vir Cu . 
tiaeinuif & tenacitate haeret nafifubfta 
r!VOicn^: ec humores capitis agitatione moti natu 
iC^§tcaanteS dekcndere, 8c exire, materia ibi recipiut 
humores illos in Tuam couertit ma 
exipfaquotidie augmentatur. Diffe 
c €r° eft,nfer polypu 8C carne fuperflua:quo- 
ci% nar°rfl, no habetprofundam tenacitate 
r,*rno11U°^ant,a*ncccurn, nlm,sa^rn^a 
L tc^tde fegregarirpolypus uero firmi 
XUOru‘ c^CUrn nafo:& no fine violentia feparatur* 
lcetpolyp°ru aliquis eft curabilis:aliqs 
l!s’neCri 8>C traftabi 
*redd,tduru:necin colorenigru feufu- 
r tl,s.T ,Tlufififijpta circacerebri confiniainui- 
‘?U ri1'grricurabilis vero nafu m redditduru,Iiuidum 
IT>agnaprofunditatem tenet,quaqua- 
r^Uriti Vld?r,s maior* nigredine maioriq? participa 
e°cXi(h'C>niai0rcmc^^ocl,m occupare: tanxo plusab 
C!^Uar^a*U^,end“‘9UOn,am natura tunc tenet can 
maiC? P^us cum curare niteris, tato plus videbis 
CUrXamaugmcntarK 
‘b*5 Vero cura eft fecundu cp diximusin cu- 
U3ecarnkquacibicofurgiccum ablatione.fi 
ScirUmcntis & cum vnguentis mundificatiuis: 
NsplJ^ae fiemper corporis et ca 
(|UorSat«one:ficut multoties eft oftcnfum.Caute- 
?5terfj ecundu q? audies,multu valent ad polypi 
h*5c,'1UisCOn^UrnCn^arn* Eius vero queincurabile 
u }ri°n aflu mas curam.Si tamen rogaris nimis, 
%0rani curam adhibe: ficut in cura cancri recoli- 
h ltendiiTe. 
oris,cr contentorum in ore, cr paffionibus, 
ln* terti*.traftatus tertii. cap. lin. 
| Ptan? vcro oris concauirate interius circundat 
ni5c:ho^nn,CU*US U1 c°c,nuL,s eft cum meri,& cufto 
0UOc^UarCaCC1^it muE3eres tangentes palatum 
nt Ad oris cocauitatcm duc per- 
?3r5fu quarum anatomia fuperiushabuifti.in 
\dummitatc eft epiglottis: quae eft creata ad perfi- 
HeJij*11 v°cC‘€t utferuet aliquid de aere attrafto ad 
Haec epiglottis ex tribus eft compofita 
B:Scata?,bu s: vna eft eminens ante 8C dicitur clypea 
lc,s^lc,tur guttur vel nodus eft po 
t v °^e laudS continua, nomen non habens. 
°CaturcymbalarisfiuecooperturaIis:& co- 
CUfu nomen no habente .* 8C cooperit clypea 
mOuetur per eius mufculos:qua- 
Vj| 0,uo comedit, via claudit pulmonis: ' 
,Pefitvi ricccr°phagi. Cumautchomoloquitur, 
CanS Pu^monis:6d claudit viam ccfopha- 
vtllC 111 yltoties acci dic, q? fi homo comedens di- 
r[tcannpetal,^u'd,'§noranter*‘quodaI,cluicl v*a,ntra 
5d^unr monis: quare natura mouercturadtuf- 
} ‘nec ceflaret,donec q> canna intrauerat, efiet 
Super hoc mebru pedet vuula: 
er*Us,€^§rofta, inferius gracilis:quae vocem 
modulat verberando: &per 
tl^uiJaac.erebri fuperfluitas expurgatur. In oris 
fte *°catur lingua quae membru eft compo- 
?-ea^a molli, neruis,vcnis,etarterrjs plu 
CK ut neceftariumalij membro fimilis quan 
Us^liUa °c habet in cius radice duos fontes in qui- 
c°lligitur rorans linguam.Hoc membrutn 
T R A C T. III. 
LAN. M A. 
i. virtuti fcruicnaturali: quoniam locu manus molen- 
dinarii tenetrdbumfub dentibusrcuoluendo:ec quo 
niamfaporesfcntit:quarepeream comuiii fenfuiprg. 
fentatur.Seruitcum hoc rationali uircuti:quado pr£- 
cepto virtutis moduae,qu£ efl:mipfa,mouecuraduo 
cisindfionc 8C ad complenda terminos fyllabarum.. 
Dentesinpluribusfant.$2.id.fcilicebin vtracp man- 
dibula* Tn aliquibus tantum.28.14,fdlicct pro man- 
dibula. Dentes hi quamuis de materia fintofllxofa:8C 
inter ofla propter eorum fortitudinem numerantur* 
funt tamen ofla,etfenriunt.*quodperaliano fit ofla. 
Pofl: dentes funt labia, quae funt ori ficutoftium do- 
mui, cum eo qjadiuuatad loquendum. Membraifta 
quaefuntin ore; ficut vuulajingua, dentes, 
uae,in quibus dreudantur, & proinde os diuerfisfub 
iacentpaflionibus. 
1 Vuulananque ProPtc.r Humorum diuerforu flu 
t xumadeam,aliquaaoapoftema- 
rurraliquando folum elongatur. 
Apofiemaaute vuulae:aIiquado fit ex humoribus 
calidis: quod cognofcitur per loci rubedine 8>C ardo- 
rctn:&runcpraecedatphlcbotomia 8C cho 
leraepurgatio cum decocflioefrudu myrobalanorut 
&fequantur haec localia cum quibus fepius gargari- 
Zet.Re.lentes, balauftias, pfldias,gallas, rofas,fumac, 
de omnibus fiuepluribus:& bulliant cu duabus par- 
tibus aquae, 8C vna aceti:& fiat gargarizatio. Iteap 
pone palato pulucrcrofarum,fandalorum,balaufl:ia 
rum,& paru de camphora: 8C comprime cu cochlea 
ri.iuuat: quando eft propter humores calidos relaxa 
ta. Si vero propter humores frigidos fit apoftema- 
tio feu relaxatio. (Cuius fignu eft rubedinis carcda:ct 
1 faliuarum multitudo. )caput prius purgetur cum co 
chrjs, & picra.poftea fiatgargarifmuscum hacdeco- 
drione.Rc.aceti partes duas, mellis partem,i.bulliantt 
8C ponatur ibi femina myrtillorum, & rofae Sc pyre- 
thrum: SC zingibe.deindc fiatpuluisdepipere,& falc 
ammoniaco,&ammoniaco:&gaIIis.ctinfuffleturiri 
vuula clongata per cmbotum;& fi efl: ibi nimia grof 
firiesinfiftas cumcofumptiuis vtdiamoron, &fara- 
mitu, 8C fimilibus. Si vero relaxata vuulaperhoc 
ad propriam n5 redit forma: vide fi efl: grofla valde, 
no apponas manu;fpedaliter cum in rubeum ucl liut 
du tendit colorem. Sed fi eftin fuperficie ualde fub 
tilis:& ficutcaudamurisequitatfupcr Iinguam:tunc 
de ipfa incide partem,donec ad debita redeat quanti- 
tatem.Etcauc ne ultra debitam incidas menfuram,nc 
incomodafuperucniant,qu£ nimisincifam vuula co 
fequantur, fdlicct perpetua vocis 
pulmonis. 8C membroru pe&oris laefio propter aeris 
cxrerioris fiuecali.fiuefrigi.Iaefionem : quae fine tem- 
peramento procedit:quae quidem nocumentaprohi 
bebat vuula non inci/a. 
T inomoimcmr multas patitur aegritudines:pu- 
quoque fhilas,infladoncm,fdflura,bre- 
uiationefiIi,ranulam,fpafmu,&:reIaxationem. 
Puftulae& vlcera curatur ficut orisalcoladequo 
contineturinfcrius. 
Inflatio feu apoftemado fi fueritex calidis humori 
bus quos cognofcis, curatur per phlebotomia cepha 
licae:& per decoAione de fru<flibus,J& lotionibus di- 
tflisfaepe: quoniaGal.fic fecit illi cui lingua adeo erat 
inflata,q? no poteratinorisfpado contineri: & aeger 
vidit in fommjs, quoniam bene redoqj tramite vfus DOCTRINA 
aquam frigida cum aceto:& cum caIuit,^fTlo.c:crcift 
renouctaiiam fr/gfdam. valeteria multum ,*lr*.aCed> 
aurem lateris dolentis oleum ro.cum quarta 
& fit tepidum. Siautodolor eflet intolerab' 
omnia cum hac mitigetur medicina 
probata.14 
nfshyofcyami al.opfj, ana drac.fj.feminis 
piftenrur,8C incorporentur cum aceto: et 
lupinorum, vna ponatur fupra detem, 8C 
haec enim medicina dolorem 
nec elt timendi? de itupefa&fonefuper dente yr 0/ 
re:quoniaquanqua habeant aliqua fcnfibilitaf^|ja# 
terca q? ficutofla alia no funt.funtenim fcp3*^ 
clongadua:quod fcitur: quia dens perditu5 rC ufj 
tur.funt rame tam paucifenfus, q? ficutalia 111 
fenfibiliapropter medicina narcoticam, nOj1 
tur. Poftquatuorautcm diesreneatinore ole 
fatum in quo difloluta fit maftiche. , 
Si vero dolor fuerit ex humoribus fHgid*5; . gfii 
cognofcirurper abfentia inflationis, 8C rubeui 0/ 
giuarum: fiat purgatio cum cochfjs vel P,Cu3tuOf 
fl-eareneatin ore thcriaca diatero: hoc efl: defl Jj,c, 
fp eci eb u s: q uae Re. gen tianf. ari ftol ochiae r o. / ($' 
bacarum lauri.ana pulueri£entur:& cum &e, 
ficianrur:quod fitbenedefpumatum:5£ 
didnaru.haecenim theriacano 
efl: medicina magna doloribus frigidis denti11, 
1 et doloribus qui ex grofla fiunt vetofitate 
ftomacho, &inreftinis, doloribus P alct 
arthredeum doloreprouocando remouet^ 
vt magna thcriaca in morfionibus animalu1 T 
forum.edam cofert epilepfiae,& tremori. A“ df< 
vltimedeficcat humores: &C ponatur haec & . 
in aure loci doletis.Re.olei oliuaru,vnc.n*aC<; hup1 
i.colocynthidos piperis , anadrac.t.bulliat111 
ci vafe:& diftilletur in aure tepidum. fe*c°l 
Aliquando corroditur dens,8C concauata1 £fit 
ruptishumoribusad cos defcendcndbus: & 
molaris timorofum efl: aliquando cxrirpatc' feifl1' 
cum manu curatur.Re.olei,drac.i.fanfuci 
nis dcutae,ana drac.$.bulliatadinuicc:deind 
cauterium punduale.*cuius forma habebis1*1 
dbusigniasipfum.‘& poneinpraedido 
in foramine dentis per canula, ne laedas 
giuas,& fepdes vfq?: 8C cum cauterium & 
itcra.nam aqua multa per hoc emanat cautcr 
dolor penitus removetur* raS,Pr^c 
Si vero dentem aliquem eradicare defidcptrl 
medicinas tenta:quae fi no valent, adhibeat 
ta.ergo Re.cordces radicum mori,& 
liter:8C piftafortitcr cum aceto in fole,et 
tislcuitergmgiuamadcntefcpara:& dem 
ne circa dentis radicem. Item lac tithyn13 wtb 
peratum ci?amylofacitidc. Itefifolun1 
pulucri£ctur:& ftetin aceto per. 40. dies m 
ftea feructur, dentem valde mollificat: vt p jl0nv' 
hi fine ferro: vel extrahitur Ieuiter:licetKrr w 
leat extirpari. or jflU11, 
Dentes vero nigri dC limofidealbantur, 
ficanturfi euhoe dentifricio cofriccntur. f 
hordei, falis comunis, ana.inuoluc 
fiatpafra:& luoluatur papyro feu charta I 
coburarurin furno.‘deindeacdpe deeopa 
rii aduftoru,pumids, calcis ouoru,cypcn’ ar*ceflrl* * 
anapar.rj.corticu citri ficcoru?camph°rae 
TERTIA 
crat.Fadrapurgatiocetlotioibus vtct confufnptiufs. 
Sciflurse curantur cum pulucre dragaganthhet cu 
mucilaginc maluaru decoftarum:& cum pfyllio mi' 
fto cum maluaruinddatur,& fricen' 
ruradinuiccm.defpumaquaeindcprouenit, fricetur 
fciffurae. Pro potu vtatur aqua hordei.pro cibo pe 
dibus elixatis: 8C fricetur lingua cum neruis pedum 
bene coiflis. 
Filum quod eft infra lingua, aliquando continua-' 
tur cum extremitate linguae inferius:& illa extremira 
tem ad interiora trahit:& inferiora plicat: quare non 
porefrbenein literaruincifione moueri. Curaeft, 
iddereillud filucuinftrumcto aureofadoad modii 
in igne, 8C cnlcfadcdo incidatur. 
Ranula quoq; fit fub lingua: 3C eilapoftemafrigi' 
dum phlegmaticu vtplurimum. Si verocfTet mela 
cKolicum, quodeitraro: cuius fignu cft: liuiditas vel 
nigredo cit duritie:manus vllatenus non apponatur. 
Sivero phlegmatum eft, 8C eftparuum frica fortiter 
cum falc,donec fanguis emanat.Si no fuffidt, frica cii 
vitreolo.Si non fufficir,fcindceam cii raforio:poftea 
frica. Valet etiam fricatio cum calidicon: 8C cumme/ 
dicina qua? dfceturin corroiionegingiuarum. 
Inipafmoucrolinguacontrahiturapudradicem: 
fiCingroflatur. Cuius cura elt tenere in ore olciide 
anetho, 8c de chamomilla calida. Et embrocharc ca' 
put& ccruiccmcum eis miftis cum aqua calida. 
Mollihcarioni vcrocouenit corporis mundifica' 
tio cum fceridiSjVelcu trochifco de turbith. Et haec 
localis medidna.Re.grana.vi.numero recentis, 8C lu 
eidi cuphorbrp&T.vi.ficusiiccas pingues mundas de 
ftipite.piftentur peroprimc:& addatur 
tantundem mellis albi crudi:& omniaincorporctur: 
SC fiatin forma eleAuarrj de quo reneat fublinguain 
ieiunio quantitatefabe paruae. Cum hac medicina 
fuit rcftaurataloquela dominae abbatifie Taneti Vido 
risad vltimum:qu£ propter linguae mollificationem 
no poterat verbum intelligibile bencloqui. Addidi 
8C hanc medicinam:6C cito locuta eft expedite. 
fuperficialirer puftulas 8C excoriatione 
C/S totum dicituralcola 
dem aliquando eitcalidurrgalfquando frigidu, Ca 
fidum per ligna cognofciturfcpe dieffa.Curatur cum 
phlebotomia, 8C fcarificatione fub meto,& decodao 
ne fructuum fsepe did:a:& cu medicinalocali. Re.ipo 
dium fumach,rofas coriandrum, lentesfcorticatas,re 
inen portulacae.ana paucam camphoram:fac puluc" 
rem: de quo Trices totum os intcriuspoftealaua cum 
oleo rof,&aceto. Frigida autem curatur purgado 
cum cochrjs:&' fricando cum meile,8C atramento:<3£ 
laucrur faepe cum oyxmelite:& teneatinore myroba 
lanoschebulos,& pyrethrum. 
1T\~. *. J i aliquando dentium uitio:aliqua' 
pentes dolent dolVldo gingluarum : aliquando 
cum comunitatccapitis.‘aliquado propter ftomachi 
tiitiuminitio exiftenreinfolisdentibus. Sieftexca 
lidiscibisfolum:cito curatur cfi aqua frigida tenta in 
ore. Si ex frigidis cibis, tenendo in ore oleu calidir. 
Si ihipent propter aerum,comedat cafcum,portu!a> 
ras, vel mafticet ceram calidam. Si vitio gingiua' 
ru vel capitis,aut ex calidis;qcPcognofdtiur p gingi' 
uaru rubedinem vel calorem : Sc tunc fiat phlebotO' 
nuacephalica?:deinde venarum fub Iingua:poftea te 
neat in ore oleum rof. vel aquam frigida miftamivel ■fijthiij \ 
H lu,scum quofricenturgingiuae. 
*Zfitudinihus mamillarum ,fcilicct pinguedine 
prtter naturaJottrinfi ter= 
w tifjraftatus tertii. Cap, V. 
J jEusexcelfus SC mifericors qui fciebat, quod 
nouiter natum nutrimento nutri- 
it • non multum eflet mutatum a natura nutri- 
Io,nutriebaturin matrice: Sc quodeflet ve- 
lutj . £Uc ad conuertcndum propter debilitate vir- 
1US‘Crcau,tin mu^,crc mamillas ex multitudi- 
t|pjjC,narUrn-> & arteriarum,8c ncruorum:quasmul- 
tatesClter<^,U,^t de quibus quafdam fecu m vacui- 
rav 5^.Uas alba carne glandulofa repleuit:8C ad vbe - 
Ujfti ,Unt venae concauae a matrice per quas, vt fd- 
lUs ’Parsfanguinisattrahitur meftrualisret ficutchy- 
tCc* veniens a ftomacho, cum ab hepate 
*h'ce Ur’ c°l°rern recipitrubcum: fiefanguts a ma- 
rn,ji Ven,cr|s ru^eus albefdc, cum prouenitad ma/ 
S‘ quoniam ncceflfarium eftnutrimentum deal» 
atT'arn,^3rurn cum albaefint:etIacnoneftnifi ma 
CltB»^P1^UPcr^,Iurn nummentum’quoniam(vtdi 
tj\ ) Emula contenti fuit forma fuo continen 
Jtae mamillae diuerfis partionibus fupponun - 
fiunt,n eisapoftemata,ladis coagulatio: 
tis^ar,^0vlcera, aliquando etiam in quibufdam vi 
impinguantur, quod indecenter mamille ap 
Mulierum* 
n veniuntin mamilla propter fangui- 
atfra&u:quinon poteftin lac conuerti. Autpro 
H *alam quaIitatemipfius:autpropter multitudi 
Ut ProPter debilitatem figna in tra- 
p generali de apoftematibushabuifti. 
calidi apoftematis in mamilla cflphleboto- 
, vel ventofatioin fpatulis: vel fi eflet 
Vtl meuftruorutnretentionMpforurn prouocatio, 
nut*° defaphena.Remedia localia funtoleiro* 
dcacetoinundio:& fittepidum.nam 
membri complexionem redificat: 8C 
n rtar*do repercutit. Et aliquoties ego cu hac me- 
Ho CUraui de magnis inflationibus calidis in dic 
tUrJ. Quod finonfufficiat,ponefuper vndionem 
*9tbr; 15° & aceto pannum madefadum in fucco fo- 
rtcP nihil debet apponi fri 
3(^u Proptcr neruos mamillae:quibus frigidu 
SuiSt* totum hoc non fufficit:fed videtur fan- 
fecrC\j . tunc matura. Sivero nccrc- 
0rUr*necrefoIuitur:nec maturatur: fed videtur 
manere flatu: tunc time de mania.iuxta illud 
‘ quibus nonfanguis conuertitur 
Tunc caput radas, 8C conforta caput* 
vinum 8C carnes. Et cau- 
iHarh\?U°marn mulierem nobilem quae ma- 
aPpOn - a^U,taP°^cmo^am ex fanguine:& praecepi 
|,UrgUsI c°nfilium fupradidum. Et quidam laicus chi 
Kt0rCpr0bau,'t:ctfuPer appofuitmaturatiua:quf 
rnaSls apponebat, plusfemper materia mul- 
Nconp?.tUr*nec ipfc chirurgus volebat meumaudi- 
lu5** Et amici aegrae magis ipfiuslaici confi- 
reEant quam meo* Et ego videns receffl, 8>C 
fuiCri maniacam iudicaui:qu£ poft meum reccf- 
H ln tertio maniofa;& cofirmata in ea phre 
, Mea tamen prognofticatiomub 
T.R A C T. ' III. 
la.n fr ak ma. 
tum cxdrit exaltata. Si vero faniem fecen'f,cum C& 
gitrellaaperi.fanie cxpurgata,& cum vno mundifica 
duorum,mundificadicendorum:nec vllo modo pd 
nas ibi tentam groflam, nec longam, ficut faciunt fto 
lidbquoniam impoffibile edet, quin alique nerui vil-- 
Iu m,quibus eft impleta:confricarecquae quidem con- 
fricatio neruo dolorem induceret; qui Curam impe- 
diret: humorum malitiam attrahendo, $unt edant* 
multi ftolidi,quirepcrientcs in mamillis glandulas, 
nitunturillasextrahere:dicentes quod fit caro 
flua: 8C fictotam deftruuntfubftariam mamillarum* 
tu vero nullam de his remoueas: quoniam funt ipfi 
mami!lae:ficutdiximus, naturales:fa<fta mundificariO 
Si uero materia frigida 
congregaretur in mamilla: licet fiat raro: tamen fit: 
quod caro glandulofa mamillarum eft frigida: ner> 
ui etiam frigidi:&tora mamilla frigida :8c ideo quo- 
rundam refpedu membrorum frigidum recipit nu- 
trimentum 8C nutrimentum poteft efrcfuperfluum: 
adeoq? totum conuerti non poteft:tunc vide fi ma- 
teria illa frigida tedat ad phlegma: 3C vnge cum oleo 
chamomillae, & oleo anethi, & oleo de lilio cum pau- 
co aceto caIido:quoniamrefoluetur. Sitamcn eft ne> 
cellarium, praecedatpurgatio:fi nonrcfoluitur, ma- 
turetur : 8C fiant caetera quaefeiuifti. Si vero mate- 
ria verfus duritiem 8C nigredinem tenderet vel liuo- 
rem: tunc medicamina calida valde cauc: quoniam 
locus ille cancrum libenter generat: quae quidem fi 
fuerit, non praefumas maturare nec curare:licetali-f 
qui pofuerinteuram per totalem mamillae amputa- 
donermquoni.im in eius curaprouenidabor vanus: 
fcdblandias locum cum vnguento de tuda: purga 
faepevtaegra vitam habeat longiorem. Etmihicrc- 
de:quia quamuis per Dei gratiam fatis Teiam de curan 
disapoftematibus 8>C vlceribus:nullam tamede vno 
cancro curare potui: cum hoc quod pluries cum orti 
nibus viribuslaboraui. Mamillarum apoftemata 
curantur :ficutin capitulo diximus generali, eo ial--- 
uo quod non fufferunt propter earum fenfibilem, 8C 
nobilem compofidoncm 8C aAionem fordacorrofi 
ua: fedfemper defid erant quae fine corrofione mun-. 
dificent& exiccent. ■ s 
primarolis accidit quod caput ma- 
QnilDUldarn m .Jl2e nQn foras vt debet,emittitur: 
ita quod infans non poteftapprehendere, nec lada- 
re. Cuifiefubuenias. habeas cupulam glandis: vel 
aliud inftrumentum ad eius fadum formam,&illam 
terebinthina vclpicc linias interius: SC calidum fu-* 
pracapitellum applica, 8C fortiter liga: hoc nanque 
foras capitellum extrahit, vt oportet. Si tamen 
hoc non fufficienter extrahit, fac fieri fydam:cuius 
orificium ad quantitatem faAu fuerit capitelli:po- 
ne fupralocum cum igne,comprehcndensin orificio 
fyciae capitellum. 
Dmhmfjn VU0CP acddft virginibus q, caru mami! 
DU aa no decet. Quibus 
fic fubuenias.Re.ij.lapides cum quibus acuuntur cul- 
telli.illosadinuiceinacetoconfricafordilimo tadiu, 
q illud acetum infpilTcfur,de quo calefatfto mamillas 
linias: 8C cum bindaftringc mediocriter. Nam hoc 
mamillas augmentariprohibet: &augmentatas 
nuit ; donec formam recipiant naturalem. Item 
cyminum puluert^atum, dC cum aceto 8C meile iivs corporatum* Fortius iterum illo eft bolus 
cus, terra figillata,gallae virides, omnia vel quaedam 
terantur: 8C cum aceto diftempcrentur: 8C fiat 
plafina:quae omnia per tres dimittatur dies:&poftea 
cum aqua frigida abluantur* Caueat etiam illa qu x 
non vult fiias ingroflaremamilIas:ne illas tangat vel 
tangi permittar* 
T arintvarmlbi coa§uIatumpropter caliditatem 
j_acinn.amma curaturcGoieo rofa.& aCcto:vt 
dixiinapoftematedecalida materia:8C eftcmplaftra 
do cu frigidisfrodibus: vt folathri, portuIac$:quoru 
proprietas eft lac diflbluere coagulatum quando pro 
uenitacaliditate. Etfuccus caulium cum admifcetur 
ci crocus, 6C myrrha. Cafeitatem autem accidentem 
propter congelationem a frigiditate diffoluitaffidua-' 
tio embrochationis cum aqua calida fortius 
operabitur: fi in ea fal fu erit ad miftu m: Sc plus iteru m 
fiincabullieritcalamcnthum: 8C decoftiofccniculi, 
6C feminis cius,& vrinamprouocantium propter eo 
rum fubdlitatem* Emplaftrum quod lac 
tum difToluk:SC materiam maturatapoftematfs.Rec* 
micae panis mundae, farinae hordei, fccnugred, & fi> 
minis Iini,ana vnc.i* radicis maluauifd,& herbae 
cae,ana manipuli*i*coquantur haec duo vltima bene» 
pofteapiftetur:& cum aquadecodionis eorum cum 
pauco oleo diftempcrentur farinae cum mica: 8C fiat 
emplaftrum,quodpoft cmbrochationem tepidum 
fuperponatur. Nimia pinguedo quaein virorum 
nafeitur mamillis, non curatur nifi cum manu: 
niain carne addita nihiloperaturnatura. Quoniam 
carnis ablatio eft operi naturae contrariu m. Propte 
rea 17 mamilla viri adeo magna fit, vr deped eat: fic ut 
mamilla mulieris fac duas fediones in inferiori parte 1 
modum fcmicirculhita q? capita fedionis 
adinuiccm coniungantur:& totam cutem cum fuper 
flua pinguedine auferas: deinde fue:& confolida, 
cutnofti* Si vero qo eft adeo magna: vtdcfcendat, 
fuffidt vnafola Iu naris incifio fic. ( 8C auferatur fu- 
perfluum:pofteafolidetur. 
Dcruptura fiphacjCT rclaxutionc, doftrint terticejruftd* 
tus tertii» Cap. VU 
IAm tibi diximus anatomiam fiphac:qui 
fdnditur:quandoq: folummodo relaxatur.fcindi 
tur aliquando propter magnumfaltum:propter ma 
gni oneris eleuatione: propter fortes voces:propter 
grandes fletus in pueris maxime:& vniuerfahrcrpro 
pterfuperfluumlaborcm maxime poftdbu.Et pro-' J 
pter defeendentem humiditatem nimiam ipfum 
laxantem* Relaxatio quae fit circa vmbiIicum,5C 
In inguine fupra cognofcitur:eo q? vides in loco emi 
nentiam fiucduritiem apoftemofam* Cui fi' manum 
fuperpofueris,videbis eam euanefcerc:poftea redit fi 
ne aliqua gurgulationc:et curatur leuiter cu m 
radccccildC cum emplaftro, cum quo multos noftro 
tempore curauimus: quod dicetur. Sdflura vero 
quaecognofcitur:eo q? cum gurgulationc 8C fono cix 
manu ponis fupra locum, fentis aliquid de £irbo vel 
de inteftinis intrare: & manu eleuata, &, aegro ftece.SC 
anhelitum tenente cu gurgulationc 8c fono redit emi 
nctia* Si fuerit in vmbilico 8C inguine curatur Vtre 
laxatio:fcd difficilius maxime in adulto* 
DOCTRINA 
l Cura talis efi.ffatbrachalc cjuatuor digitts 
8C fitde telalini multis duplicationibusfadiS‘L 
ponatur cotum: 8C fiat lamina ferrea faAafccun 
quantitatememinentiae, quaecoto, SC panni5 v j3 
inuoIuatur:non tamen rotunda remaneatfim 
na:fupraqua ponatur fibula feubuglarcui p01 
necti quaedam corrigia, qu$ ligata fit polterius 
chalc:&inter duascoxas anteriusad fibulam i j, 
datur:et adeo ftringatur:ne p olfitaliquid ab e°^^rl/ 
nerefubillalaminaficinuoluta:&ficTupra l°cl11 
da ponatur emplafiru fuper corio diftenfum ,v 
nentiae, firmiter adhaereat. Emplaftrum # 
fit.Reci.glutinispifeium velcharr^,vnc.iirj‘P,a-^ta 
cae, vnc.irj.picisnaualis,ammoniaci,ana vno V , 
fruftatim incidantur:& ponanturin tribus v^c‘ 0/ 
ti:8C vnc.irj.olei de mafticheper diem et n°&et1?g[cO 
fica liquefiant in patella; & colentur per ftam£n; 
laturainfpifletur cum hoc puluere. Recipe chur>»3 
ftichfeSjboli armenid,mumic,fanguinis draconi 
gaganthi, farinaefccnugraed, ana vnc.f.mipf .Q[/ 
SC omnia diutiusagitentur. Vel.Reci.radicis 
de ipfis radicibus fac puluerem: 3C exhibe,vncj‘‘j' 
ni die cum vino. Item omni die da.drac.£*“ 
uerc fado de radicibus cum vino. N $ 
puluis mirabiliter valet: illum expertu5 Q/ 
et dedit mihi quidam qui habuita quada mun€ 
bili,quae curabat omnes illo puluere. r 
C ' r defideras curam per incifione, fig^a 
C1° eminentiamcumincauftro fadend 
Ium rotundum: quicomprchedattotam ern,*V -f0$ 
Poftea reduc quod exiuit: 8C tuncinrcrduos 
manus finifirc pelliculam exteriorem cum mjra 
ua:&fcindefecundumcorporis 
parte circuli ad aIiam.‘donec uideris fiphac fci 
per quam mtcftina videre potens,aut £irbum♦ 
fuas mirachcumfiphace fuendo fecundum . 
in vulneribus ventris traditam. Patiens Vero 1 0C; 
fpecialiter quado vulnus in intcriori parte uen 
donec vulnus plene fueritfolidatum. EtvbraP pc 
brachale, donec cicatrix bene fuerit cofirmafa' 
ruptura vero & relaxatione poftquaminteft' $ 
fcenduntad tefticulorumburiam, fumus 
capitulo tradat uri. 
De hernia tefliculorumydoftrint 
tertii. Cap. V11* 
HRc aegritudo fitquinque modis.vno jncc' 
quiadefeenduntad tefticulorum bur 
ftina vel 51'rbus: 8C haec vocatur hernia 
Aliquando defcendicaqua illuc:ficutdefcen . 
inhydropicisadlocum nondebitum:& v°^i1ef 
niaaquofa. Autdefcenditibi ventofitas? 
ventofa dicitur. Aut per totam fubftanua 
generatur caro fuperflua:quaecum duobus t c' 
tur ouis:&carnofa hernia nuncupatur. f vif*J 
naegroflaefanguine melancholico 
circa tefticulos multipliciter inuoluuntur*. 
varicofa dicitur. Modus primus vno 
modorum: aut enim didymus cuius habu ii 
miam ampliatur; propter aliquam 5 
Ium alfiduc dilatantem : ita quod inde s A.rt 
TERTIA T R A t T. IIT. 
pe. multn/ae-’ 
% fc- inguine propter vnaex caufisdi- 
Unln°,tur‘Pcr9 inteftina vel (firbus 
burpa r*et!ntcr didymum 8>C miracem defcenduntad 
lite rnrn^xter,orem:et hic modus accidit valde raro* 
<j?^s vltimus curam non habet nili per incifio 
£tqu{ ffiffuramificutdiximuscapitulo precedenti. 
fiforfCllricF1,aboratcum brachalibus 8C medidnis,ni 
pueris SC nonis cafibus:tunc n5 
VI|0 aciE,cluarn in vanum laborare; aut aegrum ime 
JUrai'°^Cuaci*uciarc* Primusautem moduscura 
pluri,^,iand0 fine vulnere & fine cutis vlccrationc: 
' vlceratione:quia neceflarium 
i c,rehorum duorum cafuum 8C aegritudinum 
cura non 
daCla ,s,n errorem. Nam multi de hac cura fe cum au 
tuclin'n?0rn,ttunc; Si111 nccI°can°uerunt:nec aegris 
quotidicca 
nlu,sopcrationibusin errore.mec propter hoc 
tarit0 Urn,n Pania fediuertunt.Sedquatominus fciut: 
de cur/s fetalibus intromittunt. Sed quo 
iede 3 us cftpericuIofus:multos vidi fapientes:qui 
cUfabCu^s iftis, q u a u i s eas bene fciret intromittere, 
>iad r9nt* Subtiliter ergo confidcra vtrum intefti> 
%l>a Ccn<^Unt adtefticulorum burfamper fiffuram 
tUrij^:,aur<didymiampIiationem: quod ficcognofci 
toani In caPu ptimointeftina defccdut 
t)f Urn do!ore:&fcntis inteftina 
fivn !nfundo*valde:quiano funtprotedatunc 
tior a P miracis:8C quia pellis illa 
a‘deplufquam in cafu fecundo dependet:8d in 
tafe j, 0n§atur * & cum inteftina vis reducere,fentis 
.ePer quafifuperficiemlodfub cute exteriori 
?°:cum redeunuct illis intromittis fi patiens fur 
effenduntiterum 
caPuVero fecundo zirbusvel inteftinavel 
aU^at,nccum Sluadam eminentialonga defee 
*Urgulando:necabfoluitur via per quam defcc 
*n c^rrnP^r aliquatulfi tu m cfacfta: q m fe m p er 
r, ernanetin didymo:per qua tranfeunt defccn 
s, Inteitinis.Etquado vis ea intromittere:qa no 
(:r>1UtUritur ifa defadli:fed cu pena 8c in hora Ion 
eNidUrn Surgulatione:nec inteftina qu$ defccdunt 
tantum budam tefticulorum 
cj tantum fequuntur inteftinatangendo: 
cUa^l,s fut pelliculis cooperta* His omnibus 
r 1(^crat,sdifferentia tuo operi multum necef 
r 'ate^lc*Vbi ergo defeendunt inteftina per Hf- 
a °rtc'1°n a^°res curn emplaftris 8>C brachalibus:ni 
a,nc n, 8C nouis;quibus valet cura 
P*tulo praecedenti. Et valet etiam aliquando: 
ted0r fuerit valde parua:cautcri$are cute ex 
eni quinq; cauterqsfita q? cauteria penetrent mi 
*?U,a tunc quapdam dura cicatrix fupra 
plfi ‘ SU3e plus aliquid defeendere non permittit. 
Stagna fuerit, in adultis cura per incifione fiat: 
J?o diximus prxcedcnri. In cafu vero 
q|spi-Oci,duntpcr didymum inteftina, diuerfis mo 
Peft • ntdiuerfi* Nam vtplurimum fupralo 
t *Cantc ,n,sPuPradidymum,fcilicecmedicamen ap 
t>ntD0rrrofiu^d°ncc didymusdetegatur,&cor-' 
t °. a didymum: quorum aliqui extrahunt 
tamen per viam illam ad finem cor 
* tefticulum;aliqui cum duobus cauterrjs pu 
Analibus fcfead modum crucisinterrecafitibusfupra 
didymu cauteri»;ant:8C duosibiponut ftilos ligneos, 
fuper quos curem: iterum cauteriant accipientes ca 
filis cauterrjsdidymi partem: 6C cum cfchara cccide- 
rit,confolidanr« Alrj fine cauterio fupcrfidalcm cu 
tem incidunt, 8C didymumfcarnant:poftealigant cir 
fpago,fpagum ftringendo quotidie, donec torus rrft 
catur didymusa fpago. Ali] pofi: pellis fuperions 
apertionem partem cauteriatam diminuunt .'par- 
non cauteriatam relinquur.Ethic modus mb 
nusalijs efi: malus* Alrj acus duas infiguntin didy-* 
mum:et exteriorem pellenUct vnaqueq; habet filum 
duplicem, 8C acus fefecruduntadinuicermpofteaac- 
cipiunt illa fila: 8C fub acubus neAunt fortiter, 8C fu- 
per apponunt martentinum,donec pellis tota ab acu 
bus comprehcfafoluetur. Aliqui etiam alias diuer- 
fas habent operationes: & ego iam diftinAeponerem 
illas,& praedi Aarum modum, fi libri longitudincno 
timerem. Ponam ergo modos meos meliores & Ce 
curiores:prout mihi uideturrmodos alios omnes luis 
operatoribus dimittendo. 
Tribus modis in ifto cafu potes vtifecun dum di- 
ucrfoscafuSjCtrtatum diuerfum.fimilircr parum.Na 
fi' talis perfona fit, de cuius amifiione tefticuli non cu- 
ret,pnus cum dyftcri euacua inteftina, quod in cun- 
Ais cafibus habet locum. Deinde cum ruam vis ope- 
rationem perficere, fac aegrum iacere fuper vno fir- 
mo banco fupinum,&reducomniainteftinatee ma- 
nibusiunAis fuprapeAus liga brachia cum pcAorc 
cumipfo bancoligarura lata, ne ligatura laedatbra- 
chium velpeAus. Similiter liga coxas cum banco 
prope genua: AC crura fi militer iuxta pedes: ita quod, 
seger cum banco fit tribus ligaturis firmiter alliga - 
tus,ne pofiit cum tuam facies operationem,fe moue- 
re. Deinde habeasinftrumentum ferreum admo- 
dum femicirculi faAum: ita quod igneas donec albc- 
fcat& prorjciatfcintiIIas,inlocofuprapeAinis os ab 
inteftinis omnibusabfoluto,iube miniftro manum 
firmiter tenere in loco vbi folebantdcfcendcre inte- 
ftina:& tu comprimas cauterium Cupra peAinis os fir 
miter, donec peAinis os cum ferro calido confequa- 
ris. Deinde loco fuperpofito butyro cum folijs cau- 
lium piftato liga fortiter, 8C in leAum ipfum facias ap 
portari: vtiaceat donec pofi: caium cfchar$ locus, vt 
caetera vulnera folidetur. Hic modus eft valde fe- 
curus propter bonitates cauterrj quas au dies: A: eo q> 
cicatrix fit adeo fortis cura peAinis ofte connexa, qd? 
nunquam aliqua violentia relaxatur.Scd quia refticu 
Ius per viam hanc fuum perdit nutrimentum, 8C vi- 
tam: oportet quod pofi: illud tempus tefticulus cor- 
rumpatur , vel faltim quotidie paulatine cofumatur* 
quod fi corrumpitur,& apoftematur:burfa partis il- 
lius inferiorisperforetur: & inde putredo per appoli 
tionem lichynrj extrahatur.HIe modus meus eft prae- 
diAis omnibus modis breuior, 8>C facilior, 8C certior* 
Secundus modus efi: q ui omnibus brcuior:fcdn5 
cftbene ccrtus,nifipafiio fueritualdeparuafita quod 
non fit didymus nimis largus: nec cftin eo pcricu - 
lum: neque timor:&efi:, vt inteftina reducas: 8C alo- 
cofuperiori oflispeAinis vfqueadinfcrius,faciasor- 
dinem cauteriorum punAualium, 8C vnumquodqj 
cauterium vfque ad os defeendat. Nam ex hoc ia 
viaper quam inteftina defeendebant, dura fit dea- 
trixpoft cauteriorum curam:quadnteftina defeen- 
L AN. M A< DOCTRI N A 
TERTIA 
dcre non permittit. ' 
Tertius qui omnibus cft melior particularibus 
omnibus cofideratis:cuius pcrfeAio quamuis ab alio 
fumpferim principium, tameefta meo ingenio cotn 
pleta et inuenta diuina infpirante gratia,de cuius 
teomnebonum fufcepimus, Eteft 
Ais 8C aegro,vt diAum,eft fuper bancho firmiter liga 
to,habeas tenaculas Iatas,quae per medium fuaru dua 
rum alarum perlongum:ita q> cultellus inci 
dens vel aliud tale inftrumentu per illas fciflfuras pof* 
fit pcrtranfire.Cum illis tcnaculis accipias fuper os pc 
Ainis,quam bono modo potes uerfus ventrem dum 
modopeAinis nontranfeas pelliculam fuperiorem, 
quam primo cum duobus digitis eleuafti:& illam pel 
liculam cum tenaculis illis per corporis tranfuerfum 
politisftringas:ita quod duarum alarum tena 
cularum cum tenaculas claudis, adeo adinuicem con 
fungantur,q? vna cum alia fe opponat. Et tunc inftru 
mentum incidens vtraforium in igne calefacias etfcif 
furas ambas in vna vice ambarum tenacularum inrj - 
cias, 8C cutem comprehenfam fecundum corporis 15 
gitudinem in vice vna incidas comburcndo:fadeiq? 
tunc vulnus in cute cum ferro calido fecudulongitu 
dine corporis quod logum erit tribus digitisconiun 
Ais extranfuerfo:ponefqj butyrum vel aliud, donec 
cadatefchara. Dehinc fcarnabisdidymn:&fiquid 
remalirretinco,compellasadfupcriorarcdire.Dein'' 
dehabeas vncinum fic faAuqdnqdas fubdidymo. 
Ita q? pofliscum uncino totum didymum eleuarefitn 
miffb uncino forte filum duplicatum inceratum in fo 
ramine ponas vncini: 8C vncinum extrahe:totumc£ 
didymum cu filo mediocriter ftringedta q? nihil poft- 
fit inde defeendere: nec tamen filum fubftantiam di-* 
dymipolhtcorrumpcretdeindeinijceuncinumireru 
cttatum didymum cleua,q? fub eo poflislmittcreali- 
quod ferri inftrumentu latum 8C fubtile,fub quo alia 
Vncinum minus plicatum ficinfjcias, 8C fincfencftra 
bene calefacies in igne,donecprorjdatfdntillas:etbo 
num eft utplures tales habeas ctinqcc fic calidum fub 
lamina ferrea,quam fub didymo pofuifti: vfq? ad os 
peAinis profunde comburas nihiltangendodedydi 
mo;& hanc co Auram toties itera, q? ospcAinis cum 
cauterrjsconfequaris. Deinde cum butyro 8C alrjsfac 
cfcharam cadere ,carncmqj fuperfluam fi ibi fuerit, 
cum quibufda leuibuspulueribus rcmouc: totumcj; 
vulnus vfq: ad os mundifica, oftifq? foliatione expe-' 
Aa,donec fuper olfis fubftantiam rubeam videas 
parere carne, 8i carnis granulabonae emittere. Et tuc 
cum pulueribus valde deficcantibus, no tamen mor 
dicatibus folidam & fortem regenera carnem, ipfum 
didymum ad inferioraprope oscuplumaceolis 
pellendo,totumquefigilla vulnus: ficutin traAatu 
vulnerum habuifti.Cum autem propeconfolidatkv 
rem fueris, folue filum, cum quo didymum 
ras: nec tunc aeger for n'ter lab oret: nec vadat donec 
vulnus fuerit optime figillatum: nam ficadeo pellis 
exterior cum offepcAinis applicatur,q? nuquam po- 
teft aliquid defeendere per didymum de inteftinis:8C 
tnhilominustefticulus fuum poftea recipit nutrimen 
tum: nec fpermatis vafa quae detefticulo tendunt ad 
virgam, per modum iftum damnum aliquod padun 
tur.funt enim quidam qui partem aliquam tagunt de 
didymocum cauterio:Vtmagis coftringatur.‘neceft: 
Illud multum malum dum modo faAum fuerit cum 
meftira. Omnesautcm alrfmodifunt 
aliquando poft multos laboresiterum crcpati r .0j 
net:autfunt valde pericuIofi,& fuper omnes m 
peior cftille, qui fit cum cauftica medicina.Na t 
dicinacaufticaproptcreius magnam veneno* 
8c ipalitiam dolores multos facit, qui funtcau a, 
hendi apoftema,& raro fit quin per ea apoft^1* 
ximum gcneretur.Et q? peius eft,adeo per eam 
tur didymus,etc5trahitur,q> aliquando uulnus 
&pcr cius contractionem cum eo patitur 
gma de quo fuit, vt dictum eft,generatum:c* P' , (0 
phragma cerebrum quod eft fons omnium me tft 
rnm neruoforum vtfciuifri: 8C ficmulti 
per caufam quam in capitulo dcfparmoruperi Jl 
buifti:& fpafmati fubito moriuntur, O mnfr 0r' 
ce qui pro pecunia ponis corpus humanum m 
cis pcricuIo:quod fecundu leges, 5C verum el 
betprae cunctis metallorum corporibus p°n 
Tu vero pro mifera pecunia ponis crepatum m 
tis articulo: qui cum fua crepatura poffet 
viuus 
ad vltimumfuae aetatis terminum conferuari* 
itaque meum confilium in hoccafu vltimum 4 
quam tranfire voluerim finepofitionc curatu 
paturarum antiquarum in homine fpecialiterp u 
<to non tangas:fed eius intus mitte vifcera:iglt jp 
cias latum brachalcquatuor digitorum c^cPan£j0 
neo vel findonebenc factum fecundum q?te 
i n capitulo praecedenti: S>C ordines emplaftrum 
numqf; da regimen et viuendi modum,quem * 
namfificnon curabitur, curabitur tamen, 
getur: nec aeger vno die minus viuet. >^u^vItr3': 
duos vidi: quorum vnuseratfexagenarius 
&defcendebant fnteftina adeoq? valde erat 
rcducere:cui feci brachale, dedic£ cmplaftrum^0,t 
gimen praecipiens,q? quantum amaret viuerei 
exponeretincifioni: meum fapienter audiuit 
lium, portauitbracha!e:& cmplaftrum per du <rt'fni/ 
nos continue die & nocte: bonoque vfus eftr jppi' 
ne infradicto,ct plene curatus eft:quauis eflern 
ra eius penitus defperatus. Alium vidi JaC*11 
rium ad quem vocatus fui:eo q> tanta defeen 
iK 
teftinorum quantitas: q? nullo modopotcra 
mittcre,donecipftiminbalncopofui:5£fapCCSufI1rt/ 
neo humcctaui: 8C poftea dem jc\/0/ 
duxhtunc ei nundas mortis pcriculum,bracn 
luitiet cmplaftru quod feci,ipfumqpligaui,bO -uitt 
regimen iniunxi.& poft paucum temporis 
me inuenit:mihiq?fuum valde promifitfern1 0t& 
censfe penitus eflecuratum:& q? nihil amp»1, 
bat: tamen de hocipfum fortiter reprehendi?\0 
iterum brachale portaret, et cmplaftru, don 
fortius firmaretur. m / 
r> • aurem ruptoru feu relaxatorn ura' 
Regimen nujj0 modo vlla hora vadant 
chali:poflunt tamen aliquando emplaftrum 
refiabhorrent. Nullo modo comedant 
nec fructus recentes, nec herbas, nec 
inflantem, non bibant vinum nouum,ne<: nfafl 
ad plenam faturitatem: fed femper furgat a nCrd' 
apetitu , ne cibus in ftomacho ventofitafenj v^c 
Poftcomcftionem requiefeant, necfurga^j^n^ 
ftricti fortiter, nec coprcfli:p gradus no*0 jj /ce. 
faltet,nec clamet, nec coeat nifi ftricti.Cu Vcl 
dut,afcedatfuauitcrinalto!oco:itaq? adJ knuliQ 
p°rr^r fuperfluitatcm non *- 
%rCQ ‘n c c C1 a c° m cda n t: q u p ° flln t i n i n tefti ni's 
°puSa laborare coguntur,totum fuum 
5Utpentc c°nicftionempefficiant.fic enim faciedo,* 
tiSpcr. itUscurabucur, aut fi ne dubio nulluinde mor 
. ni p3dctur:neqp propter talem difpofitio- 
r,Us morientur. 
crnijeaquofeeft:,qj cyftis refticulorum 
u magnificatur cum pondere 8C fplendore: 
P^cn,r?°rucr,'s duos digitos duarum 
CUra °renties fub digito inundationem aqueam. 
C(Paru VVrCOnfi'dereS^fiC ma§na vclparua: quae fi 
c5tiSa uhic/ttibi medicamen confumens, 8C defie 
. em» quod habebis in capitulo fequenti 
vero magna, euacuaaquam cum 
P3rtegj. vt perfores pelliculam exteriore ex vna 
*dla f i rncd,antisin burfam tcfiiculorum cum 
in p j0.1 en do fatis ampIam perforationc m: po ftea iI' 
nciu (<: perforatam deduc verfus fuperiusfc 
>nter(- ni at,tudincm digiti: SC tunc perfora pellicula 
exibitaqua,quaefi multa fueritrnon ea 
P5rre.^S Vna vice,fed pluribus.Illud idem fac ex alia 
rUir,Q cum totam cuacuaueris aquam, cauteri$a!o 
aperuifd:et fac duo cauteria pundualiain 
lJ0nc e,ex vtraq^parte vnum fupradidymum.q? fi 
1|iatcr]UtCr,^es5 aquaicerum ‘‘cdit.Tedcauteria redire 
am iterum non permittunt. 
rn,£ vetofoe. Vctofacognofdtur 
rcnonluccntem.‘ct cpper digitoru appofiV 
Sf d*|0nfendtUrinUndat'o:&: q? non eftibipon- 
tc5 Plenitas per comparationem ad alias hernias. 
en?-e,!uscurn «leftuario degranislauri: 8C alrjs 
r fifrnI3ecarnofaecft: q? cyftis tcfticulorum 
3tis re magnificataeftcu quadam duritie:etq> 
mCijc,JIP tangis cefticulos dura carne circuuolutos. 
poteft fieri nili cum manu pellem ex 
*clndendo:ct carnem a tefticulis fcarnando, 
*Wicj0rnatum auferendo.fcarnatum poftea 
?lia pa*Verum caro €fi,n vna parte dura callofa, 8C 
f<rl'tMm°Ilis tukcrofa»mcliuscft manum 
i x,me fi c°l°rcm vergentem in nigredine 
£ Vc*huorem. 
fiernioe fit cum fero 
o, * thymo,fanguinem purgando 
Vs Venaspfi^efi°rornando8C euacuado:&me 
il9ePdn^'5nen^0:P0^tca confiJmPt,ua‘vd melius ve 
C|P!u 171 extrahendo 8C torqucndo:poftea 
c%, °*^locumincifum cauteriando8C refiduu 
Cl,c,n,sdcficcantibusconrumendo. 
renwn ucficx,cr dc cius cura doftrinx tertoce, tra 
L***5 tertii, Cap. VIII. 
renum ex vifeoforum &groflbru copia 
V|f| humorum : qui per eandem fimilitU' 
§er,eratu r interius.*ficut extcriuszquod videre 
UsPcr modum per quem decoquunt tegulas 
eftCC fac*»tes tegulas.argilla redpiunt:quaequi 
iNpOrj erra tenax frigida 8C vifcofarfadacp indefor 
illam: vr aliquantulu cxiccetur: 
nPonunt eam in igne. Calor vero fubtile illius 
j%U|t0S maceriae, groflum pctrificat, 8C condenfat: 
trCrra maglsfi,ent tenax 8C vifeofa, ignernq; 
0rtiorem:tamen gradatim;tato fiunt tegu^ 
T R A G TV HI. 
lx fortiores* Sic interius in corpore cu 
currit materine multitudo: cui vix non diffidunt ex- 
pe!lendxipfius,vifcofitas,& grofTities:quxexpulfio 
nem impedit naturalem, viarum inferiorum ftriAu- 
ra,fupcrioruampIiatio,debilitasexpulfiue,caloracu 
tusfpecialiter cum in renibus plus abundatrquamuis 
calor teperatus etiamfuffidat:& plus diminutus, qcP 
videri poteftin caldarrjsbalneorum, &in parietibus 
balneorum crcmatorum:tunc fit creatio lapidis.*qux 
quamuis poffitin membris pluribus generari, tamen 
quoniaeius generatio fitin renibus:maximc quiare- 
nesfuntcalidiores, autin vefica in pueris:quorum re 
nes adeo calidi non exiftunt. De lapide renir 8C ve- 
ficxtradunt audorescaufas, differentias,& curas:dc 
lapide veroinaliolocogenerato,vtaliquadoinpul- 
mone hepate, felle, (plene, 8C inteftinis, 8>C alibilficut 
Gale.recitatfe vi di Ife lapidem generatum fub lingua 
magnum:adeo q> loquelam impediebat: quo remo- 
to loquela fuit penitus reftiruta:quod raro contingit: 
licctin eorum librisaliquam fecerint mentionem: ta 
men de curis ipforum capitulum nonfccerut. Ego 
Vero licet liber ifte meus de chirurgia dicatur:et ad in 
(frumentum chirurgicum de lapide rcnutraftarc no 
pertineat:tamen quoniam multum affimilarur in cau 
fis, quamuis diffimiletur in fignis,& curis. Et quonia.. 
ad curas lapidum renum multotiesfum uocatus:pro 
ptergratiam fcholarium, modum quo vfusfum in 
vtriufq; lapidis curatione caufas figna 8>C differentias 
ponere non poftponam. 
f r Sciasergo q?lapidisgencratio caufapropin 
vallia, q matcrialisfemper eftgroffa multa. Ages 
caufa eius eftfemp calor vtplurimu acutus 8c igneusr 
quamuis aliquando fufficiat temperatus. Caufa ve 
ro remota materialis funt cibi groffi vifeofi' et frigidi: 
& eoru inordinata &multa receptio. Caufaremo 
ta agens fem per eft caliditas diminuta:quarenon bo- 
na fit digeftio: aliquando etiam eft caufa materia vel 
propinqua faniesquxcft in renibus vel vefica pro-- 
pter prxcedentiaapoftemata, quxputredinem in his 
locis dimifcrunr.Modque malam complexionem ca- 
lidam: qux quidem putredo non fuit bene mundis 
ficata: fcd calore in ipfo agente ipfius fubtile refol- 
uitur, 8C grolfum refiduum induratur. Lapis enim 
plus generatur pueris in vefica, luuenibus 8C feni- 
busin renibus: &fenioribus iterumin vefica. luue- 
nibus generatur in renibus: quia renes eorum funt ca 
Jidiores: dC calor in eis magis eft acutus: 8C propter 
renum caliditarcm attraftio magis fit ab hepate:8C cu 
i aquofitateattrahitur fanguisturbulcntus. Cum au 
tem eftinrenibus:quos calidosinuenitrfitibi puri ab 
impuro difcretio:quxquidcdifcrctiofortis eft: qua- 
re fubtile expellitur ad vcficam.fuper grolfum calor 
agitacutus:& ficlapisex illa groflitiegeneratur. Ad 
hociuuat ftriftura cinguli quaiuucncs plus vtuntur, 
8C laborum, SC multus coirus,quxomnia renesadu- 
runt fpecialitcr in difpofitis. In pueris vero pro> 
pter humiditatem naturalem 8C multitudinem calo- 
ris naturalis 8C fortitudinem naturalium operatio - 
num:quamuis materia frigida fit et vifcofa:cum vir- 
tutum naturalium multitudofiuefortitudo, 8C mul- 
ta caliditas illam fubtiliat, & admifeet, fluxibilem fa- 
cit: ita quod cum eft in renibus ab illis expellitur: 8C 
tranfit,& defcenditad veficam: ficut videri poteft 
in cera vel in pice, vel alio vifeofo corpore: qux fi li- 
L AN. M A. D O CtRINA 
tesdebilitantur: doloretiamin intcftims accidi 
queminteftina 8C 
vomitur quod in ftomacho contincturrdoneC • 
attrahunt,& euomant.Aliquando,ficutp!udeS, 
ditin meo tempore mihifpfirdolor eorum eft 3 
xus, q> videtur cis q habeant ferrum affixum 
nuum de renibus fuper cauam venam periltej1 <<jj 
cam. Et quoniam huius pafTlonis accidentia co % 
multum cum colica,bonum eft, vein hoc!oc< 
mus accidentia cornunia 8C diftinftiua. Acci 
comunia funt:cafus appetitus,tribulatio ftpm3 r’rc 
intcftinorum,vomitus, conftipario ventris,do 
nu et ventris,do!or renum in colica: quoniam c , 
locatur ex ventris tranfuerfo fupra renes, dolor 
tris in calculo:quoniam uenter propter affin|faC 
virtutum debilitatem in calculo coftipatur:qua 
teftinis accidit gurgulatio,& vetofftatis dolor° 
neratio: quod fcire potes: quoniam fi natura 
mouet:dolor renum mitigatur: autremoucfur 
to. Diftinftiua vero ffgnafunt:quoniamrenl■ 
lor eft magis fixus:8C durat plus de loco renis n# 
ille dolor femper eft continuus.In dolore ucro 
dolor tenet vrranq partem ventris et eft pluS 3 
latiuus. Iteminrenum dolorenon euomftur 
ftercus,in dolore colico emittitur aliquando»! f 
vrina calculofifcmper apparet in 
totum fubti!itas:5C eft magis infubftantiapura*^vM.i 
plurimuin fundo videntur arenae. In colica vc (/ 
na videtur turbida cruda &fpumofa. Item om1 
busfumptusincolicadolorem augmentat:cm 
roleuis&l digeftibilis 8C d°I°r 
nephritide. Per vrinam etiam aljter 8C t3Ii 
gnificationcs lapidis proprie:eo q> vrina fignl 
quando lapidem 
dum:aliquando diminuendum:aliquado Pen,.$((1 
ftrudum. Cum enim vrinam vides turbidam* jy 
fundo arenam:quae quotidie clarificatur:& 
minuitur:& dolor &grauitas femper augetur 
bus:fciastunclapidemconfirmari.Cumautcm £| 
vrinam aquofam 8C fubtilem, SC carere 
paucas haberc:& vidifti praecedente vtinam* 
diximus primo SC grauitas renum eft plus f° lQp\tf 
gmcntata:fdas Iapidem confirmatum. Cu vc 
grauedinem 8C dolores vides vrina turbidam» ,y 
nasinipfa multiplicari:& renum grauitatem a1 £o' 
ri:fcias q> Iapis deftruitur. fic 
nec de arenulis nihil apparcat:fed pura exeat? 
fta,5£ locus a doloribus plene fit abfolutus»* 
demeflfedeftrudum. pcf^ 
C * vero q Iapis fit in vcficafunt fump 
cum doloris:quia aeger fentit doloc* 
guinciuxtaradicem virgaeiita q virgaipm 
rat: 8C aliq uando virga erigitur propter lap*r£;tjifl 
mulantem : aliquado vrina rctinetur:fpcC,a a 
Iapis ad orificiu colli veficae dcfccndit.*3£ t 
do exitlongaon: propter nimiam cxpre*»lir fatfi0'. 
tur:8C inde aliquado naufeam propter aliq^^^Vi'1 
fitates ad ftomachum redeuntes vel redunda(^rc^f 
na vtplurimum turbida eft,& arcnofal 
fubalbidae,arenae vero renum funt rube? v 
qrh in illis contentae. Sed nota q nojfcbcfH 
per fententiapr?cipitarc de calcuIo:qmaren 
videat in vrina. Nam arenae 
dtrinae 0' 
aduftus ad forma arenarii rcduAusapP3r 
TERTIA 
qucfa&a per loca tranfft calida, cum t: nec locis adhe- 
ret: cum vero in loco fuerit frigido, condenfatur:ita 
cum illa materia cir tota fuagrofficie defeendit ad vefi 
cam:&locum inuenit magis frigidir, ibi coagulatur» 
Et quoniam collum vefica? vel meatuum virga? non 
cft adhuc in debita quantitate vel largitate perfecffus: 
ftriAus ab illa grofla maceria reperitur: non potefircil 
totahTuagroffitie pertrafire:fed mingitur de ipfafub 
tiIc:gro(Tumcprcrnanctin vciica:quodagetcin eo ca 
lore condcnfatur,& indurcfcit,& quotidie a fimili fu 
perueniente materia ingroffatur» Et quoniam mem- 
brum magnam habet concauitatem 8C fpatium:ma- 
gnusIapis potefi: in ipfa vefica generari» Si mihi op 
poatur,q? calor fortis in iuuenibus melius poteftgrof 
finem eliquare: & virtutu perfecfiio potefe melius ex/ 
pellere de renibus quam in pueris:in quibus virtutes 
nondum funt perfede» Tunc rcfpondeo:q? licet ca 
lorin iuuenibus (Ttacutior: non tamen tantus in quali 
taterneccum tanta humiditate miftus:qua?quide na- 
turalis humiditas materiam adiuuatIubricare:conce- 
do tame q? fi uirtus in iuuenibusadeo fortis in expel- 
lendo fu er it: q?p odit materiae groificiem impellere ad 
veficamrnec in renibus Iapis gencrabitur,nec in vcii- 
ca: quoniam meatus vrina? largus cft in iuuenibus 8C 
pcrfe&us:quare fi potefi: ufc£ ad veficam defeendere, 
ante lapidis generationem, cu-totafua turbulctiaper 
largum collum vefica? &meatuu virga? materia per- 
rranfibit. Senibusvero lapis fit in renibus propter 
virturisdebilitatem digeftiuaegcncrantis groffamdC 
frigidam materiam indigeftairU&propterdebilitate 
cxpulfiuaeniamgrofiam materiam expellere de reni- 
bus non valentis.Caufatamenagensin eis potefi effc 
caloris diminutioficut in fenioribus:& potcfieffcca- 
lidrtas extranea generata:fi'cut accidit inquibufdafc- 
nibus nimio vtentibus coitmcuius vfu nimio renes 
ipforum concuflione nimia aduruntur* Indecrepi 
tis vero raro generatur lapis:nifianteillam 
berc fuerint afflicti» Nam fiafflicti fuerintin iuuetute, 
6C non fuerint ante quadragenarium curati bc 
neficio vel ante fexagefimum beneficio 
quam eoru membra a lapidis generatione curantur: 
quonia femper cfiin eis de materia lapidea, quae fem- 
per materiaminfuam cortuertit naturam 8C membra 
debiliagrofiam,&aptam materiamnon expellunt: 
tamc fi lapis de nouo debetin decrepitis gencrari:pro 
pter defecfium virtutum ipforum:etpropter dcfe&u 
caloris per uiam congelationis generabitur in vefica* 
In mulieribus vero raro lapis nafeitur in vefica: quia 
meatus per quem exit vrina,eft largus, 3C collum ve 
ficaeeft curtum: quia materia fpifTa no confiringitur: 
fedlabitur cum vrina: nec tantum moratur cum ve- 
li ca,q? inde Iapis valeat generari» 
Sicr vero lapidis renum funt aliquando fumpta 
o 1 per modum doloris &acddentium:aliquan 
do per!ocum:aliquando per vrinam.per dolore fu- 
rnitur,quoniam tempore generationis fentitur dolor 
in renibus no multum fortis, quafi formicatiuus: fcd 
quando generatus eft,non fentitur dolor, fed grauc- 
do. Et cum homo fe contorquet: tunc dolorem fen- 
tit: fed cum natura? virtute vel rei affumptae benefi- 
cio Iapis de loco renum mouetur:&expellitur adea 
nam vcnam.4tuncdoIor fitacutiflimus,& quafi into- 
Ierabilis,Hoctamenfecundum magis 8C minus fccun 
dum lapidis grofiitiem vd paruitatemiomnes virtu-  J t 
t5Ur !^l*fda adurentibus febribus: 5C in tertiana, . 
Pfth bcmitrit£0,& in quibufdaalrjspaflioibus 
bjc j Urn°rum aduftionegeneratis:ficufin quadafca 
lis qe^ra’,n^e>*piginc:(3din quibufdam fanis madiert 
°rum corpora femperfunt igneatettaftus 
ciaijt 'pbctaliafigna cum arenulis adiungereretfpe 
dor ° dioru quaerere, & vrinaear^ 
lcs difficile eodem 
H'corer,UllS aliqviaHcfo apparent in vrinaarthre^ 
Hii3Us h?''x frigida materia: 8C in quibufdaani 
ce(f .* Sfuibufdam praegnantibus.quare efttibi nc 
Utrn^°rum fciredifferetiasaloci doloribus: & 
Cndl dC longaonis 
ric *Vtdi(ffum elf. Quidaaudaces voluntexperi 
(5, are lapidem renum per incifionem ignorando 
d,x«mus de renum vulneribus Iocofuo:nihiI 
rCni Unt lucrati quam £j> patientem ad mortem cele 
p Eduxerunt. 
Sciasq? cura doloris lapidisfecundu tria 
f * tempora diuerfaipfius aegritudinis 
ftr -nam alia efl cura preferualis , ne fiat alia cura de 
iiaj IOr>isiam fa<3ri:alia quando dolores,etaedde 
bjjj0 ndun,tur. Et quonia preferuatiua pars efl: no 
5|a*r prior in artcmedicinae:qualiter praeferUatur 
ttol. generatione prius dcmonftrabo. QuicuncJ? 
bjjl ipfo calculum generari:caucat ab omni 
fijw C|kis vifcofitarem,& acuitatchabentibusfln quo 
°rnnia praeiudicatcafeus:&ab omnibus vifco 
b0. ct§ro(Tum humorem generantibus, vt carnibus 
magnariiauium in ac|s 
p^encium;a pane azymo, & ab omni cibo fado de 
etfh 5yma*n5 COmedat triticum codii nec pultes, 
cum lade codum:ab omnibus fadis a Ia 
Jji^abfi:incar:praeterquam frigidam no 
« *>nec turbidainec comedat fructus groflcfubfta 
g^Plra;>ponia,nefpila,a vino nouo,&aboI vino 
pJH fub^ti?,arebus nimisfalfis,etab oibusacutis 
O* generaliter ab omnibus fanguinc dC humo 
li^rentibusietab omnibus cibis naufeam 
Et caueat, ne comedatfuperfaticta 
naufeam: nec cibis aliquibus nimis repleatur. 
atPanem bene fermentatum, nec nimis a fur 
lior Undurn,benecoctum,parumfaIitum:qui me-' 
h^C^etfi cicera rubea,& femina fcenugrae.& petro. 
Wr!itadmifta* Vinu bibat fubtile, & darii aqua 
fontisfcu curretis fluminisadmiflum. 
bi|je es & vifccra haberet calida:poflet etiam aquam 
t(cre^r,giclam claram,8C lympidam qu£ nullam for 
t0^n\Vc^pifiitudinemhaberetadmiftam. Carnes 
caponum, gallinarum, pullorum, 
aUi coturnicum, 8C omnium paruarum 
campis viuentiumdmmo omnis auisparua 
5tricnSIn campis, & fpecialiter fi colorem habeant ci 
Hu”1’ vtalauda, eftinhoccafufpecialiflima. De 
hr M&u. comedat caftratos , arietes, capreolos, 
P>Oten. dierum falitos,aliquando de vitulo.Oua 
cocta.dimittatdura. 
US COrncdatlucios,bramas,partitas,& 
es de flumine currenti,ct petrofo.Magnos ue 
Sc duras habentes carnes, 8C paruasfqua 
c°medat. Herbas comedatfceniculi, apiu, 
caulium, 
VCCnb boraginem, erucam,melones, 
Caucat caulium fubftanciam, 8C fina< 
TRACT. III. 
'LAN. M A.’ 
pim, 8C rapas. De fructibus comedat amygdalas q 
meliores exiftunt, fi aliquid habetamaritudinis:aueU 
Ianas,paucas nuces, vuas maturas, 8C bene ficcas: fi> 
cuspaflfa dccacruchi. Non laboret poftdbu: nec 
magnum portetpondusJnec portet cingulum nimis 
ftrictumrnon dormiatfuprarenes: nec in culcitra ni> 
mis mollirqui renes calidos facit, illos tepe refrigeret 
cum oleo rofa.cum quarta fui aceti in vnctione:etc5 
panno madefacto in fucco herbarum frigidarum. 
Acoitu abftineat poit cibum: 8C maxime a coitu, in 
quo mulru m laborat. Et fi no appetit naturaliter cof* 
tum,nullo modo mulierem tangendo accidentalem 
fibi prouocetappetitum. Nam nimius coitus, 8>C coi-» 
tus cum labore renes adurit:8C eorum calorem ac uir: 
etipforum naturalem humiditatem materiam lapidis 
lubricare innantemconfumit:quarcplus coguntur 
nihilominus virtutem 
uam. Quibufcuncfc taIifucrintvfiregimine,nond 
meant q> lapis in ipfis valeat generari. Qui vero tali 
non vtiturregimine,autpcraiTuefacfioncmeius me 
bra materiam lapideam parata funt recipere, Materia 
illam cum medicinisexpellit antequam lapidis 
tio copleatur. Vtatur igitur fyrupis diurericis:&r ma- 
oxymclirecopofito, 8C fquil 
fyru.compofirionis Auicen.qui phlegma in 
cidir,choleram reprimif,Oppilationesaperit: SC vri-- 
nam prouocat, groflbsfubriliando chymos,& vifco 
fosincidendo,necp calefacit,neq? multum infrigidat, 
necq vrjs vrinalibus excoriatione inducit, a quo val> 
de cficauendum.hic fyrupus ficfit.Rcci.aquoelib.x. 
aceti:hb.x.rmTce:etbuIliantcum unc.iip.radicuapif, 
8C vnc.irj.corticis radicisfoeniculi,& femi.fomugr^ 
; ci,& apfj, ana vnc.i.coquatur donec tertia pars con> 
fumatur:8>C coletur: 8C tam radicesquamfeminacx-* 
primantur:&: addanrur,lib.x.zucha.& mellis: 
rum ad perfectionem clarificando coquatur: 3C vfui 
referuetur: vfushuius TyrrnTufficitadincifionem: 8C 
adfubtiliationem materiae nififuerit valde grofla: 8>C 
tunc pofler addi aliquid de oxymclite fquillitico, vel 
folum de aceto fquillitico cum Tyru. Vel alium ordi-* 
nari fyru.cum pluribus herbarum radicibus: &cura 
pluribus feminibusincifiuis. Bonum etiam efteor 
pus ab illis grofiis humoribus,et vifeofis purgare:qcF 
optime fit cum vomitu:et fit vomitus aliquantulum 
incifiuus. Nam nulla res eftitaiuuatiuain purgando 
materia de renibus,ficut vomifus:quia duo facit vti> 
lia.vnum renes mundat,& quiafolus vomitus curat 
vlcerarenum:ctiam fi fuerint antiquata.aliud,q? ma- 
) tcriam diuertit a renum via:&illam attrahit addiuer 
fum.fiat crgofemel in menfefpecialiterinaeftate fic* 
Reci.radicisraphani:&: incideillam prius mundatam 
ex tranfuerfo in rotulis: 8>C permitte rotulas iacercin 
fupradictifyrupiquanritate,vnc.iiq.pcrdiemetnox 
ctem:deindc fac aegrum diuerfa comedere cibaria: vt 
cafeum,cepas, pifcesfalitos, & res quae faciant ipfum 
fatis bibere:8C bibat vina diucrfa:fed ante omnia co-* 
medatduas vel tres de rotulis raphani: qusein fyru> 
poiacucrunt:& cum comederit, Scbiberitadfaturis 
tate: SC naufearecoeperit,ligafuperduobusciusocu 
lisfingulosplumaceolos: debombace, velftupa, 8C 
mediocriter ftringe: poftea habeas aquam in qua 
coxifti femen anethi, donecfuerftrubea.Recipedeea 
libram vnam,&admifee cu fyrupo, cum quo iacuit 
radix raphani, S>C fac ipfum totu bibere.nam ipfe cuo D O C T R r NA 
fum* Eleduariu optimum AuiccSed tftre&i £/ 
cum qufbufda additis pretiofis.Rc. cineris vitts, 
riscaulium, cinerisleporiscombufti,Vtfcics» cft 
fcorpionis,dneris teftsc oui,dc quo pullus nouit 
egrcfrus,lapidisfpogic,1apidisiudaici,& 
pis , fanguinis hirci coli edi fecundu dodrinam 8 * 
eis a do r i, a na drac. i. fe m i n is p etr o ftl i. d au ei, P 
gumi arabici, feminisalthe^: piperis, ana draCJ* 
drac.iiq.balfamgdrac.jr.mufcati, dra.i.oTa c°^iflJr, 
cuoptimo meile albo,et 
drac.ifj.rer in hebdomada. Ite medicamen °lLvj/ 
comunein lapide renum,8C veficae.Re.lepufe11 .fl 
uum quifangufncno amifitrerponeipfum v,ua jlItii 
olla terrea interius uitreata.*qu£ habeatcoopet^u 
de eadem materia fadum cii quo illam coopcjl3 
bene obtura cuargilla,ita q? nullus fumus P. fljs, 
rc:& pone in furno: 8C ibi dimitte, donec fucric^j» 
adeo qp poflit fieripuluis:tucteratur,etfeructu|J | 
8C detur deeo, drac.i.in exitu de balneo parC1 
praedidocum aquadecodioniscicera rubeorn ’ ■, 
tribulorum,vcIcum aquamellis:&probaui ty 
raum eft cum hocpuluere mifccrealiquid dcOP 
rheriaca. Etfit femper tua intentio, cauerene ‘ p 
lapidem frangentia, vt faxifragia, cantharides, , 
fortia laedantrencs excoriando, vel alias 
les: quare rheriaca eft optima. Ethabeas rnedic’» Jf' 
opr!ma,admifcepineas, 8C femina maluara, rr,a^lInc 
fd,8c gummi;&alia quae renes iuuant, 8C defcn 
ab vlceribus. Si homo renes habuerit ficcos, # 
rit macilentus, in quo cafu multu valet drage* e/ 
quae valet multum ad ardore vrinse. Re.femip15 
Ionum mudatoru, drac.xxx.feminiscitruli,*e 
feminis feminis papauetis f 
ana drac.ifj.feminis hyofcyamialbi,drac.fj.panlS 
cha.ad pondus omnium.‘ied ego pono dupl^f1* ro/ 
f-v lapidis vefief. fn lapide vero vefic? nfP d 
3 cedas.primoconfidcrafiftranguria haJ 
ipfe patiens mingat guttatim,quia tunc Iapis 
fi cio colli vefic£,& 
fac ei clyftere mollificaduu,vtcuacuesintefi>^a* 
nare lapide de loco infirmo remonere: faciend0 > 
leuarcnates, & deponerefpatulas,5d fricarec°P 
do leuiter locum! pedinis, vbi eft lapis omnibu 
nfjs quibus potes. Si autem fic no 
fyringem leuiter per virga vfqj ad lapidem**# 
Ie.*& fi fic no poteft impelli, pone digitum i*1 an $$ 
inuenieslapidemTetimpelle.Cauecumfyn11^^^ 
tis,& alia opera facis, ne loca laedas interiora,# 
ibi vicus. Remoto lapide aeger mingit, #aC , 
tia ceflant.*ettuncad curam venies,quam Bc 
'ScdiW 
Primo fac ei clyftere diureticum,m quo Bnt m 
quae proprietate habent frangendi Iapidem*‘ 
ponasaegru in particulari balneo fupradido* o 
exitu vel paru ante quam exeat,daeidepmu,c fas' 
ris, vel de aliqua de medicinis proxime no^1 
8C cuexiueritabalneo, hoc appone empla’Vl <3pi) 
peden.Re.foliorum nafturcfj aquatici, & f°*|0j 
ana.M.i.& pifta fortiter cum fepo arietino, r‘or 
no,quod eft melius: 8c cum bene fuerit meo 
in mortario ,calcfacaliquantuluipfum in 
fuperpone per tres dies continuos: ponendo 
omni diein ba!neo:& fuperponcndocmp*3 . 
dando eidepuluere: 8c his alfjsprout tibi V1 fi£s 
medicinis; quae oes bonae funt SCprobati 
TERTIA 
mctdbanacum multis groifis humoribus fniftis.pO 
ftea fac en nares fuasbcnc exprimere, 8C purgare.*to- 
tu os lauare,& dentes bene mundiffcare:quonia ma- 
teria parata ad lapide fic euacuatur:S£ renes inde mu- 
dificatur, SC eft optima medidna:& fic potefthomo 
a generatione lapidis in ipfopraeferuari. 
' Si vero homo fic n o Te rexerit,fed in eo Iapis fuerit 
gcneratusttunc vt diclu eft: via curariois eft duplex: 
vnaefiraccidedum mitigatio:& ala lapidisfradio 8C 
expulfio. „ Cum ergo dolores videris fortes in reni- 
bus,iliis, 8C vefica:8C alia videris figna calculu fignifi 
catia:facpriusclyfterccudeco<ftione herbaru molli- 
ficatiuaru,et diurcticaru, vt malue, vio.bifma!ue,fce 
nu.parietari£,aprj,foeni.petrofe.fcolopcdri£,brufd, 
afparagi,iuniperi,ebuli,famfud:fi fit in hyemc, adde 
cnIamenthi,puIegrj,origani,reminufccni.aprj,petrO' 
fc!i.carui,anifi, anethi,leuiftid, dauci, milrj folis, cru- 
ce, quatuor femmu poe mei,faI,oleu, 
chamomillam:SC acue cu benedicta Nicolai: fiatcly- 
fterc aegro jacente fupino:& teneatper magnam ho- 
ra. Poftclyftereponaturinparticularibalneo vfq? 
ad vmbilicu in quo coda fint folia maluarum, viola 
rum,paricrariae,fenationum:&vna fcutella panici pi 
ad,a cortice mundi: hoc enim bai neu vt m u 1 to- 
ties fum expertus, dolorem mitigat, & fedat. Poft 
exitum abalneoemplaftralocu dolorofum cum pul 
tibus chirurgicisfadis de farina, & olco,& aqua fecu 
dum q? habebis in anddotario,capitulo de maturati- 
wisrfic enim dolor penitusfedatur. 
Si vero cognofcis lapidem de renibus ad veficam 
defcendere,peremundoriaponefub loco doloris fy 
ciam cuigne fine fcarificatione.nam lapidem inferius 
trahit:& ficutlapisdcfccndit:fyciaminferiuspermu- 
ta:doneclapidem ad vefica ducas: quoniam tunc do 
lorcs omnino ceffant. Sed fi fic facifdo, non habes 
propofitum,er dolores no ceffcnt:dain balneo 
do aliquod opiatu:ne virtus deficiar, in quo cafu fu- 
peromnia valetphilonium romanu.‘quod in antido 
tario ponitur. Auic.quoniamedidnafecura eft.*et do 
lore mirabiliter fedat. Aliud Aui.quod ego proba 
ui:quodintali difpofitione remouet dolores.* etiain 
ulceribus renu. Red.feminis hyofcyami albi,fcrop.5» 
oprj,grana.quaruor, feminis citruli,laducae, portula 
C9,anadrac.i.omniaifta mifce:& da.drac.ij.cum zu- 
cha. Et nota q? nunqua des aliquod 
tiuum quando doloresfuntfortirTirni,& vrinadene- 
gatur, vel nimisimpeditur: quonia diuretica humo- 
res qui funtfupralocum doloris,& oppilationis,mo 
uent:& fubtiliant:& currere faduntad!ocu:& dolo 
res augmcnrant:adco quadoq? q> aeger prae nimio do 
lore fpafmatur,&.moritur. Sed ficu balneo empla 
ftris, & vndionibus dolores mitigas, vias inferiores 
aperis. Pofteafequantur medicaminalapide ffangen 
tia:& illum cum vrina educetia bene facies. Conte 
tus ero in hoc cafu fyrupovno probato, 8c alrjs pau- 
cis medidnis.Rec.critani marini,fcolopcndriae,capil, 
ve.fpice celticc,ana vnc.rj.radicisfccnicu.aprj, petro 
fe.fparagi,brufci,cichore5,graminis,filipendulae,gen 
tianae,& affae,ana vnc.i. quatuor fe 
minum frigidorujfeminisfoeni.petrofe.aprj, corian- 
drgfaxifragiae/cariolae, granorum iuniperi, oftiu cc- 
raforum,milrifoIis,anavnc.5.fiatfyrupuscuduabus 
partibuszuchari:8C tribus mellis fquillitici: & fuma- 
tur cu aquadccodionis tribulorum; 8c ciceru rubeo Ibpfyp 
Has e{TekVe^et ar.£ucre;quare fi probafo iftas medici> 
°nas>'P^s multiplicas: quonia mcliuseftha 
pliCare,Ucas medicinasprobaras,qua medicinas mul- 
bitene’,^xta,^ud Damafceni. 
untctc‘ Refpondeo cu Auice.quidicit 
Vna mcdicina tibi non fufficit,permuta tcad 
Petitp i°n,a mcdicinacompetit Petro:que no com 
0*& competitvnahora,quaealiahorapar 
er',UUam"r“:<S(: max!me,nIapide vefice,qui 
HeratUs! fiangendu;& efi ex d/uerfa materia se-- 
plusnae]qUOn,am abus efiphlegmaricusplus:& alius 
HouUs.e anchoIicus;alius paruus.‘alius magnus: alius 
tytnU|t ,US ant,cluus* Hocfdasin quocunqdoco, 
C3par°t,CSln Su|bufda abudat humor groflus in ue 
d tfS aP^^‘nec rampn lapis adhuc propter 
C|denti Cc^urncltcopletus:&ibiadfuntomniaac- 
d,Sjn UO facias hunc{yrirpcrm*qui 
hoc;ctad leue nouum lapidem cofrin 
‘^^adicfsfomiculi,apq,petrofeh'ni,ana.M.i. 
•^ifrar. herbnrum , ana vnc.jr. milrj folis, vnc.rj. 
li*ciCer^I.\v,r,d i s, v n c. i, e f. 5.ameos,amomi,an.drac.. 
drjgp ls,,mperatoris fcolope 
rOnioda*^1‘^*^PoIyPoc,^dracv,,‘01’all3ecg 
Pifiata:&inciiabulliantinlib.duabusopti' 
lib.jj.aque ad medietatem coletur:8C 
,,b.v^atUr •* & in medietate huius colaturae ponatur 
coquatur:3C optimefpu 
vnc.,' in al,a medietate poriarurlib.i.ruchari: 8C 
5|iq^,Vetlrum cantharfdaru piftatarum:&: bulliant 
H>d^l5;vt°mni'abcnerm'fceantur:& fumatoin 
V Oeryrupomelino:fcmelinhebdomada fumat 
Nuf- fyruP° de cantharidibus: vel bis fecundum 
Hv LSto,cranti5’ &cffedum. Ite valet ad hoc fi 
ardan3e.i.lappaeinueriaebene mundetur: 8C in 
uaruor diuidatur;& in vino bono coquatur; 
*His^jl?l,rn exhibeatur cu aliquo 
?tf>On °caPt,s* Puluisoptimus,Re.fcorpfoes.xx. 
J eosin olla parua terrea firiefium orificiii habe 
PPdaorificiu;& pone in furno vbi fit ignis le- 
v,‘h°ras:& extrahe fcorpiones:& pulueriza; 
vfurreferua. Aliuspuluisfitdecicadis 
tar>t lepore magni caloris in arboribus:qu£ eo 
Ne^°d0 vruntur,& teruntur,optimefranguntIa 
et 
ellebori nigri,ana fiat puluis.Tt detur,drac. 
*'c?hs aclUa decoAionis tribuloru, vel raphani, vel 
0uir>,?n* Item. Re.fcarabeos,qui fiant in fierco 
& faciuntdeillo fiercore formas rotundas; 
• e,fJ,CUntantcfe;5£ funtanimalianigra,& illos co 
f1^deCUt cdburuntur cicadae,vel fcorpiones:& 
K0rPuluere eorum grana, v.de condifi, drac.i.de 
C(alubino,drac.i.et.£.etficcentur:8C fiatpul. 
?0rlJn^Cur exeo,drac.i*cum aquadecodionis pr^di 
• vfu^huius decoftionis eft multu utilis, 
ernelpifiati, drac.xv.tribuloru,drac.x.ca" 
drac. v.ficuu ficca 
i^9lUo ldfi*vrj.numero:omniacoquanturinlibris 
11 <hT* hbram vnam, bibantur ex ea 
Q alnei vnciaequatuor. 
t 0 Papidisperincifionchisomnibusno va- 
,• ,|5nt,bus,etdoloribus 
H 10n^apidem extrahere,antequam aeger 
c* Vjs e, Et tu fi per incifionem lapide de 
Ucereatibi omnia prius pro cura ueceflaria. 
T u A C T. IIT. 
L AN. H A, 
fcificct fiupas, corp uCcuIos, 8c omnialigamcnta:po>- 
ftea liga crura cum coxis: ita q? calcanei fintad nates 
coniun<fii:&T ligaaegrumfuper diicofupinu, ncinho 
ra operispoffitfealiquo modo mouere: 8c tunc vn> 
gc digitum tuu longiorem finifirae manus: 8C indice 
oleOrof 8c intromitte in ano patientis:cuiusinteftina 
prius cum clyfteri mollificatiuo euacuafii:manum air 
tc dextram fuper pecfien pone,palpando leuiter,ut Ia 
pideimpcllas ad capita duoru digitorum 
duobus digitislapide comprehendifti,illum impellas 
ad collum veficae verfustefiiculos quanta potes: dC 
tuncfenrieslapidis duritieminloco, qui efi inter anix 
SC veficaeapud 
coxaeradicem:tunc vero cum manu dextra: rafon'5 
inter filum qui de ano procedit, 8C tefticulos:&C ad co 
xam finiftra recfiefupralapidem.Mta q? Iapide reAe co 
prehendasinterdigitum quieftinano: &raforiuim 
prime:& vulnus fac per quod poifit lapisa digitis ex 
pulfus exire.Si fic no exiret,cum uncino deforis teiu 
uarextraefio lapide fue vno pun<fio:&labia vulneris 
optimeconiungasnofolumin fuperficie:fedin 
fundo:& puluerem de calce diAum fuper futura po-- 
ne: deindealbumencum pauco oleorof miftum:5C 
bencligacum plumaceolis, bindis:& vfq? ad ple-» 
nam vulneris confolidationcm cura continuetur» 
In hoc cafu multa particularia fune confideranda:pn' 
mo patietis aeras. Na pueri puberes.xiirj.fcilicet anno 
rum vel circafunthabiliores:eoq?eorumebrafunc 
fatis tenera.‘et virtus ad tolerandum faris fortis. lunio 
res qua illhquamuis habeant membra moIliora.‘et ad 
fanandum faciliora: tamen minus habent de virtute» 
luuenes 8C fenes propeiuuentutem exeunres:quonia 
fanguiseoru eft calidus: complexio fimilirer calida 
non funr ad incidendum cogruheo q? in coru incifio 
nis loco cito generatur apoftema: quod quide vrina 
impcdir:dolorcs multiplicat.*quare fpafmanruriet c5 
fpafmo moriuntur. Deempyicisverodiciturfecix 
dumquofda: q> quoniam fanguiseorum diminutus 
eft,8c caIor,*q? no funtadapofiemaparatfietidco ma 
giscongrui.dicuntalrj:q?quoniam eorum mebrana 
turaliter funtficca:et virtutes debiles,q? no funtapru 
Et vltima teneo fcntentiam:ideo quia fenum mebra, 
licet naturaliter ficca fint, cum accidcntaliseorum hu 
miditas,etiaconfoIidationeimpcdit vulneris:& duo 
praedi <fia,fcilicet apoftematis generatio. Sci loco vu( 
neris no confolidatio, vel cofolidati dimifiio funtno 
folum mortis periculum inducentia:Imo mortem. 
Deinde confideranda eft lapidis forma SC quanti> 
tas: quoniam filapisfuerir diffurcatus: vel cornutus 
adeo groftusq?no poffitad vcficae collum perduci, 
non debet vllo modo tangi locus cu ferro:nifi prius» 
fi fieri poreft, manibus confringatur: SC quodrotun> 
fimul educi no poteft vna Vicerpluribus vicibus edu 
catur.Etfilapis fuerit lenis: ita q? aeger propter eius Ic 
nitatemnoeft doloribusaffuetus minusleuiter dolo 
resfuftinet,cum incifiocelebratur, melius eft ergo, cp 
fitaliquatulumafper. Item fi lapis eft adeo magnus 
cp in collum veficae nequeat intrare, illum extrahere 
no prefu mas: nam exire non poteft ni fi de cor 
pore tangeretur:SC hoc effetomnino mortale: fede5 
inftrumenris:aliquandoimpcllead fundum veficae, 
ne veniendo ad collum vrinae poffit exitum denega 
re. Item fi paruus eft adeo, cp manibus inucniri non 
poteft3no eft extradioni conueniensiquoniajiQfacic DOCTRlMA 
A 
tricis tlgzslTmO melius eft defuperfluo dimirt 
quam cxquifite remoueas.‘poftca habeas forma 
de plumbo groffam:quantu potes 
oleo vngas de!ilio:& in conum viq?ad matrio5 
fiduimpelle:ibic£ dimitte donec locus vndftfl1 
matus. Deinde vratur viriroci'erate,loco prius*11 
do cu pinguedine anfens, vel gallinae. Si vero . (i» 
furacft valde profunda, 8C fortis:ita q> rem gr' 
claudentem a loco feparare non poflesztunc 
mittc:quia non eftlabor nifiin damno. . Jl 
H.maphrodte^;a"Sj™:% 
et pati.‘quorum aliqui habet vnu perfedum,^ 
perferum .‘aliquinec vtruq?perfedum, Imo ha 
in orificio vuluae aliquid carnis 
do eft mollis carnea, paruae 8C debilis tenacitati5, f 
quando fortis et neruofa. Carnea verorern°a 
de leuicum inftrumctisinddentibus:<S£ cum 
tcrizatione refidui,carnem femper cauendo na 
a ferro: vel cu ligatione cum filo:quod 
ftringatur, donec tota fuperfluitas auferatur. jjj/ 
ro dura fit 3C fortis,8C neruofa.‘ita cp virgae v|n.j 
miletur:& maxime fi tangendo mulierem crig1 
lamnullo modoferro tagas.*neccu aliquo cu 
gites. Na illud peccatu eft in forma vbi natura 
rer errauit.*quod no poteft p opus corrigi manu j/ 
Sunt etiam quida viri, qui poft tefticulos haben 
dita menta duo lateralia: &in medio foueaqua .f 
uam mulierudn quaminquibufdam 
quod emittunt vn'na:quod fi fic fuerit,curam m „/ 
tas. Si vero profunda no fuerit, illa loca fert*7 ,(cV 
gas calido paulatine.‘deinde butyra appone.*# 
raecafum expeda. Quod fi tuum fueris cofet J0 
pofitu,cutem regenera. Sin autc, cauterium .Vcfd> 
nec locus optime fuentrepletus,&T ad format 
naturalem. Quibufda etiam accidit mulier1*7 
panniculus quidam lacertofus:quieftinorificl° 
uae:adeoaugmentatur:q? multu dcpedeatfttafi’ A 
liere afficit a viro multo minus amatu, 
fic cures,fupfluu illius icide pelIiculae:poftca rlI^s. 
calidocautcriza,donec ad forma naturale redu 
JDc extrahenda aqua hydropicorum, 
ftatustertii. Cdp» ** .1 
QVamuis liber ifte prindpaliter de chir 
catur.‘&no pertineatadeum .q/ 
illahydropifi vbicurafcrri exigitur* 
nia multi audacter de aqua extrahenda a corp' 
hydropicorum feintromittunt: 8C quonia j»*5 
aliqualem cotinetin alfjs medidn? partibus <m3 
caufas,figna,& hydropifis diuerfitates:#PaU^uffl; 
rasper me expertas in hoc libro ponere 
&ipecialiter, vtfeias vbi debet fieri operatio .00 
lis. Dico ergo q> hydropifis eft aegritudo c0^tli(fii 
in qua fuperflua materia frigida corpus inrUc 
vitra debitam quantitate: aut loca vacua q 
fluam materiam recipere funtaptiora. 
Huius Salernitani 
iirj.inhis difpofitione cachecticam quae eft 
fispraeambulanumerantes, fedauctores Ar^y„j 
in vna conueniunt veritate dicentes q? fant ti 0& 
in qua phlegma crudum cu 
fanguincm/ftumP^ji 
ma membra diffunditur:#: totum inflat coi P c$>- 
cicur, hypofarca. Alia cuius materia cltaq 
SECVNDA 
le reperftur:necinuentus potefi faciliter ad locum m 
cifionisimpelli.eftergo melius vt fit mediocris quan 
titatis, Cofideraquoq? q> faepeper loci no minati in 
cifioncgeneratioprohibetur:quiaincifio quaefitper 
Iocaifta,confideratispluribus, timorofaefr,cura tale 
non confideres: fed alrjs cupidis chirurgis dimittcilla 
lucrari. O quoties quida volentes me mordere dc- 
te canino de me tales curas dimittete dixerunt: q> ego 
curas illas dimittebam: quia curationis magifierium 
ignorabam. Hocidcdicebantderuptorum incifio 
ne:& hydropicorum,quoru curam,propter pcricu- 
Iadimitrebam:&de catarada deponere:quas dimifi 
no vt modum depofitioisignorarc.Tcd quia pericula 
in opere illo faepe cotinguntrper que etiam boni per- 
fedic£ medici diffamantur. Neq? de lapidis indfione 
pofuiirentaudoresacddcntiafuperucnienria: nifi vi 
diffentillamultoties accidiffe. Igitur accide tia quae 
fuperincifione veniunt, 8C mortem cxpeclari opor- 
tet,funt dolor fortis fub vmbilico, 8C extremoru in- 
frigidatio cum febris intcnfione,rigor,et caPus virtu- 
tis, 8C vtfortisfiatloddolorincifi:& fuperueniatfin 
gultus,uenter quoq* motu extraneo moueatur,tunc 
interius ia appropinquat. Signa bona funt virtutis 
fortitudo, vrinae cgrcfTio facilis,doloris tolerantia bo 
na,ratio, forma fani, fanitas,appetitus :aliquando vi 
naturae fortiter impellentis lapidem in mearum virg£ 
impellitur. Sic vidi in homine cuius vrina quinep 
diebus fuit denegata, quem cu in (frumentis extraxi fi 
neincifione. Tu igitur in extrahendo ingeniofela- 
bora. Si vero no potes extrahere: membru liga vi' 
rilefupralapidc, ne retro reuertatur.*& fupra lapide, 
quem facile palpando fenties,fecundu membri longi 
tudinem vulnericuram 
adhibeas competentem. 
De claufo additione panniculi mulieris, 
doftrina tcrti<e,traftatus tortu. Cap. IX. 
SlcuthabuiftiTupcrius matrix mulieris vnu habet 
orificium Iacerrofum:quodcollu matricis voca 
tur:quod in conceptione clauditur interius, adeo q, 
nonpoflctii:<lusintrare:habetquoq? venter exterior 
aliud orificiumiquod vulua, vel conus dicituriquare 
poteftfieri q> muliere 8C orificio 
Interioriclaufo virtutis operatione matricis, 
quod cum ea vir coeattempore praegnationis, 8C ma 
trice claufa non obftante. 
g--v . i aliquando claudutur errore,nec mo- 
Vjnnciancc cjI'Spiuribus,aIiqUandocm aliqua pel 
liculafubtilis deforis fuper connumfeu vuluaexten 
ditur,quae nullum habet foramen,nifi q? vrina pofllt 
exire. Cuius cura leuis eft, pellicula fecundu longi- 
tuginem vuluae fcifia cum raforio,& forma de ftupis 
cumrafura lardi permiifa ne dimittat vlterius pelli- 
culam folidari. 
Si vero ex alia re fortiori claudatur, vt aliqua lacer 
tofa duracj; carne,totam illa duritiem remoueri opor 
tet:donec in forma veniat naturali. 
Si vero conus fit liber, matricifq; orificiu fit oppi- 
latumrita q? propter hoc fpermatisiniedio no poflit 
fieri in matrice:& propter hoc conceptio denegetur: 
tuc mulierem apta, fecundu q? in incifioe lapidis dixi 
musfaciendu:ettenaculis vulua aperi: vt videripof' 
fit matricis orificium: & eundafuperflua cum inftru 
mentis remoue» Cauendo ne nimis de fubftantia ma- *adc0n«uitateventrisfiinditur fub fiphace: 
%tes0rCaUitates quae ventrem fequutur.*et dicitur: 
k fr,v ,eu afchlites. T erda i n qua vetofitas grofla: 
Q rnarena rcfohrta diffunditur ad ventris con 
K eiYl’quae dicitur tympanites, 
quidam Icuiteriudicantdicen 
frigidi * tesq? hypofarca femper fitex 
excaliditatc.*fed vt 
ex frigiditate.afcytes vtplurimu ex calidi- 
fpeC|Cs ° cx frigiditate. Sed veru qp cft omnesiftae 
hoCv ‘1Unc ex frigida coniunda materia: 8C propter 
picani rurn dicuntilli qui omne aegritudinem hydro 
dr°PirPrellant rnatcr,a^crn frigida: 8C cp omnis hy- 
S Pec,esex calore vel frigiditate praecedente 
*Uf Ven,re:nihilenim prohibet,quinheparcalidu 
bribUs °Pr,a caliditate vel rodus corporis vtin fe- 
fyP0^C3dco debilitari, qp poflit materiam frigi- 
deSmat,cam generare. O quoties haec vi 
Veru cft,cp antecedens hydropifis cau- 
WbjPa* debilitasddeo quidam Salernitani deferi 
'tydropifim efle digeftiuf virtutis errore:qu£ 
0na^cPcriPd°: qu,'a f°h’hepari nonconuenit 
arS‘er§° hepatis cft caufa remota: Si magisre- 
3liCuiuC 3C potuum inordinata receptio:8C 
Safiedus membri debilitatio, vt ftomachi, re- 
hitf, j^^ftis,pulmonis, diaphragmaris:ex quo- 
q cbilitatc debilitatur hepar. 
rn,'nus remo£a * afcytc cft cp huiditas aquea 
% ni P?r<?PtCr debilitate in hepate gcnerata:propter 
tLludinR.aut ProPter eIusgrolfidem:aurpro 
deblt oppilatione: quae non potefi: tota per vias 
uentris:pro 
54 fu ,Usapdtudinem. Nam quaedaucnarum orificia 
Si*'* tcndenda,propter illius humiditatis multi- 
Crn vias per quas pueri ante nati- 
vrinaernictuntadfumen:quia collum 
nondu eft apertu: & illa eft maior virtutis pc- 
Q ,c^?<quarn illa per qua faniem expellit per olla. 
nisU aa|1I:ccccl€ns in hypofarca cft corruptio dige 
bi|^r. _tcrdae :per quam cibus quartus qui debet affi- 
hVOnuert,turadPhkgmatldtat^crudftate:ita 
K,0rr5n^um memt,ra hoc 
potefi: efle digeftioprima,ctfecuda. 
s5 a a Vero coniun<fta eft ipfc cibus quartus corru 
fu- 
faC|em Pcr carnera difpcrgitur,in ipfa quafi lympi 
. VuIncra. 
*dori,s aantccedens in tympanite cft corruptio dige 
r,mae: propter debilitatem caloris ftomachi 
r>ri matcda•* quare conuertiturin vapores; 6C 
Vjnteu mcbra:5Cquandocp eft caufa calor ex- 
Cr ro,aiachi,6<: Itcftinoru: qui no ordinate agit: 
Coernat partem aliquam adurens materiam: & il- 
£ca Urrtensin vaPorcrn* 
%lut ya coniunAa femper eft ventofiraS a materia 
%r,-n VSuaevtptarimum afcenditad diaphragma 
1P,°:& inde multiplicata defeendit. 
lncer hydropifim ex praecedetc caliditate, 8C 
Hece frigiditate diftinAiua, funt medi 
3 j?* quidam volunt efle cotcnd vrinse 
h VidUd,Cantcs hydtopifim ex caliditate, cum vri 
fehiear,t rubeam:de fignis alijs no curantes: 8c 
fuerunt. Na hepar ex caufa de 
‘ctiam ex frigida; facit vrinam rubea aliquan 
TRACT. IIT. 
L AN F R A N* M A. 
L do t quoma non poteft difcernerefanguincm ex vrU 
na:ct modica fanguinis pars rubificat multam vrina: 
flcut modica pars croci plurima tingitaquam. Eft: 
ergo per Vrinam aliquotiesalicer qua per vrine rube 
dinem iudicandurn. Na fi in hypofarca videatur vri- 
na rubea:femper eritgroffain fubftada: propter phlc 
gmatisgrolfitiem 8C fanguinis: 8C fi caufa praecedens 
fuerit frigiditas, vrina erit plus in medio rubea quam 
incircufcrcntrjs: 8C eritturbida, SC munda: & plusin 
quantitate. Er fi caufa procedens fuerit calida:eriv plus 
circunferentialitcr rubea, SC minus groffa:& minus 
tnquantitate.*nifiperh£chepar fueritinduratu.Narri 
tunc in principio vrina multiplicatur: 5C fubtiliatur: 
quamuisinfineomnis hydropifiscalor minuatur:8C 
efi: fignum valde malfr. In siCcyte vero que fit ex fri 
gida:licet aliquando vrina videatur rubca:cft minus 
i rubea,quam in ea quae fit ex calida: 8C eft in quantita- 
te plus groffiordn eaq fitex calida:8C eftfubdlis pau- 
ca: 8C eft infuperficie: plus cirrinaadquanda tendens 
fubuiriditatem:quod dicftu efi: de vrina in afcytc qua 
tum efi: de rubedine diciturin tympanite.Naex qua- 
cunqjcaufa debiliteturhepar poteft vrinarubeaap- 
parere. Signa vero alialtcr hypofarca, &' afcytc,5C 
tympanitatem diftingucnda,fadsfuntapcrta. 
e - hypofarcae. Nam in hypofarcarotum cor 
D1§nd pus tumridtaq?fadcs,&brachia,fpina,5C 
collum,8C omnia mcbra,vt in quacuq; parte corpo- 
ris digitum imprefleris,fadcsibi fouea: SC remoto di- 
gitoiteru redit, vt prius: oculoru palpebra efi infe- 
rior, valde tumida: 8C magml fignu diftimfiiuu vtrft 
hypofarca fit ex praecedente frigida vel calida: efi: qp 
in praecedente frigida,coniund:iua oculi efi: valde di- 
fcolorara,cincritia, vclpallida.Si fiatex procedereca 
lore, efi: citrina, vel fubruffa.*quod ctiafdtur fi febris 
praecedi t,aut eft praefens:autapoftema caliduprecef- 
fit:aut durities fuccedes apoftemacalidu manifeftat: 
&haec vldmalocum habent fimiliter inafcyte. Sitis 
quoq? eft fignu opportunum &difcretu. Nam licet 
omnis hydropicus fidat:propter membrafuper/ora, 
hepar propter humida materia praecipitantcinferius 
deficcatur: tamen hydropicus ex caliditate palatum 
femper ficcumfentit: 8C fumum calidum ab inferius 
afccndentem quitenctos, meri, 3C membra pcAoris 
in continua fiedtate. 
C , afcytis. Afcytis propria fignafunt q?coI- 
i brachia,pecftus,etomnia membrafu 
perfora gracillantur: vox fubdliatur: folus venter in 
flatur, & crura,& pcdes:q aliquando inflatur in prin 
i cipio, propter virtutis fortitudine adextrema noci- 
uam materia expellentem.[Si venter percutitur:audi 
tur quali fonus vtris de corio vino pleni. 
q, tympanids. In tympanite foluinflatur ve 
Digna tcr et ftomachi regio,et omnia membra tam 
pedes quam alia fiunt gracilia. Et fi venter percuti- 
tur,audit fonus ficut tympani: 8C eft i n eo minor gra- 
uitas,quam in afcyte:ct maior renfio:& fi ventre eius 
comprelferis,inueniestenfum vtchordalnecfendes 
fub taAu aliquid inudare. In afcyte vero fendtur mo 
tusaquae cum comprimitur: dC cum aeger in larus dc 
latere permutatur. Curas diffindas 3C particulares 
reperies in libris mcdicinaequantum cft ex ordinatio 
ne diaete diuerforumq? medicaminum plurimorum: 
quoniam vt dixi, ego non ponam mfi pauca quibus 
longo vd tempore confueuu DOCTRINA 
■ >• 
quonia fi' caliditatc omnino ncgligas, 
tarur:& hcoar plus debilftaturrct ex hocrnatcrl m ct 
tiplicatur:& fi aquam di'infriafi-u frigida inarer1,1 
calidam curas (impliciter, nihil prodeft. CI c 0$ 
godarc cuilibet hydropico ex calida caufi p^ 
delacte,aquam decoctionisfolarhri,S£cndtui?* , 
illa aqua coquere Tuos pullos:<S£ cftvdle bibctc ) 
pum acecofum cum feminibus. Etcgop°n° |(/ 
cum qua meo tempore curaui duos,dcafcyf1 CN w 
dacaufarvttibi fintetalrjs in exeplum:quamu15 f p 
res alios procurauerim: in quibus cura in eis t‘1L 
hil contulit. Facio fferi fyrupum platearn pcr ‘ 
modum.Re.fucci fcariolac, libai.fuc.aprj, SC P , 
ana lib. i. bulliant cum vnc.iirj. aquae cfuI?,tnai^or/ 
nis foeni.apfj, ana vnc. j.vicpadiib.ii. jj 
titer exprimatur: Sc addatur zuch.lib.i.&bu* . 
perfectionem. Cii vis ab igne deponere5addci' (3> 
ba.vnc.f.&permitteparum bullire: & vfuiP- 
Detur in mane cum aqua decoctionis 
in hebdomada fecundii tolerantiam 8C effectu* 
ter totus praeter partem hepatis emplaftro C1 C{\\C 
tur predkto facto de ftercoribus 8C aceto:& o*P jc{, 
par pone emplaltrufactumdevnc.il. farinae n 
rofarum,fandalial.& ru.ana 
fj.diftemperetur cum aquarofa.& aceto. P,'[3b 
etiam eft dare fi' febris no cfr,lac caprarii, ficutc* 
vberibus in ieiuno ftomacho. EtquadointfP^f(7) 
ter minui:et virtusfortificari.*ponecgrumiu h3 0; 
vbicoctum fit fulphur,& fel: vbi faciat paruar* 
ram.Nalicctcx parte materie indigeantexicC‘irlj 
tamen mebra eorum nimisaridafiercnr. Q}*a*e fie' 
in aliquibus aliqua parte deficcatiua 
medicainin a, 
ITcccntur: membra remanentin ariditatemu11 
propter hectici mOriuntur: haec omnia ergo °P 
teexquifiteprouidere. f r^[i, 
Cnratin Q^x^ infolaconucnt 3 7up 
quam quida audacter aggrediunt11 
lisconfideratis pticuIaribus:quoniaignoratoltl )L)|,c 
fcientiam medicinae. Vidiquofdam qui fen(S’.,oie 
nes, fortes, debiles vno 8C eodem m 
odo cu 
banr,incidendo cutem circa vmbilicum:ef °lT1 0pc' 
cifi vrplurimu peribant. Propter hoc ab eoru rfiid11 
rein alio non cclfaban tu prius cofidera 
fger iuuenis:etforris:quoniafi fortis no efrpcr 
nullo modo adhibeas: necdcfenibus, necdc 
confidas fortitudinefimulata: quoniam itftp 0fi' 
cft feneminucnire fortem: in quo ffthydrop1*1 
firmata. Si ergoiuuenem fortem inuen/esln<: 
opus cum cffeAu petentcm:de cuius es 
experta remedia defpcratus: quaere 0nil 
hydropifis fuerit ex principali hepatis caufa* cfo 
tuc oportet incilioncm fieri ex (plenis Iaterc*j; 0r' 
fplenfuitante principium hydropifis vicla^.^r0 
tet q? ex latere dextro fiat incifioinfrahepar*L 
membrorufuperiorum caufa, vtfiomachi, 
gmatis vel alterius fuperioris facta fuilfet' 
tetincidi fupra pecten in fundo ucntrism , . 
iliorum.Si vero in muliere fuilfet caula ma |otlj 
folum fitincifio prope Vmbilicum. Cu 
cu his confiderationibus noueris incidenda. n[fip£ 
erigi:8C ventre eius ad inferiora premi: vtqu 
tcsaquadcfcendat:& facipfum comedere Pa cJfljc 
panem toftum fuper carbonibus vino 
fac ipfum federe coram te inter brachia forti5 
T H RTIA 
. hypofarcae.Cum crgoregimchypofarcaeor' 
‘**cj{naurris,dacirrochifcosdeladacumapoze 
mate de radicibus omni die.‘de quarto in quartu pila 
!as de agarico ei dones: 8c cu tumor deliquefcere eo?' 
perir,& minui:fi'Fueritaeftas,facegruminarenafepc' 
liri calida in loco vbi fol percutiatcu virtute: vel fac 
illum peraltum montem afccderefoli oppofi'rum,vc 
valde fudet:& rorum corpus intus et exterius ca 
lefiat.Si fueritin hyeme,pcmaturin ficca ftupha.ita ta 
mcnq?aqux nullatenusappropinquer. Apozema 
deradicibus fic fit. Red. corticu fceni.etapr),ana drac. 
x. feminum apti,fquinanthi,amcos,ana drac. v.rofa- 
rumru.fpicxnar.anadrac.iq.coquein lib.duasaquc 
vfc£ad vnatn cola.etferua:ad cuiusconfcruarionem 
ponas paru mellis. Trochifci de lacca fic fiunt.Ree. 
reubarba. laccc, ana drac.iq. feminis apq,fpico,ameos 
amygdalarum amararu,mafiichcs,fquinathi,feminis 
iuniperijCofti, amari,rubeo:cap:for.anftolochu; rot. 
gentianae, ana vnus 
fumatur cu vnc.iin.fupra didi aporemaris. Pilulx 
de agarico,ficfiunt. Re.agarici, drac.x.fucd cupatO' 
rii,reubarbari,ariftolochix ror.ana drac.p. panis zu' 
cbari albi,drac. v. fiant pilulae.Dofis eius,drac.fj. 
Afcytis. Si videris afcyticum cum fignis cau' 
farn calidam procedente fuiffe fignificatibus* 
vrina fi fuerit pauca 8C rubea, 8C virtus debilis.*dc tali 
aegri falutedefperes: quod peius fuerit, fi febris fuerit 
in praefenri. Si vero figna demonftrcnt caufam fuif 
fe frigida, SC xger cfi fortis: vide fi venter eft fatis du' 
rus:& tunc fac ipfum vrifyrupoacetofo, fadociife' 
mimbus:&cumzucha.& des ei pilulas de reubarba' 
ro:quo fiuntfic.Re.rcubarba.fuccieupatorij,feminis 
cndiuix,anadrac.iq.agarid,drac.v.fianrpilulxcurn 
fucco endiuio. Dofis,dra.t).fumatur omni hebdoma 
dafemel. Si vero dfetdebilis:no tamen nimis:pof 
fetfumercloco pilularum hostrochifcos. Re.feminis 
endi uie,drac.x.efulx,fucd cupatorrpagarid.an.dra. 
tj.& fcrop.fj.rofarurn,ct feminis dtruloru, ana drac. 
v. SC. 5. fiant rrochifci:cum aqua decodionis, foenicu. 
dcrurcumfyrupoacetofo, 8C de feminibus. Veter 
cmplaftretur cucmplaftrofado de duabus partibus 
ftercorfs boumi,et partibus fingulis fimi caprini, boli 
armc.fulphu.& falis diftemperatiscum aceto forti, 
pi Tympanicis quae raro curatur, & fpedaliter 
cum a diaphragmate incipit: &cu eft confit' 
mata:corpuscii panico calido euaporare, 8C fumere 
eleduarium de bacis lauri:& fuppofitorioru appofi' 
tio ventofitatemdiflo!uentiu:&fame pati:aventofi 
ratem generantibus abfiinere : ventrem fortiter cum 
afpero panno frpe fricare. Eleduariu debadslau' 
ri fic fit.Rc. foliorum ruthx,drac.x.ameos,cymini,ni 
gello,leuiftici,petrofclini, macedonid,origani,carui* 
amygdalaru amararu, piperis nigri,et Ion. mentaftri, 
dauci,acori, bacarum lauri, caftorei,anadrac.rj.fera' 
pini, drac.iirj.opopana.drac.irj.fiateleduarium cum 
triplo fui de meile. Hoc eleduarium mirabiliter ven' 
tofitatem cofumit: 8C multu valetin colica ventoia. 
Confedio fuppofitorrj uentofitate per inferius diffol 
uentis. Re. cymini, folioruruthx viridis, ana. M.i.ma 
ra.radi.bryonie, radicis mali terrx, radicis rapha.ana 
drac.t).falis nitri, drac.i.fiatfuppofitoria cum meile. 
Si ucrocognofdshydropifim elfccx cholera:tuc no 
©bliuifcarislarericaliditati fuccurrere.‘nccaquam feu 
materia negligas frigida, cum calidis effe curandam»* V,’Htch?flv r 
tUtlcac • s,P,um5 ne in hora tuf operis moueatur. Et 
raciSjnjClPCcurn digitte manu5 finiftrae pelliculam mi 
Pcrf0ra,°CO5 vbi vis indfionem facere: 8C illa pellem 
fagitcllafecundu longitudine ducendo 
Perf0r> ,ta q? non tangas fiphace totum mirace per 
Suo V,T °‘ct detegas:ita q? uiderepoflisillud: 
CaPuteI° e^cm ln 9ua vulnus fecifti fuperius verfus 
Vtu CUa 5 per vnius digiti longitudinem ve!duo>- 
enj ”P^lacern perfora:8C pone ibi canulam : 8C 
V,^ris aSna quantum adconferuationc virtutis 
e*Pedn*e:fupcriore pellem fupra fiphads vul 
r,OrvuiniIttc^e^cendere:quonia nihil inde pellis exte 
pejpUs cooperies permittit exire. Mane vero ite 
ern rieua,donec vulnera fecundu reditudi-- 
Stc^r^tur‘ canula mitte, & extrahe de aqua: 
emper quantu poteris conferuando, etfa- 
Sirte.°necaquam au feras: et no totam:fedpartcm 
0Prrj's^Uarn P°^tea confumescualrjs medidnisfibi 
Hoc notato q? tepore extraAionis aquae 
u j, °n,s cibis.& potibus refici,& odoriferis: 
,Sbonumran§UI' generantibus,8>C fpiri 
* capQ tIpI,canti^us5 vfbrodqs bonis gallinarum, 
0,Hnis nUm CUm vino bono, 8C aromatico. Nam 
Sf?a-CUat,'° ma§na Ppiritus diminuit: 8C 
rrtUUm v,rcutcs diminuit: 8C edam virtutes 
* Plntum diminuunt. 
cancro,et ulcere in uirga uirili, dotlrina tertia 
Gtp. XI. 
V* *US€ft quaedam cxcrefcetia, quae nafeitur fupra 
rh^urium virg$:& aliquadofupercaput,qu$: 
ahquando eft mollis vt de phlegmatica gene 
Ccr,a* aequando durautde mclancholica:quc 
Cancerfitinuir- 
t ,n alqs diximus fieri membris. Vlcera ve-* 
eaC3c Pu^uIis calidis virgae fuperueniendbus.‘qu£ 
ct% crepanturvel ex acutis humoribus locum vi 
t Sj>Ue^ex comiftionecum fecda mulierc:qu£ cu 
Q, pl11 habente morbum de nouo coierat. 
Heus phlegmatici eftligatio cum fi!o,vcItO" 
\litl [ ,crablatio, 8C lociconfolidadoait fduifti. 
vero cura eft dubia. Curatur tamen an 
cu temperatis mollificatiuis, 
c^rafclirofisfeu duriapoftemads 
f^tu*r^u* omnibus eius radicibus au 
decurior tame modus auferendi illa 
tangere cu ferro calido. 8C poftea pone-- 
cafum cfcharae:poftea iterum tan 
*€rro ca!ido:& ficfucceffiue & leuiter ope. j 
(\ €c tota fuperfluitas fit confumpta. 
Vero no curatur ni fi membru infetftum to 
taliter auferatur. Nec elt aliqua via melior 
quam fitignis.locus ergoinfecftus cu 
t P»of '115 COmburatur: 8C poftea mundificaduu 
pPfrponatur.*&I ad vltimu cum deficcatiuis 
Nota.hicnon dimittasquinfu-' 
ponas continue defenfiuum:et fpe 
a |0ud quod fit cum bolo armenico& terra G* 
Vjr 5 Cu01 fanumacorrofione defendit. 
it curantur Artibus abfterfiuis: quae qua 
‘I|^vid r in§r°flant labia praeputq: 
fieri verruc?: quae no curantur,nifi 
valet hecme^ 
* offidemremouet dC deficcadRed.vini 
TRACT. III. 
IANFRAN. MA. 
i albi optimi, vnuVviridis seris, drac.i.auripigmcntf, 
drac.rj.teranturfubtilifiime:&ponamur in vino: 8>C 
faepiusmoueatur: 8C vfuirefeructur: & quanto plus 
antiquatur,tanto meliusinillo uino madefiat pannus 
lineus vetusti ponatur fupra locum aegru. Nam vi 
ceradeficcat,& confolidat,& cancrum interficit. SI 
uerono eft ibi nififolaexcoriatio,appone vnguentuf 
album noftrum,ueIfolum pannumlineu veterem in 
aqua rof.calida:8C Iauetur,& fricetur5et fubtilifilmus 
pannus lineus albus fuperponatur. Item puluis fa- 
<ftus de cucurbita Cicca 8>C aloe multum valet. Item 
multum valet puluisdc corticebugiae quoecftradix: 
berberiSjfificcetur. Siquis vult mebruab ol corru 
ptioneferuare:cu recedit a muliere,qua habet fufpe- 
Aam de Imudida, lauetillud cu aqua cu aceto mifta* 
De hamorrhoidibus, rhagadiis, CT fiftula in ano: doftrin& 
ter ti<e traftatus tertii. Cap. XII. 
H iEmorrhoides nomen eft comune membri:8C 
aegritudinis.Nam haemorrhoides funt venae q 
terminanturinani margine quae funt venae. vero 
venae:aliquando aperiuntur:aliquando corroduturi 
aliquando apoftemantur. Cum enim fanguis qui 
illas defeendit, adeo multiplicatur,q> no poflitin ver- 
narum corporibus contineri :fi fueritfubtilis 8C cali- 
dus,! n com paratio ne venaru, ap erit orificia. Si fuerit 
groifus phlegmaticus, generat ficus. Si fuerit groffus, 
cholcricus generat moralem, 8C attritam cminetianv 
Et fi fuerit grofius mcIacholicus,gencrat condyloma 
ta. Fit etiam aliquoties tantus humoru decurfus, q> 
apofiemata facit diucriafecundu q?inmembris alqs 
diuerfantur,quaequideapoftematafiftulam pariunr, 
nifi eis,dtifiimefuccurratur. Sanguis tamen adan5 
per hemorrhoidas venies femper grofius eft,fangui- 
nis alterius corporis coparatione. Sanguis qui cur-, 
rit per venaru apertura periodicus, non debet reftrin 
gi: nifi adeo fupcrfluatq? aegrum debilitet:fedbono 
debet regi regimine: ab omnibusaliquando defende, 
do cibarfjs:qui fanguine acutum 8C grofium habeant 
generare.Nam ex hoc periodico fanguinisfluxu cor 
pus a multis aegritudinibus conferuaturrvtlepra me- 
mania, 8C alrjspluribus.lmmo ficonfuc 
uit currere,SC ceflauit:eft dignum q? cu ingenio pro- 
uocetur:verum fi eft adeo currens: q? hepar inde de-, 
bilitaretur: poflet p hoc hydropifis generari: quonia 
fanguinis nimiaamiflio diuturna,caufa eft ad facien- 
dum hydropifim magispotcs.Ideocp oportetipfum 
currentem fanguine confiringere: cum nimis ipfumi 
videresabundare. Medicinae conftringentcs& pro-. 
uocates in huius fine capitulinotabuntur, Notaq> 
excrefcentiarumillaru quae dicuntur haemorrhoidest 
quaedam fiunt extra ani marginem:<S£illaenimisfunc 
timendae:quaedam intra, 8C econtra. Item quaedam, 
fiunt ex parte pofteriori Vcrfus fpinam:& illae minus 
timcntur:quaedam contra verfus radicem virgae: 8C 
illae plus timentur: quonia maiorem dolore caufant: 
8C quonia vrinaper eas,aliquado denegatur. Ficus 
cognofcuntur,quonia eft fine colore: 8C fi colore ha- 
bet, eft cineritius feu pallidus:et eft valde mollis,ct ha 
bet pedem fubtilem, ficur efiet pediculus ficus:5«C ali- 
quando emittit quandamfubalbidam fuperfluitate: 
3C eius cura eft lenis. 
CViratin Pe^ & cus vt habeas filum ferieft, 
urd ° fortem;SCftringaspediculieminetiamfita D OCT R I N A 
T HRTI A 
feeneq? aeger quotidie ftringcplus 
•filu,donec pediculus totaliter icidatret cadar ficusrpo 
ftea exi deficcat/uo medicamine refiduu dcficcetur. 
toralis ucatncus rnagnu facit dolore:et eft emi 
nentia rubea habens parua capita, ficutin: 
moro celfi':eteftfubrubeaad purpureum tendens cd 
forem* Hthuic nififuccurratur.mirigandodolorc: 
aliquandogenerat apoftema. Etciuscura 
botomia bafilice lateris eiufdem in vno die:in alio de 
faphenaeiufdemlateris. Deinde fi cofuetus 
defluxum fanguinis habere, prouoceturrfi non ,no:; 
quonfain no confuetisfanguis,no debetper hemor-' 
j-hoidas prouocari. Deinde dolore mitiga cu fpecia 
ni' & probata medicina:quae valet ad renafmon, 8C ad 
omnes dolores ani: per qua fui honorem & vtilitate 
S mulroriesconfecutus:& fuit nobilis Alexandri.Reci, 
thuris,myrrh£,Iycii,croci.an.partem.i. oprj partes, fj. 
, ferantur:& conficiantur cu vitello oui,etmucilagine 
pfyllrj,&: oleorof.& fiatadforma vnguenti: dequo 
vngatur lichynium:fi dolor cftintrafi foris,fuper pe 
dam diftendatur;& loco dolenti applicetur. Aliud 
HaIyabbatis:quado eft ibi cu calore dolor. Re.ceruf’ 
ff,dra.v.Iithargyri, drac.ifj.hyofcyami al.drac.fj.ma 
fh'ches,drac.i.omnia teratur 8C cu vitello oui,& oleo 
VioIato:fiat vnguetum. Aliud eiufde quod eft 
num:quando dolor eftcum apoftemateno multum 
calido, quod maioriindigetrefolutione,veI 
tione:quoniarefoluit& maturat:8>C valde dolore 
dat. Re.foliorum maIu$,floru chamo.meliloti,ana. 
M.i.fomi.feminislini,anadrac.ip.lenticularum exeo 
riataru,drac.x.coquanturomnia inaquadonecdif- 
foJuantur:& aqua tora deficcetur:& ponatur in mor 
tario,etoptimepiftetur:deindc addantur duo vitelli 
ouorum,& de oleo violaceo, quodfiifficitadforma 
unguenti. Item aliud bonum ad dolorisfedatione. 
Cum oleoantiquo calido loeu embrochadolcntem. 
Si vero huius loci apoftemata veniunt ad famem: 
jiunqua expeftes, cp per Ce erepetur ab cxtra:quonia 
tuefemper vel vt valdeplurimuinuenies cp foramc, 
quod videbis exterius ad interius per- 
foratinteftinum. Illud ergo feftinater aperi ,antequa 
digeftionis habeat complementum. 
Si vero locus fit haemorrhoidibus [peditus: 8C ma 
gnu non faciant dolore,nec apoftematione.‘et uis ifta 
deficcare,et cofumerc:duobus modis potes procede 
r retaut cito, vqppter hoc habet loeu \ forti,et cito cu> 
ractiaficuthicaliqfiutpcenadefidcrad: 8>C ruc femp 
appone alicjd de meile anacardi vel vnguento rupto 
Irio aliquo de dicedis: vel cu ferro tage calido:qd'plus ] 
valet. Si vero delicatus fit 8C debilis, debiliter 8C lo 
gotempore deficca cum fuffumigationibus faftiscu 
pulpa colocynthidos,de femine myrtilloru, 8C folrjs. 
St corticibus capparis,& myrrhae,& nuce cyprefti,et 
gallae:& fedendoin aquadccocftionis eorum, 
dam vclomniu. Nam haec omnia loca denigrant: 8C 
deficcando cadere faciunt. Et ego nunquam ibi medi 
camenappofui corrofiuum: 8i fi aliquando appofui 
multum caui: vt illud ponerem cu menfura.Nam Ra 
fis tenens opinionem fernper libentius vfus fum 
terio pun<ftua!ia<ftuali. Modus experimenti quod 
baemorrhoidasadeo confumiqquodpoft.ix.diesno 
appareat veftigium.‘& eft de meisfecreiis. Re.radices 
tafti barbafti: 8C laua: 3C deficca in furno,quando 
trahitur panisauq? nullo modocoburantunfedipfa 
: rutn femata v/rtutcdcficcentur:etfiatpuWs* 
fumantur, drac. fi. vitellus vnus 
drac.fi.incorporentur adinuicem * & in fag*rnI'.1 gj 
oleo bonofriceturin patella:& fiatvna crifpcl 
fumatur omni die iniciunovfcp ad.ix.dies. 
Si vero dolor effer in loco cum venarum P 
dinefine apoftemate: vel fupra diftis cmincnt 1 
aeger fentiret dolorem in fpina?&grauedinem 
Sc totius corporis: 8C maxime fi confueuit 'anfr ||ir 
fluxum habere: 8C longo tempore no habuit*1 Jf, 
xusfanguinisprouocctur:quod facitfuccus 
porri, & fitoptime:flradiccsporri mundas, yf 0/ 
tes acuis in formam fuppofitorfi: 8C cum ea fr,c,j| 
cum inficiendo: & extrahendo, donec alicuius 
vel plurium aperiatur orificium. Item faflC artcS» 
maluaeintinAafelle tauri. Aliud.Rec.melllSP 
? fi.floris aeris partem vnam: & mifce:dequO Wv 
chynium.*S<r appone. 
Cum autc currit fanguis plurimus.* & hom 
tatur:fuccurre ei cum trocluTcis de carabe.*qul rlIo' 
ad refiringendu fanguinehaemorrhoidu, & ,TlC 
rnm.Reci.carabe,gumi nucis, balauftiae, acC‘f 
barbe hircine,drac. v.thuris,drac.fi.opfi,drac' 
trochifci cum mucilaginepfyllrj:runc vnufq 
deret, drac.fi. fumatur vnus rii 
ptico. Circalocu vtarisfuffumigationibus 
rerii, vtgallarii, pfidiaru,nuciscypreffi,myrfl >cCf 
8C fimilium:& hac recepta copulas gladium,c0 
granatorum groflb modo tere:& cum oprim 
coque: 8C de illo vino locum laua mane 
etiam fuffumigatio cum radice raffi barbam* 
fus barbaflus habet magnam virtuteinhem 
dibus,fiuefumptus intus, flue cmplaftratuSjh 
migatus.*ita qfuper alias rcsfimplices habet i*1 
prium iuuamentum. r0f 
ri ii funtdura, c r.pjf 
Condylomata dlfl-0iu?do? & mellificando^ 
de fcroffuIis3&apoftemate duro 
loco maturatum,8C indifcretecuratuni:accid> 
teftinum groflum perforatur.‘itaq? foramen 
extrain natibus:8C maxime prope anum:ifa 
ramen illud exit ventofitas vclegeftio aliqo’ 
tinue:aliquibustantu quado uaduntad 
quide foramen ani fiflula nuncupatur. f^c 1 
pliefter multi cum audacia fe nullis confidet 
ciliaribus intromittunt: 8C hanc 8>C illaeodefl1 
curare nituntur,nullam inter vna 8C aliam y1 o d 
facientes. Sed te fic no oportet procedere.*!111 
fltionem fiftulae tibi neccflarium eft in 
ter: & hoc vtrum foramc quod eft interius 
terius fit, q corpora lacertorum ani tra n*ea 
notitia habuiftfloporret tunc fi fiflulam C*P 
re,q> n o fuperueniat peior egritudo:quod e 
luntateftercorisemifTio omni hora. Item, utp?/ 
ra, vtrum ex foramine multu exatdc tn3cer*. fcc&r, 
rum :8C fi multum, vtrum fit laudabilis vel u 
Item fi fintibi dolorum vel tu 
hae difpofitiones variae cogunt cura pcnitnS 0pOf 
Na ut didii eft in aliquo loco huius libri:prI fr,:dc‘^ 
tet dolorem fedare, tum° afct|y 
de proba fi fiftula lacertorum 
deritjquodfciesfidigituinanopofueris* « djg,t0 P°*uens in fiftula:et cognoueris ubi tenta cu 
<juiat bu>auit:tuncprecipcaegro fuuftringereanu; 
gitu,. pncPer lacertorum comprefllonem anus ftrin' 
fra, ‘ 'ttL»ncfcics fi' fiftula fit fupra mufculos, aut in- 
<Unte3 je.m fiftula fit fupra mufculos, 8C aegro non 
a,ex fiftulaexit ventofitasaut ftercus. 
inucneris mufculorum fubftantiam in- 
fycanL|pC^uP€rarc:tunccum ferro uel 
,i3tcnus appropinques, ne fiatilla quam dixi- 
Wjatj- ei° Scddoccillu locum tenere munducum 
C9(:.n<> aclu? mellis,cu myrrha, 8C cum aliquo 
1,0: J’ta ned/lpofinonis malignitas 
Pr0l aeger hanc portare difpofitionem 
USnie^0ri t:oto tepore vitaefuf» Si vero 
i c^t,ntraanu fuerit infra mufculos prope 
|^ftClJ‘rVc*et,afn partem media mufculoridtuncpo-' 
')ilhurha^5r^e<^ra^cr,jlitu amas:quauisparum aut ni 
Poctar I^,_tar,s egreditur: vide rame fi aegro fit melius 
dirPofitionem : quia per ea corpus a 
te^uanr')U!rat,^usPur^atur‘ Etl hoc,q? 
nguis per haemorrhoidas cur 
norn,UeU5t‘ctP0ftq»a habuit fiftulam,nihil cumc 
°: fed anus eft in alrjs partibus totus fanus: 
C 1 c2nhtcturaegro5ty poftqua illam habuit fi 
in dorfo fentic do!orc:quem ante fiftula 
at;>tunc ibi cauc ne labores ad ifum fiftula figil 
Hip quia faceres contra praeceptum nobiliftimi 
l‘tl,1,0lna per hanc vigilantem fiftulam omnes 
0. t.Qcatrigatae. Fiftula vero haec aperta dimifla 
Vjj rJ}°idum loeu tenet. Ait enim 
Kes^!ananantiquas etc. Sicuratame defideras, 
vtacu 
a Dearnp°nasin foramine ipfam acu 
Urn extrahas:& acus illa fortem filii habeat du- 
Ij1c% *** * €xtra<^aacu duo fili capitaftringeadin-' 
fupra locum aliquod durum:& omni 
111 nng« donec tota caro,quam filii 
Si vero vis citius operari, im 
%lCl( °™um a duobus eleua capitibus:8c tota 
111 filii fit penitus 
Vj/., h aliter vis facere, cum fili extremo pannii 
adeogrofTum,q7 foramen impleat:8C illi! 
t Vna p^rte,fcilicet cuius defideras deftru^ 
5 Vriguento vngeruptorio:& mitte cum 
Ni/CUm capita panni nc&c: 8C caro a pa- 
fij€^en^a denigrarur:quadeni 
°rP°nc butyrii ad cfcharf cafum:poftea mit 
firtr‘°d C°nf°fida:tamen melius eft vtvltimum 
cn ferro facias comburente. Et nota q? 
tvSc°rr pt,n hoc loco:aliquado eft maligna, 6Cvi 
jXr0 1Uurn emittit: & quidam tunc volunteura 
Caf^tOr,0:quare ibi faciunt efthiomenum. Sed 
Sr5titu U5fcilicct quando fiftula eft maligna,non eft 
fi Vun V^cat5hcutignis.hxccnim omnia coplet. 
k Cq Cr^ufi temouct:6£ corruptum locum re<fti" 
ipfius corrigidnec permittit q> 
CrCc lr5ateria corrupta difpergatur. O fratres 
fyPtOrio C0^nou, Iaicos,qui quofcuncp habebant cii 
i|l Q^nCsCUrare volebant,etiam cancros: 8>C fiftulas, 
pte5c5rc^cent|as,& crepaturas:<3£ credebant p 
0,rSQ°nUrnGal.in omnibus operibusfuperare. 
l;t^UsiAJp0n,a quanto plures incurrunt errores, tan 
Cuptur, &ipforumruptorioplus vtutur. 
* no habent vinum ad bibendunijbibut 
RATCT. IIL- 
LAN, M A, 
, acetum, 8C aliunde vinu petere 
fibiaccti potus noceat: 3C cum ipfe fit iratus, 1i- 
cim no patitur: nec aliunde potu quaeritffed ad fu uni 
acetum reuertitur: donecfpiritualiadeficcentur. Sed 
fi vinorum haberet copiam: (S£ipforu benefeiret raa 
teriam: non biberet de aceto, nifi fortc,cum vellet cu 
co choleram reprimere:et tunc etiam deipfo fumerec 
temperate* Tuuerolegcdiuerfitatem medicinam: 
8C membrorum cognofcecomplexione, ficucad ple 
nutu efi:alibioftenfum. 
Rhaaadie **eu c,^* aIICFotIes fiutin ano ex hu- 
i? morum ibiconcurrentiu ffccitate, quae 
curantur cum cibis dC potibushumedantibus, 8C cu 
feiTioneinaquadccoc£i;ionismaluae,biTmaIu3e,ecaIia> 
rum herbarum,&reruhume<fi:antiu:et vncflione vri 
gucntiRafisiquodfciflurasaniremouec, 8c matricis* 
Re.oleiro.vnc.iirj.cerae, vnc.5.ceruffae,vnc.i.plum> 
bi vfti, drac.fj. amyli, dragagathi,anadrac.i.opfj,ca- 
phorae,anadrac.5.& duoalbuminaouom:& fiarvn 
guentum; ficut fit vnguentum album. Item valet 
vius pilulam debdcllio que valet ad haemorrhoidas, 
&omnesani aegritudinesfin quibus efi: necefiaria ve 
rum, 8C chebuIomm,anadrac.x.rcrapini,drac.irj.na 
fturcq al. drac.fj.bdcllrj varfj,drac.xv.diffoluatur cu 
aqua caulium, SC exi cis alias aggrega mcdicinasret fiat 
pilulae. Dolis efir.a.drac.rj.vic^ad.irj.cjaparu foluur* 
Dccancr£tiis,<cnnalo mortuo.doftrin* terti*, traftatui 
tertii* Gip. XIII. 
funt vlcera rotunda quae fiuntin cru 
ribus.Er malum mortuu* Item funt crurium 
vl cera,quae quidem coueniunt, 8C differunt: 8c pro- 
pter hoc de his tractabo fub vno capitulo. Cancrig: 
nae funt vlcera rotunda fatis turpia,qu£ fiunt ex cutis 
mortificatione:propterca q? uitalis fpiritus no ibi traf 
mitti tur.ffed locus ille deftruitur fine uita:proptcr qd? 
fitillius loci corruptio. Na fi corruptio effetvfq; ad 
os:iam no cancraena,fed eius filia fphacclosfeuafcha-* 
chilos vocaretur. Et fi corruptio mebri totiusfub- 
ftantiam occuparet:diccretur cfthiomenus, quodin- 
terpretraturfeipfum corrodens. 
o. funt vlccratio nigra vclfubm 
na gra,cutis eius circundanseftliuida,iabia funt 
groffa,caro quae efi: i medio viceris cft corrupta. Mul 
tum affimilaturhaecaegritudocancro vlcerato: ficut 
fimilantur nominaffed differunt:quoniam canccrde 
melancholiae corruptione:haecaute fit ex folaamiffio 
ne vitalis fpiritus. Item labia cancri plus funtreucr 
fa,& plus viridia,& cancer magis corrodit,8C plus ia 
cendit:quarcdiciinturaquibufdam cancri mortui* 
C huius pafiionis eft corpus a melancholia pur- 
ura gare:quia quamuis no fit eius caufa principa- 
lis melancholia,ficut cancrfiquia tame materia difcur 
rens ad inferiores partes,eft vtpl urimum groffa:idco. 
omniaquaefanguinc mundificant a melancholia, va-. 
letin antiquis vlccribus:maximeininferioribuspar- 
tibus exiffentibus* Poftmundificationem facphlc 
botomiade vena quae eft inter minorem pedisdigitu 
ctannuIareipfiuspedis:quoniaminutiohuius venae* 
prout dicit magiffer meus,& ego probaui multoties* 
purgat melancholiam venale, &fanguincm melan> 
cholicum:nonfolucxcruribus fedcxcoto corpore. 
Supralocum appone puluerem alphodclorum 3 vel C O C TRINA 
T H R T f A 
alium totum remouens corruptum* Si vero fectr- 
rius vis agere, & melius 8C citius:dumodo tibi cofen- 
tiat aeger daccauteriii cultcllare tam magnum, q> con 
tineat tota longitudine parris l$f£:&illud igneas do- 
nccalbefcat:& cum illo vicus cancrofum fecundum 
crurislongitudine incendas vfq? ad corruptionisp- 
fundum: ita q> vicus quod eratrotundu, adlongam 
formam fecunda crurislongitudine tali cauterio re- 
ducatur:quonia/ic complexiore«fb'ficatur membri, 
&. corruptio confumitur, 8C acquiritur vlccri bona 
forma. Facfto cauterio pultes de melle,farina tritici, 
8C fucco aprj apponatur: dC tunc vt caetera curentur 
vlccra,vtfduifti. Necobliuifcarislhoc loco:poft 
quam membru 8C corpus cuacuaftiTuprafpecialirerr 
6c etiam circalaefione, locum epithemarecu ruode- 
fenfiuo de bolo 8C de terra figillata:quoniam humo- 
res currere non permittit; 8C locum fanum a corru- 
ptione defendit. 
‘IVlali tn m0rtuum eft quaeda fpecies fcabiei: quae 
plus defcenditad crura:8C eft degroiTis liu 
moribus aduftis,illic peringuina dcfcedenribus:quo 
rum aliquas pars remanet in inguine, & glandulas in- 
flatrquasibi naturalesinueuit: itaq? fuperueniens in 
bis glandulas,quaefuntin inguine tumefacit. 
Cura eft corpus ab humoribus aduftis & grofiis 
mundare cum medicinis:& phlebotomia bafilicaeil- 
bus lateris velamborum:& phlebotomia pedis fupe 
rius dicfta:8C glandulas diffoluere,& extrahere fecun- 
dum dodrina in capitulo fcroffularu 8(. glandulari! 
didam : &C pofteacum medicinisdeficcatiuis vngere 
cura. Sic ergo facies. Loca laefa vngecu pfilothro: 
donec omnes pili fine violentia auferantur:&poftea 
Re.thitymalum maiorem dC minorem:8C bulliantin 
oleo aceto fucco fumiterrae vfquead aflfationem 
herbarum.cola:& colaturae addeparumfaponis: 8C 
fac vt vnguentum:quo locum fortiter vngas in for- 
ti folc vel ad ignem. 
Itc.Re.olei,accri,ana drac.rj.faponis mollis,SC du- 
ri, ana vnc.i.incorporenturadinuicemrquibus adda- 
tur fucci maliterrae vel bryoniae, vnc.rj.& omnia bul 
liant,8c incorporentur:8c fiat vnguetum.haec in hac 
partefufficiunteuhoe qjinuenies inantidotario:qu£ 
conueniunt huic loco. 
Dc uaridhus,zr elcphuutU.dofirin£ tCYti<e,tr<tftatus 
tertiu C ap. XHiJ. 
VAriccs dicuntur quaedam vene groflae virides 
6C purpurreae:quae circa crura multipliciterin 
uoluuntur.*quaefiuntcx fanguinegroffomclancholi . 
co defeendente: 8caccidit vtplurimu groffisnutritis 
cibarqs,& multum euntibus,& onera portantibus. 
Elephantia dicitur quaeda carnis augmentatio:in qua 
crus vitra menfuram debita augmentatur cum pede 
toto: & fit ex groffo phlegmate vel exgroifa melan- 
cholianon corrupta: 8C iam habes fignainter melan- 
choliam 8C phlegma in locis pluribus difiindiua. 
_ varicum eft corpus euacuare cum ferro capri 
no,& epithymo :quaeinhoc cafu eft propria 
medicina: vel cum pilulisdeepirhymo &phleboto- 
miabafilicae brachrj ciufdem laterisateppedis: abfti- 
neatacibis melancholiam generatibus quosnouifti. 
Locusautem tribus curatur modis. Vnus modus eft: 
ut videas fuperius contra plicaturagenu:vbi videbis 
vnam venam groflamia qua pmnes inferiores vide* 
bis defcenderc mamTcfte. Tuncilla cum acua 
dc:ita q? illam cu acu non perfores.*fed totam1 
gram cum acu collige, 8C cu filo quod exit, y'a 
ftringe.Poftcafupcrius per latitudinem dig^1 a 
fimili ftringe:& tunc 
fupra venamrexcoria ipfa fecundu 
poris fuperficialitcrfciffa, venam t\cuzlSCin ,t\ 
incide ligaturas.Poftea ligaturam inferiorem 
ab inferiuspremendo fuperius totum * &(Jt 
fum exprime, 6C extrahe quod potes perlocU 
i n eidi fti: poftea refiduudeficcacu 
ptiuis.Caputautem venae fuperiorisferro cali j0 
teriza: SC carnem etiam vbi vulnus fecifti*^ 
tange calido.poftea mundifica locum:&com Q/ 
fciuifti» Alius modus eft venam folum p' 
mare:d£ q? potes defanguine extrahere:& 
pe purgare:3C crus cu deficcatuns epithemate* |ll5 
cotinuare cum diaeta fimilirer competenti» ,rejdl' 
modus eft q> ad perfeAam non intendas cura* 
quando dimitte ianguinem per venam illam ,<t 
dcre:et tunc paucis 
fanguinem grofium minue cu phlebotomas p 
Ais:& locum epithema cu 
ambulatione impediens remoneatur:poftea ua 
fiefuam portet difpofirione. Ethocmulru 
cum in hisrqui logo temp01 
tauerunt:& qui funtpleni, SC proueAi in ca 
niam fi in his vena truncetur:pcr quam ad cn1 ’ 
brafcilicet ignobiliaex nobilibus longe fang1 
lancholicus portabatur .'remanet in corpore 
plures aegritudines: 8>C morte faciet citiorem» 
vidi quofda: in quibus venae fueruntincife* 
mcifionemfatisfam manebant:8C poftea femp 
fuerunt:& poft pauca tempora fu ntdefunA1* 
vero curatur: poftquam fiJcrl 
elephantia mata;fcjn5ante confirmaO0"^!» 
gandohumore pcccantcm:&cupraediAisP*1* 
mfjs,& cuabftinentia ciborum groflbs ftf( 
ncrantium.pofteano vadat nec equitet nifi 
Ao 8C pede cum fit tribus latadig1^;^ 
qua pes totus & fpecialiteriniunAura c\iot* 
quanto magisafeenderie, tanto ligatura 
Nam ante ligatura prius fiat mun Aio cum c?K 
tionefaAa de acatia, myrrha,aloe, hypocym 
mine,8c aceto» Cumauttumor coeperit111 
phetur, 8C embrochetur cum aqua decoAi0 jptf' 
ris vitis,feminucaulium,ftoechadosarabis» 
ru,ftercoris caprini, myrrhae, 8C fcenugraeCNP. pii' 
porarionem vnge, &ligafecundu q?in Pr,,|jost - 
gauifti modo ifto, que habui a Rafi. multos a 
ui tepore meo:non tamen adhuefuerunteo 
X)c porris Sciffur is manuum peduJ 
tUjrdftatus tertii, C*p. 
POrri vtplurimu generantur ex phleg*11 v 
fo:& magis molles 8C magisalbi»^^ 
fiunt cxmeIanchoIia:& funt duriores SC ll,I?njljnte, 
habent plures radices, SciiTuroefernp^r' 
melancholia adufta ficcaad cutim trafmm3 quf 
nus 8C pedesfcindit.Mugacfuntetiamfem11 * Q 
caneo accidunt propter frigus» 
p» porrorum eft corporis mundifies 
chifco de turbith:& poftea poftea f 
camine cpfumptioiad quod exturbith» ":rt furjifr^cdiCamincconfumptio:adqiiod expertus 
PulUe,Ca_rcCUrn medicamine uel epithemate faffo de 
fru<^ure tcrc°ns caprae ficcati, 3C cum fucco corticis 
tej^5 nuc,s difteperan:6c fricatio cu folrjs myrti vi' 
Cet c°tticibus capparis. Item aliud ,pbatu 
tequ ',cht,q fricentur manus porroiaecum fperma 
«Iccq ,Pr°cedita muliere cum aqua nuperur^: do> 
Cum ,nie delentur. Et habui hoc a quodam clerico 
p PaUcis literis,&cft certum, 
Yerrucaru* Verrucae vero curantur cu purga 
eUli'at,0ne corporis cu epithymo,& fero caprino, 
kusio ™edic‘na propria melancholiae,8C cu fortiori 
a ,bus medidnis,5£ cu vngueto ruptorio,vel 
eWaC?rd,’no>udall'° corrofiuo.*ueIquod melius 
*^at*oe cu forti filorpoftqua fuerit drcuquaqj 
gj5^*ta q? radices apparear,et coftringatur fo - 
poftea fortiter cleuetur:& cu filocxtraha 
p p/ces poftea cif cauterio punffuali tangatur. 
Sciffursequoq indigent corpus ab 
* U'^*Shumoribus mundari:& balneo dulcis 
c,t)isabundann'bus,&:fanguin€dulce&r bo' 
Vaderantibus‘ Poftealaucntur mcbrafdffacum 
Pofl-j ecod,onisradic.bifmalu£;&cu pauco olco.‘et 
Uf t!°nc & exiccationem hoc vngarur vngue- 
° Cl ro‘cer3ecitrin3e,adipis anatis colati,ozfypi, 
dtoniorum,amyli,dragaganthi: 
delj US ,^t,s «qualiter fumptis fiat unguen tu colatu 
Per 'CatUlT»*hoc nancj? unguentum ad hoc officium 
p e fultis vicibus eft probatum, 
curantur cum oleis et vngue- 
ptIsca^,c^,s'et,ah cuapoftematefuerint calido, 
lcut vufi Gale.Vulneraqu£funt,ppter frigus, 
Cah’da fuerint,cum vnguenciscalidis curaiTde- 
Vn phigttur ergo dolor cuvndioe olei de lilio 
ficaJ50liti.poftea locus mundificetur cu vno mundi 
Vc*‘0fOra-Cabdorum m7*rha,& cofolidetur. Si 
V1”1 ante vlceradone, appone cmplaftrum fa- 
Vholo armo. moIIificato:quonia illud apofte- 
,,laQu Ult‘ Si vero antequam mugoe fiant: vis eas 
F°ttetr°3ne Vcnianfprohibere:iubene calciamenta 
ntri?a:5c SP vngatpedes,8C maxime calcaneu 
mugas fieri,phibet:&: mebra defen 
,§°reueniali.Re.oleideIiIio,vnc,vi.cer^,vnc, 
»Vnc.rj.ammoniaci,vnc.i.farinDefoenugreci, 
‘ vnc.rj.fiac vnguentu, 
cius iuuatnentis.doftrince tcrti<£.tus 
Vv tertii. Cap, XVI. 
n^eft*b°t0m'a cftart,ficiaHs (anguinis minutioq 
*n Ucnis. Etiam fciuifti q? licet propter noftra 
%i,SQ-a,Ti phlebotomiae officium hodie barbitonfo 
Crehdum : q antiquitus erat medicoru opus: 
2 beu,nie qu chirurgi illud officium exercebant. 
I chif 8 q^arefit hodie tanta differentia inter phyficu, 
Srl|T§u:nifi qmphyfici manualem operationem. 
rn ,^€runt:ai|t qm operari, vt dicunt quidam, 
QPer5t..an’j3usdedignatur:autqu°d magis crcdo:qm 
Ho,,0nis m°du, quod apudfdentia eft neceffanu, 
diffCrunt:€t haec abufio tantCi valuit propter and 
y^ihTdin^: aPud quofda de vulgo credatur 
Vtfiuf q vnus homo poffit fcire magifterium 
• fcfatclu<dic* n° cnt h°nus medicus: 
JMift at,°niE chfturgiae penitus ignorabit. Et ficut 
chirurgus debet haberi pro nullo, qui me 
. ■ S^Qrat: Imo eft ci neceffariu partes medici- 
T R A C T. III. 
L A N. M A. 
n£ fingulasbn fcire. Phlebotomia igitur tribus mo 
dis vtimur.in generali':ad fanitatc confcruanda,&:ad[ 
praeferuationeabaegritudinecofuera: 8C adiam fafta 
aegritudincremoucdafecunduduos modos primos, 
qui videntur idem:fed differunt. Phlcbotomsadi-' 
citur ele<ftiua:qm eligimus tiic tempus, 8C hora, acre, 
3C aegri difp ofitio n e, m u 1 ta particu laria p reui den cest 
6C tepus 5C hora idoneam expcftances. In neceffitate 
vero licet multa particularia cofideres: tii aliqn parti • 
virtutis fortituc 
dincexpcdamus:!mocoginiosaIiqn ncceffitaslvir 
tute debili minuere: fcd tunc fucccffluc iambus vel 
quaruor facimus vicibus: qcfefletin fortifaciendu in 
vna pro fanitatc coferuada. Phlebotomia facimus 
his qui large comedunt carnesrct bibunt bonu vinut 
dC quorum virtutes bonu multum gcneranrfangui-' 
nc:ctia fi bonus fueritret qui pauco vtucur exercitior 
& i n iu u c tu te fp ec iali ter c xifiren tes: & in q ui b u fda tali 
busfenibus:qphlebotomiafueruntanructi:6<: hiemo 
dus curandi coiungaturfanitatis coferuadoni. Se- 
eundo phlebotomamusillurqui cofueuit dolore iuti 
Auraru habere (anguineum,uel febre fynochum, vel 
fquinantia, vclpkurefim: vel dolore periodicu.hos 
enim ante tepus aegritudo 
vcniat,auferamus:& hic modus curandi dicitur 
uifiuus. Tcrtio cu dolor fortis adeft capitis, fiue fe- 
bres fortes pleurcres,peripleumonia,apo 
ftemata calida mebroruminterioru, vel alia qualibet 
£gritudo.’quf de plenitudine (anguinis fuperuenit, fit, 
phlcbomiaad illam iafaAa velincepram aegritudine 
remoucnda:5£ hic modus curandi dicitur curatiuus* 
Circa has tres coditiones generales cocurritneccffitas 
minucdi,quauis multo melius efietcorporirq? homo 
tali gubernaretur regimine cum exercitio ebuenienti 
cu temperatis cibis,& potibus.Et qn fentit fe repletur 
cum abftinentia fe moderare: qua taliter fe regere, q> 
indigeat vfu phlebotomiaetquodetiaintelligo de me 
dicinis laxatiuis, Circa do<flrina phlebotomiae tria 
propona vniucrfalia:fub quibus intendo dcphlebo-, 
tomia ponere que doccbo.Primu erit quis debeat ef- 
fe phlebotomator: 8C quomodo debeat illud officiul. 
exercere. Secudo quibus necclfaria fit phlebotomia- 
T errio venas! quibus debet fieri minutio:6£ quomo 
do vena debeat vulnerari. Phlebotoma 
tor debet effe iuuenis,no puer nec fenex:debet habe- 
re manus no tremulas: et corpus totu for te, debet ha— 
bere vifum fanum fubdtc:& debet habere vfum 
nas cognofcedi:& ipfas a neruis etarterrjs difeernedir 
debet loca variafeire,! quibus venas phlebotoma 
das debeat apcrire:et ubi venf neruis etarterrjsappro 
pinquatur: vt fciat oc periculu euitare. Debet etiam 
habere pluresphlebotomos claros et lucidos de chaly 
be diuerfaru for maru: quoru quidafuntfubtiliorcst 
quidaaliquatulum groffiores: quidabreues:quidam 
aliquantula longiores: yt cu m necelfarium fuerit ma 
gna vena aperire, 8C facere magnum vulnus: maiori 
vtatur phIebotomo,econtrarioin minori. Phlebo 
tomu cum pollice dC indice manus tenere de 
bet:&cuimpudico venam debet palpare, et ante lo- 
cuphlebotomanduoptimeintucri:& ficcu duobus 
illis digitis phlebotomu Iprimerefecundu q? in vna- 
quaq? vena defiderat, vt hab ebis. Circa membru 
fecundum fcias q? pueri non funt phlebotomandi an 
te pubertate:nifi nimia vrgete ncce(Titate,vt fi vide- 
res ex Jfanguine nimio aliquefuffocari: quod cogno> DOCTRINA 
' tette febreilla cxtinguere cu potu multae aq 
<qde aq frigida, no aliud tibi nocere poteft,qua aj 
tepora prolongare. Er hoc vidicRaiis cfie 
£grum morti dimittere fineipfa. Sic etia valetJr$ 
cho, fi fiantante quartum die: qm febris minu,c 
accidentia. Sed in hoc debet aliquid de 
dimitti in corpore, ad regimenta tn virtutis vtC 
naturali fitpabulum:qui mebra 
naturali defendit: & hoc multu bene co fr^er3LUS3ii' 
In pleurefi fi debita fiat phlebotomia:cu morb 
fertur et accidcntiarqcfquidc, ut dicit Gal.eft0 
medicina. Valet etia in ol apoftemate calid0 ’ 
mebris exterioribus,quain membris interiori { 
ftenti. Valet etia in fquinanriafanguineaju10 
faria. Valet etia in fpafmocxreplerionefitaty 0, 
ne medicina debetfieri: maxime fi vulnerjs ye 
ftematis caufa fiat. Generaliter adeo valet 101 [ < 
fanguineo:q? fineipfa vix pot cura 
Tertio fcias qjquauis venae q bifurcantur qfl 
ramofarqde gibbo ucnithepatis,multiplieiter 
tur:& diuerfaruvenarumiuuametaab alfquio Q, 
de particulariter numcratur:amansbrcuirateJi 
nam hic nifi venaruapertioneq funtin vfu:<* 
lia iuuamenta earu funt brachrj utriufq; tres in 
dccofuctudine minuutur. Prima cephalica^1 
bus minuiturlocispropc cubiti plicatura a>,clu 
lu fupra, vbi ncceflariu eft brachium fupra u£a (C( iC 
ahquantuluftnngere: donec appareat: &°P(0^fpb* 
large illam incidere: qm cius ftrhftaindfio facit 
rimu apoftema. Et oportet te cauerc ne 
gas.*cui valdepropinquuiacet.Item phleboto 3 
inter pollice 8C indice in ipfa digitoru jj]0 
venaphlcbotomatur propte£ 
nes capitis calidas:& etia colli &C 
furcula gulae fuperius. Bafilica vcrophlebof A 
tur in parte inferiori brachrj vbiiacctjffmihtct 
cubiti plicaturam: & h$c eft fupra magna 
valde iuxtaiacct qua fuma cura ne tangas tibic efjt 
debes. Et phlebotomatur inter minimu et 
cuiuslibetmanus fupracraticula.Cuius phleb° 
valet ad oes pa(Tiones.*qu£ funta furcula 
rius: 8C ualet qii fit per via ad 
nes capitales. Ex ifta bafilica 8C fupra di#a c. 
ca coponitur medianaiquae fimiliter in parte 
ca brachrj prope plicatura brachrj aperit: &tLl rUfli' 
dccauendueft: netagaturaliquis duoruncru 
inter quosiacet. Et eius minutio valet, cutot 'nesC°f 
pus intendis euacuare. Valet igitur ad jgritudJ fu 
dis 8c olum membroru pcAoralium 
cofirmat?:qm ante confirmationem minuti0^ 
ccs;1 
magis valet. Etia ad aegritudines capitis incip1 
nondu fuerint cofirmatae:qmpoft confirm 
plus valet de cephalica, vtdiftum eft. nUs: 
ro ex vena pollicis valet ad aegritudines caplC eiUs 
cephalica a qua venit :fed minus 
phlebotomia cadit error. Qu£ vero eft »n . j. 
larem & minimum procedcnsabafilicajP*1 a 
matur,ppter hepatis ex manu de ,fC 
,pprer fplenis aegritudines ex finiftra. I*1 c*?clJSifleS' 
botomatur vena frontis propter capitis £gr 
fpedah'terquaefuntinoccipitio:&ctiapoft^ 
tione: 8C fi fit ante quod ego 
phrencfimifpecialitercu tain capite tota mcapiri^ey 
tinetur. Et vidi mulierem quaedolorem Xfatfi* 
re intolerabile fuftinebat, quiphlebotom 7 - 
THRTIA 
Ices per firi Aura hanelitus,per venarum giiidegi coi' 
!iplenitudine,pcr conus faciei' rubore, vel humore,et 
plenitudinc,& per eius corporis habitudine: Et tunc 
antequaipfum phlebotomcs:fic loquaris parentibus 
&C amicis:Non dicatis q ego dem vobis cofilium, q 
phlebotometurrquia hoc non dico:fed bene dico:q 
credo q phlebotomia fit ei neceflaria,fi uiuere debet: 
q ii phlebotomatur, 8C moritur:pcr phlebotomiam 
no moritur:fed fi curat, q per phlebotomia curatur: 
ct fi filius meus eflet,eo q alia viam no vidco,cgo 
ccreipfum phlebotomari.Vosautem a vobis vel ab 
alio confiliu eligite:SC fic debes tu dicere in olbuscafi 
bus timorofis:vbicutimorcefi:a!iquid faciendum, 
Jtern no funtphlebotomandifenes 8C maxime dccrc 
habeatcotradicfliondqmaK 
quifuntfenes.*quoru virtutes 
busiuuenum fortiores.No tnfuntphlebotomadiab 
aegritudinibuscoualefcctes: 8C fpecialicer cum crffim 
bonahabuerint& copIctam.Neq mulieres pregnan 
tcs:& fpecialiterin primis tribus mefibus & tribus vl 
timis,quauisquandahabeant plenam confuetudine 
phlebotomandi ante vita embryonis:& pofiea:neq 
videtur eis nocere. luuenes quoru colores fune aU 
bi 8>C funt pallidi,& pilibarbe valde pauci 8C exiles,et 
venashabentgraciles etoccultasrno funt adphlebo-- 
tornandi! apti.Nechiin quorum corporibus funt hu 
mores melancholici&crudi: & parii habet de bono 
fanguine: na pro thefauro in his fanguis ille modicus 
conferuatur. In hormultu peccant Gallici:qm cuple 
nifint grofiis humoribus 8C frigidis dC corruptis, 8C 
vident fanguine putridi! 8C cor 
ruptum:totu credunt multubonum feciflc:eo q tale 
fanguine abftulerunt. Etbarberiusdicit:uidequomo 
do tibi erat ncceflaria phIebotomta:oporrcbic cito ite 
ru te minui de fanguine: qui toties ad barberium 
ditqdcfiruitur minuendo. Illi ergo melius cftfang, 
feruarc: 8C humores corruptos alrjs modis euacuare. 
Non eftetiaphlcbotomia conueniens illis qui habent 
principm cataraftac: nec aliqua fanguinis minutio: & 
maximccu ventofis. Sed phlebotomia couenit in 
cafibusfuperius nominatis: na fi homo mulcas come 
dens carnes:dC multum bibens vinu,alrjs maxime co 
currentibus no eftfccurus:quin in co aegritudines fan 
guineaegenerentur: aut forte fubita morte moriatur. 
Sed fi phlebotomatur: poteft fanitate fua diutius con 
feruare* Similiter qui cofueuic habere arthretica fan 
guincaantetepusaccelfionis, fifufficieter fibi minuit 
feng. dolore, nifi aliud malu facias,non habebic.Hoc 
Idemintclligas deaegritudimbus:qu£,ppter abundan . 
tla fan g. veniebant. Illi aut qui patiuntur fynocha, 
adeo eft phlebotomia neceflaria:q fi phlebotomatur 
antequartu diem vfqadfyncopim:automo phlebo 
tomiafebre tollit:aut adeo materia minuit:q> in putri 
daincaeterono mutatur. Et fi no phlebotomaturfim 
guisinipfo ebulliens:aliqn furfum ad peftusafcendit 
propter caloris.augmentuinloco:&,pptcr 
riurrstntantaquatitatecolligitur q paties fuffocatur, 
Aliqn vena rumpitur in peAore vel pulmone:cuius 
ciirfusno fi:ringitur,donec patiens moriatur:nifina-- 
ne teperate.‘quod quide aegrum aliqn liberat. Tepera 
te dixi:qm aliqn in no phlebotomatis fanguis per 
res tantus fit impetus; q ducit ad interitu patientem. 
Noeftergo mfynocha minutiois fanguiscxcuiario: 
B aegru phlebotomare poteris vllo modo;fi no opor part lairi Purgaui, 8c nihilcotuIit:& erat iri ,anteriori - 
ruit^cip,t,s plus:et illa vena multu plus folito appa^ 
, *pfam vena aperiri: &fubitoeftcurata.Scd 
ftringe:&fecundu 15 
'n^eam c,nc^e*H$c et,am uena fumitur aliqn in 
.Vert,cc‘ & valet vlceribus antiquiscapitis vt 
l'ctnt,sett,'ne‘ fangu,ne?*& maxime fi caput ex egre ; 
Ueturfanguine. De venis teporu. Venaeq 
minuuntur,ppterhemicra- 
cur3 ,Arfiudinesoculorutimo habuiiuuenem in 
afiuetc hemicrania de calida nexabatur :que; 
etpluries SC phlebotomaui: qui fi palliabatur, 
*'1°minus iterum vexabatur. Demufibiarte- 
* '"«di partis dolentis:8C cauterizaui, nefolidare 
Vetl terius:&tuc fuit curatus perpetuo. Similiter' 
funt poft aures puftulis capitis dC 
Veri °^erunt cu°iphlebotomantur. Indfioquoc£ 
rUrnhnguoeprodeftfquinatiae,apoftematiamy 
minutioecephalice, 
lisn H 0rurn rheumati acuto, dC prurigini, 8C 
to,. qu$ fit ex fanguiue.aliqn 
n,*s .atUr Vene guidegi colli cumfufFocatio ex fangui 
VenrricC|ar aliqn i quibufda leprofis. 
3lc 3Su?fiuntinlabqsinfcrioribus, minuatur.ppter 
din a Ca|idum in ore, apoftemata 8C oegritu 
drCr Ca,,‘das gingiuaru. In pedibus quidc multipli 
fukjrcs Ven$ phlebotomantur de vtrocp pede.vna 
cis.(JCnP curuatura: quae Valet ad f gritudines 
ac^Pr°uocandu menftrua:ct valde fortiter eua 
Vijjl Ur t°tu corpus. Alia cft inter calcaneum 8C 
l0 1111,1 anteriori parte: 5C dicitur faphena:q phlebo 
matricis in muliere, 8c in vi' 
br).r0aPofternaretcft,culoru:precedente fempphle 
cx oppofito. De foris autem iacet 
c.ICa: (ll,3e fimilitcrphlebotomaturintcr calcaneu 
deforis propter fciaticam:&T curat eam :ac 
vtfupra dictum eff. Nora q? qn in 
,s*n Hiinutioneper idem uulnusiterare:qcfaliqn 
flocum: qn fciliceteff te neceffarium multu mi' 
audes: tunefiat vulneratio magislata,nc 
to]- ‘detur donec iterum mebrum cum digi 
01 percurias:& faciasiterumlocu fanguinare. 
liiiy, ,s materiam per phlebotomiaad oppofi 
tr ,Ucerc,qj tunc cum tertia pars fanguinis quantii 
*l\isv ereuoluerisiam exiuit:ponas digitufupra vul 
tn‘hil exeat:poftea fcrearefacias:poftea 
ejUia tc^auguincm currere: ficcj; ter facies aut quater: 
vPerhocfanguis magis ad oppofitum deriuatur: 
?ger Item nota q? fi ' 
nfPhleboromia fyncopizarifolet:fiat phlcboto 
bqc iacentefupino. valet etmm vt comedat ante 
Vdlpanisa®ih vino pofira granatorum. Ocs 
hllj^debcntfecundum mcbrilogitudincm vulnera 
C°ntrarin abquibus habeatur:faluo q? fi 
,s eflent ita graciles q? percarum in logum vul 
is no curreret: tunc eifetncccflarium easfe 
C‘IiCer f tltu di n e m vulnerare. capitisacollo 
c°llu ~Pcr,us cum phlebotomari debent: oportet 
dorlp^1p‘tringere donecappareant.‘& teneri ftricftum: 
chi0rC5 anguinis defiderata quatitas habeatur. 
er° venaecu phlebotomari dcbent:oportct 
la ‘upralocir phlebotomiaep.iirj.digitos cum li 
a tn ngere:ncq; tm ftringatur vt faciunt quida: 
ir ftriftiiri brachrj fenfibilitas auferatur. Vc 
tc ct pedum fi visrphkbotOrtiare;opor 
tract. iiil 
LANFRAR M A. 
tet i aqua ponere calida: SC per hora calefacere:& fup' 
cauicula ta manus qua pedis ftringere: 8C manuinaq 
femper tenere cafida, donec fang.quatuuis extrahat.; 
Dc iuuametofyciarum erfunguifugarum.dottrin* tertU, 
' traftatus tertii. Cap. XVII. 
SYciaponituraliqhfineihcifioncin ventris dolo 
ribusex vcntoficate 
mcns,eftoptima medicina. Poniturctia fuper vias 
lapidis defeendentis ex renibus, aliquantulufub locis 
doloris:vt lapidem inferius attrahat:quoe quatu lapis. 
infradefeendit: tanto fyciainferius tranfmuta:donec 
lapisad cocauitatem Poniturfub 
mamillisadreftringcndufanguinem:tamde naribus 
qua de matrice. Ponitur in uentrisregioneproprcr 
dislocationcmatricis exfuaedislocati6iso,ppofito:vt 
fi dislocetur a dcxtris,ponatur afiniftris,et ecouerfo*. 
Si defeendit nimisrponirur fub vmbilico in direAo* 
Poniturfuper aure ad extrahedugranum vel lapide,, 
quiinrrauir. Ponitur fup ani margine:vt appareat 
haemorrhoidesrquaenimisin profundo latebant:etin 
omnibus locis vbi magnaintedimus facere attradio 
nem. Ponitur etiam viihfijmcfupramorfurncanis 
rabidfj,& cuiuslibetanimalis venenofi. 
Cufcarificatioe ponitur in cafu vbi phlebotomia 
timemus: debilitate:SC proprietate vtinpuc 
ris;quos poft.iirj.annufcarificare pofTumus:cu phle-* 
botomia penitus dcnegetur:etfpecia!itercum fangui 
ncm,qui cft fub cute,intendimuseuacuare:vtin 
bufda cutis infectionibus. In fpecialibuslodsfcari" 
ficatur:vtilocoquieftin fontanellapofc caputinter 
grauedine capitis:& paflkmibus ooi 
lorufuper duo cornua retro pro tinea, puftulis,& vi, 
ceribus capirisfumendo pro maculis faciei SC vlceri- 
bus oris:& labioru SC doloribus deriu. Didum eft 
q?fydafub mento pofitadudtaliqn tantum faciem 
borem:quod decet ne vlterius corrigatur. Ponitur 
inter duas fparulas:& valet tremori cordis,8C fynco- 
pi:qu£ nimia fiutfanguinis plenitudine». Quae vero 
ponuntur in natibus: valencad dolorem lumboru 3C 
fpinoe. Qu§ vero in poplitisplicatura, valet ad $grl 
tudinesrenum,matricis,8C tefticulorum,8£ Omnium 
membrorum nutririuorum ex fartguine: fed multix 
corpus euacuat:& valde debilitat. 
Sanguifugc vero MgffiSST 
n5 ficut phlebotomia trahat. Etponucur in locis vbi 
ponuntur Harum malf:cjbus 
no eft vtendir. eligende. 
funt nigrae colorem habentes miftu de diucrfis colori 
bus,groffa habentes capita:quae de aquis putridis coi 
Iigunrur:qu£ fuper fuis dorfis multa fpumahabent. 
Bone funt que ventrem habent rubeu, dorfum glai* 
cum, paucis regulis viridibus miftum, parua habetes 
capita,fubtiles ficut cauda muris, aquis bois vbi fune 
multae ranae colledae, quae antequa apponantur, per 
vnu diem feruentur,«permittantur multu ieiunare. 
poftea detur aliquid fanguinis agni ad comcdedu.‘5C 
poftea cum aquaclara laucntur:& cum apponere vo 
lueris,locus fortiter fricetur vtrubeat. Deinde ficca 
fycia appoatur, v tibi fangui nem attrahat, 
cuscumfanguine vngatur.‘etfanguifuga applicetur:: 
quoniam adherebit. Cumautemillam visauferre: 
dC infuffletur fuper ea baurach, vel cinis fadus dc pa- 
pyro?4e fpongia vel de panot Et cum ceddcrincfice* DOCTRINA 
- -V v -~~IT ftffi' 
; tnouctur;q cu remanet in corpore,facit febres, Pjja 
latione,apoftemata,catarrhum, &Iaxitudine, 
multa mala. Per hac defcriptione Aui. De 
fuit apud antiquos dubium: vtru valeretadff^jj/ 
dunjqualibctcoplcxionerm&T adcofumendu q 
co' 
bet materia:8C videbat q> no:qm omniscuran 
trarium:&ignis fit vltime calidus: videtur t£in 
plexione calida 8C fic.tam fimplici quacopo»ta^v,j 
confcrat:Imo malitia debeat plus augmctare. fi 
dicit Galc.Calidum additu calido facit ipfuni a 
6C augmen tari. Ad rciftam ,pbanda vtrumc 
rat vel no: multa pro d>C cotra, cocurruntfortia 
menta:quibusprotinusbreuitate amantes: cX 3 
ram dcfcedentes veritate. Dicimus q> cauteriu* 
le,valet vtdicit Auic.adcofortandu mebruni* 
coplexionc volumus rectificare:fic q? coplex* / 
aliqua prefentem materia terminatur in malas 
fitiones alias. Si materia illa fuerit calida Si. fic>* b fC 
remotioneilliusmateriaecoplexfo rectificatur.q 
mota caufa,remouetur effectus.Etactuale caUtc pcf 
illam deficcat materia, & cofumit.& c^Cl|£a|ri0 
corrariu per viam remotioniscaufx:ficutpcr 
nea remonemus tertiana purgando cholera, fnuV 
fcamonea iit frigida: fcdqm habet proprictat P 
di choIcram:qii£ tertiana tenebat in eiTe.Et cU.t'’r[fri/ 
curamus febrem phIcgmadca.*no quia turbit 
nn0^ 
gidum:fed fi ca. et fic. materia fimplcxuel 
mebrum vel corpus aliquod aggrauaret, no 
tuc cauteriu: fedin alfjs coplexionibusfrigim5 
fimplici Sc copofita:no dubium eft:q? illam rc 
vtcotrarium 8C medicina. Et fi fuerit* 
teriafrigida 8C hu.cofumitea:dumodo tanta»1 
Op virtus cauterii fub illius multitudine 
cctur. De differen da vero vtriufq? cauferip,3 yi 
fcilicetetpotcntialiSjfcias q> actuale propter b° jS; 
fuxfimplicitatis:& ppter breuitatefiix operat 
eft nobilius 8C eligibilius. Na tu fcis q? quauis aC^U51$ 
omnicomifto corpore frigidior:tamcplus co 
dituramultiscopofitis:quaabaq,ficutab °P!0,|jfii/' 
dragora,& alfjs ita frigidis. Ignis 
plicitatenotabiliter operatur. Iter u m qm actu $ 
rura calidum in cotinenti fuu perficit opus.'# ' unt 
inuenitmareriain qua agat, cito confumitur; un^ 
inucnit nulla habens contrarictatcm nili infcfr.yer° 
folam facitoperatione.fi confumere. ficif 
cauftica, vt cantharides, quonia corpus eft ’,c° 
8c actu frigidu,plus a noftro calore patitur?*11 
agit: 8C in illa pugna qu$ eft inter medicam*'*13 t$c°l 
brum eft cois contrarictas.In qua quide Pu§rlj0rc* 
pus quam mebrum debilitatur. Item ignis do . vI 
infert niiiinipfaimpoiitionc:vel valdem, 1 
tra: nec propter eius fi mpliciratcm: et cita eiu 
lxdit:nifi mebrum tactu.Sed medicinacaiu 
nonfolum a eiuS 
propterea q? in logo tepore operatur: # qua 
durat operatio,tantu durant dolores.,pptcfe atet** 
terrjs calidis 8C ficcis nullo modo cofert:qu,a 
etiam fi' confumcret,propter cius incouemen 
gam operationis mora coplcxionem mcbr* 
taret. Sed confiteor q? fi corpus eft bene r°,j>0ebfif 
forte, materia frigida 8C humida tenereta !5_cd*c,rl^ 
in mala difpofitionc, quia tunc cauteriu cu p ic'f 
coferretilla materiam dcficcando. Muldq 
eantaliqn in portado cautcriu:qcfporrantp^Ljfcr* 
alrj plus;alij toto tepore;et hoc eftmalu» Na _l#c 
TERTIA 
ruap pone fycda,ut torum de loco attrahatur,qcPrC' 
malit Sanguifugse nanq? ficappofira? valet faphati, 
& omnibus puftulis curis, & infectionibus, & omni' 
bus£gritudinibus:qu5efiuntexfanguinccorrupto. 
Dci«uitmetisctiuterii.ioc.tertiit,fr<ic.fertu. COCVI11. 
CAuteriumdidturduobusmodis.Iargae 8C ftri' 
<fte. Large dicitur cauteriu oIscodura,q fiti 
corpore humano: iiue fiat are aftuali vt ferro, vel au - 
ro,veI alio metallo,uclaq, vel oleo calidis, vel medL 
dnacaufticacoburentejfiucfitfimplex vtcanthari-' 
dcs,alliu,corrices viticcII?,tapfia,apiunTus,pesmilui 
uitreoIu,ca!x,arfenicufublimatum,& multa alia fim 
pIida,ctcopofita exhisfad:a:quoru habebis copia in 
antidotario. Stride dicitur cauteriu:qcPfitafcrroro 
Ium vel auro, argento, vel aqua,oIco#pprer codura 
artificialiter calefadis, Cauteriu vero qcf fit cu me-' 
potentia coburedi, dicitur 
cauterium potetia!e:qm calidum no eftacftiunecpco-' 
buririnifi prius calor q eft I ipo copofitus a calore fup 
pofiti corpismoucat. Aliud cauteriu dicituradua 
le:eo q> ipfum coburitabfq? eo q in ipfo calor fuppo 
fiti corpis opetur. De hoc aduali cauterio dicit Auic* 
qp eft medicame valde nobi!e,phibes:ne materia fpar 
gaturper mcbrumictadcofortandu mcbrutrUcuius 
coplexionc uolumusrectificare:et ad referuandii ma 
teriascorruptas inmcbroc6tentas:ctadreftringedu 
fluxum fanguinis. Perhac deferiptione et auctori' 
tate colligitur:q> caureriu m eft vnu de magnis operi'- 
bus 8C nobilibus chirurgiae.Ratio quoq dictat,dC ex> 
perimetu logis ia teporibus approbaui.Sed 
fici,ficutdictumcftalibi:dimittuntoIno inftrumetu 
chirurgicuritaq? raro chirurgus rationabilis luenitur: 
& laici operantes cauterio differentia inter actuale 8C 
potetiale cauterium no difeernur. Et qm particularia 
couenientia: qn.fi&quomodo, 8C vbi, & in quibus 
debeat fieri, no cognofcut:ab aliquibus itaqreprehc 
dituriq? quafi omnino difccfiltab vfu. Et quia qui' 
da facientes cauterium no mundo corpore:fed mub 
tis repleto corruptis humoribus: viderut corpusper 
illud no mundificari:nec eius difpofitione meliorari: 
imo viderunterus, vbi fuit factu cauterium 
mari & inflari,& aliqii cancrum ,ppter 
ruptoruinfluenriagenerari:quare taliter fu 
ctiicp nunquafueruntaufifacereplus alibi:quauis co 
tulilrerplurimufifeciffent. Alrj uero medicame cau 
fticum vt cantharides, qfunt multum apud quofda 
in vfu:in quibufdaficciscorporibusetcalidispofuc' 
runt:de cuiusappofitione nocumentu manifeftu per 
pendunt:quare iudicat no effc bonum: q? vltcrius po 
nerctur:quiocs fifcicntiahaberentcauterrj:etoIapar 
ticulana cauterio pertmetia particulariter et fubtthtcr 
indagaret:ficutdidt Aui.firmitcr inucnirent. Scias 
ergo q? cauteriu eft fuperola medicamina cofumptL 
iiu:dumodo ponatur vbi virtus cius poffit cofume'- 
dam materiam fuperare.Na ficut vides de igne:q CO" 
ctacofumit:quae vincere poteft:fitn ponatur paucus 
in multis lignis viridibus:aliqnfumuinillis mouctli-' 
gnis: 5C aquaindeextrahit:nec illa poteft cofumcre, 
fed extinguitur: ita q? eft caufa fuiipfius extinctionis. 
per eande via dicitur, et verum eft:q? fol in afflate mi 
nus nocet his:q fub eo iacet, dum capita caneant, qua 
irihyemc: eo q? in aeftatediiToluit complete, 8C 
catrideo multum valctin hydropifi,vtdictum eft.In 
byeme vero diflbluit;nec materia poteft cofumcre, q ECauter,’um:nifitm quantu durat in co virtus 
faC|tc* C uo^us Vel tribus mefibus ad plus:fed 
0lorUler,'Zat0,OCO v,°^ent,a 5 cum pala facit i loco 
*0re . -n5folum veru etia boni currunt 
debilitatur:&: ficut cofueueratma 
hitnoL0.rrupt°s humores folum attrahere,nucattra- 
cgUl , “‘ores: ita q? aliqn meliores. Sed tu non facias 
tji,0 1Z?to violentia loco fpedaliter vitra terminu:! 
f3C( rc^,s virtute ignis elfecofumpta. Ite nunqua 
U0ru c^tcriui corpore pleno:fiue plenitudo fitbo- 
meroru5vbi plus noccret:fiue fuerit corru 
c6ne corpore tn bonis humoribus repleto no 
baec plenitudo eft vrplurimu fanguinea: 
la phlebotomia curatur. Sicigitur facies.‘patie 
frigidam fimplice vel copofita 
Umiditate logo tepore:quacnon corrigitur per 
fiie{.Jc,Tlc<^,a materialia , cauteriza cum ferro calido,ii 
*i?Ua rn?a^a coplexio illa fupra totum corpus in fonta 
lo genu cu cauterio puncffuali.fi fuerit i vno fo 
r!^5,n fontanellailli mebrofuppofita. Si ma 
c(J . ° corporis vel mebri eft cu materia, prius 
% aequi 
Utclaten'? fi plene facere no poteris! 
ecj.ri5afemperhabcdoin mctc,q? no cauterizescu 
*l‘a fr f Cl/^a P ° t e n cfali; ni fi x n forti 8C robufto.‘etin mate 
*s>ne ic,a et hu. Et quauis, vt dicftu eft, cauterium cu 
irigj uticoplexionefola 
P u.iine materia; 8C in coplexione ca.ethu.cali 
t(w ,^‘c5 materia, femper fac cauteriu a<ftuale:neq? 
-i^mvltratresmenfcsadplus vigilare:feddi- 
fenarhdumodo ad fanandu nulla facias me 
O* S‘ vero in tribus meniibus non videtur tibi 
tJ. Piisbene mundu &recftificatutn vel mebrum:& 
t0;vU.tenum c5tub't;tunc loeu iterum calido ure fer- 
tti-jQ e ac abbi cauteriu vt i alio crure ver.gra. Si cau 
in quo fuit nimiu aggrauauit.His om- 
c®penfatis potes vtifecurecauterio:Sierit tibi 
,cir Au i. ad recftificadum coplexione mebri 
‘‘t. I\rlSInedicina:defenditctiacorruprione ambula- 
a J1 mebrum inuenis, in via corruptionis: vt cu 
Ca atemaducatiuo,Velhcrpefthiomeno,vcIfor 
tamkuIatiua,uel,vtbreuius dica,cu vulneris di- 
SS¥. cuiuslibetcorrofiui:& cauterium fapicter 
c0j-rij er/anum 8C corruptu ponere Iocum:cautcri{r 
*'iiptl^t,Pne intendere no permittit.remouetetiacor 
ncn°kilitcr. Na vbicunc£ iit corruptio no eft 
do. r nicdicina :quaillam tota cum ferro tangere 
‘^u°d Rafiteftcolacoplct:/icuteft fuperius de 
Stringit ctiafluxum fang.qm fi iang.ex 
c*Hijr, v£na vel arteria fluit. 8C alia no co ferent medi 
igniascauterium: qeffine 
p rpS extcriorisuel aliquoru mebrornm fenfibi 
• acccdercad vena vel arteriaincifam:8£il- 
Op 'Cer ‘m p r i m e, groflam faciens crufta. Reftrin- 
qui fluebat. Veraeif ergo Aui.difcre 
pS ‘ciuerit cauterio cu fuis cofideratioibus ope 
rioqL C9™ proutnoftraimportatimperitia:de cau 
,* fetis regulas diximus generales. Nuc ad 
blsWeuariacautcr,'a^ut copetitlocis 8c mor 
,5e*‘ defcedamus. Scias ergo q? cauteria fiut 
Crlitat ‘ndiucrfis partibus corporis. 8C fecundu di- 
diucri^form^conueniuntinftru 
modus varius imprimendi. Formae 
!eri° quanquafecundu Albuc.ualdc mul 
r»cofequent€r bonum effet illos omnes repe 
TRACT.' JIII. 
LAN. M A; 
tere;tamcn quia liber iftc breuitate diligidproutpotc 
ro reducaomnescauterqformas ad.x.quashec vide 
re poteris dcpuftas SC lignatas. Primi! quod cft ma 
giscomunc& magisin vfu dicituranodulumfeupir 
(ftuale:& eftinftrumentu quod ponitur per vnum fo 
rame quod cft in alio ferro plano quod no calefit: SC 
cftita factum:q> ferri! frigidum no pcrmittitcalidurn 
vitra intrare, ni fi fecundo cp mediciplaceat volutati. 
Ferrum enim quod calefit, habet Vnit additametum 
paruu ad voluntatem mcdicific. E. Ferrum planum 
in quo intratilludadditamentu:&frigidum ponitur 
fupralocu cauterizandu:& cft fic factum. F. 
mento eft calidum donecaIbefcat&,prjdatfdntilla6: 
8C imprimiturinforandneinftrometilatifupramem 
bru:&fadtibi veficarqua remota remanetibi vicus.’ 
Ifte vero debet efle motus,Factocautcrio poniruribf 
axungia antiqua vel butyro: vel axiigia piftata cum 
folqscaulium: qcPeft melius,doneccruftacadat,qua 
calidum facit ferriopoftea ponitur! vicere pilula par 
ua facta de panno lineo 8C rotunda fatis dura, qii£ vti 
giturinfagimine veloIeo.SuprapiluIaponitur folitr 
caulis rub. vel vitis vel arborcf ,*qcf alrjs eft mc- 
liusret quanto placet dimitte operari. Secundo cau 
terium rotundo:8C hoc no habetadditamentum: ira 
longo quod eft necefTarium:qnfola cutem vis tange 
re:timens ne iierui! tangas.Et habet locum ci! mebrir 
neruofum Vis cauterizare:&cft fic facto.N.vtpoflit 
a duobus cauterizare capitibus:fecunduq? magnam 
vel paruam defideras coctura. T ertium cauterium 
cftpuetualefeuradiale: & eftncccftarium vbi valde 
ftricte volucris facere cauterio vtin pilis:& ficeftfa- 
ctu. B. Quartum cauterium eft ualdecoe:etdicitur 
cultellare:et eft neccflarium ci! longa vis facere coctu 
ra:utper trafuerfum capitis.*etqn vis vlcera rotunda 
cruris ad forma reducere longa: 8>C cft fic factum. A. 
Quinti! uocaturfubdlc:et hoc eft nccefiarium ad 
quidum fiftulas ,p fundas oculi et mala carne cxiftev 
te in nafo: 8C ponitur per vna canula facta vt audies: 
et cft fic factu.G.Hoc fubtile calefit: & calefactum po 
nitur !canulafic.lftudqcpfuperat canula cauterirat: 
et loca alia canula q frigida cft a laefione defendit, H. 
Sextum dicitur dactilare: eo cp eft facti! ad forma oF» 
fis dactyloru:etcaotcrizaturindeancha:etcftinftru-» 
metum facti! 
ch$ magnae:6C habet. v.eminetias:ficut offa dactyhv 
rum factas:quaru vna eft in medio, 
inferius: vna ab vtraq; parte fiue latere fic. M. Itaqii 
calefitinftrumentohodponiturfupraancha mediae 
te vna tabulafuperiuspofita facta fecundi! menfura. 
v.cmineriaru appofita pforata:et q? tabula ifta fit fri- 
ficfacta:L. 8C fiatin vna rpreftione.v.cau 
teria fup anchadta cp duo fint ex parte fuperiori iuctu 
r$,duo alateribus et vnu vere fupra ipfamiuncturat 
8C aliud in pte inferiori. Septimiiuerocauteriudid 
tur triagulare: p qcPpofiunt fieri tria cauteria vno 
ctu:et habet fimiliter loci! in anchaiet eft fic factu. O. 
Octauu dicitur acua!e:eo cp aliqn fitcu acu: dC habet 
loeumadeauterizaduin palpebras.de 
fluifiinteuulfheteftfacti! ficutacusfic.T. Nonum 
cauterium dicitur linguale:et eft factu m ficut vna lia 
guafic.‘ethabetlocum ad cauterizado carne fupflua 
palpebraru. P. Decimi! cauterio valet ad fcctione: 
&fitci!tenaculis pforatis: in qru foraminibus poffit 
intrareinftrumetii acutu habes feneftra ut acus:et for 
ma tenaculf eft fic facta. K. Et forma acus q habena^ DOCTRINA 
»/y formis inftrumentorum 6C eorum p°^CI & 
* 1 1S minibus ad quid 8C vbi SC quando 
ri particularia cauteria uidcamus. In antiqua c \ $ 
lea quando purgationes per medicinas laxatiu 
gargarifmata, & fternutadones,clyftcria:&aI^,onC5 
doseuacuandi:<3£ per cmplaftrationes,ctinunctj 
3i embrochadones, non remones 
lepfia,&:paralyfi,tremore,& ftuporCjCtinomflj*^ 
tudine neruofa per vitium capitis veniete inan 
oculorum doloribus, 8C rubore, in antiquisaur 
6C narium 3egritudinibus,inantiquatufli,& uu 
tris: quae propter catarrum accidit a capite vrc 
tem, vbi perfede proedida remedia non 
vflura cum cauterio cultellari in capitis fontan 
vbi pofita palmae radice fuper na/ifummomai 
gitus terminabit: vbi rafo prius capite cultellari 
tertum adeoignitum, vtproqdatfdntillas, <■*- 
fcat:fecundumtranfuerfum capitis imprimat-ij' 
men tam fortiter nec tandiu, q> polTit inde ccvcjy, 
inflammart:fed cito fiatimprcflio^itoc^ferruni^ 
dum fubleuetur. Et poftquam cfchara 
dodrinam tibi traditam ceciderit:!!os detedum 
rit: bene quidem:/!nortuncitcracauteriafed 
inde nulla Tendat laefione. Pone iterum 
donec os confequaris:ira tamen leuiter: q?cfr* 0(,a/ 
caulibus donec cfchara tota cadat: 8C os fueric lp' 
tum fiue denudatu. Na tunc aliqua pars oflis e 
jbitur:& per virtuteignis materia fub crarteoco 
euaporabit.Hoc nanqrcauterium teneatur aP 
corpufculis duris:donectotu coCeqris effedum* 
no valet antequa potentia cafumatur:ignejtcr^)lt 
nouabis:quoniatuaadfincfaciesuolurrtatc. 
hoc cauterio celebrato curaui muliere:quae. 
fuerat fine voce:nec valuerunt mihieuacuatiot 
diones,vel aliaremediaad perfedionerm 
cauteriufecit opus.NaantequaiHul ocrty 
terium claudere: mulier habuit claram 
deratenim uoccm ex antiquo catarrho acapi 
dente.Curaui etiaplures ab antiqua cuflfi SC lonr 0/ 
xu vcntris.*quorum caufa fuit rheuma. 
num in antiquis predidis aegritudinibus fi eaP l & 
nu efle fciuens: vt fiat cauteria rotuda p vnufl 
duorum cornuu capitis. Fit etiam cauteru|fr,^0d 
cauterio rotundo: ita q> fola cutis tangatur 
In fontanella colli fub occipido:& etia ponimr cy 
to. Er multum valetad aegritudines o 
picis nominatas:quamuis caput non tantum c 
ficut prius. Fiunt etiam cauteriain collo ince Oj 
dylem 8C fpondylem, cutem fuperfidaliter 
quando fpafmum rimemus ex plenitudine 0qii|5 
dum.Et multum vaIetinpr£feruatione,quaI1 o 
cft in neruis vel capite vulneratus. Nam 
pterhoc confumitur, per quam neruorurr» 'rC*£ 
expedatur. In fontanella fub auribus 0]fi 
ria rotunda protcr oculorum aegritudines, 
res dendumdmmo fola cartilago quaein 
uerfum extenditur: cauterizata folet dolorem g c 
remouere. Superflua caro qu£ eft in palp 
cauterio llguali cauterizatafuccefllue fupet F 
groffidem cauterium apponendo:ita tamen g c» 
ralem tangat fubftadam palpebrarum,cur? pCr^ 
cauterio punduali fucccfliue tagetur caro c 
quae inangulo nafdtur oculbdonectotum 
auferatur : 3C cum aduali cauterio locus tj. M 
vbi pili palpebrarum funteuulfiV ar0 
T E R T I A " 
trarc£ foramia tenaculf eft fic fada. I. Et pellis apprc 
hederecum tcnaculis frigidisiet vbi volumusfedio*- 
ne ponere Iter tenaculas, pelle illam ftringimus:& fer 
rucaliduper tenacularu foraminainncimus: 5C pelle 
coburimus a tenaculis cdprehenlam. Deinde chorda 
lene filorum fadainfanguine tinda mittimus in fora 
mine, 8C chorda t duobus capitibus poftea nedimus, 
SC dimittimus donec volumus figtlarc: hoc efl 
tumcoecauteriu:& habet locuin ore ftomachifuper 
hepar ct /plene et tefticuloru burlarn. T R A C T* III. 
L A NT* M A* 
c°furgir, cauterio rcmouet acuto ftuc pun 
C,artlcm fuccefliuetangendoMonec totafu- 
fUpr U,tas fit remota. Quado vero eft valde 
til,- a naj» caniculas Iuifcata:oportet cauterio vti fub 
3s.^r Canula: vt radice fuperflue carnis cum ferro ta 
caUt canulaparietes naft no ludantur. Fitetia 
,}5ptcer!11 rotundufub mcnto.*quod paruimprimitur 
8Cpuftulas,& 
tautrfgntudines oris 8>C dentiu. Fiunt quoqj duo 
lUp-,aI brachio humeri ex pte exteriori 
c^'ut°riu»n fonranellafub magno mufculocu 
qfu*r,.°adnodulum:& valet multu 
diff: 1 Pofteriori parte cerebrhut lethargiae antiquf , 
U0s U^atl motuscolli.miro.n.modo mudificat ner- 
p ‘Aliud fititeriusifontanella fub magno mu 
rebri lTrid,ter ad nodulum:et valet ad ce 
vertigincaquam defee 
oculum,debilitare vifus,& ad oes 
a^erialesoculoru. Fiunt ctia cauteria cultella 
. c,Ia^a*Cer digitum 8C digitu i chiragra. Fiut 
peftorecucauterio 
Pe$0''PPCcrafthma. Aliqii poirur feto fup ola oifa 
radiccmfuperioris furcule propter dy 
inle arn‘ Ite I pedore fiutaliqn cultellaria cauteria 
& empyima. Fiunt cauteria 
propter dolo- 
d0fu y>os. Itefiuntcauteriacumiftrumetorotu 
regione. Aliqn ponitur fup os fto 
c3Ut-'Cr°<PPtcr ft° machi longa debilitate. Et fiut 
rCr,aftjb umbilico &fuper hepar, ,ppter colicam: 
Sgritudines hepatis ct fplenis:et,pptcr hydropi 
fCto,t:tfiutoiaift:a cauteriaiftoru locorum melius cu 
Fiunt etia duo cauteria in duabus anchis^p- 
0^Or^anCarUm,^CUt uPer,us declaratum, 
cauteria cu cauterio rotundo, qcfparuim 
duobus poplitibus propter dolorem ge 
tefticuloru, 8>C matricis. Fiunt duo cauteria l 
V3ic L,s fontibus fub genu cu cauterio ad anodu!u:q 
rcmouendu debilitate totius corporis:qm 
<!*°eSpartesfuperiores euacuannadco 
htiu plenis humoribus faciebant ibi cau 
J‘UtTl?ani;cpurgatione:vnde^pptcrnimiam humo- 
. eftuctia crura tumebat:adeo q? locus cauterira 
rrunipcbat:8d cancer ibi fiebat: qui difficilecu- 
taUteUr: Sub pedis cauilla, 8>C fupra calcaneum fit 
s r,5.Proptcr aegritudines genitaliu,tain mulieri-' 
viris:&:intcr digitum 8C 
lcuti manu diximus de chirurgia. Et nota q? 
aliqcfcorpus,ppteraliquaantiqua,3egri 
(tno CP^Ur,es: dC no coualuitjpofteafccifti cauteriir, 
no hoc defperes:fedipfum bo- 
V p r§° rege regimine:!! augme 
t °^eacdfortatocorporeredicsad purgatione: 
cauterira: &cautcrrj tempore cibis bonos 
v*S 2encrant,bus cotrarios ipfum re 
r ,r»lfter age: donec tuu cofequaris propofttu. 
debes oem curare morbum. Sed 
antiquo morbavnamedi 
fni<^fiPIusdant, & uo videatur cofcrrc:cadunt 
din^’etdlm{ttunt:& fi plus dant,no iponuc 
egruadperdi- 
Gal.vero dicit q? magnus pudor 
propP Clt?gr° fuccurrere,qn morbus diu 
!°|atur.Ipacutis no eftita pudor:qm natura 
€ncit;q nopoteft morbi fortitudinefuftinc- 
re. Fit ctia cautcriu fupcr carne corruptS donec foc 
ccffiue corruptu totaliter auferatur:8C i hoc cau pof< 
iumus vd:& e!t valde bonu oleo feruend; qdTuper 
corruptione fpargamus: ira th q> loca fana oleum no 
attingat. Et hi modi auferedi 
liores qua qh aufertur cum cauterio uelcauftica medi 
cina. Et cu medicina cauftica volucris 
iecudu dodrinaq tibi dabitur iantidocario huius lu 
De cura combujiionis ignis ,aqu<ecalida; uel olci.doftrin<c 
tcrtUjraftatus tertii. Cap. XIX. 
MEmbru ab igne aqua vel oleo cobuftum vna 
duarumindigetintentionu. Vnaeftin princi 
pio antequalocus cobuftus incipiat veficari:& tunC 
medicinis indiget multa frigiditate participantibus, 
Poftqua autem locus eft vlccratus.‘quonia tu a prinef 
pio no fuifthaut fuit magna, qm membrum 
ab vlceratione defenderencquiftfttunc mcdicinaidi 
ges minusfrigida,fed plus fic.cuius ficcitas litftyptica 
no corrodens. va 
lentesduntacetu, 8C oes fpecics luti,& marmor tritu, 
oes fanda.fola.aq rof.aquacucurbite, virg£ pa,& ols 
aqu£.& herba frigida. Copofirionum bonu eft vn 
guentum facftft de oleo ro. cum vitel.ouoru.Itcm len 
tes cum oleo ro.ct vitel.ouoru. Itcbolus 
ar.cumaceto:& hicolafuperponantur frigida: fc^ 
pius renoueturrne accidetalis calidicas plus ad veftca 
dum faciat:qua frigiditas poflit defendere. 
vero que valentin cau fecundo: funt vnguetn de 
calce,qcf fic fit.Re.calcis vi.bn co£k:qu£ fuit de dura 
la pide: SC abluas illa de aq frigida: donec tota fuaacui 
tas aufcratur.poftca cum oleo ro. et pauca cera fac un 
guctum. Hoc ctia aliter fitfecundu Rafts.Re.calce, 
et pone in aqua frigida: & dimitte per magna lioram 
cal.refidere.pofteaaquaabrjce ♦ calcc fola dim.tte*. 
et cum oleo ro.difteperaictfac vnguetum. Vnguc 
tum vero Rafts de ceruffa:qcfpoitur in antido.quod 
valet ad ola vlcera ca.ct excoriationes valent vltimg 
in hoc cafu. Ita per illud vnguetu cxcufor ab alrjs. va 
letante veficadonc:quoniaprohibet:et valet conio- 
lidado:poftquam locus fuit vlccratus.proptercano 
alias ponam vlterius medicinas. 
Prefarus olum bonorum Dcus.*cuius nome fttbe> 
nedidtum in fecula: tertium traftatum huius libri 
plcuitfeliciter fua pleniifima charitatc:et cuius confit 
dentia quartu audeo inchoare, petens ab eo iuuame, 
ut mihi peccatorifubucniat:qui filium unicu pro pte. 
catorum iuuamine voluit immolari. 
Tranatus quartus de algebratet conti? 
net duas luminas (iue do&rmas. 
Dotflrina prima tranatus quarti con*, 
tinct (eptem capitula. 
D efrafturisojfium f?rmo gencralisJoftrin£ prim<e,trA 
{latus quarti. Cap. I. 
\r s s A dmerfts modis fraguntur:5£ 
licet Auicc.infuo capitulo generali 
ponat nomina fracturaru:5t fit cius 
U I inccntioinillogencrali capitulo.de 
rfractur»s omnibus comprehcdcrer 
nos defracturis fumus ficut 
musexpedithreducamomncsalios 
modosfracturaruadtrestetfubillfe doctrina 
PRIMA 
omnes notare modosalioslaborabo. OsaliquSdo 
fragitur ex trafuerfo xqualfterdta q? in fractura nullu 
aboflefruftulu feparatur:& vocatur fradura aequa- 
lis. Aliqn in frangendo oscbtunditur 8c mollitur:8C 
indcfruftu uclfruftafeparatur:ettucfruftalis dicitur: 
vel ab aliquibus pedalis. Aliquando vero no ex traf- 
uerforfed in longu rupitur feu fdnditur:& tunc aper 
tura dicitur uelfciflura. Iterum offa hic q fraguntur 
aliquando folafundvtinadiutorio 8C coxa:a!iquan 
do fodum habet: vt in brachio SC in crucedn quibus 
locis aliquando franguntur ambo:aIiquado tantum 
vnum. Item hic aliquado franguntur ad interiora 
membrfialiquado adexteriora:aIiquandocum vul- 
nere vel carnis contufione:aliquado non. Item ali- 
quado cum apoftemate 8C dolore:aliquado fincapo 
ftemate& dolore. Quae omnia ficutdiuerfificatur in 
difpofitionibus:fic&in earu curationibus diuerfifi- 
cantur. Generalis regula in cura eft 
talisintcntio:vtquatumcitiusetfirmiuset pulchrius 
poteft, ad ftatum dC ad figura priftinam reducantur. 
Secundu,intentionem accidentiaimpediunr aliquan 
do ficut apoftema,dolor fortis, vlcusjjfruftulum pun 
gens,caro cotufa:quae omnia nos cogunt redudionc 
differre, donec accidentia deleantur. Propter hoc di- 
xit Hippo. no redificcturfradurx vel dislocatio- 
nesantefeptimumdic.Sed GaI.uiditefTcmclius:vtin 
codnend fiat,du modo nullu ex 
Cj'ana fradur£ offis fi fiintfecudum latitudine funt 
£> fatis manifeftaCcnfui; nam via manifcfta vi- 
detur membri in aliquibus plicatura: 8C forma diuer- 
fa:3C licet forma no diuerfetur in principio,vtper vi 
fum/circno poflis:pertadum manifeftefentitur. Na 
cumfupraosfradumfapientcrmanu comprimis:tu 
fends offis difiundionecumtadu.*& audisfonucre- 
pitantis oflis:cum facis cu manibus, q? capita offis fra 
diadinuicem confricentur. Cum vero fradura eft 
petfalisfeufruftalis:tuncfcntiscumruptura petiafeu 
fruftuiuirgquod no eftin ordinc:fcd carnem fradam 
ftimulatcircundantem:&fuper locum fradum eger 
fentitpundura,maximefimanum copreffcrisfupra 
locum* Ruptura vero per longu magis efi occulta: 
tamen cognofcitur eo q? mebrum ingroffatur in pro 
fundo:&C q? etiam fentis offis innaturalcm groffiriem 
cum tadu: 8C cum aeger cum membro laborem non 
fufrineteoufuetum. 
p - > Cognitoergo q>oseftfradu: fieftextraf 
aurario ucrfo membri: & fi no fit ibi peda fiue fru 
ftuIum:quod debeatremoucri:parresoffium coiun- 
ge,vtrectefeopponant: vtpriftinam formamebru 
recipiat: & figuram: 8C eunda fac per ordine:quxdi- 
centur in particularibus cuiufq; membri reftauratio- 
nibus huius tradatus. Si vero effet ibi fruftulu car- 
nem punges fegregatum ab alio,vide fife firmiter te- 
txetlSc fific, conare illud comprimere fuo!oco:& co 
duc8Cliga: vtilludfruftulum oifiscum rupturaalia 
folidetur. Nam hoc melius eft, quafruftulumabalio 
remouere* Sivero adeo parii fe teneret cum fano; 
q?nopoflet vltcriusfolidari:nec etia ad locum vnde 
feparatu fuerat, poteft reducfifed carne ftimulatmu* 
fculofam ♦* ita q? dolore facit con tinuungqui caufa eft 
qjlocofuperueniat apoftcma;tunc eft tibi ncceflariu 
fupcrlocum carnemincidere;3Cfruftulum pungens 
cum inftrumeds chirurgicis remouere: 8C demu os re 
ducere: SC membrum curatur, ficut carantur mebra 
quibus vulnerafuperueniuntcufracturajficutin pr$ 
cedenti'trac.primo proprio capitulo 
Qi fi cum fractura oflis eiTet magna carnis concU 
runcnullomodo mebrum Iiges:dOneciIlac°n 
fuerit penitus confirmata cu oleo rof. 8C Pu^ue^ar 
tyllorum fecundu q? fuperiushabuifti* Narn » *j/ 
concuflam fub ligatura dimitteres, necefiario c 
peretur:& putrefcerct:&cfietcaufa cum quaC^r{jj 
perettotum mebrum. Item (Tefletibi dolor 
autapoitema:priusdebentfedari.qua membru^^ 
ctum cum ligaturis ad fractura pertinentibus 
gatur. Immo fi mebrum fractum effetmodo f 
iigatum,& fortisdolor, vel calidum apoftem3 
ueniat,autpruritusintolerabiIis:cogiiur tnedic 
brumfoluere: 8C accidentibusillisfuccurrere, 0 
brumq?foIutudimittcre:donccacddentiaJinf 
ta.Sedatigitur medicus dolore cum vnctioc Cl1 Q]ii 
rof calido, poftquamcbrufoluis, apofiemarc 
fecundum qjfuocapifulo:e(tfupcriusdccIarat 
Prurituremoue.*mebrum cumaq calida:vbi p 
falis fuerit embrochando. Cum autem haecO 
ceffauerintaccidentia,ad membri redeas ligatur 
* . De diaeta tam fractoru quam dislocac 
*quicquid dicantalrpfciasq?inprinc,P 
ei fubtilis diaeta nccefiaria:vtfitfempcr tuainte 
diaeta 8C alrjs apoftemacalidum prohibcre:qu°^r3t> 
non eftres quaeram dtoapofiema calidum aU 
quam vinum & carnes: quae quidem vt dictu11* 
pluribus conceduntur.Sed tranfacto tempOrC c 
humorum:& quando eftab 
ei bonas carnes 8C vifcofas.*vtpedes 8C 
lium, &C pultes de tritico, SC vinum 9 
mentum pofiit fortius generari. 
De fraftura offium faciei.doftrint 
quarti. Cap, H* 
NAfus aliquando frangitur: & aliqua 
ncl 
primitur, quibus fi citofuccurratur,rel u{i 
rionem recipiunt 8C fanitatem.fiaute nontop 
ficin perpetuum remanere. Tuautcficfec^5 * A 
digitum finiftrae manus indicem vel minimu 
locum fracturae pervnaex naribus perquarn 
poffis accedere ad fracturam: 8C manum dcXtr 
partefuperioricoprimefuper fractura.itaq?c 
gito eleuato:etmanu comprimcdo,rcducaj> °s’ ;f3' 
cum fuum:quo reducto,faclichynium vnu pupr* 
le q? pofiit intrare narem:ettam longum qu° aji[d* 
fractura attingat. Etillud lichynium cum^rJ jr*' 
inquaparum ficdefubtilipulucremaftic.&’ 
cooperi faciens, inde ficut candelam, quae uc P 
rata ponatur in nafum.Supra vero pone unu n£gl‘ 
folidatiuis quae dicentur in fine.Circa vero 
gas defenfiuum ponerc.*et nafum liga cum P qjcut*? 
lis pofitis hincinde: 8>C fecundu infra 8C fu p**2 
citur in fecundo trac. capitulo.de vulnenb 
Si Vero non pofles[mittere digitum:fac tenC,a0;eC 
gno:& ipfam cooperias de pano lineo vetui 
ge illam in oleo rof.& ponas illam in nare!oc 
6C nafum cumipfaadfupcriora eleua: 8C C^1 0pt°' 
aliafuperius coprime: donec reducas osinl 
prio.quod fractum fuerat vel plicatum» fieri?, 
vero ct de phlebotomia, vel ventofitate,ciy gcy 
fuppofitorio,facias ficut tibi videbit exp cdir*etica5' 
tine femp in mete tua regulas fepae fuper»uS , f,r && 
mandibulae fractae. Si vero f 
wlUfiUo fi T R A C T. IIIT. 
LAN. M A* 
fu lnfficcm ct impudicum finiftrx marius in osl ct 
lCUaos quod efi ad i n teriora plicatu m feufra" 
3h CUm manu dextracoprimcfupra:etiracum 
fUej>, manibus xqua.Ec fi mandibuladcxtra frada 
digitos manus in os. Fadarc 
fUnt °ne 
-CUrn fam'3 dentibus coniungficunc liga cum forti 
f^^nccrato dentes partis lanx cum dentibus partis 
ler- filum inter dentem 8C dente multiplici 
tfit.nV°^Uendo. Poftea pone fupra vnum dc confoli 
fter' ,s partem po 
c9p°^Crn capins. firmiter torqueatur ad collu prope 
t‘etrcdeatad frontem, poftea retorqueatur ad 
Per ?? vnaligaturx inuolutiofem" 
1frn firmando fufientct:donec mandibula perii 
biic r5ut bene firmata. Paries comedat cibum for" 
it1farr!nefiteinccefiarium mafiicare. Fradurauero 
quoniam olfafunribi mollia, debet i diebus. 
* e‘paucioribus reftaurari. 
cfr<tftura furcuU pcftorisfiuc guU.fccundjc primcc, 
quarti trattus. Cap. III. 
Kf diciturpatcna:ab 
tra a nsgulxcathena:al/quando frangitur:etcu neu 
Sec[>aIt,Uni ftadarum dcprimitur:curaeft leuis fatis. 
i,s Pars frada valde deprimitur,ita q> caput par" 
Ur,^,UsdcfcedItfub capite partis alterius:tunc efi re 
!? difficilis. Cum autem neutraparsdeprimi- 
e llo efi tibi ncccfiarium plumaceolude 
madefadain albumine oui:qd* 
llunas fupra loeu m,ct loeu m firma cu m ligatura: ma 
Iu iteris illiusponas ad pedus:& brachia ad coi 
tidllicoponens pilapannorum: dC tali- 
fiif IT,a brachium, q> humerus no poffit adpartem 
jic erltur‘ Si ueroforctad interiora dcprefla:tuccft 
?l?i ar,um vtmin,fteralium brachia cum humero 
»il,Ueto& fortiter teneat:8C alius adeorra 
Io Ceruicetrahat,& caput:8C mcdicuscu manibus 
trahat:& xquet os in fuo fchemate. Deinde ha 
Patiam panni in medicina cofolidariua intincta. 
f5l^atotam circundetpro polfe ruptura:3c ponat 
jlasftupeas cum ouo.deinde fupra ponas haftel- 
JbetCrUcePofitas:6C liget caute: manumc£ 8C brachia 
c°Ufi: vt fupra ficcj ligata feruetur donec ple 
,^re^aUretUr* 
4®ura fpondyliUyZrtoftdrum.doftrint prirnt^nar* 
SH trafatus* Cap, IIII. 
es propter eorum paruitatem 
to,t franguntur:fcdpropter pcrcuffionem 
l«ft interuntur:8C propter eorum trituram mo 
e^Uunrur accidentia.maximecum fpodylibus 
ltc°Hi propter nuchxlxfionem:per quam ccre 
COrnpatitur vt fciuifti. Si ergo in cafu ifto vi 
J)efu rtlalaaccidentia,fuge. Sin autc, conarercfiftere, 
erueniataP°ftema, eum infufionc olei rof.cali 
cjluf>erP°ne terebin.lauaram cum pauco mafti" 
C 1/,°nec iocus vbi fuitpercufius,fit firmatus. 
numcruaudiuifti;fduifti qj.vq. 
1 cx.xq.ex vtroc£laterefunt 
a duobus eorum capitibus habet litum. 
% e/*0*y.diminutxdicuntur:qu3ffi non ha" 
°“S>‘cntiam nifi retro:fed ante motui vetris ce 
i duntiqrcficofi/smaioribusacdditpercuffio vd ho- 
mo fupra rem duram forriter fuper cofias ceciderit; 
frangi poterunt et plicari.Scd fi' fuper falfas coftas ce- 
ciderit: vel percuflus fuerit, mebra i nreriora fub ipfis 
contenta laeduntur: potius quam coitis illis accidat 
vt frangantur. 
Signa per que co fiam ruptam cognofcesfunt:q> fi 
manum pofueris, 8C leuiter palpaueris, locum ruptu 
inuenies:&T cofiaefonum audies crepitatis:xgerqj mu 
tat anhelitu m:&intus in tacere dolorem,fentietpun" 
gitiuum:icdhic vlttmafignaplicaturxcoftx cdmu< 
nicantur,& fracturae. 
refiauratio difficiliseiriquonia vtphi 
rimutn cumfrangitur,ad interiora pars una plicatur: 
qua efi: difficile ad locum debitum eleuarc. Na quam 
u i s q u i da m i n h o c d i x er i n r cafu: q> xger cib o s co m e-- 
\ dacinflatiuos:veinde generata ventofitas cofiam ad 
fuperioraredire compellar. Etalij dixeruntappO" 
nendo ibi ventofamteuius attractione coftafuperius 
cducatur:tamen plus rimem us nocumenta quodper 
hxcomniapoteftacddere:quam deipforumiuuatm 
ncconfidamus.vnum cali 
dum generatapofiema.Secundum edam non tantu; 
fed plus etiahumorum adlocum attrahit, quaopor' 
tet. Tu autem ficfadcs.Si£gerplcnuscft;facipfuni 
debafilica mimiialceriuslaceris.pofteadeeodc. Si ve 
ro non eftplenusrfuffidcdeeodem.Ddnde vnatua" 
rum manuu vnge vifco, tcrebin. velpicc:poncfq;fi£ 
per collam depreflammanumleuiterappiicadozma 
num vero aliam pone fupra partem no depreflamtet 
preme infra:manum autealiam unctam eleuafubicot 
8C tantum facies fi' potes,q? fractae cofiae capita com'5 
gantur.Ettuncxgrumtufiirciubelquoniafic melius 
reducetur. Si vero no timeres de corporis plenkudi" 
ne:pores etiam ponere vetofam. Coftarcductapo 
nas corpufculade ftupa fuper coftas laterales: &li" 
gabindalatadta q>bindapercorpufcula fuperlatera 
Ji b u s coftis p o fita fup er cofia m Ixfa m cadere n o p 
mittatrncccoftam fractam poffitadpartem aliquam 
xgro dixtam leuem : vtpultes dc 
candarufo, de amylo, de tritico cum penidrjs: 8C vi" 
num dulce temperatum: 6^prohibensipfum ab ira, 
clamore, 8C rebus omnibus tuffim facietibus. Si ve 
ro dolores no cefiarent:eo q? coftam non potes redu 
ccre: imo tuffisaugrnencarctur:&pungkiuus dolor 
dC febris accideret:factaiamphIebotomia:tuncopor 
tcttefupracoftam,quxdiaphragma velaliumdeprl 
mitpanniculum,inciderecutem &Ccarncm:8(Ciliaco 
fiam detegere: SC eam cuminftrumcntis manualibus 
ad fuperiora rcducerc,vt celfent accidetia,et vulnus* 
poftea curare ad inftar vulnerum aliorum. Diaeta 
tunc fit vt diaeta pleureddj donec febris, dC accidens 
da fint remota. 
DcfrafiuraadiutoriiJot.prima.trdc.quaYti, Cap, V* 
ADiutoriu fepe frangitur ex tranfucrfo.‘qux qui 
dem fractura quanto magis erit prope iunctu" 
ram:tanto magis efi difficilis ad curadum,Ponam er" 
go diftincte modu cognofcendi rupturam:&C modu 
rcftaurandi vfcp ad fine: Vt fit tibi exeplum in ruptU" 
ra brachij,crurium,ct coxarunknifi propter eaq? hic 
diftincte dixero:breuiuspertranfibo. 
o • rrcrn cognofccsadiutorij fracturara.Tac vnum 
DIC ergo cum duabus manibus adiutoriu D O C T R 1 N A 
PRJ M A 
fumerc prope humerum qui taliter ipfumtcrteat,nc 
polfitad partem aliquam declinare, fu vero coram 
aegro difpofttus cum duabus ruis manibus adiutoriu 
prope cubitum apprehedas:et leuiter huc 8C illuc mo 
ueas:donecfonum olfis audias:8C cum tadulocufra 
cognouci is manifefte:et hec inquilino loeu ha- 
bet quando neutrapartium odis fradi ad partem ali- 
qua dcclinat:qm quado declinat, videbis in loco ad-* 
iutorrj no naturalem eminentiam manifeftam* 
Cognita ruptura,femper antequam opus incipias 
omnia tibi necclfaria, qbus ad ligatura te fd- 
neris indigere. Fac ergo primo ftupas planas aequales 
benefolidasin aqua madefadas calida in hyeme:et fri 
gidain3eftate:quadeftupisexprimas:& tibi 
oleumroCSC defenliuum dcbo!o:& bindas duasloti 
gasquatuor digitorulatitudinelatas: 8C panniculos: 
quipolfinttotum adiutorium circundare: chordam 
quocp fortem,quae melior erit,ii plana fucrinno rotu 
da:8C virgulas lignorum iiccorum fortiumfubtiles: 
6C cannulas fambuci, vel alterius ligni perforatas:per 
quas illae virgulae poftintintrare:quibus omnibus ftc 
paratis offa reducas in fuo fchemare cu manibus:qua 
tumcunq? potes leuiter operando:et peda panni vc- 
tufti madefadam in oleo rof. 8C aliqualiter expreftam 
fuper cutcnncdiatc ponas. Super illa petia ponas alia 
peda grolfioris pani cum emplaftro c6folidariuo,qcP 
diceturlantidotario adfradura:&iftedu£peri£ fint 
adeo magnae:cp totam teneatfraduram,et vnum pal 
num ex trafuerfo a quolibet latere fradurc.Supra il- 
lasponefaldellam vnam ftupeabene fadam aequale, 
inouialbuminemadefadam: &C cum 
binda quatuor digitis ampla et fatis loga:ut poliis 
uoludoncsibi plures facercfupra locum ma 
gisftringendoIigaturam:etquato magis ligaturaalo 
cofrado elongatur, paululum relaxado. Et cum acu 
fue vnamquancpbindxinuoludone: vtprima SC m> 
feriorinuolurio fuperiori8C ftteoniunda* Su 
p» a vero hanc ligatura aliam ponas faldellam ftupea: 
quaefttfolum madefadainaqua: exprefta non in 
alio medicamineinuolura.fuperillam faldellacollos 
ccntur haftelle:fuper haftellas collocetur cu 
cannulis quaeftringantur mediocntcr:5d virgulaetra 
fcanr per cannulas ne ligatura valeat relaxari. No- 
ta tamc q?ftriduraquae fitinifto ftmili debet 
clTe medio modo fada.no adeo cp locus denigretur. 
Sunt enim aliqui qui adeo ftringunt, cp nioduus fpiri 
tus nec vitalisad membrum tranftreporcft.Et videri 
f es locum inflatum, quaerentes ab $gro de doloribus: 
ctipft credentes q> ftridura fuit ad bonum cum dolo 
ribus nocoqueruntur: fed ficdimitruntdoncc mem 
brum totum fuerit putrefadum :<8<rtuncex membri 
corruptione vitalisinficiturfpiritus ; 8C incurruntfe- 
bre aut fpafmu:dc quibus plurimi moriuntur. Quod 
quam cito videris,membrumfolue;6C eifuccurreft- 
cut habuifti i capitulo generali. Supra vero locum 
fradum verfushumerum vngecudcfenfiuo debo- 
lo:SC fi nullum malum fupcrueneritaccidens, vtdo- 
lor intolerabilis, vel infenfibilitas, vel apoftema, vel 
pruritus.*non loluas ad decem dies in hyemc: 8C 
reptem in $ftate. Tunc folue leuiter ne mouearur me- 
brum:&: locum confiderafteftbcne.fiftc iterum reli 
gainomnibus ficutprius. Cumautembenecofo- 
lidatum fuerit,ftuppas in bono uino calido fuperpo- 
ncf Si v cro poft perfedam confolidadonem circa Io*» 
cu aliqua durities remaneret,illa remouc 
recutit 
drinam,quam habebis in ancidorario huius libd* Q/ 
RmX;; olfa franguntur aliquoties amboJaUj 
1 des tantum unum.Cum ambo frangu 
peius eft quam cum vnum.in omnibus & p*r 
reduc. & liga: 8C cuncta obferua quae in fractura 
torrj diximus obferuanda. Si vero tantum v'n 
frangitur ex olfibus, non eft tibi neceflarium halfC 
apponcrerquoniam os fanum ligatura ruftinct :11^ 
fractum ligatum pofllt ad partem aliquam decl‘ 
rit ea frangi:cum ligaminibus ftrictis, 8>C curnha‘ 
couenientibus reducantur. Et fdas q> digin flua 
uis lmtparui,indigentmagno ingcnioctcautcla* 
pv * f in omnibus fracturis horum locorufitaP . 
•- cipio fubtilis:in fine vero ingrofletur ficu 
generali capitulo iam fciuifti* 
Defraftura offis coX£ ucl pcdis.doftrin£ print*,trd* 
flatus quarti. Cap. VI» 
CVm os coxe rumpitur vel aliquod os 
minandopedem coxam & infra: procca3 
omnibus 8C per omniafecundum cp dictum eft-* j. 
iutorio brachfj,& in digitisfn capitulo ■ 
addito q? poft olfis coxae, & oilium cruris 
nem femper oportet crus locari in albiolo fcu C°c 
Ia,quoe fit ad modum cruris formatarita cp nonp 
adpartcm aliquam declinare* Necelfarium c‘r cf 
vtaegerfupinusfemper iaceat:donecos fuerit^0 
maturn:& eftfummoperecauendu, ne crus h 
feu tibia remaneat altera breuior.*aut magis 
fed femper debes ambas tibiasad eandem lon^flj/ 
dinem menfurare, 8C menfuratas in eadem 
dine conferuare. 
• r)e plicatura offtum in pueris,doflrin£ 
tus quarti. Cap. vH' A 
A Cecidit a cafu vel perculfioneq? |p 
tenera &fubtilia:vt mandibula 8C coCf1 
quibus pueris:etiam oifa brachiorum et cruri 
fractura plicari:ad qu£reduccda,fi maxillari. Jr ji 
num feu digitos in os ponas premes ad extra**1 
ximusl fractura oilium faciei:manum aliam 
thina vel pice linita fuauiter ab extra preme 5 
cleua. hoc idem fac in cofta. In olfe vero & 
brachrj:vtarisIigaturacompetenti:ponendo 
Iam fortem ex parte pficata rectafita q? L 0* 
rit,valcatadrcctificandum membrum illu 
fitie attrahen do:membro prius fometato, 
decoctionischamo.maluae,bifmaluae,foenugr fe/ 
minis lini, vnctione olei de lilio uel 
ris Valet etiam multum ficutm jc 
eft probatum, vt exparte plicatalaminanip0 qtj0 
cborefeu offe elephantis,ac pecten uel aliud 
niaex virtute illius eborisos verfus eburatft 
S>C ftc attractum recipit primam formam* 
jjij/ 
Explicitfummaprima fiue 
cratus quarti, cum Dei auxilia» 
Doftnnafecunda quae eft de disloca 
busacontinens qufncj? capit^pe locutione femo tmiuerfalis, do ftrina fecundajraftd 
Cap. I. 
15-j S cum offe coniungifur in corpore hu- 
v mano vnoquatuor modorum* Pri- 
mo per viam infertionis dentalis: ita q> 
M vnus dens partis vnius intret vacuita- 
M., tem inter dentem 8C dentem partisaltc 
ti(Q tabularuin- 
taliterScum lignum & nigrum inferunt: & den- 
Sec-,COn,ungunt:&: ita coiunguntur offa capitis, 
i'n 0 per infixione offis in offe: vt dentium 
• U^s* Tertio modo per appodiationefeu 
tole£at*dne offis cu offe ut offa.7.pedoris. Quar 
per ligationem offis cum offe medianteliga 
eft corpus flexibile forte infenfibi'Ie:qcP 
*t(uu Us e&rcditur, 3C illa coiungit:cuiusanatomia j 
Coniundioifta vlti- 
«ftj- ,Scumoffe proprie appellaturiundura: eoq> 
tOf. ea°ffiumdiueffitas& fequeftratio manifefta:& 
ipfam iunduram bene poteft os mouerifi- 
°tU U1 * quon‘a hoc concedit flexibile liga- 
Circa hanc iunduram vltima poteftfie- 
Jl0s °Catio fola.circa vero alios coniundionismo- 
ftjj *^lr|’rnc: led poteft ibi fieri apertio, fegregatio, 
,0tio‘Fit ctia in iundura quaeda membri torfio: 
1CltUr dislocatio no completa. Loca ergo in 
lUfmUsPoteft fieri dislocatio, funt locus vbi coiungi 
ilylj andibula inferior cum fupcriorhlocus vbi fpo- 
C°hi offi coniungitur bafillari: 8C loca omnia in- 
c0nP°ndyIem SC fpondyle; funt loca vbi fpatulae 
loca cubitoru.etlo 
t4*chetarum omnmmanuumfeu cauilIarum:&:Io 
Jlj; iundurisdigitorum, qua?dicuntur no 
,n digito funt tria: Sdlocain quibus 
Scarum conjunguntur cum anchis:& locage- 
locarachetarum pedum feu cauillarum: 8C 
°dor u m digi to r u m: qu $ fu n t tria i n v n o q u ocp 
*liq ‘!nnullisalrjs locispoteft dislocatio fieriffedin 
Us locis poteft fieri feparatio veleuulfio* In 
0u^ura dislocationum funt quidaqui membru 
htit>CatUrn ponuntin aqua calida:& illud diufome- 
h0c;P°ftea reducunt. Et hoc modo no facias:quonia 
•pfb rarificandi membrum 8C debilitandi:8C 
ad receptione fuperfluitatum: 8C 
° Per oc P7X,S °^s 5 9ua UIt os euulfum: 
materia repletur:quae non permittit firma 
Verum eft cp fi vocatus aprin 
0n°fuifti:fedmembrumftcteritdiebuspluribus ; 
lUnc^atum: &: per hoc locus induratusiundurae: q> 
?nUrn «ft membrum cum aqua non folufim- 
'daqugebona eft: verum ctia cum aqua deco 
Jjiien J mal«3e,bifrnalu3e, fccnugra?ci,& fimilium fo- 
poft fomentatione membrum reducere 
%<rbes‘ Sic autem membrum reducas:praepa- 
primo quaein fraduris diximus prsepa 
enibrum reducas dislocatum fecundu doctri- 
$1 vnaquacp iunctura tibi dabitur in feque 
nu0riductis partibus ponefupracutem Imcdiate 
hneum vctuftuminoleo rof.madefactum: 
.ebctgrP?ne ftupam in medicina confolidatiua ma- 
CUrabacturarum SC dislocationum dicc 
P°ne fddellam in album ine oui madefa- 
P°ftea liga firmiter fccundu conuenit. 
TRACT. IIIT. 
& taliter membrum apta, q> no poffltad partem ali- 
quam vacillare.itac£talitcrrtringas:q? firma fit ligatu 
ra:ncc propter nimiam ftricturam poffitprauumac-’ 
cidcns aducnire:ficut fuit m capitulo fracturarum fu- 
perius recordatum. Si nero malum no fuperueniat 
acddes,ufc£ ad dies.x.nofoluas,nec tua medicamina 
renouabis.Si vero accidcnsfuperuenerit, folue:ficut 
fupradictacapitulo eft oftenfum* 
De dislocatione mandibula.doftrina fecunda, traftatuf 
quarti Cap. IL 
MAndibuIa fuperior no mouetur in aliquo ani 
mali praeter quam in crocodilo: SC fuit vrile 
ibuhuferior moucretur tribus de caufis. Vna, 
quonialeuior 8C habilior eft admotum. Secunda eft, 
quoniam fuperior eft propinqua plus membris nobl 
libus quae per eius motionem effent expofitalaefionr* 
rertia,quonilfi mandibulafuperiorfuiiret mobilis: 
non effet inter ipfam 8C offa capitis fortis coniunctio 
per commiffurasfuperiuscum oftefuperiorKalaterc 
dextro& finiftro cumoffibuspetrofisfeumendofis 
qu£ ab ipfa procedunt, ex laterib us capitis ad alauda: 
3C eius inferior pars continuatur cum radicibus den> 
tium,qui funtin eainffxi. Inferior vero ex duobus 
compofita offibusadinuicem in mento coiunctiscff 
ipfafuperiori mandibula mediantibus ligamentisco 
iungitur:qu£ quidem ligamenta dura 3C flexibilia: v£ 
dictum eft:cedunt officio lacertorum madibulae:quj 
mouenttribus modis mandibulam. Nam alrj defeen 
duntab offibus capitis.*8C conjunguntur cum quibul 
dam partibus neruorum & nucae:8C mandibulaclaii 
dunt. Alij veniunt ab inferius: SC cu quibufdam ner< 
uisnucae commifeentur 8C madibulam aperiunt:alrf 
veniu n t a lateribus,& mouent mandibulam circula* 
riterin mafticando. 
Tj . r ' mandibula poteft a fuperior disloca 
necmrenor rivnoduorum modorff:aut enim 
dis!ocaturaretro:& tunc dentes inferiores fubintrat 
fuperiores:necos tunc poterit aperiri. Aut disloca 
tur ad ante: & tunc os aperitur,et dentes inferiores ex 
cedunt fuperiores:ncc os poteft claudi. 
Et eft illud lignum dislocationis mandibulae: q? n5 
quadetes fuperiores cum inferioribus coniungutur*. 
In dislocatione madibulae neceffarium eft cito fuc 
currere pi opter duo. vnum nifi cito reducatur locus 
lacertorum 8C neruorum multitudine, arteriaru etia 
& venarum,dtoinduraturpropter multitudinefor 
titudinis huius loci: dC cito apoftematur propter hu- 
morum confluentia 8C defcenfum. Etloco apoftema 
to propter .ppinquitate cerebri fuperuenit cito phre* 
nefis, 5C febris, & accidentiapeffima, 8C mors faepe* 
Tunc fi citofuccurratur, cito reducitur,propterea q> 
illa iunctura motum habet facilem. Nam omnis quae 
motum habeat difficile,difficilc dislocatur: & diffici- 
lc reducitur dislocata. Si ergo dislocatio fuerit ad 
pofteriora: pone tuos duos digitos indicesfub faucis 
bus mandibulam ab inferioribus duabus comprehe 
dens partibus: 8C pollices conare infigere in os fi pote 
ris, pone cuneum cu quo os aperias:SC fic osaperienv 
do Ieuiter.‘& perdigitosindicesfuperimpellendo re* 
ducasinlocufuum:quodcognofces cum dentesinfe 
riorescum fuperioribus poteris co$quare:ofc£ poflic 
vt primitus aperiri* Si fic non potes facere,pone bin- 
da vnam fatis fortem 6C ftrkta fub £a dig 
LAN F R A N* M A* doctrina 
» fetl^ 
tantum nucham coprimitrmembrainferiorai 
perdunt 8C motum. Si vero ad exteriora: 
curaturrremanetindc in gibbofus.f'11 
men eft,fpodyIcm eleuata coprimequocunq: 
cujmanibus,vel cu afTide l/gnca planaing 
do quo poftit coprimcre,rcdu(fta fuperponatu jj 
dc confolidatiuisproprfjs, 8C ligetur. Si vef° Y 
confolidarioncremanctin loco durities in m0^u’ j(t 
brocherurcum aqua decoftionisreru quae diee 
antidorario in capitulo dc mollificatiuis durinc^^£( 
fiatun&iocsfecundu q? ibi plene docebitur et £ 
Dc dislocatione humcrorum,doftritt£ 
tus quarti, Cap. !!**♦ 
OSadiutorp quod mediante ligamento 
in pyxide fpatularu,tribus modis disl°ca 
Vno quodeft plurimu.* vtcaput adiutorfj 
titillicum. Secundo q> profihat ad r 
eft raro propter multitudine ncruorum, *PT> 
obftaculum furculae pedoris quae defendit. (/ 
ad fuperiorarquod femodo habet medio. AdP 
riora non poteft propter additamentum olhs P 
lae dislocari. ■ 
% Primus modus cognofdturco q? 
etpervifum fcntisintitillicocaputad1 
peruenirc& foueainfupremo. Quandoadi 
ra fir,cognofcitur:eo q? brachium retro 
poteft verfusanteplicari. Et videtur etiaante 
fta eminentia:8C retrofoueainconfucta. 
periora profilierit, cognofciturjco q? cubitus 
chiu m n5 poteft a corpore elongari. Et ft illun» 
re volucris5fentiesin fummitate fpatuI*ob(te< 
oftisfpatulae,quod ibi naturalem fouea non P* 
tit. Nam in humero fano cum cubitus loge du' Q[o 
corpore,quatum duci poteft, fitinfummo cu 
uea naturalis.‘quodin ofTeadfuperioradislo^a £jCj/ 
non poteft:eo q> caput adiutorrj,quod 
uir,nonpermittitacorpore cubitum elongarl‘ 
ctam ibi foueam apparere. 
ry • Modus primusfipuer fuerit, 
Curat,°- medicus puerum accipiat a n*»" 
per manum dextra, fi dextrum fuerit rCj 
pugnum manus dextrae foftd1 
putadiutorrj, dC fic firma tenendo manum n 
cum pugno dextro puerum clcuet a terrafita 
aere iufpcndatur. na fic os redibit in locum 
Vero maior fuerit, q? medicus no poftit a ccr 
rc,faciasipfum iacerefupremum: 
gno rotundam panmsmuolutafub titilhc0 
apta fuper caputadiutorij: 8C poftea firma J-nftrit,s| 
pilam calcaneum,& accipe raanu,qua trahe 
& calcaneum coprime vno momentofica<p c^y 
mendo cum calcaneo, 3C trahendo cum ma 
adiutorfj in fuam pyxide reducatur. Eth 1 tljr 
poteft,preparetur lignum quod ad duas m 
rietes: vel ad duas pilas:& in medio illius hgn \0 
uea, in qua ponatur pila prodicta. 8C fic hg 
co alciori qua fithominislongitudo: & p° cftfupri 
pedibus vnum Teanum: 8C locetur pila 
lignumfub titillicofupracaput adjutori}* 
ad inferiora per forte miniftru m firmiter c^Pfflin° c. 
fcanum de fub pedibus teri°re t. 
cedente redibit. Si vero fuerit ad parte a 
dislocatio;tunc oportet q> vnum manutcrs> 
S H C V N D A 
tos indices ponebas.Etminifterillabmdam cumfor-- 
titudine aequaliter trahat: 3C tu cu cuneo aut cuneis ad 
aperiendum labores:ita q? tu aperiendo & mmifter 
trahendo vnahoradocum fuu caputmandibulaeinn- 
tretrquia fic fine dubio reftaurabis. Si vero ad ante 
fuerit disIocata:tunc pone binda fatis fortem fub me 
toquae totum coprehcndat mentum 8C desbindam 
illam cum duobus capitibusin manibus minjTtrfiqui 
retro inferius fupra caput eius fedcs,qui ponar ge' 
nuafuper humeros egri:& bindam trahat fortiter, 8C 
aequaliter adfe. Tu vero ponas cuneu vel cuneosin 
ore quantum plus retro ponere poteris, 8C vna hora 
cum miniftro trahente tu cum cyminis aperiens os et 
mandibulam ad fuu locum impellas. Redudioefa 
da locum cum ligatura 8C cu cmplaftro fado firma: 
praecipe forbilia comedere: ne mafticarc conetur 
doneciocusfueritbcncfirmus. Si vero non fuiftia 
locusiam cftapoftematus : 8c iam febris 
ruperuenitr&T dolor capitisrfac caput 
ta caput vngendo cum oleo rof.calidocu pauco ace 
to;&locum vngccu oleo antiquo mollificaduo vel 
cum adipeanatis conare quantum poe- 
teris ad apoftemafedandum;& curandum febremret 
caputconfortandum:ne fuperueniat phrenefisr&C re 
motis accidctibus,cura fac ficut fuperius efi oftefum* 
jyc dislocatione fecunde,tranatus 
quarti, cap, 111. 
SPondylium dislocatio femper efi dubia & mole 
fta: quamuishoc fitfecundum magis & minus. 
Tu audiuifiiq? primafpondylis ex colli fpondylibus 
cft multis debilibus ligata cum capitis ofiibus ligame- 
tis: 8C h$c ligatura fuit magis alrjs laxa propter motu 
capitis q?coiundio quae efi inter viti 
ma colli fpondylem:qu£ cft feptima,er prima coftaru 
que efi odaua, efi etiam alrjs laxior propter colli mo- 
rum.*quarc hae facilius quam omnes ali£ 
lunduraefpondylium dislocantur:& efi multum eo-» 
rum dislocatiotimorofa. Nam fifuperior coiundio 
difiungatur: appellatur deco!eratio,& hominefubi- 
toinrerficit:proptereaquiafpondylis ad interiora co 
prehenfa prohibet anhelitum vitae neccflariu. Et fi 
iundurainter feptimam 8C odaua difiungitur, via ci 
bi 8C potusobturatur:& etia viaaeris impeditur:etff 
aliqua ex alrjs fpondylibus ab odaua inferius disloca 
lur:mebraquaefuntinfenus: quibusfenfus 8C motus 
per neruos a nucca venientes ferebatur, fenfum per-- 
dutpcrpctuoatq? motum. Efi ergo ncccflarium in 
continentireducere: quonianififpondylisdislocata, 
ilico reducatur:fubito moritur aeger ille. 
Si ergo praefens fueris:aegrum illum accipe per cau- 
pillos, pedes imprime fuper humeru.ita capillos fur- 
Ium attrahendo,& pedes infertus coprimendo redun- 
cas. Septima vero fpondylis cum ab odauadififin 
gitur valde et plus,modicum expedare potefi.Et fi ii 
Ia etiam ad interiorem valde incedit,cito 
raro curam recipit. Si tame curam recipere debet.no 
efi nifi colli extcnfio:& humerorum depreflio vtdiy 
dum cft. Quae vero cft ad exteriora: quae raro fit 
aquaturcomprimendofpondylem cminentemcum 
manibus collum trahendo fuperius erhumeros depn' 
mendo. Qpf uero cft ab odaua fpondyli inferius:fi 
quoc£ fuerit ad interiora totaliter disIocatay 
pit curam, donec interfidat*Si vero non totali ter; fed T R A C T. IIIL 
LAN. M A. 
aegri fub afcclla: ita q? vnum caput 
lul3s.^r§n vadat ante peftus:8C aliud retro per 
brach' <aetUr manutergium alicui forti ad tenedum* 
%,'tj Vero ligetur cum alio ligamine retro fuper 
rVt T miniftroforti:& 
Me<J| vt vna vice,et vna hora trahat» 
l^ereplv'ero conctur cu palnis os ad fuu Iodi copri 
uautcaputadiutorfj finieritmedicuselTe py 
0^,praecipiat magifter miniftro, qui tenet 
Vtilludrelaxct:etffc caput adiutorrj reducet» 
per duos fortes miniftros, qh fafta cft ad 
c^,raclisl0catio,corpus 8C brachium extedatur: 
.Cusc°neturosadiutorrjcoprimere cumpafi 
Itatu T-p!3 0nec ad locum reducatur» Redufta in 
uno * poe fupra dislocationelmediate fupra 
Petl5intin(flam in oleo rofi& fupra illam 
5lbt,jr?necofolidatiuum:p0{teafaldcllas de fiupa in 
f^fahme0u''intinaas: 8C humerum latainuoluefa*- 
lupraP,Cntet:que procedat ad oppofita fub afcclla et 
Catl,ni .Urtlerurn oppofitu: 8C ad eunde locum dislo- 
lUrar *5crum reducatur:quod toties fiar,donec liga 
fuerit bene firma.ficque ligatus permaneat 
et, ‘x*dies:niii aliquod extraneum accidatquod 
JVt dolor intolerabilis, pruritus, vel apoftema» 
tc cogunt membrum foluere,etaccidentia 
Sj ,c*emum iterum religare» 
€r° a principio vocatus no fui fti: tunc oportet 
e^CrC Vt xSer t,alneum aquae deco ftionis reru 
ant|u, vt maluae,bifmaluae,foenugraed, fimfi 
ibidiebus valdeplu 
Ssj exitu balnei vnguentis relaxa 
funungatur:&: mcbrumquatumpoteft,dum mo 
e‘it fine do!ore,moucatur:donec bene fuerit hu 
ficutfciuifti.Si 
i^qCatus a Principi° fuifii 3 membrum dislocatum 
r> | non apponas» 
, tUs propter multitudinencruorum 3C chor- 
darumillumdrcudantiu,& propter for-* 
Hraj fu?coniuncfiionis, 8C propteradditametum 
°Cilis polteriorisfeufylueftris, 
V°meftid focilis cum adiutoriofirmat:aIsefio 
tuetur:difficile dislocat: 8C ira difficile 
quoniam hoc eft:utinalqs membris loco 
lsl°cat,°3 quamcognofcis:eo q> homo 
S,r> n° P erigere vel plicareinec mouerc 
q? ab vnaparte vides emineo 
c ,n aIia foucam aliter qua fuit confuetu:opor- 
(Vv°nere qualiter reducatur» 
V^ergo 
Sus E?^ctiora:5Cin vtroq? diuerfatur refiauradi 
h §as cum fuerit ad anteriora dislocatio: 
quatum potesbrachij dislocati.etpo 
Sf0j Sficut fiapham in curuatura vbi brachiu pii 
ac uiinifter trahat fiapham feu 
teriora,& firmiter&fuauitcdet tu manum 
jViesh rcxeras, plica violenter: vt oppofitu tagas 
Unierum: quoniam tunc fine dubio eft redu 
Ver° fueritadpofteriora: fac q> fortis mini-* 
ata(fiutorium: Sc tu vnges manus tuas oleo 
vnftas trahefupra cubitum:eminentia 
hl5c0p,.^a^Poficrioracftfordter cum manibus vn 
pone ad manum fufpenforium 
XeVrm;* fi remanet in loco aliqua gibbofitas, 
Vlc£ ad aliam hora cum fijlpeiibrio»*poftearc 
L deas ad locum ea vn Ais manibus coprimcndorSc iic 
continues,donecftatuipriftino fueritreftitutazquod 
poftquafuerit,cum panis faldcllis,oleo ro.emplaftro 
cofolidatiuo, 8C ligaturisfacias: vtdicftum eft. Hoc 
tamen no praetermittas in dislocatione cubiti fdrc:q> 
nili cito cifuccurracur cito, cofurgir in loco calidum 
apoftema: quare poftea raro vel nunqua reducitur: 
nec vnquamotus lib. recuperabitur illi mebro. 
T) t f manus feucauicuIIa:quonia eft vt fciuifti 
multis oftibuscopofira, et ligamentis plu 
ribus,tamen laxis coniunAa: eo q> multiplex motus 
erat ei necefl"arius:facile dis!ocatur,et facile reducitur, 
ii ei citius fuccurratur. Sed fi moram ibifecerit dif- 
locatio,propterrenfibiIitatem mebrorumibi venien 
tium cito recipit apoftemationc;quare poftea cu diffi 
cultate maxima reftauratur* 
i A principio itacj; cum manu tua finiftra brachium 
accipias: dc digitum Qc pollice dislocatemanus cum 
dextra manu defcedas,pofteaindicem.&r fic vfqjad 
minimu defeendendo, quclibctad fuum locum in itr 
Auram rcducas:pofteaIiga, 8C apta,& procede vlte- 
riusficutnofti. Itaquoqj vnufquifc# digitus dislo- 
catus fic cognordturdiftenditur,recrificatur,&:liga- 
tur. Et nota illud q? fuperius dixit, q? in fractura uel 
dislocationeaquacalidanoeft vtendum:quanquam 
alrjindifferenter mebrum dislocatum inaqua calida 
ponunr:diuq; mollificam dicetes,q? ITc mellificando 
membrum facilius reducitur* Et tu fcias ergo q? aq 
calidain principio mebrum rarificatrct debilitattqua 
re humores qui ad locum currere coepcrut: mebrum 
adipfosrecipienduminueniunt preparatu.quarc no 
iic facies.Sed cum oko rof.conforta:& in continenti 
reduc eumret quantum potes iitintentio tua prohibe 
re, nefuperucniatapoftema. Sitameinprincipio no 
fuifti, fometa Iocum:queiaminuenies induratu m,c3 
aqua deoctionis rerum humectantium;quasfciuiftu 
De dislocatione ancharum, doftriticefecund*, trafta* 
tus quarti» Cap. V. 
ANchae coniunctioneofliscum oflecox^,quo- 
modo rotunditas oftis coxae pyxidem intrauic 
oftisanchae: quomodoc£ mediante ligameto ligaturi 
in tractatu fecundo fuperius iamfduifti» Nunc ve- 
ro fcias q? haec coniunctio quae modis quatuor dislo- 
catur,ad interiora 8C exteriora ad anteriora dCpofte- 
riora dis!ocatur:aliquando ex caufaintrinfecataliquS 
do ab extrinfecarab intrinfeca dislocatur quando Ion 
gotemporecurrunthumoresadillum Iocu:iicucdi- 
ximusin capitulodedoloribusiuncturarum. NacCE 
ibi fit pixis magna, & magnum fpatium: 8>C iitlocus 
talis,q? quafi totum corpus fuftinet: ideoqj multula- 
borer: et iitlocus magis inferius pofitus:habilitas mul 
ta eft caufa recipiendi fuperfluitatum: quare cu mul- 
tas locus recipit fuperfluitates: & aeger no eft folidtus 
ipfas purgare,nec quiefeere .* maxime cum vnano eis 
fuffidat purgatiodongamc£ puftulat 
nent in loco: 8C propter labores corrumpuntur,& li- 
gamentum : relaxantfita q? ex neccfiitatc vertebrum 
cogitur refiliredioc tamein diuerfis hominibus fit di- 
ueritmode.Naquidamhabentpyxidem anchaeval- 
de cocauam : 8C quibus no facile dislocatur. Alrj non 
habentitacocauamr&quiburdafemper mucilagini- 
bus plena.Quibus dc quacuqj caufa facili di slocatur* 
facile enim reducitur; 8c iteru facile dislocatur. Ex * DOCTRINA 
i & cum manibus rotulam, reduc ad locum fu‘r‘ |0 
reduAa,ponebindafub poplitis plicatura:& ia 
Ienter:tamcn fapicnter q? calcaneus tangat narc^l 
eruscum coxa liga: 8C per horam poftea fb* tac. i , jV 
tofiq?plumaceolos deftupisponcfiub ligaturap • j, 
ds:8Cligaab vnaparte:& aliarotulaefiupcrpc^H^ 
uillos defiuptus:& liga ne poflit ad partem r,./ 
gare vel denegare: ficcj; ligata dimitte, donec 13 f 
metur. Etfciasq? nullum ingenium facit rotu a 
dudam in loco firma ftarc: nili quando adeo cr 
poplite plicatur, q? calcaneus tangat natem. 
e:iVfl;c cauicula velracheta vel digiti disloj y 
eadem eftin omnibus cura:quaindP^ 
tione manus 5>C digitorum eius diximus facien 
|jd 
Cum cius auxilio fine cuius iuuaminc nihil P^m 
tur, expletus, Iiicipitttg 
tus. rogemus:& cum eiusfclici fine torum iibrU 
pleatdepreccmur. Quiquidem Quintus dC v w 
continet feptem capitula. Ipfiumcj; libri huius an 
tarium appellamus. j 
iRACTATVS Q- V 1 N 
I Huius libri efi: 
I intendo ponere mcdicinasta 
£= ccs quam co m politas:que hu* flf 
S quantuad chirurgiam fipc-*3 'c$p0 
1 neceflariae:quanqua non om y 
naiT,:HL,on,5infinit3cfi,nC• &* gjji' 
rcllcdu humano incomprc‘1f i\\c' 
lcs:nec eft aliquis quantumcunq expertus:quH,tllti 
fima partem fidat earum,quae valent ad chirUt» 
initrumetu.Nullasenim in coponcmus:n 
bus longo tempore fiumusvfi: Sequas a reutrt 
doribus medicis, ac etiam mulieribushabuitn11 
omnesfinedubioin cafibus fiuisfiuntexpert?» 
Dc medicinis rcpcrcujfiuisiO’ dc modo repercutitr 
flatus quinti, ' Cap■ J' 0\ 
REpcrcuffio conucnitin principio ca\i^°r\^ 
_ ftematum:& plus quando incipiuntin 
principaIi:utcordc,cerebrofieucapite,hcpaC^j-j'tn1 
cho,fiplenc,renibu$,& tefticulis, & vefica. 
perdebet clfic tua intentio materiam n ocina 
bro nobiliad mebrum ignobile reuocarc:#1 
riu nullo modo opereris. In rcperculfio 
bes attendere decem c6difioncsquaeponunt fC\}v 
datu tertio dc apofiematibus. Etfciasq? 
fio dicitur duobus modis,ficilicct large et Jit 
ge dicitur repcrcuilio, exhibitio cuiuslibet^ 
frigidae fiuc fiolum extinguar, fiue cum 
pcllat.Smcte diciturquandopropnercpefi1 
m ul tu m i n fr igide t. Ita q? etia m ali q ua te m pcr /i# 
da repercutiunt materia repellendo.Qiia^i0 3 (t 
g i da t,di ci t u r m edici na i n frigidati u a: quae 
brum polita calorem exringuit: 8C membr 
dat temperatc.Et haec duo diuerfimodefaC,u 
dum diucrfitatemgraduu frigiditatisearu 
quado adeo infrigidant,q? membro ftup 
eunt: et tuc dicitur ftupcfactiua. His 
bes quando tibi plus nocet qualitas qualTiaC 
do uero times non fiolu qualitatem 
riam,debes vti medicinis frigidis 8C ficcis, fuafffi 
gid itate coplcxioncm membri tempcrcnt'‘^3fCr‘31 
pticitatc virtutem membri confortcnt:vr, 
SHCVNDA 
caufa exteriori vt ex caru,torfione,& pcrcu(Tione,<5£ 
fimilibus uertcbru dclocorefihrcfacietibusuioletcr. 
'C* q? dislocatio fit ad rteriora,eft quod uerce 
Olgnu 1 brum in capite,fcilicet offis coxae manife- 
fle in fonte inguinis eminens repcritur:& genu,et pes 
ad exterioratorqueturritaq? no pofluntconiungilut 
cii genu 8C pede adhuc erat fani cruris. Siverodif- 
locatur ad exteriora, reperitur ex parte exteriori fup 
ancham vertebri manifefta cmincda:necaeger poteft 
genu vel tibiam aperire. Si autc dislocatur ad ante- 
riora,crus valde brcuiatur:necpoteft calcaneum po 
nere i terrarfed folum pedis digitos: 8>C an re reperitur 
cminetia vertebri manifefta. Et fi ad pofteriora dif 
locatur, calcaneus elongatur.mec poteft pedem fuper 
terram cxpandere:nec cum digitispedum terram tan 
gere:ftd cu m folo calcaneo terram calcar. 
]ur i - redudionumadiuerfisdiucrfimodefcribu- 
U1 rur:hic tamen vnorolofum contentus, que 
credo inter alios meliordpone vnum longum lintea 
men no nimislarum inter ambas coxas: cuius vnii ca 
puttendat anteriusper pedus:<S£aliud pofterius per 
fpatulasretambo capita linteaminis ad fortem colum 
nam vel pariete alligetur aegro prius fuper culcitram 
duram in pauimento diftenfo ctlocato:totam autem 
coxam fupra genu totumc£ crus pannis &bindisfn- 
uoluas vfqj ad pedc,erinfra pedem.‘et fiat de ipfis bin 
dis:quibus crus eftinuolutu laqueus firm us,ubi chor 
dam poffisfirmare:quam chordaperrotulam vnam 
de qua hauritur aqua, ad illa columna fiue parietem 
oppofi tam firmata, SC fortiter ligatam poffiit trahere: 
ftcq; crus cum coxa extendere.*ne corpus poffit infe- 
rius declinare. Cumqfftcaegrum praeparaueris,iube 
miniftris:vtchordam per rotulam tranfeunte trahat, 
non dudu nec tradu violctorfed fortiter 8C fuauirer. 
Tu vero cum manibus vertebru ad rectitudinem ap 
politionis pyxidis reducas; quo redudo iube chorda 
relaxari paulatinc, donec pcdcsfuerintadxquatfiqifi 
ficutfola pedum inequatio certum cft fignu disloca- 
tionis.4 ficeft certum lignum bonacrcdudionisipfo- 
rum poftibilitasadaequadi.Nadum adaquari no po- 
terunt, no eritredudiobenefada. Fadarcdudioe 
ligetur firmiter.‘& iaceatinfirmus donec fuerit reftau 
ratiobenefirma in omnibus Slfjs curam confequcnti 
bus 8c in procedentibus bene dodus. 
Illa vero dislocatio quae fit a caufa intrinfcca: dif- 
ficile reducitur:8c fi reducatur ex caufa leuiflimared 
diuat:ncc eft ibi cura nifi corporis euac'uatio,& caute 
rizario fecundu q? in capitulo cauterrj habuifti. 
Genu aliquando 
tur.Genu dislocaturad pofteriora.nunquam ad ante 
riora propter rotulam,quae defendit. 
Signum dislocationis cft fatis manifeftum, quado 
fubito motus membri,et eredio denegatur. Rotu- 
lae quo»q difiundao cognofcitur:eo q> mebrum non 
crigitur.‘et q? ipfum no inucnisin illo loco in quo na- 
turaliteriacereconfueuir. 
Cum autem genu dislocatur: fit minifter qui crus 
valde diftendat,alius coxam firmiter teneat: medicus 
lundura cum manibus ad proprium locum reducar: 
quonia facile reducitur: fi prius qua apoftematio fue- 
rit re duraf. Sed fiprius venerit apoftema:priusopor 
tetilIudfedare:ficutdiceturincapitulogencrali. 
Si vero rotula dislocatur ? fac aegru ftare eredum; * 
Me ril}ant‘m defendant p 
n5VPantur‘ Cufolum intendis infrigidare, 
ditatc i Curac fi io fint ftypdcae.imo eft cum frigi> 
MiJc'al!^u5d° vdh'shumiditas:& fpecialicer cu me 
9Ug^eltasifiuddifp°nitadeius coplexionem calida 
Canfia. Sed quando vis repercutere tfemper 
9r~ecefi'anfi ty medicina frigida fit et ficca. Me 
Cl-0 fi’,gifiarum &repercuflluaru aliae funt 
r|3es*auaecopofitae* Simpiicium aliae fimtherbe: 
res: earfitam a 9uam radicesrquam fe 
0res* Aliae funt genera lud.*aliae funtgenera 
quafda hic po 
f|%da C SUae aP nos fiunt magis in vfu: 8C funt 
CUm fiumiditate:quibus vti potes ad tempera 
lCcUrh mPLxionem membri,dyfcrafiadin calidita^ 
membrificcitate- 
Endiuia* Folia pirorum. 
. Wst CUs Vene- Gramen Foliapomorir. 
nyIliUj Hepatica. Folia codanoi^. 
a * Hypocynthis. Folia nefpiloru. 
tor,Ple * Bcrbena. Folia Sorboru, 
fe|,CUr*V Sempcruiua. Folia falicis. 
la ls‘ Corrigiola. Folia populi tre 
Scohk- Sanguinaria. mule. 
Coriandrum* Papyri. 
Mtrujj. Edcra. Canng. 
3iCll‘ Acctofa. Omnes iandali. 
Uae* Scariola minor. De mineralibus 
* ?i’da tU0r fri" Platago maior et Sapphirus* 
Sper‘ . minor, Bolusarmeni- 
h^Ucient,a‘ Nenuphar. cus. 
De granis ctfemi Cathimia. 
%dr ** (na* mbus& frudi Lithargyrus* 
5pau a§0ra* bus. Merda ferri. 
# Hordeum* Marmor fim- 
0I9frtU.V,Uu:&: Siligo* plex. 
J&’dacthui Auena. Alabaftrum* 
toSrafiLl* Spica. Humantes* 
r\Md^,<aa^fiu Dolium. Corallus. 
Fabae, Andmonium* 
Vi°Lceu. Myrtilli* De lutis. 
pC|n,V.Pfiari’s» Bcrberis. Terra figillata* 
1 -SaIbis. Sumach* Argilla. 
,c^bit?. Pira* Lutum omne* 
ftsVt* Ci*lIS P° Poma. Cimolea. 
Ledis Sorbae* Cerufla. 
?>cPulr-re ne LJefpila. Camphora* 
A ioemat€ Caftanee* Degumis. 
edicr °fi‘ Glandes. Gumma pruni* 
fcsfer°fi™ Gallae. Cera, 
Mora matura. Amygdalae. 
Ve Vuaacerba. Acacia* 
§ , r Capreoli vitis. Opium. 
° e^ntes* Defloribusfolrjs De oleis* 
rtn Su°d 8C corticibus. Oleum rofi 
%ad3Utlt CUm Pfidiae. Olcumdeqlibet 
qVoi*1 ,°ccul Balauftiae. flore folrjs 8C 
JJtl.°ne* Cortices mali cortice rei fri^ 
V^'nor ai0r & granati. gidf 8C ficcae. 
Corticcsaccrbo De aquis* 
°riS‘ ruflypdcoru* Aquarofata. 
qX sVenc Rofa. Et ols aqua ex re 
c^0rc Nenuphar. bus frigidis 
Flos Ipinae. ficds diftillata. 
ANT1DOTARIVM 
LAN. M A. 
f * fimplidbus&compofids potes vd cum 
* ad hoc te prouocatnecefiltasrquoniaali-- 
quando vadis ad caftella, vbi non potes habereapo 
thecarium, vel herbolariumu Et fi tu cognofdshic5£ 
alia fimplicia medicamina quae dicentur in alrjs 
talis, tu ficpotcris coponere derebus,qbusincaftro 
reperies,medicamen,dc quo tuum poteris propofitCr 
adimpIere.SicutrcdtatGal.fefuinrein villa pro vifi> 
tadonecuiufdam qui patiebatur hepatis apofiemajec 
cum noinueneritfquinathum & (picam SC acetu: SC 
alia quae fibi erant nccefiariareo q? in loco no erat apo 
thecariustfecitmedicamentu de herbis humcAatibus 
et pinguedinibus:fed admifeuitibi abfinchiu,et co Aa 
na, 8C quafdam alias res fiypticas quas inucnit:S£ fecit 
opdmumedicamc. Potes ergo de his facere vngue 
ta 8C epirhemata,& 
chadones,puItes:cncathifmata,&aliasfimpIices 
Aiones quae aliquando iicetrcperiatur vnum de prae 
di Ais aliquando pofitum pro alio:tamen vcfim alibi 
excufatus,hicponam dificrcndaeorum:5£quid vnu 
quodc£ eorum habet denotare* 
Vngucmufitdevnc.iiipolei, 8C vnc.f.ceraeinhyc 
me,& vnc*Unaefi:ate,& vnc.i.puluerisrerum pulue 
rizandarum quaeponuntur in vnguento.Si vero vn, 
gucntumrecipitgumas,quaeroluuntur,8£ no 
tur: no debentgumaein praediAa menfura ponderis 
coputari:quonianonadduntinrpi(TScudine,nec mol 
litie: fed fi pi nguedines rccipitporci,gallinae, anferis 
vel alias,qu£ in fubfbnria oleagina dillbluutur debet 
coputari pinguedo qua 
titatedebetponidepulueribus dCdecera* Ecnota 
cp vnguentufemper debetefiecolafumrautadeofub 
dliter tritum q? nulla poiritaiperitasinueniri. 
Epithema dicitur quando res puluerizat? fubtiliter 
temperantur cum oleo ro. vel alio o!eo:accto velfuc 
co aiicuiushcrbaeadfpiffitudinc mellis* 8>C aliqua pe-» 
da ibi indngitur:& locusepirhematur* 
Cataplafma dicitur quando herbe piilantur deco- 
Af,feu crudgcumfuafubfiandat&C cumfubdlibusfa 
rinis,& pinguedinibus, 8C oleis c5mifcentur:S£ inter 
durum 8C liquidufuper mebrum calidu applicatur* 
Emplaftrumdiciturquadomultafimplicia diuer* 
farum naruraru, ficutpuluercs, gumae: pinguedines 
cum cera,fepotet oleo vfcp adconfcAione duram dc 
coquuntur: 8C in magdaleonibus coferuatur.Poftea 
fuper corium diftenditur:& loco cui eft neceflarium, 
applicaturrficutdiachylonjapoftoliconjOxycroceu, 
8C multaaliaquf no efienthic vdlianumerare:vcru- 
tamen emplaftrum, 8C cataplafma multum ponutur 
vnum pro alio* 
Pultes 8C cataplafmafuntidemtnifiq? 
priefunt quae fiunt dc aqua farina,8C oleo fine herbist 
&C cataplafmadicitcuherbj cu pultibus admifeetur*. 
Embrochado dicitur cum membrum aqua calida 
ponitur fiue fimpIfdsffuedecoAionis herbarum ad 
segritudinemperdnentium: & illa aqua Cupra mem-* 
brumcaditabalto*Etficaquamillamfupermembr5 
cadere faciendo diudus,dicitur embrochado. 
Encathifma nomen eft f quiuocum ad duo.dkitur 
enim aliquando clyftere:et aliquando particulare bal 
neumiquod fupra vmbilicum non afeendit. 
medicaminibus noftriscum inte 
Uecompontis dimus membrum infrigidare fine 
materiaeexpulfionc, eft;qj accipias defucco alicuiu^ TR.ACT A T V S 
Venias refolutiua. Etnotaq?repercufiiba 
pura ponantur in principio fupra Iocum:& P 
firmarioneadmifeeamus refoludua: vteftd* |jij/ 
hilominus tamen debentrepercuifiua contin 
pra loeum verius corpus vbi eft dolor, verbi v 
fi dolor repercutiendus fucririn genu:ponam 
camen in principio fupra genu. Sed I poftean°n 
genu,fcd aliquantulum fupra: vtfinfs medici 
attingatprincipium dolorofi. jeflO 
Materia frigida ficut dixi in compedio Pr°^n 
repercutitur : fed cu rebus temperate calidis 
quaefua caliditatecomplexionern frigidam 
8C fua fiypticitate virtutem mebri fortificant?* 
teriaad membrum veniatprohibent: 8C Vtp .jo> 
repellitur,fi fit pauca:& fi omnino non repelJ 
cum tamen ita defendit: q? tanta n5 poteft ma 
ipfo congregari: 3C haec funt omnia temperate fl/ 
cum quadaamaritudine:ficutabfinthium 
thum,abroranum, polium, ftcechas.*centaurca 
mi.ariftol.ro.&l lon.marubium, & omnes 
perate calidae, ficut myrrha et maftichc,Iupinl’ pO 
de mafiiche,& abfinthio,& quoecuncp calida c 
fita fiunt de praedicis fimplicibus comp 
dum dodrrina qua dedimus tibi, vtfupra c, . j^unc 
rulo de frigidis medicinis. Nota hic q> n\u,^{epif 
q? de Icui creditur a laicis: pelfi mu m eft materia & 
cutcre:fed melius eftquado videtur apofte 
principium materiacxtraherecum emplaftr,s‘ 
rarefiapoftema fiat magnumrfcd gaudere, 
humores fuperfiui corporis expurgantur, q'1 
riarepercutitur:etnodimittitur fieriapoftema' 
multa tempora illi fuperueniet^gritudo:etdicC^cI11j 
hoc fit propter imperitiam mediefiqui perap0 <, 
materiam no abftraxit. Sed tu fcias ccrtmlfrl ut 
confideratisconditionibus: &fpedalirercumr,5(11j 
(fta corporis mudificatio praecellit, melius elt 
teriacum membri 
ftemapermittere cofirmari: quoniafi condit* 
feruarismateria repellitur:mcbrumremanet 
8C homo no crudatur:nec eft timendum 
cullionc ficfaftam,accidat corpori nocumcn 
Dc medicinis rcfolutiuiSyZr de modo rcfolucit^,C) 
tusqninti. " ... Cdp. 1 Jc 
QVando vna fortis, uel plurcs etiam n t;^ 
.x.caufis quaerepercuffionem impc 
quando tu repercutis,no potes matC cr^iJi‘l 
pellere: aut quia grolfa vel multa materia rCPj}1jbc3 
uano obedit: tunc oportet vtrcfolutiuum au tfo 
medicamen: ficut de repercuifione diximu ' Jtl 
notato q? no adhibeas refolutiuu cu dolor pfP 
cx intrinfeco venerit,nifi congrua purgat*0 j 
dentc.Nam ficutalibi di&um 
res ex caufa interiori venientesfemper PraL’ |Ua*'P. , 
porisplcnitudo:quarc 1? tucponeres re*°]il•, 
ad locum dealiunde materiam attraheres, fi e(o^1 / 
co doloroforefoluercs. Quonia nullum t^{ 
uum,quod non fit calidum. 8C omnecahnn e£|t 
perate calidum cum ftypticitate 8C amaritn 
tradi u u m: q cf p o ti us, u t di Au m eft, m a te r,a 
repercutit, qua refpluat. Sic ergo 
phlebotomia vel cum laxatiuo materiam 
cum vtrocp fecunduq? tibi videbitur cxP ItIfn f3 
ftea incipe refoluerc cum medicina hoc o tc» 
Q.V I N T V S 
ve! aliquarum praedidraru herbarum fimpl/dum fri' 
gidarum,partes.iri.oleirof.parte.i.accd partem.?.8C 
mifce fimul. Si vero vis q> fortius opcrcrur:addeali/ 
quid de argilla ru. donec fi t in forma epithematis.4 8C 
appone. Nota q> femper medicus hic oportet fup- 
ponere certa intentionc:& vti debet rebus ad ipfam 
intentione iuuantibus uerbi gratia.fi refrigidareinte- 
dis,ad aliud qua infrigidantia no intendas. Sed fi non 
fuu, infrigidares permutet: qrh vna 
competitPetro:quaeno conucnst Paulo: & vna me-* 
dicinacompctit vni.*qusenon compctitalrcri. Etcau 
fa huius rei non bcneperpenditur,4crcdo tame q> cau 
Ia fidquonialicetomnes complcxioncsomnihomi- 
ni ad complexiones quatuor rcducantur:funt tamen 
particulares coplexiones fecundu indiuiduum infini 
t£.‘quonia impofllbileeft q> vnus complexionem ha 
beataltcrius. Sicc£ licet omnes vnius gene- 
ris dicantur efie: tamen eftimpoffibile cp vna frigida 
valeat eodem modo Petro:qu£ Paulo no valetin pu 
<5to:quoniam illa plus valet qu$ propinquiori modo 
meliusapponitur membro fecundu pundum. Eft 
etiam 8C aliud magis occultum.quodficut quaelibet 
medicina propriam habet virtute,que non a comple 
xione vlrraillam qua per complexione habeat: per 
quam fcilicet virtutem propria agitin corpus vitra 
aftionecomplexionalem quam habet: quaproprie- 
tariam adionemimpolTibile efiin aliareperiri: ficut 
vnumquodq? corpus propriam habet difpofitione: 
quadiTponituradrecipiendum imprciTionc:quaequi 
dem in nullo alio loco corporis reperitur. Et per has 
duas rationes credo q> bonum fitin vno 8C eode mo 
do medicationis medicinas eiufdcm generis variare. 
Item quia medicina quaelongo applicatur tempore 
membro fithoc etiam quotidie, ficut probat experi- 
menrunUquonia multoties vidimus, verbi gratia q? 
craifula minor materiam calida plus repercutit, qu5 
vmbilicus veneris. Etfi dicaturin eodem gradu fri 
repercutere non valebit. 
Medfcamcbonum reperculliuum, vbi magna eft 
dyferafia calidacum pauca materia. Red.iandalialb. 
fpodrj,acac/e,anadrac.rj.caphor9, drac.i.opq,dra.?. 
diftemperenturcumfucco vnius herbae frigidae,oleo 
viol. 8C aceto pauco. Item aliud ad i de valens. Rcc. 
offa ficca combufta 8C abluta, ceruflfam, amygd.ana 
drac.fj.hermodadyl.drac.iiij.oprj ,drac.i.confice vt 
fupra. Aliud vngucntucomune quod in multis lo 
cfs huius libri recordatur.R.boIiarmenici, vnc.i.olei 
rof. vnc.irj.aceti,drac.rj.fiat ficutepithema.Si vero ti 
mes membri corruptione, 8>C corruptionis deambu- ' 
!atione:adde terraefigillatae, vnge membru 
fanum:quoniam corruptione vltcriusireno permit 
tit: ficutpluribus vicibus fum expertus. Item em- 
plafirafcu epithemata vel vnguenta quae diximusin 
■doloribus iundurarum ex caufa calida multum funt 
ad repercutiendum vtilia. lungeitaque cum iftisilla. 
Emotaq> quando repcrcutisin materia mu!ta:quod 
locus per repercuflliialiuet:& tu cum vidcrisliuoreJ 
non continues plus frigida pura.*fed fac de fuccoco- 
Wan.dti viridis,quodir!frigidatcum magnarefolutio 
ne:&cum farina hordei epirhema:quonia refiduum 
refoluetur, Etfi non fuerit ibi liuedo:fcd materia pro 
pter cius multitudine aut groflitiem no repercutitur: 
ceflato humorum fluxu:et mebri mitigaro calore,dc 
jtxcdicims refolutiuis icipias admffcere:donecad pura 
ad repercutiendum vtilia» Iunge itaque cum iftisilla. 
Ecnotaqquandorepercutisinmateria multa:quod 
locus per repercufl?ualiuet:& tu cum viderisliuoreJ 
non continues plus frigida pura.Ted fac de fucco co- 
riandri viridis,quodirtfrigidatcum magna refolutio 
ne:&cum farina hordei epirhema:quonia reliduum 
refoluetur, Et fi non fuerit ibi Jiuedo:fcd materia pro 
pter eius multitudine aut groflitiem no repercutitur, 
ceflato humorum fluxu:ct mebri mitigato calore,dc 
medicinis refolutiuis kipias admffcere:donecad pura Er est a n t id o t. 
medicina calida et fubrilis.*qu3e cu fua fub 
,e5r°Pr‘etatchabet feparandi materia:& facicn 
Poft? ail? cuaporare: &fuacalidirate parte attrahit 
iatQ. totum attrahat: quod erat fu perflui 
Etnotaq? flcutin paruo 
lecu °Pendio:ifta medicina magnam habet affinita- 
'n0n maturatiua,taincaliditatisteperamento quS 
rius, r5e*Suoma vnamquaq? facit operationem alte- 
foJu*. ar funt hocdifferutjq? re- 
Ua vtdidum eft:habetfuam temperatacalidita 
%'di maturatiua habet Tuam 
imperata cu Wfcofltate oppflatiuarqua- 
>iatUrpUtT1 faepe accidit, cj? firefolutiua medicina po- 
fyCajeP Per materia multa 8>C groflam, illam fubtiliat 
taliiue ac,ac* quaecalefada calor naturalis ab acciden 
rrn jtUstrar,fltper omnes partes materiae:neq?ca> 
ficiu e 'j10? fufficitad attrahendu,necp pori cutis fuf 
m adexitum materiei:quare fle materia ibi rema 
Vjjp- tUraturper medicinarefolutiua.Ita fl maturati 
if|tUr UP Pauca materia 8C fubtilc:calefacit mate 
Pr^fe arm& calor naturalis ibi multiplicatus,,ppter 
couenienti$:nec£ medicinae vifcofltas tan 
W^C*lori*°mdum lmPcdite:& fle materia ii 
ref ltUrP€r medicina maturatiua. Modus vc- 
? Uer,di efl:q? quado tu facis herbaru decoeflio- 
flu«bus tuam UIS coponere medicinam:ferua 
f°^l°nis:et cum illa mebru embrocha do- 
efcat,&inflctur.pofteamedicinaapponequa 
arafti» Caucquoqjquia medicinarefoluti 
Per c[! t0tlcsre^0^uit:quod de materia fubtileiuenit, 
V 1USrer°Iudon^<3£feft grolfum de materiaindu 
Vit’etclu5coPIus visi refolutionc addere: tatoplus 
VisjCS augmentatur. In hoc ergo fis foliatus cu vi- 
de mollificatiuo adde 
diij*i°loco.pofl:carcd€asadrefoluendum:& tan- 
CI 3S ,^on€C rnaccr,a fit tota refoluta. Si ve-» 
non haberes intentum:fed materia pro 
dicifj U^as quac funt, ad maturitatem tendit:me 
befe 111 m3turatiuam tuncapplica. Nam opus natu 
JjD^aj.Pcr debet medicus imitari. Medicinae refolu 
tvla?fitntflmplices:aliae compofltae. Simplices 
inter omnia 
fft;q amhabet:quiafineattradionerefoluit:et hoc! 
v,n,am ,n eafiunc duae virtutes.f. virtus refoluti 
(j,rtUsfiyptica:qu?quidcruntineaflc comifte: 
W eco^0 ng poteft illas adinuicefeparare.undc 
*Pfa:ta 1,1 virtus refoluduarefoluit: quae reperitur in 
virtusflyptica membrum confortat:ne 
0t 01 rccipiatprarparatam:ficut efl. 
jV?1,eta -1*1* ticshcrb^rem- Farinacicerum, 
pate calidae cu Micapaisgrofli. 
V^l,ealKUe^ris* fubtilitate. Depigucdinibus 
$°*ufiil' Defeminibus Pinguedo porci, 
0SUs;S‘ Seminacauliu. Etanfcris, 
fyHs,Crrae; Anethi. Et gallinae, 
Vrticae. Etaquil^. 
Maluae 8C oiafe- Etoes medullj. 
* mia diuretica. Degumis. 
Cantabrum. Maftiche. 
Omnearhylum Olibanum. 
de hordeo. Myrrha. 
V.V S‘ Farina hordei. Serapinum, 
n js Farinaorobi. Ammoniacum. 
Farina fabarum. Bdellium, 
V A-N F S A N. M A. 
Galbanum* Hyfiopus huida. Copofita fiut! 
Opopanax. Terebinthina* cxpraediftisfim* 
Aflafcetida. Cera 3C eius faex, plicibusfecundu 
Degumisfub Sudoraialium* doftrinam primi 
tilibus. Sordides balnei, capfi huius tracfta 
Ladanum. Butyrum. tusqntitibidata: 
Oleum refoIutiuUjCakfaAiuum, 8C dolorufedad* 
uu maxime frigidoru:8£couenir etiam in doloribus 
a materrjs calidis in mulieribus, 8C pueris, 8C humidis 
natura.Re.floru chamo.rcccntiu 8C no ficcoru.Tccnu 
gre.fe.Ii.ana vnc.rj.ponatur in vnc.xx.olei oliuanx 
maturaru:& in vafe vitreo ponatur ad fole p.xl.dies 
in coletur,SC vfuireferuetur. Si vera 
tibi eflctneceflariu in hycme:& no inuenires: Rc.flo- 
res 8C oleu:& in uafe vitreo pone. 
8C illud vas pone in lebete bullietis aq. vbi tm bulliat 
q> flores fintaflbtuncpcrmittatur infrigidari:& cole> 
tur,& feruecur vfui. Tali modo facio oleu ro.cu non’ 
inuenio:etoleu deabfinth.& deruca:eta!ia quae mihi 
funt neceflariafuo cafu. Aliud oleu valde bonum*' 
Re.oleiantiqlib.i.fe.anethinouiterin vmbra ficcati, 
vnc.i.poatur in phiala per dics.xl.ad fole vel vt fiat 
inaqua bulliente: vtdiiftum eft. Aliud oleu refoIu< 
tiuum calefacftiuu: 8C dolorum frigidorum fcdatiuu, 
multum ualensad calefaciendum renes,et matricem: 
8C no inflamar:& dicitur oleu de lilio copofftum: in 
quo conueniunt au<ftorcs:& per me multoties eft ex> 
pertum. Re.olei antiqui, vnc.xx. flores liliorum ai. 
ablatispedibus,etglaucedinequf funt in eis.xxx.ca- 
%li,cofti, mafti.carpob. croci, ana Vnc.5.gariophyI>. 
orum, cinamo.anadrac.rj.ponantur omnia m vaic 
vitreo: 8C teneatur in Vmbra vfquead 
ftea abrj ciantur lilia,ne corru mpantur :et oleu m refer 
uetur vfui. 
Aliud oleu:& dicitur oleum de maftiche valderc 
foIutiuum:& eft multu conueniensdebilitati ftoma- 
chi:ctfpecialitcr fi fuerit ex frigidishu. multu ualetad-, 
dol.ftomachi. R.oleuoliuarfi mediocritcrmaturaru. 
li.irj.mafti.vnc.vi.bulliantfimul in duplici vafe do--■ 
nec maftiche in oleo diflbluatur:et vfuireferuetur. t 
Et nota q? quando vis coponere oleu,quod volueris ■ 
eflerepercufliuu velifrigidatiuu:uel mcbroru cofor: 
tatiuu femp debes eligere oleu de oliuis, Imaturis: VC 
olewro.& oleu myrti, & alia plura. Si vero facere vo 
lucris oleum refolutiuum,vel mollificatiuum, velpc 
nctratiuum : tunc oleum de oli.elige plus maturis. Si 
uero uis q? habeat refoluerecum confortadone:tunc 
elige oleum facftum de oli.quae mediocriter 
omnia per colorem perpendere poteris ocii; 
Iorum* Namoleum de oliuis immaturis, eft virL, 
de: quod eft de maturis eft album: quod eft de medio - 
criter maturis,eftinter vtrunq?. 
Vnguenta refolutiua fiunt fic.Rc.vnc.iiij.olei de 
chamo.uel alterius 8C in $fta- 
te 5C.5.in hyeme,&.drac.i.pulucris,fe.anethi,cauliu,' 
florum chamo.dC alioru fibifimilium lingulari u vel 
plurium. Vnguentu bonum refolutiuum eft hyiTo - 
pus humida:& eft materia oium vnguentorum refo 
Iutiuorum:&fitfic.Rc.lanamfubtile,quaeiacetinter> 
crura & mamillas ouiu, in bona quantitate: & pone 
eam in aqua clara, donec cooperiatur: SC dimitte fic. 
per diem 8C no(fte:poftmodumfac parum bullire ad< 
lentum ignem, dC dimitteinfrigidari: 8C pofteacola,x 
totum exprime in cada ftanata; SCl&c b u l Ur e ignss TRACTATVS 
Q_V 1 N r V s 
leufifemperagitadocum fpatula de ligno donec fiat 
Vtvnguentum fpifTum. Dcemplaftris eftoptimu 
diachylon Rafis quod refoluitfcroffulas 8C gladulas: 
&C maturat carbunculos: 8C eft multum conueniens. 
Reci.olei antiqui dc oliuis maturis, vnc.v.lithargyri, 
vnc.i.lithargyruspuluerizeturin mortario; 8C paula 
tine addatur oleum, donec totum oleum recipiatipo 
fteaponaturin cacdola:& lento bulliat igne, femper 
agitando cum fpatula:& addatur mudlaginis,fe.lini, 
& fccnugraed,ana vnc.q.& mucilaginis maluauifci, 
vnc.i.&iteru parum bulliat,& agitetur:& fiant mag 
da!eones:& vfuiferuetur.Etcum 
cipe de eo quantu vis:ct diftendefuper corio velpan 
no lineo: 8C loco refoluendo apponas. Si tamen pro 
fcrofFulisillud coficisjplus valebit fi fupradido,vnc. 
f.radids ircos ficcae addas. Fortius ifto eftdiachylon 
Mefuerquodin paruo compendio meo repentur. 
Emplaftrum bonum refolufiuum:ad cuius exempla 
multa varia emplaftra potes conficere: 8C fit fic. Reci. 
maluaru fyluefirium, parietariae, florum chamomil. 
6C meIiIoti,ana.M.i.bulIiarin aqua donec optime de 
coquanturrdeinde piftentur:& deillaaquaRed.par. 
piil.olei alicuius refolutiui partem.i.fe.caulium Sc ane 
niabulliantur in patella: & fiant ficutpultes: quibus 
addatur tantum de herbis praedidis pifiatis quantum 
funtpultes.* 8C praecedente membri embrochadone,. 
Vt diefium cfi, tepidum apponatur. Adde rcfoluti" 
uacopofita medicamina: q funt in paruo copedio iu 
petaifia: 8C habebis refolutiua medicamina fuffidetia* 
JDc modo maturdndi,ct dc medicinis maturatiuis.quinti 
traftdtus. Cap. III. 
QVoniam pluribus diebus refoluifti; nec forte 
repercufiifti:nec valet: defiderat 
maturari: 
ceflariijs Velpoflibilibusdndpe maturare cum medi- 
cinacuifit virtus .& proprictasmaturandi: dC eftom 
nis medicina temperate calida cum quadam vifiofita 
te.*qu3enon permittit vaporem exhalarcdmm oretis 
netipfum cum groflb:donecgrofllim optime 
j'etur:& fundita. 
/v\alua hortulanafeu digra, Baudae radix. 
Maluauifcus. Farina frumenti* 
Brancavrfina. Semen lini. 
Radix bryoniae. Fcenugraed. 
Radixlaparhq acuti. picus ficcae. 
Etomniaquaein procedenti capitulo funtdfifiarcu 
iftis addas,8C acquiritur yifcpfitas:per quam . 
jtatem, materia fubtihs prohibetur exhalare. Frigis 
daquoq: medicamina,quandoc£ maturantur per 
cidcns,caloremfupramateriam repellendo: na tunc 
calor mebri fupra materiam rcuerdtur, 8C maturat:fi 
cutiuuenis carnofus media aeftate apprehenfusa tz* 
fano natans in aqua violenta frigida calore reuocato 
foluitur a tetano,materiam calidam pro frigida matif 
fari vidi vicibus infinitis. 
Maturaduum bonum compofitum,qupd 
jmturatcalidam:ficfir.Re.foliorum maluo nigropin 
guisfeu hortulanae, 
tur in aqua& piftemur: quibus addatur radix 
praeparatae.M.i.dcinde.Reci.aquaedecodionisherba 
fumjhb.i.axungiae veteris fine faIe,vnc.iij.farinofub 
fUittimx tritici? ync.iij.farinae fubtiliflimae fccnugrod, 
&feminislini,ana vnc.i.&.f.incorporenturO 
8C bulliant ad perfeftionem cacaplafmaris.poI\ 
dantur herbae piftatae, 8C radix;omniaiterum 
porcntur:& fiat non durum. Nam femperfift 
tendo,q? cataplafmamaturatiuum 8C refoIut|U fJ 
mundificaduum non fit durumiquoniam dur* <» 
taplafmads dolorem adducit propter ciusgra 
nec£ membro eftfuauefedafperu; quareP^usntfrjj; 
quam proficiar. Item fi times furiofitatem 
non apponas focnugraecum; quoniam mufiuf11 0 
iidum;& cito inflammatur materia. Ergoaute* u 
abqce, aut minue fecundum q? tibi videbiture 
re. Multum tamen eft vdle, vbi non times m^tc 
inflammari. Sivero cum ipfacalida mater 
groflirudo vel aliqua materiae frigidae adrnift10 
Red.de praediefto cataplafmate partes.!]. c#/ 
frumcntobcneacris,parrem.i.mifceantijr. Na 
mentum eft dulce acctofum 8C vifcofumiq 
pofitae calidiraris & frigiditatis eftfecundum 
Tamen probauimusipfum eflegrpflaemateriat‘ 
uum:& materiam educit de profundo membr 
perficiem,&T maturat.*quare dixit Demoycus, 
rorum emplaftrorum eftbafis& materia;&*P 
ter ad maturationem anthracis 8C carbucuh JJ1 , 
valet. Sic maluauifcus, de quo mentione ieC 
praeparatur.Reci.radicem 
teriorem diiriticmabrjce:& optime coque;^? 
mortario benc;& fac inde magdalconcs; SC 
hicmaluauifcusdiciturpreparatusrqui fcmper «sji»' 
efle iuxta chirurgum; quoniam cum eo 8C ‘afl 
aqua & oleo vel axungia poteft fieri bonum 
duum, quando aliae herbae non funt tibi prpcrlt 0|d 
Item pultes facftae de partibus, v.aquae & trp 
indurataeperleuembullitionem cum tantafaO 'c 
tici q?fuflFiciat:funtmaturatiuae materiae 
dsad vulnera; & etiam a 
poftcmacumcalidorun.^ 
vulnere: in quibus materia eft fubtilis: 8C fiJnt 
doloris fedatiuae propter praefentiam fuaetemp $ 
caliditarisrquarepoflumuseasincura \>\i' 
yri. Aliud maturatiuum bonum.mei 5C cCt* jSifl' 
tyrum partibus aequalibus miftum:&cum*ar, 
corporatum mifce maturatiuis;bonum faC,u,nnC,$ 
ratiuum. Irem cmbrochationcs in refol^10 
maturationes vulnerum 8C contufionum 
quae fiuntin capite mitigantes. Rcci.oleicom 
vnc.rj.cepe album, vnc.i.eymini, rutae , 
ana drac.j.ahfinthq.parietariae, ana drac.qdJccrCcf/ 
cepe vltimc piftain mortario, 8C addito Py ofle. 
minidC oleo fimulincorpora, calefac, 8C 
Item alia pultis maturans apoftemata.Recm0 
maluae, bifmaluae, parietariae, brancae yrfin^7 
bilis maioris, hyofcyami 3 ana vnc.ij.haecc0^cr 
in pauca aqua, 8C exprimantur; & optime pl'0fliseK 
piftataemifccanturcurn vnc.ii].aquaedecO<m , ud* 
rum; 3C vnc.i.axungiae veteris, farinae hor 
fuffidat. Materia vero frigida maturatur *^pi7 
cmplaftrum. Red. cepe.i.album, 8C tantum -fret' 
coquantur fijb dncribus;deindF 
turcutcrtio fuidebutyro;&additafarina , j|('0°° 
etfe.lini,fiatemplaftru;cuiaddantur duo V* vfJ 
rumco<ftpru;&: vnc.i.maluaui.prfparati; 
fermenti;# ola incorporctur,etfiatcmpIa >€f{i & 
aliud maturatiuu groflaru # frigidaru m 
rfur4ruf vncf^ai ET 'E S T A NT IDO r. 
L A N F R A N. M A. 
fet , f 
billth-'‘eroprimcpi'fi:entur,ct addantur, 
,nV&10mm'ad,'{roIuantur dignem 00,1 bullic 
tUr^ vnc.fj.& omnia mifcean- 
,n^P,^'erurc“ fabrili farina lupinoru, 8C 
Hucrr r.‘C,‘ Item fi,vnc.5.olibanipurger 
,4«mC puluerizati miTcueris cum Iib.5. 
tiUl, ’ l°‘5‘r meilediHolutOjhabebis matura 
°Pbmu ad macerias frigidas maturandas. Ite 
co^n^ntl1 tetrapharmacum: 8C dicitur ab alrjsbafili- 
Ioarin a,Us:,n quoconueniuntGal. Auicc.Serapion, 
fter,laCs^v}cfa valde macuratapo- 
lenta.ta R igida: 8C valet ad vulnera et vlcera fraudu- 
p cftin duritie augmentata. Re. 
f<jrdlon?’P,'ds’fePi vacc,nbpar.?qua.5<: olei quod 
ntC,U,dam clu*faco fap1 ponut butyrum: 
foCCl5addunto^nibus|nlTemespar..'.bdellii,aln 
0jeu rccipiunt ceram,pice, 8C refinam aequaliter, 8C 
dicitur bafilicon minus. Ite 
runi i?rU? bonCi ad anthrace et ad oeapoftemadu- 
. fariofam:quod vt diximus, fao loco indiget 
pin IClna:qincidat,& maturet. Re.ficusficcasbcnc 
C* nurncro*vq*vuaePa^3e de Corintho, vnc.f. 
ij.0j P,casallij mundatas.piperis grana.xrj.falis dra. 
iCet|j*c Piftetur: fapaddatur olei antiqui, dra.irj. 
It > rac‘i*farmetiacerrimi quantu medietas totius, 
fif ad maturadum anthrace: nifi fit nimis durus 
,t,f0^)s:va^ct€rnP^a^trum fa&um defolo meile 
tUr o,farinah°rdei,&: oleo violaceo. Ite ad ma- 
5chs l ant* carbunculum. Red.fermenti 
fifa 5 mu 
POne* vero VIS fortius operari: adde galbani 
* medietatem vnius praedidoru. Si adhuc vis 
bin-U^Vtmaturet, 8C rumpat:addeftercoriscoIum- 
vnam et baurach.vfi.partem 
litri ctJ* fafaciantmaturariua,fibencfci 
'Pfa adaptare:et ficut in refoluendo diximus. 
NeValerf ,x,nius fi quando vis maturatiuum ap- 
Priuslocum embrochascum aquadecodio 
maruratiuarum:donecIocus peraqua 
Poten ruficfiat.‘€tpofi:ea maturatiuu non duruquatu 
toa fPatI calidfi fabfcquatur: qcfemplaftru toti lo- 
Pphceturcalidu.* QC vitra qua defiderat maturat. 
*•*.«ndificatiuis er modo mundificandijrdfiatus 
kiuinti. Cap. 111J. 
fe habet ad abiferfiuum laua> 
u dentum attradiuum fordis exiccatiuu, ficiit 
nead proprium: quia quocunq? modo per me 
*io. auferatur fuperfluum, porefl: dici mundifica 
,ClnaVed ProPrle loquendo de mundificariua medi- 
atu,. °Su,mur duobus modis:aut de medicinaquf 
ftere ferius per os:aut quae mittitur inferius per cly 
€lPeflarioadmundificandum membrainterio 
Ulusgenerisfuntfyrupicumfeminibus:qui ve 
SC vias vrinae. Et quaedam medici- 
,nem mundificantes, vtcafiafif manna, ta- 
c'*lae|a polfantetiam fic nominariomnes medi- 
H’int?atIUa quibus omnibus non eft huius capi 
• catjetl°‘ modo loquimur de medicina mu 
tl^artlUa,n chirurgia:ctilla dicitur proprie ibi medi- 
l?Her^nd*ficatiua: quaegroiTamfaperfluitatem feu 
earn Caulem fiuefapcrflua m putredine vel cru 
s^,0uet de vulneribus vlceribus; vulnus 8C 
' . 'Pfa faperfluicate mundando: quonia ficut 
alio dicftu cft loco,in quolibet uu!nereconcauO,id cft: 
in quofa<ftacft alicuiusfubftandaedeperdido, necef* 
farioduae fuperfluitates generantur: vna grofla: 8C 
aliafubrilis: quae etiam in quolibet fano corpore ge> 
ncrantur.*qua? quidem vulnerisimpcdiuntconfolida 
tionem: quoniam in co carnem impediunt generari. 
Sed medicina mundificadua groflam fuperfluitatem 
rcmouet.deficcadua vero dequaloquemur in capi-- 
tulo fequend: deficcat fubtilem: quibus deficcads 8C 
mudificatis:caro perdita beneficio generatur* 
Haec ergo medicina femper debet praecedere genera-' 
tiuam 8C confolidatiuam: de quibus loquemur in fe- 
quentfilicetaggregaduafeucongludnadua veniatali 
quando adeonfolidadonem fineipfo, q? medici- 
na fcilicct vulnera Tuuntur vel cofi 
ducuntur recentia: quae confolidantur antequam ibi 
fiatfanies vel putredo. Haecitcrum medidnaplurl 
mum mundificat cum pauca abfterfionc: ficutaqua 
mellis,cum qualauantur vlcera virulenta,aliacum 
fortiori:ficuccum mclieadmifcemus farinas, Sc alias 
fpccies abftergendum membrum. Ite aliquando mu 
dificatper viam corrofionis SC putrefacftionis:quan- 
do fciliccrmedicamcn corrofiuum 8C putrcfacftiuuin 
apponitur ad malam carnem auferendam: 3C partem 
membri corrupti tollendam :quae non poteft auferri 
cum medicina: quaefolum mundificat abftergendo*. 
Et quoniam medicinaefimplicesraroponunturad 
mundificandum:ideoponam medicaminacompoit 
ta per ordinem numerando, medicinas fimplicesno 
curando. Scias q? quando vulnera funtrcceda,ubf 
noneftneceifaria fanieigcncrado:quonia non cftibi 
contufio,necnerui,neco(Tispun<fiura,nccdolor,nec 
alteratio:noncftibineceflaria mundificatiuafed con 
folidadua fola. Sed quando vulnus alteratur ab aerei, 
vel apoftematur: vel cft ibi dolor: q? oportet te matu 
rariua vulneri apponere: 8C cum vulnus fatis fanierti 
acquiliuit:& dolor, 8C apoftema,et alia accidentia cef 
fauerint: tunc incipe mundificarc fecundum q> con> 
uenitinfuo cafu. Mundificaduum bonu quod vul 
nera recentia mundificat: & in quibus eft fanies lauda 
ta generata. Red. mellis rofa. colari, vnc.irj.fa. fubd- 
liifimaehordci, vnc,i.&: adde parum aquae:8C coque 
fuauiter, ne comburatur: & agitetur femper cum fpa 
tula, & diftendarurfuper pannum, 8C ponatur fuper 
vulnus: quia mundificat cum confortatione loci. Si 
vero vulnusfueritin loco neruofo: bonum effocad*- 
dere de terebinthina lauata, quado depoitur ab igne: 
quoniam terebinthina non dcbetbullire,quandopo 
niturin empIaftris:quiabulliendo amittit vires fuas. 
Aliud quod mudificatduram matrem denigrataitu 
Red. mellis rofa.colad,unc.i.oIcirofa.vnc. 5. mifcea- 
tur. Aliud quod mundificat 8C maturat vulneratu 
mefada,non tameninflammata: fedad frigiditatem 
tendentia. Red.mellisrofa.colad,lib.5.farinaefccnu- 
graeci,vnc.fj.farin3ehordei, vnc.i. Aliud mundifi- 
caduum vlcerum de nouofaAoru in apertione apo- 
ftematum maturatorum. Re. vitellos ouorum cru- 
incorpora cum farina tritici quatumfuffidat: 
hoc mundificat,&dolore fedat,&locu refrigerat. - ? 
Item aliud mundificaduum cum maturatione re> 
fidui:& cft optimum quando cogimur apoftemain- 
cidere ante tempus : 8C cft propria medicina mun*- 
dificans anthraces , 8C carbunculos : 8C omnes pu- 
ftulas venenofas; poftquam fune apertae: 3c valet vltimcadmundificandu vlcera antiqua:&ideo vo> 
catur mundificatiuudeapio. Re. mellis al.boni lib. 5. 
uicein pateIla:quibusincorporan'saddarur fuca' aprj 
vnc.vifi.& oia incorporetur ad ignem leue:bulliant 
omnia,donec recipiat forma pultis. Deinde 
turabigne:&Cdiu agitetur: & vfiii referuetur. Siue 
ro times aduentu cancri vel fiftule in antiquo vicere, 
qcPmundificare vis.‘poneloco fucdapfj, fuccuabfin 
thrjr<Sd eft optirnu. Aliud mundificatiuu de vlceri- 
bus putridis groffa 8C putrida putredine 
bus.Re.meIlis,lib.i.filiginis,drac.vrj.farin£fccnugr£. 
orobi,lupinorum,myrrhe,anaunc.i.fucdabfinthif, 
lib.?.pulucrizandapuIuerizentur:&IetobulIiatigne 
vfc£adpfcdione:ab ignedepofitis:addatur tcrebin. 
Iot£,vnc.iirj.& optimeincorporcntur. Hccoia mun 
dificatiua diftendantur fu per petia panni linei: po^ 
nantur fuper ulcus mundiffcandifipoftqua fuerit mu 
datu cu manibus, ftupis, 8C lauationibus. Lauatio- 
nes in capitulo de ulceribus fune norat£. Puluis mu 
dificatiuuscruftaru &groflaecarnis fuperfluae 8C vi" 
vlceribusannquis, 8C fine ma 
gna corrodit violentia.Re.ruc.afphodcl.vnc. vi. 
cis vi.vnc.q.auripig.drac.i.mifceanrur adinuice: 8C 
ponantur ad fole in menfe Augufti:& in nodedepo 
.nantur ab aere,donecdefi'ccetur,&r fiant trochifdJEt 
Iterum in vmbra ficcctur: Sc in vafe ligneo 8C in loco 
no rheumatico conferuentur.Cum opus fuerit,unus 
teratur, SC fuperponatur cum bobace. Item bonu 
mundificatiuu vlccrum, eft vnguctir viride quod ftc 
fit.Re.viridis3eris, par.i. mellis, par.fj.incorporentur 
iimul. Ite vnguetum optirnu mundificans vlcera 
fordida, fiftu1as,polypu,& alia praua vlcera:8C dici" 
tur vnguentu Veneris vel apoftolorum:& no eft fu- 
mile ei ad rcmouendu carnem malam de vlccribus. 
O quoties eft,pbatu. 
drac.x.bdelIn,ariftol.Ion.oliba.gumofi, anadra. vi. 
galbani,myrrh^,ana drac.iirj.lithargyri,drac.ix.opo 
pa.floris drac.ij. (in alio floris aeris, drac.irj.) 
mollificenturin acero, 8C diflbluatur adigne 
leuemrquibus diflblutis addatur cera diflbluta cu lib. 
fj.oleiin aeftate et.irj.in hyeme.Etcu ola 
da:addatur pulueres terendoru 8C fiat vnguentu. 
Aliud quodmundiffcat neruos, maturat, 8C fanie 
attrahit: & diciturmudiflcatiuu de refina. 
mellis, terebinthine, ana lib. 5. myrrh3e,farcocoIl£, fari 
n$ fccnugr£.& fe.Iini, ana vnc.i.diflbluatur refina cu 
meile. 8C tcrebin. 8C additis pulueribus fiant pultes. 
Item oportet nos Vtf aliquando medfdnis fortiter 
cauterizantibus: &ipfoigneadmundificandum vl" 
cera peflima in locis ncruofis intricatis fpccialitcr exi' 
ftentia: quoru dodrinam habebis in capitulo de pe- 
dicinis facientibus opus cauterij. 
Pe medicinis conglutinatiuis, er regerteratiuis,er confoli 
datiuisfiucicatrizatiuis.tYaftatusquinti. Gr. V. 
Videtur per modum loquendi q?hse medicinae 
quae nominantur in hoc capitulo fint 
mendifferunt:quamuisfecundum quandamconfue 
tudinem omnes dicantur confolidatiuae. Nam aggre 
gatiuae & conglutinatiuae funtidem.regeneratiuaedn 
carnatiuae facientes nafei carnem fu nt eedemtdCafu' 
pradidis differunt; 8C tam iftae qua illae differunt a fib 
gillatiuis cicatrizatiuis,& c o nfolidati u is ;qu e fimiliter 
T, R A C T A T VS ; 
fu n t id e m: c u m i fta n o m i n a e ria m ab a u A orib 
femper proprie proferantur.* ventas eit <3?vnU 
quando ponitur pro alio. Sed ventas eft Op $ 
men aggregatiuum fcu conglutinatiuum, 
dicitur ab Auiccn.quandoq? incarnatiuum: & 
Auicenna in diuerffs locis diuerffmodc has no ■ . 
medicinas.*etcredo q> fuit propter errorem n*a 
ris. Si veritas efi: q? congregatiua feu congm1 
uaefi: medicina ficca fine abfferffonc: quae in lc t3 
quandam generofitatem: quaein membro aP^l(fIii/ 
refoIu!tur:& quae ficcit ace fua fuperflua 
ditatem : quae inter duo labia vulnerisper me 
ligatura fola vel futura conduAa repentur: 3C ** 
neroficate conglutinat de bono fanguine parte 
per naturae officium ibi tranfmittitur: donec c 
do 8C conglutinado labia,quaediffuneffafueran^^ 
dio-,coniungat:& firmiter adinuicem 
appellat aliquando dominus Auicen.incarna 
ab aliquibus aute cofolidatiua dicitur:& hoc 
(anguis draconis, calx,thus mafculinum,fel* p)IfjjicJ 
Folia pomoru. Arnagloffae* ta,etiViO 
Et pirorum* Caulis folia* Folia aceto 
Porri* Cyprcffi folia* .t 
Liltf» Vitis albae. Hordeum 
Cortex Nuxreccscotri Flos forb^* 
Lac acetofumlet multa alia qu£ nobis f'ei1 
Immoiam inuenitur experimentum.*q? qu,da p|Uf* 
runt fibi magna vulnerarqui ponentes fupra 
bus herbis curati fuerunt in eode die: nec forte c 
hcndcrcfciebant:quaefuilTent herbaeillae* 
Medicamen compoficumbonuad hocq110 -jjd 
per vtitur:8C iam diAum eft alibi.Re. thuris, 
gui. draco.par.fj. calcis ui.par.irj. fiat 
tur abundanter fuper duo labia 
xifti adinuicem. Caue ne puluis, vel oleum, piil 
cadatinmediorficutalibididumefi:. Item a 1 
uis ad hanc intentionem: SC efi: melior quam p rjaj 
ubi credis quod pauca carnis generatio fit necC^t(15 
quoniam vbi mulcaindigescarnisregenerati 
functieceflfarix huiufmodi' medicinxtfcd 
uae:dequibuslOquemurincotinenti. Rc‘° j^s, 
cidi,aloes,fang.draco.farcocolIje,anafiatpu 
Aliuscomunisinftringendofanguinem & ~0tb* 
nando vulnera. Re.farcocoll^par.fj.fang*^1' 
par.i.olibani lucidi,par. fiat p11*1cpC' 
niam haec medicinanonindigetabfterffon .tat tK 
canone conglunnofa: quoniam abfterfio111 1 
quaedebetinloco conglutinari,virtuteex|cC 
ftergeree de locorquod efletcontrariu tu£ rfl{$ fc' 
Nota medicamen carnis regeneraduu. C* 
generaduum eftilludquodexiccationcm £lhi>K 
abftcrfiOnc;&cuius proprietas cftcongcjf 
nem venientem ad locum fua temperata hcC 
Faceredeipfocarnem: & fuaabfterfionefiJp 
temgroffamabftergcre.Ethoc diuerfum*L ‘ 
brum vulneratum quod carnis indiget 
ne,eft ffccum, <Sc corpus ficcum, & 
talis,velfaniesin vulnere eftmulta.*tuncin cS;> 
dicamine valde ficco. Si vero pauca fuerit 
membrum dC corpus fuerint humidarmcu p\cdl, 
indiges minusffcca:ficut fupcriushabuiu1* -n fert 
nae vero lenes in cxiccando: quibus vtidc 
pauca,&corporibus humidis:funtiftalcCh c 
Thus minutum* Aliqtulu ffc* funt* A °c* a.:A 
Q_V I N T V S *4*e Ariftolochia* Myrrha» 
a^°r^ei* *r,s Pixgrseca. 
. ugraeci. Orobum. Farina fabaru* 
uri debes I ficcis corpibus funf, 
lrfs °l°chia* Farina lupino- Dragaganthum 
y, rum. aduftum* 
etpropric aduftum:quonia fi vitreolil 
nu,t ltUr:minus fit mordicaduu:& fuaficcitasno mi- 
a^*at,° uirtutem aduftiua:qu£ineiuseftfu 
C!e>cofumitinaffando:& virtus ftypdca:qii£ eft: 
SSrJ Profundo,remanet* Quonia feptem de cau- 
t|-9ri^a^Uruntur» Prima ut vna virtutu duoru co- 
qu, i r.Urn augeatur,et alia minuatur:uel myrobalani 
5lf5 er,r virtute laxatiuam 8>C virtute ftypdcamlfi 
n Urj minuitur virtus foludua:ftypdca vero non 
H0„ ,tUr)fedaugetur:fic vitreo Iu perdit acuitatc, 8C 
Secunda eft vt eius fbbftanda 
.ilictur: vt cancri qui affantur in vlceribus 
<jftr °ms. Tertia vtacquiratacuitate:ficutlapides 
ouoru, vt fiat ex eis calx. Quarta vt 
4|c j r?turad teredu ficut feta aut fericu:& inter 
as c°rporaIes fic q> affantur ut teri poffint:ctau- 
—gcnciuquce decoquuntur cu fulphure,&plu 
tty —eri poffint* Quinta vt auferat cius maligni- 
dic,*n5 lc°rpiones,qaflantur:uteispofRrnusut,in mc 
lUte 1SlCIu? funtadlapide* Sexta vtaddatur in vir 
ptjr^nic^,cm?3 fient fquilla:q affata fortificatur* 
v,rtus diminuatur ficut pfylliu, cuius uirtus 
fpCc, itaturinaffando* Sic ergo omnes 
£is^es yitreoli, ma- 
in Cuperfideeoru: 
<JQ. rfirur fiunt fine mordicatione cxicca 
c-neiuuatgenerare:maximcIcorporibusctme 
t 1CC!S* Modus aut per que debes de vna medici 
fecundum natu- 
.Uer^ corporum variarein primo craftacu* 
capitulo fecundo de qua- 
*0rma,moribus,etfcientiachirurgijplenarie ha 
ergo fimplicibus SC compofidspotes 
V|St^Cu|iduq5 tibi videbitur cxpedire.Nafoluspul- 
difj Ur,s fi de ipfo impleatur concauitas viceris mu- 
regenerat carne* Et nota q? de thu- 
; 8C illud eft ficcius omnibus: 
Nle^^P*115 in confolidaduis medicinis facietibus 
c,catrixandbus * quas l ta habebis* Et eius 
Prie.?;um quod dicitur mafculinum vel olibanu ,p- 
couenit plus in medicinis congludnaduis,.de 
lc,turin principio huius capituli: 8>C eft eius 
,riiit U, C” cribratur, defccndita cribro:8C dicitur 
Cadie Urr,t^u illud plirsconuenit adrcgcncradu 
IW1** Per hanc diftimftionc debes intelligercdi- 
0c°nem trium medicinarumrdc quibus fic medo 
fapituIo:quae omnes dicuntur ab aliquibus co 
vna fcilicet congludnadua deficcat cu 
S^0{iuce:8C facit labia vulneris Se- 
deficcat fine ftypdcitate cum quadalcuiabfter 
tj^u,afanguinciuuatconuerdincarnis natura» 
- Ccat cum ftypdcitate: quare facit cute vel 
-eloco cutis carnis generat^,fuperficieconde 
d Wa 0mpofitum bonum ingeneradoecarnis 
nutritus:qui nutritur ficut in capitulo 
j -iuu Us v,rulendshabuifti. Alius puluisrege- 
s* Re.thuris minud,maftichcs,fcenugrsed, 
Puluis. Nara optime regenerat,8C deficcat,et 
et est a n t i d o t. 
r L A N F R A RTM A. 
259 
no permittit vicus fccterefimo acquirit foetenti bonui 
odorem. Aliud vnguentu optimum inregenera>* 
tione carnis.Re.lithargyri nutriti,vnc.fj.pulueris thu 
ris.farcocollae,galbani, colophonix, ana drac.i.om-* 
niaincorporentur, 8C admifccantur, Alius puluis*. 
Re.maluauifciparui:qui diciturab aliquibusfamnicu 
Ia,abalijs nugariadauabene, Sc ficcainfurno:ita ta> 
men q> no aduratur,teratur,& fiatpuluisrctponatur 
abundanter in vulneribus, 8C vlceribusconcauis:na 
de proprietate carne generat: fiue folus fiue cum adiix 
<ftis, Item.Re.de dido pulucrf, vnc.i.thuris minu-r 
tijVnc. 7. vernicis,aloes,farcocollx,mafi:iches,fcenu* 
grxd,ana drac.rj. mifceantur. De praedidis poteris fa 
cere vnguentu.*ponendo, vnc.i.pulueris, & vnc.iifi 
oki,&: Et nota q? vbi potes ponere pu| 
ueresregeneratiuosJno oportet vtapponas vngueti 
tumrfed vbi puluis no poteit attingere ad fundu vul 
neris:tucoportet te facere vnguentudta q? Icptome> 
relitas olei faciat ad fundi! pulucrc penetrare per po< 
ros:8C tunc valet hoc vnguentumquo vngunturlo 
ca vulnus dreundatia. Nam fanie attrahit, dCcxiccau 
Re.oleijlib.i.reiinae, vnc.i.cerar,vnc.i.minutithuriF> 
fcenugraeci,ana drac.5. fac vnguentu colatum per fta 
men. Item aliud optimii ad hancintcntionem. Re* 
confblidx maioris 3c minoris: 
plantaginis minoris, ana.M.i.vermes terreftrea lon* 
gos.*qui 8C 
poneinlib.i.oleioliuaru: 8c dimitte,’ibiper.virj dies 
marcefccre:deinde fac parii bullire, 8C co!a,& exprff 
me:SC quando fueritinfrigidaiu m:addc fepi arietini a 
pelliculis bene mundati, lib.i.pfcis naualis,1ib.5.piciff 
grxc3c,vnc.ir).ammoniaci,galbani,opopanacis,terc 
binthinx,mafiiches,thurisminuti,ana vnc. 5. confice 
fic.ammoniacum,& galbanum,5£opopanaxmolIif 
ficenturinaceto:pofteadiflbIuanturin 
difibIutaaddanturoleo.cerf,pici nauali, SC no fimut 
di Ablutis, ad ultimuaddatur puIuercsterendoru,etp> 
ftamc co!etur:et vfui refcruerur,Hoc. n. vnguentu ni 
ponitur circa vulnus profundi!:na fanie attrahit:do* 
lore mittigat:& mundificat:carneiri vlceribus creatu 
Nota q> quamuishic pona vnguentis coficiendis 
portione puluerum:&T olei 3C cerx.‘tn fecundi! q> exi 
git necefiltas,oportet te aliqn proportione olumva* 
riare. Na fi vulnus tuum nimis habet defaniei&fue-* 
ritiloco ficco.*tiicaddede puluere:& minue de oleo 
SC de cera. Si vero eflet vulnus ficci! 8C in loco humi 
do.*tuc minue depuluere:&adde de oleo &decerar 
ficutoptimefuperiushabuifti. Et nota q? mundifi> 
catiua,quori! ! capitulo habuifii multa, mix 
dificatiuafimr,ppric et principaliter: 8C feciidario cai* 
negenerant:& c6rolidatiua:qinfcqucnti capitulo di 
centurreum eo q> proprie confolidant,habent etiam 
carnem regenerare.*quareinuenimus q? vnum 8C idc 
medicamen, 8C fpecialitcrde diuerfis compofitum* 
habet in aliquibus facere hxc omnia tria officia, mun* 
dificare, regenerare, 8C inducere cicatricem. Medi> 
cinacofolidaiiuacicatrizatiua, 8C figillatiuaidemeftr 
&cfr medicina qux deficcat vulneris humiditatem 
fupcrficialem, donec faciat de ipfa corticem: SC con- 
tinuetinter cutim fanam& carnem regeneratam: 8C 
faciat tegumentum forte, ficutcutim naturalem de*» 
fendens a nocumento. Etfcias quod quamuis Auf> 
dicat donec nafcatur cutis naturalis, cum amittitur in 
yulncre concaup, nunquam renafciturdupple cuti? T KACTATVJS 
Iib.fi^•$Jithargyri,libiiVcaIcathi','drac.i'ij.H«fia -’e 
thargyru & calcathum in mortario tere:SC PaU 
addeoleu,&axungi;Unfimulliquefada.dcinde. 
fpatula vnam quae fiet de palma viridi: 8C cius i 
tatefuperioreinddeinparuafruftuIa,<S£P0* 
dicamine:& cu alia medietate agita, donec ip 
fumatur, & medicamc acquirat virtutem a *PaCcrClic/ 
Suntquatuor mcdicamina quaefuntfortiain reg 
rando& cofolidando.primi generiscftmcaici 
lino loanis Mefue:qcPfic fit. Re.rafurae vel pi & 
pani albi vctufti,vnc.i.opopanads, Vnc.rj* vinl|oe5, 
iis,olcirofa.ve! myrtini,anadrac.x.lithargylV’ 
farcocolIse,myrrhae,ana drac.y. 8C fiat vnguenn 
enim vnguentum regenerat, et fanat vulnera n 
lenta difficilis curationis. .... , i^ni^ 
Medicamen fecundi genens eftillud quod p° 
in capitulo de vlceribus virulentis.illud.n.mu11^, 
cat,& deficcat,carne regenerat:et etiam inducit^r| 
tricc.adde ergo illud hic. Itemattradiuu 
GuilelmidcSomeris. Re. 
in vino acerrimo,& cola in pelui, vbi fit aqua r 
clara: totu illud manibus undis cum oleo ro.ue co$ 
tino:colligcrefinamdeaqua, & bene malaxa, 
ferua. Si vero fitin aeftate:adde medietate m1 f 
ra alba:hoc deficcatfuper pano extenfum, 
rifuperpofitu pelle inducit. Item aliud. co^C> 
ro.vnc.nfirefin£,vnc.rj.cer£,unc.i.maftichcs, 
thuris,colophoniae,anadrac.i.nuciscyprefffic. 
mae,ana drac.5.fiat magdalcon:etferuetur.Tfiu 
valet, quaapoftolicon Nicolai. 
mu ad confolidationem offiumfradoru, & a 
tionem dis!ocationu,quando funt redudaPcr0pn$ 
cum. Re.farinf cicercularum vel volature n* 
ni, hb.5. maftiches,dragagathi, gummfiaraKk 1 jfl/ 
ana 8C cuipfafc? 
corporentur:8C cuouorum albu.adfpiffhu^^jjia' 
Iis. Modus aute operationisharu trium 
rihqueaquibufda dicuntur 
effe. Nain primo diecu vulnus fit:8C cum c,° 0 (,C& 
partes ffue per futura, fiue aliter pone, de prlfT, fopf* 
glutinatiuo fupra loeu condudu 
pone peda de pano lineo, 8>C ouialbu.mtind 'j^)3 
continua cu defenfiuis,& alrjs neceffarp«,dort^.tfJ-lj 
vulneris fuerint cotinuata 
ueclaufa. Naaliaduo generanoconueniift c v11 
genus:fed ponitur regeneratiuu:qn profun 
nus vel vicus mundificatu eft:doncc vulncr faC' 
ceris cocauitas carne debita repleatur.Et con 0jj0 
uupofteafubfequatur* Nec oportet c0a 
nem cofolidatiui medicaminis cxpedarc:<Jjuci(\*c/ 
cauitas carne fit repleta: 
[C 
generatione. Ponatur ergo confolidatiuu an , 0a 
cocauitas nouacarne^nfuperfidecumuR^1 uCd* 
fi no fcccris,autcritnimiugroffacicatrizat,°' 
pellis poteritillud afeendere 
diminuaSjCum aliquibuscorrofiuis. Scias 
ne vbi SC quando debes his medicaminib115 (Uzb°' 
fequaris modum rede operandi:& opetatl 
num habebit effedum. 
IicmcdiciniscoYYofmSytycuutcrizdntibus^^' 
ftdtus. Cap* 
COrrofiuis vtimur I chirurgia 
dC cafibuss dC eoru aliae fune debiles» 
Q_V l'N T y s ; 1 
mturalisjquomaeft membrum fpermaticutrffquoru 
nullum rcnafdtur,utfciuifti;fedinloco cuds deperdi 
t£, medicinaiftanaturaadiuuat; vtnafcarur caro cal> 
lofa dura,quae efi loco cutis, fuper qua no nafcitur pi 
lus.Ec medicinae que hoc habet facere,firnpjices fimt. 
Medicin? fimplices» 
Cortices arboris . Nux cypreffi. Alumefciflum» 
pini» Pfidiae» Folia fici* 
Cortices thuris» Curcuma* Stercus canis Coe 
Cetaureacobuf. Rubeama.com'' detisoflaiiccatu» 
Ofl~a combufta, bufia, Vtracp arifiolo^ 
• chia cobufia. 
buftum. ftresadufti. Omnes vitreoli 
Balauftiae. Catimiaargenti combufti. 
Gallae» &auri. iEs vfifi lauatu. 
Et omnis medicina quae fitin duabus 
temperamentu:etfitfortisexiccarioniscum quadam 
fiypricicate, cft huius generis» Aliqn edam admifcc 
imis mcdidnascongludnatiuascupauds corrofiuis, 
de his quae dicentur in icquend capitulo. Et fit cortex 
groffiis fub quo repetitur cu cadit, tegumetum ficut 
cuds:fed ad hoc fadendu,efi neceffaria cautela,et fcie 
tiapropordonandhque habetur pardm ab experime 
co: 8C pardm a notitia coplexionis, tam mebri quam 
corporisaegrotands» Depraedidris fimplidbus 
tes vd in puluere:& potes facere vnguen tum,fecum 
dum dodrinam traditam de vnguends.Dum tamen 
oleum cum quo conficis hoc vnguentumifemper fit 
#ypdcum,vt tofaceum vel myrtinum. 
Compofitu bonum quo debes ytiinefiate,in vul 
licribus,& ylceribus calidis, 8C in ol excoriatione 
da ab equitatione, vel puftulfs, vel igne, vel aqua cali 
da:& efi: vnguetum albu Rafis.*qdTemper habere vo 
fumus. 
busrfcd in regioibuscalidis & \ $fiate,v nc.i. Et tu p re 
regioes & tepora varia vnc.i. 
caphorf,drac.i.duoalbu»ouo.fitant fic:PriusImor 
tario tere.ifj.amygdalas a groflb mudatas 
tasabrjce,& terge mortariu.*& appone ibi camphora 
ad terendum : qrh camphorano teriturfubdliter alio 
jmodorpoftea adde cerufiam3ettere.‘deindc adde cera 
in oleo diflbluta,etoIeum:etagirabene cum pifiello: 
cum fuerit prope frigidfhadde albu.ouoru:&T diu 
agitetur;qm quanto plus agitatur,tanto melius.Qui" 
da ponunt de cerufla cu fupradida quantitate olei, ce 
re,caphorae, 8C albu.drac. v. 8C lithargyri, drac.ifj. 8C 
cftopdmuconfolidaduum: 
uis vtrucf? fit frigidum;& tulithargyrupone: vel no 
pone.* veladde vel minuefecudum q? tibi videbitur 
expedire. Puluisoptimus adhac intentione» Re* 
aloes,balauftiaru, catimi£ argentfiscris vfti triti 8>C Ia- 
uad,partes equalesrfiatfubdlifli mus puluis,et 
rizetur vbi pellem uis fieri» Alius fordor.Re.aloes, 
tcrreftrium combufioru, balauftia 
rum,myrrh£,gallaru,par. aequa, fiat puluis, Vngu£ 
tu optimu» Re. merda ferri, 
cimolef, ana drac. argcnti,c€ru(T£,Ii 
thargyri,plumbi vfii,ana drac. v.argi'% rubee,drac» 
V.miTceoia cum oleo ro.& fac vnguetum. Aliud 
quod dicitur vnguentfr de palma,& aliter de cicadis! 
& attribuitur Gale.quod optime confolidat vulnera 
& vlcera andqua;& valet ad ojaapoftemata,& vice 
|*adifficiliscofolidadonis. Rc.adipispordantiquefi 
fiefaleab olbuspelliculis mudatf & colataelib»i»oki. B T E "S T A U T r o O T* 
t A N/ M Au 
0rt,Orcs: & aliae iterum fortiores. 
Medicinae debiles funt. 
A Bryonia. Vitriolumadu" 
Gentiana. ftum. 
habent uirtutc in corporibus humidis. 
Ranarum. Arfenicum. 
Vitrit?-funt‘ Cortex uidcellc Sulphur. 
buft nonco" Item magis for" 
ThaI!pUm* tioresfunt. tiorcsfunt. \ 
hCs J* la‘. Flos aeris. Calx viua de h" 
ApIulu** Virideaeris. pidibusetouis. 
a1?*. Aisuftum. Forte capitelli?. 
kl,rlen?Cl1 Oblimatum. Etaquaefadae dehisper 
Cji, atl'°ne:et multa compofita ex 8C alrjs 
iC*^Us‘ Debilibus vti debes,qn vis carnem fu 
minuere, fipaucam visauferre:forcibus, fi 
fiip .^fortioribus,fi mcdia;fortifli'mis,quado cor" 
Vtc ° vis auferre de membro, quamuis melius fit 
rofit-rruPt10 cum ferro calido auferatur. De com " 
* : nam tufeisde fimplicibus 
p as eornponere medicinas. 
tOr ,Uls 9°* leuirer &finc molcftia carne fuperflua 
niinuit.Re.viridisfris,hcrmo.ariftol*ro.> 
fk P^^quales: fiat puluis 3C feruetur in loco ficco: 
01 voIueris carnem fuperfluam minuere, Acci" 
tUrri5 madefac defaliuatua:&l intinge in puP 
‘uperpone. Et nota q? duobus modis loqui 
6 Carnc Vnomodo de carne bona 8C 
‘Suae fupra vulnus nimii? augmctatur:& fiec no 
ua nifiin quatitate. Alio modo carnc appel 
tyji sfuperflua:quaeci!putredine eft admifta:&ifta 
v,fc°fa» Fthic nafdtur eo q? medicus poriit 
t^ratiuumanteperfedam mundificadone:itacp 
*iec-fl°ua5clu? nafcitur,cuminucntain loco putredi 
Primo cafu non eft neceflaria medici" 
CUm cxtra at,fterfioe corrodit. In fecundo eft 
ar,amedlcina‘qU3ecummundificationecorrO" 
habuiftiincapitulodc muh> 
tlu^s* Alius bonus puluis fuperfluam carnem rc 
•j.a^ensj cruftas. Re. calcis vi. unc. 
fyifc€ri*c‘Vnc.i.fucd radie, afphodelorum. vnc.vi. 
antUr & fiant trochifci, 8C feruentur in vmbra 
‘nloco ficco: vt ab humiditacc corrumpi 
Hi trochifci fiunt melius in augufto. -Cir 
ae his neceflc habucris:fac de vno illorum pul 
‘€tl°eum pulueriza. Aliud vnguentum qd? 
Vnguentum Vir/dc:et mundificarcum cor" 
• efuperflui. Rccip. mellis, part. rj. viridis aerfsy 
Aliud vnguentum viride,quod 
n .Cat5 & carnem regenerat: bonum in rvlccrp 
IC|Ul!5: malam corrodit fine VioIentiadRec. 
.\fc^,3e galli, leuiftici agre 
f 3 . °f*:'ana, M.i. Hae herbae bene piften rur cum 
Nrp P* a,‘ictis,&: lib.i.olei admifccantur & dimitd" 
SiuX'di es marcefcerc. Deinde ponantur dd bul" 
leue ignem:donec herbae petantfundum 
\ n tUnc colaturae addatur cerae,tere 
i v^ Vnc.q.cOlophorti3e,Vnc.i.maftichesal. 
Stur*. aeris:q ponitur in fine,drac.i.omnia agi 
,flcorporentur fordter:& fiat vnguentum, 
*0cdd^IS^Onaus °Perari :fac hunc fiftti 
cancrum fceddum corrodit.Rc.nitrial. 
vi.viridisaeris,atramenti, vitreoli 
; >anaVnc.f.auripigmcdjfoiiarijdracdij.fiatpuL 
uls: &diftemp cretu reum aceto forti. SC anabulae Ia" 
<fte:ad melIisfpifiitudinc:&ponatur adfolem velad 
lentas prunas in hyeme:donec deficcetur: 8C tunc pul 
uerizetur: pulucrizatus iterum cum eifdem liquori" 
bustemperetur. Poftea ficcetur: & tertio idem fiat: 
cttuncin locofuofeructur. Puluis alius ad cancru, 
&ad fiftulam dcficcandum, QC carnem fuperfluam 
remouendam. Redp.radi.bryoniae, vnc.v.thapfiae* 
laureolae, exul^,ana vnc.rj.cyclaminis,ireos,vtriufq; 
hcrmodaAylorum,afphodeIorum,anadrac.vnaiTu 
herbarum chelidoniae,icuifti.agreftis,bugIofla?,fum" 
mitatum oliuaru, & myrd,ana vnc.i.herbae, 8C radi" 
cescontufae temperentur in aceto perquatuor dies; 
deinde coquantur: 8C codae colentur: 8C cumfacculo 
fortiter liquoribuliicnti addatur cal 
cis vi.puluerlzat£:& fiibtiliter optt 
me incorporentur: vltimo addatur auripigmenti,fo 
liad,vnc.irj.opdmepuluerizari:etornniaincorpore" 
tur:&fiantinde trochifi&feruenturin loco ficco. Et 
cum opus fuerit: vnus eorum vel dimidius teratur fe 
cunduneceflitatem.‘etlocus corrodendusindepuluc 
rizetur. Alius eiufdem generis. Rcdp.arfcnici rub*. 
triti, calcis vi. aluminis de pluma, gallarum nouaru; 
non tamen viridium,partes aequales terantur cu ace" 
to,& mifceantur:& ficccnturietfiar; vt in fupradido 
diximusletvfutrereructur. Forrifiima medicami" 
na quaefimt ffcutignis:funtrealgar, 8C vnguenta ru"* 
ptoria,& alia quae carnem fanam mortificant, et cor" 
rodut;quorum vnus puluis fortis eft:qui fit per fublt 
m ationem. Re. Ii m acu rae ferri, vitrioli, ai u m inis ia m e" 
ni,antimonrj,ana vnc.q.faIisammo.arfenicicitri,fuI 
phu.vi.florisaeris,ana vnc.i.&.f.caldsviVlib.y.haec 
omnia terantur: 3C addatur, v n c. i. argenti. vi. cu m la 
liuaexdndfltemperetur cu aceto vel aqua maris, vel 
lixiuio fortuquod erit melius fi erit de cineribus faba 
rum*&fiant inde trochifci S>C ficcentur.ficcad ponaa 
turin alutel, 6C fyblimentur. Modus fublimationis 
cft talis. Vthabeatur vas vitreum groiTum: quodab 
igne findi non poflit: vel fit terreum, interius vitrea" 
tum,8>C habeat cooperculum ita ardfidalrterd con" 
kmd:um,qaod vnapars cooperculrihtretvas,quodr 
erit inferius: fibi coniungarinc polii tinde 
aliquid exhalare: & cum hoclutetur luto fapietiaequl 
cft apud alchimiftas, vel gypfo: quod in gallico dici* 
cur plaftae:puluis fublimandus ponatur in fundo va" 
£s:&C cum cooperculo cooperiatur: 8C orificia.forti--* 
cerobturetur,&ponatur in fornellodn quo fiat ignis» 
lentus vel Icuis per dimidium diem: poftea vas aufe" 
rasabigne: 8C dimitte infrigidari:quo infrigidato di" 
fcooperiaturiet quod remanfit in fundo:inferius abrj 
datur. Etquodcooperculo adhaeret:remoucatur:5C 
ferueturinfruftis. Et cum opus fuerit, operare cum 
eo cum cautela, quoniam comburit vt ignis: &pu" 
trcfadt, 8>C corrumpit locum, cuiapponitur. Hoc ; 
idem facit realgar, quod cft arfenicum fublimatum. 
Simodorealgar vel fupradictum aliud medicamen 
vis reprimere:fac de ipfo puluercm, & diftempera 
cum fuccolactuccctplataginis adfpiflitudine mellis, 
dC deficcapofteadiftcmpera:poftea ficca:& fic facies. 
pluries:etita reprimetur,qcf non tanti? inflamat,et tn 
operatur. Jtcm ruptorium bonum , quod carnem 
fanam denigrat , & comburit: adeo quod poftea ca" . 
dit,&remanet ibi vicus. Et quidam vruntur eo indif 
ferenter ad crepatosa& ad aperiendi? apoftema;&.acf T R A CT A T V S 
Q,V I N r V s 
rcmoucndumomnefuperfluu.Rcc.calcisvfiquaiUu 
v/s: & refoluein capitello ad modu vngueti. Et dum 
eft favftum,recens appone:quia quanto recentius, tan 
to melius opcratur.Capitellum eft lixiuium,quod fic 
firJmpIeciftam unam de duabus partibus cincrisfti*' 
pftum fabaru:6C tertia calcis vi.puluerizatae infimul 
rniftarum:&bene calca, vtfitbene durum rorando 
aliquiddeaquadefupcrjvtmclius indurefeatideinde 
fac in fummofoueamtin qua ponas aquam feruente: 
ct fub illa cifta pone vas vacuu m,f n quo illa aqua cae- 
dar: $C quod inferius diftillac eft capitellum. Fit eti5 
aliter bonum rupton'5. Rec.cal. vi.par.i,arfenici,p.5» 
puluerizentur,& miTceanturcumfapone molli, qui" 
dam etiam addunt tartari,par,5. Item mei anacardi 
valde vlceratfblum:& (1 addatur alrjs medicinis,for 
fius operatur.Er quando tnel fadum non inuenis,fac 
fic.Tcrcanacardosgroftb modo:& pone Taceto per 
diem SCnodemrdeindc fac bullire fortiter: dC expr i' 
jnejquod inde cxibit,eritmedicamc vlceranst vel po 
neanacar.in tenaculis latis,fabrorum calidis,& {Irin* 
ge:&coIabitindcmel. Jtem ventres cantharidum 
piftaticum fermento: & loco appofiti valde vicerat» 
Sed nota q> vbicunc£ ponis cantharides:fcquitur ar** 
dor vrinae, Et aliquando per carum appofitionc etia 
fi ponatur in capite:tanta acuta materia fluit ad vefi> 
cam:q> vrina cum ardore maximo denegatunEtcu.* 
ra huius accidentis eft ponere patientem in aqua dcco 
Bionis foliorum maluarum, vio. parietariae,nafturcrj 
aquatid.etfimilium,vfc£ad vmbilicum;quoniadO' 
lor fic & arfura Cedatur: & vrina facile prouocatur. 
Emota q? vbicunc£ ponis medicamen caurerizatiuu 
Vel facis cauterium :femper debet fubfequi medicina 
fnitigatiua:doneccruftaperfccadat. N ccjjcrufta au- 
feras cum violentia: fedtandiu medicamina mitiga*' 
fiua appone: qjcrufta voluntarie per fecadat. Me*< 
dici na cruftam facies cadere, 8C dolorem dC ardorem 
rnitigans:eft vitellus oui cum oleo rofa.quod ommV 
busaltispreualet medicinis. Item.R. folia caulium: 
SC pifta cum axungia vel butyro:& fuperpone. Sola 
etiam axungia vel butyrum in leui cafu facit opus. 
Pultes etiam de farina, oleo etaqua:faciunt hoc opti*' 
mc dolorem fcdando:& cruftam cadere faciendo. 
Et nota q? vbicunc£ eftneceflaria corruptionisabla-' 
fio, vel loci vulneratio fincindfione cum ferro frigi*- 
do,quodfemper eft tutius 8C nobilius,operari cu cati 
terio ferri calido vel auri:quam cum medicina caufti 
ca:quamuisplus de igne aliqui terreatur: & haec ratio 
fuperius in capitulo de cauterqs eft optime declarata. 
Et nota fi medicina cauftica vis vti uel cauterio: fem*- J 
per eft tibi necefiarium in corpore debiliori &parua 
caufa medicinis vti debilibus dC modo operis leuiori, 
Etfemper caucas,neneruu arteriam vel magna vena 
ruo comburas cauterio, vel tua medicina mortifices, 
Eed m ebrii corruptu folu ragas i fenfibile no tagedo, 
Jtem quod in vno forti & robufto neceflarium ef< 
fet facere vna vicc:faciasT debili pluribus vicibus fuc 
ceflliic.Nam in omni opere medicus debet habere cit 
ram prima de capitali: quod eft virtus: deinde de cu-* 
ra aegritudinis:quod eft lucrum, 
Jjc medicinismollipeatiuis ctdemodo mollipcanditra* 
datus quinti. Erfj). V II, 
MOlIificatiuis vtimur medidnisin quacuorcafi 
bus, Quorumvnus eft quado maceria quam 
I intfndisrefoIuerc,cfi:n!misdura:qmatancff^0 
vtaris refolutiuis, vcdidu eft: ciusfubtile refolu* 
8C reftduu induratur.oportetergo mellificare» 
eundus cafuseft quando membrum fraftum vel 
locatum fuerit:etpoftrcdu(ftionem remanet eius - 
tusdifficilis:quia tunc oportetlocum iterum m° f 
cari,donec motus membri facilis habeatur» *crl > 
cafus quando aliquod membrum fteteritlong0 
poredislocatum & non fuitredudu: quiabo* 
dicus non fuit uocatus a principiorquia tunc eft, 
fariumillam iunAuram tantum molIificari,ueIl* f 
<ftari:q? membru poffitinlocum fuu reduci» 
tus cafus eft quando aliquod ruptum membru»11 
male reduftumdta q? vna pars equitat fuper aftcr, 
&. formam membri facit turpe: SC eius operatio*1* 
cetrtunc modificamus,doneciterum rumpat1*1* 
in illo loco debito reducamus. In omnibus ift*sC 
bus vtimurmolIificatiuis;vtfuntifta. 
Chamomilla* Semen lini. 
Melilotum. Omnes pinguedini' 
Fccnugraecum. Omnes medulla* 
Et omnis medicinaqu*^ 
caliditate & humiditate materiam habetinme*11 
contentam mo!lificare:& poros membri linire»'111 a- 
briq; duritiem etfolidiratem, vtfuperfluitatisq1 
in mcmbro,faciliorfitexpulfio:& 
tu voluntario nonrefiftar. Compofitum 
intentionem primi cafus. Re.olei antiqui,par.*i*1' 
vngueCum quo vngatur membrum 
materiam extraneam in eo contentam vis rc 
nam materiam mollificat: 8C poros membri, 
6C praeparat ad obediendumrcfolutioni. AI,|J 
tius.Reci, radicis ftccidis, radicis maluamTci,aua 
i.incidantur in fubtilia frufta: & ponantur i** 
vitreacum vnc.iiq.olei de lilio ftmplicis:&p/1 0i 
cu oleo de radi.m vafe alio, vbi fit aqua quaebu i,,j 
& perbullitionem quaerunt**1*^ 
laldonec herbarum fuccofitas ftt confumpta'd £fi 
oleo vngelocum, Planamfuccidam fuperp°d 
nota q? quando facisiftas vn<fh'ones:bonum c 
fomentare membrum cu aqua calida, donecru j* 
8C non vitra. Si vero durities edet nimis fa£cl 
faclapidem molarem in igne, vel magnum |rU 
de merda ferri: & pone in forti aceto: SC rnemm ilC/ 
pideum fuper fumo, qui refoluitur ab aceto» 
turper magnam horam.*poftea vnftio fub 
Modus autem modificandi mebrain fecuu 
tio 8C quarto cafu eft vnus: 8C eft vt habeas 
coftionisflorum chamo. meliloti, 
lini, 8Cradie.maluaui.&fomentare membrlIP,f£lftp 
gnamhoram: SOnidafomerationcconareft1 vnt' 
care membrum,& moucre.FadafomenC3C1jon’cC^f 
gascum vnoinfradidorumunguentorumjU 
adeo modificatum , q? tuumpropofttum 
ris. I Vnguentum moUificactuubonum. " 
giaepord antiqua’ ftnefale, Vnc.iq.pingUed**1 
ris,anatis,& gallinsc, ana vnc.i.omniaifta‘*cF #0* 
£>C colentur. & addatur, vnc.i.ccr?:hoc mulC jea( 
!ificat,& humiditatem reftaurar.Etfi vis rcca**1 
ficcitatem pedoris & pulmonis 8C adtulnrt^ti* 
et ad humedandum pedorahecticor03aPP|^alJr»ld, 
i.de puro dragaganthi,& erit vnguentum re 
uum. Admollificandum &adrcmouen 
tiemmotus dc membris; quae quidem *isl0 
fccC| yd frada: quorum motusremanfft durus. 
dejj]| 15 porci antiquaefineialc, vnc.iiij.feds olei 
cisCaj°5^eEminis lini, bdellrj vanj,ana 
po^|arn‘;§a^ba.opopatammonia. ana vnc.i.gnmae 
fignt r,n mortario, 8c valde piftentur.*& alialiquf 
loCu’- ddan£ur*‘ SC omnia bene incorporentur. Et 
lnungatUrp0 aquae fomentatione* 
pene lu<avnguentumquodfcmper volumus habere 
9jcUncI'OS‘^ va^c moIIificat,& confortat. Re. 
Use a §,aepord5vnc.irj.pingue.anferjs5anatis, 8C galli 
eju/ a Vn5‘hcerae,tcrebinthinae,ana vnc.i.olei anti' 
i.bJ vnc. 
vnc.5.Gumm$ 
rcnturiri vino:pofteacum axungia pinguedo 
turp ’Cera,&oleo,diflbluantur.>& colentur:8C adda 
VfuiVuis adorum: & optime incorporentur: 3C 
Uecur:etfaftaftuPhacCaclua^pradiAa fiat 
I0,uxta ignem.mollificatenim iund:uras:qua 
VUInmot«s difficilis remanfitpoft confolidationem 
§Ue erUrn dislocationum 8C fracfiurarum:&eft 
UtTiRafis.quodrccfiificamus:8<r noftrum 
Ude ‘tUm multoriesprobauicin cafibus.*qui defpera 
V**°tuper aliquos videbanrur:quifuerunt huius 
i>u*ntibeneficio motui hbero reftituti* 
cooPerat:e gratia fine qua nihilin 
bor r r dpituttnihilperfidturmullufc^la 
expLtur.Tedomnisfinisbonus:omnifq?bonora 
*iUs Utn claritas itineris procedit;8C 
hirudinelargitaris:qui per 
ptfJ. tanquameiusinhacparteminifi:rum : cuius pro 
Suorundam peccata dominium duitatis Medio 
li3 PernnTerat me de duitate coa<fi:um:& fecit in Gal 
traniportari:ubi meum iam aliquibusdimifium 
i, P°Hbusrefumpfiftudium: vbic£ meum totu 
Perp* Pry>P°^tum*ncrrn'nc pro his qui me 
te;j3ecuti fuerint , exorare:drca medicinam intende-' 
nuni c^mune diligere: fiquid boni gratis 
dare:pro fcientiam diligentibus labora-' 
LugdunumfupraRhodanii moramcotra 
di(j..f°§atus quoddam de chirurgia facerem compe 
opusprefenscomponere:qu£Cunqj 
1 °r€tadominopoflibih'tasattributa. Tandem 
et est ANTIDOT. 
IANFRAR MA. 
dcfiderans Parifius di Ais co tmuis puenire curis vrgc 
tibus.‘quasliberorum educatione cura profequi comi 
pellebar;pdiuerfaregni loca vocatus annis pluribus 
fui detentus* Demum anno graticMillefimo duce- 
tefimononagefimo quintoperueni Parifius:vbirani 
tam 8C talem habui comitiuam: qualis 8C quantae cen 
cefimononfumdignus. Ibiqj rogatus aquibufdado 
minis 5C magiftris,etrpccialitera viro venerando do 
mino magiftro loannc de PaflTauanto magiftroru mc 
dicinae, necnon a quibufdam valentibus bachalanjs 
omni dignishonore: q? ea quaede rationibus chirur- 
giaelegendo dicebam:8C meum operationis modum 
8C experimenta, quibus vtebarfinfcriptisadcomu- 
nem vtilitatem 8C recordationem perpetuam compi 
laremtipforum petitionem admittes, onus affumpfiJ 
iandudum in mente propofitum, quod non modi-' 
cumseftimaui, maxime cum mea non fufficiatimpe- 
riria,nonfolum leduram fcribere:fediniibnsform5 
artis huius 8C regulas cu fuis adiaccntrjs ordinare. Vir 
tus tamen diuina,cuius auxilium in libri principio po 
fiulaui,cuiusgratiaium quod fum: &q<f nunquaiit 
mefuitegenum,finem optatum Anno natiuitatis do 
mini.M.cc.xcvi.huic operi ponere non negauit.*qust 
iterum 6>C iterum aflfectuofis duco fupplicationibus 
cxorandam:hocdignetur opusbenedicere;cunctac£ 
operationeperillud operantium in viam lucis dirige 
retnecnon errores ab eorum mentibusprorjcere;nec 
non ad optatum perducere finem. Ad honorem fui 
{anctiifimi nominis 8c ad vtilitatem feruorum fuo- 
rumtmihi autem veniam dignetur concedere pecca-* 
torum.Qui viuit 8C regnat 8C i m]p erat: per omnia fe- 
cui afeculorum. Amem 
Gratia fauente diurna. Explicitchirurgia magiftrl 
Lanfranci de Mediolano completa qualis qualis me-* 
dici generalis totiusorbis. 
Cum dei auxilio & gratia,petens pro mf Virgo 
Maria, adfuum chariilimumgenitum dnm noftruru 
lefum Chrifiu:qui pro fua pia mifericordia dedit mi-* 
hi gratiam: vthuclibrum complerem, etad bonu fi- 
nem ducere:femperipfumlaudado Deum,&gIorifi[ 
cando.Cuius nome fitbenedictu in fecula. Amen* 
Finischirurgiae Lanfranci. BERTAPAlIA 
menti,& hordei,ana vnc.jr.o!eiro.& chamo®,/k 
Vnc.rj.crodjfcrop.hctfiatcmplaftrumjflora^13 
mil.melilo.anethi, 
foenugrx.& hordei ,ana.M.i.farin3e,fem.lini*!; ’'fjj 
butyri, vnc.iri.axungiae por.vncd.fiat empla‘rr 
decoctione maluaui. Re.pids.naua.picisgrfCf 
xime pinilceraecitri.anapartesaequales:etomni3 
liantur, & colenturrdeindc addatur axungia P°r„cC/ 
iterum bulliantur,donec eritdedudum 
adforfnn- 
rotiapparentisficut vnguenrum aureum,et exf . j 
illam parte,quam uis operari fijperpetiam:qapV 
liter valet ad apoftematarefol nendo 8C mollii 
maxime ad quodlibet apoftema durum. 
Emplaftrum diachylon: vt dicit Auicdntexd1 
ueniensin ftatu phlegmonis.Re.olei veterislith 
ana vnc.iirj.quaeponantur in cada:& fiatfubrus • 
tusignis,doneclithargyrus diftbIuatur:pofteaa 
tur mucilaginisfcenugrcc.ctfeminislinijana , ,jjj 
vnc.rj.decoquantur ad 3 
tudinemrpoftea addatur ammoniaci,ferapi* 
iirj.opopa.galba.ana vnc.rj.pulueris ireosrantl|gl(/ 
Mucilagines vero ficfiunt.Re,fomugr£.& femi 
ni:bulliant fortiter per fe:& aquain qua dccoCtai 
fortiter exprimatur: pofteafupraditfta mifceat 
fimuhpoftquam decodafuntcum 
in oleo malaxetur:8C in magdalconibus 
Emplaftrum diaphocnicon,fimiliter eft cO^0\cO 
in ftatu phlcgmois.Re.cerotum fadu ex ccra,& .fJi 
nardi.dadylor u numero.vi.tortclarum de 
vi.deinde fundefuper oleuin vino odorifero3 
3C accipe carnium cytoniorum decodorumip 
drac. viij.& pifta cum dadylis contritione 
mifceantur cum ceroto:ctcotundanturin m°rt oli 
donec aggrcgenrur:deinde pone fuper mafticp 
bani,abfinthrj fic.ana vnc.i.j.ligni aloes, mae' 
rhae,aloes, (picae,acadae,galliae mufeatae, cala'311 
ma.ana drac.i.Iadani, drac.ij.conterantur, do»1 
fceantur 8C permiTceantur. 
Emplaftrum in augmento, 8C ftatu mirabit* [, 
cmplaftru comunt & notum:ct eius virtus 
fet emi.& vocatur unguetu magiftri Gu 
farin£ frumentifcutella vnam:aquj cois me cfecOfi' 
Iam:oIei quantum fufficit: vel plus vel minuS 0qU3 
duqjexpeditincorporare:agitentur ola 8C “Cr.roP' 
tur rhifcendo: 8C in fine decodionis adde cro* 
ij.ne crocum amittat virtutem Tuam. 'ntP^ 
Vnguenru de palma relatum ab Aui.in ql,‘ 
antidotarrj: 8C denominatu in capitulo phleg jjl> 
SC vocatur unguetu depalma. Re.olei vefcr^rj, 
i. 5. axungiae porci veteris depuratae a fale, IJ, 
lib.i.5.vitrioIi,vnc.q.conficiantur hxcomma* 
canturcum duobus ramis palma?, vnuin 
mu minutim incifum 8C intromiflum adbu 1C 
tandiu bulliat q? fit coftum ad tui libitum. lIjiiS,rt 
Sequitur de cura phIegmonisfadiacatna 
uenitreplctionem corporis:quiade 
cuius phlegmon inucnitcorpus mundum 
funedeferiptiones. 
\r v Gal.quarta particula deinge*11 ; <oo{l 
Vt tangit capitulo.io. Vniuerfalem <J°cC|arJ'3 
obliuifcaris; vt per ea bene valeas ad partieu 
rari:perhxc aute vniucrfaliaintellige cuaCUp0lur‘f/ 
fecundu q> oportet per phlebotomia;# Pcr£ cj£iiiXtC 
nem ventris;quia antequa a medico corpor . 
Hse Cmt rccollecftae habitae fuper quarto 
Auicenae ab egregio & fingulan do&o 
re Magiftro Leonardo Bcrtapaha; 
8C ibi fiint mirabilia fecreta habiV 
ta ab eo?& per me experta. 
PROLOGVS. 
LTITONANTTS implora - 
bo auxilium 3 Quo fine nullum rite 
fun<iat:ur exordiu. Necad 
ni%a^,cu‘us bonitatem vllam fane 
clu,s perucnire potcrit:utintelledus 
Hp/mei dilucidare dignetur ingenium: 
vtvalea ego Leonardusplura mei 
canon,'ca Chirurgiae exprimenrain 
feriptis ad aetcrn5 memoriam redigere:& quaeexperi 
meto ac ratione theorica habuerim, Auicennc 
quedo vdtigia:et ordine, j.fuper Fen Canonis quar- 
ti,Etprimo vtipfeprincepsaphlegmone exordiar. 
De phlegmone. C ap. I, 
PHlegmon cfyapofrema fanguineum rubei colo 
ris cum caliditate,fcilicetad ca<flum:5<: inflama- 
tione,quantum ad fenfum Degrotantis:cum tenfione, 
quantum ad eleuationem ;cum impulfione,quan- 
tum ad non cedendum taftui: 8C efteum pullatione: 
Ji eft propinqua arteriis: et cftfimplex vel 
tufanguinepraedominantcinipraphlegmone. No- 
ta cj? ifie terminus phlegmon cfr equfuocus ad tria fi- 
gnificatajfecundu q? diftinguit Auicen.in textu ex in 
fignificatum Graeci inrelli- 
gebant cfleomneapoftemainflamariuum. Secundu 
Jignificatu dicebant ede omne apoftema quodcunc£ 
<ft calidu. Tertium fignificatu dicebantellc illud qcP 
hic Auicen.intenditjfcilicet de apoftemate fanguineo 
exfolo {anguine fimplid genito: vel ex cholera tan- 
tum pr$dominante fangyine in ipfa. * 
41 * % 
* 
Red.cerae part.i.olei roT.par.iq.diffoIuatur cera cum 
oleo:& ponatur in mortario: 8C defuper ponatur de 
aqua frigida ipfam agitando quatum recipere pbteft: 
deinderemanere poteftad modulinimenti: 8C valet 
optimepro nobilibus etdelicatis. Reci.fucdfola.i* 
fca£oIae,virgaepafto.ana drac. i), farinae hordei, drac. 
rj.oleimyrtini, & rofati quantufufFicitad emplaftru: J 
ct appone fi corpus fit mundu. Re.ccreal.beneco- 
tnt£,vel mumiae, vel propolcos,drac.rj.olei ro.qua- 
tum fufficit:fiat vnguentu molle cum aliquadoaqug 
folathri. Rcci.pulueris pafto. rodarum, 
vioIaru,ana.M.i.farinaehordei.M.5.floru nenuphar. 
M.i.oleiro.vnc.ii.fiat cmplaftrum. Oleu mandrago 
rae valet in phlegmone: Et etiam fuccusfemperui. 
Re.boliarme.fanguinis draco.ana vnc.^.puluerisba 
laufti.vnc.i.olci myrci. quantum fufficit ad incorpo- 
fiat linimentum. Re.ltccchados, aprj ra 
nini,albedoragi, arborefis, 
vnc.i.boliarme.drac.ij.vini coc.lib.rj.oleirof.vnc* 
riij. fari n£ foen ugrae. M. i. fiat emplaftrum. Re. viola- 
«m rof.r u,6c volubihum.i.lupuloru ,ana.M.i.femi 
num fiTamj, et am ygdalar ii dul»ana vnc.itfarin«fru- DE? A p O Sff M A-T I B V S 
ter o ° a remedium locale regulari 
.tatoj- *Jando:haecfiinta medico obferuada.Hocno/ 
r apoficmahabeatprincipium, augmen- 
jHir ’ declinationemietinprincipio copetant 
§i(Jit r*}°lutiuarepercuffiua: limitato certo gradu fri 
perc CUm apoftemate. Etin augmento copetatre 
le nl0]i.Ua mollitiuis repercuffiua dominan- 
,t,u,s*Etinftatu copetantpauca repercuffiua 
Feminante pura mollitiua: plus SC minus fe 
N0U q?proccdunt Partlcu^ar,a ftatus. Sed in dedi- 
p ne exiccatiua funt quae fanant in fi. 
prin!r,P^rum,n principio phlcgmonis faAi acaufa 
horcjIt.1Uacum mundificadone corporis. Rcci.farinae 
fee c e,> Vnc.iir).oleirofa. vnc.ifj.j.croci, fcrop.i.mi- 
tirip|U^1 Puffidenti aqua: & bulliant infimul: 8C fiat 
J\|s ,rum. Aliud ad idem in principio phlegmo 
\t\<> ec,‘Cer3caf vnc.i.olcirofa.quanfum fufficit:fiat 
molle. 
?Uentum tnirabilequodponit Auic.explicitc 
tiCuj r|tatecondnends:quod valet in principio par- 
ris^/1 Ptatus cius.Re. oculorum populi,lib.i.papauc 
?COnigrifoliorumandragor3e:&cimaru rubi 
Uris .riP)arum, folidruhyofcyami,foIathri, vermicu 
a^Uc3e,remperui.bardanae}vioIarum,fcatrirc- 
fitier . veneris,ana Vnc.ifj.axun. nouel.porci 
Vocg 5iftud vnguentu ponitNicolaus:<3<: 
»iis^lYnguetum populeon.In augmento phlegmo 
s,^!acauPa primiduaobuiantecorporiplcno: 8C 
V 10nC Adra.Rcci. farinae fcenugraeci,fcminis lini, 
medullaepais,ync.i.5.ofeianethini, 8C cha 
j Aquantu fufficit.fiatcmplaftruculixiuio. 
cn^atu phlegmonis fadiacaufaprimitiua,cu mu 
%&^tUrn fficritcorpus.Rc.farinaefabarum,farinefGe 
ra?‘arnygdalarum dul.pifta.ana Vnc.ifj.ficuu pin 
p affu 1. an a vn c.fj. b u ty ri, vn c. i. fiat e m pia- 
li l^adde,n^necleco^:,'on,scrocl5Pcrop.fj. 
? edinatione phlegmonis.Re.lentes co Ii- 
‘ piftaras &TreduAas ad formam emplaftrf, 
raVTantur fuperapofteniate:quoniam eft quid ad- 
remedium. 
»n declinarioncphlegmonis. Re.fabam fra- 
qeo * hoc fine corticibus: 8C approximatam cum 
Hili- myrd.vel rof.fupra mebrum eft valde mirabile 
Sedfupcr illopaffu, 6C deapoftemad- 
Sbl aS fanientur:oportetut 
caput cius cum pfyllio.i.cum medicina 
Pollio: quodpfyllium ponitur ab Auic. effe fri 
Um,<iu in fecudo. Rado propter quod eft 
C|,feHenda cumarnal° frigido medicamine flatdc 
• ,Scftio: fed de per accidens hoc eft intclligcn- 
apoftcmatccalido vbierit magnum cauma 
c t, illum calore fiatdige- 
ou,usta!isin fimili cafu.R.violarum,maIuarum, 
tjrUrn nenupha.ana.M.i.pfyllfj rfeminis maluae 
Vn^ana* irinae hordei.M.i. olei rof. et viol. 
*Cr°p •C;ti‘fenguinis draconis, fandalorum vtriufq, 
C ernPfeftrum. 
circucircahorumapoftematum calidorum 
l^.,§etfeniofitate:quia Auic.dicitin textu:& cix 
SVc jUl^,n circuituicuius fic in circuitu taliter fub - 
Hc.j e°cnius. Rc.boliarme.vnc.n.fanguinis dra. 
quod fufficit:fiatlim 
modicum aced:quoniamacetuhi 
... 8c cxiccaduum. 
Nnfa ftnncf <iuo^llsrn0^is^0^or'tti3x^nica<:rt,^ic 
dcju u. in apoftemate.‘unoexmalacoplcxio 
ne vel ex conculcato humore: 8>C propter hoc dixit 
Auic.propter dolore genitum ex malacoplexione. 
Si ergo volueris regere in principio cufedadonedo> 
Ioris:fupplefaAiamaIacomplexione:non approxi- 
mes ei aquam calidam:& oleamolIificadua:& empla 
ftrafaAaexeis.Galc.inlib.dcingenio fanita.dicit»Et 
aqua quidem calida midgadua omnium dolorupr^- 
terquamin punAura neruorum non eftapproxima- 
da:& hoc dixit quado dolor fit in apofccmace pereo 
-culcadonem humorum* 
Embrocha mirabilisad rcmouendum dolore apo 
ftemads excoculcatoin apoftematc:cuiusdcfcripdo 
talis eft. Re. vini coAi vnam phiala: &butyri, vnc* 
iifflorum chamomil.vnc.rj.& embrocha locum do 
lorofum:8C fac q> embrocha fint calida taAu. 
T«sj f 'i apoftema terminare poteft q ruor mo 
1 dis.MutpcrrCfolutione, autfanic, aut 
per duritiem, aiitpcrputrefaAione:refoludo eft mc- 
lior omnibus fi poteft fierfquodfcmper in apoftema 
te debet medicus & principaliter iuuantenaturainte 
dere: digeftio eftbona:quidfacereinapoftcmatede- 
bet medicus, fi non poteft, 8C prima durities dicitur, 
mala,quae fitfemper a medicoiuxtafuumpoflfe euica 
da.PutrefaAioabfolutc dicitur cffifpeffima:quodlar 
ge diciturincapitulo & alibi in materia 
de folutione continuitatis* 
Nota nocumenta ent‘aexindebltarePpr‘:uf 
» lionenon in conuementitem- 
pore 8c debito modo in membro 
ccrc poteft in apoftemate dolore propter materiei co 
culcadoncm &innadcalorisfuffbcadonc obturado 
porofftates particulares membri: 8C facere poteft redi 
tus materiei ad membra principalia:& poteft indebi- 
ta frigiditas elfe caufa vtinduretur apoftemaletfaciat 
q> mebrum tendat ad nigredinem SC viriditate mor- 
tificando fanguinem <S£fpiritu. Nocumenta vero fe- 
quentia ex nimia refoludone indebito modo apofte- 
mati applicata refoluitur fsepcfubdle: 8C relinquitur 
groilum: 6C facit propter nimiam duritiem in apOfte 
mate nocumentum. Item 8c cum omnerefolutiuu 
fit apoftema, magnifii 
candoquodno 
xtu tetigit Auic.dicendo. Etfcias q> adminiftratio eo 
rum quae fortiter repercutiuntinprimis:& eoru qua? 
fortiter rcfoluunt in fine,eft mala.Gaue ergoinquanv 
tu potes in frigido:refolutio enim nimia perducit ad 
id quodfciuifti. Etreiblutio nimia tria in apoftemate 
inducere poteft. Primu n*ocumentum fieri poteft 
ni mia calefaAione.Et propter hoc dixit Auic. 8C in r« 
folutione vehementi accidit dolor. Secundum nocti 
mentu poteft fieri ex nimiarefolutione.Tertium no/ 
cumetum poteft fieri ex nimia mordicatione. Et pro 
pterhocdixit Auic.Etcumrimeturq? declinet addu 
quibus eftea*, 
kfaAio temperata & humeAado cum fortitudine. 
IMotamiod Anc,nde Auic.concluditq>medicus 
INOCd.quou debetrepercutereapoftema cano- 
nice 8C regulariter operando in his fex coditionibus:. 
quia multu fequeretur nocumentu. Primo ftante ma 
teria furiofa.Secundo fi materia fuerit mifia per viam 
crifis. Tcrtio in locis emunctorialibus. Quarto in ma 
gno apoftemate vifcofo.Quinto i apoftemate facto/ BERTAPALtA 
piTtefur optime, & 'maxime, fi funtrecctes: & G 
funt recetes,decoquatur in aq, &piftctur.rai'|rlV 
dei.M.i.oleirof. viola. & olei myrti, anaync.i* 
emplaffrum cum deco&ioncpraeditffaru hcr_ a 
Vnguentu in principio, 8C augmento erY*l? ■ .fat 
Re;lithargyri,vnc.irj.&: oleirof.quantum 
linimentum fupra eryfipelas: quoniam iftud e* 
rabilibus mundi. neci* 
Vnguentum dcfenfiuum contra cryfipelas* , 
boli ar.vnc.rj. terrae figil.drac.q.lfthargyri,^ 
guinis draconis,drac.5.olei rof&q.fifiatlininji 
iftud autem vnguentum ad hoc erit perfc<ftu“ 
continuando mirabilia videbis. . 
In ftatu & declinatione eryfipelatis. Re.ro i 
chamorml.glandium,fumac,lentium, ana vnCJe*[t]f5 
coquantur in uino deplano ftypdco:deindec° 
8C ex vinofianltembrochationes.ex praedictis 
herbis bene cO(fb's 8C praeparatis 8>C incorporatis 
oleorof poteft fieri emplaffrum. Et nota cj?P 
re potes fuper vngiienta folia planta.uel caulm 
vids:5d ligare fupra locum infirmum* 
Vnguentum in declinarioccryfipclatis. 
bi adhu. thud$ pr$paratae,cucurbite, pulueris r , 
fanguinis draconis, pulueris thuris, ana 
rc 8C olei mafti, quantumfufficit:fiat vnguentu.^ 
modo aduratur plumbum,addifeatur afcruitoi* 
' VtaitGalc.qrtadedmapardcuIa de ingenio 
capitulo dceryfipelate.dicit q? duplex efteryi1 
fcilicet no vkeratum & vlccratu.Et no v}cer2iccfi 
funt dcfc rip dones fup ra: ny c m o doloquimur , 
fipelare, vlcerato,dando medicamina. 
Vnguentum. Red.lithargy.ceruffaet calcis 5* 
cxdn<ftaeinaqua,ana vnc.i.olei myrd.quod 11 
fiat vnguentum*in mortario ad formam linim2 
extendaturfupra membru eryfipelatum;<3£ u° 
do erit vlceratum. , j|t^; 
Aliud vnguentu optimum. 
SC corticum maloru granatorum, SC 
nenupha.Sd farinae hordei, S>C. milrj,anadrac.i‘ 
rum lignorum putridoruantiquorum Gcco*1 
maxime Palicis, vnc.5. vini montani albi:& 
niainfpiflenturadformam vnguend:etfupta 
brum apponatur. 
Item valet ad idem hoc vnguentu album* 
ru ffar, v n c. i ifj. o Ici myrtini, vnc.irj.cerae al.q dc 
ficitin mortario:fiat vnguentu molle.*& ihhp q(\Ct 
vnum vitelluoui: 8C mifcebeneinmortar10* 
fiat bona incorporatio. Iftud vnguentu eu c 
uu humiditaris,& alteraduu caloris cryfip* V* 
Item valetadidc.Re.farinehordei, milp 
rotarij excrcenf,puluerisgaIIaru,cypreiri,ec P 
Iarnbrufc£,anafiatpuluisfubdliffimus.fimilC 
rufum quod exit ex gypfo in varods. - 
Ad idem. Re.farinam milii quam var°r(.0afpef/ 
ciuncafiiis.varods:&fupramcbrum v^rfviui°‘ l 
ge. Ite valet farina filiginis cum aceto clate^ 
Emplaftrum quo vfus fui femper in ' 
cerato: 8C femper optime fucceffir. iaruiU 
corticum grana.lendum,maluarum, vio 0\e 
co.optime depiftatarum cum farina hordei 7 . 
rofa.fiat emplaftrum. (ti 
Vnguctumdcplumbo. Rc.plumbi V 
phurefccCiduferuitore, vnc.fj.licharg.vu^^^,,. 
timo*anavnc»5.old»ro.qcf fufficit 
vbi fit magna contufio. Sexto in corpore repleto* 
n > « de phlegmone cft ampliatum ad 
noc capitulum 0mnfaap0fternata:c[a poteftam 
pliari quantum ad thcoricam,& ad pradicam:8C ma 
, ximcad apoftemata calida,quantum ad principium, 
augmentum, ftatum,& declinationem* 
Bceryfipclatc, Cap. 11. 
ERyfipelas eft apoftcma:cuius caufa & fignum fit 
a cholera citrina fimplici raro l fcd vrplurimum 
cum (anguine copofita:quae retinetur in curis ftiperfi 
cie propter modos quinc£,Vdliccr.Quadouirfus,ex>* 
jpftjlfiuafueritdcbilis.Etcurn cutis membrifufeipien- 
tis choleram, fuerit grpfia. Etcu virtus digdliua loci 
apoftemad ad digerendum fuerit impotens. Et cum . 
tholera eft fubdlis fubftandae,afrodatur cu phle- 
gmate vifcofb velfanguinegrofib.' Bt cuporofitatcs 
membri, particulares fuerint oppilatae. Sed cum non 
accidant exiturae, quae ex cholera fiunt* vt dicit Cale* 
mlib.regirninisacut.pcr quatuor tempora rranfeun- 
da:qa cholera radoe fuae fubtilitatis, nififucridmpe- 
dita:tunc percrifim 8C refolutione euanefdt: dicitur 
enim erysipelas ab vro.ns.cjacudm yrit: vel dicitur 
cryfipelas ab aes quod cft viride aeris vrens cutenj 
8C carne: vt dicit Hippo.in fua chirurgia: vel dicitur 
dy fipelas vtplurimum partem 
fuperficialem vbi oriuntur pili, 
r? itin U1US aegritudinis fiat per digeftiua frigida 
V^uratio appr0|priaca alferantia maceHa cholcrica* 
8C per euactiadoncs Vniuerfales & debitas cholereap 
fanguinisper phlebotomia cum mate* 
riaeritanKCcdens:&iudido meom vafis contenta p 
ebullitionem tranfirc in choleram furiofamanprinci ( 
pio cuius h$c funt remedia. 
Notaq? cryfipelas Vrplurimum nafcirur-in facie: 
8C ex mcliorsbusin hoc loco eft: vt fiat veficatorium 
fuper collo cuip hoc habui in pracfti 
ca:&T hoc habeo pro maximo fecreto in omnibusin- 
fladonibus vultus in principio. 
In principio et augmento eryfipetaris.Red. farinae 
hordei, maluarum rece.ana.M.i.coquantur in aqua: 
dC exprimantur,& colentur,8>C approximentur inio 
co eryfipelato fuper pttia.* Item valet linimentum 
delithargyrofadumcCifn oleo viola.fupralocum* 
Jtem cerotum fadum ex oleo & cera al.ablutum cu. 
&qua:& ponatur fuprapeda:optirne valet fadavni- 
.uerfali rhundificadonecorporisprimitus. Inaqua 
frigida embrochando vel cum peda fuper loco pone 
do valetopdme. Item aqua hordei maluaru et Vio 
• larum cu peda fuperinfufa VaRtadhuc. Item rafu- 
fae cucurbitae 8>C puluis plantaginis, ana drac.iirj.olei 
violati 8C 
drac. vfj.aque fimplids, parum.‘et fiat em 
brochado: & poteft fieri vnguentumadfuffidetiam 
Vel embrochado non ponendo ceram. Item valet 
oleum violatum. 
Aliud ad idem. Re.lentium pr£paratarum,puluc 
fis roia.ana vnc.fi.pulueris balauft.foliorum myrti, 
quibus dccodis praeparentur in aqua,ct oleo 
rof.& oleo myrti.8C oleo mafti.anavnc.i. 
Emplaftrum in principio eryfipelads.Re.rofarum 
recentium,fifitrempushabendi:8C finon,ficcarum, 
Violarureccn.fi fit tempus habendi:& fi'non, fuma- 
mur iicc|afyaluarfi,ncnupha,niatru violaru5ana, M,i\ DEA P/O ST EM A TIBVS. 
*• & 
pul aliudad idem.Re,plumbum vftumj 
Vr)^Ieri:r3.fuc.rutae, oleirof.&l cer$quodfufficit.fiajt 
Buentumdurum:quodidcmeftquod emplaftru 
Heri ?*Ue-ntum *n ftatu eryfipelatis vlcerati, Re.pul' 
Upla,1®'aduft3e non lotae, vnc.i.j.pulueris pinearu 
caD .arum, cer^,vnc.vfj.5.plumbi vfti, vnc.iirj.fepi 
<r,nj.v«cr«'s abluti cum aquafolathri, drac, vrj.$. 
°l,Vncjj.5.fiat vnguentum, 
Dcformica. III. 
K( Prnu'ca dicitur efle puftulaparua genita de • 
C!^adufta:denominata fic tali nomine 
dt«ni:et per quantitatem per 
illius animalis & pundaoneformi' 
cqj! efletres.f.ambuladua 
miliaris. For mica ambulatilia dicitur ge j 
1 ecfioIera aduftafubdlhqcholera tranfcendic 
Urn caliditatischoleroe eryfipelatis formica 
generatur adhuc de cholera magis adufta qua 
itjjp adiuantum q? adurit cutim, et corrodit propter 
matfonem, caliditatem 
per Ju,r^nle. Formicarriiliaris generatur: de cholera 
phlegmate 8C melancholia. Sed dicitur 
'Ca m^,ans Per fimilitudinc 8C formam grani mi 
n 3rn ato Aui.intelligatdealiafpecie formic?. 
fu^UafUnt viioeper me nifitres fpedes:& fiabalqs 
ad has tres funt reducibiles. 
Curatio formica, 
fempcrinci' 
Vtjj. vis a vulgp laudarfiquonfam nihil eft 
re,!js naturae quam id quod cft caufa morbi 
fiat per folutoria ucntrisfccunduq?oportet;et 
defuccorofa.quodfoluit choleram: 
Cu 
P's,digerentibusproedidis appropriatis’humori 
fado quod praeponitur venio ad alia. « 
a Pnncipio Rc.farine hordei maluarum 
expriman-' 
olei viola, vnus vitellus 
fiatemplaftru, Linimcntuinprin^ 
Re.puluerisrofaru,unc.fj, 
,CUm granatorum5balauftia.ana fcrop.i.fandalo 
Cltrin°rum, dra.irj.pulueriscupularum gladiu, 
'^,s^u vnc.i.5,& hisfubtiliflimepulueri 
\o,CUrri °leo myrtino,ct cera aequali quantitate:fiat 
\lUcn.tUm molle. Ite ex pr$di Ais medicinis deco 
qtn ftyptico poteft fieri embrochatio, 
ad idem.Re.quatuor mala granata:cum 
UlSOPnm€ ec0(^a,n aq piftentur cu m 
1Hii1!llJ3?ne decola: 8C apponantur formicae ambu/ 
1'lcyP a^rum in ftatu formic? 
arn,n,s,vel panis porcini, vel mali terrae,& fo 
VU,T> pC^ari)A foliorum doni dci.i.cheIido.niae,fO' 
graflae, quae vocatur herba apoftematu, 
aPoftmbaIa,->?:quod eodem modo appellatur herba 
folioru fabae in uerfe,foIathri maioris, 
en apinae,ana,M.i.h^colapiftentur, 
ufcum vno vitello oui:& fiatemplaftru m. 
\ I ClT)plaftrum ad omnes ipecies formicae.Re, 
tres nidos velparum:&.M.i.de nidis apum 
repertis in velparijsjSC omnia contunde,^ 
adde vnum cochlear mellis**8C fupra locum apporic: 
quia mirabiliter valet a forma ilia. 
Sequitur de formica corrofiua quce generatur a 
cholera magis adujla. 
pj I Vt. in formica corrofiua. R. Ictiuexcor 
cmpiaitrum c{catarunijvnc.i.puluerisgranato-- 
rum vnc.i.pulucris galarum, vnc.fj.medullae panis, 
vnc.i.acedparum,fiatemplaftrum cu oleo myrtinO, 
Iftudemplaftru ftypticar, 8C ftypticando mouet 
lam complexionem calidam, 
. In principio SC augmento formicae corrofiuae.Re, 
puluerisplumbi vfti,fcopl)eferrhi.batiturae 
ditaferro praeparato, tutiaeprsparatae,andmonfj pr£ 
parati, ana ferop. 5. coraliorum vtriufqj, vnc.f.cam-- 
pho, vnc.5.cerc al.& olei maftichini quod fuffidt:fiac 
•yoguentum molle, 
, Seqnitur.deformica miliari.. 
-p • rrviiiariSjgeneratur de cholera permifta cu 
m^|atlchoIia: vedidumeft: 
fuprarquod contingit aliquando vlcerarfiet eft peior 
omnibus formicis antediifHs. 
In principio ctaugmcntbipffus.Re.furfuKisfrum£ 
menti,puluerisarnagloflae,ana vnc,i.5.pulueris dia-* 
itiomillae, farinaefcenugrae.fabafum,ana vnc.5.cuin 
• 
Sed fi formica miliaris tranfeat in corrofiua, fnfal" 
lanter erit cum|maximis dbloribus:et vtplurimu ebr 
rodit fuperfidc cutis fempambulado: qaambulatio 
iffoneft aliud qua ipfius muldphcadodelqcoadlocu 
cu fanadoealicuius1bci,etalterius cuds 
eundum q? appargit mihi in AlexandriainPvno nobi 
’ Ii viro Vencto:qui paflus fuerat in crure folmiea cor 
rofiuam miliarem per quatuor annos, 
bam ei.primo per remotione doloris, Rcc.Iac cali-* 
dum cu fugebatur a mamilla 
bam cum vnapedaleuiter:eteft mirabile remedium 
in tali cafu pro remotione doloris. Aliud. Re.lithar 
gyrum aureum, 8C bolum arme.&oleumrofa;8£ fa/ 
ciebam vnum linimentum in mortario de plumbo 
cum piftello de plumbo r&tandiu ducebam, doqec 
virtutem plumbi putabam efle acquifitam afithargy 
ro,& a bolo arme. pdneba cir> 
cumcirca defendendo, 
Aqua quae manat deligno;Viris cum aduritur,de> 
•bet fic fieri:et ego vfus fui cum illo nobili viro4inien 
do eum pcda.Reci.ligna.grofla Vitis: 8C incidantu* in. 
fruffta multa ad longitudinem vnius digiti: habeas. 
\ duo vafaterreadtaqdftaduo vafaincaftrcntur adin 
uicem:deindcfitin medio aliqua tela rami perforata: 
itaqpfuftineatligna dC vale impletocooperi cu alio: 
etbene obtura cum argilla vtrucp vas fcilicet co miP 
furamdfto fado accende fupraigncm, ctfac ignefn ta 
diu,donec ligna vitis fintcobuftatuo iudrcio:& po> 
ftea dircooperiuasfuperius:etpoiteareperiesaquam 
illam uitis efle compofitam:& fi uis,adde fulphur, 8C 
haec aqua erit magis potens ad exiccadil. Ifta enim acj 
multas habet proprietates in certis paflionibusmulnc 
ru,abIuendofupracumpeda:& cft nigri coloris, 
Deigneperfco. • Cap. IIII- 
T Ignis perficus& pruna funtapofternata dechole 
radtrinaet melancholiaaduftis. Jgnisperficusin 
fe plus cotinet de cholcra,Pruna uero plus^de mela> B B RrA pali a 
J y 
tempore aeltiuo per diem vnum in mortarRR 
pauladm de aceto donec erit bene compofitu3 $ 
mam vnguenti:poft;ea ponatur in vafe 
ftringatur os cius:et Tepebatur in fimo.40.d1d3 
ftea vtere eo. A\a$ 
Aliud vnguentum AIfaraffj relatum ab . 
dro,mundificans cutim,faciens ad Rabiem ncc 
afpericate cutis 8C impetigine & phlegma 
ceruflk,Iithargyri,alficon.i.auriculae muris,© 
ba,alccs croci,argenti viui cxdndi cum k 
nis ieiuni,ana partes aequales: olei de 
ti quantum fufficinfiat vnguentum. . 
Medicamcnramidosr&runrtrochifcitaai 
pioncin fuapradica. Re.ro^aru,drac.v^.Tp,(:V,^ 
rj.Iiquir.tcrcniabin.i.fpccies ana 
. Vnguentum defcnfiuii.-quadopruna oC Jgn . f3!i 
ficus perambulat. Re. terrae figillat$,boIiarme’v(l 
guinis draconis, ana vnc.5.oIci rofati 8C aceti. 
guenrum molle:SC adde caliginis furni moaic 
ficvnge circa locum. . 
Vnguentum de lithargyro et diminuta m*11, 
neIprunaetignepfico. Re.pulueris 
q.ceruflae, vnc.i.j.olci rofati, SC acetflfiat vnS 
incacia decodum ad ignem :fed adhuc eft 
mortario fine decodione. , 
Vnguentum arabicon de quo narrat AuKe 
pitulo de pruna & igne perfico. Re.miniuflij^pj 
dicum,et terram nigram:de quibus tribus pii^pj/ 
dorcs,ana vnc.j.olei, vnc.itj.falisc5miinis 
ftad, vnc.ij. pone haec omnia ad ignem in C*C’L # 
igne,fcmper cum fpatula agitando decoquan 
nec ad fotmam ceroti reducatur. jgrt* 
Aqua quae conuenitin principio in Prun3 
perfico vlcerato. Re.rutacea, vnc.fj.& difl° 
tusendicum, & lacham ,ana vnc.i.& 
vnc. 5. et fic di mitte ftare donec gu m mi arabR 
foltfltu m erit: 8c p oftea cola per pedam. 
Beneficis cr inflationibus, Cdp» 
INflado eft: quaedam tumefadio generaW^jjj^ 
ribus refolubilibushumoribus:proptct e 
nefanguinis 8C humorum, cholericoruTubfi 
quaebullidoe eleuarur materia penetrans cat^^l# 
rara eft:& retinentur in cute quae eft fpifla 
inflatio aquofa, in quaeftaqua fubtilis:#f‘fp -s 
apparet proprie efle vefica:& aflimiiatut vC 1 $ 
accidunt exaduftione ignis: vcficario g*ner£flgU‘' 
aquofitate magis fpiflaclcuata ab cbullition 
nis & aliorum humoru:& magis profundatl» 
pri mafcilicct inflatio: quia veficado fit mag’ 
moribus grofllsdnflado autem ex fubtilibu5» 
Becurainflationum. .^5$ 
1 • aegritudinisfcilicctdeinflafl0^^/ 
Cura huius ucftcis quantum adphlebot0 
foludonem ventris 8C ad exhibitionem 
neratium humores, qui apti funt ad ebul If1 cCn9> 
Tuntpinguedines,& omnia dulcia,& v,n 4 
omnia quae funt calida, prohibeantur;veliqii^ 
aperiatur cum acu vel alio fimilhvtextran 
eft intus de materia. Re.Iendu, 8C 
rum, SC corticum ramoru eorum decotf <te|. tc 
aqua,ana.M.ri.& praedida coquanturflu g.df 
tur: deinde adhibeatur p,arum okirola.C* 
cho!ia:dicitur autem ignis pcrficus a duitate ffue a rc- 
gione Perfie, vbi eft maximus aduftiuus ca!or,in ran 
tum q?habitanrcscomburuntquand5 terram exde- 
fedu Iignoru:& haec paftio multum acdditiniftare- 
gione: & illi vocant hanc paftlone ignem facrum.i.a 
Deo facratumldicitur auteignis pcrficusadhuc.*quia 
cutim comburit,8C puftulas& veficas inducit: vtfa- 
citigniscumpruriru SC magno fcruore:a quibus ve-" 
ficis virus citrinumemanacrct affimilaturin colore ci 
triniperfid ud fucco eorum: 8C ideo dicitur ignis per 
ficus* Pruna vero eft coloris nigri: vt pruna nigra: 
8C cum efchara nigra: SC exinde vocatur pruna:quia 
facit cruftamnigraad modum prunxnigrae: &funt 
ambo de materia ucncnoia. Et nota q> ifta duo apo 
fiematanon differuntnififecundu magis ecminus:ct 
quafi eade eft cura: 8C ideo poftra eft ab Auicenna fub 
vno 8C eodem capitulo:proptcr conuenientiam qua 
habent ambo inter fc* 
In principio prun$ 8C ignis perfici no ylccrati.Re. 
fumac,plantaginis,gallarum,ana 
risno in vltimo, vnc.5.pulueris rofarum,violarum, 
ana vnc.h5.0lei rofati quatum fuffidt:fiat emplaftru 
cum decodionclentium;5e adde modicum acetidu- 
Iepdecitro,iulcpde limonibus valentin purgatio- 
nefyruporum. 
Emplaftrum conueniens prunx SC igni pcrficoin 
omni tempore. Red.corticum granatorum acetofo- 
rum cum tora medulla numero no per- 
foratx,myrrhx, ariftolochie, conlblidx maioris,ana 
vnc.itj.aluminis , aluminis rochx.combu- 
ftx,ana vnc.irj.farinx hordei>M.i.fiat emplaftrum 
cum fucco plantaginis. 
* Adideminomnitcmporcfecundum Auiccn. Re. 
. granataacetofa medio modo fe habentia.dccoquan- 
tur cum corticibus fuis,et pulpis in accto,donec pifta 
ripoftint: deinde bene terantur, 8C ducatur ad forma 
cmplaftrhetfuppetia ponatur, 8C mebro applicetur. 
In principio SC augmeto et ignis pcrfici.Re. 
arnagloftx, gallarum, lentium, ana.M.rj. panis furfu- 
ris benefetaceati, mampulu.i.fiat emplaftrum cu de- 
codionelenrium* 
- In principio & augmento 8C ftatu ignis pcrficf& 
prunx non vlccrari.Re#granataac,etora,nucesrcccn< 
tesdomefticas,aut folTaciufde arboris,ana.M.fj.vuae 
ficus-ana.M.5.papaueris nigri drac.i.fiatem- 
plaftru bene piftatum in mortario ad forma ungueti. 
In pruna 8C igne perfico vbi fit immenfa caliditas. 
Reci.ariliafiue botra granorum vuarum.M.fl.corti- 
cum granatorum,feminishyofcyami SC plantaginis, 
anadrac.rj.acadx.i.fuccigrunoru, dragaganthi,ana 
drac.i.5.oprj,fcrop.i.fiat vnguentum cumfufficiend 
fucco virgxpaftoris, 8C olei nenupharini. 
In pruna 8C igne perfico:quando eft in via vlcera- 
tionis,&: eftpuluistrochifcorum andaron. Re.capitii 
granatoru,drac.x.aluminisiamcni, dra.iirj.calchadis 
vitreoli,vnc.i.5.dragaganthi 8C vitreoliadufti, vnc. 
f,5.myrrhx,vnc. 5.olibani,vnc.i.ariftolochix,vnc.i« 
confice cum aqua molli: 8C fiant rrochifci. 
Sed qaignispficus 8c pruna poffunt vlcerarhideo 
ponantur remedia quantum ad vlcerationem:& erit 
primo vnum vnguentu mirabilerelatum ab Auice. 
audoritate Alfarafrj in capitulo de pruna 8C igne per 
fico.*cuius deferiptio taIis.Re.lithargyri,calcathi, ana 
Vlic,ii.floris,ync.hterantur cum forti aceto optipac m^cc*fiat emplaftrum. 
Sfa d*‘ e*Pu^ucr,s rolarum, boli armeni, 
ana vnc.i. cerae, & olei rofati quantum 
CG fucco foliorum fabae inuerfe: & fiat vn- 
locum ueficatu:prius 
Vn»er^°ra Ve^C3m veE'nfiationcm. 
W5e^entu® populeon optimuin hoc cafu deferi 
fisjjf- . ’co|ai. Re.oculorum populi,lib.i.f.papaue- 
mandragorae: 8C loco eiusfabsein- 
tenerrimarum, foliorum hyofcya 
V- 5 Ver™™laris, Iaduc*,femperuiu3e,bar- 
*ij‘5Xu 10. fcaturelae.i. vmblici veneris, ana vnc. 
Nj fon?,3eP°rdnae nouellae fine fale,lib.irj.oculi po 
rtlterpiftentur: 8C iterum cum axungia pfftcn 
rr,a§da!eones per duos dies di 
lUr. tu,r * tetda dic omnes praedidaeherbae colligan 
Piftcnturbencperfe; &iteruin magdalconi- 
•IliSyinq; dies referuenturqpoftea magdalcones 
,atIfn in caldario cum lib.i.opdmi vini ponan 
. ufiiant v(qpad,cofumpdonem fempcrcufpa 
k Cof,Cando * & poftea per faecum expreflum cola, 
Vncr dimitte infrigidari. 
3>UeI1Curn album quod valetin veficis,quando 
Re.olei rof.vnc.q.ccrae al.quodfuffi 
ct nc. rj. ca m ph o rae, v n c. 5. vi n u m, al b u m c 
Y Ucatur omnia 1 mortario beneincorporado» 
§lientumruperilIopaflu,vbi Auic.didt.Medi 
!^r3er°f>0^tum5<:l valetin vl- 
\ cum ma^a difpofidone carnis, quae eft 
\ *t*icczndz vel eijcienda. Re.merdafengi.i.li 
cum 
°nec fiatcompofidofnuifcatiua:&: pofteaad- 
V en,cum,& opdmeincorpora. 
quoddebetapproximari fuper 
tl^mr*«^U^ind,^tex^CCat,one‘ e‘VItre°lLIm ci' 
Hor vitreolum album de vnoquoc^, drac.iirj. 
%:^Urn r°fae drac.5. optime terantur 
%|(, jan§atur Iocus,vbioportet,cupenna vclalio 
*fr‘ ymmodoagasintcnrurn. 
cnifcfp°fidab Auic.vbf dicit:Mcdicamebo- 
andquoru, quod valctadremoucn- 
S putridam eft bonum medi 
vcficasvlceratasinmembro ficcaecompo 
?.i1 farcocollae^aloes,0!]ibanf.i. mafculi,ceruf- 
aeris,ana armeni,drac* 
.?nr trochifci cum aqua rut£ 8C aceto. 
'^arntn faciens cadere efcharas fecundum Sar 
Sch eAlexadria. Pc. fang. draco. 8C eft herba: 
ani ls>,‘cndicum:&: ] 
de coddafoe 
ni#atnifce:haecomniafuntbona. 
%iSh °r,s veficis cum remaneatfuperficies vlcera- 
afper 
Jtoigr °cUm; quidautemfitbucea,cft mediaftinu 
I !}at0rLim.f illud quod eft inter lignum et cor 
lusgtanari. Itempuluisfadus denucibus 
piftad 8c (cribelladafpergendofupra 
fu m expertus. Ite puluisfadus defo- 
h c^*nniilitcr valetpoft remotione veficarum. 
. e,Pulu n. lidandu 8c cicatricanda didas veficas» 
te^r,sP°ri3e ferri, vnc.i.plubi vfti,marchafitac 
j^fcf0 5aureae, lithargyri puluerizati,andmonrj, 
%.itC l,5‘thuciae aqua ro. vel lixiuio 
€raeal.de olei maftichi.quantufufFicit:fiat vn 
DE APOSTEMATIBVS 
guentum. Nota q> rnedicamma quae faciunt cadc- 
re efcharas, quando fadae funt a r uptorio, vel ab hu- 
more valde adufto: haec omnia faciunt cadere appo- 
nendo fupralocum.f.omne vnduofumrficut buty- 
rum,axungia,olcu,& pinguedines, 8c fimilia,8Cem- 
p laftrap utrcfadi u a. 
Ueefcrc. Cdp. VI. 
hebraicein pluratinumero tatum modo:S 
cut Pifae S>C Vencdaefunt declinatae. Et quia plu- 
ries in corpore accidunt nuracrofuntparuaepuftulae 
ad modum denarrj latae 8C planae in fuafuperficie ceu 
dentes ad aliquatufam rubedinem: facietcs pruritum 
dC anguftiam,quafi per totum corpus fecundu pluri/ 
mumeuenientes:& plus denode quam dediefubito 
propterinclufioncmpororu carnis ab aere. Caufa di 
citur fieria vapore calido fubicoin corporecleuato 
per ebullitionem fanguinis vel cholerae vel phlegma 
te baurachino.dicitur cfareab eferia animali graece: 
quod animal vulgo vocatur thirus de quo fit theria- 
cahnde venit eferenominc:quiataysferpens mordet 
8C inducit magnam anguftiaratione morfure: ficut fa 
ciunteferaeratione fcalfurae: & inducuntpundiones 
per totu corpus:ficut acus fiue aculeus vefparum. 
Curaefere.Primo fiatphlebotomiahn hac pafflo- 
ncfitvniuerfalfseuacuatio:&: maxime quando efere 
ambiunt totum corpus: S>C hoc ne fiat febris tertiana: 
quia quandocunq; fanguis bullit,pars fubtilis coucr- 
titurin choleram: 8C groflfa pars in melancholiam. Et 
folucetiam corpuscy pharmaco cholerae appropria- 
ro. Et diaeta fit cum infrigidatiuis: ficut aqua granato 
ru, rob agrcftae:Iacacctorum,arancia, Iimones,cndi- 
uia, laduca:& huiufmodi ingroflantia & prohibetis 
fertiorem fanguinis & cholerae 8C phlegmatis falfi. Et 
his vniucrfalibusfadis ueniamusadlocalia:quamuis 
Auic.de cura nihil dicat:cum haec egritudo fit vniuer 
falis expandens fe per totum corpusrct cum primum 
prindpiumfiuepeccatum magis fit intrinfecus:hinc 
cft q? Auic.tacuit. Hic ponam aliqua medicamina 
fimplicia foluendo choleram. Primo aloe, fcamo- 
nea,rheubarbarum,fu»drofaru,tamarindi,efula,fuc 
ci violarum,abfinthium,eupatorium,fumi terrae,ca- 
fiafiftu. pruna marina,capilli veneris, volubilis,! upu 
li,myrobalani dtrini,aquacafci,violae, pfyllium,ma 
iia,& fimilia. Medicina copofita. Primo diapru- 
nis,cieduarium defucco rofarumidiacatolicon, pilu 
lae de rheubarbaro, pilul$ aggregatiue* 
8C fiede alrjs. Hic ponam aliqua medicamina fim- 
pliciafoluetia phlegma. Primo myrobalani chebu 
li,agaricum, anacardus,aloc, aqua caulium,ariftolo- 
chia, bellfrid, turbith, beri album, gingiber, cmbfici, 
colocynthis, centaurca,fuccuscucumerisafinini,cu- 
patorium,dadyIi,hermodadyli,euphorbium,folm, 
ferula, vrtica, cucharu rube.fcariola, hyflbpus ficca* 
iris, opopanax: polypodium, fal gemma, ftoechasr 
fquilla,ferapinum,& fic de alrjs. Hic ponam aliqua 
medicamina compofitafoluentia phlegma. Primo 
hierapicra,anacardum, cardum ft o made u,cap arum 
paulinum, pilulae arthreticae, pilulae fceddae,pilulae eu 
phorbrj,pilulae cochiae,pilulae hermodadyloru maio 
res dC minores,pilulacaure£?pilulae de agarico,& fimi 
lia. Hic ponimus aliqua medicaminarimplidafol- 
nentia choleram. Primo epithymum,fumustcr.fa! 
indum?erula,elleborus,lapis la^uli,cartamus,lapis ar. l«enus,lenc,cafamenthuni,hipuIus,ftoechas:cafiafifi 
fcebu.polypodiu : myrobal. volubilis maior thymii» 
" Mcdicaminacopofitafoluentia. Prima catharti" 
tus Tperialis,hiera Rufini,hiera! ogodion,theodorico, 
puluis fen$ preparatf cu £in9iber,et tartaro: pilulae de 
fumoter.pilulaedeepithymo, 8C vnguentu inprind 
pio SC augmento, ftatu SC declinatione* Reci.ceruffae 
jbenelotx fufficienter cum aqua rof.pcrmifce cu oleo 
ro.& cufufficicnti cera alba:& fiat vnguentu molle» 
Vnguentum de cleris fanguineis 8C cholericis va" 
porofis. Re. calcem exrinffam fepties in aqua fontis; 
SC exiccata ad vmbram cu fufficienti cera 8C oleo ro» 
fiat vnguentum molle:SC: vnge locum patientis» 
Vnguenruminomni bono tepore:SC in omnifpe 
cie eferx : fi in prima & in fecunda SC in tertia fpecie» 
Re.20.poma alba.f.poma fancti Petri,et de 
coque peropeime in igne: SC fine bene tenera SC remo 
ta afuisinterioribus:8C componatur cum 
bo ad quantiratem partis pomoru:olci de ma 
dragora vel de nenuphare, quatu m fufficit: 8C fiat vn 
guentum molle:& vnge locum. 
Vnguentu aliud in dcclinationeftatus, 8C fine vnt 
uerfaliccr: 8C eft vnguentum magiftralequod voca" 
tur infrigidas Galeni. partem vnam,oleiro» 
quantum fuffjcic:ct fiat vnguentum molle bcneablu 
tum cum aqua donec album fiat. 
Eecancx&tdt c <ip. VII» 
CAn eft no caro: fed adhuc mo 
riens,& aliquatulum infefenfuscum nigro co 
lore retines. Et dicitur quafi caro corrodes. 
Afchachylosefr itegrapriuatiofenfus eius:cuiuscrat 
fenfus in carne &neruo vfcjjad offa fana. Et dicitur 
afchafchylosab efca arabice, latine corruptio SC chy- 
los gr£ce,latine nutrimentu. Vndeafchachylos.i.cor 
"ruptio carnis cum nutrimento fuo. Epifthiomenus 
cft confirmata humorum aduftio:etfpiricuum totius 
partium in qua eft:dC di" 
citur cpifthiomenusab epiquodefthoftis, 8C menus 
quod eft homo:vnde epifthiomenus eft hoftis horni-' 
nis.Etdicitur! vulgari ignisfancti Antonrp&iftano 
differunt:nififecundu maiorem.8C minore corruptio 
ne. Generatio fit de materia cholerica ignea 
cx leui caufa. Et dicfta eft a cancro animali qd* 
vadit femper retrocedendo:& fit aegritudo circu 
circa per membrum corrodendo retro: 
Scii a principio no bene curetur, tranfit in aliam fpe" 
ciem.fm afchachylum dC herpefthiomeuu* Gene" 
ratio vero afchachyli, 8C hcrpefthiomeni fiunt de ma , 
tcriaignea magis melancholica, obturando arterias, 
Venas,neruos, 8C porosin tantu,q? membrum priua 
tur eius totali vita:& forma mcbrideftruitur:acaufa 
vero cxtrinfeca fit corruptio eius a qualitate 8C a for- 
ma occulta: ficut fi fieret cum ca!ce,fapone,& rupto- 
rio, 8c argento fu!imato:& alia calida approximata; 
vtdixit.Ht etiam cum medicinis ftupcfacienfibus:uc 
opium,mandragora,5C omnia medicamina narcoti" 
ca. ItzdC fiinuenerit ftricfturam 8C fra<fturam:ficut 
in dislocationibus obturando vias,per quas tranfeut 
fpiritus vitales naturales &animales:& tunemebru 
priuat eius vita,motu, &C fenfu, 8C eius forma deftrui 
tur:& hoc femper apparet in magnis cotufionibuset 
attraAionibus:& propter hoc dixit Gal.omne contu 
fumneceffeeft putrefieri, SC infamecpnuerti,ex quq 
B E R T 'A P 'A L l A f 
l manifcftum eflepoteftq? mcbrum corrup^0 
de caufis.primo per corruptionem > 
briparticularis.fecundo modo ratione 
aduentus ad mcmbru.tertio ratione vtriuf#* 
aute ab alrjs vlceribus puftulofis di vlcerofis* i 
mica di a pruna di ab igne perfico,& a carbucU 
cerato: di maxime etia a cancro in d 
in venis:8C ex fimili motu papilionisin cancro g 
cum fuis chelis:quod eft certum di manifeftulT1 * 
cancri: quod non fic reperitur in cancrena. 
Cura cancrxnxin uniucrfali, (f 
numleft cura fine indfioe mebri di cauteriati 
ferro ignito* Sed fipertranfeat in aliam difp0*^^} 
tunc fine alia deliberatione neceffe eft incidere 
partem corruptam: vel quae corrumpetur» 
bafaneintclligantur. . 
In principio vtlocus fimus bene «e 
tur* Rc.argiIIamdiftemperatamcuaceto:& 
ciicirca membru:quia hoccftfolcnnedefcnn11 
fdcotdi caufa neceffitatis di paupertatis» 
Super loeu quando erit maximus dolor*, 
fab£inuerfae,&fupralocumappoc: quia1*1"? 
vidi remouerc dolore: di ab vna vetula intibi 
dam fratris:5C hoc alias probaui* , , c0$ 
In principio iterum* Rc.alumt'n*s' 
bufti,femi.rafa.cobufti, ana vnc.5*boliarme' 
udi pulueri^afuperlocum. 
Aliud ad idem. Red.pulueris confolid# 
ialoes, ana fcrop.i, 5. tutiae praeparatae, drac.f Pu 
?afuperlocum. .^0 
Aliudadidem. Rcc.puluerisfpodrj,puIner‘ 
lucrj: di debet aduri:et offis capitis humani adM 
drac.i.parum camphoraead pondus 
dei. Sed fi augeretur vitreolu»*<~ 
ter fupra appone: di eft: medicina bona experL*c 
Alia optima ad ide dC eft medicina gfe&a> ,ncr/ 
ce lota cu ftercore muris, mirabiliter curat ean 
Dcafchachylos, C ap. Vi 
Q Vomam ifta no differunt:mfi fecun 
di minus:pona fortiora 
chylo. Rc.pulueristartari,bonivi 
ni,&l afperge fupra locumfiftud autem mcdi y 
Valde exiccatiuum» 
Aliud fortis ad idem* Rc* vitreolum adu 
meile ro. vnc.fi vitreoli, vnc.iij.optime miic en*13' 
in fimul, dC applica membro afchachylato gef' 
Vnguentu $gyptiacum deferiptione Me 
melIis,vnc*ix*floris§ris,vnc.v.acetiforns, 
coque fuper ignem donec infpifletur: 
qui addunt olibani mafculfidrac.rj.5. 
Aliudadidem* Rc.vitreolumvftuu1*0 (/ 
ueris:di fupra locum appone, ar^i 
Aliudadidem. Rc. faecis aquae fulimat? (\P 
co ponantur grana lentis fupra loca vbi[vl -^s^c 
q? caro putrida fuerit rcmouenda:5£ fic in 1 
bus magna pars carnis rcmouebitur. , fert', 
Aliud ad idem folennius remedium. 
ignitum di candens: di cau frica illam cajnc, 
me videbitur tibi illud membri! p &ciL 
nere:quonia( vf tagft Albucafislibro Pri 
mlo. primo» )dicedo propofituro;& fdc0t DE APOSTEMATIBVS 
hitatCre.tacu**ationis per cauterium cum igne etbo . 
rent Cc^usfuper cauterium cum medicina combu- 
pfr ignis eft dmplex: cuius adio no 
ti0nen,t n'fi ad membrum quod cauteriatur: 8c 
rnenn°Cet membro coniundocum eonifi neca- 
vi*0 Paruo. Medicinae vero comburentis adio 
Ud quod elongatur ex membris: & for- 
l( acjt accidere in membro aegritudinem diffici- 
pronis:* fortafle interficit. Ignis vero pro- 
Cllicatcrn (ham SC bonitatem fubftantiaeno 
c,11ud nififuperfluat. 
bchcrpcjihiomeno. Gtp- IX* 
IV melius remedium habere poteft qui 
t0tUm membrum herpefthiomenatum inci 
h9te Vu^r‘ft hoc eft ne vlterius membrum corrum 
benUr‘Silnaiftaeftpafllo diabolica: • 
fuj•c c°nfidera: vtcognofcas a principio motum 
fi^icii,antequam dcftruas membru: quiaamif- 
,ncido membri non renafcctur. Sed fi visin- 
ify cum ferro ignito dmul 8C fcmcl:quia 
tutela:vtdicit Auic.SC hoc fiatin iundura. 
Ilie ec^Icaminavero velcau 
j)r r,°ncm potentialcm vcladualem,fi oportet 
Cedecum putrefadiuis 8C mitigatiuis incendrj, 
cum frigidis. Reci.folio- 
...Porrorum tenerrimorum dccodoru in aqua, 
bn piftatoru,falis,SC fulphuris,ana drac.ij. 
1,udadprofjciendum efcharam. Reci.butyri, 
111 hiper locum, nam butyru facit cadere cfcha- 
fulphure. 
ad idem. Re.axungiam porcinam.Iinifu 
°cUm. Item valet vnguentum de Agrippa. 1 
A^'c<trbunculis,zr anthracibus. Cap. X. 
Nthrax 8C carbunculus funtapoftemata ve 
cum forti dolore exiftetia in anthro: 
inconcauitate aliquorum locorft 
quae ex fui natura ducunt malam 
ad cor ex via arteriarum, faciendo vo- 
K pulfum cordis,cafum virtutis, atc£ fynco- 
Carbunculus cftpuftulaparuain principio, 
eUer^°rurn colorum:& aliquando ad dmilitu- 
foiiillae extindae velaccenfaecum veficad- 
Hi '3>a|atccedens vtplurimum anthracem:oriens 
Vu °COrum,« maxime in extremitatibus mem 
anthracem in loco emundoria- 
intcnfamalitia. Notaq?ifteter- 
Sa*nthrax d uealtoim eft terminus ad tria dgni . 
V* u,UOcus:& hoc fecundum q? narrat Auic. 
%ejlu e*intentionearabica. Primum dgnifica- 
omne apoftemaexiftens in locis 
carnis &alibi.tale, vtdicitHippocra. 
!!rurgia,no eratabfolute uenenofum,quan 
Secundum dgnificatumdicebant 
aP°ftemate calido pcrdente,id eft aptoqa- 
%onarn caliditatem interficeret hoc tale fimili- 
Sb q Ir,terficiebata tota forma folum:fed a fuain 
calida. Tertium dgnificatum dice> 
apoftemate venenofo quod corrum 
fe^rum,&alterabat colorem ipfius refu- 
aiT§uinem5 adducendo ma 
lam qualitatem ad cor per venas 8C arterias,Faciem* 
do accedere vomicam,pullum cordis,&fyncope: 
8C quanto cius accidentia vehemetiora fiunt: mors 
fgrotantis magis appropinquat. Sed amiquiftimi 
medicorum, hoc quod eft aflignatum in tertio d- 
gnificato carmata, id eft quae cotum corpus carmi- 
nabat.Tresfuntfpcdcsaltoim,fdIicetplumbcum: 
quod fica (anguine:citrinum, quod fit ex cholera: 
Sc nigrum quod fit ex melancho!ia:dequoin par** 
tibus Arabi$ non cuaditaliquis.Ecquando acciduc 
in locis emundorialibus, funt maligna magis:pro- 
pter vicinitatem ad membra principalia 8C maxi- 
me cordi. Sed caute locutus fuit Auiccnna, de car- 
bunculis in fine capituliponcndo quatuor genera 
ipforu. Primus carbuculus dicitur turdos, cuius 
generatio eft (anguis aduftus,tendens adaliqualem 
fufeam rubedinem. Secundus vocatur carmata: 
quiafentitinfirmus totum fuum corpus carminari: 
generatio eft phlegma pinguofum:Sc cleuanonefa 
tis:& fignumfitcxcholcraaduftama!igna:& cftci 
trini coloris cum fufcedine 8C veficulaimpodta. 
Tertius carbunculus vocatur camachile. fignum 
8>C caufa eft albi coloris :ficut phlegma pinguofum 
cum eIeuationcratis,crefcensininftanti: &appa- 
rensin modum vedeae plenae lardonis,de quo mul 
tum decipiuntur medidininddendo, putando in. 
ipfoaquofitatcm efte, &inuemunt intus efle ficut 
pinguedinem. Materia cuius cleuatur defubdliori 
parte vnduofahumorum,mortifera &: vifeofa*' 
Quartus carbunculus vocatur ab Auicenafumas: 
quia aegrotantem femper ad funera dudt.‘genera> 
tur de materia melancholicaadufta nigra veneno> 
fa.*dc quo per viam figni et caufae,nunquam alique 
vidi euadere.Sed faepe credit vulgus ftolidum illos 
feire curare: 8C curant a fortunadta q? vulgus, peri- 
tumabimperito no difcernit:&propter hocdixit 
Galc.nefcio quo modo hoc contingat duc a Deo* 
fiuea fortuna.femper enim vulgares odio habui* 
eofcjj vituperaui,& dikxi feientiam veritatis* 
Cura carbunculorum cr anthracis» 
/ , /i . . 
/-> t i* & anthracespoflfuntcuraridmulet 
p€mei. qU,'a dc nominibus no eft cu 
randum,dummodofententiam rerum habeamus* 
Primo fiatdne aliqua mora vfque ad fpatium vi' 
ginriquatuor horarum vniuerfalis cuacuatio,d vir 
tus patitur: 8C dtdneaccidcntibus: deutfunt vomi 
tus,pulfus cordis, cafus virtutis, vel fyncope. Infal 
lanter in fecundo die,fi virtus tolcrat,infirmus libe 
rabitur,8C hoc in memetipfo fui expertus. Sed haec 
cuacuatio fitprimo per phlebotomiam vfque ad 
fyncopen recuperabilemper eandem partem vbi 
cftapoftema Venenofum:deindeeuacua cumfolu 
tiuoappropriato humoripeccanthautcum myro- 
balanis 8C cada: aut cum manna: aut cum eledua- 
rio defucco rofaru,ucl diaphcenicone et fim ilibus. 
Signa mortis manifcjia in peftilcntiato. 
Dolor maximus ineft fup anthrace uel carbuncu 
Iu: fros aegri rubct.fupcrciliadeclinarur:ocuhisdni 
fter minuitur:nafifummitas albefdt:mctum cadit: B H R.T A P. A L I A 
pulfuS ante cumt:frrgcfcit venter: & extrema defu 
git: iuuenes vigilant 8C fenes:& nullo modo fom-' 
num capere poliunt. Infirmus fiin dextram 
tem afpexerir,facile viuet:fiin occidentem difficile 
uiuetlfi adfcptcntrionem,raro euadet: florientem, 
diulibcrabitur:fiinborcale,moriefur. Sed vrina 
auteftliuida, autfubiugalis,femperin peftiletiato. 
Experimentum mirabile & fecrctum relatu per 
«xorcizatca dcmonibus.M.Petro de Abano:quo 
debet vti ille qui eft pcftilcntiatus, qui vult fe prae-- 
feruare:&nullum aliud eft ei par. Recip.omni dic 
vnam frondem herbae didae berbenae :& pone in 
ore:& maftica donec guftus dcglutiatur: eftquidc 
mirabile.‘& expertus fui in liberando pcftilcnriatu. 
Et fi vis da de dido fucco cum vino vclbrodioad 
quatitatem modicam omni die:8C infirmus nefdet 
tuum recretum. 
Confortantia 6>C defendentia cor in cibis 8C po- 
tibus. Red iuleb de citro, delimonibus,ana.& po 
nantur in aqua coda cum hordeo fi fueritfebris. 
Item diaboraginatu,etdiabugloflatum,ana vnc.i. 
folliculos duos auri: 8C mifce:et recipiat patiens per 
os* Item diamargariton,vcIeleduarium degem 
mis, vel tria fandalina cum margaritis fumat paties 
per os. Item confedio de fifticis fada ex amygda 
lis 8>C zucharo dC piftadjs S>C aquabugloflata 
liflaeconuenit* 
Cibus in peftilentiato femper declinet ad aceto-- 
fitatem. Rcci.robpomorum madanorum:& per 
1'ObinteIIigefuccum pomorum dccodum 
ipiflitudinem: & robdtoniorum:& rob granato- 
•rum: 8C ponantur femper in pifrofado ex pulpis 
alarum gallinae,perdicum,& fafianorum. 
Alius cibus vocatus a Rafi femia,& eft cibus de- 
licatus. Reci.pulpas vel caponis vel perdis- 
cis,quod melius eft,& minutim incide bene,poftea 
piftabene cum aliquibus amygdalis dulcibus,hoc 
fado cum aliquobrodio diftilapertamifum.i.pc- 
tiam.&adde aliquamaquam cordialem modicuJ 
ficutaqua bugloffae 8C fimilium: 8C pone in aliquo 
vafeadcalefaciedum, & ficcalefado adde vinum 
granatorum vel agreftam vel aquam rofa. vel ali- 
quid aquae. 
A qua quae vocatur fubicdatiua.*quia eft fuften- 
tatiua vite aegri:8C datur aegrotanti, quando no po 
teft aliquid comedere. Reci. vnam gallinam vel ca 
ponem pinguem:& incifam per multafruftapone 
fn alambicoad diftilladum: 8C fi vis vcifta aqua fit 
magis cordialis,eaquaefuntcordialia:poneinalam 
bico ficutcfletaurUjfcilicct ducatos.fj. uel tresper- 
las 8C alios lapides pretiofos. 
Odoramentum cum nafo, vtaer ad corbonifL 
cctur. Reci.puluerisroiarum,fandal.anavtriufc£, 
drac.i. camphorae,fcrop.i.5.& ligetur in findone 
de grana,& odoretur.Itcm fimilitcr Valctpomum 
delaudano. 
Epithema ad cor. Red. aquae bugloflae,drac.iii. 
aquae mcIiftae,aquaeroia.5£ acetofae, 8C foliorum fa 
licis, ana vnc.q.& adde rofaru, fandaloru vtriufq? 
drac.i.camphorae,fcrop.i.5.mifce:&: cum petiade 
grana madefadain didaaqua calidafcu tepi.faepiP 
Cmc pone fupra cor» 
Roratio camerae peftilentiati. Rc.aquam 
tum SC proqce per camera fi iit 
folia falicis Se nenupharis 8C fimilia.‘& fi c, . njpt 
ardeatignisfacftusexfarmentis velcxlign,s,u 
ri:vel fac fumum dcfemincipfius: quoniam111 
biliterbonificatacrcm. ai 
In principio anthracis Se augmento qu^tUVI1f, 
localia. Recipcammoniacidiflblutiinacctd, 
fj.olei liliorum alborum: St cerae quantum ll! J( 
& fiat vnguentum ad formam ceroti: Si c5C 
fuper petia: Si approximafuper apoftemate 
in locis emunftonalibus.eft maxime ,pprict3 
aut diifoluit apoftema:aut extrahet extra, 
In principio Si augmento optimum rcfTlC nl|H' 
fi anthrax eflet cum maximo dolore. Re.*CI^1 rtIni 
maluauifci,& fa:nugraeci,&feminislini:& 0, f0/ 
chamomillae, Si meliloti,ana.M.i.falis,cin£rlS 
chlearia duo,florum berbe. M.rj.omnia in 
nidecoque:& finon potes habere vinum c<> J 
fac bullire in aqua dulci: Si imple vnam vcl1 iq/ 
duas huius dcco<fb'oniscalidae:&appone loc fjf 
lenti donec dolor erit remotus.quando vc 
frigida, apponeipfam in aquam calidam * j0/ 
rum appone anthraci, mirabiliter proderit,1 
lorem fedando. jait 
Emplaftrum de caricis cautibus optimi11113 
thracem:quod maturat et molhficat duritiem** j, 
caricarum.i.ficuum pinguium Si ficcaruny, J(1j 
fccnugr$c.&feminis li 
vnc.i.f.ammoniacidiflbIutiinaceto,lib.5*tc 
thi.Iib.i.5.& fiatemplaftrumcum meile. 
Emplaftrum aliud ad idem: quod matu 
ncapoftemadurum. Reci. mucilaginis, 
the?,& Se feminis lini,ana vnc.i* 
gallin^,anatis,anferis3medullae cruris vaccc, {lIr 
bdellrjjammoniacijgalba.anaunc.i.^.di^ 
oleo liliorum alborum:etpoftea Ai 
infimulmifceantur cum pinguedinibus prl 
tis.*fiat vnguentum vel emplaftrum addend 
nam hordei quodfuflBcitadinfpiiTandum* 
Vnguentu in principio carbunculi 
to. Red. vnum vitellum ouirecentis:# 
armoniaci piftati,drac.5.& croci,fcrop‘5- cii\0 
com mune: Se infimul mifcc: SC fuper carh 
pone. Item Uel porci exiccatum ad mOJ 
guenti bafiliconis valet:# magnam expcrl 
vidi/n hoc cafu. 
Vnguentu in pnncipio,augmento,oc »» 
rutam etapiumdomefticumjana.M.f^lpP;#'1* 
piperisgrana.to. vitellos ouorum.ij.# 011 
pralocum appone* fupeT' 
Aliud remedium. Recipe 
pone carbunculo. 
Vnguentum defenfiuumdrcumcirea cJ.tcf 
Iu. Re.boliarmeni, 
figilla.drac.j.oleiro.ctaceti qu °d!fu‘X 
guentum molle.Se lini circumcirca carbu 
Emplaftrum folenniflimum* Re^ra7,,^ijSnltrl’ 
meris afininicum glutine abotin, vnc.itj*1 
drac.i.ficuum pinguiu,vnc.q.fernienti,v 
Cccinfimul:Se fiat emplaftrum. ge.frrt 
. Emplaftrum bonum propauperikuS* r 
ficit.p 1,1 fhM.irf.aqu£ olei communis quod fuf 
in finedecodionis:addecro- 
r^n^etfupralocum pone,calidum. Omne 
necefTc eft, vt fit calidum 8C htimi- 
n * lUdfupradidumemplaftru eftquodDeus 
AlfUra.Crcau,t* 
t\'llf!ln principio 3C augmento carbunculi vl- 
Cic9rb rcme<^lum* Re.ferrum ignitum, 8C caufti- 
p Unculumipfum multoties tangcndo:etpo- 
J)Cccie cum butyro:doncc efchara cadat.Et fi 
dolare ceram vnius candelae accenfe fu 
i ncu,um* 
fUl0gP a^trum quod debet apponi fuper carbun- 
ficUu & mollificandu ipfum. Re. 
Vnc . Pinguium ficcarum numero fex.pallulam, 
l'iset‘C!Parum liliorum alborum codam fub pru 
l'jiniejl!^tarum optime, cepas.iij.finapis triti,unc. 
fcr0p • ISJ.°fa‘colati, vnc. i. fer menti5, vnc.i.croci, 
[3rin^rJ‘i. Ss kaurachinf, fcrop.iirj.farin^ffnugre. 
DJf,n,»ana optime codse 8C 
*Hiu Vnc‘*l‘aclU3e decodionis alth^,quan 
!!^,r5fiatemplaftrum addendo oleum cha- 
S*i au °rum alk°rum3 & anethi, ana vnc.i. 
5 axungiae porcinae,& gallinae tant? quan- 
i rnPtaftrum & bene pingue,et appone, 
r .um optimum. Re.fucdapij,fucdfca- 
ipUn-,’ Ucci confolidaemaio.ana vnc.i.j.mellisdc- 
vel farin? frumeti mo 
Pu]ti 7z- bulliantomnia fimul v%ad fpiflitudine 
die vs apponatur carbunculo ter vel quaterin 
L} Vcncnum bene remoneatur extra. 
Irabilerciyiiediuiii quod debet poni fuper 
benefuccelTit. Re.fermen 
quantitatem vniusoui,cantharidum in for 
. ucr,s piatarum, cochlear 
quantum fuffi'cit,fiatcompofitio.’5C 
‘Us m fupra locum anthracis vel extremitatis ii 
attrahet uenenum ad 
l^^ procede cu butyro vel alio ma 
vt vcncnum ad exteriora exhalet* 
P°Jlcmatibusglandulofe carnis. Cap, x I. 
/\ carnishxcfuntquj ma 
oriuntur in duobus locis de 
Scahdis: ficuf ftmtinguina &fubafcellx: 8c 
hper Pplremata.calida qu? non funt venenofa mif 
",a,ftcrifis;gutcxpullaamcbris radicalibus: 
in locis cmundorialibus, ex caufa vice 
mexiftcntium in extremis par-- . 
Kk °rporum:cu.m plurima repletione humorix 
nv Ca ‘ ,^€ir c u s a fu gi I i: q u o d e ft a p o ft e m a fri 
%j-u ‘Suatum ex natura fui principrj: quod eft 
0rtusin radice auris, dc quo tradabiturin 
° aP°ficniatibusfrigidis.Signa horuapo 
aliquos audores vocantur bubo- 
p n0ne Rubedo 8c caliditas 
anCU^ncoPc>vorn,tu febre, 8Cvigilia per 
f e!C'“ 10c eft propter audoritatem ex- 
WinrVo^ene difeernatur vnum ab alio veneno 
C quieto. r 
M^tfoauteni vniucrfalis huius loci fit amplia- 
turaadalia apoftemata gcnitaa materia 
D H rAp OS TE MATIBVS 
i calida 8c medico fulpeda* Primo fiat phleboto- 
mia fi poflfibilc fit, vel euacuatio corpis fi expedit: 
& haec fune confideranda a medico purgare volens 
ti,fcilicctharc. Ars, aetas, regio, fexus, complexio, 
forma.Mos,&fymptoma,replecio,tempus,etaer. 
Notaq? quatuor funt vense principalcsa medico 
confiderandae,quxcdmunicer phlebotomantur. 
Prima eft ccphalicaquae efi inter pollicem Scindi- 
ccm:8f ifta vena euacuat a capite 6C a collo:quia il- 
la venahabetibi ortum, ramificandofecuaiia ve- 
na. Secunda venaertbafi!ica,quaereperiturintcr, 
annularem SCauricularem,& cuaeuacafplcne;8£fi 
militerreperitur in curuaturabrachfj in parteinfe- 
riori: 8c fimilitereuacuatacapite, 8C magis de pro-, 
pe. Terria vena efi, vena communis fiue funis ff- 
ueuirga vocata : efi:in media curuaturabrachrj, y 
’ & euacuat comunitcr a toto corpore. Quarta eft 
dida vena faphena,quaereperiturfuper vclfubcla , 
uicula pedis in dextra parte pedis: &ifta vena cua- 
cuat ab inguinibus, 8>C a matrice, & a tefticulis infe- 
rius materiam aegritudinisdiucrtendo. Non in fo-. 
Iis aegritudinibus quaeexfanguinc fiunt :fed in his 
quae deputredine fiunt diminutio fienda efi. Gal.in 
odauo therapeu. Nota q> phlebotomia poteftfieri 
in aegro tribus de caufis in prindpioalicuiusapoftc 
matis. Prima caula ratione euacuandiplethora. 
Secuda caufa diuerrendi materiam ab apoftemate,., 
T erria caula, ratione minuendi materia. Sed qua 
do vis facere phlebotomiam ratione totius, 8C ple< 
thorae,facphIebotomiam amplam, 8C cum euacua 
tionemagna,& pervnam diametrum completam 
falte. Sed fi vis diucrtere ab apoftemate,ponatur, 
cafus q? fitapoftemafub afcclladextraanc fiatphlc 
botomiadebafilicain manu finiftrauel faphena pc 
dis dextri, quae efi: fub clauicula pedis, 8C econuer- 
fo de alio latere inguinisintelligitur. Sed fi vis di 
uertereab apoftemarcin coxa:poarur cafus q> apo 
ftemafit ininguinefiniftro: tunc fiat phlebotomia, 
de vena communi quae eftin curuatura fini 
ftri vel de faphena pedis dextri qux efi fub cauicu- 
Ia:& econuerfodealio latere inguinis intclligc. 
Sed fivisdiucrterc a collo vel a capirelet in parte dc 
xtra,fiat phlebotomia in manu finifira de vena ce- 
phalica,& econucrfo,fiapoftcmaeritin parte fim> 
ftra,fiatphlebotomiain manu dextra: dC hoc fecun 
dum plus 8C minus:quod tibi videtur. Sed fima 
teriafuerit venenoia, ficutin anthrace: ponatur q> 
fitininguincdextro:fiatphlebotomiade vena pe- 
dis dextri: 8C fi fuerit fub afcella dextra, fiat phlcbo 
tomiain brachio dextro 8C de vena communi: 8C 
fic econucrfo intelligeJne materia venenofa trafeac 
ad alia loca fana,& per hoc debet fieri magis apro- 
pe quam a longe, & per eandem partem membri, 
dC hoc efi ne materia venenofa habeat reditum ad 
cor. Item nota q? phlebotomator debet phlebo- 
tornare quatuor modis vel quatuor de caufis. Pri 
mus modus eft pungendo venam:& hoc efi quan/ 
do materia efi fubtiliSjCtproportionata ad materia 
choIericam:hoccft quiafanguis trafmittiturin cho 
Ieram de facili. Secundus modus eft aliqualiter 
feindereuenam per longum:& hoc fiatquado fan, . 
guis eftgroflus. Tertius modus eft fccudum mq* , B ERt A PALI A 
fiue faniofum,fiue non,fiue intrinfecu/itre 
fecum* Maturatiuum debet eiTe calidum tt 
dum. Dubelecuero dicitur de omni aP°‘ccn|j|lid 
quod in fe colligit,& aggregat humorem: 
fitealidum fiuefrigidum. Exituraautern (/ 
de omni apoftemate tantum, 8C colligit, 
gathumorem, qui cOnucrtirur infantem, 
q? exitura a medico cofideratur duobus mO 1 
licet incipiendo 8c pcrmutido.Incipiendoho 
cp quando poft febres uel per viam crifis natu 
pellit faniem:&facit apoftema faniofum:eti>f^( 
do dicitur exitura, quae fit 
per m utando, i ntclligitur fieri duobus modis 
cetab humoribus calidis,&ab humoribus 
Ab humoribus calidis fit hoc modo: 3aP!*,f^flort 
apoftema fub forma humoris non digefti, 3/ 
maturati i 8C poftea:& maxime in ftatu aP° ar6e 
tis putrefit: &Eef fanicsiSt ficifto modo,dict• 
ri permutatio apoftematisindigefti ad dig«tU 
Ab humoribus vero frigidis fit exitura Pfrm 
do hoc modo: quia fi humores frigidi deben 
ri,necefle eft q» de per accidens fumant calidif 
cum nulla digeftio proueniat itifi a calido ;ILn0y 
permutabuntur humores frigidi,quicrant c. d' 
liter facfti, in caliditatcm per accidens: 8C per, 
gO,f$peaequiuoce in hoc proceifu de 
tus eft Auicen.fcihcet q?ipfa duobus modis 
deratur, quo ad initium fieri:&quo ad faftu 
Cura autem in principio aiferit Aui.fieri P {$ 
torniam.intellige qcf ad initium fieri ipuusc' . jn 
fanguinc$ 8C cum folutione ventris maxim 
fieri quam in fafto eife: 8C illud quidem cltft 
8C non cum repercufiiuisin ahqUI o' 
cis e muncftorialibus, nifi illud fiat coaAe op ,^0/ 
ficut fit cu albumine oui in omni loco P°' j 
nem exiturae: 8c illud fit de nimia 
rhofagia timendo ne extali incifione noua 
antecedens adhuc curratad locum. Op,°r £.qU$ 
tur pro operatione exiturarum et generatio 
fiunt pcrmUt5do: preberi auxilium a medif utre 
medicinisfacietibusnafci putrcfadionern, Jptf' 
dine.Quia de cxiturisqu^fiuntindpiendOj^^r* 
fens non ponam mcdicinam.quiaeftifta 
tio pertinens phyfico, & maximem libe° 
illa vtplurimum fiunt per viam crifis, & Pe 
cxpulfionisa membris radicalibus. 
• Jn principio SC augmento exiturarum* fi 
initium, 8C non adhuc maturatarum fuf)1* 
cum alth$?:et decoquantur in aqua.M.P;ta 
nugreci, 8C hordei, ana.M.i.pinguedmis p 
butyri,ana vnt.i.& fiat cmplaitrum cu 
"*L vc& 
Vnguctum in apoftemate quod,nC^rc0un,s i/ 
exitura. Rc.mucilagines maluauifci, 
ni, fecnugr^ci,pfillrj,pinguedinis gallinae; jlforu^ 
anferis, omniaadlibitum.tantundemoie cJu,y 
alborum:& cerae quodfuffidttetfarin? n 
dicumifiat vnguentum extenfibile. & 
Adidem. Re.radicum enulaecSpan# 
codae.M.i. foliorum fidarum, 8C 8C 
curialis,ana.M.i.feminumcarrami,etli 
uarum,& feminum M* -ji. 
dictatcmlateraliterinciderc venam:Sc hoc vtfora 
men ftet melius apertum 18C antiqui fenes, faciunt 
Iioc timendo deemporifinate propter perforatio- 
nem totius veii£. Quartus modus eft, venam in- 
tegraliter incidere: 8c hoc fiat,quado vene fun t par 
uae.Sicutfunt iftoe quaefuntfub Iingua,& ipedibus 
ad hoc vtianguis melius exeat:quia aliter non exi- 
ret, Pueri vero dC infirmi nonfunt minuendi:ni- 
1? magna incumbcnteneceflitatc. Oportetquocp 
cauere quantum polfibile eft ne phlebotomator in 
tempore calidilfimo 8C frigidiffimo vtatur:nccj his 
qui ftomachum 8C hepar infrigidatum habent. 
Vnguentum, in principio,augmcnto,et ftatu ho 
rum apoftemarum glanduloforum. Re.ccfypi hu 
agrippc,ana vnc.i.olei chamomille, 
oleililiorum alboru,ana Vnc.5.ungc fuper locum. 
Emplaftrum quoddebetapponifupra vnguen 
tum fupra tactum. Rc.farinoehordei.M.i.radicual 
thee.M.i.farine fcenugraeci.M.j.olci chamomilini, 
vnc.ti.olci liliorumalboru, vnc.i. butyri, vnc.i. 5. 
croci, fcrop.i.fiat emplaftru decodioe maluauifci. 
Item ad idem in principio SC augmento. Red. 
ammoniacum diffblutum cum aceto,etdedudum 
ad formam vnguenticum fufficienti cera 8C oleo: 
8C in formam magdaleonis illud referua. 
Aliud ad idem fi apoftema erit durum per con- 
culcationem materierum. Recipe mudlaginis mal 
uauifci, 8C fccnugroed, 8C feminis lini, ana vnc.rj. 
axungioeporci decolatoe, vnc.rj. feminum fifami,et 
amygdalarum dulcium piftatarum,ana vnc.i.fari- 
nse hordei quod fuffidt ad incorporandum: 6>C fiat 
emplaftrum. 
Aliud ad idem mirabile refolutiuum. Re.folio- 
rum petrofelini, foliorum cum vino in 
patella calcfiat:& ponatur fuper locum. 
Emplaftrum conucniensinaugmento 8C ftatu. 
Re.farinae frumenti, vnc. vi.aquoe cyathum vnum, 
olei communis, vel liliorum alborum,vnc.rj.cro- 
ci,fcrop.i.fiat emplaftrum. Et eft etiam conueniens 
lnomnicafu,fedfaIuiusifto:utdicit Auic.in textu, 
fiat cum farina hordei. &iftud emplaftrum voca- 
tur emplaftrum pauperum. 
Aliud ad idem 8C eft mirabile refolutiuu ad hoc: 
SC vt dicit Auicen.multotics fanat oleum calefa<fti- 
uum quod effunditur folum:fedtuc pro ifto divfto. 
Red.oleichamomilini, olei liliorum alborum, ana 
vnc.5,pinguedinisgallinae:& haec calidacuinbom 
bicein hoc liquore madefacfto loco appone. 
Pe exituris tum intrinfecis quam extrin- 
fecis. Qap. I. 
EXitura eft apoftema calidum tam inceptum 
quam permutatum continens in finu 8C con- 
cauitatefui laniem, quam natura praeparauit exire. 
Dubelet eftapoftema tam calidum qxiam frigidu: 
SC habet concauitatem Sifinum in parte interiori 
fui:ad que effunditur materia, 8C colligitur; No- 
ta ergo differentiam inter apoftema dubelet 8C exi- 
turam. Nam apoftema dicitur de omni apoftema- 
tefecundu modum quclibet:fiuefitilludapoftema 
(Calidum, fiue frigidum 5 fiue magnu. D H A -P O S T H M A T I B V S 
communis, vnc.iij. aquae dccodkv 
q [ campanae: Si fiat emplaftrum:Si adde cro- 
Al' 
. Ul-|aadidem coucnicnsomni tempore exiturae. 
a, *nae h°«*dei,lib.i. farinae feminis lini,vnc.ifrj. 
ti chamomillae, meliloti,anavnc.u5.0Ieirofa-- 
fiar c'lamomilini,ana vnc.duas.crod, fcrop.rj.6C 
lud mirabile quod pluries expertus furn. Reci. 
Hi* Urn Pcrfifolum extenfum fuper petiarn ad for 
evr,e,!?P^fi:ri.mirabiliter valetin apoltematibus vbi 
Pedatur fieri fanies. 
in exitura maturatiuumlSC quod fra 
frigida. Re.fa 
CrU(j, Irinis lini.M. rj. farinae foenugraeci.M.i.mellis, 
Phr/ °<'terehinthinae,anaquantum fuffidt:fiatem- 
rumcum decodionefufficienti. 
[equitur iUa pars.Cum uideris pulfatiohem. 
exiturarum non quo adfadum fufifedquo 
do j ad fieri. Si initium fiue augmentum fequen- 
Urri minuitur durities. Si remittitur ca!iditas,5C 
t|U pulfado plurima, in apoftemate.tunc iudica, 
,^e humor exiftens in apofiemate, efi in viarvt 
C*nUra:autab a£hutorio natur$,aut ab arte.Et no 
capitulum efi; ad cognofcendum quando 
tura finies. 
Sequitur iUa pars.Cum uideris lcnitatem:in qua 
agit de completa fanie. 
Siona exiturarum quo ad complementir et fadum 
w efTeredatuseftcioIorretfcbriseftdiminutaiu 
l^tumHippocratis aphorif fecundo. Circagc- 
(ju5honem faniei dolores Si febres accidunt magif- 
fanie. Notaq?iftud eftcapitulum adeo- 
Cendum quando fada efi faniesin apoftemate. 
ltllrillapars. Sanies laudabilis:in qua agitdc bo 
Tripi ex efi alterario, fcilicet pura 
uraI,s> 8C media inter puram 
1 • ern mnaturalcm. Pura naturalis akeratio 
cy a,§efiio diciturillaquaefitin nutrimento pafiba 
fnatu**ali fiue aliquo extraneo impedimento. 
•II5 3lnnaturalis alteratiofiucinnaturalis digeftioefi: 
Uae a cal°re extraneo,ficut efi in putrefa- 
’ fiue digeftiointer puram 
hi]j ern & innaturalem eftilla, quae fit in fanie lauda-' 
an,cslaudabilis efi alba,lenis,Si cum 
r^e,1mlto:quiacalor naturalis a agit 
innaturalem in materiam apoftema- 
hoc virtus naturalis facit faniem ipfam al- 
lefia'Uta^m,’letur membris,a quibus dccifa fuit ma- 
Sanies illaudabilis eritaltcrius mo- 
albi coloris, cum virtus naturalis fitfubmer 
j a caloreinnaturali, id efi a calore 
,r,ah ,♦ Sc fifanies erit diuerforum colorum. Si 
»ion. ‘‘is odoris. Sed fi calor naturalis erit purus, Si 
impeditus ab aliquo calore putredmalirtunc ma 
reducet ad benignum. fed fi calor 
fuerit fortis 6<f vinccnscalorem 
, enijC0rrumpetur materia cum membro. 
U)pitulum.Quando accidit apojiema calidum in 
Ulfaribus3in quo agit de exituris intrinfecis. 
SVcma cxlturarum fntrinfccartrtn funthompilatio-- 
o113 nes Si febres vagantes,inordinate,et dolores 
inprifnislongiorisfpatij.* Si addicurgrauitas apofic-r 
matis : hocefi: quia aeger magis in loco intrinfeco,iri 
quoefiapoftemafentitfegrauatum:tunciudica q? ii 
ludapoftema vult fieri’ exi tu ra:&hoc maxime fifen 
tis pulfum ad modum ferrae fccando fub tuis digitis, 
quando tangis pulfum: quoniam talis pulfus fignifi- 
catexiruram in fieri effe inrrinfecam: 6<fin membris 
neruofis. Et tu quidem fentis in quo membro efi exi-* 
tura per taAum ad extra. Si per grauitarem, 8C gene-* 
ralitatem, Si per dolorem accidencemilli membro fc 
eundum fubftanriamfuam fenfualitcr. 
Sequitur illa pars.QjiandoacciduntJignificationcsexU 
tura intrinfcc£:in qua narrat de exitura 
intrinfeca ad faftum cjjc. 
q . exiturarum intrinfccarum quo ad fa&um cf> 
Olgna fe*qulefcunt accidcntiafiuaquf funtcxfebrt 
bus,& hornpilarione,etexdolorisredationccomple 
ta:Si remanet grauitas in loco;propter faniem iam fa 
«fiam in apoftemate. 
q * exiturarum intrinfccarum quando funt fa* 
d <flae,ucl appropinquant rupturae.incipiut da 
lores,pun&iones, Si mordicationes,proptcrfamerri 
corrodctem membra fenfibilia, Si grauitas efi maior 
quam ante cratriudicaq? eruptio iam appropinquata 
Sed quando rigor, grauitas, SC dolor ceffaucrit, poft 
haec eruptio fafta efc ad inrra et falua. Sed quan do cru 
ptio exiturae intrinfecaefueric fubito, Si egrediatui» 
quantitas de fanie, acciditaliquado pulfus cordis,fyix 
cope,et mors propter nimiam refolutionem fpirituix 
cum materia:& quandoq?accident vomitus, SC ven 
trisfolutio, SC fputum fanici plurimaefubito: SChoc 
quando exitura efi:fadain pcAore:3C quandoc£ acci 
ditpr$focatio:quadoerumpit resplurima adpeAus 
fubito.neceflitasautemcognitionis Aui.inhocquar» 
tolib.vtilc loqui de exituris intrinfedsfuit,propter 
duo:ne purus chirurgus admirctur.Primo ad hoc vt 
chirurgus ftetattentus:quia aliquando hec apoftema 
ta rumpi poflentperfe,et achirurgo ad extra.Sccuda 
caufa:quiaAuice.non loquitur hic de exitura intrin-f 
fece vnico folo membro appropriata, Gcut locutus 
fuit in libro tertio. fed loquitur in hoc loco in cornu-, 
ni:cu exitura accidere poffit vnicuicj; parti noftri coi*, 
poris in occulto Si manifefto. . 
De cura exiturarum apparentium cr extrinfem 
carum tam in Jieri quam in fafto, 
/~» talis fit.primo in fieri fiant cuacuationes fecu> 
Lylira <jum ordinerrt praedidum inalrjs apoftemati.- 
bus;deinde extrahatur quod aggregatum efi; in exitu 
rainquantu efi: exitura:& hocfecundu duos modos*.. 
Primus modus efi regularis: Si hoc fecundum re*. 
gimenrcdumfimplicitcr,fcilicetinmaturando:ecfa 
<fia maturationerumpendo Si conferuando virtute:. 
Si euicando ne dolor Si fubita extradio pro* 
fternat virtutem. 
Secudus modus, no efiredusmodus Gmpliciter* 
fed efi bonus fecundu quid,fcilicct incidere exituram 
ante maturationem: Si hoc fieri debet propter qua* 
drupheem caufanu BERTAPALI X' 
' Primacaufa, fi exitura fit magna valdctita q? vir- 
“tus non poifit fufficerein maturatione illius materiae: 
fed prius corrumpetur membrum, antequa mature- 
turtneceifiras cogit medicum ante tempus talem exi- 
turam non adhuc completam ad incidendum. 
Secundacaufa.fiexiturain fieri fitex materiagrof 
fa:ita q? fit difficilis calor naturalis fit 
debilisin membro, non potes illam materiam digere 
re:quia eft grofla: propter hoc neceifitas coftringit te 
adincidendum. 
Tertiacaufa talis eft. q? fi materia exiturae fitin fie- 
ri, & quantum adexpedarionem fit malae qualitatis: 
itaq? calor naturalis membri fit paucus, non potent 
ipfam materiam redificarc 8c digerere:fed potius ifta 
matcriaalterareturadputrefadionem: neceflitasco- 
git propter hoc medicum ante tempus incidere. 
Quartacaufa.nam fiapoftema fit prope iunduras 
& principalia mebra, ad hoc, vt ne tale apoftema cor1 
rumpatur cum iundura,aut membro principali, ne- 
ceffitas conftringit effe bonum, no fimpliciter,fcd fe- 
cundum quid ante maturationem incidere. 
Incifio femper debet fieri fecundi! vilIos:ct uilli vt 
plurimu vaduntfecundu longitudine corporis:pre> 
terquam mefopleuri, qui vadutfccundumincefium 
coftarum:& funt nonagintafex, fcilicetquatuor pro 
qualibet cofta, qux coftae funt.xxiirj. tam dc integris 
quam de mendofis. Loca magisaptaad expedan- 
dum maturationem apoftematisfuntillaquaeorfun- 
turin locis carnofis: vbi funt pauci nerui 8C venae SC 
arteriae:quaeomnia vniuerfaliter fupradida ex nimia 
expedatioe,vt digeratur poffet confequi corruptio, 
&fuffocatio,vtinfquinantia. 
Optimum remedium doloris apoftematum 8C do 
lorisin chordis.Re.lanam fuccidam 8C vinum codu: 
quod appellatur fappa.‘et modicum de fpica nardfiet 
chamomilla, & meliloto, fiat fomentatio dcfuper.*6C 
apponatur lana. 
Dc medicamine maturatiuo. 
TVf A' ' - rnaturat,ua,ngencra^inece^'eeft,q? eius 
i icaicina narura fiueeius calidiras fit fimiliscalidi- 
tati corporis cui applicatur: cum noftra Vita conftet 
in calido 8c humido: 3C in ipfa medicina maturatiua 
coniundacum quadam inuifcatione,ut vigoreturin 
trinfecuscalor naruralisper oppilationcm:&:nehu- 
tnidumper refolutionemrefcceturapermiftione ter 
rea;&hoc vtilludhumidum fit coadunans ad matu^ 
rationem. Verutamen haec medicina poteft elfc dige- 
ftiua de per fc, dC de per accidens in primis gradibus: 
SC fecudum has deferiptiones, quas hic pro exemplo 
intendo tradere. 
Bmbrocha ad maturandu. Re.floru chamomillae* 
M.I.& bulliantur inaqua: 8>C fiatcmbrochatio fuper 
apoftema:& haec embrochario maturabit fola vice. 
Emplaftrum maturatiuum in apoftemate.Re.fari- 
n«frumenti aut comunis, olei co- 
inunis quod fiat adde ero-» 
ci,ferop.i.& eft emplaftrum pauperum. 
Aliud emplaftrum ad idem. Re.frumentu mafti- 
catum , 8C permiftum bene cufaliua:&: apponeloco 
Cl«plaftri:quia multu digerit 8C maxime in forficulis. 
Aliud emplaftrum ad idem, Re.ficus ficcas 8C pin 
gues numcro.xx.& farinaehordei fi vis,& 
mul:& cum oleo liliorum alborum,fiat emp*3. 
Ad idem emplaftrum. Rec/p. farinae hordei* 
oefypihumids,puluerisorigani.M.i.faIiscornrn^,fl/ 
drac.i. vel fer meti loco falis,aquae quod fuffR 
corporadum.fiat emplaftrum 
emplaftrum 
Aliudad maturandum omncapoftema. Rc‘ ■■ 
cum maluauifci bene decocffi.M.ipaxungiCjV*1 ' 
rinae fcenugraeci 8c feminis lini, ana vnc.i. olei c 
milinfifiat emplaftrum. , nCJd 
Emplaftrum in apoftematephlegmatico qj1 3(1j 
vis maturare. Rcci.piilpoe panis, 8c picis naua 
vnc.rj. cerae, vnc. 5. croci,fcrop.i.pulueris oliba > 
q.fiatemplaftrum. t • '« 
Aliud m apoftemate phlegmatico. Rccfp 
ualisablutae, vnc.irj.olei rofati, vnc.q.adipis 
vnc.i. maluauifci decodi, vnc.irj.farinae femini 
vnc.5.fiat emplaftrum. 
Emplaftrum aliud in materia copofita. Rc* 
paftulariim.M.iq.ftyracisliquid^,galbani,m^rcj 
dani,reftn£ pini,ana vnc.5.butyri,vnc.irj.m^‘^c0> 
ccfypi cucumeris afinini, fang‘a 
ana vnc.i.fiat emplaftrum. . rU(Ti 
Emplaftrum optimumde pcntadacftyh5 rc 
Auiccn.aConftantiho. Recip.granorumm,rr.jUili 
mundatorum numero.xxx.amygdalarum du 
numero.xx.foliorum cicutae, 8C 
irj. axungiae porci, vnc.irj.olei comunisquod 1^ 
fiat emplaftrum. 
Emplaftrum didymos,8C eficonuenienso^1 , 
turae. Re.paflTularum nigrarfi.M.fj.mellis, vnc‘ 
tch vnum oui.pifta.‘mifce:& fiatemplaftrurm 
Vnguentum maturatiuum. Re.ammonis 
futim oleo de fifamo.vnc.i.SC pulueris o(\C 
vnc.i. & cum fuffidenti cera fiatcerotum.’&aPf 
apoftemati donec frangat exituram. 
• fTeC0s' 
Sequitur illi pars,Cum inucnens exiturumgroj)* 
in quo docet quomodo aperiuntur. 
Fxiflira fcp«cpcritur cITecum 
l iLuid. 0p0rtgtvtmedicus ingemcturi c- f3Iii 
nefaniei exiftentis in apoftemate faniato: & 
operatio perficitur tribus modis. Primo r/ 
ipfaputredine:quiadenaturafaniei eft mem 
rumpere: 3C ideo de concauitatibus offium j 
perforando terminantur ad cutim: &C illam a 
foluendo. Secunda operatio in 
perficitur cu phlebotomo 8C ° 
loco oftendedo in vnoquocp membro in^1,cS;cta‘ 
dum fecundum villosincifionislongitudina 
quando fecudum rugas corporis. Tertia 
in extradione faniei perficitur cum ruPtoj’^l,r in 
dicina rumpente:& hoc ample determina . ta* 
pitulo, vbi tradat de ruptorqs. ReguTa ni*1’ 
eft. qh quando vis perforare,indica locum |a fi f# 
ambabus manibus & duobus digitis indiem 
c/unc;fi non, aftbdaindicem vel alios {/ 
bene aeftimes famem per vndationem & P ..ct 
ue locum perforandum per albedinem lan ‘ 
dc magis per inferiore partem, vt faniespo* 
expurgari pforame. Nota q? in manu jjgiU DE A P O S T H M A TIB V S 
medius, annularis, & auricula 
din nci“° exiturae in capite, fiat fecundum longitu> 
« capiHorum nifi fiat fecftio fecundum crucem: 
infracfiuracra 
3b At,n aP°ftematc cameraco,etin apoftemate dido 
fi0| Ulcen‘ deexitura. Inci 
& in fronte fit fecundum longi 
v‘^orum longitudinalium, ne frons cadai 
r°ntem, & palpebra fuper palpebram. Sed 
tJfitu° at fecundum longitudinem nafi. Incifio 
Ii.,- *ub oculo fiatfecundum, q? tendit orbita ocu 
Iis jn° pCau,tas infima offis oculi, vt fanies exeat,8C ta 
it) c,ho cj-ft fimilis capitilunaenouae. Incifio exiture 
bui^a.n^oula‘nferi°re,fiataequaIisfpfiuso(fismandi 
du,lt Vcr,tas magis declarat. Rugae huius loci ten- 
ci|j0 eca}nduminccfrum:& hocapparetfenibus.In- 
autcs fiat aequaliter fecundum aurem. Inci- 
ro,n brachrjs,cubitis,manu,& digitis,etcrure, 
iw,C°*a>& in pede, per longum horum membro- 
V,^! vadunc* fnelfio vero in inguine 8C 
C^1S,perforaturrotunde.‘ueI pertranfuerfum, 
& incidendo villos longitudinales, vt 
velcircaanum:incidc fe 
nr? nS(tu^incrn‘clfirnodo incifio fiat verfus 
dico circucirca:quiainci fio debet accipere 
i mdc:latitudine,neperueniatfanies vclfifiula. 
lnc°filsfiat fccundu coftas:quia villi inter 
lCr eoftam & coftaincedut, 8C funtquatuor in 
li^Uanillbct coftam. Incifio vero tefticuli 8c virgae 
bicjr^U3*lter procedendo fecundum longitudinem. 
h v-10,aute det)Ct eri obliquum.i. pro 
mbilicuifac ipfamleuiter: quia circumcirca vm- 
incifio cftpericulofa:quiailIeIocusvmbilici 
losj-ri!ori;s*Nota '<P quatGpotes,tu debesfcqui vil- 
V & magiftralesillius membri:ad hoc 
g? defiruas fuum officium, euitartdo neruos, ve 
»a ’ potes. Propter quod no» 
f51u* villiin membro funtlogitudinalcs , idefi: 
fecundum longitudinem membrhaliqui 
cjranEuci*fales tendentes per tranfuerfum:aliquila 
•Pales tendentes per latitudinem. 
Mc . Cap. XIII, 
Edicinarum erumpentium abfcpincifione 
-• mj erro**fed cum ruptorijs:qufdam funt debiliu 
mcdiocris:quaedafortiffimf vir- 
cUi0 *i?U^us»radatlm tangetur:primoindpifdo 
ciiite . us: fecundo a medijs 8C fufficientibus loco 
a fortibus cautcrijs potentialibus, id 
Jn *d’cinis fortiter corrodentibus* 
d medicamen quod leuiter rumpit. Rc.ra- 
narcifci.i.lilrj, cepas duas: mellis cochlear mc- 
e‘filiorum, radi.arundinis.i.cannae benepi- 
vaforuapu:6C fiat emplaftru. 
vfUd-eillplaftnim Arbafilos.i.cuiufdam medici, 
Auicennae. Rcci. 
radlcesPedls coruini:contundantur.*ctpo 
Al, J?Pra exituram:8C cito frangit ipfam. 
Nfifi • ad»dem. Rc.cerx8Crefinae pini.&butyri, 
tlc*in*,‘|C?^0pfi°n,ae mellis,ana lib.i. 5.floris aeris, 
quantum fufficit:et fiat pcrmiftio;qm’alru 
Uraminfenfibiliter* 
i Aliud ad idem. Rc.alliumbcrtc piihtum cftopti 
mumfn rumpendo* 
Aliud ad idem. Recipe ammoniaci, 
riscitrini, & falis nitri; 8c fiat ex: eis medicamen, opti- 
me rumpit. 
Aliudadidcm. Re.medullam granorum bomba, 
cis,8C nucem endicam, 8C fermentum.i.Icuamctum, 
8C finapi: SC fiat ex eis medicamen. 
Aliud ad idem. Re.rafaturam viridis neris, drac.u 
meIlfs,drac.5.miTce:quia rumpit. , 
Aliud fortius. Rec.faponem gallicum afibciatuni 
cuficubus.fiatex eis medicamen.narupituclociter. ■ 
Aliud ad idem fortius. Reci.meIanacardorum,et 
picem naualem,& cum igne incorporetur,8C per me 
dium diem frangit. 
Aliud fortius. Re.calcem viuam,et mifcc cum fa- 
» pone nigro ad quantitatem quam vis :5C pone vbi 
vis frangere. 
Aliud. Re.auripigmen. drac.rj. calcis viuae,drac«. 
if.aquaefaponis,&incorporafimul:&fiant pilulae,et 
pone vbi vis frangere. , 
Ruptorium fortiifimum. Re.aquam capicelli,qua 
nolo declarare nifi fcholaribus meis, vt alrj focrj ad-; 
ucrfarfj mei ignorantes remaneant, cum maior pars, 
totius artis huius conftetin hoc capitulo, & in lucro 
chirurgiae:tandiufufflaincapiteIIo,vtlapis fiat, quia: 
fine dolore in o&aua parte vnius horae, franget non 
folummodo carnes, fed etiam ferrum,8C vbicunquc 
erit approximatum , fed modum operationis me>- 
cum addifeatis* 
Aliudruptoriu infiftulislachrymalibus a forma*, 
& a fubflantia, 8C magnum lucrum, & honorem ha- 
bebis ex illo ruptorio. Re.argentum ortum in flumr 
ne lapidis: hoc ruptorium non intendo palam deda> 
rarc,nififocrjs meis:feddicendum eftin aure,ncdeuc 
niatad manus idiotarum, quiintenduntfdre& ope-: 
rari,& Voluntpifccm 8C non pifcari. 
Aliud fortius, 8>C valet in fiftulislachrymalibus,a 
forma,afubftantia, & a qualitate:& magnum ho-, 
norem,&lucrum exifto cauterio habebis. Reci.puf 
uerem vermium comedentium foIiafrafani,& incor. 
poracumaceto,& fermento: dC fiat vnguentum:mi-, 
rabiliterrumpit, 8C remouetdeperfcfolo puluis finc; 
dolore omnem carnem, quaintendis corrodere, haec 
funt tria fecreta,ideo bene intellige, et fi non intelligis r 
mihipetas declarationem. 
De apoftemate duhelct intrinfccd. Cap, XIIII. * 
DVbcIetin hoc loco intrinfecum efi: apofiema 
calidumncutrum Iterapoftema&C exituram! 
colligens in fe Imum &concauitatem;plus importat 
tamen quam exitura. 
Cura dubcler.primo regatur regimine conuenieri 
ti:ex parte humorum.f.ex parte ciborum et potuum 
fubtilium& rcfoIuetium,ficutfaepecontingitinca- , 
fu,& offenfionecum myrrha 8C cinnamomo, 8C rcli- 
quisfpcciebus,& vinofubtili albo.*atq? cum confoli- 
da didaad intra cum comeftione fumpta:& ad extra 
ad formam cmplalmfupra locum applicata mirabi- 
liter maturat,refoiuit,8£ locum confortat.Et de coni 
pofitis,thcriaca, mithridarum,& theriaca Androna- : 
ci,5Chumorufia* ; ■ rr ap ax i a 
i ibe dpdjlemtibui qu<e uocantur foruiicutus er 
chiodus, Cap, X V. 
A Demul cft apoftema fanguincum acuti capitis 
defangumeindigefto.& per hocaccidit Vtplu 
rimum pueris,pcr eorum indigeftionem, & frequen 
tem cibationem, 8C inordinatum modum poft c/btb 
aut fit de fanguine adufto,er vocatur forunculus adu 
ftusgenitus de materia ineprarefolutioniet 
digeftioni: 8>C vtplurimum hi tales funt cum fortifc 
fimis febribus: qux tenduntad naturam 
tumaduftorum:&xgrotantes credunt effe carbun* 
Culos. Dicitur autem ademul quafi adamas:quia 
adamas cft fortis, dC durus lapis inter omnes mundt 
lapides,concidit, SC obfufeatin virtutibus: frangit 
etiam nitrum & ferrum.ira hoc apoftema habet 
fim, 8C fundamentum durum exifiens cum acuta 
bre:fed a vulgaribus dicitur furunculus:quia vtpkix 
rimum accidit foras in parribus,autin naribus exifres 
ad quantitatem,8C magnitudinem nucis vel 
cum pyramidali cufpide:thromboshabetalboscum 
perueneritad exituram compleram perforantes cu-- 
fim, ficut tinca lignum, vel pannum rotunde, egens 
Cunni tempore mollificatiuo, 8C refoluriuo foramine 
carente tenta :SC maxime cum thrombus cutim 
fbrauerir:defcq;aperirur vtplurimum. 
Curatio huiusxgrirudinisfitralis.vniucrfalem do 
non obliuifcaris de phlebotomia,8C 
rie ventris. Nam qui multos paffus fuerit ademul,\\i' 
berat phlebotomia, & refolutioventris: dialia ficut 
cum balneis rarificantibus porofitates curis. 
Aliud maturatiuum ademul. Red.fem.bugloflx 
(iuc linguxbouis.M. i. ladffs mulieris tan tunde, ficus, 
mellis cochlear.!, mifce, etpifia:et fiat emplaftrit 
Aliudad maturandum furunculum, quodefico- 
mune. Reci.triticum maflicatum:quiaeft optimum 
ad maturationem. 
Emplafirum ademul. Re.axungiamporci.8Cf\i' 
praponecumbombace. 
Item adde de cmplafiro de maluauifco.quod Re. 
ihaluauifcioprime dccodi cum axugia porcipiftari. 
diti lilioru m alborumVcl aqua vbi codus fuerit mal 
liauifcus,farfnxfcenugrx.vnc.f.&I fiat emplaltrum. 
Aliud ad idem. Re. paffularum.M.i. ficus numero 
qliinc|;,mdlis,drac.iij.vitellum oui.omniapiftentur* 
Aliud cmplaftrum. Re.farinam frumenti,aquam 
communem,oleum commune,croci,fcrop.i. 
Aliud ad idem. Reci.diachylonmollificatum fine 
gummiscum oleoliliOrum alborum: aut cum oleo 
de fifamo vel com muni. 
Vnguentu quando ademul incipit frangi, vel erit 
fradum. Re.fermcn.vnc.i.fuc.aprJ,axun.porci,ana 
drac.i. vitellum oui,lac muheris.fiat vnguentum. 
Aliud vngueutum poft aperturam forticuli. Re. 
picis naualis, vnc.iifj.benedepuratxafxcibus,lardo 
r»is decolari, vnc.fj. medullaecrurium vaccx, vnc.ij. 
refinxpini, dC terebinthinae,ana vnc.i.olei comunis, 
8C cerae quod fufficit.fiat vnguentum. 
Vnguentum optimum mollitiuum. Rc.mucila- 
gfnis maluauifci, fcenugrxci, 8C femi.lini,ana vnc.fj. 
pinguedinis gallinae, anatis,vel anferis, vnc.i.cerx 8C 
olei quod fuffjicit;& fiat vnguentum ad formam vn*» 
guenri bafil iconis. Item Valet 
lon maius 8C minus,fecundu defer/ptionem f 
Aliud vnguentum adidem. Re.terebinr'1,n , 
tae,vnc.i. vitellum oui, farinae hordei modicum» 
niamifce,&: fiat vnguentum* jj. 
Aliud vnguentum adidem. Rec.ceruu3e,V ■ 
olei rofa.ad quantitatem quaefufficit pro incorp 
donc, 8C cum lento igne diu dec6que,mircend > 
nec ad formam vnguenti cumaliquali vifeofit3 
maneat:quoniam hoc vnguentum digerit, ma 
8C materiam accidentem repet 
Bcmoro. Cup. XVI. 
AAiti & 
M Oriiscft apoftema molle cxcarncad , 
milis moraecelli arboris in figura oC ,n 
re vel fimilis moraerubirnuncinalbedinem,0 c( 
rubedinem, nuncin nigredinem, 8C hoc cft Pr%£d 
diuerfiratemhumorumrcorporisubicplocorui 
vtplurimum oritur, circaorificium ani, <x v.u‘ ur.' 
in locis raris:quandoq; fine violetia optime a 
cum medicina refolutiua: fed hoc contingit■ r^u(tt 
quandoq? curatur cum mcdicinacaufticadecu 
plurimum. Et quandoq; canceratur 8C fit dol 
et continue magnificatur in tantum,q? xger cu 
cuftantibus habet motum P 
nisin loco:& quandoq; contingit cum maxim 
morrhofagia,fi erit vlcerofus. 
Medicamina mollificatiuain moro. Ke.axu 
gallinae, anatis,anferis,ana vnc.f.olci v,t 
cerne 
albae quod fufficit.fiat v nguentum molle, r(7 
gc:8c fi ibi erit dolor,adde de opio,fcrop.q. & 
co,fcrop.ij.miTce. Qc>^' 
Medicamen caufticumconucnicnsmoro. 
treoli romam', aluminis rochiae, falisarmo.fa113 
pondera fecundumi < 
riem: 8C fiatdiftillatio adlambicum vitreum 
cum luto lapiendae: fecundum ordinem a*c‘Jrf,j|l3, 
rum.Lutum autem fapientiae componitur ex a1 
fiue creta de ftercorc caballino 8C paleis, 
ncadinuicem perOptime piftata. Iftacnim 
mirabilis,8C tangendo morum 
nem aliam carnem additamiet 
ifta vocatur aq«t, 
tis: 8C aurifices vel fabri diuiduntaurumab a 
cumhacaqua. , i|urn 
Aliud medicamen caudicum. Re.cap[tte 
<ftu m fupra, 8C non declaratum propter ign fte* 
fed declaratum omnibus meis fcholaribus. ypjfa 
quod tu fcias,- & vnam partem capitelli 
& vnge moru vbicuncplocoruerit: ejutaitat 
tado a capitello cadet de loco,in quo erat a jU 
Aliud corrofiuum. Rc.fpongiam noua * 
ratur, donec rcdcatadpuluerc.*& appone ! P (Crt^ 
rum,autfupra verrucas membri:quia inta x 
mouebitinfenfibiliter. t 
Aliud ut fupra corrodes infenfibiliter; ‘£r,'S? i> 
ex vermibus corrodentibus folia fraffani ar ucf 
appone,quia mirabiliter agit.Quidautem 1 
mes in legendo dixi. Re*^; 
' Alius puluis fortior 8C magis 
corbitam antiquam in qua locatum fuerit 
uarum,& ipfam adure: 8C fiat puluis. fon 
Alius nuluis corrofiuus valet. Re.bu comburatur in olla.flatpuluisfubdlifli 
S*r tem "vitreoludcfecfletfufficicns, flue fit ade 
111 nue non. Item alumen valde prodeft. 
'“Poftcmatibus frigidis in uniuerfali. Cap. XVII. 
Vmores frigidi, SC qui currunt curfu eoruqua 
* tu,T« ad diuiflonem uniuerfalem funt phlegma 
8C ventofltas.deaquofirate vero 
fldCfa ProPorri°nari ad natura phlegmatis: fleut con 
hoc paflu. Frigida vero 
KCa Ifpedali funt genita de materia phlegma 
cOrn 8C ventofa:nuncflmplici:nunc 
fr|Q. humorecalid°:auccum humore 
Phlegmatica vero 
de lc,a‘*aut funt de phlegmate molli generante 
ljet1 Iam ffu ccdema:aut aquofltarem in capite:autin 
Innaturah':autinburfatefticulorurmautnodum 
bs. ,nu:autdurum:autafilla:autclauale: 
bnquibus pro pleniori dodrina,! tertio 
b y* Auiccn.in quantum funt membra 
lit‘aefly'dropico 1.14.in tradatu quarto 8C deaquo 
flm,C caPltls,n prima tertrj:& de hernia tefticulorum 
°coin tertio. 
lfa c’anchoIica vero apoftemata fiunt dc melancho 
Crrnutar,d° & incipiendo:ficutfiunt fephyrosct 
de quibus plenarie in fuiscapitulis dicetur* 
Aemata ventofa aut eft cachexia aut inflatio. 
ciXpojlcmatepblcgmaticomoUiquod nominatur undi 
Vniia fcu oedema. Cap. XVIII. 
Ndimiacft apoftema molle genituma mate-' 
v , riafrigida &hu.& dicitur vndimiaab vndo 
Paf <3uo,c* aqua.aequiparatur luto paludis flue 
tjj- ymolIi,& generatur vndimiade phlegmatefub 
CM.tl(Iuononcftcaliditas:d<r digitus comprimendo 
Iterpenetratiipfoapoftemate:&remanetin ipfo 
materia marcida: prout apparet in tibrjs&T 
Us pedibus peregrinandum 8>C 
in hernia aquofaexiftenteinburfa 
\ ‘acluaaggrcgataincapitibuspucrorum,& dici-' 
d,t pnciirnia.quiainde manus palpando cu digitis ce 
lutu paludis vel pafta mollis. Et differt vndi 
aAalrjs omnibusapatibus frigidis phlegmaticis, 
‘e‘acholicis:propter paucitate duritiei. Notadif' 
hainter vndimiam, clcuationem, 8C inflatione, 
yndimia fit dc materia frigida hurmda,in qua 
p Caliditas .* fcd fi aliqua ibiflt illaeft remiffa. 
ttif.e materia frigida cthumidaconiunda 
*SUa ventofirate. Inflatio fit a fola ventofltate: 
flisf 1ent°flras noneftaliud quam humor attenua-' 
0rma vaporis.‘fcdno eft proprie humor, fed 
*0q °Prie .‘ quia currit curfu humorum frigidorum: 
%ia Ventofffas propordonatur humori frigido: 
Uanquam ventofltas non fit a caliditate 
q en *n ca eft caliditas diminuta. 
fiotlesrat,° vniuerfalis vndimi3e:primo fiant euacua 
f ‘Ventr,s cumco quod maxime euacuatphlc 
%riVCum diaturbith, 8C abftinere aegrotantem ab 
flcutfuntpifces,ca 
omniafadadcpafta:&afru(ftibus,ctapo 
%U8 eaffl,ae,&: vino ftypdco, & a rapis, 8>C a legumi 
accto>a,Jils ,ccpis, porris,dC a volatilibus 
& fimilibus generantibus phlegma. In 
Pl° Vndimiae primo fiat rcpcrculfio cumme-' 
DB APOSTEMATIBVS 
269 
dicinis calidis et fic.coniun<ffis. 
cuffiua; quaedam funtfrigidarquaedam calida: calida 
rcpercuffma dicuntur confortanda;quia conueniunc 
materrjsfrigidisin prindpio.Frigidarepercuffiuac5>* 
ueniunc calidis materrjs in principio &hoc quando 
defluit humordemembroadmembrum. 
percufliua confortantia: quaedamfunt flmplicia: 8>C 
quaedam compoflta. flmplicia, vtcftaqua abflnthrj, 
6C herba.f.abflnrhrj,& fuccus eius:& fumus terrae,dC 
marrubium,8C poliu montanum, 8C ftcechas:ctom- 
nisherbain quaeftamaritudo iundacum caliditatc 
non fuperflua, verbi gratia, fleut eft cicuta. De gu-' 
mis aute calidisrepercuffiuisfunt fleutmyrrha,thus, 
8C maftiche :deoleisautem repcrcuffiuis calidis eft fi> 
cut oleum deabflnthio, de maftiche, de fquinantho, 
de bladabiflantia, de chamomillis. De farinis fune 
fleut farina fabarum, lupinorum, 8C hordei.Compo 
fitafuntaliquaquarinreccpdshicinferius tangam. 
In principio vndimiae. Re.abflnthrj.M.irj.praepa 
rati SC decodi cum vino ftypdco, fquinanthi bladc 
biffantiae, prafq,ana.M.f.puluerisarnoglofl3e, 
thae,farinaehordei,ana vnc.i. 5.aluminis cobufti,dra» 
ij.aceri parum: 3C fiat cmplaftrum cum lixiuio. 
Aliud in principio vndimie. Re.foliorum fquina 
thi, vel florum,etpulueris abflnthrj,menthae,ana.M» 
fj.calami aromatici contufl.M.i.baurach, & cineris, 
ana drac.rj.lixiurj, vel aquae maris quod eft melius,8C 
acetiquodfuflidtbuIliantinflmuI:&cum fpogiano 
uaimbibitain hoc medicamine faepius membroapo 
ftemato fuperponatur apoftemati. 
In augmento vndimiaenon ponatur forteacetum 
valde. Re.calamenthu,origanum,abflnthium,metx 
tham,ana.M.rj.farinae fabarum,8C hordei,SC lupino" 
rum,ana.M.i.olei deabflnthio,dc myrto,rofato,ana 
vnc.ij.lixiurj,velaque maris,quodfufficit:fiatempla 
ftrum cum aceto non forti. 
In ftaru vndimiae ponatur fortius acctum, vt ma< 
gis deficcct,etrefoluat.Re.folioru 
8C vrdcae,ana.M.q.calamenthi,origani,ana.M.i.olel 
laurini,et de ruta,ana vnc.iitj. vini montani quod fuf 
ficit.fiat emplaftrCi: 8C adde dc dncribus falicis aliqdi 
extcnfo emplaftro tepido fuppedaappone mebro» 
In principio vndimiae fadaeacaufa primitiua, cut 
erit dolor quem oportet remoucre.*quo remoto non 
differt cura fadae caufa primitiua ab ifta qug 
fica caufa antecedenti. Re.fapam uini flpotes haberet 
fl non,accipe vini dulcis: vnam amphialam ocfypi hu 
mide,vnc.i.oleichamomilini:&cmbrochetur locus 
cum his calidis adu:donec mitigabitur dolor quo mi 
tigato procede vt in alrjs temporibus. 
In principio vndimiae fadae a caufa primitiua feda 
to dolore. Re.myrrhae, lidj.i.fucd frudus canefter-' 
li, 8C cyperi.i.radicis illius herbae dc qua ligantur 
thcdrae,& vocaturIapauera,aloesfuccotrinae,d: cro 
ci orientalis, acaciae.i.fucci prunorum, 8C boliarme> 
ni parum, ana drac.i.accti, aquae caulis:8C fiant 
brocha adu tepida. 
Aliudadidem caufa primitiua fedato dolore. Re» 
folia tamarifci,& abfinthrj,ana.M.i.falis optime triti» 
drac.j.boliarme, vnc.f.oleilaurini,&anethini,ani 
vnc.i.acetiquodfufficit:fiatemplaftrum. ; 
Aliudadidem cumfedatus eft dolor. Rc. fordea 
balnei naturalis quae reperitur in fundo balnei, 8C eft: 
quaedam fuperfluitas balnei: 8C hoc quado balnea n5. B E R T A P A L IA 
funt mundata, 8<r bulliantur Cuaquabalnci,&inlpif- 
feturcum calcedidaaquain tantum, q? fiat ficutemr 
plaftrum extenfibilc:& apponatur membro. 
Aliud ad idem. Rec.olei deruta, vel de anetho, 8C 
de aceto, ana, SC omnia calefadacum fpongiafupra 
membrum apponantur. 
Aliud ad idem. Re.fermcntum: SC permifeeeum 
acctorquia eft valde indfiuum,& cxiccatiuu, 8C ape- 
ritiuumrhoceftrationeaceti 8C fermenti. 
Emplaftrum aliud iuuatiuum. Re. folia lilfj cclcftis: 
dC bene pifta:& ad formam cataplafmatis appone. 
Aliud fortius. Re.ftercoris vaccarum pafcentium 
In locis ficcis duas fcurellas,et olibani,& ftyrads,et re 
finae fiuc florum auellanarum , quae dicuntur gari, 8C 
calami aromatici, 8C fpicenar.&abfinthrj,ana.& fiat 
miftio ad formam emplaftri. 
De vndimiapregnantium vel quae fit propter rete 
tionem menftruorum. Re.flores fiue extremitates ca 
narum paruarum orientium in paludibus, vel canna 
rum,et mifceantur cum acetorct fi vis,addc dmolea: 
dC de floribus anethi: 6C defolrjs fcabiofae:etlocu 
dimiatum embrochadefuper cum fpongia. 
Aliaembrochatio. Re.caulium,anethi,corticum, 
citri.florumfcabiofae:&chamomillae,corticum gra- 
anethi, ana.& omnia decoquantur in vi 
no montano. Vel in brodio caulium, 8C embrochalo 
cum,vel cum 
miaquae proucnitab hydropiffifiue cachexia in pedi 
bus et tibrjs per medicamina localia curari non poteft 
a medico mfi prius curetur hepar vel fplcnrquse me- 
brapofluntelieprima caufa. (^iiarerecurrendum eft 
ad.14.fen tertrj canonis .*4> coplctiori doctrinahuius 
curariois:hocfaifloquatu ad localia, faciat ablu- 
tiones pedum omni dic cum lixiuio:aut cu aqua ma- 
rina: SC fumat aquam azalaram fiuc fatfta 
ex chalybe decies extinefto in aquam dulcem. Et totu 
fuum ferculum fit coftum in praedicaaqua:quiahaec 
aqua ex virtute chalybis habet confortare omnia me 
bra interiora. 
Be nodis. Cap. XIX. 
NOdifunt apoftemata plurium gencru nomi- 
na:communi dc phlegmate 
|iabentia:etaliquam differentiam pofitionis fcmoue 
tia:propenodofitates extremitatum firuati.Quidam 
funt de phlegmate valde molli, 8C dicuntur mcllini: 
quia habent humorem in modii mcllis.quidafunt de 
phlegmate magis groflb duro proportionato ad na- 
tura melancholiae, 8c vocatur nodi fclirotici.fcliros, 
enim graecelatine dicitur durum.quida funt de mare 
ria gypfea,quia m cyfti habent gypfum. quida funt de 
rnatcriacarnea: quiain cyfti habent carnofitate.qui- 
da funt de natura paniculi,quia in cyfti funt ficu tgra- 
fiapanici.quidam funt de natura fabarum, qui dicun 
turfauofi:& habentin cyfti ficut grana fabae: 3C dicii- 
tyr nodi;quia oriuntur prope nodos digitorum, vel 
circa nodofirates membrorum maxime digitorum* 
Curatio omnium nodorum in uniuerfali* 
Cura tloc^orum °mn,utnin vniuerfali eftincifio, et 
pCrforatio Qc extradio cyftis integra: vt nihil 
ad hoc ne ipfa fiatrecidiua. Sed fi a cafu remaneat ali- 
quid de cyfti, appone aliquid corrofiuum, ficut vn- 
guencum aegypriacum:cuiusdercriptio talis eft. Red* 
drac*viij*acetiforri«,drac/ 
vi. coque fup er ignem, donec infpiftetur. 
vnguentum apoftolorum quod narrabitur in caP 
Io defcrofuIis:& fic iuxtatuum poffe corrodatur / 
ftis integraliter,& nihil remaneat. 
Cura nodorum omnium. 
p n fieri quatuor caufis:& hoc eft bonuin 
quiafuntaliquialicuius qualitatis qui ah 
rentferrum,& ruptoriumrprimus modus eft inCI 
vt tagit Auic.audoritate Anthyli:fccudus moat,s 
cum ruptorio: tertius modus cftcum 
tabulae fiue plumbi:quartus eft cum cerotis et 
tis. Innodo mellinocum omni tuo ingenio p^r 
cum phleboromorctcxtrahe velamen fiuecyftln 
uofum: SC fi aliquid rcmanear,procede cum mc 
na cauftica, vel vnguento corrofiuo. 0 
Innodo fdirotico,ideftduro 8C afila. 
niaci,bdellfj,foragini,opopana.galba.anavnc.ft> l 
nia mollificenturin fortiflimoaceto: quibus 
catis cum fufficienti cera, 8C oleo liliorum alborn* 
cerotum:et vaIetinomninodo,inquotuinten 1 
folutionc fieri. In nodo gypfeo vbi eft materi id 
pfca, ficuthabentpodagrici in digitis manuu;pr* , 
jfiatmollificado cum pinguedine equi: autem*1 
gueco,dcagryppa:aut cum pinguedinibus galli^‘* 
poftea perfora pellem et extrahe materiam g/P, , 
In nodo carnofo. Rec.ruptorium fadu inlhf1 
per vltimam decodioncm: deinde impone fe*' a 
moniaci, cuperofi, aIuminisrochiae,& appone 
nodum carnofum,& ipfum deftrue, 8C iapien£e' 
in locoiundurofo. . , r{it 
In nodo panniculi fiuebocio quod 
gula. Ree.calce viuam 8C faponem,& incorp°r^a/ 
appone.*etiam pellem incide fiue perfora: 5£ t°ta 0[i 
teriam audader extrahc:quia hoc tale raro con£ 
q? fi t cum folliculo:quiaper circuferentiarneai c, 
multum aflat materia. Nodi fauofi qui dicu£lf 
Ia SC oriuntur in locis valde neruofis, duplici ,a^r/ 
ranturpraeterquam perincifionem timendom 
uis. Primo per comprcflionem plumbi fupra, 
diu manendo: quia plumbum diuidif,&rparg,c 
feriam nodi ad minima.8C propter hoc dixi£ u.au£ 
plumbudigeritnodumrcranfumpnueloqued 
cum a flere violenter multoties in fuperficiem11 
Velociter bis vel quater conterendo. , 
. Vnguentu fiuecerotum conueniens. Rc.p1 
ualem, picem graeca, refinam pini, ceram citri 
partes aequales,& oiabulliant:deindeaddatur^,fllf 
giapordna:& iterum bulliantleui modo, & c 
per petiam:fiant magdaleones. , 
Aliud cerotum. Re.ammoniad m 
to,& gumi elcmi,cerae;& olei quod fufficit.h 
tum:quoniaiftud eft mirabilcin mollificand0’ 
pe deftruendo,fifijnt nodiparui* 
Vc natta cju<egeneratur in aliquibus membris:?* e 
magUndulofum. Cap. X ' 
NAtta eft apoftema gladulofum fiuc c*rt) 0fic' 
adfimilitudineericri alicuius animal'5 
mofain aliquibus locis per ligamenta introdn 
rura ad fimilitudinem villoru:quae natta ori 
dum plurimum in vola manus:autin cOfl' 
te:autin collo poft terga:autinfpatulis;etha 
uemetiam cum nodo dc glandula & fcromj• DE APOSTBMATIE5 V S 
dieitiir/ 
(^j|jro^l,lafixa manet: fcd nodus mobiliscxtat. 
ar>o dolor eft: fcrofulaabfcp dolore negatur* 
C<auIafolamanct.fedfcrofulaconcomitatur. 
autem huius nattae quae ab Auiccn.interpreta 
diCa ta di apoftema gladulofum, ficut auellana in 
VOcatur faufehvel ficut nux. Primo fiateo 
fo*0 ,n Pr,nc,P10 fuper ipfam natta, 8C feparabitur: 
fcin rten°n recedet: & tunc cura eft cura nodorum, 
CetCUrn indfionc 8C apertioe 8C extradione cum 
perg ,18 * aut cum ruptorio corrodendo pellem fu- 
p!a^em, dC putrefaciendo cum butyro 8C alfjs vn 
. 3 ncc nata carne fana feparetur.Et fi aeger ti' 
Otferrum autruptorium, procede cum aliquo 
t0 appropriatis in loco nodoruiaut cum plu" 
5^.Uo<^comprimat nattam fiue 
°nc cum emP^aftro de maluauifco: quod 
a,Cum maluauifci, vel foliorum maluae, 8C opti 
a9Ua decoque:&: cum axun.porcibene 
inte 3 dC loco patienti appone. Nota differentiam 
?0 *"r'attam dC glandulam dC fcroffulam 8C nodum: 
cr°fulafitex materia groffa 8C magis annexa 
bro o & minusfeparataacarne:quam glandula 
fiq tta*differt autem anodis:quia nodi utplurimum 
Iocis duris, SC iniunduris, dC curuaturisiun- 
la^ari,rn‘ fed glandula fit in locis glandulofae carnis, 
en «iam poteft oriri alibi. 
pujlulis gUndulofis. Cap. XXI. 
ACcidunt aliquando glandulae genitae ex 
da frigida permifta meile phlegmatica materia 
in aliam fpeciem: 8C ficut puftulaeparuae non 
ftj er?tes a nodis,8C a natta,5c a fcrofulis,nifi per 
loca per quatitatem doloris 8C magnitudinis, 
k differut 
tlater ff nifi infpeftaparuitate. Et cura eft cotritio 
ftK Cxpteffio,autftringereplumbu fuper eas,donec 
rentur a natura,et ad minima materia diuidatur. 
‘tpolicmutihusfrigidismijfisdccrc(>rc,zr dicun* 
V turfugik. Cap. XXII. 
ri y Rde eft apoftema genitu de materia frigida mif 
aa cerebro m radice auris: 8C dicitur effe de gene 
tijs orientium in locis glandulofae car- 
nullam alia differentiam habere videntur,nifi 
humiditatis ratione principq.Nacerebru eft 
bu. complexionis. Cor vero calidae 8C fic* 
ar.cali’d* 8C oederiuatum fapitnatura fui 
tl^,t,l,i. Relinquitur ergo hoc apoftema fugile: qcf 
poft aures, effe 8C hu.complexio 
quod eftfub afcellis eft apoftema quod eft 
hi^^fic.complexionis:^illud quodeftiningui 
tijs > «ft apoftema quod eft calidae 8>C hu.coplexio- 
CUra cius eft ficut cura i capitulo apo 
§landulofarum carnium exiftentiuin locis 
nft°rialibus:5c hoc tradauit Aui.de fugile hic in 
HivJJ dcapoftematibusfrig!dis:qafuntapoftcma- 
>I^a Vtplurimum rationeprincipfj.Etintracta* 
calidis tradauit de his q veniunt 
a cellis,& inguinibus.*quia vtplurimuillaapO' 
, Q^buntcalidarationefuorum principiorum; 
°rnnm quantum ad vniuerfalia fit cum eua- 
ftus^U! q? oportet: primo habeatur refpc 
Caput, fcilicctcum oiluliscochris, 8C de hiera, 
8C de alijs conuenientibus:et fiant dftier(Iones cit veri: 
tofis: 8C caueatur a generantibus phlcgmarficutfum: 
pifces,cafeus,lac et cibus de pafta,acetum, vinu aufte 
rum,& aqua, nifi fueritcoAa. Localia.caueatur a. 
medicina 
bus nequaquafunt ponenda:quiano curamus nifi dc 
eo q? membro principalieft melius.Natimemus q? fi 
materia refrenaremus, redibit ad mebrum principa- 
le,&inde perueniremus ad multa aeddetia. Quapro 
pter melius eft vt materia in membru cadat ignobile*. 
dC facere vcipfum apoftemetur:& fi non cualqs, fal> 
tem cum ventofis dC emplaftrisattradiuisacutis* 
Medicamen con uenicns,vt narrat Aui.a forma oc' 
culta. Re.de cineribuslimaciarum confecftiscumadi' 
pe antiquat non falita:& fiatemplaftru 8c appone* 
Aliudad idem quod valctaforma fpedfica&m 
fcrofulis. Re.cinerem muftellae.oleianriquililiorurri 
alborum.cere quodfufficit:fiat vnguentu. 
culfiua portulaca frigida, in tertio humida infecudo. 
gradu, Platagorepercufliua in principio apatum* 
£>e fcrofulis. . Gtp* XXIII. 
SCrofuIe funt dura apoftemata genita de materia 
phlegmatica dominate melacholia, fieri poffunt 
vbiqjlocorum:fed vtplurimum in collo, in fubafccl 
Iis, dC inguinibus: 8c producuntur ex malitia 
ftionisa natura.Et dicuntur ferofuft afcrofaanimalit 
quiavtplurimuacdduntpords.proptereorum 
lofitatem in comedendo. Verutamen am~ 
bi<mitas medico fcicndfico vtrum firex hoc velhoct 
cum multae aliae fuperfluitates quae 
fulis,fn corpore generentur.* 
di,teftudo,bubo,bodum.Glandulae funt paucae nu- 
mero,dolore carentes,tacftui cedentes,qu£ in parterr* 
ducuntur,ac fi effenta membro feparatae:quia neque 
radice,ncc£ principium habentin corpore. Nodidif 
fcrunr,quiaaccidutinIocisdurisficutin dorfoinma 
nibusatq?pedibus:8C curuatix 
risiuncfturaruyomni dolorecarentesi,8£ noduseft ro<* 
tundusomnibus durior:licet cacer fit durioripfo na 
do. feftudo differtab omnibus fupradicftis :quonia 
ccereris maior dC melior cft:maior pars eius 
gmateetamelancholia.tamenfuperantephlegmate* 
Bubo caeteris diffimiIis:quonia non eft a carne remo- 
tus:Imo vehementer inuolufus ficutcancer: 8c no na> 
fcitur inalfjs locis nifi infubafcellis,& inguinibus. Bo 
cium etiam differtquoniarempereftingularctcrefdc- 
plusalfjs.generatio vero eius eftcarnofitasq cxrheun 
mate a cerebro defcenditingulam. Contingitautem 
generatio fcrofularum vtplurimu in regionibus, . 
vEi funt groffa cibaria: ficut caftanea,&lentes,dC car. 
ncsbufalirt£,& aquae multaegroffitiei,& vifcofitatist. 
quibus patientes vtuntur fine vino.Etfdas q? praedia 
<ftae in firmitates quanto duriores, tanto magis 
dant mclacholia:ctphlegmaplusabundatin illis, qu$ 
fluxibiles funt amplius dC molliores. Scrofularu qu£ 
dam habent admiftum phlegma cum fanguine:& ap 
paret i eis rubor.* 8C dolor fentitur fortior qua in alrjst. 
& faciunt colledionem, 8C perueniuntad 
exituras. 111$ autem in quibus nullus eft do i 
lor, funt difficiles ad curandum. Diuidunturautem. 
ftrofulae ratione qualitatis: 5C ratione quantitatis ydC 
rationecflentioeirationequantitatis quaedam funtmai 
gn$l8C quaedam fqncparuae ratione qqalitatis, quf dai 
270 BERTAPALtA ■ 
funtcalidae:quaedam non.rationccflcntiae: quaedam 
funt cancrofae,quaedam non,et quadam funt pinguo 
fae& vlceratae 8C malaead curandum:&quaedam feli 
roticae. Homines habentes collum curtum,comple- 
xionum humidarum magis funt apti ab paflionem 
fcrofularum.Et melioresfcrofulaefunt fanguincae:8C 
deteriores funt ad curandum ineo/ 
politione mclancholica.Et quando fcrofulaefuntan- 
nexae neruisaur venis,autarterijsraut fuerint valde 
magnae: tunc no eft medicatio cum rebus acutis:nec£ 
cum ferro penitus:quoniam non eft pofllbiIe,vt era- 
dicentur abfq: laefione membrorum: 8C fi hoc facere 
vis:fac cum cautela: quia eft contingens, vt medicus 
non incidat neruum:fcd difeooperiat ipfum in parte 
fuperiorKquiacorrumpcturnerui complexio:8C de 
ftruetur eius operatio, quoufc£ non reuertarur com- 
plexio ipfiuscum calefadionc. Optimumautem re- 
medium eft in fcrofulis in collo non tangere ipfascu 
ferro,nec£cum mcdicamineacuto: quonia haec funt 
de illis quae perducunt ad vlcerationem ipfarum , 8C 
carum corrofionem. 
m r ■ fuper qiiac medicus debet fc firmare in cu 
Ulit ratl0nefcrofularum:etpotiuseuacuatio, 
& rcgiminisfubtiliatioper cibos 8C potus:8C confor- 
tatio membri fufeipientis 8C membri mandantis per 
aliquod vngucntum.Euacuatio laudabilis eft vomi- 
tus,fi fcrofulaefuntin collo,et cetebrum non fit reple 
tum: 6C phlebotomia mirabilitercftiuuatiua, fifunt 
& fiat de cephalica aut de nafo cum herba 
Vocatafanguinaria,ucl cumalparagopofiro cum fe- 
tis porci incilis prope lignum, 8C intromiflis in nafo 
per nares illas torquendo,donec uena nafi frangatur. 
£t ventofatio efteonueniensin diucrtendo, &fupra 
locum indifeonueniens ventofam apponendo. 
Soluarur corpus cum diaturbith, vel cum fimili: 
quod Rec.turbit,2inribe.&: zucha.partesacquales:& 
fiat confedio & bibantur vfq? ad tres dies:quiafo!uit 
phlegma grolfum:& no facitrafuram inteftinorum» 
Diarob cum rurbith foluensphlegma. Re.turbithal- 
bi gumofi, drac.i.zinzib. drac. 5. cinnamomi, gario- 
phyl.drac.fj.galang£,piperislongi,mads,anadrac.i. 
diagrcdri,drac.ifi.2ucha.lib.i.&: fiatconfecftio cu vi- 
no dofis comuniscft,vnc.5. 
Diarob de agarico. Re.agarici, drac.i.falisgcm?, 
drac. ifj.fpicae,drac.ifj. 5;. cinnamomi,gariophyl.gala- 
gae, macis, anadrac.rj.diagredfl ,drac.itj.polypodfj, 
drac.i.5<zucharialbi:& cum vinocytonioru 8C aqua 
cornum' fiat confedfio.dofis comunis eft,drac,i. 
Cerotum refolutiuum in principio. Re.ferapinir, 
ammoniacu mollificatum in aceto forti, ana vnc.irj. 
olei de coriandro recenti,et cerae quod fufficit.fiat ce- 
rotum 8c ponatur ad refoluendum fcrofulas, 8C no- 
dos phlegmaticos. 
Aliud refolutiuum. Re.ammoniaci, bdcllij,fera- 
plni, galbani, opopanacis, ana drac.ifj.gummielemi, 
vnc.i.terebinthinae, Sc picis naualis, reline pini, vifei 
quercini, fordiciei vaforum apum, ana drac.ifj.radi- 
cisarundinis, lapidis calamitae, ana drac.irj.axungiae 
porci,oleiIiliorum 
fiat cerotum cum fufFicienti ccra,et malaxetur cum ui 
no maluatico. 
Cerotum ad idem in principio fcrofularum. Re. 
lithargyri aurei,drac.iiq.acetifortiflimi,&fucci lapa- 
thi) acuti intdligendo de radicibus,olei irini,ana cum 
lento igne tandiu bulliant,donccm/piflentur,ctre 
caturadformam ceroti» 
Cerotum aliud ad idem in principio 
&ftatu. Rc.terebinthinse bene lotae, vnc.vi*0 
fcorpionibus, vnc.irj.fandarid,ireos, maftichcs, 
drac.rj.pulueris florum vrtiese, 8C fulfuris,anad 
i.cersequodfufficir.fiatcerotum. ,(Qt 
Cerotum aliud ad idem in principio aug01 x 
Re.mucilaginis alth^,feminis lini, fcenugr«ci, 
gix,porci, olei chamomilini, anavnc.i.picisnaU j 
vnc.ifj.cerae quod fufficit: tandiu bulliant, done 
formam ceroti flat. 
Cerotum in omni tempore refolutiuum. 
naualis,picisgrecae,refin£ pini,cerae 
omnia bulliant 8C colentur per petiam fiditorum 
liant & addatur axun. porcina donec feceris cero 
Cerotum ad fcrofulas in fine flue declinatione* 
minq, vnc.iij. olei rof.vnc. vi. terebinthinae, vnw* 
raecitrinaequodfufficit.fiatcerotum. , 
Cerotum optimum in omni tempore. Recl 
moniaci,bdcllq, 8c galbani,ana. & in aceto fort* j> 
ad tres dies dimittantur, donec liquefiant:deinde 
dito furfure fiat cerotum. 
Vngucntum ad fcrofulas in prindpio 8C aug*11 jS 
to. Re.finapis,feminis vrticae,furfuris, fpum# 
ariftolochiael6g£,bdcllrj, ammoniaci, ana Par'^lieit 
olei antiqui, dC cerae,quantum fufficic;& fiat vn?» y 
tum. Jn fcrofulis qu£ funt vlceratae, exruptnt3’ 
in parte corporis fint. j 
Vngucntum apofrolorum fiueapoftolicon, 
minatur vngucntum Veneris, 8C eft vnguentutf1 , 
ficanscum facihtatefiftulas difficiles,& fcrofutaS 
uas, nec eft aliquod fimile ei:& mudificat vulncl 
carne mortua, dC putredinem abftergit:5£ dici*0 
eft.xfj.apoftolorum: 8>C hoc vngucntum tBncSl 
ab Aui.in quinto lib.Ifcrofulisrcuiuspmiftio*, 
rae alb.& refinae, 
anadrac.q.ammoniad,drac.xiiri.ariftol.long‘j* 
ris mafculi,amborum,anadrac.vi.myrrh3e,ga, 
anadrac.iirj.bdellq,drac.vi.lithargyri,drac.i^',|. 
datur bdellium cum aceto vini.decoquaturmS 
cum duabushb.olei,inhyeme,cumlib.if). l 
Vngucntum bafilicon, 8C eft valde conud1 * yf/ 
fcrofulis ruptis. Red.cerae,lib.i.pidsdrac.vtf)' 
rhae,& refinae omnium,ana vnc.iifl. 
olei abiens, 
iifj.olei,lib.v.&fiatvnguetum. Item valet 
Ion fine gumis mollificarum cum oleo 
Vngucntum diachylon fiefit. Re.lithargyr,^lIrJ 
i. &: addantur,drac.fl.5,old veteris 8C limula# gjf' 
deinde lentus ignis fiat, 8C coquatur donec 
rus diflbluatur totus: deinde fumatur mnen 
maluauifci, drac.i.raucilaginis focnu. 
anadrac.fj.& praedidis adiungatur, donecin r 
tur,& coquantur:8C cum codum fuerit, dep° 
6C tadiu pofteaagitetur,donec tendatur,&n 
fum,& magdaleones fiant» 
T>cincifionefcrofuUrunt, J, 
C . adminiftrationes harum medicinar** 
bl vero vaicant; tunc propera ad incifione^^dt 
ferro: fed modus indfionis eft, vt accipi^1VpCIlRU/ 
manu vna .* & firmiter teneatur: deindeJec 
lam tantum defuper fecundum 
uene incidas facculuminquo eft ferofuIa 1 -aIn DBA PESTE M A T I B"V S 
tlej 'am fi incidatur,fit eius excraftib difficilis ualde: 
jw f-accipe fcrofulam cu vncino,et excoria ipfam 
iit e e<^e ab °mni latere, donec cum fuo facculo pof 
.integre.‘quoniamfi aliquid contingar de 
t}enU Remanere, fcrofulareucrtetur: 8C ficintelligc 
hjno do*bcfitamenremanferit aliquid quod extra- 
r}0 nP°ifit:tuncmedicamenacutumeft ponendii 
fier.3e<\50nfumatur:deinde cura vulnus ficut alia vul 
ktro* 3e§ernon fit obediensadincifioncm cum 
VtD ‘,tllnc curaipfum cum medicamineacuto:&T cft 
excorietur cutis fuper fcrofulam cum ali- 
t0r,o:^cutcurn ftercorccolumbino,& can- 
C5tQ tritis confedis cum aceto in modum vcli- 
Vf,,- 
S^ani mdlcaeadplus:&Ponefl,Per fcrofulam: 
Vis o <auo^us diebus totam fcrofulam eucllet f & fi 
forma vnguenti vel pulueris. 
iilf n§,fcntum ad euellcndum fcrofulasintegraliter 
t,oduorum dierum.imponedehoc vnguento 
tj9cj rtnarn unius grani frumenti. Re.axungiam por 
CiUant,tatem vnius grani fab£:5£ mifce cum pul 
r§entifublimatiad quantitatem medij grani fa- 
mirabiliter videbis operationem. Sed fi reitera 
c0tr),S’ cautc labora, ncimponas in membro malam 
’°ncm calldarr,:& poftea procede cum bu- 
•doncc qUod eftcaufticatum remoueatur. 
Cubile remediumaforma fpccifica. Pilulae ad 
fice U, * Rc.fucciradicisireos,euphorbij,ana.con- 
dC da vna qualibet dies. 
pilulae fint ad quantitatem ciceris, nam 
i' lter valentad remouendum fcrofulas. Sed vi 
&Ck-Cm ’ u.* dabat°mni d«c vnipuellae, deeu- 
b,° Pu,ucnz'ato>ad quantitatem vnius denarrj 
i\ S infallater liberauitipfam. Item debocio vi 
thle?r5de ip0ngia aduftaad quantitatem medrjco-' 
r° v,ce5vi"clucad numerum.xv.uicium,de 
rertium diem, aegerfanatus eft. Item vidi 
VoS-abort,’uos‘,‘llou,tcr nat°s,et fine pilis noue nu 
VfCl ,J 1 Puluercredatftos dare cum vrina unius pueri, 
1 e ad no uc dies, 8>C infirmus fanatus eft de bocio. 
i (tpoflematibus duris,zr primo de fephy* 
Sros. Cdp. X X 1111. 
Pyyros arabice,fdiros grccc,durum latinc,unu 
ld«m intelligatur fignificare: eftapoftemafa- 
C matena Anguinea: aut cholerica: aut phlc- 
C°lorCfi.^niutata:aut de materia mclanchoIica:cuius 
e tc,neridus:quoddam cft purum fephyros no 
v^cerofum,cui cftfenfus 8C dolor fiue tanga- 
0rU^non vJceroftim non purum, cui cftfenfus 8C 
Jftfe ,1Uetangatur, fiue non cum ferro. Quoddam 
\fif yros non purum.-necj vlcerofum.-cui eftfcn- 
% membro ncruofo,fedcx fenonfentit 
0^Pcr hoc dixit Auicenna.8£ purum quidem, 
PUrum cum quo eftfenfus, quoddam cft pri- 
r aPn °r^rn‘^t^cPbyros mutatur in cancrum:qua 
Cnt ab9U3e venae nigrae in circuitu: 8C no per 
HhPtert,'°ne venarum quia,5C vtplurimum hae ue 
cr °Ccubaepropter duritiem:etdiffertfephyros 
rfatio: CJUbniam in cancro dolor 8C inflatio cu 
lciitq quadam: SC venae in circuitu cius apparet 
j ■ a 1 fi elTentpedcs cancri: dC hae venae declinat 
271 
ad nigredinem 56viriditatem:icJfephyt0s p fluatur* 
iftis: Qc cancer fit incipiendo fecundum plurimum:, 
fed fephyros fit conuertendo ex phlegmone: 6C eryfi 
pelace St in puro fephyros non cftfenfus neq? dolor* 
Curatio buius «gritudinis no fienifi cum eo quod 
refoluit 8C humeftac: quando mundifica- 
tio corporis fuerit fa<fta cum his quae choleram nigra 
expellunt8C digerunt: &deillis funt maxime, ficuc, 
adeps vrfi,leom's,5£ omnium animalium viuentium 
de rapina: & medullae omnes, 8C radix lilrj, 8C rnucila 
gofomugrae.feminislini ;8C vniuerfalitcr, qusedida 
funt in capitulo quoqjageneran- 
tibus choleram nigram cuftodiatur:licut funt lentes,: 
caftanee, fabae, car n es gr offae: ficut fu n c vaccinae b u fst 
linae, hircorum antiquae, SC fanguinis animalium, 56 
leporum 8C fimilia. 
Vnguentum in principio huius apoftemaris fephyr. 
ros. fe.Iini 8c enulaey 
ana vnc.5. vnguentiagrippe, vnguentimarcia tonis, 
terebinthinaelotae,pingucdinisanatis, tafli, vrfi, ana 
drac.v.oIeiuulpinljOlci Iaurini,oIeideireos,an.vnc* 
i.bdcIIij,opopanacis,puluerfsfaIui3e,freos,bctonicar, 
ana drac.rj. cerae viridisquancumfuflicit: & fiat vn> 
guentum molle. . 
Vnguentum mollitiuum refolutiuum in princi-; 
pio fephyros,8C augmento. Re.adipis vulturis,tafliy 
adipis carabufi,adipis ierpetum, adipis cruris vaccini 
antiquae,medullae maxiIIarupord,adipisanatis, cefy 
pi humidae,ana vnc.i.mucilaginis,fcenu.3iCfe.lini,6C 
maluauifci,ana vnc.irj.bdellq, ammoniaci, galbani,; 
opopanacis,ana vnc.j;.olcichamomillini,etIiIiorum 
alborum, ana vnc.iifi.adipis vulpis,8C gati, SC lepo- 
ris,ana vnc.i.adipisafini, SC medullae cruris eius, ana 
vnc.rj. vnguenti marciaton,agrippae, 8C arogon dial 
8C butyri, ana vnc.i.5£ fiat vnguentum, quod 
eftualde nobile. 
Vnguentum ad molliendum fephyrosin omnite 
pore. Re.cerae,8cbutyri,anavnc.irj.oleililiorumal- 
borum, 5C aceti, :anadrac.i.5£ bulliar, t ad igne: & fiat, 
vnguentum ad formam ccroti:& ponefupralocu* 
Emplaftrum optimum refolutiuum in omni tem- 
pore 3C mollificatiuum. Reci.ffces aceti, &f^ccsolel 
antiqufana lib.f.pulueris lapidis marchafit3e,fiinue- 
niripoffit:fi non,lapidis molendini,vnc.irj.pinguedt 
nis equi, farine de qua ex 
tradum eftoIcumIinofae,ideftde feminelini.&fiac. 
emplaftrum. 
Emplaftrum aliud ad idem. Re.radicumbryonif; 
vel vitis al.aliter cucurbitae fylucftris numero.rj.5C 
radicum cucumeris afinini,6c radicum peucedani, 
ana numero.iij.& conterantur omnia fimul, 8C de- : 
coquantur cum oleo communi nouiter fado, velfal 
temquod faftum Iit in illo anno de oliuis 
Emplaftru mollitiuum in omni duritieapoftema- 
tis. Re.mudlaginis.pfyllrj:5dfe.citoniorum:5Cfemu. 
althgf cum radicibus fuis:& 8c 
d,& feminislini,ana vnc.ij.etpulueris florum cucur 
bitaeflorum cicuri.i.lilrj aquaticicitrini, & florum nc 
nupharis, ana drac.ij.aceti ,cfrac.i.farinae fccnugraeci 
quod fuffidt.fiat emplaftrum. 
Emplaftrum refolutiuum etcxiccatiuum in fephy 
*ps omni tempore. Rec.ftercusafini,fter,capra.ana. ,* B ER rA PALIA 
M*iiq*ficrcus bouis.Md.axun. porci, 8C pinguedinis 
<qui,ana vnc.rj.aceti parum: 8>C fiat emplaftrum. 
Emplaftrum iunAurofum vbi fitfephyros inau- 
gmento. Re.florisrofa.flo.chamomil.abfinth.bene 
co Aerum in vino dul. montano: cui addatur buty- 
rura, &C dialthp, agrippa, ana vnc.rj. farinae filiginis 
quod fuffidr, fiat emplaftrum, 8C adde aliquid aceti 
fquilli, omnia incorporentur. 
Optimum remedium in qualibet duritie. Re. par 
tem lapidis molendini loco marchafitae, fruftu vim: 
8C dimitte lapidem in igne tandiu donec rubefeat: 8C 
fapienterfaefumigium cum aceto, verfus apoftema 
fcliroticu donec apoftema fudet,& refudet:hoc 
do,cum panno membrum spoftematum cooperien 
do, vt fu mus agat in membrum apoftematum, non 
comburendo.hoc fuffumigiofaAo,terge membru 
afudore cum panno lineo.poftca vnge cum pingue- 
dinecquijdonec membrum detumefeat. 
Modo [equitur illa pars Auiccnna.Quando aca 
cidit in iunfturis, 
a < contingitin neruis SCiunAuris duri" 
IQuanaoquC f^cs prohibens moueri ncruos,etiun 
Auras complete quafi faciendo ftuporem, SC admit- 
tendo fenfum particulariter, 8C motum tam in loco 
carnofo quam neruofoincipiendo, SC permutando a 
primitiua 8i antecedcti caufa,ficutfephiros:8C appro 
pinquabit lupo fiuc cancro. 
Curatio autem huius aegritudinis procedatur ficut 
fi effet neutra in ter fephyros 8C cancru: quoniam haec 
difpofitio eft inobediens digeftioni SC refolutioni, fi> 
cut funt apoftematafupradiAa,ex parte materiae. 
Vnguetum in omni duritie. Re.terebinthinae, bu 
ryri,ana vnc.irj.cerae viridis quod fufficit:fiat vngue 
tumad formam ceroti; 8C appone fupra membrum: 
quoniam mirabiliter valet. Ite valet diachylon 
prafcriptumincapitulodephlegmone. Item valet 
vnguentum de ammoniaco deferiptum fuprain 
pitulo de fcrofulis. 
Tic alufinarjd cjl de calle. Cap. XXV. 
C Alius fiuc alufinareft nodus rotudus albus fi-' 
milis capiti claui,magnus ad quantitatem fab?, 
fiue ciceris, habens radicem profundatam in mebro, 
continens aliquando duo punAa, vel vnum punAu 
In medio, quod manifefte apparet in fuperfide fiinci 
datur. Sed vtplurimum acciditin digitis pedum: 8C 
fubpedibus,etiunAurismanuum, et in inferioribus: 
& in tantu dolet,q? prohibetincefllim.Et caufa huius 
funt futulares ftri Ai fricando fupra loeu in quo oriun 
tur:& faciunt rem duram : ad quam 
ria melancholica pro generatione huius: 8C fi non cu- 
ratur reAo regimine, aliquando fit canccr:& vtpluri 
inurn multiplicantur in corpore frigido, 8>C propor- 
tionato ad naturam melancholiae. 
Cura haec compleri potefteum duabus intentio- 
nibus:prima erit cum incifionc radicitus.fecunda in- 
tentio completur cum medicinis localibus.Scd ante- 
quam incidas callum cum raforio , vel phlebotomo 
tranfuerfaliter,et pauhtine,doncc difeooperias pun- 
Aa nigra, quae funt radicesipfius calli prius:mollifica 
Ipfum cum aqua calidajin qua coAa fit malua,& maJ 
uauifcus, 8C aliahumida* Medicamina autclJlca:fr' 
liapofluntefle medicamina, 8C vnguentacau 
cut fu ntaqucfortes,autruptoria,aut medicam 
tr cfa Ai ua,ficut axungia porci, & fimilia:aut 
ponere limaciam captam extra teftam:portua /f£f 
ammoniacum diflblutuminfortiaceto:autlic 
cera viridisfupra callum in formam yngucnnp., 
cum ruptorio mifto.Siautem pofiibile no- er> 
trahatur cu medicina cauftica:hoc cft,fier*j 
Auram, vt non laedantur iunAurae: procede q 
fecurius potes cum plumbo fupra pofito.Ke: 
quantum fufficit,cimatur3e panniret fiat ficuc 
quod apponatur ad mollificandum. 
Dc cancro, Cap> 
CAncer eft apoftema melancholicum,dc m 
choliaadufta,cum maceria cholcrica, co 
cobufta cft.et continet in feipfo, hec ligna m 
lia, dolorem, acukatem, pulfationem: SC *c rje/,ct 
iplius in incremento propter multitudine m 
inflammationem propter cbullkione, qu° fla3 
in illa materia* Et tunc in circuitu fuocontin 
declinantes ad nigredinem,& ofFufcationcm> 
ditatem ficut pedes cancri. Signafcparabilia,q 
plurimum cancer fit incipiendo, 8C ei cli (cn * 
locis raris, vt in mamillis,& labrjs, 8Cvulua. . 
lieribus plus in hepate, 8C in membris neruo . Jflj| 
ficut in cornea oculi: 8C cum primo incipM“ c0 
vtrum fitcancer,cum fit occultae difpofitionii 
gnitionem noftram.ficutacciditin piatis nou . jjti* 
tis, quae non bene cognofcuntur adnuc a 0 
bolarqs propter carum paruicatem.Nam cu r0ciif1/' 
rctin principio, eft ficut parua faba, durus & i0s 
dus,& fufei coloris:in quo eft quaedam 
ad fenfum aegri, quam ad taAum medici. ic< 
cancri magm doloris, ficut funtilli, qui fiun 
ria melancholica,&quae fit propter aduftion 
guinis, vtaitAuiccnna infenprima, prl 111 3 auric: 
humoribus: quoniam quotiesfcuncj faug11lL &C 
parsfubtilisconuertituradchoIcram,etgro , ficU* 
lancholiam. Quidam funt cancri pauci dol° ur’ali c° 
funt illi,qui funt de materia melancholica na 
mifta cum cholera. Quidam funt vehemer» . 0i,c* 
loris, ficutfunt illi, qui fiunt de materia mda r, & 
cholerae aduftac. Et hoc quia pars fubtilis ad 
fit cholera magis adufta, 8C grofla magis va 
melancholia fit magis adufta:& dicitur ca” urn^ 
uocumadduo,adanimalmarinum,nonc 
ad morbum:quod eft fumptum per ™ctatrIn3e,v£ 
qui morbusfumiturin propofito ratione 
figurae $ pc 
illud animal habet groflum corpus&*otU 
des habet fixos in ripa: ita tale ap.a habet r fan 
infixas in membris, au t neruis, aut venas P ic; 
guinc ficut illud anima P^jlaS1 
illud apoftema inducit punAiones , . QCzp° 
mA>ro.& ficutillud vadit femper vlcetatU * 
ftemafemper vadit corrodendo 
QC ficutillud animal eft rotundum, ita n 
eft rotundum. Simili modo autem ran° - a“ , 
tisediAuseftcance^ficutilludanimalinna^p^ 
retfuis pedibus :immo in tantum quoan -UJJ[» D E A P' 6 S T E M A f I B V S 
venatores, itaIfle morbus multum ad> j 
CUm rad,cibus e,us R11? l'unt ficut vene, & quas 
Ift erit,n,r»terioribus, 8C profunditatibusinteriorfr. 
for ergo vocatus eft cancer per talem tra«f' 
Nam quidam fiunt in locis fenfibilio' 
in locis neruofis. 8C quidam fiunt in locis 
vtin locis carnofis:& faciunt vl> 
magnas.8C hoc fecundum maiorem 8C mi 
ac*uft,onern humorum cumlabrjsuerfatis,du 
fica U^CI c°leiris, 8C viridis,& orificia eorum ampli 
ii* .^Ul*.Et horum quidam funt noui, 8C quidam an- 
cognofeutur pcrliuiditatem 8C nigredinem, 
lir,tlam maxima,& membri corrofionem.Qui-- 
quidam non, 8C quidam funt 
f*D interpellata: ad quam medicum 
Pelubuenire oportet* 
opitulum de cura cancri,quod incipit Jttud quod opor* 
tet cancri, cr dc cura cancri. 
0n,ni nanq? defperata aegritudo accepta afden> 
tifico medico , raro eft quin ducat ipfum 
(|j. 1Usinuitupcrium quam in laudem.Quare noli co 
l,111! aegritudinesTufcipere in curam,ne nomen ma 
cdici fubeas.Sed fi pur te accipere oportet:primo 
8C fifitincipiendo,pro 
*te crefcat: dC conferua ne vlceretur. Porro ali' 
tl^0accidit,quodfanetur incipiens,confirmatus 
,efn nequaquam. Dixit autem D.Hippoc.in parri' 
* a cancri abfeon 
n°n curare melius cft, curati enim citius pereunt, 
n cufari autem multum tempus perfiftunr,6<: G no 
q rentur, fortaflfeprolungabitur fpatium cum Cilute 
8c proprie quando redifican tur cibi, 8C po' 
de illis quae infrigidant, 8C humcAant.ficut in 
f0 er*do aquam hordei, 8C comedendopifces petro' 
Vitellos ouorum forbilium, & lac vaccinum, 
l(^rextracftum eftbutyru:&: olera humida funt vti' 
cucurbitam.Etiam fuit quidam medicus 
Us incidere mamillam cancrofam cuiufdam bo' 
Mulieris, 8>C concreata eft alia. Sed ego alias aufus 
CUrn ruptorio cancrum non vlceratum a me be' 
l extirpare de latere cuiufdam mulicrisan' 
°ri: famata fuit i loco illo:fed reuerfuseft ibi pro 
***■*! vlccratione 8C nigredine: 8C in paucis diebus 
ad linguam, SC mortua eftin manibus 
% ,quipromiferat cufuishcrbisipfam 
(i breui. Sumat in potu fyrupos conuenientcs 
l5lic- 1etbymo,epithymo:aquas, endiuiae,&: florum 
. !sj & lupirioru vfque ad debita dofim,8d aquam 
mellis cum dccoAioncepithymi, dC cu 
P° a dc fena praeparata. 
■ , ii' n!"> muilicn 3!»!j;v rro.i 
De cura eius. 
autemi localfs cancri perficitur cx quatuor 
intentionibus. Prima eft cum apparet can 
incifioe totius membri pc 
Judicando venas exiftentes circa membrum, 
<^naeEunVihdices cancri, nifi fueritin locis ner' 
. arteriofis* Secunda intentio eft prohibitio ad 
fr,ls 5 velaugmentationis.8C hoc fit cum medici- 
8c ftypticis circalbcum. Tertia eft1, curatio 
hocfitcumcaufticato aAuali velpoten^ 
tiali. Quarta eft prohibitio vIcer3tiois.*& hoc Et carri 
medicinis frigidis 8C ftypdcis, vt fupra membrum $C 
circumcirca* 
Vnguentum in cancro vlccrato, 8C non vlccrato; 
Rcci.plumbum vftu, fiuefuiphuris,vnc.i.fucdfem> 
peruiuae vel vermiculatum, olei omphacini quarum 
fufficitadincorporandum: 8C lini cumifto vnguetd 
fupra cancrum vel circumcirca locum defenfiuum* 
Vnguentum in augmento cancri,q<f 
expellit materia antecedentem,et rcfoluirconiunftai 
R e. tu ciae ablutae, & extindhefepticsinaquaro. vnc.ti 
lithargyri abluti in lade mulieris, drac.rj.ceruflfse nu>* 
aqua plataginis, drac.i.f.olcialcherui.i.dc viO 
liscitrinis, SC rofati quantum fufFicitin mortariode 
plumbo fiat vnguentum. 
Vnguento in principio 8C augmento,et in (latu ct. 
criad prohibendum neaugmenteturcancer quantif 
fit pofTibile. Reci. volatilis molendiniab Auiccn.di' 
dum linimentum fricationislapidis molendini. M.i.- 
cimoleaequaeeft ligamentum faftum ex fricatione fer 
ricumlapide.&cftlutumquodrepertum cftin vafc 
mol3e.M.i.& mifce 8C appone. 
Vnguentum de plumbo. Re.Iaminam plumbiad 
formam Idforrj, 8c prorj ce de fupra oleum 
8C fricafupracumaIiopetio,pIumbi donec ingroffe- 
tur plumbum cum plumbo ex fricarionc,iS£ adde tet1 
raefigillataequantum fufficir,8<: fiat vnguentum. 
Vnguentum ad prohibendu ne cancer vlcereturi. 
Rc.tcrrs figillatae, boli armem'rafae,plumbi,ana vnci. 
5.mucilaginis pfyIlij,oleiantiqui, 8C aquaefemperui' 
uaequantum fufficir, SC fiat vnguentum molle. Sed 
aliquiproceduntcumfuccoportulac3e,fupralocuni 
' cum petia madefa<fta,vtblandiantur* 
Vnguentum mirabile decaneris fluuialibus. Rei. 
decineribuscancrorumfluuialiumrccentium, etclf* 
mia auri ana.aquae folatri quantum fuffidt.fiat vn> 
guentum peroptime ducendo in mortario de pium-' 
bocum pifteIlo,autfuper tabulam plumbeam* 
Vnguentum in cancro vlcerato,& loco vnguen- 
tipotes vti formapulucris. Red.auudci,oIibani,ce> 
figillat3c,boIiarmeni,alocsablii 
d, anadrac.q.puluerizentur fubtiliffime. Item fiant 
embrochadoncs cum petia panni linei faepeinfufa in 
aqua folatri, vel plantaginis, vel femperuiuse circa 
cancrum vlceratum quoufque exicceturpro defen> 
fione membri ne amplius vlceretur. { 
Puluis mirabilis in cancro vlccrato. Re.ftercoris 
humaniiuuenis, qui cibatus fueritcacris 
> & exiccetur in furno, «3C pultrerizetur, vnc.i.herbat 
dictaecetrac, 8C eftfpeciesfcolopcndriae,vnc.5.pipe> 
iis tridjfcrop.q.et fiat puluis fubtilifllmus, et ponatuf 
' fuper locum,quiacft res diuina. * 
Puluistuciae* Re.tuciamalcxadrinam,& praeparc 
tur cum aqua rofarum, 8C fiat puluis, 8C ponatur fu‘/ 
pracancrum vlceratum* > 
" Emplaftrum in cancro. Re.farinam filigrnis, ace# 
tu,&Jixruiir.<S£ fiat copofitio,& fupra loeu appone* 
Puluis mirabilis quo utuntur Pagani,qui intendut 
curare omnes cancros eucllendo radices, apponcn> 
do prius ter tria folia faluiae. Recip.auripigmenti, 8C 
argendinuertriin quodartiflumine,ana partes aequa* 
les,&pulueris oprj quartam partem:dC omnia admi* 
272 B HR TA P ALI A 
fceantur adformam pulueris, 8C parum fupralocuir 
sppone.Item aliquid addunt de ambra. 
Vnguentu mirabile, quod laudat Hippoc.& Ro- 
ladusinfuachirurgia. Re.radicislingusc bouis,vnc 
jrj.radicum bardanae,et chelidoni?,ana vnc.i.axCigi* 
veteris, vnc.v.cinamomi, vnc.i.zingiberis, vnc.ij 
argenti viui, vnc.ij. refinse quantum fufficit, confio 
flc.Supradidas radices herbarii in mortario ferreo p 
Aello tere iterum cu axungia in mortario.deindepu 
uercsteredorumafpergefuper:& fic argentum viuf 
in vafe figuli ad ignem pone, 8C fic per facculum cola 
pr?diAa.cumq?liquefadum fuerit,cera adde: dC om- 
nia fimul incorpora,dC vfuireferua. 
Puluisin magna h?morrhofagia cacri, qui valet in 
fluxu fanguinis cancri. Re.bombacem aduftum, & 
madefacin albumine oui ualde conquaffato,ira q> bo 
bax imbibaturexfola fpuma admilta cum puluere 
caliginis uel lebetis oris,ct eft fum mum remediu m ad 
retinendum fluxu fanguinis non fcrlummodo in hnc 
3egritudine,fed in omni loco l quo fanguis emanauit, 
Nota q? ifta eft tanquam clauis in cacro:q> illi qui hoc 
apoftemaintendunteurarecum primaintentione.f. 
Incidendocancrum, 8C ipfum excirpan 
do cum dura indfione non plus lucrantur, ni fi q? fa- 
ciunt de cancro non vlcerato vlcerarum effe. Ite no- 
ta, q> toro tempore meo non perfenli cancrum q>fii 
incipiendo, fore curatum ab a!iquo:nec aliquem fci- 
re ipfum curare.Sed vidi cancrum, vt cicer in mulie- 
rcrariuuenispulchra: (Sdintromifimcex rogatu 
quorundam amicorumincuracum incifionetotali, 
ctcumruptorio,etcum cradicationefuarum radicG: 
ctpartim milu malefuccefllt,etiterum reuerfusfui ad 
curam cum euacuationibus debitispr?cedenribus, et 
bono regimine, 8C cum localibus conuenientibus, 
prout fatis iudicio meobreuiter declaraui. Sed qui ali 
ter feintromittit,vitam patietiumad mortem ducit. 
(Quid autem confecutum fit de iftaiuuene,in paucis 
diebus a quaedam vetulacum fignaculo fandae cru- 
cis, & cumappofitionefaluiaepiftat3e, vel mafticatse 
cum dentibus fanata fuir.nam habuilaborem, 6>C ipa 
|ionorc,et fic fteti ftupefaAus cum verecundia 
doiftamiuuene,tta celeriter liberari. Multi vero 
ratores antiqui de aliquibus aegritudinibus fcripferuc 
jnulta, quae non viderunt,nec vnquam operati fue- 
runt,5Crep€rieruntquomodofuifuccefforcsfcripfe-> 
runtinlibris,etipfifecerunt.tamefum certus,q? 
tnelfeciffent operam, ficut in curafcrofularum,etca 
eri dimififfent,quoniauidemusfcrofulasplures vnk 
tas infimul circacollum SC gulam infilciatas in venis, 
6c neruis, 8c in arterrjs, 8C non poffunt eradicari fine 
tnagno periculo mortis. Modo comprehendo q? ra- 
dices cancri confirmati non folum uidentunn mem- 
bro,fcd in hepate cum quadam malitia exiftente huic 
tanquam caufa materiali dC talis malitia 
eft in nata mebro, 3C incognita medico. 8C fi caufa no 
poteft comoucri,quo modo effeAus remonebitur^ 
. Leapojianatibusucntofis,cr inflationibus Uccr» 
torum. Cap. XXVI. 
APoftema ventofum aliud producituravapo- 
rcleuhhocefta ventofitate fub tili quae dicitur 
eleuano:& fimilatur aeftuationi, 8C fubitomow{<^0, 
appellat Gal.faltam in quinto deacddenti ct nj°r , 
et hoc apoftcma currit curfu aeftuationis,quodc(^( 
prehendi potefteffcapoftcmaundimiofurn.*qu0,,,|j/ 
iiitum eft ex materia phlegmatica molli, miftaa* (i 
quali ventofitate: ficutapparetin cacocicho clu^llc 
corruptio compoiitionis hepatis innaturalis,Pin^3< 
do faciei eftahudapoftemavcntofum:quodnta |< 
pore magis grolTo ventofo: 8C vocatur inflatio 
impulflo cum tumore:8C h?c quando accidit h* , , 
fortafleTentiturpercuflio cu manu:5£ proprie 
uenitloca vacua:vtin inteftinis 8C ftomacho,**1 
duas cutes ftomachi,& inter offa,& paniculu 
ricntem,&inter panniculu offis, 8C lacerti, 
fculuminclufum in panniculuipfum cooperiet1 
et quandocp facit offa refilire a fuis locis per 
nem fadam in lacertis circudantibus ipfa offa * 
mentis exiftentibus circa offa:prout vidi hernia 
tofam inburfatefticuIorum.Ethocapoftcmapu 
ventofumin gcnu.*& faepeab aliquibusignora 
medicis perforatur,fperantibus hiceffe de matet ‘ { 
niata.Etperforato apoftemate egreditur vcnl 
tantum : propter quod nota,q?apoftema vento 
kluditin feduasfpecies: vnaqu? dicitur 
affimilatur apoftemati molii.Secunda dicitur m 
flue pura ventofitas;& noneft aliud quam hu*11 , 
tenuatus fubforma vaporis: 8C noneft 
morfedimproprie:quia currit curfu humorui* 
dorum:exeo, q? ventolitas noneft a caliditate c 
eaeftealiditasdiminuta* . 
r autem huius eleuadonss 8C in jjf 
InClirationc nIs:primo vtarismedicaminib 
foluentibus& carminantibus illam ventofltafc a, 
cut eft oleum de ruta,56 defpica,& de anethO,lf? 
bus fintdccoAa, cyminum,ruta, femina apr)jfjc£jji 
carui,fileris montani, coriandri, omnium autl 
ahquidillorum.Appofitio vcntofarumfineR* 
tione mirabiliter agit, vt tangit Auic.in tertior 
pitulo de colica genita ex ventofitate* 
Emplaftrum in principio apoftematis 'vcnt.° 
olei anethini,oleide ruta,olei de cymino,olet* o 
olei de fpica nar.ana vnc.i. calamenthi, orig31)1’' 
rum ru.ana.M.i.folioru lauri foliorum 
ana vnciJFarinsehordci.M.i.aquaelauri quod 
ad incorporandum.fiat emplaftrum. gcCj' 
Embrochatio in apoftemate in omni Ioc°* 
calamenthr,cymini,rutae,ana.M.i.& fulphu1'1* 
liter puluerizati, falis co munis,ana. 
i.omniacoquariturin vino mOntano dulci v 
fpilfitudinem hquidam:&fupra locum app° 
fpongia vel loco cataplafmads hanc decocto fl 
Item valet milium cum fale dccoAurn vel * 
patella,8C calefaAuminfaccuioappofiturn, ur 
cumcalefaAum. • # 
In principio attritionis autapoftiCmad5 
Ai cum dolorecaufaprimitiua,. Red. 
& oleum anethinum, in quibus-fi* infufa 
8C diffoluta iniftis aqua ectypi humidae» 
ftrentur: hscc omnia tepida ad cahditatem |#fr$ 
& no permittaturinfrigidari .* quonia vf aIf c 
dum nocet neruiSj OffibuSjdendbus/pJd^i^d DE VVLNERIRVS 
f lud ad idem in principio apoftematis ventofi 
,cxattrid6e. Re.oleiro. violati, 8C anethi mul 
*j°nfert.prohibcdo quod eft futurum fieri, 
Val Multum 
j1j3Cr,tCnemara,diucrfioncs,5C cuacuati6cs:8d om 
vetofitatcm habent carminare: ficut decc 
chamomillae,polypodrj, cymini, ameos. 
Hj. Jlen*°lei de ru.hiera Gal.benedidafoIa:6d om 
*knt per dyfterem. 
Y^C Uen<t duili uclmcdena. Cap. XXVI1. 
medena eft puftula quaedam inflans, 8i 
V Veficans,tenens medium modum,et fimili- 
inter venam 5d velum 8d vermem,virtu 
L Viotiuam 6dfenfinuam fecundum aliquos ha- 
terr*. Et dicitur vena medeni: quafi media vi: 
rfi>pradi(fta:6C vtplurimum oritur in cruribui 
,uPra manum &latus,mulriplicaturininfan- 
Us-Et dicitur etiam vena ciuilis a duitate quad3 
(jat a Medena fituataiuxra Babalach, in qua abun- 
Ji aegritudo: a qua duitate Medena fu mpfii 
?§ritudonome:ctgeneraturin terra Sarracena 
territet multiplicatur iteruin terra iEgy- 
chneratio huius eft fanguis calidus malus mela 
,cus:autphlegfnaaduftum adunatum cum vc 
lentiaficcitatis complexionis:Sd fortafle gene- 
farn quaedam aqu$, et olera qu$ comeduntur, 
Q 5,t*illis partibus, cum proprietate quae eft in eis. 
. quidc cibus aut fuccus calidus, vt plurimu 
er3t eam. Sed quanto plus acutior fuerit mate> 
flua generatur,crit dolor vehementior. 
tu. . r3*n autem huius acgricudinisincipe abeua- 
ti0 tlonibus: 8C illud fiat cu m maturatioc et euacua 
mali phlebotomando bafilica: aut 
fecundumiocum 8C mundificationefan 
8«c Tumat pilulas cochias. 
Uei..lll,laccochiaefecundum Almanforem. Re.puI 
drac.x.colocynthides, drac.iirj.6d ter- 
il(j 
ij.Qjls tius eft,drac.i. 8C auri p oderis vfc£ ad ferop. 
h a cibis, 6d a potibus generantibus mate 
Verucula:3c corrumpentibus fanguinem, 
rucula: 5d comedat ficut eft borago, quae 
c*t fan guinem, 5d facit hom i n c m laetu m ,ct 
Uru3iuxta illud carmen:Inquit borago, gau 
u!ago.digcratur etiam materia cu m iliceis 
d ecocftione epithy mi,et fcne,et 
j 
Pfindpio vcnxmedcni. Re.fucdfemperui- 
Vermicularis, 6d herbxapoftcmatum.i.fa- 
rubeorum, 8C alborum, 
appone loco patienti. 
Va^ct appofitio fanguifugarum fuper vc- 
5bj||niedenam: 8C hoc vtexiccetur fanguis malus 
an,rnah* In augmento hoc eft,quando vena 
;si'ncip,c magnificari. Rc.pilulasquas Auice. 
fen prima quarti 8( in canone 
'°e a pcftilentia:6d circa finem illius capfi 
0 ex aloe myrrha et croco. 
% i.*ccftdefcriptio harii pilularum. Re.aloes, 
c.n.cr0d.i.cum aliquo liquore 
Priato fiatpilulddofis eft a drac.j.ucl a drac. 
i. vel dra.Kj.Scd0 haec vlccratio fupradi&a fuerit 
loco pulueris: vel cu m aliquo liquore appropriato 
pone Cupra orificium vulneris. 
Curatio localis. 
CliratlO oca^IS vcnar nicdcniquado apparetex- 
tra orificium in forma alicuius vermis: 
ficutapparct in paitione bouina:ficut vides in bo-' 
uequendam verme exire.Reci.plumbum longum 
in formam ftyli, ctadquanrirarem 
vel duaru drachmarum ad p!us:6d hocinfuapon- 
derolitace trahat ucnam totaliter ad extraret ne cau 
fetdolorem:3d fragatipfam:!?plumbum velaliud 
fimile grauitate vitra procederet;quoniam caufarc 
tur error nouifllmus, peior priore. Item mollifica 
aperi poros cum aqua calida: vbi co 
da fint femina frigida facientia mucilagines:ficut fe 
mcn cytoniorum,5d planraginis,ef pfyllrj:6d hume 
fta cum oleis frigidis,ct fubt/lis caliditatis:ct hoc vt 
facilis fiat exitus illius venae: & oleum de violis: 8C 
oleum de fambuco:quod fitex medio cortice fam 
buci, 8C olcu m dc benrquod fit ex radice illius her- 
bae afiimilata tormcntilae, vnde dicit verfus. Tor- 
mentilla pi!os,ben uero non habet illos. Etadmini- 
ftreturemplaftrum, depicehabitumincapitulodc 
fcrofulis. 
Modus alius per incifioncm, SC caufticationem. 
Incipe ab vno capite: 3C perfora cum gamaut, vel 
cum raforiOjVellancecafupraftylum, orifi 
cium:6d deinde fanguinem emanare permittas: 9C 
p o fica cau frica cum ferro ignito.-ficutfaciut marc- 
Icalchiin vermibus equorum: quando fuperuenie 
cispafiiobouina velequina: qpaflio dicituravul- 
oaribus, Io male dei vermo:dc qua paUione magis 
ample Albucafis facit tria capitula de tribus diuer- 
fispaflioibus:quarccaufabreuitatis tacco.-quiahjc 
cura raro inuenitur in partibus Italiae. Sed procede 
in cura fi fiat vulnus vel vicus more aliorum vuU 
nerum,fiue aliarum plagarum. 
Tradtatus fecundus de vulneribus, fi> 
x ue de folutione continui. 
t)f folutione continui [impliciter,?? quee membra 
confolidentur. Cap, I, 
y L M V S cftfolutio cotinuima 
nifefta ex recenti tempore facftaiti 
membro fimplid vel compofito. 
Membra fimplicia dicuntura tne- 
dico elTe illa, quacunq;partc furti- 
pferis membri: illud erit comuni- 
cas nomini,6d diffinitioni: vt quae. 
— libet pars carnis erit caro:oflis erit 
Os.Membra vero compofitafunt:ut quacunq; par, 
tem corporisrumpferis:illa non erit communicans 
nomini, 8C diffinitioni: vt quaelibet pars manusno 
critipfa manus, nec quaelibet pars capitis eft caput. 
In medicina repcriuturiftanominaidcm importa 
da.f.mcbraincopofita, fimplicia, cofimilia,homo 
genea.i.unius generisfupponetiapro mebrisfim- B E R T A F* A L t A 
jalicibus. Itemreperiuntur ifta nomina compofita 
mebra, organica membra, membrainfrrumenta- 
lia, 8C mebrahetcrogenea.i.diucrforum generum. 
Solutio continuitatis cft morbus fimplex cornu 
nis,quia communiter poteft accidere par 
tinoftri corporis, & hoc tam in membro fimplici 
quam organico.Haec enim eft diffinitio bona, quia 
exprimit vera eflentiadiffmiti, SC feparatipfumab 
alf)s morbis:nam I hoc q? dicitur morbus fimplex, 
tangitur genus,& perhocdiftinguitur,etfeparatur 
folutio continuitatis ab alrjs morbis, qui fune alce- 
rius generis, ficut a morbis compofitis. Inhocau- 
tem q? dicitur communis, tangitur differcntiafped 
ficaipflusdiffiniti,etphoc diftinguitur etfeparatur 
a fpedebus,quae fune compoflcae ftib illo gajerc,fd 
licecab jgritudinibus compofitis. eft ergo hic diffi- 
nido data perfediffima. 
c i f* conrintiiin carne pofii bile cft, vt redeat 
DOlUtlO fecuncjum viam primae intentionis.caro 
cum fit quidem membrum molle, habet multum 
de propter hoc fecundum viam primf 
Intentionis curatur, 8c confolidatur. Offa qui- 
dem in infantibus,quandoq? cofolidantur propter 
humiditatem, 8C aetatem teneram: 8C propter virru 
tem augmentatiuam,& crcfcitiuam, quae cft in pue 
ris. Ofia autem in iuuenibus, &fenibus non confo- 
lidantur nifi cum ligamento, ficut videmus, quod 
ficcum cum ficco non poteft confolidari, vtinli- 
gno ficco cum ficco nifi mediante aliqua congluti- 
natione ligna conglutinantedta ifta offa ligantur et 
conglurinantur cum ligamento appellato porro 
farcoidc.,Nerui venae & arteriaedixcrunraliqui, q> 
non fanamur perviam primaeintentionis: fed per 
viam fecundae:ficut ofla mediate arosbor:&C aliqui 
medici dicunt,q? hoc non eft ucrum,nifi in arterqs: 
quia arteriae habent duas tunicas,fcilicet vnamcar- 
nofern,aliamuero cartilaginofamlmodocartilago 
non confolidatur per viam primaeintentionis: vt 
affirmat Hippo.infexraparticula aphorifmorum. 
aphor. 2<$.quado incifum fuerit os, aut ncruus, aut 
cartilago, non confolidatur perviam primaeinten 
tionis. Galc.autcm contradixit eis dicendo q? 
riaeamcquamincarncnturdncarnantur cum expey 
rimento,Aratione, Naipfcteftaturfe vidiflemul- 
tas arterias confolidatas: vein arteria quae eft fub ba 
filica;& arteria temporis, 6C cruris. Ratione autem 
os eft extremitas in duritic.ct non incarnatur fecun 
dum viam primae intentionis:nifi parum in infan- 
tibus temperatae complexionis: caro vero humi- 
da eft extremitas in lenitate: dC incarnatur fecundu 
Viam primaeintentionis. Sed venae 8C arteriae ftmt 
mediaeinterduritiern & molliticm:quiaoportctut 
earum diipofitiofitmcdia inter carne 8c oifa.ergo 
venae & arteriae minus recipiunt incarnatione qua 
caro: dC melius quam offa. Hippo, vero intellexit, 
Cp vafafpermaticano confolidanturper viampri- 
mf intentionis,id eft q? fitilludgcncratum tale qua 
|c erat prius, id eft in forma propria:& hoc quando 
corpus cft ficcum:& magnxaetatis,etindfionobi- 
lis. Nam in phlebotomia pania contingens eft de 
folutione continuitatis in temperato nihil de cicatri 
ce apparere. N erui vero,quia creari funt ad dandu 
fenfum:<S(: chordae ad dandum motum.*quajJ 0; 
ciduntur, magis contrahuntur, Quareifte d* 1 
dus difputatiuus:& thcoricus.proptcr quoJc 
rctdsTpuradocui magis credendum effet: an f 
nf,an experimento. Item quomodo trahantuf 
triccs,et veftigia vulnerum per medicamini ' 
rurgo debentremoucri: fed ea quae fu ntfecrc 
omnibusfaltemin feriptiselfetnobis vtilepj r ag 
rc.Nam dcbalfamo 8C fpermate, ctpingued' 
ni,et pinguedine pifeis temali;haec amnia omn 
funtnota. 
De prognofticatione uulncrum ex parte wcM* 
brorum, Cap. 11* 
m,cd' 
MEmbra que fecundum plurimum cu a 
dit vulnusfuntfignificantia mortem* 
aeger cuadit:hoc eft de raro contingenti: funt 
vefica,cor,cerebru,rencs,hepar,diaphragrna? 
machus,Tteftinaminuta.Etpropterhocdix*c 
mus Hippo.in ftxtaparticulaaphorifmoriu11 
ficam incifam, aut cerebrum, aut cor, 
gma,autinteftmorum aliquod graalium,at 
trem,aut rcnes,aut hepar mortalecft.Signa 
cantia vulnus in vefica: ynnaegrcdilurperP 
quae vefica fituatacftin alcatin iuxtapartes P' a 
nis. Signa flgnificantia vulnus eife in cerebro, F., 
ret inflatio & rubedo oculorum: & 
gredo linguae: & fpafmus.‘& permiftio 
et vomitus,autnaufea,& fingultus:& forta 
ditur fanguis ex naribus,autauribus,ec forta 
fcindicur fermo: & egreditur humiditas 
exloco vulneris:8Caliquando fuIphuratiapR 
8C exit aliquando defubftantia medullari cer ul 
omniafuntindicatiuamortis.Signafignima 
nusefle in renibus: tunc uulnuscftin parte P 
ri:etper vulnus egreditur aquofitas vrinal»5 sji» 
aquofitati(anguinis. Signaflgnificantia vu cp 
mtcftinis: exit ftercus vniuerfaliter per V.e uc 
gna flgnificantia vulnus in hcpate,ct rnax ,g; # 
nis, apparet magna,haemorrhofagiafar»gu 
vulnus cft in parte dextra:ubi fltuatur 
taad haemorrhofagiam fanguinis ubicunop 
Reci.bombaccm aduftum,ct madefac in a fo' 
ouiualdecoqualTato:itaq?bombaximbio r$ 
Ia fpumaadmifta cum pulucrc caliginis 
hoccftfummum remedium ad retinen nlJsftl 
xum fanguinis.Signaautcm flgnificantia u\|afli 
corde funtifta:nam uulnus eftprope marn rC 
niftram: curritexuulnercfanguispujP 
cum faltu;& fequitur frigus extremitatu, 
& fyncopc;& fi illud uulnus fit cum ftg,r jjj qC° 
xa fit in corde: fentitur q? ipfa fit fixa qua ‘ 
duro:& non in uacuo:& faepecotingit^fur»f 
tusfagittae flmilismotuipulfus: 8£oiriBia 
flgna flgnificantia mortem: quoniamjUj ifiii5' 
in corde nonfpcratur falusrcu in eo aCCI 
Signa flgnificantia uulnus in ucntre:qu°' t(i&P 
repoflfumus duobus modis.f.per rem f.‘uSjeCp j 
u en tre: quae m e mb ra po (Tu n t effe flo m ac n^tl' py 
vmbilicum circumcirca per duas vnCiar atf1*11 
licis naUg-a’utc^u 
gultus,autfolutio ve n tristi morietur. D H V V L N ER IR V S 
djaS Jt,n^>aphragmatc,Iicutih partibus neruofis ■ 
*ate 3^matIs:nonconfolidaturpropterneruofiy 
motum ipfius diaphragmatis: qui morus 
p3rt^Cr!rnPc^,ccon^°hb vulnus fitin 
lrjecarnofa diaphragmatis:autparuum vulnus, 
5etatepuerili,& in Complcxionehumida. Si 
§nificantia vulnus in pulmone funtifta.cxit 
U^nus exiftensin loco coftarum fanguis fpu>- 
,ffifUS c^t,n^rmuscum terrore cordis, aut cum 
anhelitus, haec figna femper funt fignifT 
Si durabit aeger longo tempore 
nerei^°’§ phthifis, &empyima, 
Pter C * clu*a fi fflud tale vulnus cft fu 
tre^cauias non bene potefteonfolidari.. Pri- 
3u*a quia virtus medicinarum, non poteft 
Vurcil0ns,cudl'nem viae ad locum peruenire. 
l5|js n^acaufacft, quia tanta cft humiditasacciden 
occurrens, quod prohibet, quod me 
. COr,fbhdari. Tertia caufa eft,quod pro 
W°ndnuum motum miftum cx 
3 Vu^n,era pulmonis non poftunt confoli 
f( e^u,a ac* hoc vt vulnera confolidentur, 
r*t 5 Vtmembrum quiefeat. Nullum vidi 
1115 ncc vnqua audiuialiquem liberari, de vuk 
5c} m fiibftantia pulmonis:& finaliter veniunt 
°rtcm, quamuis Galenus fexto therapcutices 
ti,srh^l,°d quar,do recens tft uulnus,cum mcdiciV 
Undificatiuis poteft confolidari: vulnera 
fiuntfuper extremitates hurertorum:ficut 
Velf quae funt fupra genu 8C infra tribus vncijs, 
|J"P« iunefturam manus, vel fupra cubitum 8C 
erUm:vtPIur,rnum Pr°pter accidentiafuntfi 
f dantia periculum & mortem.Ethocquia mu' 
t0; ? 5°mpbfitus ex carne, & neruo, 8C ligamc 
.«eft inftrumcntum voluntarrj motus 8C cum 
* imafenfibilitate.-quoniarn origo omnium ner 
>d?0 111 o maximecfta cerebro mcdiantenucha: 8C 
ip(i Pcrnidofa cft eiusincifio propter cotraftione 
n0n s nerui verfusfuuprincipium. Etpropter hoc 
tus rec,p.it curationem permanente vita: nifi lacer 
tj0 tUs incidatur in latitudine: 8>C membri opera-- 
71 deftrucndo:quia eft melius vita aegrotantis 
operationis membri, quam totu 
v. PUs 
WuyilU pars qu<£ incipit Mulnuscdmofumjt 
V*c Uulneribus cr eorum cura. Cap. 111. 
continuitatismanifefta ex 
ri0 f ecenti tempori facfta. In hoc q? dicirur.Tolu 
Icit°nnuitat,s tangitur genus ipfius vulneris.cum 
Urj rnanifefta, tangitur differentia vulneris per 
a contritione 6d a contufione 8C fimi- 
t5tiss,Namattritio 8C contufio cft foludo continui 
Wrum partium numero ex recenti tempore 
‘ft*, in eis non cft folutio continuitatis manife- 
1 iutelletffum: ficut illa quae cft in vulnere 
Pty-ef mdn fi°c autem qu0£l dicitur ex recenti tc 
% differentia ipfius vulneris ad vl 
jniJn vlccre eft folutio continuitatis manife- 
ex recenti tempore fa<fta.Quoniam vuh 
fit antiquum, 8C facit faniem, SC pus,no 
amplius nominatur vulnus, fcd vicus. Auiccn.fen * 
quarta. Ec quando vulnus cft in loco in quoopor> 
tct vt vehemens fiat dolor &apoftema: ficut funt 
capitaIacertorum:<Sc pofterioraeorum,& proprie 
illorum qui funt neruofi: 8C nonacciditapoftema, 
fignificatilludnocumentumintrinfecum ad quod 
coucrtuntur materiae,& no perueniunt ad vulnus. 
Auiccn. Nota tria inftrumenta principaliain 
cione doloris. Primum inftrumcntum phkboto 
mia. Secunduminftrumcntum clyfteria. Tertium 
inftrumcntum, calefaftorium. Et refoluriua multu 
coferuntfeucarminatiua. Vulnerum quoddam 
cft vulnus fimplex 3C quoddam componitur: vul 
rus fimplex eftillud cui non aftbciatur alius mor> 
bus:aliudaccidcns,nccalia caufa: vulnus compoli 
tum eft cui aftbciatur alius morbus.‘aliud accidens; 
nec alia caufa. Intelligitur auteper morbu quod 
aftbciaturapoftcmaautmala complexio aut contu 
fio:autd«minutiocarnis ve!cutis: 8C ficifto modO 
erit vvilnus compofitum cui duplex intentio cura> 
tiua requirit Jntellige cp quando vulneri aftbciatur 
aliud accidens: ficut dolor aut fluxus fanguinis fu> 
perfluus: Intellige q> quando alia caufa aftbciatur 
vulneri: hoc eft quando vulnus eritalteratum ab 
aere,aut ab applicatioe alicuius difeonuenientis me 
dicin£:his talibus dicetur vulnus compofitum.NS 
ftatimeum vulnusalteratum fuerit ab aere, curari 
debet vt vulnus copofitum : hoc eft cu emplaftrfS 
digcftiujs, donec vulnus faciatpus: & pofteacum 
mundificatiuisfanieftvltimo cuexiccatiuis, vtnar 
rat Albuca.in capitulo de vulneribus.Eft ergo haec 
diftincftio vulncru.Quodda eft fimplex, SC quod> 
dam copofiru. Sed hec diftindio eft magis 
lis, 8C eftentialis omni alia, cum ad ipfam 
tur omnes fpecies vulnerum. A medico confide 
ratur vulnera in comparatione ad membrum, alia 
carnofa: alia neruofa: alia venofa:aliain fuperficic 
membri:& alia penetrantiaadinteriora. Item alia 
plana,alia recfta,etalia rotunda:a!ia habentia latera, 
fic triangulata vel quadrangulata: & alia funt cum 
diminutione carnis, 8C alia finediminutionc carnis 
SC pellis: 8C alia finc,& alia in fuperficie& 
funda:qu£ omnia inter fe habent curam propriam.. 
Sed tamen pro vniuerfali docffrina omnes medici 
conueniunt in hoc, vt retentio fiat fanguinis nifi 
fluatintemperataquantitate:quiafanguinis debit£ 
quantitatisfluxusex vulnere, prohibet apoftema; 
oppilationem, & febre.* & confert vulneribus. Na 
1 Ii componatur apoftema, 8C vulnus pro cicatrice 
horum duorum, incipere debemus ab ipfoapofte*- 
mate, quo remoto remoucbitur effeftus: vrtangic 
Auiccn.fen quarta primi.vltimo capitulo. In uul- 
neribus autem quaefiuntin neruis, non debent 
miniftrari putrefadiua proptercaufas, quae 
turincapitulo de uulneribus neruorum:ftdin uul 
neribus facftis cum contufione melius poftumus ap 
proximare fecundum fentetiam Galeni in fextode 
ingenio fanitatis.qui dicit.Omnem carnem contu> 
famneceflc eft putrefieri, 8C in faniem ucrti.Ratio, 
quia talia uulnera funtdoIorofa&apoftcmofat&C 
inde medicinae fortes facientes nafei putredinem 
coueniut: quia per hoc fit fecuritas ab apoftemate. 
272 B ERTAPALIA 
mitigando dolorem in loco,& calorem naturalem 
confortando, vt fit iuuans ad digerendum rquonia 
vulnera cruda malalaflano bonauttangitHippo. 
nam cum faniesfitin vulnere , tunc fecurus crisa 
fpafmo dC apoftemate. Cum ergo fedio eft plana 
ctrecfra,de qua nihil ablatum fuit de carne,quatuor 
intentionesconcurrunt. Prima eft, labia vulneris 
coniungere. Secunda, illa coniundra confcruare. 
Tertia eft, prohibere vt nihil extraneum cadat,in 
vulnere. Quarta eft,fubftandam 
uare,app!icando illi membro medicinas conferua- 
tes complexionem mcmbri,& non attrahendonf 
fi fanguinem naturalem. Sed fi vulnus fucritrotun 
dum aut quadrangulatum vel laterale autakerius 
diuerfxfigurx, 8C cum pauca diminutione carnis: 
cius curatio eft cum dudura aut futura,finon fuerit 
totaliter ablata. Et fi fuerit vulnus profundum & fi 
ne diminutione carnis: tunefola ligatura fxpe facit 
partes vulneris incarnare.Et fi vulnus fuerit conca 
uum & amplum, vt quemadmodum 
ficie,vfqucad fundum apparens cum diminutione 
carnis:tunc tentam intromitte:fi tibi videtur, q? Ii-* 
garuraincarnatiuafitincoucniens. Dixititaq;Gal. 
Duplici decaula in vulneribus approximatur liga 
tura. Vnacaularum dicitur incarnatiua:& propter 
hoc coniungere labia vulneris conglutinando qu£ 
funtelongara. Aliagcneratiuacarnis:quxfit fupra 
fnembrum propter medicamen gcncrariuum 
nisconfcruare.Etfemper fituetur orificium 
risinferius 8C fundum fuperius: vtfanicsnon 
neatur: dC bene per ligaturam,et cxprcffionemipfa 
poflit expurgari: 8C cum incifionc,fiexpedit,fapicv 
ter incidendo non dimittatur. Quando autein vul 
nere fuerit recreanda diminutiocarnis:quoda 
leno vulnera concauaappelIantur:eaquxrcpelIut 
& cxiccant,debito modofunt approximanda:vt 
ofla remota qux nunquam complete nafcuntur, ci 
catriccconcauaremanentcautfuperfluacarncpluf 
quam fuerit debitum crefcctc:dbariaquxfuntbO' 
ni nutrimenti xgro funt exhibenda: fed fi carnem 
facit nafci.*cutim vero gque prius non facit nafci,cu 
iam ablata fit totaliter.imo loco ipfius non facitna 
fcinifi carnem duram,fuper quam cicatricem pili 
non nafcuntur, verum rami venarii multoties emi 
nentjSd nafcuntur,ficut caro:&T augmentantur:3C 
multoties iam eft vifumin cruribus hominum, dC 
mulieru prxterindfionem varicarum. Vulnera 
cadentia in extremitatibus lacertorum multoties fe 
quuntur ea accidentia mala: 8C. funt fyncope, fpak 
mus, velcafus virtutis, velfaltem 
pter dolores eorum. Et fimiliter illa vulnera neruo 
rum,qux cadunt apud rotulam ante genu per duas 
undas,funt mala:a quibus pauci libcrantur:fedac- 
cidit fxpcfpafmus, 8C non recipit curationem nifi 
incidatur totus lacertus pertranfuerfum^uodde-1 
betefle vltima operatio:cum iftaincifio 
ftio voluntarij motus: quareifte modus operandi 
quantum eftpoflibilepoftomnem alium modum 
aoftponatur98c maxime circapartesgcniculi:cum 
It periculofa 8c timorofa dc fpafmo: ficutilla 
i. vulnera autem horum membrorum laccrtoru, 
eftinentur vt ftent aperta, vt bene pofllnt talia a fu 
i perfluis humiditatibus cxpurgari:&hoc vtn 
maneat virulentia, qux poflit caufarc fpafmui 
cut quando punftus eft neruus vel incifus SC & 
me fecundum latitudinem non ex roto: cluXJefo 
latius aperietur inferius in traAatu 8C capitulo 
lutione continuitatis ncruorum. Nora cp 
in omni uulnerefempcr procedatur cum digel 
per aliquot dies:donec fis fecurus ab apoftcm^ 
S equitur de medicamine quod facit nafei carnem obfr 
do femper complexiones hominum. Cap■ H 
MEdicamcn faciens nafei carnem 
coagulat fanguinem fanum in carne. 
fit mediante medicinae exiccatione cum pr*l?a.-ngt 
fione fecundi gradus, ut tangit Gal.in tertio de 
niofaniratis.Dicunturautcm tales medicinx 
lare, id eft cSuerterc fanguinem fanum in 
hoceftcpiftefanguis % 
litatis quantitatis:non q? medicina ficprin 
agens:fedficut coadiuuans: quiaimpedirnen 
mouet impedientia operationem naturae, 
fanguis fit materia generandae carnis:opo> & , .r/ 
temperatus in qualitate 8C quantitate. Sed U Vy 
abundaueritinaliauoiftorum, nonfolumg*’ fr 
bitcarnem:fed morbus crefcer, 8C augmenta 
Nam proprie non eft diccndu, q? medicamen 
gulet fanguinem in carnem rimo coagulans 
cfle virtus nutritiua materialis mebri: eo 
operatio.Sed medicina gencratiua carnis eft1' 
uenshumiditatum impedimenta,cxiccando (/ 
lem fuperfluitatem, 8C groifam 
dicinageneratiua carnisnon debet cifetantae Q 
tatis,q> confumat materiam qux debet 
coagulatione carnis. Et non fint corriuncb* 
abfterfioni, ne illud quod efl: pro gener an 
nenimisconfumantnutrimentum, 8C 
mordicatione attrahat ad vulnus illud, 
plufquam debitumfir.crgoiftaficcitas V 
bitam menfuram, vfquc quod exiccetfol11 
quod vulneri apparet eflfe 
rum q? membri complexio feruetur, fi foeri 
rata.dC econtrario fecundum quantitatem 
donis. 8C fi non fuerit feparatafeparation<- 
curetur: tunc calidiora calidioribus, frfg1,1 
gidioribusindigcntadiutorfjs. CompIe^10 .jic3J 
membri confcruaridebet, 8C extranea hu 
de membro abijei. lib^ 
Vnguentumgencratiuum carnis aptum cis 
complexioni. Rcd.olibani, maftiches,a °ana.pu 
grccx,ariftoIochix Iong£ combufte, ireos, ct' 
uerizentur, & fiat vnguentum ex eis 8C ° 
ra: quod fuffidr. Irem aliud. Red. tere g-cu& 
lotae, vnc.q.j.pul.farco.vnc.i.mundifioatj 
hoc generat carnem. 
Vnguentum in complexione luuenum 
cunq; ad generandum carnem. Reci.tere 
albifllmx SC bene lotxcum vino,vnc.ty* 
firetur, vitellum oui, farinx hordei tnodiCl^aCi\t 
Vnguentum mundificatiuff putredini^ 
ratiuu carnis in complexione ficca. e‘^ji/sduC^ 
Iis. vnc.iin.et ablue cu lixiuio optime, mt DE VVLNERIBVS 
**Cii 9 
' L,te u vni,iSOUi,florisenspulucrizatfvnc.*. 
Vnwh°rdd quod fufficit. mifcc. 
§Ucnrum mirabile 8C fecretu in quocunqj vul- 
cicarnofoin quacunc$ complexione et 
chry §eneratiuum carnis Sc mundificaduum. Re.la- 
licjujd Uni °rtUrnak arbore vicrj fifithumidum Rue 
Urn*fub propriaforma vulneri appone vnam 
Vej,- Vel duas. Si vero fit ficcum, dC approximare 
fajlte‘s1^,Celfttcomplcxionibushumidis, vt funda- 
• ™ulicres,& cuius complexio eft vehemen - 
albodm pul 
>pfu 9 jUrn c«m pauco oleo rofato,et meile rofato,uc 
a!etllat» vifeofum faciat:8C R non reperiatur, 
y nL,midaliquefacftacum oleorofatofufflcir. 
{5lej(in§u^tum generatiuum carniscrocinum in com 
°ne calida remota a fua natura perfrigidum. 
Vnc‘-.^binthinapjVnc.!]'.cerae,oleirofati,ana mellis, 
de cortice olibai, drac.i.croci, ferop, 
Vnguentum. 
. Pttur dc medicina incarnatiua. Cap. v. 
JV/S Aioret minor ftyptidtasconuenitin medici- 
naincarnatiua.-Jgeneratiua vero carnis fic mi 
ficcitas. 
<?IIat,'Uavero dia cuius proprietas cxiccat& 
vUln • humtdiratcm flantem inter duas fuperficies 
O^lsPr0P,ncluas5ut coutatur ad conglutinatio 
&*isd adhereatvnaalteri:ficutfan- 
eraraconis & aloe agit exiccando in tertio, vt rccu 
tJic5t cutim cum fucritamifla. Corrofiua vero mc 
lutfo cuius proprietas confequatur ex cius refo- 
Hiin ne & 'deeratione, quatenus de fubftantia carnis 
Kuf<ndo. corrofiua medicina Galenus dicit, 
differuntinter fe:eo q? ea medicina qu? fortior 
toj, acutior, vulnera magis folito cocauat: 8c labia 
indurat: & fuperficies fit rubicunda: 8C aliqua 
morfura. 
1j^ucnturn,ricarnatlunm. Rec.rcfinaepinibene 
vnc.i.oleirofa 
RecCer? qu°d fufficit,fiat vnguentu durir. Aliud. 
°,c,‘ myrtini,anavnc.fj.falis triti,drac. 
>'0tl,COcIUant:ur ornnia,donecindurefeant: &fiat ce- 
iftud vnguentum vocatur vnguentum de 
a cocftum. Item fi vis vtrcmancatalbum, fac le 
§neni:donecfitcoagulatu: &dedudumadfor 
y v,,guentiduri. 
n§uentum rubeum incarnatiuum. Reci.Iithar- 
8C cribellati:oleioliuae, 
P>riupUr donec coaguletur 8C ponatur fupraipfum 
u^Uamcoagulatum fuerit, vnc.iq.de venis tin- 
nuni* cuius harc eft permiftio bona,ct vnguentum 
Vocatur vnguentum graecum. 
|0c^§uentu nigrum denominatu ab Auic.inquin- 
fortisne lncarflatluuni. Rcc. lithargyri, vnc.i. aceti 
SClc • iiri.olei comunis,vnc.ij.decoquatur om- 
dudio,ne adurantur: moueatur, donec fit 
iftud vocatur vnguentu graecu minus. 
Rc‘Iarcocofl3eJaIocs,Iangui- 
Sfu c°n,s5ana. fiatpuluisfubtiliflimus, 8C appona- 
S vj^ra °rjficia vulneris: quia bene incarnabit cum 
. Vf, JUteIncarnando ad profundum. 
0|^Uentumincarnatiuum. Re.draganthi,vnc.5. 
atUr admollificandum aqua calida ad tamam 
quantitatcm,adquamfcdueipoflitadrormam coll^ 
Nam iftud vnguentum eft valde conglutinantium:: 
&fi tu vis, potes addere de fangufne draconis, & dc 
farcocolla. Nota differcnciaminter vnguentu auc 
medicamen generatiuum carnis3C incarnaduu:quia 
medicamen generatiuum carnis circa primum gradit 
eft. Incarnatiuum debet efleficcumcircafecudugra- 
dum. Et medicame cicatrizatiuum debet efle ficcum 
circa tertium gradum.Et medicamen corrofiuum de 
betefle calidum in quarto gradu. 
Dc modo fecandi uulnera,qu£ oportet fccarc. Cap, VI, 
Dixit Galcnus.oportct vtfeces.Cocordatus eft: 
hic Auic.cum Galeno in fecando vulnera pro 
funda 8C non penctrantia:& maximein loco emineri 
dori: 8CI parte illa ad quam currere poflir pu tredo ad 
cxtcriora,obferuado uillos etrugas,obferuando mo 
dum quem diximusin capitulo deindfionccxitura- 
rum:& excipiendo ea qu£ diximus,ne frons cadat fu 
prafrontem, palpebra fuper palpebram : Sc in coitis 
procedendo fecundumincifionem coftarum in vul- 
ncribus,autfub afcella, 8C ingufnibusroportct vtfe- 
cffcio vadat fecundum naturam 8C ordinem apparen. ■ 
tise naturae.Incifionefadra tunc cum albumine oui,<SC 
cum puluere corticisolibani, quoniam melioreft, <3C 
magis ftyptica,qua medullaolibani.i.thuris. Poft uc- 
roincifionemimediate non agas proutfaciuntquida 
barbitonfores qui abluunt vulnus cum aqua fimpli- 
ciin lauando vulnus propter fanguinem. Aquafim- 
plex putrefacit vulnus fuahumiditater&Tipfum cor- 
rumpit fua frigiditate.compofita vero cum meile 8C 
hordeo 8>C vino aliqualiter ftyptico,abIucndo poreft 
eife bona in abftergendo vulnus, lauando atq? exicca 
do.Si accideret propter pluuiam ex longo itinere uel 
propter rranfire flumina:q?eger neceflario fe deberet 
balneare,utfepeacciditin capis.*tunc cooperi vulnus 
cumpanisinccratis& oleis fecundu modum cooper 
tur$,ne aquam vulnusingrediatur. Et tu qui es medi 
cuSjingeniarequoquo modoneaqua ipfumfepcliar* 
Sequitur dc uulncribus habentibus apojlcmata er mala in 
complexionem. Cap. VII. 
NEceflarium cftin huiufmodi vulneribus alie- 
uiare, 8C credere, q> vulnus non confolidatur 
omnino. Dum apoftema nonfedatur, tunc curaapo 
ftemaprimo,fecundu tempora apoftemads:hicautc 
maximcrationeprinciprj etin 
omni particula,incipiendo a capite vfqp ad pedes, va 
lethocfoleneremediumiqn vulnus applicatur apatir, 
autmalf coplexioni cudoloreintolerabili. Remeditc 
autem eft tale, vt ait Auic.fen quarta. Sumatur grana 
tum dulce, & decoquatur in vino garbo, aut nigro, 
aurpontico.i.agrefto:deindeteratur cum gladio mi- 
nutim:&ficcalidolocuscmplaftretur. Omnisnancp 
mala complexio 8C cu apoifemate vulneri applicata, 
diligenter cum fuo cotrario eft remouenda. Na fiad- 
miniftrafti vnguentu calidu m vt bafilicon, 8c vide- 
bis q? fuerit rubificatum.‘tunc declina ad vnguentain 
frigidanria:vteftad vnguentum album:& fi appare 
bit tibi vulnus a mollificari, aut fortiter 
induraripropter adminiftrationem medicinarumin 
frigidantiu m: tunc ad miniftra vnguen ta calida. Galc 
nus.i. dolor, n, eft caufa materiae, vt ad locum vulne- bertapalia 
rfs defluat; materia etiam nimia defluente nutrimen 
cum quod ei dirigitur non potens digere propter ciu 
defedionem eo crudo manentein putredinem uerti 
tur.undeno miror fiin eo calidum fitapoftema.Gal 
namTemper oportet cufiodire curfumnaturj dueTt 
dC dum non eft,reftaurare. 
Sequitur dc uulncrc fufto in uentre: cr de modo 
fuendu Cap, VIII. 
CVm accidit vulnusin partibus euc- 
nit qp egrediutur exta, zirbus adipinus, autin- 
teftina, aut Tplen,aut hepar, ex qua curatione cura VI 
vulnus incarnctur:&non dimittatur Tanguisconge- 
t O D 
lari in cum diuerfiuis diuertendo tali- 
ter qp prohibeatur fluxus Tanguinis. Sed quando oc- 
curret qp inteftina, 8C zirbus etc.extra vulnus exiue- 
rint:quatuorintentionesin mente medicioccurrunt. 
Primaeft ut inteftina ad Tuum proprium loeu reduca 
tur:& propter hoc vtbene videris anotomia, vtege 
proprfjsmanibus anatomizauifaepe. Secundainren- 
tio cft,vt vulnus Tuatur.Tertia,cum puluere vel vn- 
guentoincarnatiuoprocedatur.QuartaintetioeftjUi 
fis Tolicitus, vt non proueniat alicui membro prinefi 
pali timor, Tcilicet ne fanguis congeletur in interiori- 
bus. Si vero accidit cp inteftina exeant:bene reTpice fi 
ab aere Tunt altcrata, id eft tumida vel plena ventofi- 
tatc:& fi fintperforata,fic qjftercus extra vulnusap- 
pareatinteftini:uelfifintdeminutisuel de maioribus 
«nteftinis: vel fi hoc vulnus fit circa partes vmbilid p 
Ipatium trium digitorum:quilocus fi eft vulneratus; 
Vtplurimum eft mortale. Dato cp inteftina fint extra 
Vulnus & plena vctofitate:& etia fint perforata: pri' 
mo fi potes fada ablutione cum vino nigro Ttyptico 
8C ventofitate carminata cum rebus ipfam carminati 
ci, foeniculi,cymini,fileris,Tpica nardi,et fimilibus:dc 
indeinteftinum quanto citiuspotes,intromitte. Sed 
fi ftridura vulneris te impedierit, tunc amplifica vul 
nus Tapienter cum inftrumeto tuo, quod vocatur ga 
maut: quodinftrumentum noindditaparteanterio 
ri: 8C hoc eft ne Icidas inteftina inuifibiliter. Nota qua 
do inteftina Tunt vulnerata, videndum eft an fint de 
groffts, an deTubtiIibus:fiaute dc grolfis, aut Tuntin- 
ciTatotaliter:autTccundum partem:& fiTecundupar 
tem:aut Tecundum longitudinem,aut non.Si vero Te 
eundum partem,tunc medicus Tuat talem partem 
teftini cu acu Tubtilifiima 8C cum filo de Terico firmo: 
ct non nimis torto incerato: vel cum filo lineo firmo. 
Si totaliter, Tecundum tranTuerTum:tuncinfalIateriu 
dicaipTum mortuum. Si vero inteftinum fuerit vul-' 
neratum Tecundum longitudinem:tunc eft melius 
nabile: quia inteftina groflaTunt magis carnoTa. Ifta 
vero vulnera Tunt minus mortalia, vnde crede mihi 
Cp pauci liberatur.Et fi accidit uulnus in inteftinis 
nutis,Tuatur:utdicit Albucafiscu capitibus formica- 
rum groflarum:capiendo labia uulnerisinteftini vna 
poftaIiam:doneccxpleueris capitaincidendo:aIiqui 
dicuntintromitti debere c5nulam Tupra Tuendo. Sed 
iftud non eft dicendum: quia pauciftimi, vel nulli libe 
rantur: maximeininteftinoieiuno: 8C ratio propter 
multitudinem,quae eft in eo de venis:deinde propter 
propinquitatem Tuam ad naturam neruorum, pro- 
pter multitudinem effufionis cholerae a cyfti, fellisad 
ipTum.*propter caliditatem vltimofuam iquja fi 
teftinum eft magis propinquum hepatialfjs , 
Modus Tuendi.Tnteftinum Tuatur in modum pc* 
riorum extra vulnus dimittendo filum.^quoniafl 
eft melior modus Tuendi aliquo alio modo.Tupr* 
roTuturam aTpcrgaturdeiftopulucre incarnari11 ' 
Re.thuris,myrrhae,farcocoll£ maftichcs,olibani? 
dracois,anadrac.i.fiatpuluis* 
autem zirbus,id efi: ratella exiucrit, in breui cerr,P[Cj/ 
ab aere alteratur: quia non efi: neceffe, vt intro**11 
tur:quiain breui tempore alteratur: vtait Au^c 
quamuis morentur tempore paruo:5£ citius 
teftina 8C hepar. Inteftina Sc hepar quamuis m°re1)f 
tempore longo,cum ingrediuntur ventrem, 
ad Tuas naturas;cu m incar natur vulnus. Zirbus a 
cum alteratur ab aere,li in corpore rcdeat,intusaF 
ftemabitur,& inducet aegrum ad mortem.Mod [0 
tem procedendi in zirbo antequam intromittat 
tum,quodeftaIreratum,incidafurpriusIigaf°j~ (C 
fticato cu m auro vel argento vel ferro ucl canm 
rae decolando Tupra caput orificiorum venarum *^ 
filum extra vuInusdimittendo,donecexitconJ° gj 
do zirbi 8C filum ad extra expulTum erit a 
autem pars aliqua hepatis velTplenis exiucrit* 
pars non erit vulnerata, intromittatur. Si autem 
rit vulnerata 8C profunda, indicat tale vulnus & , 
tale: 8C hoc propter magnam haemorrhoTagiai*1 Q/ 
guinis, 8C propter nobilitatem membri, 8C °Pcr flC/ 
nes naturales deficientes: fine quibus vita pcrm^/ 
renonpoteft. In vulnere hepatis velTplenis; ab 0 
tur,etintromittantur:quia non 
vulnus cxtrinTecum cum mirach & fiphac cun* 
ti Tutura, 8C Tpera in Deo, 8C in natura. Sutura aU^.£rj 
ventris, vt narrat Auicenna, comprehendip 
bus modis.‘propter quod, ut dicit 
componitur ex quatuor rebus. Primo ex pelle* 
do ex pinguedine. Tertio ex panniculo carn j3 
Quarto exodo muTcu!is:duolongitudinaIes,u l* 
titudinales:quatuor tranTuerTales.Copofitio m 
efi: vnus panniculus inteftino mediate zirbo. 
modusTuendi Tecundum antiquos* Incipeeu a 
Tubtilifiima 8C cum filo de Terico vel de neruO.fi 0, 
magis appropriata: ficutTunt chordae inftturn ,c 
rum madefadaeinaqua: 8C fige mirach ex v^a?a 
tantu,ex vna parte dimittendo fiphac:et ex 
poftea cape fiphac ex aha: &anoda duphCIte 
curfiuum. Iterum incipe in aduerfa parte c%tc.r. 
intra:& perfora totu mirach cu fiphac:3C ex a 
tccapefolu mirach \t 
8C noda firmiter:& fic ordinate procede don c(t 
uifti Tutura. Alius modus Tuedi: cape totu m,r^ 
fiphac ab vno latere: 8>C fimiliter ab alio latere gi je 
do:&nodanodumlctficperiftum modump 
vTque ad finem. Alius modus pellipariorutm ,^f|i 
Tecundum Tuturam eorum: hoc modo cape 
cum fiphac ex vna parte, & ex alia exeundo 
fine fiphac. Etitcrum capeexalia parte miraC .r3ch» 
fiphac:ct ex alia parte cape fiphac exeudo cu 
et fic procede Tecundum modum pellipafj°r 
ad finem ; puncfta autem debent diftantia 
fe per Tpatium latitudinis digiti annularis. quf' 
amplitudo non tenetTecundum op oportet* 
do punda Tunt nimis ftrida.*quialabiauuln<-■ DEA P O ST E M.ATIBVS 
O-Etnoa q> filum nonfitnimistortumrquiaiu 
Qua ncPt,oncm tu met potes deftorquere. 
tnodus futurae 8C maxime inlabijs pucro>- 
dtn .* cfl,,3 fifucres cum filo, difrupcrctur:ficutin rL 
°^,n futura fit dimittens 
Vin"Us^.c‘rcudrcavoIiiend0filu,&:annodando, 
Id °P°fiit difgregarfinec poifitacus rcmoueri vfq; 
cofolidationem:etpunda acus incidam 
tes^Urntcnah'a:nepunda figatur in carne:etfiuis,po 
’Cereacus argenteas:fi visdirnittereincarne, qd* 
Hjtt.00r|fipronobilibus8^delicatis. Situsinfirmiad 
fitueturtali modo vt vulnus 
V*rk t,u&>utinreftina no expellatur ab altjs inteftinis. 
ato. fi vulnus eftinlatere dextro, voluatur 
,Uprafiniftru:& fic dealfjs. Ethocpoftremo no 
t0pl e vulncribusinteftinorum hepatis,fplenis,mul 
ttitefiUres moriuntur quam euadant: quia difficile eft 
lriaad proprium locum fituare. 
Cfatur dc ligatura uulncrum. C ap. IX. 
ma" 
p0(r x,mc Gale.& fui fucccflbrcs,q? ligaturas facere 
mt»s in vulneribus 3C fiffuris tribus,& denomL 
Hlc 0 . &as ligaturas tribus nominibus. Ligatura 
dUo,nar,Ua eft illa quae per ligaturam incipientem ex 
VU|n>UscaF,,tib«sftringcdofadtadh3ererc duo labia 
Vi' Sadl|lt«c«m quae erant e!ongata:& ifta eft me 
5tq?U^'ltura ligaturarum.Sed fi vulnus fueritmagnu 
glPro^undu: neccfre eft cp currat aliquando futura: 
10 uPrafdffuramtantum:& fitushorum plumaceo 
fit ficutcxemplum 
< JfParet. Sitlinca reda vulneris inter duospluma 
s triangulatos: ficut extra apparet 8C vna pars 
a fn^jfUr^uPraduospuluiUos:8Caha parsite- 
VqI jCen(aat fijpta duos plumaceolos crucialitcr 
VUcnd°, ftringendo fafeiam volutam a 
donec adhaerere carni facias cum tua IL 
: r,n§ ex angulos. Iftud ligamen fafeiae 
V11 caPiturn cum iftis plumaccolis triangulatis 
plu coarratfupra locum fciffuroe: fortius quam fi 
nief y cf°fi cflent quadrati. Ligatura expreftiuafa 
\\ n<;iPecum vnafafdaab vno capiteaprofundo 
ener,s*etfempcr verfusorificium ligado mollius. 
gratia.*ponatur q? quidam homo habeat ori 
tes,**11 Vulncrisin medio coxae.* 8C fundu fit circa par 
les^Cnu: tunc age:fed fine incifione, fi aliter facere po 
e cum plumaceolisin profundo:8C cum liga 
lifjc vfc^adorificiumifuauiterfafeia mol 
VndncJo:&ficifte modus ligaturae eft valde vrilis in 
in qualibet 
Uln ne materiaedefcendantadinfima.Ligatu/* 
eruatiua medicaminis fupra vulnus.*quia vtplu 
ihqu!? fieri oportet in contuffonibus cum vulnere: 
tyyjp Us oportet vtiliseft:fecundu 
Urt}eftin expericntia:facipfam taliter vt confer 
ecficamenfupraIocum:&q? non ducatdolore 
nini°ro ptopter nimiam ftriduram.*quia per hoc 
dolor 8C apoftema. In aliquibus cafi - 
incarnatiua & expreffiua faniei non po>* 
propter aliquod impedimenta, fcilicctquan 
: v i r* afi*oc,at:iJ,r dolor vel apoftema vel 
Scando vulnus erit in capite: quia caput eft 
rum tale rotundum.*quiain ipfo non poteft be 
ne fieri: nifi ligatura confematfua medicaminis. Etfi- 
militer futura no cifec bene conueniens i n capite 
doibicifet vulnus: nifiiilud vulnus eftetinloco dL 
fcooperto in capillis. Sed fi occurrat vulnus fieri in la 
certo:autcrictoraliter;autfecundam 
eundum Iongitudinem.*aut tranfuerfalitatl: runcfuc 
fi cibi videtur:quia haec fuicio fit fecundum iudicium 
optimi medici :fcd vtileeftaliquado ponere ftuellos 
finefutura:incipiendoa fundo vulneris:8C ficfucccf' 
fiue procedendo vnum fiuellum poftalium cum illo 
mirabiIiunguenro:quod dcmonftrabiturin capitulo 
folutioniscontinuitatisnerorum:quoniam ibi magis 
critadpropofitum:&: hoc modo oporrecfieri:nefiac 
incarnatio in parce fuperficiali, 8C in fundo remaneat 
abfeofio 8C cauerna. Studeitaqpquantum pocesrepc 
rirefundum vuIneris:quiahocfaepecontingic: q?c5 
aliquis vulneratusfuericinilloinftanti: medicusopcl 
mereperietfundum vulncrisrfed poft cxcimfUonerri 
inftrumenti: medicus non poterit reperire fundumX 
dC in talibus vulneribus oportet vt clargemus, 8c arm 
pliemus vulnus propter timorem caucrnae. Vulnc 
ra autem cadentia in mufculo: fecundum longitudo 
nem funt magis apta incarnari et confolidari cito qua 
vulnera:quaeeruntfecundu tranfuerfalitacem. 
Sequitur capitulum de medicinis incarnantihus:quoi 
capitulum fecundum Auiccnnamincipit» 
Harum medicinarum. 
fiementio in generali demcdl 
Cum lupenus dnfsincai.nantibu^nuncficut h, 
cit optimus Auicenna,ponam in fpcciali:fed virtutes 
harum medicinarum incarnatiuaruiam narrauimus 
proprietate 8C corttinuationesipfarum.Rcperiripof- 
funt iftae medicinae exparte trium caufarum,fci!iceC 
aut ex parte mineralium:ficutfunt fepee metalla quar 
generata funt ex mineris terrae: vclithargyrum, ceruf 
fa,antimomum,thucia,fulphur, minium, plumbum? 
8Calia minoris virtutis:&ad introduci 
dum efiPetftumincarnandi propter grolfam carum pc 
netrationem:nifiadmifceanturcum oleis ad formam 
vnguentorum:& oleum adiuuctad deferendum vir 
tutem horum mineralium ad fundum uulneris:quod 
debetincarnari: quoniam in unguentis oleum eft tari 
quam fubftantia:& cera tanquam corpus. Nota q> 
omne oleum quod apponitur in unguentis uulnerut 
debet eife exiccatiuum:ut eft oleum myrtinum, oleut 
maftichinu. Medicamina incarnatiuacxparteplari 
tarum:funtficutfoIia arboris querci mafculaeempla-* 
ftratae,& folia falicis, folia caulis, foliaamborum ma# 
lorum, foliaarnoglolfae. Etdegummis glutinum aU 
botin 8C propricin membris neruofis,& nux cyprefi* 
fi,8C puluis molendini, 8C hordeum aduftum,etpro* 
prieinfenibus cu cera 8C oleo myrdno,ct herbae 
dae equinae. Ad gcncradum carnem in uulneribust 
quae funt in capitibus lacertorum. 
Medicina ueroincarnaciuacx partibus animalia* 
eft lac acetofum valde, & pili 
guishominis aduftus. 
Medicamina compofita ut tangit Auiccn.funtiftaJ! 
ut primum medicamen eft unguentum Rufi. 
Vnguencum Rufi adfanandum uulneraincarnaris 
do. Reci.cndici, mini], lithargyri,anadrac.fj.ladani, 
refinae pini,laccae, purpurinae piftoru, ana drac.i.olei 
maftiches,& cerae quod fufficit:fiatunguentuqcf pro B B e T A r A' 
nobilibus efi: mirabile & pretiofum. 
Vnguentum aureum mirabile auAoritate Mefu( 
adincarnandu. Rec. cerae dtrinae,vnc.vi.olei myrti, 
lib.rj.5. terebinthinae, vnc.ij.refinaecolophoniae,ana 
vnc.i.5.olibani,maftiches, ana Vnc.i.& croci,drac.i, 
fiat vnguentum. 
Vnguentu incarnatiuuauAoritate Efculapq primi 
medici. Rc.herbae diAaelatipquaeeft 
tatis. Nam cacando filios hirundinum, tangunt ocu- 
los cum hac herba,8C redit vifus:8c diAa herba pulue 
rizetur:& refinaepini,ana vnc.rj.olei 8C cerae qcf fuffi 
cit.*fiat vnguentum. 
Vnguentum de floribus falicis au Acritate Demo- 
crithquod ualct ad incarnandum. Re.florum falicis, 
ctfucci foliorum eius,vnc.ii.lachrymi,vel terebinthi 
naeloco eius,vnc.rj.afpalthi,vernicis huidf,ana vnc, 
I.colopho.dra.q.olei,et qcffufficit:fiat vnguctu. 
Vnguentum incarnatiuum. Re.fucci pulegtj mo- 
tam', fucci calamenthi,fucci cetauref,velpuIuerisifio 
rum , ana vnc.rj.olei myrti.8C cerae quodfufficit: & 
fiat vnguentum. 
Emplaftrum delirio auAoritate Mefuc: quodrcla 
tum fuit Alex. Re.opopa.par.i.rafuraepannidelino 
fubtilisantiqui 8C mundi, partem,5. vini 8>C mellis, 8C 
oleiro.autmyrtini,par. v.lithargyri,aIoes, farcocol- 
Iae,myrrh3e,anapar.i.tertiam:fiat vnguentum fic re- 
redoin mortariorinfundendo nunco!eu,nuncuinu: 
8C qncj: additur in eo vitriolum partis vnius quarta. 
Vnguentum mei magifiriLucacadincarnandum. 
Reci.minij,vnc.rj.terebinthinap,vnc.i.ceraerubea?5C 
oldrofati: quod fufficit:fiat vnguentum ad formam 
Vriguenticitrini. 
Vnguentum aliud mei Lucae. Re.mafiiches,vnc. 
!).puri albi 8C bene mundi: 8>C madcfacin aquafaluiae 
calida aAu:in tantum q? fiat ficut colla: SC poftea ad- 
de puluerismaftiches,& thuris, 8C 
puluerisdeptefortiori refinae, ana.8C fiatmiftio:&I fi 
dcficcetur ab acre:madefac cum aqua calida faluiae. 
Puluisincarnatiuus. Re.puluerisgallarum cypref 
fi,& gallarum quem' no perforatarum,thuris,mafti- 
chcs,rarcocolle,rartari,aIuminfszucharini:fiarpuIuis 
rubtiliflimusomnium,ana.&fupralocum apponein 
parte fuper fitu vis, potes facere vnguentum 
cum oleo 8>C cera. 
Sequitur dc medicinis cicatrizutiuis fcu cofolidatiuis. C. X» 
COnfolidatiuum medicamen 8C cicatrizaciuu m 
8>C figillatiuumideintelligatur 
!ud tale medicamen quod exiccatfuperfluitatem 
perfluentem ad fuperfidem vulneris donec fiat cor-' 
tex fuper ipfo cuftodiens a nocumeto 
tiec cutis in vulnere generetur: vnde cicatrizare vuL 
hus nihil aliud eft .* quam carnem in fuperfidem vuL 
neris indurare. Sigillariuum vero medicamen eftil< 
lud quod indiget vehementiori exiccatione 8C multa 
ftypticitate:quonia necefle eft vtrecuperct:quod 
turalirer eft vehemetioris exiccationis, fcilicet cutem 
exiccandohumiditatemextraneatradicalem vehe 
menter. Scias ergo q? medicamen confolidatiuum 
cum auxilio naturae addit in quantitate carnis,donec 
confolidetur vulnus:fed aliquando tibi occurret: cj> 
tonfolidare volucris vulnera:&mlquam poteriscir 
medicinisfumentibus nomen confolidandi: quonia 
vulnera diftemperatur in caliditate autfri* 
I vel fic.velhumiditate.Bonusergo medicos dep 
hoc prouiderc et reducere hoc tale diftempcratu c. 
contrario ad Tuum remperametu, ver.gra. Si vu. £/ 
fuerit 
do SC cah'ditas:appone medicaminafngidarficut^^ 
guetudecerufla,vel aliud fimile: donec remouca 
illud qd7fupfluit de caliditate: 
alfjs qualitatibus. Multa adhuc alia occurrunt Q 
menta confolidationum. Exempli gratia. Sicut 
mala q oritur in vulneribus: aut caro caIIofafiuC f 
ra circa labia vel intus: vel malus 
pore vulnerari:quaeoiaa medico confideranda u 
Oibus igitur his cafibus impedientibus addere op 
tetfuam medelam:ctcum fuo cotrario rnorbu3 
re:8C poftea reuertarisadeonfolidandu vulnuS* 
cu medicinis fimplicibus quam copofitis. Pritn0 f 
f go lapiamus a medicinis fimplicibusapprobatis y 
egregios do Aores. refina fic.hoc eft puluerizat3 
uis myrti,puluisabrota,aftati.i.rutaecaprari3e?Pl‘ ct 
corticis eris,puluisolibani,puIuisIithargyri,pU|i]js 
tauree minoris,puluis venae tinAorum.i.tnza*? 
ariftol.puluis ex oflibus cobuftiSjpuluisalumin15^, 
chiae combuftae, puluis gallaru cypreffi, puluis r 
ru ficus,puluis pedis coruini,puluis fterco 
niscomedetis oiTa, puluis lacerti viridis, puluis *r 
puluis thud$. In complexionibus autc calidis«F 
uisfandali, puluis nenupha.puluis aloes, puluis 0f 
puluis ariftol.puluis cholchotar.i.vitrio.cornb 
&dithargy.puIuisceru(Tae,&puIuisfepiae. , jjj/ 
Vngucntu confolidatiuum. Re.panulineu a 
tum 8C nitidu,& tere vel cu cultello, frica:& fiaCP ,y 
uis ficut alcool: deinde fu me oleu vehementis ‘fK r{f 
f cifaris:iicutoIeum myrtinum:& ponein iphiniP 
galbani,& diiToIue:etponein ipfum panu coiec , 
8C ex eo fac vnguentum; & fi vis q? fortius 
addatur parum thuris SC ariftol.rotundae como 
&iftudcft vnguentum relatum ab antiquis, 
Vnguentum nigrum auAoritate Auice. qu° tc' 
catur vnguentum tetrapharmacum.i.dequatu 
bus. Recip.lithargyri,vnc.i.acetifortis,vnc.i0^rf(: 
unc.i.decoquantur omnia cum Q/ 
moueatur:doneccoaguletur:&iftud vngu^t*' far' 
ITtum eft ab Auic.in quinto. Sed fi' vis, vtadnUj 
tiusfaciat nafci:tucponedethucia,opopa.ad‘t0 * 
fit ficut pondus medidnaru quacuor* 
Vnguentu digcftiuu 8C incarnatiuum. Re,t rh^f 
thinaelotae, vnc.iirj.mcllis ro.colati, vnc.^J11! jj^S 
farcocollae, ana drac.vi.farinae hordei, unc.i*11 u(Ti 
Ouorum.fj.croci,drac.i.mifccantur omnia ben 
ipatula:utbulliantaliquantulum cum igne 
Vnguctu de centaurea incarnatiuum. Re* £0r& 
mi.unc.i.arift:oIo.rotundae,unc.5.uen3Cr‘rl 
ctlacc£,anadrac.fj.tercbin.unc.i.oleimafticl1 7 
i.ccraequodfufFidt:fiatunguenturn. . {2c* 
Vnguentum citrinu cofolidatiuum in p 
myrti, unc.p u(ii 
ui.cxtindi,drac.5.ceraequodrufficir.fiacunSu^i|J'ac, 
in mortario fine igne propter argentum ui. Rc.<e 
Cerotum fiue unguenta durum de cerull> tS & 
ruflae 5C olei ro.ad placitum in triplo de oR°* 
decoquantur donec dcnigrcfcant:et fac lentu 
& cum unguentum indpitinuifcari: adde c 
caftratiad tuum placitum:8c fac cerotum. - qn^-r 
Cerotu de minio mirabiliter ualer.Re.mmn^. Ve tadiu bulliant tantu cum lento ignei 
VifTllr,Urn ,n profundo caciaeaduratur :& fac ipfum 
p hirn 8c durum ad formam ceroti* 
t3r*.U u,sdcatrizaiiuus. Re.pulueris olfiu cruriu vac 
rls 
pUniinis zucharini,drac.irj.mifcefimul. 
WU UlSrub* Re.ruziae tincftorum,olfium vaccae co 
iij 0rutn,merdafengi,ana drac.rj.thuris,aloes;drac* 
prcocoll3e,mcmite,anadrac.f.fiatpuluis. 
u,Vialius roforu. 
, fc.ro.alu.an.puluis coralloru, dra.i. 
ec^carnen oprimu profenibus* Rc.hordeuco» 
Plueris 8C et cum ceruf 
3ana dra.i.SC fiatpuluis.*quia valet,.p fenibus. 
£0| ,.nSucntu mirabilcin omni complexione. Re.la 
vnc.i.pulucriscndici, pulueris curcumc, 
Uer,sfang.drac.pulucrisfuccichelidoniaecogela» 
vnc.i.f.pulucris battiturae 
~c‘*i‘antim°nn, drac.i.cerae citrinae SC olei rof* 
Vjf ntlIfuffidtadincorporandu:& adde modicude 
c° quercino: vt fiat bona conglutinatio. 
$ca ' 
i ltl-r capitulum de medicinis facientibus nafcicarnem 
’1 Uu}ncnbus cr ulceribus. 
cdicinis facientibus nafei carnem: C7 cjl expoftiodU 
I florum fupcriuscapitulo quarto. Cap. XI. 
bfxiproprietate medicinarum factentiu nafei 
c quomodo oportet vt fintin coplexioni 
lils‘Hocautccapitulum eftexpofiduu illiusqcf 
il0 uPrade medicinisgenerantibus carne:cotinua 
Auic.&: dicendo magis in fpedali. Medicinae 
cum mu 
,sn.cyuis,fi fuerit locus: & fi in vulneris erit 
tunc mundificailludosrafpandoil» 
hu , cxicca>pfiim fortiter cum zegi.Nalcnitas flue 
Ptr 1C^,taS €xtranea olfis prohibet natiuitate carnis fu 
ti0 cum cxiccatur 8C rafpatur cum rafpato 
ud Tupe** quod fit materia, ex qua generatur 
in *car°. Medicinaigitur generatiua carnis exiccat 
})C,110_gradu : dC parum plusaliquadofecunduco 
,'°ne membri cuiapplicatur.*quia medicinafacic 
in^1 Carnein uno corpore:5£ in alio no.hoceft:quia 
j)tc eft diminuta cxiccatio, in alio temperata pro» 
7u«rfas complexiones aut regiones.O mne qui» 
*is lcc3tiuacuius ficcitascftminor ficcitatccorpo» 
beL °n facit nafei carne in aliquibus corpibus.‘donec 
in ficcitate conuenientietde 
VJC‘ aco tingit q? exiccatio debet efle in rcfpecftu ad 
corporis. Exempli gratia* Ali 
Vulnus eft humidu corpus fic.&fic ccon 
lic humida:& quandoq? 
Vjn PHma dilpofitiOne, quado corpus eft humidir 
c cus ficcu m:fit ficutolibanum 8>C farina fabarum 
maximecoueniuntincomplexio 
quando coplexio 
<iiCjlcca & vulnushumidu.‘tunc neceflariaefunt me» 
0,ae Vchcmentiuscxiccatiuoccum menfura 8C ope 
Vtarift°lochia,radix opopa.&C dragagathii* 
t'ibusrr°lum a^u^urn‘fn duabus autealijsdifpofitio 
“ •qfiambofunthuida: uelquando ambofunc 
ar-,Tlln,^ra ficut funt medicinae mediae: ficut iris 
na^uP,n°tum.Senes autem,^vt tangit Aur.eget 
ViOf Cln,s3in qbuseft caliditas for» 
Cutpix,thus>farinahordci,farinafabarum,fari 
DE APOJTHMATIBVS 
naorobgradixliln,ari1ftofb.climia,6p0panax. Sed fi 
videbis re nihil proficere cum vno vngueto:tunc dfe 
clinaad aliud vngucntum:quiain una medicina repe 
riripotefteonuenientia 8Cdifeonuenientia: 
hoc conceditur fieri admiftio plurium medidnaruA 
adinuiccm confiderando:quia una fupplet virtutem 
alterius. Igitur dico q? a meofirenfum eft; q? omnibus 
Vulneribus deficcatiua conueniunt:fedtamen fi fune 
concauaminus quam in altjs vulneribus:deficcatiua 
funtapponeda.necefle tnefteaelfe mudificaciua. Eis 
vero quae folum oportet folidari multum deficcati» 
ua:nifi mundificarionis et parum ftyptfcitatishaben» 
cia conueniunt:quae autem funtcicatrizada, ftypticis 
8C deficcatiuis opus iiabent. 
Vnguentu faciens nafei carnem Sc digeftiuu. Re* 
terebinthine bene lote cu vino, vnc.ij. 8c vitellos ouC 
numero.fj.mellis, drac.q.thuris,drac.i.fiat miftio* 
Aliud vnguetu pro pauperibus:quod cito poteft 
fieri. Re.terebinthi. vnc.i.& mifcecum vino vitello 
oui fincigncretfi tu vis,potcsabluereterebinthina:ec 
erit bonum in puerisipfam abluere* 
Aliud vnguentum gencratiuum carnis* Re. tere» 
binthinae,vnc.r).vnum vitellum oui.mellisro.drac* 
q.farinae milrj, & thuris. & fang.draconis, ana drac.i* 
mifce:& fiat vnguentum exfenfibile* 
Aliud vnguentum digeftiuum & gcneraduucar> 
nis. Re.refinaepini,&: tcrebinthinae,ana vnc.fj.pona 
tur ad ignem,5C colentur per petiam.‘6C 
poftea addatur de terra alba et oleo rofquod fuffidtt- 
3C fiat vnguentum : 8C poftea addatur puluis thuris, 
farcocolle, ireos,drac.fj.& optime incor 
porenturinfimulcumfpatula:poftca malaxenturcif 
vino montano pluries. t 
Vnguentu generaduumcarnis:vbieflet malaco» 
Re.cerun^lot?,Vnc.m>Iithargy* 
i. olei violati ro.ana vnc.i. cerae quatufufficitifiac vn 
guentu.‘& in fine addatur vnu albumen oui recctis* . 
Puluisgeneratiuuscarnis:vbipolfit puluisremo» 
ueri omni dic:8C hoc in vulneribus. Re.radicem her 
bae quae vocatur falconem,aliter vocatur herba vn» 
garica: 8(. alfimilatur maluauifco 8C floribus 8C folijs 
8C in radice: 3C exiccetur radix in furno: & fiat puluist 
quia nulla res eft magis mirabilisin generando carnei 
8C eft calida SC ficca, in fecundo gradu: & multum 
valet in tibrjs. 
Puluis defanguinedracois, de myrrha,deaIoe,da 
fandaracha, de thure, de lithargyro, dehermodady»- 
lis,de ariftol.de farcocolla, de coraliis rubeis, 8C olTc. 
cobufto,etantimoio,& fl ore eris,et thutia.ee de alrjs,. 
Vnguentum generaduum carnis in lenibus* Rec., 
picisnaualis, vnc.rj.depuratoeafordibus.terebinthi» 
nse 8C refinae pini, vnc.f.pulueris florisaeris,fcrop.rj* 
lithargyrijdrac.q.oleicommunis 6C cerae quodfuffi» 
dt:fiat vnguentum* 
Aliud vnguentumincarnatiuum:& vocatur vn» 
guetum cerafeos faciens nafei carnem in vulneribus: 
8C mundificat 8C incarnat vulnera. Re.ariftol.rotuti 
dae,radicuireos, fanguinis draconis, ammoniaci,far» 
cocolle,ana vnc.5.lithargyri triti et puluerizati,vncfc 
v.& decoque lithargyrum cum lib.i.olei vfq? q>H> 
quefiat:& confice cum alrjs* 
Aliud vnguentum mirabileoprimumad vulnera 
putrida: 8>C generat in eis carnem, 3C figilladSf prohi» 
bet outrefaSione* Re.nryrrh9eaaloES,farco£oHse,an3 partc.i.mcllis difpumatiduplum ponderis omnium 
vini boni albi quantum fufficit, fiat vngucntum:de- 
coquatur cum facilitate: vfq?quohabeatfpiffitudinc; 
& additur in medicamine vitriolum, par? 
f.8>C propricquandointendimus confumcrecarnem 
fuperadditam in vulneribus. 
Sequitur dc vulneribus in capite abfquc Lefione offis cun. 
uulnerecrcumcontufione. Cap. XII. 
COntingitautcmuItipIidtercaputab reobuian 
re autreobuiata vulnerari vel contundi fimu! 
& lemcl: aut in loco cooperto a capillis:aut i loco dii 
cooperto abfq; oflis.Si aute tale vulnus critfim 
plex: vnica erit intentio curatiua.f.coniun Aio pardu 
follitarum: 8C hoccii futura fiue ligatura incarnatiua 
fi vulnus fuerit inuetu in loco difcoopertoacapillis. 
Si aute fuerit vulnus in loco cooperto timendum eft 
valde:ne vulnus fit peius fua apparentia:quia fi laefio 
tranfirct almocati, huic capitulo no folus modus cu- 
randi pertinet:fed ad capitulu de fraAuris oflium eral 
gebra. Medidnaeauteincarnatiuae,dcbenteffecxicca 
ciue vt fupra in regulis defuper cacu me- 
didnataliin capite incarnatiua:cuiustalispuluis. Re. 
alocs,myrrhe,olibanf,fang.dra.anadrac.irj.Scdfita- 
le vulnus fueriteueffufionefanguinis: tunc cura 
xufanguinisipfum reftringendo cualbu.oui & pub 
uenbuscoftriAiuis,& madefaAisin vi 
no ftyptico,& expreflis tantu bene: & poftea madefa 
Ais in albu.oui, cum pulucribus bene conquaffatis 8C 
abrafis capillis cu forficibus ab ipo uulnere. ReftriAo 
fanguine curetur vulnus ficut curantur alia vulnera 
fimplida. Dixit 
I/um.*q? cerebru gallinarum affatarum quantu cftpof 
fibile a fua proprietate 8C couenientiaconfortatcere' 
brum,etretinetfiuxufanguinis.Maximuquidcmad 
cxiccandi! vulnus,& adretinendu fluxum fang.dici 
tureffefermentuexiccatum:& fupra vulnus pulueri 
jearuperfefolum.Si aute vulnusfueritaffociatum co 
tufione:tunc procede in hoc cafu maturado ctdigerc 
do apoftema.Ted pro fua curatione procede cum em 
plaftro facto de farina hordei,8C cum calamentho,& 
xnaiorana,folrjslauri,florum 8C florum 
afari,&: ftccchados,arabi,& origani. 
Curatio vulneru capitis ad almocati. 
catus cft paniculus cooperies os. Re.olei ro. fic calidi 
8Cinfundein vulnereproaliquibus diebus:5Ccircii-' 
circa vulnus apponendo ftucllos madefactos in oleo 
ro.& fupra pone hoc tale vnguetir. pini be 
nepur3e,vnc.rj.pulucris thuris,& gumi eIemi,&C ver 
nicis,anadrac.r).oIeirof.& cerxquod fufficit:fiat vn 
guentum ad forma vnguenti citrini: 8>C poftea ablue 
jpfum cum vino montano, quado erit quafifrigidu. 
- Emplaftrum cofortariuu cerebri quod 
uenitin hoc cafu capitis. Re.farinae hordei,calamcthi, 
origani ,ana./v\.i.floru chamomillae afari,maioran3e, 
folrj ftccchadosarabici,foliorum Iauri,ana.M.i.5.olei 
rof.&: chamomiIini,ana vnc.rj.fiat emplaftrum cum 
fufficientiaquaadcoquendum ipfum:& Iftud empla 
Itrum maxime valet,vbi erit vulnus cum contufioe; 
& etiam fi fuerit vulnus cum fractura cranei. 
Aliud remediu valde conueniens in capite,quado 
tHt vulnus cum cotufione, Re.meIro.colatir,5£,p!j 
ccin vulnere: quia abfterget faniem, 8C conferuabit, 
necaro vlcerius putrefiat:quamuis fic contufa. 
BBRTA P AI IA 
Traftatus fecundus decafu&T ofKnfi°f 
& de cotu(ione,5<rattncfone,& cxco^5 
fluxu (anguini 
&T primo de contuflone, Sc attri 
tfone. Cap. XIIL 
Hffpofir/ones aegritudinales quaead1m 
repolfunt iun Aurae Auicen.tcft3^1 
capitulo primo de dislocatione, y1 
rur cffe quatuor: quod cadit hicfr*' ' 
■- — capitulo decafu etoffcnfioe, etdcC , 
tufione,&attritione. Primaquidemdicitur disl?., 
tio. Secunda contufio. Tertiaagamen. Quarta d 
gatio.Dislocatio cft:, quando vnum os fcparafU 
*' alio per contiguiratcm iun Auraefeparatione ,ntfrI)tj 
Et dicitur dislocatio, quado os erit extra fuum <lC . 
locatum.Contorfio eft,quando non eft: feparati0 
tegra a iun Aura Tua no completa neq? apparent 
nifefta. Egamen vero eftimperceptibilis dislo^ 
cum extcniionc ligamcntiiunAurae. 
qniunAum additur fupra logitudinc naturale*11, 
fit ab humiditatibus vifeofis, maxime facientibus ' 
bricareiunAuras:fedhecretardamus;quonia h£cjj, 
Aantad capitulum dcdislocatione:quiahic tntc(l 
mus loqui de conrufione etattritione. ,./ 
n. eftfolutio continuitatis plurimum Pf 
vyOntUUO tI'um numero in lacerto:mufculus/cF£/, 
ficulusidem compofituscft ex carne, 
dio vtfufus,&in extreinitatibusfubtilis vtcaud 
certi: 8C propter hoc dicitur lacertusrquiaih forfl* 
: lacertae:3C eft compofitusex carne neruo 8C 
to:& ab ipfislaccrtis oriuntur chordaead dandu & 
tum. Neruiautem oriuntur a cerebro mediant* , 
cha ad dandum fenfum. Cum aute acciderit q? 
tusc5tundatur:fepc effunditur adipfumfang111 
rimus:cxquofitapolfema:quodraro co tingit 
putrcfiat:quia no exhalat per poros:quifuntc°n 
Ai conftriAioncrci corundtntis exterius ex p 
guinisapoftematiinterius: qui fi non refoluatuf? 0 
cit membrum adputrcfaAionem. Etnonfol5bc 
ftema propter contufionem 8C attritionem 
lacerti tantum: fed etiam propter contufiontm 
pturam venarum , tam magnarum quam cap,l‘ 
8C circuftantium illi loco: 8C excoriatio quaeftft 
ex contufione,aut ex cafu, vel offenfionc:fi110,1 
pareturadcurandum:acciditcancr$na SC m^rtl r0/ 
tio illi pelli excoriat:aefed in attritione villorum r 
cede quantum potes ad fanandum dolorem. / 
' attritioeftcontufio: 8C n°nr^ 
Omnis nanque niscomufioattritio cfccui<, 
rationem tangitGalenus dicendononfolum 
nitudine corporis, fed etiam in temperato e%\ 
purgato confert phlebotomia propter mag^1 
nem morbi. Et alibi Auicenna in capitulo dc i 
ca.Cum nonincipiscum euacuationehumor,s cc 
dum quod oportet, immo medicaris vicus K11 
ri cum eo quod fanat, redit ex alio loco cum «l0 
toparuo. Et in capitulo huius materiae diciti lUni 
na. Non reperitur in pluribus harum difpoiit* g/ 
hoc accidenti excufatio a phlebotomia:irn 1110 
ccs artis praeparant ad illud, fcilicet phleb°c^frjUjTt 
quamuis fit mundum.Phlebocomia fit ran013 DE APOSTEMATTBVS 
U(1 riI«n corporehumano:autrarioe cacochymiae 
tCn|.ct‘5°rae**aut ratione minuendi materiam peccar 
itcu^quanto,vel,'n qualflautratione diuerfiois:qd 
hoccafu:ne 
Perucner>tad locii contufum, plufqua 
cft tl1 & no pro debitis 
malus. Fada phlebotomia feftinctur 
har Ca‘,a:ficut funt emplafira prohibetia fliixii mate 
1} m ac! talis prohibitio cft cu infrigidatioc 
0U t,citate:quod no laudo in magna contufione. 
lifScni ai|reiam languis fueritin loco coftn<fhis,errol - 
fiu rimes q> membrum putrefiac:neccfla 
PUtt p ‘ntab curatione extrahere fanguinem: vt no 
bi|e C^arabqua particula mebri.Si vero fuerit pofli- 
fo(uUrtab’sjanguis propter raritatem porofiratum re 
tjs l§(?tUr:cn embrochis aquarii calidarii,etcii vngue 
ernplaftrisfiat,Et medicinae carminantes larigni 
itlCar0rtUum,olearefoIunua,(S<: refoluctialaflirudine 
Oem.15fam eu^a^*am fiuecontufam:funtoIcum 
anethinum,& de cymino,& deero 
~.c*e^,um>& Crocu,& cyminum decocftum, SC 
Gal.quonia membra 
l*nteJ. humfdfs.hoc tamen no fitfecundu primam 
tige^ti0nem:fed vralleuient dolore ab eis, 8C eius mi 
DMCddendaJrem Gal.didtcpaliquado cohibet 
Vr|.P. 30rocnia plenimdine corporis no apparete. 
V< *g?a‘ mortrus fi fortiffi m us et molcftifll m us: 
rtusifirmi fit fortis:no dubites de phlebotomia. 
JiOetTl^*aJ'tr"<:arrn,nans^ingu,nem rnorCuw,quado 
• r!tb>encprofundarus. Rcc.malueabfinthrj, ana. 
aqua hordei, &Tfemi.lini,et 
flo.rum chamomiIlae,furfuris,ana.M.i. 
5,u”sg coqne om nia cii decoAione mal 
p abfinthrj:& fupralocum appone. 
mirabilecarminSslanguine mortuu. 
m,ficcum aqua calida:<Sd cii difta 
Ce parum mellis, Sc farinae hordei: 8C coque 
parum puluerisarfe 
iftud emplaftrum mirabilircrrcfoluir. 
'Ud fluan Fanguis no erit valde profundarus. 
cj0rirc 
bsjV cbamomilini,ana vnc.rj.farine 
acerofi, vnc.5. mifcc:& fiat cmpfm. 
P*aftrii adrcfoluendum fanguinc mortuuoptf 
Vf.Fj cerae vnc.rj. terebinthi. refin£, pini,ana vnc. 
Rr^c5* j*0- Sc cha m o m i 1: n i, ana vn c. vir], farinae fccn u 
N* ,rbun's,myrrhae,cymini,calamenthi,origani,rc. 
vnc.f. 8C fac vnguentum, 8C coletur: tS<: cii 
| at cii 
tot0tabeneincorporcturadinuice:&: cuifto vngue 
y Uslocuslaefljs vngarur fempante comeftione. 
mirabile dieftum martiatum optimu 
a^Ae ad carminandum fanguinem mortuum, 
hfc/ raea)bae,Iib.5.olei,lib.iii].rutae,vnc.irj,5. 
c*jfl.fa^ marini foliorum lauri,fauinf 
*t3e5Vnc.iirj.liIrj,calamenthi,fpodrj,artemifiae, 
5. ec°nicae,brancae 
rtl°niae, abfinthrj, herbae parefefis, herbae 
en>pear,^cymaru fambuci,herbj grafulae,millefolrj, 
u'U3P,chamedryos,centaurcc,fraguIae ,quin<qi 
cetrach, ana drac.i].cuifci,radiciscymini, 
nc‘5.myrrhae,vnc.irj.fcenugr3eci,vnc.5.(3<:dra. 
rj.butyri, vnc. 5. drac.i. vrticap, violarum, papaueris 
rub. ment£farraccnice SC ment£, lapathi]', polytri* 
chi,carduncelIi,marn'sfiuegariophyIlatae, melufa.Im 
guaeceruinae, cnTpulae,camphoratae,ftyrads,meduI> 
laeceruinae,anadrac.rj.oIei nardini,drac.i.herbaecol-' 
ligantur in medio menftsMaij: &vnadieomnes vel 
duobus:fi poteftefTe,ab hora tertia meridie, 
conficefic herbastritasinodorifero vinofeptemdic 
bus.ocftauo verodicad lentum ignem ponantur:& 
cum uinii aliquantulum cceperitconfumi 3C 
riraddaturpraedirum oleum:8C bulliant 
bae incipiant di minui: deinde ftudiofecolcntur etpro 
iedis herbis ponantur:et cum cccpcrinr bullire,pone 
ftyrace;& cum modicum bullierint, pone butyrum, 
6C axungiam aliquantulum conrufam , Sc oleum nar 
dinum,maftichinu,& oIibanum:apponaspoftea ce- 
cum cera IfquefaAa fuerit,femper cum 
laagitando, ab igne depone:etcum coagulatum 
rit,in vafereferuetur. 
Cum autem harcfftvnadifgrcflioab obferuando 
ordinem Auic.oporret vtaliquid dc 
magna contufionc declaremus: vtipfc met Auice, te- 
ftaturibi.q? fi no fueritita:fedfuerinr foluriones mul 
tx SC profunde Sc longinque ab eo quod apparct:no 
eiTetexcuiatfo a fcarpellatione profunda:8C rcmouea 
tur quodeftremouendu:proccdendo ficutfittn apo 
ftematibus et vlccribus malis taefis in capitulo dc pru 
na SC cancr£na,<5£ alrjs cum ventofis Sc fcarpellationt 
busin pluribus locis:/? materia erit multa:fed feftina- 
re ad aperiendum fi accidat fanfcs:crit magis etiam ctt 
phlebotomo,quam cu medicina cauftica,cum fiatue 
Iodus:fedffperefoluunr medidnaeaperitiuaeabfcjKj» 
materia (anietur:& hoc quando caliditas naturalisad 
iuuat:etpori reperian tur aperti. Sed in fumma ualenc 
omnes medicinae,quacdicenrur in capitulo decafu SC 
offchfione.Siautem accidentia fuerit ligatura:fac liga 
turam defcnfiuam materierum cu haftellis,fioffa fine 
frafta: 8C finehaftellis 8C plumaceohs,finonfuntfra** 
cta ofladigatura vero habeatinceprionem in parte in 
ferioriftrictam: gradatim relaxando locum 
cotufutruet vitra ad fupcriora:magis ftriti 
gendo:faciedo q^fafeiacedarfupra mediam fafeiam: 
& fitfafeia de panno molli de lino, 8>C no nouo:q? mc 
lius ligatura adhaerebit parti membri: &fupcr carne 
primo ponatur hoc tale emplaftrum, 
Emplaftrum quod debet apponi in principio con 
tufioniscuiufcuncpconditionisfuerit cum fractura fi 
uefiteum vulnere: &in quacuncp parte corporis: SC 
cum fluxufanguinis. Rccipcalbumina buorum ad 
quantitatem pro illo loco Icfo.Exc 
pii gratia. Duo albumina, oleirofa.vnc.5. 
li armeni, drac.rj.fanguinis draconis, drac.i. volatilis 
molendini, drac.i.omniaconquaflentur opdme:de> 
inde fiant faldellae madefactaein vino nigro prius ex- 
p reflo: &poftea tingatur in dicto emplaflro 8C actu 
calidas, fi erit hyems, appone:vtdfiusacalorenatu- 
raliactuetur: & pofteafecundum q? ligatura illi loco 
critconueniens:velligaturacoferuatiua:vel ligatura 
defenffua humoris:velligatura incarnatiua:velliga» 
tura exprefliua. Hicfolu tagitur dc quarta defenfiua. 
Vnguentum ad refoluendu fanguinc mortuum, 
Rc.fanguinecolubi vnius,& cymini, 8C chamomil, 
nardi,etfpicecel 
vim montani fiuc vini potetis, ficu t uinii malua- bert apalta 
ticum,& fiat vnguentum cum addit/oe olei anethin 
vel ro.ct fi tu vis,potes facere emplaftrum. 
Vnum aute mirabile fimplex vidi in contritioc & 
corufione,fiuc magna,fiue parua. Re.calamcnthirc 
moti afuftibus,& decoque in vino optimo,8t appo 
ne loco patieti:quonia mirabiliter remouebit fangui- 
nem 8C dolore in lacerto vel mufculo conftridlum. 
Sequitur de ca fu zroffcnfwneiquod capitulum incipit. Ofc 
fus'cr o ffcnjioUdunt. Cap. X1111. 
CAfus 5C offenfio differt a contu fione 3C attritio 
ne:non folum uerbo,fcd fignificato.Conrufio 
cftfolurio comuniter fumptal carne 8C ahjsadextra: 
&C attritioin mufculo ad extra.cafus vero SC offenfio 
funtattritiones etoffenfiocspluriupartium numero 
ad intra corpus no vifibiliter bene ad oculum appare 
rcs:fed vtplurimuper figna 8C iudiciaaeftimatiua. Ca 
fus aute dicitur a cado dis:quiahomofaepede alto ca 
dit:& extalicafu mebra interiora luduntur. Offenfio 
aute dicitur ab offendo dis:quia homo ftans faepe pa- 
cificeja re proiecfta ab aliquo offenditur. Et per hoc ca 
fus 8C offenfio differunta corufione 8C attritione,qua 
tum ex parte intrinfeca& extrinfeca. Cafus aurem 8C 
offenfiofuntualdetimorofa propter occultas folutio 
nesin corpore accidentesin vifcenbus SC in pannicu 
Iisfuis,&in neniis eorum, SC in venis, tam in magnis 
quain paruiscotentisin membris nobilibus:8<I eftite 
rum timor magnus propter vehementiam dolorisat 
trahentis de materia ad locii.Corpus graue magis lae- 
ditur quam corpus quod eftleuc:ficaduntambo pa- 
riter de alto.Puerile aute corpus magis leditur, quam 
corpus durum, & quodcftgraue:fiambo pariter fuc 
rintoffcnfi: vtputacum baculo vel lapide vel ferro 
& fimilibus. Iterum glandulaein cafu & offenfione 
ad intra per refolutione partium fubtilium remanen- 
tibus ptibusgroflis: poffunt generari 8C curari:cuius 
Curatio habita eft fupra. Nocumenta fequunturex 
indfione lacertoruin corde 8c ftomacho:in tantuq? 
retinetur vrina& aliquando egreditur in- 
uoluntaria.'& accidit vomitus fanguinis, 5C 
fluxusfanguinisnarium: quifignificat vena ruptam 
In ftomacho.autin hepate,autin fplenc,autin capite. 
Et quandoq; accidit fluxus ventris, & ftritff ura anhe- 
Iirus,& abfifio vocis:8C proculdubio appropinquat 
morti.Scdquadoabfinditurfermo:5<rincIinar caput 
ftnepotentia eleuandi:5d fudatfrons eius:vtait Aui. 
tunc moritur ftatim. Ethocfifudor erit frigidus fiue 
diaphoreticus:fed fi accidat ex percuifione, aut ver- 
bcratione,aut ex puneftione vomitus fanguinis in ho 
railla in qua fuerunt pundliones dC verberationes 8C 
fluxus ventris: 8( fi euomueritfanguine miftum cum 
cibis:eftfignum manifeftum mortispropinqu?:fedfi 
adhuc apparueritaliquod apoftema:& poftea occul- 
tarum fuerit, 8>C quiefeat fine aliquo accidente per fpa 
cium temporis, 8C poft illud tempus euomatfaniem, 
moritur ftatim: & ille qui cadit fuper tunica vel fuper 
faciem,& currat ex eo fanguis plurimus, ad locum l£ 
fum:funcneceffarium vtapoftemetur, 8C moriatur. 
Illi vero qui cadit fuper caput, 8(. amittat vocem , 8C 
viuatvfcpadtertiumdiem:necpaddirur necpminui- 
tur de faluteaut de morte eius vftp ad (eptimudiem, 
txpcftandocrifim, cum fit morbus fuperuacuus: 8C 
nullo modo moleftetur cum medicinisfolutiuisante 
Illud tempus, nifi fuerit cibalis 5C refocillaciua virtu- 
tis.Iocalia vero 8c diuerfiones fecundu 
mi medici fieri poffunt. Na ctx locus favflusex ca 
offenfione no rubet,& fignum q? ncrui 
fint membra exanguia,& apta pati dolorem. 
Sequitur de cura cafuscr offcnfionis quod Wcla 
pit,fi non fuerit fraftura. 
autem talis fi Fuerit fine fradlura 8C 
fione ex fluxu (anguinis: quia illa fijnt 
mittendain capitulo dealgebra 8C fluxu fangu!tl 
Primo oportet q? fuccurras mebro macularo 
fum 8C offenfionem taliter, vt conftringat 8C cOr>^0, 
netipfum , nefanguisconcurratadlocudiucrrco 
Primo i?aetas vt virtus confentiant, cum phlcb 
mia& ventofis 3C ligaturis ad contraria aftranc 
in extremitatibus. Et medicinae quae debenfinca 
offcnfioe tam extra corpus quam intra exhiberi 
quadrupliciintentione concurrunt. Prima 
fando fanguinemcum vino granatoru 8C fim*111 
intrarira q? fit cibus 8C medicina.*& fupra locurn a 
mina ouoru cum oleo rofato coquaffarorum 
ueribusconftridbuis. Secunda intentio, cu meo1 
co n gl u ti n ati u is ta m ad i n tr a q u a a d ex rra: u t fi in 
cocol!a,&radix feriae conferlsc, fiue confo!id& 
tiaintcntio,procedaturcum medicinis refolutiu'5'^ 
funtaltetera, (pedes aromaticae:ficutfunt 
xyloaloe, & galiamufcata, 8c calamusaromanc 
fpica nardi. 8C valet intus et extra. Quarta interit 
cedatur cii medicina 
alrhsa,ius hordei,& ptifana,& candarufium,et*< 
graecum, 8C femen lini, dC caulesdeco<ffi,& ius^1 
rubeoru,& fafiolorum excorticatorum. 
Emplaftrum conftridHuuquod conuenif in P .<<,( 
cipioprohibendo materiam humoralerncpfrL,Cf1lj/ 
ad locum. Re.albumina ouoru conqualfatorut11 
mero quod fufficit:puluerisboli armeni, 8C 
draconis,& volatilis molendinircr mifcepro dl 
vifitatioibus:etfacfaIdellas madcfaAasi v,n°n!fpla 
8C poilea bene expreifas et madefacias in dii0<- 
ftro:&fitibi videtur, addere potes de ole°r°yoi 
chamomilino,autrutae: 8C hoceftmcdicamct 
debet fieri ad extra:donec non curratampfiuS co' 
more. Item foca fiue cirfa quam mulieres 
gnofeut: valet maxime! facie etl principio cotv (/ 
Emplaftrum aliud ad idem. Rcc.calamenth*v 
cum maioranae,& fccniculi, 8C foliorum abfi*11 
violarum, 8C rolarum ad libitu m,&olei ro£ 
farinae hordei cum fufficicti aquaabfinthipfi3* 
ftrum:& addatur in finedecoiionis,fcrop.»'cr 
beneadinuicem mifce. <uufii 
Aliud vnguentum congclafiuu fiue °PP. ajocS’ 
In augmento. Reci.fucci 
boli armeni.fordities vaforum apum, fumad tf, 
minis.i.fafioli, 8c gypfum,& calx,amboexf,n 
r i nzi. ana. o m n ia fim ul co ntrita:&cumdefcde 
titate optimi vini fiat fi vis ap!tUt,/ 
oleo rofa. vel maftichino cum fufficienti cera»11 
guentum molIe:& fupralocum vnge. uCtii( 
Aliud vnguentuconglutinatiuu: quod c° 
ratione tertiae intentionis, fcilicet confohdarC ,i* 
aare. Re.maftiches, farcocoIlae,thuris,fandara 
vernicis, (anguinis draconis, mumiae,alum»n^£)^eii 
apponatur in eam 
Ione, vbi erit vulnus.& quando oportet c fiue confolidatio:etfi,uis potes addere iftis 
dc oleo maftichino, 8C cera:fiat vnguen- 
“^vtcrc. 
«nt * r°chati°adeuaporandummateriainmebro 
ih l?7co ftcundu quartam intentionem : qux eft in 
lioCl,C,n,s euaporantibus. Rc.folioru cyprefli, 8c fo- 
1,111 fsmbaci.i.iefumi: 8C eftarbuftus faciens flore 
formam violaru albarum: et in maxima co 
hu abUndatAIexandria.‘inqua Sarraceni colunt Ma 
W1*** profuo dco:3C folioru albctil.i.folioru tama- 
JitCl r a^or portata de vltramarinis terris.‘et fimi 
hponarurlacacctofum:&cum fuffiidenti deco- 
ri. ne fupra didlarum reru fiat cmbrocha.‘quiamira' 
fib ereuaPorabit materiam contentam in porofita- 
hoc quando fuerit fine vulnere. 
remedium mirabile: quod omnes Paduanx 
leresrufticae ferunt, habens quatuor intentiones 
Ur!fnatas* Re.aloen, fiue loco ipfius herbam voca- 
io COnferlam.i.cofoIfdam:& optimepifta:&fuper 
Utr> patfctcapponc.Etquandoq;buIliuntin oleo: 
l*and°q? faciunt tortellos: et dant vnum qualibet 
j comedendum. 
ber,teni de dido oleo in quodecoda fuerit praedica 
C5 8C cum ftuppacaneue.‘quiaeft 
actin ea frigida,inuo!uunt dieftum infirmum, 
lib ucntum mirabile in cafu 8>C offenfione in qua- 
intentione applicabilifecundu me- 
** p-ccip.bryonise, Jib.i.radicis ficyi.i. cucumeris 
,r,,>iib.5.fquillae,vnc.ifj.ireos, vnc.ifj.radie.filix, 
marini, ana vnc.i.omnes ra 
j-jQCstcr vel quater abluas bene: 8C poftea in 
tei*reo terantur :etin duabus olei lenti ponantur: 
l Uos dies.‘tertia die fuper ignem ponantur:8C tan 
h bulliant, donec radices incipiant diminui: poftea 
infaeco, 8C exprimantur, 8C colentur: 8C 
O c°iatlImfuerit:iterum fuper ignem ponatur: 8C 
inceperint: ponantur cerx, vnc.vfj.5J1- 
ceraabigne deponatur: 8C cu in frigidarum 
riC’c°Uige:& vfuireferua. Nota q> fi 
’Ces dimittantur in oleo pcr.x.dies: fortius cflet, 
valeret* 
tojn§Uentum aliud mirabile vocatum aragon a Ni 
e*rons 
lauri, 
na?>Vnc.i.5.Iaureolx,vnc.iiri.ncpitx, lib.5.folio-' 
ij.j CUcu.afinini, vnc.ifj. maftiches,olibani,ana vnc, 
fi^Pytethri, euphorbrj, anaunc.5.zinzibe. piperis, 
ync* 5.olei mufcelini, vnc.ij.olcipetrolci, vnc.5. 
ll 
drac.i.5.Herbarum 
% Ces °mnes colligantur de menfc lunrj: 
,n vno die vel duobus fortiter in mor- 
0tr,t3P,ponaturinoleoper.vri.dies:& poftea po 
j>OfttUr fuper ignem,&: coquantur donec deftruatur: 
i^^apcr faecum fortiter colentur: 8Citerum fuper 
ponuntur:et cu bullircinceperit,addatur oleu 
{ietl.,riUru,butyru,adeps vrfi,8C ceraliquefacftaiadde 
hs3D° CUrn,mafti.mufceli.& 
,rethru, tunc ab igne decoquatur. 
n§Uentu malafticum,(Sd calafticum diAum dial- 
radice illa euifei dicitur malafticum mollificati- 
lib,j pCaiafticum.i.refolutiuu. Item radicum euifei, 
*«8b c,bui fcenugrxci,analib.5.fquillae, vnc.iij.radi- 
abluantur,5C terantur cu fcjini,6c foenugre- 
DE APOSTEMATIBVS 
. ci 8>C fquillx.pofteain lib.vrj.aquxponatur in faccot 
8>C cum exprimere volueris, addatur aliquatulu aqu$ 
extra<ftione illius fucd.De fucco ifto 
accipe Iib.i.& mfttein duabus lib.o!ei:&bulliat vfq? 
adfucci confumptione. Poftea addatur cerx, lib.5.et 
cum liquefacfta fuerit: adde terebinthinae, 8C galbani, 
gumi.'ederx,ana vnc.i.ad vlrimu ponatur puluisre- 
finx,colophonix, ana vnc.ifj.& cum fuerit codum, 
ab igncdcponatur:& cum fuerit infrigidatum et con 
glutinatum, diligenter coletur, 8C vfui referuetur: 8C 
in loco patienti extra vnge. 
Vnguentu aliud mirabilecafus&offenfionis. Re* 
oleum chamomilinu,oleum amygdalarum dulciu, 
olei filamini,ana vnc.i.cerae quantum fuffidt:fiat vn 
guentum molle: & vngelocum* 
Sequitur dc cafu cr offenjione fupra uentrem. 
T i * . decura cafusproicAionis fupra vc 
lam uiximus trcm jn|ji3rotcrHo.eiinFen.xvi.ct 
i n capitulo vltimo.didt Auic. Ad quem recurre pro 
copleriori dodrri na: quia oportet vtiteretur modus 
operationis.Na. rediusin omnibus illis eft ut extraha 
turfanguis fipoflibile eft:& detur in potu, poft illudi 
thuris rang*draco.5C boli armeni, et carabc,drac.f* 
cum vino codo. Et fi fuerit fputum fanguinis,aut flu 
xus cius per anum, aut vomitus, ponatur in ipfo opq 
grana.iiiyhordei. Cibus autem cibandi infirmumin 
ifto cafu fitlcnitiuus & infrigidatiuus:ficutfunt olea, 
atriplex, fiue chryfolachana SC malua. Sed cum interi 
dis conglutinarerfiat cibus de arnoglofla:qu£ eft fpe- 
cies plantaginis,8C defuccisinfrigidatiuiscum perml 
ftioelenificatiuoru:licutexprcftiofolarhri,arnoglof- 
fae,aut endiuix.autaquafupra di&arum aquarii eunt 
cafiafiftula. Et haec maxime ab Auiccn. experta funt 
in hoc cafu. Re.pfyllium tritu,par.i.laccx, & carabe, 
quod eft gumi:amborum medietas quartae partis, 8C 
croci, vfj. pars. potio eius fit drac.rj.cum aqua fola 
thri. Iteualcnttrochifddecarabcliscarabc.x.rofa* 
v.acaciae ablutae, vi. meliloti, par.x* 
maftichesJiij.cordcu thuris.iitj.boliarmeni.vq.cro- 
ci.vi.nucis cupreflj.viq.fianttrochifdcumaquapla- 
taginis:& haec remedia conueniunt maxime,quando 
aegritudo tranfiuit principiu. Medicamina autem lo- 
caliafuntilludcmplaftru.Re.pomafylueftria.x.deco 
quantur in vinococfio odoriferojet fiat optima coru 
contritio,ladani,vnc.i.& rofarii, vnc.fj.&ipicxnar 
di,& maftiches, 8C eupatorij abluti, ana vnc.5.confi- 
ciantur cum aqua cyprefluet exprefla cum oleo de li- 
lio & cmplaftretur cum cis. 
Vnguentumalabaftrii mirabilcincontufione, 8C 
attractione,cafu, 8C ofFenfioneiet ctia in vulneratis et 
flagellatis 8C in tortura cu torqueatur,& fimilibus. 8C 
vocatur vnguentu alabaftrum nardi.fpica nardi pre 
tiofiquod Romani a Hierufalcm attulerunt tempo- 
re,quo dominus nofterkfusChriftus fuit crucifixus* 
Probatum eft in omnibus febribus, 8C rigoribus, 8C 
calculofis doloribus lumboru, petram de vefica ru- 
pit,renum dolorem aufert,dC hemicraniu dolore am 
pu tat,matricibus optim e co n fert. Maria 8C Martha fo 
rores Lazarihoc vnguento vfaefuerunt.quod Re.fa 
uinae viridis,drac. v.gallarum cyprefli,drac.lxv.ro- 
ris marini viridis,faluix, ederx viridis,millc 
artcm»fif,fcenugr{.hcrbaebcnedicrae,fe.Iini,om 
niu m ana vnc. vi. h$c omnia fimul tritain aqu£ fexta eertapalia 
rios.xrj.fcxtariuscftpodus auri.iifj.J.aurus 
tapars vnciae: vncia funt.virj.drac. mitte, Sc dimitte 
macerari vfq?ad tertium diem: poftea adde olei fexta 
rios.v.diligcntentandiu coque donec ad oleii perue 
niatremota aqua.remoto vero ab igne 8C colato per 
(accum mundu additis cerae mud$, vnc.vfj.colopho 
rise,terebinthinae, galbanfgum mi ederse, picis hifpa 
rse,refinae,ohbani, mafticliesotnniu,ana drac. v.fty> 
racis, cala m itae, cozu b ri. i. p icis, ft y r acis 1 i q u i d e, fp iCf, 
rardf:omnium trium,hb.i.balfami,vnc.iifj.quaercrc 
dafunttere:quaeliquidaliquefiantinfimul, miftisom 
ribus diu agitando mifce:deinde vfui referua. 
Sequitur de flagellatis er uerberatiscura ipfius. Ca.{K V, 
F Vacuationes vtiles cum diuerfionibus fecundi! 
vtilitatem 5C fccundudiuerfitatem no obliuifca 
risiquiain hoc tora perfeftio curae pendet. Hoc fafto 
dixitfapiens.i.Gal.Cibus verberati 3C flagellati 8C fi' 
miIis,fiatexciceribusrubeisexcorticatis:&fac q, ius 
&fubftantia quafi fit idem.i. q? no fint nimis fpiffa. Et 
(Imiliter fafcoli cum corticibusfuis, SC cu brodio fuo 
eft ex radicibus optimis ad hoc, vt ducat materia per 
liiam urinale,cum fintdiuretici.Etiterum ualet bolus 
armcnus,etrheuponticum cuzinzib.& detur 
dudcfcriptioncm,vnc.i.5.fupraIocum vero omnes 
concordati funt q? calida refolucnria temperata funt 
optima.Pcllis eius excoriata fubito:& fic calida appo 
ratur membro: 8C fiillafrigefdt: procedecualrjsfu- 
perpofito aliquando fal.dd aliquado nafturcio vel fe. 
apij. vel cymini: mirabiliter uidi aegros in fecunda dic 
fanos fieri.hoc etiam cofirmante Auic. Irem valet, 
mirabiliter ftcrcus bouis fiue vaccae. Item mirabiliter 
valetlithargyrus cu ceruflfa,8Coleorof.&: ceram 
ceroto. Irem valet epithema ex dragagatho, 8C 
CC croco sequali menfura. Ite mirabiliter ad 
uendum fanguinc mortuum fiue 
r»ici,drac.5.1apidisqui reperiturin pipere 
fportatusde vitra mare cu pipere, dra.5.butyri,vnc. 
tj.mifce.48C fiat vnguentu;& fupralocum vnge. 
Vnguentum quo ufus fui in hoccafu. Re.lithargy 
rum aureu,vel drac.rj. 
olei liliorum quod fufficit:fiat vnguentu: 
6C fupra locum line. Ite fi fanguiseritin oculo fan- 
guis calidus columbi iuuenis repertus in fine alicuius 
penaedcala violeter extradae: in oculo prorjce.*quia 
mirabiliterremouct refoluendo illum fanguinem exi 
ftentein coniunAiua: &per totuoculum circucirca. 
Sequitur de torfionc fiue egamcir.CT quod maxime fit in me 
bris officialibusfiicut aitch* CT adiutoriu C a. XFl. 
CVm aliquis tormentatus fueritiniunftura 
iutoripacciditrorfio 8C egamcn:&I cum iftano 
differant nififecundu magis & minus:fub 
dem capitulo de cura iftoru declarabitur. Dixit Aui. 
cp melior curatio iunfturaru officialiurri, per 
lium intelliguntur humeri 8C Dicit aliter alia li' 
tera,officialium intellige:non q? aliaeiun<fturae no 
beant officium: fed eft quidam modus loquendi fecu 
du q? nos dicimusfpondyles dorfi, non priuando,q> 
non fint alrjfpondyles in partibus inferioribus a dor 
fo. Nuclei autem da&ylorum redaftiad forma puU 
ueriscu terebinthina ad forma emplaftri, funt optimi 
jn disIocatione.Siautc completiorem dodrina medi 
cinarum intendis habereirecurre ad vlrimu caoitulu 
de fraifhiris ofliu in fine huius qrtoe Fen huius flrtl 
Emplaftrum fiue ccrorum in confortando 
ram vbi fit torfio&egamcn. Re. terebinthini, 
jifi.boli armem',(anguinis draconis,farin£hordei, 
8C mifce cum praedicta terebinthina:& ingroiR 
tantum, cp fiatadforma ceroti aliqualiter duri*^^ 
tendefuper corio vel pecia: «Sd appone loco iunC 
fo:3C eft optimum. . alIt 
Aliud ad ide quod valet vbi fuerit dislocatio 
torfio confirmandoiuncturam autegamenaut 
gatio. Re.boliarmeni, vnc.v.lithargyri, vnC*I^*jrf{ 
rufie dragmas.tj. (anguinis draconis, vnc.i.centa1 
combuftae, vnc.j.diachylon albi,drac.ij.olei ro 
cera'albae 8>C paululum tcrebinthin£quodfuffi 
vnguentum durum:& fuper corio loco aPPorlC'pd 
addes de fepo caftrat!,fparadrapufiuecerotum, ». 
me valebit in tibrjs. 
Sequitur de cxcoriationc qu<efit a fubtularibus,aut* W 
de,aut a pariete,uelapmihbus. Ca. XVH* 
rtlO' 
VT ait Auic. Excoriatio eft corruptio SC rc 
tio pellis quae acciditinfuperficie cutispl3 £ 
riofum tactum.i.per fricationem laboriofam l f 
fieret ex fricatione fubtularium propter longum 
vel ex fricatione lapidis,uel ad parietem. Haec ta g, 
coria tio generat apoftcma:fi corpus inueneritpl . 
6C aliquando non nafdtur ex ea apoftema, fi 
fuerit mundum: cutiseftquandocp tota excoria1’ 
ablata a membro: et quandocp no ablata fed pc f 
quae oportet vr reducatur pro fua curatioc fupcr.fa; 
tem excoriata:&Tinuifeari cumhgatura coferu 
quae tacta fuit fiupra in capitulo vulncru.*et nH. °a*jc3 
do incidatur, fi habet adhaeretiam cum parte *at^aj$ 
q>nutrimentu poflitpertranfirc devnaparteai 
abfq; corruptioe medq: &,ppter hoc no eft P°* aj{o 
aliqcfmembru totaliterfeparatum crinciTuma g 
feiungi nec incarnarfiquia calor uitalis veniens a , 
bruminucnitintercifas vias:&fieno poteftper 
fire.Tn pelle autem totaliter abfcifla et ablata p® 
medicamen cicatrizatiuum abfqdigatura:fi1*, Jp 
manerepoflitadhoc vtaer fit coadiuuansad 
zandum:quoniaaerinomni difpofftionchabe 
care corpora noftra.Duobus aurem modis acci 
coriatio cum diminutione pellis. Vnaquiderfl fl; 
perficialis tantumodo infupcrficie membri. 
magis profunda cu diminutione vtriufq? Pc -n jed 
cetcarnofae SC cartilaginofae. Et 
6C fuperficiali pellcexcoriata, valetpulmo 
calidusfuper membrum excoriatum pofitu5* 
liter valet pannus lini aduftus cum oleo rof.ar >(i/ 
quoq? rubeu quod dicitur realgar in parua 
tefupra puluerizatum.& cucurbita aduftaa c 
pulueris eft maximi iuuamcnti.acacia, gall?? c€r^/ 
quod eft ftypticum lene. Vnguentum fa<ftu 
fa,& eft vnguentCi mirabile.Similiter myrrh3» 
dafengi.i.lithargyrus miftuscum vino:ftd 
cxiccatiuum per excoriationem leuc prohibe 
ftcma:& hocin forma pulueris: embrochatio 
accidit fciflura cum excoriatione funtlentes tx 
ctio orobi,& aqua maris tepida,& emplaftra** v S\ 
ftercore ficcobouis autde tartaro vel Iithar£y^cf/ 
vero dcftructa fuerit 8C ablata tota curis: va*dc jaj? 
larium cftprohibereapoftemafecundu duas^|j^,u|jr 
& poftea procedendum cu his medicinis fig1 If c^:ma*0r^0i‘ recuperare carnem 8c pellem 
* de illa,qu£ eft ablata in fuperficie. 
5.V' nSUeutuinexcoriatioeleui. Re.Iithargyri,vnc. 
8c fimul mifcc:& fiat linimentfuSCexten. 
,Jter fupra mebrum excoriatum cum penna. 
r*fu nguentualiudleucincxcoriatione leui vbi amif 
ttc er,tpeIIis. Re.ammoniacum,etplumbum vftir, 
am)anaciIrn albumine ouiconquaflati bene: 
!lce°mniainfimul:etadde vnum modicumreal 
Vis fortius. 
Prof UlS °Pfimus tam ,n °tnni cxcoriatione leui qua 
lein U^^a‘ Rcd.rafuram corfj vnius corrigiae de par 
jv-r[*nfica: dC appone fupra membrum cxcoriatu; 
confert. 
alius in cxcoriatione optimus. Reci.piloru 
risminutim inciforum donec reducantur ad for 
111 minuti pulucris:& vtere. 
P%fiur4 ct dedi [ruptione cius qd' retinetur in 
P’leex [pinis ct [agittis etfujiis et jhnilibusrOXVUU 
8C difruptio vicine funt ad hoc:q> vna 
Uaec£ earum eft penetratio corporis duri in cor 
|0s.fn,a Pun Aura fit a re acutiffima no rumpente viU 
perforante ipfosaliquado in fuperficie pellis: 
(,[s ,c)uando profundaein carne: quae punAura eftle 
<},• 11 °cumenti: rcAificaturperfc etfineauxilio me 
corpore male complexiona 
tle* difruptio vero fit a re penetrante cum difruptio-" 
i9 villoru:& hoc tamareobtuiaquamacu 
jppn Omnibus autem euirctur apoftema eius ct dolor 
]Us fi expedi t:&fecun dii q? efi:neccire:fac ct proce 
cftinfuiscapitulisad 
tKrSuod eft ncccife hicin fuo capitulo fdre, eft vt ex 
11 debeat illud quod retinetur in corpore derepu 
Exempli gratia. Sicffctfpina 
SjVel vitrum acutu, vel fufus, vel acus, velfagit" 
»i^51Uae fiunt fimiliain corpore remanentia: quia gc 
‘agittaru in fummafunt. zz.ct fi aliareperiantur. 
ad ifta:qa oportet q? ille magifter qui 
JCxtrahcrefagitta,fit feiensan illud fp es fagittaru, 
t(rjP°flunt fieri fagitte. Prima quidefagittapoteft 
ex folo ligno abfic£ ferro:et de omnibus ofte 
P.erexempluhic. Secunda poteftfieri exfola 
ndine fiue cannapaludis fine ferro. Tertia fagit 
fieri tam ex ligno quam ex arundine addito 
extremitate. Quarta fagitta poteft fieri,qua 
(Hit aftam,exligno:etcxplumboquantu adea-» 
Alia fagitta poteft fieri ex ligno quatum ad ha 
excornu quantum ad aliud caput. 
fien ex lignoquatum ad caput: 8C exodi 
*ie*!UantUm ad aliud caput. Aliafagitta poteftfic 
1P^utcftfundajautfallerajautbombarda. 
a§fita quatum ad ferru poteft habere tres 
tcluatuor. Aliafagittacftqusehabetlinguam 
Utduas,aut tres verfas. Alia fagitta eft qu$ ha 
duos,aut tres verfos verfus lignu. Alia 
€fi habens zugi duos vel tres incidentes ad 
incidant. Ali£ funthabetes zugi,qui mo 
\ re fimili torno:8C dilatatur cumextrahu 
yk*fagittse funt quaru zugi funt rotundi ma-" 
\t3 °ng» ad quantitate vnius digiti: SC dicitur ro- 
quaedafuntplanae longae tria 
*cut«adpcrforai\duiru Aliae funt fagittaefli 
D E A P O STEM ATlBVS 
278 
per quasfuntferra mfnutain profundo!SC cum extra 
hiturfagirta,remancnrmproFundo vulneris,& {sepe 
patiens infiftulatur. Aliae luntqusehabent zugi fuit 
firmum , SC ferrum in hafta. Albe funt quae habent 
Zrugifuumrotursdu:&habentcannulaex qua egredi 
tur fagitta feuhaftula. Aliaefuntquae cufuntincor 
pore aperiuntur, vt eft corpus colli» Aliae funt quae 
cumcxtrahuntur,remanctzugi in corpore:«Scfequf' 
turhaftula. Alia fagitta quafivenenofatinda ex na 
pello ctcepC. Sagittae extrahi pofTuntfecududuos 
modos. Primus modus per cxtracftionc. Alius mo 
duspexpulfionc.Sedplurimum eft timeduqn(agit-* 
tam expellimus ab alio latere; ne expellamus perforat 
do vena vel arteria vel neruumiuxta pofitum.t.cir> 
ca partcsorificrj:quia fcqucrctur magna hacmorrho 
fagiafanguinisfideooporter optimcanatorniaolum 
membrorum intelligere:nedecfpiaris tam in attrahe-" 
do,quainexpc!Icndo. Sifcrrum fagictaefueritoc** 
cultum SC fine hafta ad extra no apparens: tunc fitua 
tali fituationc membru, vtrepcriesforamc vulneris;: 
&taftacir tafta ferrea vfq; adfcrru:&cofidcracuius 
dirpoficionisficilludferrurquiaaliquando neceflfceft: 
foramen vulnerisampliare:autcum incifioncrautcft 
ruptorio, vt melius tale ferrum cxrrahatur.Siautem 
ferru habcrctbarbulas:fiinthomines qui ponunt pc-" 
nasfeu canulas ferreas in barbulisrnecaro extrahatur 
cum illis barbulis. In fagitrisautc vcnenofis,opor-" 
tet vc concauetur caro circucirca fa<ffca exrraAionc fa 
gitte.Caro.n.venenofaeft mali coloris fufea, SC mor 
tificata. Si ucro fagina illa fuerit fixa in olle:tunc ex 
trahemusipfumeum inftrumeco vcrrucah retorto j> 
oppofitumproptcrconfolidationc.Ncceffecfteniir». 
cualiquado fagina firmafueritfnipfo o(Te:vtipfun* 
os circucirca concauemus. q? fi fagina firma fucritii* 
primo, os quod eft fupra fagina cum raforio aut alio» 
inftrumentorita vt extrahamus faginam.Sed fi fagu- 
tafueritfixainaliquo membro prindpalbficutince*- 
rebro, cordclquod cognoftrcmus! quia (aginahabe-* 
bit motum cordisfcaliqualiter mouendoraut in pul> 
mone propter fufpiria 8i difficultate anhelitus. Si au-" 
te fuerit fixain inteftinisaut hepate aut matrice aut ve 
fica:tunc confidera multu de tali extracffione!quoniS 
fictinquictudo maxima:& propter hoc fac ne tibi fil 
perueniatftolidus fer mo:quonia parum conferesin> 
firmo. Si aute non apparuerint figna mala de quibus 
timeamusrtuncfivislucrari:dicfuis am{cis:q? vtplu 
rimuhi taliter vulnerati moriuntur: SC q> dubitas dc 
cius morte.Echocaddifce quafi I omnibus egritudinf 
bus,I quibus aliquid dubitas:q? no facias, ficut faciut 
hi ftolidi: qui dicunt facile huc fanabo:quiaprouenit 
aliquando mors:5C magnfi recipisdcdccus.Oportec 
tamen q> medicus fitingeniofus adinueniendumin- 
ftrumentaad extrahendumfaginas:nunc cumtena- 
cula:nunc cum vndno:nunccum ucrrucca!nuncc3 
incifionc 8C fimilibus. 
Medicinae attrahentes om ne quod eff fixu in carne 
8C in offe. Rc.lolium puluerizacum,& radicearundi 
nis,radicem nardfd,& mei crudum, 8C terebinthinae 
omnium,ana.puIucriretur omnia: fiat emplaftrum, 
8C addatur parum farinae hordei. 
Aliud mcdicame valde bonum. Re.refina pini rc 
centem quantu potes, vnc.q.terebinthi, vnc.i.calca- 
dis,drac.i.fer menti antiqui, per.xv.dies fadi & pul* 
ueriza*fi erit durum, vnc.f.fac cmplaftrum. BHRTAP A L rA - 
Aliud remediu ad extrahendum optimum,et 
xirneFerrum quod fucritin offe. Re.ammoniacu dii 
folutu cum terebinthina, 8C galbani,ana vnC.5.& ad 
Ignem mifce,& fac vnguentum. 
Aliud remediu mirabile. Re.radiccm centu capi* 
tum.i.afphodelf, 8C foliapapaueris nigri, 8>C foliaar- 
boris fici cum Farina hordei,autfcminc hyofcyami fi> 
ue dentis caballini ana.fiat cum meile emplaftrum. 
Aliud. Iong£,&cepenardfci,& 
felporci,et pulucrc optimi lapidis magnctis.i.calami 
t$,Si fiatvnguentu vel emplaftrir. 
Aliud folene remediu quod feci multories,& mihi 
fempcrbcncfucceffit: cofiderando tamelocuin quo 
erit fixum illud quod intendis extrahere. Re. oleum 
■calidum 3C miftum cu terebinthina modicum cala 
jriire,ct<pfjce in foramine vulneris fi ibi eritforamen, 
SC tandiumadefac foramen, donec fiatfaniesin fora-- 
inine,&[ fic demum fagitta vel aliud cum paruo adiu 
torio exiliat.‘cxpeftando tamen tempus,quo fieret di 
gcftio circa fiigitram. 
Emplaftrum optimuinfruftis offium. Rcci.vifci 
quercini,ammoniaci diflbluti i aqua vnc. 
1.fermenti 8C mellis,ana vnc. vi.olei antiqui quod fuf 
fiat emplaftrum. 
Aliud vnguentucomunc8C valdebonum. Rec. 
cepelilfj cocftiin aqua mellis,3C axungice 
nia fimulincorporentur:etfi vis vti attrahat ferrum, 
ponein emplaftrispuluerem quando tu 
vis conficere aliquod emplaftrum attracb'uum,femp 
cofice cu meIicrato:quiaattrahit, 8C prodeft vulneri. 
Aliud emplaftru mirabileattrahens, cum quideft 
fixum incarne. Re.cepelilfj albi coctum in 
to:SC ammoni.ana 
|.5.rcfin3epini, oleiantiqui, vnc.i.molliatur galbanu 
cum ammoniacoinaceto:& fiat vnguentum. 
Deanimalibusfuntquaedaptesq hcntqaprictate. 
... Caputlaccrtf; viuaeabfcifum fic calidum prodeft, 
JLingua vulpis calida multii attrahit. Rana calida 
corticata,Radixarundinis,Cepe narcifti,Refina pini, 
Pixnaualiscum puluereariftolochi^. 
. Ite oleum calidu cum fulphure mirabiliter mitigat 
do!orem:autcu modico croci,3C maturat:& matura 
dodifponitillud quodfixumeft: vtcum putredine 
exeat fine nocumento magno infirmi. 
Medicamen bonum faciens cadere os corruptum: 
quodfaepecotingirinpuncftura 8C difruptione:quod 
plenelaudat Auice.in capitulodefigniscorruptionis 
oftis:quod fequitur circa fine quartaeFen, quarti, 
nonis:ethocin capitulo de ventofitatefpinae. Re.ari 
ftolochiae,ircos, myrrhae, aloes, 
terram rubeam, vel arena mi- 
nutam, fcoriam aeris,corticispini, 
gentur: dC eft quidem faciens cadere cortices offium: 
faciens nafei carnem bonam. 
Sequitur dc combuftionc ignisquocunqucmodo perue* 
Cap. XiX. 
CVm ignis & oleum 6>C aqua feruens& fimilia 
attingant naturam quarti gradusin caliditate: 
tam accidcntaliquam naturali:&l cum talis natura fit 
Vt deftruat aliquod membru:fecundCi q? plus 8C 
nusimprimuntiftain membro fecundu tempus. Na 
de.bilcagens agitin longo tcmporeillud, quod forte 
agens agit in breui. Scdaliquodagens aliquando im-. 
primitparum in pelle; S£ 
pelle 8c in carne. Et aliquando agit in neruo,aut . 
na,autarteria:etaliquadoinoffibuspedisuel 
8C aliquando m facie puerorum ea offa denuda* 5 
carne SC ab alqscircuftantibus: in tantum 
finalitcr caditaiiicftura propinqua: vel natura u 4 
difcoopcrrum os a coopcrro:fed urplurimuiu111^ 
res cadundn igne SC in cineribuscalidis:eccurn « 
& cum manibus fe quantum poliunt detcndcn 
patres 8C matres corii putant in principio nih** a( 
ficare: donec magna Hama caliditate difcopR* 
membrum cum veficis SC cum vlceribus ParUl^oti/ 
quantuad vniuerfalemcuramduaeintentiones f 
currunt.Primaeft prohibere vcficationc -«0' 
inprincipio.Secundaintentio re<fUficarequant| K 
tesillud quod eft combuftum.Omnesaute me 
quaefuntncccflariaein prohibitioe vcficationis, r 
tet utfintinfrigidantesabfq; mordicationejq110 
vr ait Hippo. Frigus eft mordax vlceribus. Ad 
dam intetionem, fcilicet ad curandum illud 
cobuftum,eft necelfeuti mcdicinisin quibus 
fio quaedam cu exiccatione copetentiata q? n° ,c( 
dicet:SC fint temperatain caliditate 8C in frfgid 
quando indiget regimine vtroc£, fimul regaWr 
remouentibus mala complexionem prius:deiu . 
diget fecunda intentione fiat.Si aute inuenimus^^ 
brumiameffe veficaturrUrecurrendu eft adreg 
curatiuum:ficut funt cirnolea,boIusarrne.huia 
rus,ccruffa abluta, lentes decoctae, 8C 
oleum ablutum decies cum aquarecenn'** 
telli ouoruni,&albuminafuntiuuanuapro ii 
ne doloris.llla vero quae funt vt thus,& gluti*11/ ’ 
pix, SC fapo,& vernix,noconuenitadhoc: clul^^ctf 
dam funt calidiora quam oportet:dC no carent { 
te mordicariua:et quaedam funthumidioraqUj1 
ter:quare multum eft confiderandum ratione*1 
intentionumaffignatarum. Medicaminafin1?'qV0' 
prima intentione, lutu frigidum,nix,albumina 
rum,Iac animalium, fnccus portulacae, fuccus 
\>ci' 
apoftematum,fuccus fabae inuerfaejfuccuslay* 
molea,terra figillata,aqua frigida ciftern£ p0*1* 
petiapofitafuper locum,fuccusfemperuiu#»y 
micularis,8Caquarofata:&adfumuomnia i*1 
ciain principio caufa mouendi malam comp‘c 
calidam conueniunr. , 
Epithemafupralocum. Primuquoddebc* 
cobuftioneignis:&liocinprimaintentionea 
uendum:fcilicetflamam ardorem 8C doloret*1' jjiji 
prohibendu veficationem. Red.albuminapu & 
cum vitelliSjSdaquam rof.& omniacoquaffcn 
cumpetrjs madefadis fupra locum app°natLl 
nec infirmus fentiatquietem: &iftudeft de n1 
3us in principio. 
Emplaftrum valdeconueniens, ne mebru' 
:etur. Re. violarum recentium fi tempus fue 
lentur optime:8C fupralocum apponantur* gt» 
Emplaftrumconueniensin primaintentiO 
o larum recentium albaru 8C rubearu fi tcrr]Pc0flib^ 
it: & peroptime piftentur:5C fupra membm 
ium apponatur. jq 
Emplaftrum aliudad prohibendum vefic , 
vnam rapam,8C facin medio vnum f°ra cr 
mple illud forame oleo co mu ni: 8C coque h cor“c‘:‘ 
ias;& cum decodafuemraDa, mundaafud D B A P O S T 'B M'A:T I B V S 
empIaftrum:&ponc fupra 
y tum combuftum. 
,n§licntum mirabile expertum per me ad rcmo> 
fUcciU* dolorem etprohibenduveficationem. Re. 
ljCJs Clrt>arum tenerrimarum fambuci,vclfuccicor- 
0)?,- reperitur inter lignum et cortice: 
inflTfi0^nun,s tantundem,et cerae quod fufficit:bulliat 
fon?Ui; & fiat vnguentu molleproicAu fuper aqua 
& malaxatum. 
ij.0l Vnguentum mirabile. Rec.lithargyri,vnc. 
Ucl ®*clu°dfufficit:fiatvnguenrummoIleinmor 
lerapf • nC,§ne ,nccumpenna,quonia mirabili- 
fuperficiali cute. 
ntUm vfusfuiin quodamab- 
qui erat combuftus totus ex una par- 
ratPa»,tta onar,s* Re.calce viuam et decies 
,a,naquafrigidiflima: 8C pofteaexpreflaaqua 
Iiq| et exiccara calce ad umbra referua,et tpe quo 
0»uti urere. Re.calce praediAa, vnc.ifj.olei ro. 
ra? er ruflae lotae optime cu la Ae alicuius anima 
HivaVnc*fficamphorae,fcrop.fj. cerae quodfuffiem 
l0cu n§Uentum extenfibilefuper petia:&C circucirca 
cum diAo vnguento femper paulatine 
hoCjele: hoc eft peroptimum in fanando aegrum 
£ Vnguento. 
mplaftrumc5munc 0P in vtrac£ intentione 
(^5ernouendi dolorem* Re.porri elixatiinaqua; 
Hoj,- coAl exprimantur ab aqua fortiter cum pan- 
adde duos vitellos ouorum: 8C olei rola. 
ylithargyrijVnc.rj.omniamifcc. 
Ht/>Vn§Uentum optimu valdeconuenies prointetio 
fon[Cllnda. Re.ceruffae,vnc.ifj.calcis loraecum aqua 
Clsftptiesexiccat?optimeab aqua, vnc.rj.olciro. 
quod fuffidr.fiat vnguentum. 
adeurandu quodeft 
Vratum _veficatum. Re.puluerisnucu cyprcffi 
c?K^eP,Ptat,\Vnc*fl*^afpergefuPra membrum vl 
Cej.^tjd*<duoni2f ifte puluis eft valde mirabilisrralia vl- 
& fuprapuluerem ap- 
de fupra diAo vngueto albo. Item valet puluis 
Um PuPra vlcerafaAa ex combuftione ignis& 
Ite 
V5i Ura chartarum capretiinforma pulucris. Ite 
blJs. Peluis pilorum kporisminutorurmeu forpici- 
cnc«Torum 8C fuprapofitus. Item valet puluis fu- 
tiCll‘ valet puluis malorir granatorum.i.cor- 
dulciu. Vnguentum autenticum decdera va- 
fojlou‘tum ex fecunda intentione. Re.granoru vel 
111 ederae teratur optime, 8C extrahatur fuccus 
Ul0 rnunis,ana.& cerae quod fufficir.omnia in 
<£ijc decoquam:vfqjadcofumprioncfucci.poftea 
y lupra acetu albii, cr malaxetur iftud vnguentu. 
k n§uentum aliud ad ide. Re.radicescardiafinini, 
n<?atasaPuPerdultat,bus tere bene cum axun- 
k fgc rcfpoft modu coque in aqua miftendo ceram, 
y^nguentum. 
\ Uentum aliud mirabilein corporibus.humi- 
5‘^ungiamrecetem,etponein aquafrigidam 
‘dandum per.4.horas.dcindeliqucfiataxu- 
55cunac°^ctur in panno fubtilifllmo 8C cum praediAa 
f0r^a^Onantur*vnC*!VceruiraepuIuerizatae, 8>C cu 
Nn° Ccra at vngncturqm iftud eft mirabile. 
to^ancre§u^am 
uftionc iplorum circa caputnunqua multum 
procedere debes cum medicinis frigidisjquoniaplu- 
res interficeres quam fanares propter infrigidatione, 
cerebri. 8C de his di Aa fufficiar. 
Sccjui turde fluxu fanguinis a ucna ucl ab arteria. Crf.XX 
F Luxus autem fanguinis vt omnes medici conuc 
niuntprocedita venis magnisautparuis autab 
arterfjs.CaufaipfiusfanguinisteftanteAuic.procedic 
exodo caufis.Prima propter aperitionem orificioruc 
venarum: & propter carum dcbilitate.Secunda cau- 
fa propter nimia repletionem ipfius venoe,quare crc- 
patipfa vcna.Tertia caufa propter nimium exercitia 
in clamando 8C faltando. Quarta caufa propter uapo 
rcmrficutfulphuris venientem de foris. Quinta caufa 
propter difruptionem venarum a caufa primitiua: ii 
cut per incifione vel contufionem.Sexta caufa ppter 
humorem corrodente intus. Alia caufapropter forte 
motum cu repletione: hoc eft fi corpus fit valde ple- 
num. Alia caufa propter refudationem:hoc efi: fi hu- 
mor fitfubtilis, 8C porofitates venarum fiuc panni- 
cula accidentes corporibus ipfarum fintrari. Cofidc 
randum eft maxime de fluxu fanguinis :quia aliquan 
do procedit a venis puIfantibus:hoc eft deartenjs:5C 
aliquadoauenisnon pulfantibus:hoceft quadooriu 
turab hepate. Arteriae aurem oriuntur a corde. Si uc- 
ro fanguis fluitab arterfjs,difficilioris eft curationis,p 
pter duo.Primo quia corpus arterie femper eft in mo 
tu naturali:& motus impedit confolidatione.Seeun- 
do propter cotenrum ab arteria.f.propter fpiritus ui 
tales,qui funtfubtiles,<5£ qui fluunt 8C refluunt per ar 
ccriam:hoc quia contrahitur arteria fyfto- 
lando:8C quandoq: diaftoIando.Si aute fanguis uenic 
anopulfantibusucnis, eft facilioris curationis, 8C mi- 
noris timoris. Dicuntur uenae pulfatiles, artepae ab ar 
tando 8C eleuando fe:et quia fanguis qui exit ab ipfis, 
iempereriteumfaltu, & frequenter iterantur:& fan- 
guis ipfarum eftpurior quamfanguisucnaru. Flu- 
xus fanguinis arterialis eft periculofusualdc ratione 
utplurimumfcquituraporifma: quaeuocatur mater 
fanguinis. Et mater quide fanguinis fit quando no co 
ftringitur locus folurioniscontinuitads fai> 
guis exiens ab ipfa arteria inucnicuacuitate.‘& fic per- 
uenitresaporifmaantcquam arteriaincarnctur:fiin- 
carnari debet quae eft difficilis confolidatiois.Scd mul 
toties accidit q> arteria difrumpiturabfq; q? difrumpa 
tur illud quod eftfupraipfam, 8C congregatur fub cu 
te fanguis in copia faciens aporifma a cauia primitiua 
ficuta caula primitiua cafus 8C offenfionis 8C punAu- 
ra 8C difruptione: ficut ex phlebotomia aporifmaeft 
apoftemalenecxfanguine:& cum uentofitaterquod 
poffibile eft quiefeere cum comprcflione. Scias q> flt| 
xus fanguinis diuerfificatur in retentione fccundu di- 
uerfitatem membroru a quibus exit:& diuerfificatur1 
ratione paruitatisarteriarum.Etdi- 
ucrfificatur ratione cooperturae carnis. Na fi fanguis 
fluat a pulmone 8C ab hepate in magna quantitate, eft 
timor magnus de hydropifi &Tphthifi aut de morte: 
aut fi fluat in parua quantitate continuando fimilicci: 
iudicabimus ab his duobus locis,8C plus de pulmone 
quam de hepate. Sed fi fluita magna uena Sc a parua, 
plus timemus de magnis quam de paruis. Nam uenae 
capitis non funttimorofae, cum fint par uae: quia faepe 
dc perfe confolidantur & cum paruofubfidioiucnaf B ER T A PAX I A 
aute qu$ funt fuper manus 84 pedes,& huiufmodiin- 
-tcrficiuntfecundu plurimum:et pro non maiori par- 
te.*quia funt a carne. Quando vero in flu 
xu fanguinis accidit fpafmus,54 fingu!tus,autfynco- 
pc.*eft mortale,quia flgnificatinanitioncm venarum, 
neruoru, 64 ftomachiconfumptionc. Syncopenaq 
facitceffare fluxum fanguinis: cu fit reuerflo fpirituu 
£C humorum ad intra ad cor. Syncopeab auftoribus 
dicitur fubitus cafus virtutis:hoc quia fubito virtute 
cadere facit. Gal.inquit: fed fi vulnus in vena non 
pulfante fiat, difficile folidatur. Si aurem in pulfante, 
r»o folum durefolidatur.*fed 54 impoffibilis erit cura. 
Vidi a quodam empirico, qui urebatur in coftringen 
do fanguinein veha,64 magnum confequebatur ho- 
norem. vtebatur hoc folo fcilicet pilis filtrinis ex qui- 
bus fiunt pilei cotra pluuia,aduftis:ira q> fi paulula ad 
hgrebat fupraloeu imediate reftringcbatur fanguis. 
‘ Puluis contra fluxum fanguinis. Re.thurisalbi gu 
mofl,alocs,fanguinis draco.boli armeni, terrae flgilla 
t3e,pilorum filtri vflorum, omnium ana.pilorum le- 
poris minutiffime inciforum ad tertiam partem.mi- 
fceantur cum albumine oui,84 vterc.addatur fuc.hy 
pocyftidos,acaciaeana.quartum.i. 
Nota q? fluxusfanguinis nifleoade operando, no 
debetreftringi cum facientibus cfcha- 
ram,ne fiat cmborifma tcfte Gal. 
Sequitur capitulum dc curatione fluxus [anguinis. 
“Qrtrrttin fluxusfangu,n,samedico coflderari po 
x tefl 64 perfici ex altero fex modorum fu 
praferiptorum. Primo modo oppilado orificium Cii 
digito.Secundo modo ligando ucnam fupra forame 
fui principq cum filo 8C huiufmodi,cum fafeia mem- 
brum. Tertio modo cum medicina conflringente,& 
bucellante orificium vndeexitfanguis.cxcmpli gra- 
tia.cum albumine oui & pulueribus conflritfliuis 64 
pilis leporinis 8>C tela aranea. Quarto modo cum me- 
alicuiusftuel 
!i:& hoc fieri potefl quando foramen no erit rnagnii. 
Quinto modo cfchara faciendo cu ferro ignito mul- 
totiesfupralocum foraminis tangendo donec efcha- 
rafiat. Sexto modo cu medicina cautcrizantejvtpu- 
tacum vitriolo adufto. Alio modo cum retentione, 
€>C congelationefanguiniscogelatifupra:quia no pro 
mutare:fed dimittere vtfanguis bene congc 
letur. Alio modo retinetur cum rebus inuifeatibus ex 
parte ciborum grofforum: 8C exparte medicinarum 
localiuminuifcariuarum: ficutthus,farcocoIla,myr- 
rha,olibanum, 8C pili leporini,64 tela aranea, 64 fimi- 
lia. Alio modo cum exiccationcforti vt tinda furni, 
veilebetis,64 flmilia. Alio modo cum modisincarna 
tiuis tam ex parte ligaturaru m, 8C futuraru carnis, 54 
medicinarum incarnatiuarum. Alio modo coartado 
carncm:et venas circudantes,orificium vulneris op- 
pilando, 64 claudcndoclaufione vehementi, vtputa 
circucircalocum cu aqua frigida:er cum petrjsinfufls 
in aceto multoties, donec fanguis coftn'ngatur,64 fu- 
pra locum fiant alia medicaminaquacfunt neccffaria: 
ct fle fluxus fanguinis retinetur. Si aute apoftemaaflb 
cietur cum fluxu fanguinis,et cu vulnere,ligatura,cu 
filo64intromifliolicinq:neqj ftriflura laboriofalau- 
dantur:fed adminiftrare conglutinatione 54 ftyptici- 
tatem 64 ftupefaeflione ct infpiffationem fanguiniscu 
Cibis 64 potibus. Si vero curatio fiat cum ftridurafu- 
pra locum, aut fciflura, aut cu propinquitasa|‘ 
medicinae facientis dolorem, no!audamus:quia .,lC( 
niscuratio dolorofacft mala64 inconuetiiens*P 
paliusquideinomni retentione fluxus in 
dici intentiones concurrant.Pru111 y 
tatio do!oris,inquantum potes. Secunda eflr* 
tio partis, fdlicet retinendi fanguinis:cu me(*lCJ, 2fte' 
gidis no eleuando, neq? deprimendo venam # (1 
riam cir vncinis:64 cum his facieribus dolorem * 
facilis poffetfieri,pceffusfanguinis,54 cius cxitl,s 
quando duae intentiones concurrunt in mete 1 
perueniatur ad leuiore cito fecunda illud quff. 
haberi poteft. Confiderare edaoportet vtrii‘a 
veniat a vena quieta.an.a uena pulfatili,per ug 
manifefta quae habita funt fupra. Si aute fangi,,s e(ft 
ab arteria: oportet medica dic nocfluq; folidt 
flbi ponendo cuflodiam: quonia vidiianguin^fj 
rialcm per tres dies emanare. Quareagas 
quam cum vena cordis:etfisfolicitusplufqua'T1 
fet vena procedens ab hepate: ex cuius fluxu 
me tamen homines perueniuntad morte. Cofl ( 
rehocilocodefluxuianguinisduobus mod|S |-fle 
tct.Primo,retinendofluxum cu rebus retentu» t 
exitu: vtputa nocere membro vicino cum fr,ca 
autligadoneinalio membro:flcutcum ftri^ut^ 
aut cum ventofls flnefcarificatfOnc.Secundou 
rerinedo fluxum fanguinis cum aIioexitu:vrp 
phlebotomia diuerfiua faefla in vena cognata»at 
te ad contrarium, quae vena fle fupra extrcmU1 
neaediamctraliter cum debitalongitudinc, 54 
latitudine, 64 breuitatefpatrj, 64 in difpofitio,’f $ 
<fli corporis mundi,64 
fluata parte colli dextra, aut a parte manus 
cere phlebotomiam incubito ex eadem Partc 
eiufdcm partis.*dum no flt nimis propinqua.*C|l 
gis attraheret quam diuerteret.Sedfifieretp 
miam pede dextro flante fluxum collo aucir1 /j-u*1* 
dextra aflignata, fequerctur nocumenta man1 
propter nimia diftamiain diuertendo. Etopr!, 
tesdiefla Auicen.quartafencapitulotertio 
quomodo, oportet euacuare: 54 aflignando 
nem. no oportet inter duas diametros p rz;>t 
nem facias: fed m vnum tantu qui fltdiamett 
propinquus. Nam fi fanguis fluxerit in fuprC,^j3a 
trae partis, non erit trahenda ad infima flniftr3t 
infima dextrae ipflas in mane:etiftudcft geflcr^no/ 
ceptu corpori no pleno: 64 in principio cu»11 c 
uerimuspatictecfTcfanguincu;in difpofin°nC 
rumatq; venaru: tamdiuerflones abfqii 
cum exitu fanguinis: hoc tale magifterium 
arflficio locali faepe no cft fufficiens in retined^jit 
fanguinis:laudaueruntanriquicibosetpotus< 
ingroffantes,vtfunt lentes, 64 cibi depafta, P <aIvef 
cafeus,frumentum decoftumin epulo ,ctorti 
uofa, vinum granatorum,agrefta, vinum 
P°cni^ 
forte, 54 flmilia.Cum aute fanguisfluitauta jf*' 
ab artcria:confidcrare, oportet fi flt tantum 
mus,uel duo rami.Sifolus ramus, confldcra arfl' 
fit totalis per tranfuerfum:an fecunda aliqua 
autfitpundura in vnaparte: an penetrans3 
parte.Siautemfuntduorami:tucindigcs 0rprJtf 
«Auris:54 an omnia oportet vtcognofcas v 
eipium venarum 84 arteriarum: quandoq* $• 
dameft fupcrius;ficutinpechbus 64incruriP . ifCUr 0 pattem principif cognoueris manifefte,tunc 
tj(5j.ea^miniftrai ea vena ligaturam vel ftriduram 
do (j <?Uo odo. Primo, qualiter 8C quomo- 
vcnacu.filo.Sccundo,quaIiteret quo 
Aquando per mcdidnalocale perbuccelatio 
H*t 8Uinis flckeatreftringi. Tertio,quo modo & 
§Uin- Per medicinam locale abfq buccelatione fan 
terfluS ebcatreftn'ngu Quarto, quomodo & quali- 
rin^s inguinis per congelationem ipfius debeat 
$p0n£!* Quinto, quo modo fluxus fanguinis reftrin 
,tCUrn cauterio ignito efcharam fadete. Sexto, 
0ri10^0 fluxus fanguinisreftringipoflitcum cau- 
efcharam faciente. Alio etiam modo, 
£iper °d° contingit fluxum fanguinis a vena reftrin 
Medicinas cxiccatiuasetinuifcatiuasquaeordi- 
modos. Primo 
re^Irnen cu volueris ligare vcna:vtperucnias 
Jiotle rancndumipfamcum vncino ferreo 3C cufdf- 
mPauc*carnis quaecooperitipfam vena:hoceft 
Vtm poftea liga ipfam cum filo lineo, 
IUs & tenacius teneatur, perfora didam vena 
Sta circucirca voluedo ftride nodum 
8C fic dimitte donec virtus regitiua fila 
perbuccellatione carnis forame obturet: 
S,cg !§endo tamen fupra locum medicaminacon 
an§ul*nls coftridfua, permutadoipfam 
SdS. c°nuenientibus temporibus: vtputa de fe- 
die:autplus uel minus fecunda qti 
Cbltur: omnia fac antequam aliquid 
K^Uando uis mutare infirma, neccflariafintfem- 
peruenies ad honore 8C vti- 
V* ‘nfirmi. Dc fecudo,fcilicet ad buccelladum 
Sl' niagna:quiadc paruis nointelligatur: 8C fi fit 
%iierinC,fa;faC CUUm ,,chynisfi'ue tetam vel radia 
t0 ?‘'s Jeporinis, aut ex tela arane$, aut de fubtili co- 
Slk °kace,aut de pano lini veteri, madefado prius 
eibfrnineOU,‘^<'Cum Pu^ucr,bus conftridiuisim- 
tov 8>C reple- 
'%t n!r€^tuc^,s^uPer,piam venam fac ligatura co 
mcdicaminis:& prohibitiua fluxus (angui- 
f‘dotaC r,<^uram adhaerente quae fepararf hon pOf 
Venaincarnetur.*permutando tamen mem 
,tliea.Cl,ni alrjs medicinis de fecundo infecundu vel 
femper dimittendo ftuellum:donec natu- 
Nlij1'tIUa per partem in extradioc eius paulatim cx- 
imple 
Cvetenti°fluxus fanguinis finebuccellatione.Po 
vel arteria fit parua.*aut fit magna q ipfa 
hb5t a,n forma pundurae vel cum paruaincifione: 
\Ztur erS° ftuellusin orificio vulneris abfq q im 
at Vena: 8C cumpulueribusretentiuis 8Cliga- 
V<rr°hibentibus fanguinem perueniread locum 
13* Stringatur ergo primo cum fafeia prope 
Seu 111 VLflneris: poftmodum inuoluatur cum fa- 
S:doteretro orlfic,urn • & folue ftriduram paula- 
S,o^c fada fuerit incarnatio.‘et fac q ligatura no 
!• c*rtl*l*°k niultum,nifiintendasdiuertere. Sutu- 
"sociabia elongataconiugerecum plumaceo 
f?pc faciunt vena.inca.rna.* 
.Vuj. digiti pollidsfupra 
Venae vel uerfus principium obturandum 
jn coagulationem fanguinis, 8C ne exeat fan- 
<iper,r,utando medicamen. Dc quarto, quomo- 
c°ngelationem rei retentae fluxus fanguinis re 
D H V V L N H R I B V S 
280 
tincn poteft. Ponatur cafus q fanguis exeat a vena,ec 
non multum vioIenter:tunc ergo ponatur pollex fu 
praorifidum:&tand/u teneaturtdonec fiat congela-» 
cio fanguinis quae eftpoflibilis: vel aliter: procedatur 
cum re infrigidante valde vrinfn'gidetfanguinem:et 
congeletipfum in orificio vulneris. De quo quomo- 
do efchara quae fit cum cauterio potentiaIi,retinet flu 
xum fanguinis.Ponamus q (anguis fluendo magniff 
cet timore: fed vttimorilleremoucatur, procedecu 
medicinis cauterizantibus: ficutcum calce non excin 
da,&flore aeris: 8C eft quaedam fquamaaeris,8C draga 
thi,& cymini fiat vnacompofitio:et paululum fuper 
foramineaquocxitfanguis,apponatur:8£ cum debi 
caligatura 8C alrjs reftringatur. De fexto, vtretinea 
tur cum efchara quae fit cu m cauterio aduali, vtputa 
cumferro ignito. Cumuero fanguis fluit, & cum 
timore maximo, fac efcharam fortem cum cauterio 
ignito.*ne efchara ex debili caufa cito cadat,ficutacci> 
ditin illa quae fit ex debili caufa a medicina cauflica:et 
fic faepe recidiua eft fua radice: &,pp fer hoc tetigit (a- 
piens Albucafis in lib.primo 8C capitulo primo de or 
dinationecauterioruma capite vfqad pedes,dicens«. 
Etfdtotcfilrj q exfecrero curatioisper cauterium di 
igne 8C bonitate ipfius fuper cauterium cum medici- 
na comburente eft:quoniam ignis eft fimplex: cuius 
adio non peruenit nifiad membrum, quod cauteri- 
zatur: 8C non nocet membro alrj confundo cum eo, 
nifi nocumento paruo.Medicinae vero comburentis 
pcruenitadillud quod elongatur ex membris:8C for 
taffefacit acciderem membro aegritudinem difficilis 
curatiois:& fortaffe interficit.Ignis vero propter fub 
tilitatcm fuam 8>C bonitatem fubftantiae non facit il- 
lud,nifi fuperfluat. 
De alio fdlicet de medicinis 8C congelatione 8C in- 
uifcationem facientibus retinentibus fanguinem, po- 
natur q> fanguisfluata vulnere per fuam fluxibilita- 
tem:et non per virtutem expulfiuam aporoficatibus 
carnisin corporefanguineo:tunclaudatum eft, ficut 
gypfum ablutum,8C glutina decodum.i.colla char- 
amylum, 8C thusgumofumalbum, 8C pul- 
uis molendini, 8C refina recens, 8C iterum ftellafeni.i* 
terra figillata:& iterum ranae pifcales, quae cantantfir 
per arboribus redad? ad formam puluerisfunt val- 
de de mirabilibus. De odauo fcilicet quomodo co 
tingitreftringi fluxum fanguinisper medicinas exic- 
catiuas&conglutinatiuasjimagineturfanguincm ha 
bere fluxum a corpore ficco: vtputa ab arteria ve! a 
vena 8C corporefenili 8C a vulnere carnofo, quod 
egeat ftridura etincarnatioeflaudatum cft,ficutaloc, 
8C cortex thuris, 8C ficutbothra vna vuarum coda- 
rum in furno,& iterum papyrusaduftus, 8C refina,et 
flos ferri.i.fcoria ferri, & ftcrcusafini,&fuccusfterco 
ris recentis afini eft de mirabilibus quocunq admini- 
ftretur: 8c pili hominu adufti redadi in formam pul- 
ueris. Remedium optimum conferens fluxui arte- 
riali 8C venali mirabiliter.Recip.vitrioli romani,fan- 
guinis draconis,bo!i armeni,pilorum leporis combu 
ftorum,caliginis lebetis, telae araneae, ana partes aequa 
les cum albumine ouiincorporentur:8>C fupralocum 
apponantur. Aliud forte rcftridiuum fluxus fangui- 
nis. Re.fucciarnogloffae,8C fucciftcrcorisaffnini re- 
centis, 8C equi fur 
ni,8C aluminis zucharini, ana omnia mifceantur cum 
fpuma albuginis oui, S>C fupra locum apponantur,ca bertapalia 
Tradiatus tertfus dc vIccnbus,Sd cd c 
mo vnfuerfalis de omnibus vkc// 
ribusj&dccura, Cap. I* 
picndo multum de parte laterali. 
Item aliud folenneremedium retinens ratione fic- 
citatis,& ratione conglutinationis. Reci.fuliginc fur 
ni vel lebetisad quantitatem conucnientem: 8>C con- 
quaflentur cum albumine oui tandiu, donec bene itu 
corporentur, & fupraforamena pponatu. Primo de 
carpiain hocliquoreinrincfta: 8C pofteacum faldeilis 
ftupeis decenter & fupra pofitis: 8C cu ligaturafafdae 
modo fupra aflignato,pcedatur. Puluis melior qui 
haberi poffitin fluxu fanguinisiuxtafentemiam Ga- 
leni in fuo libro defccretis. Reci.cegi.i. vitriolum adu 
ftum 8C pulucrizatum: SC fupra foramen in formam 
pulueris pofitum cu digito pollice calcado fadtefcha 
ram, quae diu ftat antequam remoucatur; &Clic arte- 
ria confolidatur. 
Puluis alius ftypticus faciens cfcharam in membro 
dolore: 8C fi dolor fuerit, remouetipfum,quan 
tum ex parte folutionis. Re.aloes de Meca.i.de illa co 
trata,& corticum thuris, 8C pulueris gallarum cyprcf 
fi, ana drac.i.colcotar.i. vitrioli adufti, drac.j.Iapidis 
fupra foramen ap- 
pone cum digito modicum fola vice: efcharam facit 
firmam diupermanentem:ctiftetalispuluis debetap 
poni in cafu dcfperato:quia nullus alter eft fimilis ifti. 
In complexione vero puerili vela vena a qua fluit 
fanguisnonin magna quantitate:fed fluens etiaapo- 
rofitatibus carnis valet. Re. medullam panis frumen 
ti,& appone fupra orificium a quo fluit talis fanguis: 
quoniam fupra ftringedo cu manu uel fafeia ceflabit. 
Mirabilealiudremedium. Re.fucci foliorum vr- 
ticac, 8C colcotar, 8C pilosleporis, 5C ftercusafini, 8C 
fuccum porri,& olibanum:& fac ex cis tentam:etim 
pone in orificio,a quo exit fanguis. 
Aliud mirabile in fluxu fanguinis taexientis ana- 
fo quam ab alrjs locis. Re.tentam facftam ex lycio in' 
do adufto,& aqua albedorogi,ideft bafiliconis. 
Aliud fimile. Re. volatilem molendini, et farinam 
thuris, 8>C aloes cum aceto 8C albumine oui. Item alia 
tentafada exdragantho.i.vitriolo, 8C charta combu 
fia,&' cortice thuris, 8C albumle oui, er pilis leporinis. 
NOta q? omnes medicinae conftringentes fluxu 
fanguinis a quocunq? loco fluentc:autfunt uc 
hcmcntisftypticitatisautfuncvchemeris infrigidatio 
iris,&ingrofl*ationis, 3C coagulationis:autfunt acutf 
caurerizatur3e:autfunthabentes proprietatem eius: 
autfunt medidnaeaggregantesduas intentiones,aut 
tres. Medicinae vero ftyptic3efunt:ficutfuccus barb? 
hircinae,5d ficutacacia,8d ficutbalauftiae, 8C lentes SC 
gal!ae:&C ficutfuccusfoliorum etfoliorum py 
rorum, & foliorum cytoniorum, 8C virgaepaftoris. 
Infrigidantes verofunt,ficutopium,& camphora,et 
femen hyofcyami albi, & femen lacftucae,&l fuccusla- 
Aucae,& falids,& aqua foliorum palmae,8C alchachi- 
Je,&f arnogloffae,omnia no cocfta. Conglutinatiuae 
funtficutpuluis molendini,farinathuris. Cauterizan 
tes funtatramenta, 8C colcotar.*fed cum iftae 
naecauterizatiuae adminiftrantur, oportet vtadmini 
ftreturcum faciuntcruftam: 
quae cu m cadit, attrahit deterius qua prius. 
Illaeaute quibusineftproprietas,funt 
ficut ftercus afini,et aqua bafilico 
nis, 8C aqua mentae. 
eftfolutio continuitatis m 
j)S /X antiquo tempore faAa:vel v 0„ 
gf iplagaantiqua:vel vicus 
apparensin quo elu 
viru 1 en tia: vlcera vero fem p cr u ad 
tur a caufa humorali et ab humoreintrinfteo e 
tecedentccaufarfednunquam vero a caufa F* ag<' 
imediate.hoc dico teftante Auic.qui dicit.V 
ncrantura vulneribus.f.cum aliquo medi * jjgiS» 
mediu eft lanies: aut generatur ab exituris er F jj(<f 
hoc eft quando apoftemafaniofum eftfraaui 
cp exeat fanies:dicitur vicus: aut generatur 
viceratis. Nam omnis foluno continuitatis 
membro, quando Facit faniem 3C pus tarn la g 
qua illaudabilem, nominatur vicus. Caufa na 
ncratioisfanieiin vicere cftduplex.Principa 1 )tj; 
dunansrprincipalis caufa eft debilitas virtutis 
eft medicina molliriua.In 
due humiditates cocurrunt,Galeno teftante. 
tilis quae nominatur virus:m cuius cura ege 
catione.altera grofta, fordes nominatatin 
tionc egemus abftcrfionc.Vlceraquaeda a tgr 
tiquis & a modernis vocantur abfeonfa.*# «i c/ 
illa eflfe quae tantumodo 
paratur ab eo cutis. Quaedam vero vocantu 
nofa:&cftillud vicus, quodinflc<ftiturfubcar^0 
dilatatur in ea. Differentia quidem inter Hftu 3 fu** 
Uernam.*quonia profundit fiftulaecftftriftu111' |aqUf 
dus cauernae dilatatus. Illa fiftula dicitur cfte n1 
non fendt:rado,qa fignificatur $o 
rificatioincarne: vbieftiftafiftula; SCconu 
quantitate elongationis eius a fenfu erit fccun 
8C minus.*malitia fiftularum quaedacftaequafis^a(f> 
dam obIiqua:quaedameftin carne: 8C quaed 
8C quaedam eftiniuncftura:& quaedam in 
8C quaeda m ncruo. Illa autem quae eft e aj 
menter dolet, quadocum tentatangftur.*&£ 0pcf^ 
modu eft fiftula curare.*quoniam difficiliter 
tio illius membri. Materia quae venitad os,el ofo' 
lisualde: 8C f 0y 
fitates ofllumfunt ftriftae: 8C nulla alia matet 
fetingredimifiilla clTetfubtihs, vclcholcrft3* 
ria quae venit de fiftula exiftente in neruo e 
ditas fubtilis tenuis:ficutillaquae venit ad os 
dem caufam:ex conftruftione porofitatum c. 
ea quae habet originem a carne.*peruenit hufl1 . t' 
fcofa,grofla,turbida,cruda.FiftuIa quf 
SC a cartilagine carentfcnfu cum fint mernbt c\i 
tiua. Cum autem apparuerint fiftulaehabctcs an 
plurima,iudicarcprimumdcbes,an fitvn* 
plures. Nam mulroties ingreditur in 
rumipfiushumiditashabenstimfturam nn1\ AjfoC0* 
tunc fi fuerit fiftula una, egreditur ex orintH 
lor unus.‘qui eft fiftula.f.diuerfus albus tene ftinl> 
ceradiuiduntur in plures fpedes. Namqu3eql 
quaefuntdolorofa:& quaedaapoftem 
° -mulcaf«e 
priuataapoftcmatc:&qu3edafunt noncu 
credinc:& quaedam cu multa putredine. c 
cum multa putredine; no aliud. n fuperfluit humor plurimus, 6?humiditas 
% - non fit mala in qualitatelfed cftpcc 
S,n quantitate: & aliqua vlcera funt fordida:& ali 
r’0nfordida:etaliquafuMtputridacum maximo 
SUa abfterfio tollit, vt mei rofarum. Et ali- 
djp v^Cctafunt corrofiualad quod vicus concurrit 
fo[ -,0:ahqua quae per acuiratem quam habet re- 
M confumithumidumlita q? per talem refolu- 
a. . illiushumidi, diminuitde fubftanda carnis; 
‘Pk™ vicerat, 
vlcera funtambu!adua,adquod vl- 
Pte <^n,Currftdifpofido quaedam materialis,quf pro- 
kfo u*acu,ratcm & fubtilitatcm , multum in mem- 
fe. Perambulat:itaquodfn membro facirperuenire 
tj /at‘°nem 6C continuitatem ipfius plurimi nume- 
rus inordinati. Item aliqua vlcera funtputre- 
rlJ'Ua: quia ad tale vicus concurrit illud quod cor- 
hr j?,t: Membrum, 8C fpiritum exiftentem in mem- 
! ‘°:& corrumpit complexionem, dC humidita- 
membri. 
3ncia>na? tpiffhiomenus,5<r afcachilos, compu- 
degeneribus corrofiuisambuladuis 8>C putre- 
lu,s*ficu tedam poffetdici deigneperfico combi 
fft formicaambuladua.& vnicuic^ipforurr 
<),■ JCeta dura incipicda ire verfus viriditate et nigr« 
caucrnofa, 8C oftrachinarfun 
f0 ;aper via figni,&! funt peiora,qbus a 
pi^latUr color corporis malus. Exemplu ficutalbu: 
Cq cirrinus : tunc illud eft fignificatiofupci 
Uptionem coplexionalem hepatis, er corruptio 
nutrimenti, quod venit ad vicus: quia difficili 
q c,usconfolidado. Et illa vlcera dicuntur effe mala 
per viam fymptomads;hocefl:qui; 
, 8C per vian 
quoniam natura expellit ad ea refiduum cor 
hhonis fuperfluitatum,qu3eremanfcruntpoftpri 
n» aegritudinem. 
L Ala vlcera funt mala qu$ dericiuntpiloslqui: 
- ,‘1°at corruptione in humoribus, 8C in radicibus 
fte Originepiloru.Illaautem vlcera quaefuntapo 
irjp °fa5 8C lenia, 8C fqualida,& cum febre lentalqua 
riu’nt homini cuiusdeftruitureiusrado : tunc mo- 
l5t|^tUr - Item vlcera obuiantia multis fuperflui 
hiif Us mahgniscorporis: 8C in quibusantecefferun 
V,cUl1? malignae ante vicus illud :quia fit fefdnado ac 
M5Cratl°ncm poft puftulas:&: ad putrefadionem & 
•ncjrtl^u^adonem, dC ad corrupdoncm,perquod ef 
regimen corruptum ex parte ciborum 
tUUrn fimiliterarguit difficultatem fanadonis c£ 
be'Ca approximadonemedicaminum localium, 
c^^ioribusaute fignisfignificandbus falutem vh 
etiam vulnerum eft, quando apparet cum 
hus eUeratione fanieslquaeeft cum medicina facient* 
Operatione naturae,quae eft fecundum curfum 
Sanies igitur laudabilis,licet fupra in capi- 
fcctjf fit,eft alba,aequalisiquaeco 
hbji^pftcomplementum digeftionisletnon eft hor- 
8 floris,neque omnino priuata foetoreicum gc 
ejfllr,nnataecaliditatisadiutorio: alterius calo- 
mr^anei. Vlcera, quaeaptafuntintroducere fpaf- 
ftftlifcroffulofa,5<: callofa,&C cancrofa,& fchli- 
& omniaillaquae nonfaciuntfa- 
4 in membris dorfalibus circa fpi- 
D B V L C B R I B V S 
nam, 8c propinqua ncruis, SCilla qtiaf funt circa ge*r 
nu, aut per vnum digitum tranfuerfaliter:& hoc pro 
pter colligandam ftmtpropin- 
qua curuaturis, 8C iunduris; quoniam ipfa iteru funt 
Jacerti ncruofidn quibus materia conuertitur ad fpaf 
mum 5 8C permiftioncm rationis. Vlcera aute quae 
veniuntin membris venoiis, 8C arteriofis,dmetur de 
.fluxu fmguinfs,o£ pleurefi,&phthifi,etdeempyima 
te,& derputofanguinis: 8C iftadiuerfificantur rado 
ne ventrium! quia aut vicus eritin ventre naturali* 
aut vitali,autanimali.& in his talibus multum eft edS 
timendum de permffdonerationis. ; 
Signa fignificandafupra difpofldoncm fanadonis 
vlcerum,& quando in circuitu viceris nafcuntur pi- 
li:qui propter corruptionem ceciderunt: 8C cum ap- 
paret nouus ortus reiteratus eorum, flgnificatur exic 
cado 8C integraremodo humiditads fuperfluoe:& re- 
«ftificado noua debiti alimendillius membri. Cor- 
pora habenda bonas complexiones, 8C quaefuntpaa 
carum humidiracum , 8C bonifanguinislfiin eis acci-» 
dant vlcera, funt apta cito fanari.Corpora vero quae 
funt multaehumiditads,ficutinfantcs, 8C multae ficci-* 
tatis, vt funt fenes: funt tarda recipere rccftificadone: 
quamuis vlcerainfantiu flnt magisfufcepdbilia qua 
fenu miratio, quia complexio fenis eftradicalis ficca, 
priuata mundofanguine,etaccidentalishumida mol 
iisrfleutin fenibus apparet. Er propter hoc vlcera hy 
dropicorum, 8c vlcera mulierum pugnandum pro 
pter retentionem fuperfluitatumipfarum,quia men 
frrua retinentur, & materiae, curationis fit difficilis: 
vlcera vero fenum funt difficilis fanadonis propter 
paucitatem fanguinis, 8C bonitatem ipfius. Vlcera 
vero melancholica non fanantur a medico, nifito- 
ta auferatur corruptio vfquead carnem bonam, 56 
aliquando vfqueadoffa fana. Difficultas vlccrum fu 
micur ex parte duorum. Primo ex parte complexio-»: 
nis,quae eft ficut agens,& infixumentum virtuds.Se-i 
cun dum fu mitur ex parte fanguinis, qui eft ficut ma» 
teria: 8C ideo quoecaufae fumuntur ex parte iftorum: 
auteftmala complexio exiftens in membro vlcera-; 
toiauterit malitia fanguinis,qui peruenitad membru 
fcilicet peccando aut in qualitate, autin quantitate*. 
Difficultas irem fanadoniseft materiae durides,qu£ ac; 
cidicparicd, SC marginiipfius vlcerislautfunt varica 
les quae adueniunt in cruribus, 8C dbijs, tranfportan-: 
do materiam ad vicus continue propter dilatatione 
earumiquas in multis hominibus, 8C vulneribusilla- 
quearc mihi contigir.Item difficillimafunt ulcera qu£ 
veniuntfupcr corruptionem eiusindpientem ab of-n 
felaut quae tendunt verfus tenebrofitatem, 8C viridi-; 
tatem, SC nigredinem;autper aliquod membrum vL 
ceri vicinulquod malecoplexionatu fit, poft confo- 
lidadonem veram vlcerumlpoft certum tempus fra- 
guntur,et multodes de nouo.Nam 
medicatione malae humiditads vel offis corrupti vel 
carnismalpe dereliAaein vicere, natura inquantumu 
poteft conatur expellere nuc ex anhelitu,nuc ex mo-. 
tu membri,aut tuffi,fiuc ex alio labore, vel ex alia ma. 
lidaiadendi, talehumidum corrumpitur 8C putrefit:, 
vndepoftea poft tale mimperfedam confolidadonc, 
fequitur noua apertio in tali vicere poft confolidado. 
nem. Et vlcera rotunda a geometra funt illa quae iri; 
tali figura funt, vt nullus fit angulus: 8C partes aequa-. 
les plus adinuicem diftant, dC elongantur: dC tah'a> BERTAPALIA 
camine acutpjCtclrcumcIrcalmiattn* u, 
cfchara vero cum butyro rcmoueatur» MeaK 
uerfiffcatur fecundum corporarquia vnum 
mcn in vno corpore facit nafci carnem,#,rJ.a -n3li' 
nem diminuitcum vehementi abfterfione»*le > 
quo non abftergetrnccp carnem diminuet» n,c^p0r/ 
facictlfedhic opus eft diferetione mcdici:qu,a V 
tet q? tale medicamen confortetur cum tempe V 
to,etcum dcbitaadmifrionepartium:frangcn ffr 
licet aut de vnduofitate vel de ficcitate: vel d* 
fioneaugendo vel minuendo:et de pondere. 
ra fi ingrediatur medicina corrofiua: aut fi jll£/ 
ftyptica prorefrigidationefua. Illudluper 
dicus debet maxime confiderare in vicere, en» 
fortetureorum medicamen fuperifta^uorun1 
ciliseftconfolidatio.# hoc vt melius 
cedatcum vno medicaminctribusdiebus: # * 
operabitur,fecundum tuam intentionem proce 
fi non,tunc illud medicamen remoue: quoniafli 
uantibus 8C nocentibus fumitur curatio indicat : . 
Noneftaliudpertimefcendumq?adhoc vtv c 
vulnera confolidcntur,ncceffe eft vt 
fcat:& fi mouetur motu paruo, non critadeo c 
or‘ 
dum, quam fi moneretur motu laboriofo m <■ 
bus humidis. Cauc ne incarnes membrurn (5 
cum vicino: ficut adhaerendam palpebrae lupe c$ 
cum inferiori: Si ficutfuntduo digiti, SC r*2cn^lJ _ ccf 
fpatula:8c fic de alrjs.Cauernae 8C abfeonfioesdu 
minantes vtplurimum adfiftulas, quia fune l°r. 
# ad generadumapoftemata in locis glandula 
nis:ficut producit fcabies botores exiftentes i»1 
mitadbus:# hoc proprie,quando corpus cft 
plenum ex fupcrfluitadbus. Si vero iugaturin 
vicus 8C apoftema, orificium obtura cum 
vngucjnto bafilicone : 8C fupra nitida 8C 
cum eodem vnguento.deinde emplaftrum 
ponefecundum debitam deferiptionempr° c $ 
rreapoftemads: quoniam vicus,vtprius dictu gcj/ 
curari non poteft,nifipriuscurcturapofteitia‘ r(CS 
tote cp medicamen quod apponitur vlceriaUt $ 
ueniens,autinconuenicns.Siconuenicns,# n 
ferat in difpofitione:hoceftpropterimpedi cK 
non affert ei nocumentum : fed quare non iuU ’ 
fa cft aut propter debilitatem illius medicanti*) ' 
propter malitiam ipfius jvlceris» Si vero medi - 
fit inconucnicns inoperando, facit effciftu^1 {Joiic 
contrarius ei quod exipfo expcftatur de e*ic jcf/ 
fiucmundificatione:autcalefacit vitra illud cfii' 
fet ncceffe, fignum inducendo:quia facit acci 
bedinem 8C inflammationcm:autinfrigidat p 
bito: aut corrodit,8c profundat vlcus,carneni‘ jj, 
nuendo: 
fcilicet calida cum frigidis: 8C econucrfo frig 
calidis: ficca cum humidis» Item multoties mc <5 
cftinconucniens non folum ex parte difpob*1 
ceris: verum ex parte difpofitionis membi*0cSle 
corporum,in quibus fiunt ulcera.Notaq?l°c 
ues conferuntin vlceribusparu fordidis:# 
didis fortiores lotiones. Fada lotione debfta,n 
tenda eft medicina carnis generadua» p . 
Vnguentu mirabile abfterfiuum# eX*c?rofd$S* 
multum ualet in ulceribus tauirulentis ffua.c0;b 
Re»lithargyri, bene puluerizati cu aceto # £ £ agi£ 
mifceantur,6C imbibantur in mortario, 
vlccra rotunda fune prauae curationis propter Ion* 
gam dilgregadonelabiorum:#funt interficicntiair 
fantes propter refoludone corporum eorum:# quis 
Ipiritus 8C calor in ipfis ex melancholica caufarefolu 
tur:# quia no tolerant vehementiam doloris:# dif- 
ficultatem curationis eorum, etipforum prauitatem. 
# inquietudinem modi curandi fufferre no poflunt; 
ct per hoc fi erunt ifta vlcera rotunda cum fcbre,ma' 
Ic curantur» 
Pfbrpmila gcncra^IS omnia vlccra inquantu ub 
Ivi rcguid ceraindigentexiCCati'0nequadam»Gra 
dus vero exiccationislimitarino poteft ;quiafecun- 
duplus & minus vicus abundat fuperfluitate: 8C fecu 
dum cjp eft conueniens exiccatione 8C abfterfione vti 
oportet. Et quatocunq; vicus fuerit maius 8C profun 
dius,tanto magis indiget maiori exiccationefecundu 
plurimum propter nimiam humiditate currentem in 
profundo. Confiderauit Auic.q? fortaffe medico eft 
neceflariumfuere vIcera,intelligcndoquado vlcera 
nonfunt valdercmotaavulncribus fimplicibus, 8C 
munda fatis a fuperfluitatibus:& cum ligatura 8C in* 
carnando proccdere:quiaiftanon curantur amplius 
vtvlcera:fed ranquam vulnerafimplicia:&I vnicafi 
nalifolaintentione curanda.attamen h^cfutura bene 
cft confideranda ex difpofitionibus neceffiratis,id eft 
quando vides hoceffeneceffarium:& cum modo 
gaturacfecundum q? habitum eft,fupra, in capitulo 
de vulneribus, vbi oftenfum cft de ligatura 
uafaniei,5ddeligaturaincarnatiua,& deligaturacon 
Teruatiua medicaminis, 8C 
morum ad locum,negenercturapoftema: quoniam 
non eft polfibile vicus curari, nifi curetur prius 
ftema. Prima quidem intentio, cp oportet te praepara 
readcurandum vicusfordidum uel virulentum,cft, 
vt orificium fit apertu.*deinde mudificare:cu medici 
nis uero debitis abfterfiuis,& exiccatiuis illud fiat.de! 
de de nafccntia carnis 8>C de confolidatione. Et fiinue 
iteris vicus bene purum: & q? non habeat profundita 
tem:teoportet confolidarecum eo, quod non habet 
cft manifeftum,quoniam mordb 
catio prohibet nafcentiamcarnis. Ii\vlceribu svero 
fbrdidisneccflariueft vti medicinis abfterfiuis 8C ma- 
xime ip prfncipio,coiun<ftiscum mordicatione:quo 
nia virtusfenfitiuanonfcntitipfum medicamen mor 
dicatiuu.deindepaulatim procedatur ad leniora me- 
dicamina mordicantia vfquequo erit hora nafcentiae 
carnis» Caue ne dolorem facias quantum potes.dC 
hoc quando cft illic caliditas 8C inflammatio: &hoc 
Ctiam cum medicinis non nimis exiccariuis,quoniam 
ficcitas fuperflua cft lima caloris. Caulae quidem prin 
cipales impedientesconfolidationem, funtquatuor» 
Prima eft mala complexio calida» Secunda eft dolor, 
3uando coniungitur cu vlcere.T crtia caufa eft,quan 
o vicus eft fordidum.Quarta caufaeft, quadocum, 
vicere coniungitur mala caro fuperflua: fedvnum- 
quodegiftorum egctfuo medicamine» Mala comple- 
xio calida oportet vt remoneatur perfua contraria» 
Sordides indiget vt mudetur:& funt ifta vlcera, quo 
rum humiditas quae ex eis currit, cft plurima: & mira 
biliter mundificaturcum meilerofato,& vnguentis, 
6C pulucribus, 8C quidem mundifica- 
tio confiftit in abfterfionc:ct fic remouendo caufam, 
rcmoucbitur doloris effedus. Sed quando orta fueric 
caro mala,necdTariuni eft, vt corrodatur cum medi- D E VL C BRIBVS 
(||j, 
Iftello* donec aitgm en ta tione perucniat, 
tumefiat, deinde Rec.antimonfi,aeris 
Pul ’ . auftiarum,vcrmiu terreftrium exiccatorii 8C 
9rwUer! gaAaru,& fang.drac.aluminis climioe 
terantur,* cribellentur:8c dccis 
Pifr *iiU^ft*v'i.Pars vn§u^n,n mortario poarur.*etcu 
y‘0 incorporetur, donecbcne vniatur adinuicc. 
nigrum in vlccribus.nam attrahit,8C 
iib •endomundificatvlcera,poftcafanat. Re.olei, 
colophonfc,picis na 
°lib C^at3e->^craP,n,*ana vnc.fi.maftiches,galbani, 
fic.oleu 
a^uPer,gnem dimittatur,donecbuIliat: deinde 
Pijc Ur ccrse fiquefafte ponatur colop honia:deinde 
Vlc>nai,a,,s:Poftca gumi,ferapini, er tercbinthinx.ad 
uiaftiche,8C olibanum ,ita tamen, vt omnia te 
b VrPrius pr£tcrpice,& terebinthina:etcum fpatu 
tando,donecco<ftum fuerit.deindeferua. 
n§uentum molle valens ad vlcerafordida SC vi 
nta 8c putrida:& gencratfn eis carnem,et figillar, 
;l0*3r°*1ibet in eis fieri putrefaAioncm. Re.myrrhae, 
e S;,^arcocol.ana par,i, mellis defpumati duplu po- 
bc^0rnn,u: vini boni al.quatum.f.decoquantur cu 
jJq habeantfpiffitudinem: &quan- 
Pri\a^datur,n medicamine virrioli paululu.*et 
°c unguetu eftappropriatu cofumpiiot carnis. 
Put mirabiliter valens in ulceribus 
£1 V* Rcci.cerae alb.rcfi.fept vaccini, picis naualis, 
,n,s 
Vh Re.cerse, vnc.vi.picis 
5'^fi• o m nia alia fint, vnc. f. 5. de q uolib et. 
ypgucmu vbiconfequi poteft ad 
b & adomnesaegritudines neruoru. Re.bdel- 
fit 
•olisfambuci:&funt violaeal.autolei dccheirij 
violis vnc.i.drac.fi.bdellium:& ferapi 
in aqua rutae agreftis: deponantur 
y fiat vnguentum:& liniatur ex eo. 
n§uetum aliud mirabilein vlceribusadfpafmu, 
Rc.cere, vnc.ifi.cefypi,,fucciru 
b9|p§rcftis,anadrac,fi.euphorbfi, piperis,armo.olei, 
opopa-- 
Siana rac‘fi.figiae, 8C ftyracis liquidae, drac.fi.5. 
yfl‘fu.fiat vnguentum. 
pretiofum expertum in vlceribusad 
j as 8C cancrum 8>C malu mortuum: 
►ijC c.carnem mortuam SC putridam. Rc.lithargy 
cuanti,ana partem.i.florisaeris,partem.5.tcran- 
ptrd>acct° vehementer forti tempore aeftiuo fere 
ern‘i.femperante modicum addendo de aceto: 
by eadminiftrctur vbi oportet:3C ponatur in va- 
Sii5tltre° * & ftringatur os eitis, 8C fcpelliatur in fimo 
' \/UOrcJftbus. 
n^.Uent:um mund,ificatiuum in vlceribus. Re.tc 
Vnc picis naualis, ana vnc.fi. mellis rof.colati, 
millefolfi, fucci 
c °Uorum.fi.farinae hordei, quantum fufficit: 8C 
Vn°^,afimul. 
u^tUrnabud cxiccatiuum valde in vlceribus 
l5rtrh°^ Putr,dis. Re.fucci.radicis ruf.i.ferpen 
cyathum, mellisrofa.colati,vnc.i.vini 
at,,*>Vnc.i. floris bulIianr,do-- 
rUenerint ad confumptione fucci:et fac vngue 
tum fluxibile.fluatadfundum viceris, 
Vnguetum fadcns nafd carnem in ulceribus poft 
mundiffcationc,& antiquis 8C recentibus. Re.ariftd> 
lon.radicis ireos, radicis gentiane, radicis fang. 
dra.ammon.farcocollae, ana unc. 5. lithargyri unc.v** 
olei,lib.i.decoquatur lithargy.cum olco:& depona- 
tur ab igneret fiat tepidum, deinde armo, modificetur 
in aceto:3C liquefiatadigncm:5£ coletur fuper lithar- 
gyrum:&iterum coque paru, donec gutta pofitafu«- 
per ferra teneat ferdeindepone pulueres depofito ui 
feab igne:& tepefafto diu mifceietfi uis ponere de cc 
ra,poncunc.5.8C fiat unguentum. 
Vnguentu expertum in ulceribus,ubi fit magna di 
rulenda. Reci.acetum fortiflimu:& poneincadaad 
bullicdu, pofica remoueatur ab igne.poftea ponatur 
de uiridi aeris:Sc non de flore aeris:& beneincorpore> 
tur:quo fafto,ponatur ad ignem :& bene cum fpatu- 
laagitetur ufquequo rubefeat, SC fiuis 
fcire decoftionem,poneguttafupcr ferrum: 8c fiui- 
detur q? ftctadhaercns:tuc ab igne rcmoucatur. Etno 
ta cp iftud eft mirabile unguentum: 8C fi fetes cum eo 
laborare,mirabilia facies. 
Vnguentu ad ulcus ubi eflet magna fordides. Rc*. 
fucci praflfj, fucd abfinthfi, fucci folioru perfici, ana. 
mellis crudi, olei amygdalarum amara.anaunc.i.ce> 
r£ citrinae, ufquead fpilfitudinemt 
et fiat unguentum. 
Vnguentu de matre fylua ad generandu carnem in 
quocunq;uulnere faefla mundificationc. Rc.fuccum 
matriflyl.i.caprifolfi mediu cyathu,qleicois,lib.5.ce- 
rae, unc. iiq.refi.terebinthi, ana unc.iij. bulliant omni* 
uiq? ad cofumprionc fucci:8C fiat unguentum. 
Aqua mirabilis in ulceribus ubi timeamus a tranfi 
tu fiftule,qu$ eft res mirabilis in fiftulis. Re.ammonia 
ci, u n c. 5. aq uar ru rae, unc.j.proficeaquam in badlibc 
ne polito 8C terfo:et tadiufricacumammo.falitrico,' 
donec fal armeniacum liquefiat in di Aa aqua fricans 
do:fedaqua fieta$ura:& cum diftaaqua multa potes 
in ulceribus facere. 
Sequitur dc ulceribus uirulentis. C <tp. 11, 
VLcera uirulenta fupcr> 
fluitatem fubtilem nominatam uirus, Stcon* 
uertitur ad corruptionem propter debilitatem metu 
bri:& cxcaliditatecxtrancaibi 
eft dc genere puris fubtilisJquod nominatur uirus.*gc 
nerado cuius fitcxfubtilitatehumoru 
forum.f.a natura non dominante. Intendo quidceft 
in his ulceribus utexiccenfur: 8C adminiftrentur cir- 
cucirca dcfenfiua pluries fupra alibi nomi nata. Sed fi 
uideris uirulentia no diminui:fed ipiam augeri: fetas, 
q, illud medicamen fecunduillud corpus no eft exie 
caduu: quare adde aliquid in confortando mebrii ex 
ipfius cxiccadone: 8C adiuua cu modicaabfterfione, 
ut mei rofatum,ut alumen in ftypticitatc, acetum, ba 
lauftiae, SC adde, &minue de pulucribus, fecundu q? 
ncceflttas cogit. Olea quae ponuntur in unguentis ul- 
cerum, femper debent cfleexiccadua:ut eft olcu ma- 
ftichinum,myrtinii,decherua, 8C deruta,&alfis.ob- 
ferua nanc£ canone de medicinis facientibus nafei cat 
nem in ulceribus,ubi oportet: 8C hoc faAa mundifica 
tione, ulceris uirulcnti pro cius curatione,oportet uti 
cxiccatibus:fcd cu talibus ulceribusadiungitur,5Cco 
iusitaliqn malacoplexio calida uelfriirida.vpcuratio. 'B B R T A P AI I A 
uc cuius caiidicatis laudatur hyOFcyami, radix madra 
gorf,etopium.econtrain mala complexione frigidi 
, valet ficut refina,& pix,etterebinchfna:quiaoporte 
aliquando vr temperesiftafimul, &-hocfecundu-di- 
fpofitionem coplexionisapoftematis. Medicina? q<Jt 
funt in vlceribus virulcntis,femper d< 
jbent c fle exiccatiu a?: ficu r fu n t i fta?, al u m e n r o ch io? co 
buftumpoiitum in quantitate qua?fufficir. Gallcecy- 
prefli',& querd,& bucca.i.mcdiaftinuslignigranato 
rum,& cortex thuns.i.lithargyrus;&flores papauc- 
risrufl].i.cafulaepapaueris,& folia arboris culicum.i. 
vlmi,& folia nucis domefticae,S£ nux recens decoAa 
Valde conuenit: quia exiccathumiditatesabfq? nocu 
mento. Nota qdfta? medicinae nocent, ficum vicere 
aflbdetur apoftcma:rado, quia apoftemaindiget me 
dicaminibus mollificantibus SC mitigantibusdolore. 
Sedaquainquadccoquutur cypcri.i.radixherbaede 
qualigantur cathedrc,eft ad cxiccationc conuenicns. 
BcdecoAio myrobalanorum belliricoru, ctemblico 
ru, qua? iuntfpedcs prunorum vltramarinorum , dC 
decoAio a!chedcra:5c va 
let mirabiliter m cancro: 8c folialierbaecicilianae fiue 
altanae funt bona ad cxiccationcm. 
Vnguentum mirabilecuiufdam magiftriBlafrjiu- 
dei valde appropriatum in materia: 3C 
ximevaletin tibrjs. Re.lithargyri,lib.i.ofeicomunis 
noue,vnc.irj.maftiches, 
cadunt a peroiis nouis, quando ponitur lixiuium ad 
Ignem, fiat vnguentum vfq;ad fpiflitudi-' 
nem 8C ad forma diachylon deducendo. 
Vnguentu in vlceribus virulentis. Re.alocs,thu' 
ris,farcocoI.fang.draco.ana vnc.i.antimonfj, alumi- 
nis,ana vnc.5. floris eris pparati,drac.ij. terebinthine, 
vnc»fj.oleimaftic.& vnguetu. 
Vnguentu incredibile in vlceribus virulentis val- 
de cxiccatiuum, 8>C cftincarnaduum, etgeneratiuum 
carnis, 8C hoc fecundum diuerfio- 
nem corporum. Re.Iithargyrfcerufla?,anadrac.hfj. 
myrrhe,drac.rj.thuris drac.i.5.flor/sa?ris, drac.fj.oiei 
myrtini quantum fufFicit;decoquantur cum lento 
lgne:&poftea coletur per pedam. 
Vnguentum apoftolorum vbicaro fuperabudat 
multum,corrodit mala carnem,aperit, diuidic,& at' 
trahit. R-c.ccrfalb^refi.ammo.anavnc.5.opopana. 
dra.i. floris eris,dra.i.5.ariftol.Ion. thuris,bdellfj,dra. 
Iq. myrrhe, galba fana drac.rj. lithargyri, vnc.5.infun 
datur bdellium inaceto:rcrenciafubrilitcr pulucrizc- 
rur:& fiat vnguentum hoc modo. Giimaeponantur 
ad ignem, difibluaturin duabus lib.oleicomunis. 
quibus difibluds coletur oleum, SC mifcearur cera.*dc 
Inde puluis praediAarum rerum, femper agitando cu 
lpatula,donecfrigidum fit* 
Vnguentum aliud mirabile ad idem. Re.fcroflli- 
Iari3?,hermodaA:yIorum,garjophyl. valeriana?, ana» 
omnia vnc.i. olei maftichini, cera? alba?, 
tcrebinthin3?,picisliquida?,ana vnc.ifj.mumia?,cam- 
phorac,ana vnc.5.cx omnibus fiat vnguentum» 
Vnguentum optimu de pulueribus album. Re,te 
rcbinthinacbeneloraecum dulciIixiuio,lib.i.oleirof 
Rc.pulucris fandara.pulueris thuris albi,pulueris far»* 
cocollae,puIucris ircos, ana drac.i.& haec omnia adin 
urcem cum lento igne benefimul incorpora: donec 
Iftud vnguetu venentad forma magdalcois,quo de- 
b’ ciuftocu mau malaxat fortiaceto albo:etp0gc* 
fccrcro:& noli rcuclarc ipm nifi fap^fl 
Vnguentualiud mirabile: 2C vocatur vng 
irinum propter colore irinum» Red.olc/ irini*1* 
defloribuslfliorumcccieftium, vnc.fj.&pOna|. f/ 
A um oleum in baciiibencterfo:defnde.Rec,‘ ,, 
moniacf vnc.i. 5.etfricatandiuin oleo cxiTic,1tl 
cili, vtfal illud armeniacum liquebat in illo r( 
illud oleum remanebit ccdcftiscoloris:dcindc. 
fina?ptni,& terebinthinae, ana vnc^.pulucrist11 
Vnc.5.8C cerae quod fuflfidt.fiat vnguentum» 
Sequitur de ulceribus fordidis. Cdp» 
VLccra fordida funt illa quae nunquapdu^lIj 
fanic illaudabili,nili remoueaturfomcntlI,||J/ 
cft calor putredinalis illum locum fupra calore 
; ruralem fulfocado: quare pro eius 
vti medicinis fortiter abftcrgcndbus,fecundu ty 
rauimusin capitulo vniuerfali de vlceribus, diCC 
q? fanies indiget abfterfi'one:& virus exiccationc* 
quia hic traftatur de ulceribus fordidis,primO m 
musabifto medicamine:quodeftfords mordfta^ 
nisrdeindepaulatim perueniasadIcuiora,ficuta 
pfia quae cft herba vitra marina: & tftfpecics g 
8C ventofa valde, quoeredaAa in forma pulue1' 
fumpta p«r os,facicin inftati homine apparere 
picum.Sed ceretani bene funt experti quando v 
oftendercifds hominibusgrolfistheriacam fi»3?1 j 
bona.Ariftolochialo.cu meile et paucoacetoAt0^, 
mu remcdiuJte terebinthi.cu oleo de rerebttid.d^ 
tyro,ut leniat duritie,et reroluaqetabltergatp^q^ 
pofito laudatur. Item radix lilrj piftata cum md ■ 
farinaorobicu meile. Iteherba opopanacis fi’*’1 
cum meile. IteemplaftruindumdefcriptioneA 
foris: qcf fit ex pice 
rina hordei. Item vnguentu 3?gyptiacumdcftr,P 
Mefue. Item quando magna fit forditicSjprafl 
mclle.Sed aliquando cft neccfle propter profan 
te viceris : vt quid apponatur de medicaminib11 ,y 
rentibus, ficut funt ablutiones cum aquis appr°P 
tis;quas paulo poft dicam. cci 
Vnguentum. Re.mclliscrudi, terebinthini, $ 
apij domeftici ad tuum libitum.uitelliunius °°^o{. 
farinae hordei: 8C haec optime adinuiccm bene in 
porahta cp polfit extendi ad formam vnguenO* 
Vnguentum aliud.Re.fuccicoftiamari, & 0 
toic£,& fucci millefolfj,ana unc.fj.olei de u! . 
rum,vnc.5.1ithargyri,vnc.i.cerf:quodfufin:,i:‘ v-n/ 
quatur vfquead confumpdonem fucci t 
guentu:fed in fine addelithargyrum:caue ne c 
ratur in fundo caciac. .,rv* 
Nota q? oleum de vitcllisouorum mftabi1 utJi» 
letinexiccando: 8C jj/ 
Vnguentum aliud in vulneribus fordidis» ftjr 
thargyri, argenti, myrrhae.^in^ib.ana.pulne 
fubdh'ter:«Sd cum cera optime munda, oleo 
co mellis fiat unguentum. (a^\' 
Vnguentum aliud optimum. Red.mcH,s 
tict} fucci perfici, calamenthi, ana afTt 
olei com munis, vnc.i. 6C fiat vnguetum 3 
currente. Item valet vnguentu apoftoloru» lTl. y 
mirabiliter vnguentu bafilicon fupra defer'P^aiari* 
Vnguentum aliud bonum. 
amararum, vnc.n.olei de tritico* vnc.i.pu*ue u DE VLC E RIff VS 
eR'gumma, vnc. an thi, vnc.f. 
eris ellebori albi, vnc.i.cerx quod fuffidt. 
Ppitur de ulceribus profundis cr cauernofis Gf. IUI, 
Rofunda quidem vlccrafunt illaqux funtval- 
e,e^°n?ataa^uP€r^c,c odficq:8dcu fuofundo 
Propinquata oflhetfuntideimporrada cum vlccri 
fjs £autrnofis&abfcofionibus. Diiferentiaqde ha- 
i capitulo vniuerfali de vlceribus. Sed 
]adecicsrcpctitaplaccbum:dico q>abfcofio eft vl 
squ°d fub cudeft amplificatu : Sc feparatur ab co 
'stfed cauerna cftillud vicus quod profundatur in 
dilatatur cum ea. Fuitopinio quorundam, 
fj '*atado profunda erat in cauerna: &ftriduserac 
ij0 flusinfiftulacfcd dc nominibus non curo, dumo- 
e0rUmfentendam habcamusilncuradoc horum 
finalis intendo eft vcrcpleantur carncrfed 
tler €ri non Pot€ft>,lifi ex parte boni cibi et potus gc 
fanguinem: quem in carnem conglutina- 
eccfle eft. Rado quia generatio carnis nihil aliudeft 
fanguinis in carnem. Mcdidnxau- 
V°c agctesnccelfeeft vt fint vehementis exicca- 
fimul.Situadoorifictj in mc 
haliter fi talis, vt non retineatur virusdmo cur- 
P°fiitad extra.Sed fi inueneris vicus habens tale 
fit ‘ nJ5^.?c perfeda radix curationis.f cp orificium 
ftfT un^us vero Aperitis: SC hoc vtfanies ex 
expurgari. Sed fi no cfteipoifibile fic fi- 
tuc feca vicus taliter, vt fanies poftlt exire no rc 
tu heTlt«cauerna:etproccdccumincifionetali,vtvl 
S|,tcipiatbonafalutcm ,obferuadodifpofidonem 
er^briincidedo:quonialeuceftfncidcre,difficilcau 
n folidare. Dc ligatura au te quomodo etqualitcr 
c.ridcbear,nonomittatur:quoniaeftperfeaiorpars 
etpcdxdn qui- 
t sextedunturunguenta,fiuelychinia,qu^intromit 
urm VlceribuSjfint bene munda alba SC terfa SC 
Aui^: oc nc adiugatur putrido. Dicit 
verem hoc cafu expertus fuit empiaftrum 
k0l,cG;&:ccntaurca» ea vicus impletur, eft 
Ice & fepheto.i.elleborus albus.pofrea iris 
*Um «IeReintell'gendodcrad»ce:deinde fari- 
r°bi:ifta"fuhf mirabilia valde. Et manifeftu eft q> 
nia v!ccrahabendaprofunditate,&abfeonfione, 
aUernofitace vldmamundiffeadone no mundifi- 
tu ed in eis faciunt nafei carnem, nifi fint 
G^ntcsad profundu viceris:Sc ipfum lauantes: SC 
fyringe,aut aut fimilibus.Signa 
lcant,a falut^cogludnadonis horum vlceru ha- 
vrr cx Paucitatc materiae quae currit, SC defeendic 
y Cus debilitate virtutis. 
t3u n§Uenttum conueniensin vlceribus fupradi<ftis 
6(ternofis Rc.picis naualis, 
tio vnc.iq.ablue infimulopdmcui- 
2tano,Iardonisdecolad, vnc.rj.pulucrisafpho 
k rcJ.V’« her modadyloru m,ana drac. i. fucci faluix, 
Vuc rdrnarini,ana vnc.i.olei dccofto,5Cderuta,ana 
quod fufficic.fiat vngucntum. 
aliud mirabile. Re.mellisapu, vnc.if* 
5Prj a"rac? lapathq acuti,fuccirut^,fucci 
n‘vuc.5.puluerisaluminisro.cobuft?, etalumi 
parini, SC ana drac.i.pulueris tarta 
Mjg ro.vncj.ccraequod fuf.fiatvnguetu 
$ fuccorum^ 
Aliud vnguehcumi/qtridtrm» Rc.melRs rofcofa' 
d,thercbinthinae,ana vnc.ij.fellis porci vel bouisliq- 
di, vnc.rj.cerae paululum. Sc fiat vngucntum molic 
adpmrjdendum in orificio ulceris vclfupra tentam*: 
que poni debet in vlccre. 
Empiaftrum diaphomicon defcripdone Alexan* 
dri:fed dicitur empiaftrum decodio dura. Re.fpica- 
r u m ali ei m u n datar u m, v n c. i rj. 5. fty racis, al o es,!? d el> 
lq,ana vnc.iq.terelMnthine,vnc.iiq.axungixpordn£ 
reccnfis,adipisanferis,ana vnc. 
ana vnc.j.cuphorbio, vnc.5. croci, vnc. 5. cerae citri- 
nae, vnc.xij.oiei nardini, SC vini odoriferi, quantum 
fulfici t. fiat co m p o fido. 
Vnguentum oegyptiacum multuconferens ad vl- 
cera antiqua SC ad fiftulas, que indigent mundificatio 
ne:abftergit cnim& mundificat vlceraacarnc mor- 
tua. Red.fioris aeris aurei, v. mellis aur.xtj. aceti,aur* 
vrj.coque fuperignem, donecinfpilTentur, Sc aliqui 
addutolibani mafculLaur.ij.&.^.fubtiliffimecritcdC 
fiat vnguentum molle. 
Lauandaoptima coueniensiniftis vlceribus. Re, 
aquae purae unam magnaamphyala:& poneintusde 
hordeo SC meile, ana.ad bullienda duo cochlearia,et 
defapoenigrounucochlearretpofteacola perpetiar 
ctlaua vicuscufyringe uelalioiftrumeto inieffcorio* 
Lauatiuum aliud. Re.lyxiuiu dulce: & adde pau- 
lulum de aloe: modicu m de fucco millefolrj: SC de fuc 
co prafli]' aliqd:& lauctur ulcus multonesicc ufqjquo 
fuerit bene mundificatu m a fordibus. 
Lauatiuum aliud. Re.uinii moncanu in quO bul> 
t»ta fit centaurea, 8C iris,8C ariftolochia:&: poftea colc 
ur;& femellaueturulcusin die. 
Lauaciuualiud. Re.aqua maris deperfe. Ite lixi- 
um depcrfc.Itemellicratum deperfe. Ttemaquabal 
neorum naturalium.Itcaquaaluminofaualet. 
Sequitur dc ucrmtbus orientibusin ulceribus. Cdp* 
VErmes in ulceribus generantur ficut in auribus 
et in inteftinis SC in apoftemaribusfecudu q> ta 
grt Atric.fiC Albucafis:& ucuideturin experientia n5 
folumin hisquatuor lodsaftignatis:fedetiam in uir- 
ga ucnientc a ucfica: cuiufdam boni irin'antiqui SC in 
uulua cuiufdam defub craneo edam 
cuiufdam pueri qui contufuscumfradurafuerat: SC 
iftud clare apparere poteft:quoniam ubicunqjpofita 
fuerit materia,ibiponitur effcAus. Si uermes nafcun- 
cur in ulceribus,omnis nanc£ fuccus amarus,ficut pia 
ta.autmincra,autaliquaparsanimalis,autfel, Sc om- 
nis copofitio amara,ut hierapicra,&Cfimilia,deftruut 
uermes.Res dulcesferuant nili fint fic 
citate et abftcrfione,ut mei rofatum,Laudat Auicen** 
dc medicinisconferentibusadiftud maxime calamc- 
thum fluuiaIe,etdiftillatio fucci cucu meris afinini,eft: 
ualdc bona,& fuccus radicis capparis,Sc fuccus folio 
rumpcrfid,& fuccus abfintbij, 
frj,& fuccus ellebori albi, 8>C omnes res fortes. Et nota 
q? mei pueri parui optime fe defendunta ucrmibusr 
quiafaepiffimae comedebant de his rebus fordbus,fi- 
cutccpis,porris,allds,raphao, SC fimilibus.Iupine,et 
SC aloccu meile colato, & pyrcrhru,et theriaca eft mi 
rabilis loco unguen,SC fuccus oleadri,& fuccus getia 
n$,8C nuces tricaeadformaemplaftricu meilerofato* 
Vnguentu in vlceribus, vbi generantur vermes* 
Rc*olci amygdalam amararu* fucci aradoru^croru* B H R T A P A L IA 
8C vini maluatici,ana vnc.5f.puT.coIocynthidos,pul- 
ueris qcP fufficit.fiat vngtin. 
Emplaftru mirabile vbicuncp fuerint vermes. Re. 
porroru domefticorum nouiter remotoruaterra<S£ 
depuratoru abipfa.frige illos Jfartagine:et adde aliqd 
de aloe & myrrha:etfacempfm:er Cupra locuappoe. 
Vnguentii mirabile fuerint vermes, vbi 
Rec.oleiabfinthrj, vnc.rj.pulueriscy>» 
mini, pulucris, didamni , pulueris aloes, ana drac.q. 
fucciabfinthq mediucyathumrcer? quodCuffidt, fiat 
vnguentum:& decoquatur vCq? ad Cpiflitudinem. 
, Oleum pretiofiflimu pro vermibus vbicunq;lo> 
eorum. Re.nucleoruperficorum, 8Camygdalarum 
amararu,gentian£,abfinthrj,praffrj, vellupinoru, 8C 
feminum caulium, 8C foliorum perfid,& calamentht 
fluujalis,& o!eandri,&: pyrethri,8C ellebori albi,8C ra 
dicum graminis,ana.M.5.omniapiftandapiftetur,&: 
imponatur intus fel vituli, & Cucci porrorum, 8C me-* 
rae, ana vnc. ij. olei nenufarini, vn c. i. & olei de ab 
thio,Iib.ij.h£ComniamiCce:& dimitte in fimo p vnu 
menfern marcefcerein vafeuitreobeneobruraro.po 
alembicu:ethabebisaquam 
dC oleum.lumbricofos viuiffeantes Cumendo aquam 
per os,Ccrop.fj.cum vino maluarico, cuoleo vn- 
gendo tepora 8C pulfuspedum SC manuum , SC vbi> 
cunc£,& os ftomachi,& circum fpatulas.*&: vidi mul 
tos pueros quaff mortuos viuificari: 8C cum aqua 3C 
oleo ifto m ulra vlcera fanari» 
Sequitur de nafecntia carnis in ulceribus, Cap VI. 
rh Irati Cunt multi de hac generatioe carnis in Vl-j 
jf V c ceribus no nificu pauco labore manuali 
fer u tates q u o m o do he c gen eratio fia t: n u n c in p ri m o 
gradu ficcitatis etparum plus.i.pcr vna dimanfione, 
vt tangit Gale.nuncin Cecundonuncin tertiogradu 
exiccan do creatur caro in ipfis ta putridis qua virulc 
tis:vt videtur incxperientia:etin proceflu Auic.Mc' 
dicina generatiua carnis vere nihil creat:fed natura ut 
manifeftfieCt:utin vicere et I vulnere,appropinqua' 
ti morti,in ipfoexiftentemortuo, cfi omnium na> 
rura ficoperarrix,mcdicus vero minifter.i.tam medi 
cus qua medicinafunt miniftrantcs, vt dicit Gal.in te 
chni. Medicinaergogeneratiua carnisfumedoadbo 
rumintelleAufemper debetelfeexiccatiua tantigra 
dus,vtremoueattain vicerequain vulnereimpedi" 
mcntaipfum ulciisimpedietia.fcum hoc uteius finis 
remaneat cp coagulet fanguine Canum in carnem.*qm' 
generatiocarnis eft coagulatio Canguinisi carne. Sed 
talis perfeAiogeneratiois producitura medicina 
cxiccatiuain primo gradu & paru plusquaintrinfe' 
co 8C extrinfeco impedimeto remoto. Sed fi medicis 
tia cxiccatiua in Cecudo gradu,cuius proprietas eft po 
fius fi medicina erit exiccatiua i 
tertio gradu : eft potius cicatrifare:Ced 
fi carnem in vicere generent,no dicitur efle - 
tateipforum graduu.Scd dicentur efle 
proprie ad hanccaufam,q? remouent virulentiam:ec 
alias Cuperfluitates viceris pro carne curadaimpedie' 
tesrdonec fufficiensgradusprimus CufifacieteffeAir. 
cuacuato vicere Cordido 8C virulento ab hisfupfluh* 
ratibus,et eu debitis medicinis debilibus aut Fortibus: 
tunc no approximetur aliquod medica mc mordica'1 
tiuu et abfterfiuum fortiter. Et oportet vt obferues re 
gulas ante di Aas, & de eo tjcfapparet.C.de fuperfluita 
: tchumidftati>:autdcrupcrfla/tatccxiVcarionJS3 
do etdiminucdo deoleo etcera,ieciidu cp nece, 
rit,autdemeilerofautdepulueribusingronan ’ 
in(piflando,Cecunduq? Cupra diAum eft,atifcant! uj 
li/um qcCeftCubftatia plumbi mortui, 8C cuius 
eft fimilis virtuti plumbi vfti,&T Carcocol.qu? c' 
ma arboris Cpeciofie& CpinoCxiSC inipheCtztn2* 
do:etcpllapiCcium. Re.Iimace vftum,etfcor|^ac<| 
rijdC plumbum vftum quod cu.Culfurc vritui*‘p 
rus.i.gladiolus: & eft herba habens foha iri lihj'a 
longa, 8C oritur in aquis: & ereCmaf.i.mcrcuria ,s^ 
dragonthea.i.Iuf,& cftipcciesCerpcntarif: $6 
8>C eft radix illius herbae de qualigantur 
ponitur loco galange:& proprie valet ad vl ceta 
dida,&polium.multafuntgenerat eft forte 
taurea.*& vitrumaduftum, eft mirabilein exicea 
8C confolidandoifta vlcera fordida et putrida. 
Vnguctum in vicere virulento putrido m,ra ( 
Re.picenaualem,& co!ophonia,& refinapmh6*' 
binthi.an.cereetolei coisqcPCuffidt.fiat 
Vnguetu aliud bonu. Re.anrimonq,plumpJ, 
Iithargyri,ana vnc.f.tuci^alexandrin^drac.r)*1 
ferri Cubtiliflime triti: 8C mifceperpcciam, 
de myrto quod fufficitadincorporandum in nl° 
rio:fiat vnguentum diu in mortarioduAum. 
Vnguentum expertu pluries in talibus vlect* 
Re. duos vitellos ouorum, et picis naualis bene 
ficataeafuperduitatibus 8C abaquodtate, 8CterC 
thinae,ana vnc.i.& omnia mifce.SC fiat vnguenf $ 
Vnguentum aliud optimum et mirabile in ca1 
vlceribus. Rc.olei de vitcIIisouorum,&: 
mento, oIeidctartaro:& infimulomniamifce* 
dedemellerof.quintam partem de oleis fupra 
8C cum Cufficienti cera fiat vnguentum» 
Sequitur de ulceribus corrodentibus fc pr<eter fV* 
trida. C ap, VII* 
VLceracorrofiua Cuntillaquoru humid,fa® 
talfifin potentia, 8C taliter difpofita cp aCU.f(,if 
humoris, qua acuitatem habet refoluit SC cof 
midum mcbrale: ita cp pcrrefolutionc hum‘di 
nuit de Cubitantia carnis: 8C ipfam vicerat: ftpfP 
vicus corrofiuu,& fraudulentum. VniuerfaRd 
doArina no obliuifcaris: fi corpus no fuerit 
fed ii fuerit mundu, Calte cum ventofis 8C apP 
CanguiCugaruCupcripCum. Er fi fuerit mala cop* _ 
permuta ipfam cu epithematibusinam epithe 
tur defuccis vn Aio Cola. Itcru reAifica cibos hn{q 
ra, vt generetur bonus fanguis.Stringc et ti0 
fitates mebrifecundu neceffitatern . naqncj: 
fuperfluaamplijiicat morbu,& 
cic efle ncceflariu ambulatio corrofionis vt pu/ 
mcbrum.Et curatio hora ulcerum in qbus n° 
trefaAio embrochatio c£i aqua frigida,& 
aquarofaru,& aque virgf paftoris,& vin 
& fimilia,ficutaq Colathri,pIantagi.& 
nenuph.& vioIaru.Scd fi fu erit illic putre 
aq maris,8C aq laxciurj,& vinum albu,etaq eft 
melior curatio horu vlceru corrO e^ 
adminiftratioilypticorujetcxiccatiuainftig1 g£{c' 
tra ficutcortices maloru granatorum,& gQt 
men rofarum,& folia myrti, 8C folia ma!Hc *\r\S*cC 
na grana myrti, 8C fumac,etde 
tofae bullitis cum vino 3 6C compofitio bo DE VLCERIBVS 
aceto, 8C ryrup.acetofojautcmpla- 
dcarnoglofla &cum folqsoliuae. 
n§uentuconucniensin hoccafu. Re.letes,& de 
%nntur ln f°m accto> & vino ftyptico,& foli. ma 
du?‘ M. i. et piftada pift en tur. et fiat vnguenturce 
de oleo rofiaut myrtino. 
nguentu in vlceribus corrodentibus mirabiliter 
5n3rans‘ Re.fucdburfaepaftoris,rucdccntunodiae, 
ali cyathum , pulueriscarolorum falids.f.de 
putrefadOjVnc.i.pulueris alicuius tegu- 
fuper quam ftillauic aqua ad aerem, vnc. 
fiat 
Spentum decodu vfqpad cofumptione fuccoru. 
n*?Uentn optima ad defendendum circucirca ne 
Pertra^eat‘ Rc.oleiro.vnc.rj.boliar.vnc.i. 
(jr^‘^rac figillatf, ana drac.i.fucci folioru man 
pei§0r?‘fed locoipfiusfucci hyofcyamiaK&C parum 
fuf^eti:& permifee donec optima fiatincorporatio 
pC,ens ad lauandum circucirca vicus. 
Ulu*sc®uen,cns fnpralocu fi ulcus no eritprofun 
/^pulueris Ite puluis ligni caroloru 
Puf*Itc puluis geneftr$ intelligendo de floribus. Ite 
tu U]>S ,0rnm Ite puluis floru vrtice: vel flo 
ilicis.Item puluis florum rorifmarini,vnc.i. 
Vfyituy de ulceribus putridis er malis. Cap. VIII. 
Lcera putrida funt illa quoru humiditas corru 
(J1 pit mebrum,& fpiritumexiflcntein membro 
et corrumpit coplexionem et humiditatem illius 
einbri:in quo efttale ulcus putridum.Curatio opti 
ahoru vlccrum eff, primo mundificarecorpus,ha 
(|liorefpedum ad materiaanteccdentem, fi maxi- 
p e corpus erit repletum: aut mundiffeare mebrum, 
fuerit mundu:habendo refpcAum ad mate 
currente hoc fieri potefteum vento- 
fanguifugis epithematibus complexionem 
melioribusautem cftvtprohibeas 
’s ulceribus generationem calidiapoftematis:quo 
illud eft prauum SC inquietum. Nam fi tantum 
* C!^ar,vtputrefaifi:iocofirmetur:et vehementer fu- 
Ci-fiuat cum fua malitia: tuc neceffe cft vt moueatur 
vUtc igne:autcum medicamine acuto: 
utc.um incifioc vfiq; ad carne fanam.laudamus 
acuti medicaminis:quiatalirer agir:q? acci 
f 0rr»nem oltracofiratem,etextrahitipfam.Sedpro 
potione ardoris cautcrrj, & pro remotione efcha* 
5Accurratur cum butyro: ponendo defuper vice 
aPoft aliam, donec efchararcmoueatur.Hisreme 
nn valentibus neceffe eft incidere membrum, vt 
q 
ftin *n is ulceribus funt,ficut aqua maris,et 
IfiV- li!arum‘ Effecffus medicinf cu perfeda medicina 
poteftnifi ex triplici notitia,fcilicctautexan- 
fCa *nipitatione,aut ryllogiftica ratioe, eft logi 
ll,enatura 
bene experiatur, et di mittatur diebus aliquibus 
Ticina cu membro aduerurbene.finaturamil- 
prj- f>e, fe<flxcognofcere volucris. Medicinaeappro- 
his vlceribusin particulari funtficut farina 
fari na radix caulis, 8C radix 
Qc radix cucumc.afinini, 8C femen lini, 
j ia?.i.limo cum paffae:aut ficubus cum meile. 
emplaftrurncucepc maris.i»fquilla decoda 
cum meile aut caulibus.Item ariftolochiaj&alchana* 
i.mirafoIis,anapartem.i.floris 3eris,par£em.5f.IteTuc" 
cus cucumeris afinini, cualferic.i. vitriolo rubeo. Ite 
Ion. 8C gallarum et olei partes 
calcis 3C colcotar.i.vitriolum citrinum ,ana.arfenici 
partem. 5. Item alferic. i. vitriolum rubeum, pare, vij» 
coIcotar,drac.iifj.& fiatex eislinimentum:decoqua- 
turin Fortiaceto cotyla fcmisMonecconfumetur acc 
tum.Cotylaefipondusnouem vnciarum.etfic coty 
Iafemiseftpondus,vnc.iirj.cum dimidio.Item colco 
tareit vitriolum citrinum.*etdraganthum eit vitrio- 
lum aduflu ambor(i,ana partcs.xx. corticis ferri par- 
tes.xvi.gallarum perforatam partes, x.aut falis,par- 
tem.i.aluminis vfli 8C corticis aeris:SC abrotani vfti.i* 
rutae caprariae,partem.5Jte valet farcocolla,£S vftu, 
8C gallarum,8C floris aeris,8C ariftolochiarec miTcean-r 
tur cum aliquantulo glutini Jtcdraganthi rubei,unc* 
viu£,drac.i.aluminis,corticum granatorum, 
ana drac.i. thuris,gallarum,ana vnc.5. cerae, 8c olei an 
tiqui,coty!a vna.Item plumbi vfticum vi 
rideaeris,& cerufl*ae,plnbi,thuris,rncrdarcngi,clirnif, 
ammoniaci, opopanaci, maftiches,anadrac.fj.adipis 
renum uaccae,& relinae,glutini alimbac.i.terebinthi- 
myrtini,ceraequodfufficit:fiatunguentum. 
ItemGal.& alrj preceffbresaggrcgauerunttale em 
plaftru ad putredinem plagam. 
floris $ris,unc.i.ccre,lib. 5. panalinchi.idcftuitellauel 
panis cuculi alf) dicutalleluya,unc.i.?.fiatemplaffru«. 
Sed cum aliquod ulcus fuerit difficilis fanationis, ad" 
miniftretur de panno combufto. Ite medicamen An. 
dromachi & efttheriaca Andromachi.Item cucurbi- 
ta flcca combufta. Item lana fordida combufta. Item 
cmplaftrum defolfjscypreffi'. Item foliorum dulb.fc 
foliorum nefpuli aduftorum.haec omnia aproprieta 
tefuntperfediflima. 
Emplaflrumin his ulceribus putridis. Reci. folio- 
rum eupatorrj,& mentaftri,& taffibarbaffi,& urticae 
mortuae,& foliorum bardanae,& foliorum refte bo- 
uis,ana.M.i.radidsgariophyI.radicisualerian£,radi- 
cis fcroffuIarie,ana.M.5.omniadecoquantur optime 
in aqua, 8C piftada piftentur.*& fabam,hordei, 
SC orobi,ana.M.5.oIeirof.iinc.irj.fiatempla{trum. 
Vnguentu optimum. Rec.pulueris ariftolochiae, 
pulueris ccntaure£,& gallam qucrd,& floris aeris, 8C 
aluminiszucharini ,anadrac.fj.puluerisfpicae nardi* 
3C agni cafti,& fquinanthi,anadrac.i.olei maftichini, 
& cerg quod fuffidt:&l fiat unguentum. 
Vnguentum aliud. Re.aquaequae diftillaturaui- 
teardentiperuitem.aquaeceleftinaequae diccturinca 
pitulo defiftulis, anaunc.j.aquaeterebinthinae,aqu3e 
picis,ana drac.irj.old de cofto,& terebinthinae 8C rei* 
naepini,anadra.q.ccr3euiridisqdTuffidt:fiat ungem* 
Vnguduualde mirabilem iftis ulceribus putridis* 
Re.unguenti bafiliconis,unc.rj.unguenti diachylonis 
abfq; gumis, unc.5. mcllisrof.colati, unc.itj.olei uidf 
flue lachrymi,unc.i.olei rola.8>C ceraerubef quantum 
fufficit. fiat unguentum. 
Vnguentum:dummodo defenfiuumnonobliui- 
fcaturcircaulcus. 
Sequitur de ulccrihusqua funt difficilis curationis qu£ di* 
cuntur ambulatiua. Cap. IX. 
VLceraambulatiua futilla, q,ppterfui acuitate 
multu i mebro perabulant, & in mebro fadut B E R T A P A L I A 
venire feparationc,ct continuitate ipftus plurimi nu- 
meri SC fltusinordinati.Sed quandoq? haec talia vice- 
ra quae funt difficilis confolidationiSjfuntflne ambu- 
latione: fleut funt vlcera oftracina, dialia quae ftant 
fecundu difpofitionem fuamper aliquodfpatiutem 
poris:& no funt tamen fiftul£,nec£ vlcera putrida, & 
neq7Corrofiua:fedfuntficutanimal,ethomo:etficut 
fuperius ad inferius.omnia tamen corroftua SC putri- 
da funt difficilis confolidationis: no tamen conuerti- 
tur, q? omnia vlcera difficilis cofolidationis ftnr putri 
da,dico corrofiua:qa poflunt effe ulcera alterius qua- 
litatis.Quidammedicusdequo facit mentione Gale. 
romanus,qui curabatomnia vlcera vltimain corru- 
ptione 8C valde elongataa cofolidationc, in hoc erat 
cxpcrtus.Curatiohoru vlcerum quaepreter corrofi- 
ua 8C putrida funt difficilis cofolidationis, incipiendo 
primo ad hoc ut G fuerit caufa malitia complexionis, 
aut malitia fanguinis: rcdificetur: 8C hoc cu eo quod 
generat ianguinem bonu exparte cibi 3c porus.f.cu 
paucitate & multiplicationecius, SC dilatationein ci- 
bo bono in quanto & m quali. Vlcera quae funt pra- 
uae confolidationis 8C curationis, G caufa fuerit viru- 
lenta 8C faniofa,cura curatione virulenti 8C fordidi.et 
fi caufa fuerit malitia difpofitionis.ita q> caro denigre 
fcit,vel liuida fiat:cura cum exiccotiuis. 8C G caufa fue 
rituenauaricalisambulatiua:facfecunduq? vidiftiin 
quampluribus hominibus habentibus uenas magnas 
& ad laqueandum malas:&T cu vlcerfbus in 
tiquis:quae vlcera in breuf fpatio fanantur per laquea 
tionem deferentis materia.*et fanaui cos hoc mo 
do,poncdoruptoriu fupra venam in crure.‘&ipfam 
difeooperiendo 8C fubleuando 8C cu filo ligando: 8C 
in tertia dicpoft ligaturam perbucella- 
tionemcarnisorifidaobturando:taliter q? nulla gut- 
tafanguinis videatur: de refiduo quomodo fiat, nifi 
fcmel videres ad coplemcntum,no poflctlinguapro 
ferri. Sed fi caufa fuerit debilitasmembri proceflaab 
clongarionetemperameti: quomodo eftimarepotes 
aut ex fuperfluo calore,aut ex fuperfluo frigore. Sed 
multoties contingit q> difpofido fit a caufa calida 
attrahente materiam ad loeu: q? pro eius cura fu nt ne 
ccffaria medicaminainfrigidatia ftyptica. Sed fialiqcP 
os fuerit corruptum:tuncindde,& detege,8C auferas 
illud quod eft fuper ipfum, 8C frica os illud cum rafpa 
torio,et fubtiliter inquire,quomodo agere potes in ta 
li curatione fecundu q> exponetur in capitulo de ven 
tofitarc fpirif.Sed fi caufa fuerit putrefadio ufepadue 
nas,& fueritantiqua:tuncrccftum eft vtfacias 
dum qualitatem quaereda eft in eis. 
rentesin vlceribusquaefunt diffidlisconfolidationis 
fecundu plurimas difpofitiones:&I hoc in fpedali.Pri 
mo eft fcoria aeris,& flos aeris aduftus 8C non aduftus, 
8C fcoriacalybis,&: gIutinatioauri,&: co!cotar,& vi' 
triolum citrinu,6<: vitriolum viride. 
Se climiaauri.i.fumuseleuatusafornace vbi depura- 
tur aurum, qui eft ficut fuligo:8C gumacypreffi, fari- 
na hordei,& iris, 6C ariftolochia vfta,& es vftu,& ter 
rachiris.i.miniu,et merdafengi, et plumbum vftum, 
SC radix vel anabula, 8C corti' 
ccsoftracarum,&: cinis venarum terrae.i.lumbrici:et 
ccruffa,& falgema, SC thus, 8C cortices granatorum, 
dC gallae perforatae, 8C am moniacum, 8C thus minu- 
tumtfed ex his fecundu diferetionem tuam facere po 
ccs linimenta, vel vnguenta, dC emplaftra fecundum 
corporisdifpofitionem. , 
Vnguentum mirabilem vlceribusoffracin 
vlcera veniuntin tibqs ho minii finefanie. RejPuai*/ 
biadufticum fulfure,& antimonq,ana vnc.n*l,c^of 
gyri,vnc.f.oIeirof & omniaincorporeturietifl 
tario fiat vnguentum aliqualiter mollem <* rJv 
Vnguentii optimum in talibus 
ptione Rafis,quod vocatur vnguentii de finiat* 
ad vlcera antiqua. Re.finiar,drac.rj.refin£,cer#j 
drac. v.Iiqucfiantin oleo,<5£adminiftrentur. >f 
Vnguentum aureii fic vocatum ab Auice.in 
tulo de curatione vlcerum, quaefunt difficilisc\$ 
nis 8C cofolidationis. Re.lithargy.aurei 
naeftpondus.xvi. vnc.&radicisalme^erfj,dCe 
rcola.aliter.anabula,aur.xxxvi.floris £ris,aur.* 
1. drac.xx vrj.limaturae auri triti,hrnaturf alrnerda 
gi,ana.aur.xl.oleiantiqui lib.irj.ponaturin pr^fn,1 jc 
peripfum merdafengi,& aurum,8>C flos aeris jdd 
medicinxtdC optime fac vnguentum* .g 
Vngucntum noftrii mirabile* Re*picis naua t 
ne purae, vnc.iin'.olei rof.& lardonis porci colad? 
vnc.fj.cerae quod fuffidtjfiatVnguentu.*# adde p 
ueris gummi elcmi,& fandarachae,& carabae Se 3 e 
ana drac.i.5£ optime hfcpmifcc:et malaxa flue a 
ditffum vngucntum pluries cum optimo vino & 
tano,donec vnguentum pulchrum fiat* ,,-v 
Vnguentii aliud de plumbo mulruualensind 
Red.plumbi vfti, lapidismarchafitae,antirnonih 
vnc.fj.aeris vftf,drac.i.pulueris crucibuloruitri11 % 
bus decolatur argetum,vnc.i.lithargyri, vnc.f 
8C cerae quod fuffidt.fiat vnguentn,in mortario 
ducendo,donec erit molle ad tuilibitum:&defl^V 
li vngucntoponefuper carnem extendendo. 
taq>per vlcera oftradna tu debes 
vlcera,quaefuntplana 8C lata infupcrficie memb 
maxime tibiarum,& dura,& oftracofa:& aliq 
fine virulentia,& fanic multa.‘quia potius eft m3* 
plexio,&indebita difpolTtioillimembro habjf11* c 
quamfanies 8C virulentia fitibi aggregata. & Gc 
vicus 8C tale per redditur difficilis 
diftrahensafealiii diuerfum modii curandi ab h,s of 
ccribus virulentis 8C faniofls:quiapIusintcdcre °P,|j 
tetaccidenti qua caufeCquare no debemus admir3/ 
in aliquibus ulceribus aliquando regulariter opcr 
doapponaturoleum 8C aliquod aliud humidu111' 
S equitur de fijlula, cr eius curatione, cr corrojionuM> H 
nonconglutinantur abfque labore. Cap* X* 
Flffula eft ulcus anguffum profundii cum n°rcljt 
tate 8C duritie carnis dreudatis ipfam:& 
cana uel pena anferis penetras in 
mebrobruno» 
Dicituraute fiftulaadflmilitudineilliusinffrumc 
bentis os ftricftum 8C fundum 
tiois cius eft duplex.f. caufa interior 8C caufae*cf f3lj 
caufa interior proucnit ex humoribus corrupj'5 
fa exterior prouenita uulncribus 8C ulceribus 1 * 
te curaris. Cuius flgnificatio duobus modis fi1/11 cd 
quoniam fumitur ab eius cffentialibus, SC ab^p 
detalibus. Ab eflcntialibus: quia caro circudaS‘Pj,j3/ 
indurata eft, os eius ftriftum, SC profund 
totr.dC fic largo modocauerna idem eft quod 
Ab accidentalibusucro: quoniaacciditut c‘uS 3fld<? 
fttindigeftacumhorribilitatefcctoriSjqu^ali^1^^^/ 
abfdnditur.& hocproprie quando corpus no DE VLCERIBVS 
tis Ctt?m*nechumidaeftcoplexi'o:&cftregimenpatie 
ii\ tXlCcatluum:# etiam quado cuftoditur 
§AU° eft fiftula,a doloribus et fimilibus aeddetibus: 
te.^lcluando in fiftula eritfianiescum multa quantita 
fa.V liquando cum pauca fianie:# aliquado eftgrofi 
fiubtilisfiecundu diucrfitarem mebro 
Clr j ■'ftulae ante fiunt recentes, aut fiuntillae quae anni 
t)U U Urn ho exiuerunt:autfiuntantiquae:& fiunt illae, 
tc i Pertranfiuerunt annu. Sed deficribitur in prima 
ani vicus quod non fanatur in.xl.diebus, 
funt .n5 curatur vicus, fcd fiftula. Illae fifiulae quae 
fiunt illae quarum cocauitates iam pro- 
lis^1rae*l,nt,n carr|e vehementer: &:iftaefiuntdiffici- 
Wolldarionis. Illud vero quod cftneceflariu de 
tj0 Cau|tatis illius remotione, procede cum eradica- 
* nouaculafluerafiorio,autcum 
°n° cauteno)autcum igne,aut cum medicami' 
qu^Uto«ecilIud€ftprauum #inquietum,etproprie 
5 cftin vicinitate membriautnerui. Ego autem 
•°ritatc Auicennae multum laudo cauterium po- 
fUrr,^e cum igne, fipofitum fuerit cum debita men- 
e0 abfique veneno:quamuis Albucafis fueritin 
l,0 trar,um dicendo, Etfidtotefilfj q> exfccrcto cura 
cauteria cuigne # bonitate eius fiuper cau- 
(,mcdicinacomburcnte:eft quonia igniseft 
g. P cx,eujusa<ftio noperuenitnifiad membra qcP 
ri^atur, n° nocct mcbro alij coniundo cu eo 
°cumento paruo. Medicinaeverocomburentis 
j.0 peruenit ad illud, quod elongatur ex membris: 
facit acciderein membro aegritudinem dif 
Isfanationis, # fiortaflTeinterffcit. Ignis vero pro> 
iH^ubtilitarcm fiua 8C bonitatem fiubftantiaeno facit 
51 nififiupcrfluat. Aliqua fiftula eft mala ad curan- 
hoc cft quia aeger nullo modo poteft pati cu- 
eft vt haec fiftula remaneat cudo 
°‘u0* aliquando poffibile eft, vt aliqua fiftula 
cJturperhunc modu, vtexiccetur,& corrodatur 
tjjj aquis et alrjs caro mala vnduofa fraudulenta:8C 
fQ^Cetur refiduum carnis eius mortuae.*# taliter con 
p etur, vt remaneat fic quieta tepore longo.preter 
cofiolidataintegre, ne fiuperueniat recidi- 
°r ua radice. Modus optimus curandi fiftulas 
modum amplius no cft reditio ipfiarum: 8C 
t^quando ipfia fiftula eft fraudulenta# putrida# 
r^Sua:cftabficifiocuaduftionefimulf:autcauteriza 
cu igne fiecudu ncceflitatc meatus tortuofi, vt 
I5 ‘utendo cauterrj:# eius penetratio cum caute 
perforati:donecco 
Cgu fiftulam.Alrj autmodifiunt 
mediciniscoburentibusin poteria: 
*iij. Cj quod tria fiunt genera medidnaru quibus vtu> 
aliquam partem membri. Prima 
?clicinacorrofiua:deproprietate,vtdidumfuit 
s> eft qp propter proprietatem # acuitatcqua ha 
°luit:#confiumithumiditatem membri:ficq> 
llis;^terr€iblurionehumidi diminuit de fubftatiacar 
s augetin membro.cxcmplu.ficut 
Secunda cft medicina ex 
V^honead membru corrumpit mebrufieufipi 
,neo cx‘ftentcm # humiditatcillius mebri. 
uiedicinacaufticatiuaquaeex fiui vehemen- 
ltate abet vt carnem et cutem adurat, et faciat 
arr,5qucmadmoduignis.Etdefiummamedici- 
acutaru conuenientium ad fiftulas cftfal ar- 
moniacu,# arienarum, # fiulfur,# flos,aens,# argc 
tum viuu, # lapislpetrae,# alcali,# fimilia. Sed cum 
ifta ponuntur fuper fiftulam,inflamatur fiftula,# afi» 
fatur,# feparatacarnealiquod noduu, quodpoftea 
oportet vt acdpiaturcumforfidbus, # extrahatur:- 
etaffiducturhumecftatio membri cum butyro vnaut 
ce poftaliam , # hoc vt fedetur dolor #inflamma- 
tio:deinde curetur fpfia fiftulacuratione vlcerum. 
Ad curam fiftularutres requirunturintentiones.pri- 
ma cft vtfiftulabenc mundi ficetur,# abluatur.fiecu- 
daeftvt mortificetur,#deficcetur.tertiaeft vteius 
concauitascotinuetur, # fanetur. Fiftula vero mun- 
dificeturctabluatur.fi cumlixiuioautaquamaris vel 
aqua artificialiter falfa: # capitella multqties additur 
iftis aquis exfaleammoniaco, # fulfure, #arfeniccj 
aut de flore aeris aliquidpermifcetur propter maiore 
abfterfionem: # aqua fublimata:# aqua, in qua de- 
coquitur alcali,calx ouorum.*# in fiummafiublimato 
arfenico, fub (ale armoniaco;et fulfur efi: mirabile:# 
in fublimato cft fidentia cii appropinquatur. Sed 
dusabluendi efi: vtpcrueniataqua vfiq; ad fundum fi 
donec repleatur ex ea:# Igenicrisad hoc vt qua 
tum efi: tibi poffibile:# fi non potes cum alio, (altem 
cu clyfteribus et fiyringibus:&ftudcvtliquor retines 
turper horam, # exprimas vndiq? cum manu tua,# 
maxime vbi profunditatem fiftulae arbitraris, deinde 
cum expreffionccopetcnrididamaquam extraheret 
fac illud totics,quotiesfueritoportunu. Mortifica- 
tio # exiccatio fiftulae. Mortificatur, # extirpatur 
tripliciter.primo cu incifionc # ablatione totius car- 
nis cii medicaminibus acutis ficcu- 
dum cp inferius apparebit.tertio cum cauterio ferreo 
ignitOjCuiusmundificatio fitfacilior:# efi: vltimuiu 
uamentum. Continuatio # fianatio fifiulae quae cft 
tertia intetio. Oportet ut procedat cu adminifitratio 
ne medicinarum facientia nafici carnem fiecundu mo 
dum noftre ordinationis:cx loco et tempore fiupra in 
proprfjs capitulis determinatis. In primis ergo ad co- 
gnitione perfeAa fifiulae te oportet peruenire: ad hoc 
cum diligcria optime perquirere cum tentafiuetafta 
eius,p funditate,# fi tedit fecunda re<ftu aut fiecundu 
tortuofitate:cthabeastentatuaplubeam,eteftmagis 
lenitiua: vel candela:# plicetur fiecudu modii tortuO 
fitatis:ctinqrefiorifidaipfiusfiuntplurirna:# videas 
fi tendunt ad vnfhaut fi quodlibet illorum habet fo- 
ramen, cuius extremitas no comunicatalrerfltunciu- 
dica,q? no cft fiftula vna,fied plures: Aitenim Albuc* 
q? illud quidem no fignificatur tibi per tentam inqui- 
fitionisnmooportervtclyfterifetur vnum exorifi- 
cfjsrquoniam humiditas cu qua fit clyfteri<;atio, ver- 
fius alia orificia tendit,# egreditur ex eis. Sed quando 
no eftpoffibilc vt licynia.i.tcntacum 
funditatem attingantpropter longitudinem eius, fi- 
uequia via fifiulae eft tortuofia:# fic fiftula no occidi 
tur,ncq? radix cius extirpatur omninorparentur me- 
dicinae: vt virtus cum fiubftantia veniat vfiqj ad pro- 
hoc in forma aquarum & aliorum liquo- 
rum, vtinferius apparebit. 
Aqua mirabilis qu£ dicitur mater balfiami,cuius in 
finit£ # mirabilesfunt proprietates:# in fiftulismira 
bilem operatione producit. Re.terebinthinae,vnc,u 
thuris maficulijVnc.fj.aloes fiuccotrini, maftiches,ga- 
riophylloru,galag£,dnnamomi, croci, nucis mulca» 
cubebarGj ana vnc.i.gumi hederae, vnc»v*6C omnia B ER T A P A L IA 
TubtiliflTme deinde inalembico bene 
lutatoluto fapientiaediftillenturlentoignc. 
Prima aqua quae egreditur erit clara 8c alba,donec 
incipiat croceari 8>C infpiflari, tunc remouc ipfam: SC 
collige fecundam,qu$ erit crocea fpifta,& fupernarat 
alteri primf .Cu aute inceperit magis croceari,remo-- 
neatur fecunda:quia venittertia, quaecft ficut mei cla 
rum.Tertio venitaqua quaepropriebalfamus voca-- 
bitur:& habet tot virtutes quotbalfamus. Primo 
det.fecundo cogelatlac, fi in unalibraladisponatur 
vna gutta tepida,ftatim cogelatillud ficut verus bab 
farnus. Item fi deeapofueriscucufpidc cultelliin fu a 
do cyathi aqu$ pleni, no diflbluitur:ficut verus balla 
mus.poftquam fteterit per unam hora, venitin fuper 
■ficie aquae fine difiblutione:ficut verus balfamus. 
De prima aqua. Nota q> prima aqua vocatur bab 
famus.Nota q> fecunda aqua uocatur oleum baliami 
num. Nota q> tertia aqua vocatur balfaminumolcu 
artificiale:quiaeftficutbalfamus naturalis! 
ribus.Prima virtus.primaaq curat 
rium fide ea.z.vel.^.guttas mane auri impofueris. 
Secunda aqua curat oculos fubito expalpebratos, 
leprofos,& lachrymofos, fi cu ea mae 8i fero laueris. 
Tertia proprietas curat et ftringit omnem tineam, 
fcabicm,ctfupcrfluitatcminquacunq?parte humani 
corporisaccidcrir. Curatomniaapoftemata, 8C om/ 
4nia vlcerarecentia venientia, tumore ocu 
Iorum,fi cum ea laueris. 
Alia virtus*curat, 3C reftringit, & repcutit,& 
gis eftrepercufliua humorum frigidorum, quam alia 
aliqua aqua aut medicina quae haberi pofiit; 8C magis 
valetin paflionibusquam 
nem dolorem dentium uel ex verme vel ex humore 
fluente fi cum ea laueris curat, reftringit, 8C interficit. 
Et in omnibus venenis frigidis, ficut bufonis, 
ferperis,fcorpionis,optimeualet:Neceft polfibile vt 
liomine laedant, fi aliquis ab illis puneftus fuerit, fi gut 
tam tepidam ex ipfo calido fuperpofucris. Omnia vi 
ceraquatumcunq: profundafintfiueincarne fiuein 
neruis&ofle, &apoftemataranfofa:ficum ea laueris 
fine aliqua tcra curat infra nouem dies quantumcuc£ 
terribiliafeulmundafiftulatauel canceratafuerint:cc 
noli me tagere,morbum Egidij.habetq: mirabiles cb 
fedusin duldficatione corporum mctalloru. Alia 
proprietas. Omnem gutta frigidam,fi cum ea laueris, 
'dC ficum pano lineo fupralocum doloris 
ueris,curat:&r percufliones baculorum lapidis, vel ca 
fus laefionc loci fatfta panno lineo in eo tin&o 8C fuper 
pofito deficcat,& rcfrringit:etia paralyfim, 8C omne 
tumorem curar,fortificat,& 
ficat,vel cofortat:ct fcias q» eft calidiflimu fuper 
nem gradum: 8C nulla res calidior reperiripoteft: 8C 
cft tanq penetrationis 8C calidicatis, q fi vnam gutta 
tepidam pofucris fuper manum, ftatim penetrat fine 
Iaefione,&: nonfenties. 
Alia virtus.Tumorem pedum,tibiarum,8C 
rem iuncfturarulaefioneibi fa<fta, 8C fuperpofitum cu 
rat ex frigida caufa,vel ex fanguine corrupto. 
rea plurimas alias habet virtutes, SC eft cffecftus 
bilis:8C vocatur hocoleum mater balfami:quiabalfa 
tno melior eft in pluribus rebus:et fi vis probare fi uc 
rum fit:accipias pullum depilatu 8C mundatum a vb 
fceribusrpoftcacalefaceum adigne tandiu q vixpof 
fes tenere eum in manu ,* poftea linias eum cum dido 
: oIeo:pofteaponcadfoIem ad ficcadum per duaS $ 
ras: & iterum iteretur vngendocum didooR > 
deficcetur.poftea vbi vis rcpone.‘quia nunqua ‘ 
trefier. &C fic multas alias habet proprietates. 
Aqua fadadc ftercore humano dcftfllato 3 , 
bicum preualensin fiftulis,& efcharam fanat, 
tricem reddit pulchra fi ex ea vngatur. Ifcrn 
Ioponatur,rubcdinem 8C caliginem tollit,telaifl 
git, 8C lachrymas tollit. Irem potu data emp1 
cis dtofubuenit:& ctia fi eorum capitainungarlt 
Ite fuper apoftemapofita cum ftuppis, dforutnp 
Item ficum calcefoluta detur, Iapidem frangi* jjjj 
aqua ifta bibita hydropicis fubuenit. Item & 
cuiuslibet canis vel animalis rabidi 8C 
fubuenit:fi exdida aquabibatur. Item 
venenum, fi cito bibitur,fanatur. Ite fi caput 
7 fum abluatur cum didaaqua,cito fanatur. ,{/ 
Aquamirabilis valensinoibusvlceribus & t 
neribus 8C fiftulisin quacunq parte corporis, & 
xime no putrida. Re.rof. vnc.flentium, fuuiaC’r 
unc.irj.balauft.vnc.q.omniaifta contufa coqua .g, 
in aceto lymphato: 8C fifunt vlcera putrida, 
cantur prius cum meile rofato. 
Aqua cum qua tur fiftulse 8C v^ccro£c(* 
riora, 8C cxiccat, 8c abftergit, ponatur tepida. 
ireos,ariftolochiae, rofarum,capilli ueneris,an3*. 
pra(frj,vnc.q.balau(tiarum,myrti.anaunc.5.fu* 
vnc.fj.terantur,& coquatur cum vino albo adr 
8C incolaturaaddaturmeI:3£ coquatur per Vna ? 
ram:& vterc tepida: SC etiam poifetaddi inift 
alumen, 8C aqua cineris, vel aqua maris, &C 
quando eft apoftema, nonconuenitaliquidex* jf 
l Aqua mirabilisin fiftulis cumquafcribip0** 
terse aure^in ferro. Reci.cornu arietis abrafutu 
rius, 8C incidatur fubtiliter, 3C ponatur ad difd* 
inalembico vitreo fubciliter:tunc ifta aqua 
operatur in ferro calido,ipfum deaurando,& 
liter valctin fiftulis. , >3fjt 
Aqua corrodens loco cauterij ita q corrodit*^jf 
ferrum. Red.falis nitri, vnc.rj.vitrioliromad^f: 
cenabrd,aliter v?ifur,vnc.iirj.qu^libetperfct^rjjcll/ 
deinde fimul mifceantur:& peralembicutn du 
tur.&hanc aquam collige. 
Alia aqua in fiftulis corrodens ferrum. cr|s» 
tri,vnc.rj.vitrioliromani,falis r fi 
auripigmenti,calcis uiuaereccntis,aluminis,r°c‘t)i 
IisaIcali,ana.&fiatcxomnibuspuluis:& per3 
cum vitreum diftillcntur:& quod fluit, refenja 
fe vitreo:5C exipfabalneando curatfiftularm e#/ 
Aqua alia probata ad fiftulam, 8C quaeindur3^f 
rum tali modo, q poteris incidere aliud ferruU»? 
fetlignum. Re.lumbrfcosterrcfrres,etdceisia c( 
per alcmbicum,& ex radicibus raffani facaqUa^^[j('f 
alembicum.poftcafac fieruibi vna lamina 
quae fit a parte vna acuta.pofrcaponatea 
donec rubefiat: 8C extrahar. Et extinguatin 
vicibus aequali quantitate fijmptis:5£ tempera£.fri' 
acumineipfius cultelliinde perforando vitt11 
inde candidetur: 8C iterum balnea in aquis 
dis:deinde poteris incidere ferrum 
rabilis in fiftulis* 
Aqua alia fortis ad caufticandu fiftulam,et ag6 V,v 
volueris:ita q vna gutta faciet quid magnu* . 
trioliromani, falis nitri, cenaprii, falis armoj11’ /PE VtCERI B V S 
r,s Viiff, vnc.urj.limatura mirtis. omnia {Rapui* 
3 & ponein alembico: 8c diftilla 
Sec a‘^c nota prima aqua nulla habet fortitudine., 
vero aqua eft fortiffima vitra modii, quadi 
acUmfortiflimoignc:&in vafe vitreo ferua. 
ter^clUa3lia fortis ad caufticandu fiftulam :&fimilt- 
J0|"r°ditferrum. Re.fal nitrum, 8C alume rocfii§, 
ft,U Urilenzucharinu,&r tertiam partem vitrijoli,et di 
Pof CraIcmbicu,5d cofumetoe fuper quo fueritap 
a:,taq? vna gutta eft fuftidens diminuere carnq, 
Ouaalia in fiftulis, SC frangens Iapide in vefica SC 
lrof 1S‘ c‘fuccl faxifragiae#lib.rj.milrj folis,fuccipe 
ocl,,ii,anifi,ana.lib.5.acetiaIbi purificande vinp 
5le^ano3vnc.vii].0mniafimul mifce, 8C diftilla per 
blcum:& qyod fluitreferuain vafe vitreo:et de 
titataclUadainfirm0 mane SC meridie 8C fero in quan- 
Vis j^n,usdrac.pro certo liberabitur infirmus: Scfi 
fiftula:6C eft optima. 
vi^Ua Pretl°fe mirabilis valet! vulneribus, 
V,‘r Ceribus,(3d fiftulis,SC valet contra pcftem,et eius 
mirat>ilis :fedhoc totum debet diftillariad 
ti-e j, lcum de vitro.Namfn tali diftillationerefultat 
,CiUOreshabentes diuerfos colores:8C fic quilibet 
debet colligi in fuo vafe. Sed nota q? prima 
ftjL Va*etcotrapeftem:8d debetpotari temporepe- 
confortat cerebrum per nares trahedo. 
,^eftruitpoIypu SC omne vicium narium, in tan 
Poj- °PoIypum cudivftaaquapernares.Item fi tem- 
vnguntur ciimaqua, 8c fpinadorfiinlo 
j * cur ab itur. T te m 
l}9ppfum : vngatur cu dicfta aqua,tunc curabitur.Ice 
,c}his haberet cerebrum uel memoriadebilem,un 
cUr caput,parte anteriori rafa pluries,curabitur Jtc 
venenCifubito potata deftruit omne venenu. 
O va!et contra vulnera SC vlcera. Irem valet con- 
,n§u:r Vel mcmbrorujfi fintapoftema 
Cqj, c Item valetcotraomne aegritudine 
n[>r,S* Secunda vero aqua quae exibit aftimila- 
c°h c^°^cumclu(:> veraciter pofllimusvti Io- 
ta fi proijcies una guttam in aquaifta,guc 
ltV^adfrudumetpoteftitcrucolligi.Itcmfi 
acum ! dido liquore, fupernabit acus. Item 
*(fe?u|atlac: 8C habetomnes. virtutesquae videntur 
. amo* Tertia aqua poteftdici balfamus; 
h^ccius. 
ei vico feu lachrymi quod eft idem, lib.rj. vel 
Jlcji, lnthinae loco lachrymi, mellis difpumari, lib.rj. 
Yirisardetis,lib.i.ligni aloes fini, fandali, mufea 
loj>u Cls mufcatf,gariophyI- 
nardi, maftiches,<finfiber, cinnamomi, 
Vr,c ?..§ranorumparadifi, ana.drac.iij.gummiarabi* 
lr)‘mufcifini,drac.5. 
*)ipc^Ua SIU:3e valctad omnia vulnera cito fananda in 
UnSP parte corporis,fiue fint recentia fiue ulcera 
■ quod expertus fum. Red. vini albi 
%o J?1 per alembicu vel per vas f reum cum 
%u.|,acIUa vitis,lib.ij. aquae rorifmarini,aquae 
ana.lib.v.zucharialbi,lib.x.quae 
piftadiftillcnturfimuhdeinderecipeampulla 
„ena folrjs rorifmarini,& faluie,ana. 8C mifce cu 
fic dimittas pervnum die.po 
rcP®ein ua^e u,rreo. Modus utediaqua 
"Ali ,c^a‘P0naturin fiftulauel ubi tibi placet. 
a at}ua miribilis in fiftulis, SC diffoluens perlas,. 
Sc auruin folrjs. Red. falis armo niaci,1 i b *f. fal i’s rutri* 
unc.irj.tartari,unc.ij.faliscois,unc.5.o!apuluerizcnff 
etdiftillentur per alembicu.in uafeuicreo feruetur. 
Aqua quae tingit equos, canes,pannos,8C pcnas iri 
uiridicolore. Rcc.coporofi,Iib.i.etfmeriIrj,lib.5.rub 
tiliterpulueri£a:etper alembicudiftillajetquodfluit, 
referua in ampulla uitri bene claufa. 
Aqua mirabilis ad fiftulam SC omnes plagas* Re* 
rorifmarini,lauri, myrti,aprj fylucftrisfeu domcftid, 
quas quatuor herbas fac recenter diftillari per alembl 
cum uitreu,anaunc.i.aqii£.deinde Rec.terebinthina 
une. vi.gum mi ederse, unc.irj.thuris mafculi, unc.tj* 
croci, maftiches,cubcbarum, nucu mufcataru, myr- 
rhs,galangae,dnnamomi,aloes,fucotrin£,gariophyI 
loru, ana unc.f.fed omnia fubtiliter puluerifata fint£ 
8C 
bicum difrillando. Sed cu humiditasexiuerit,qj om-' 
nes didaru herbaru m uel rerum fumus uadatin aqua 
diftillata: 8C donecfenties alembicu frigidumrquam 
aqua referua in uafeuitrco. Haec aqua ualet ad 
nes fiftulas a gula infra exiftentes:& omnia uulnera fi 
de ea in eifdem pofueris:& petiabalneatamin ditfUsfi 
ftulis fuperponas, eam mutado cu exiccata fuerit. Va 
Ict multum SC etia confertcuilibec corporispaffioni, 
apoftemati, 8c doloribus intrinfecis bibendo de ipfa 
modicum. Si uero fiftuh fuerit a gula fu perius, adda- 
tur rebus, unc.f piperis:eteritperfeftilGRma. 
autc que de dida diftillationofuperftcrcrinc,pul 
uerRes: etia ualebit,fi fuperponatur ulceri. 
Secretam ergo habeas: 8C efto memor fubuenire pau 
p eribus Chrifti* 
Aqua ad fiftulam 8C remouendu pannum in ocu- 
lis: & colore, quae eft: multae uirtutisr 
& ponatur.f primo ad pafliones oculorum frigidas 
ac maxime ad corrodendu pannum de oculo, 8C ona 
nem humiditatefrigidam fiuelipam:& ualetfipona- 
tur in fiftulis lachrymalibus,& alibi; 5C ualetadfubri- 
liandum pellem fadchcuiushaec eftdefcriptio. Red.: 
aquam putei ubi extinda fuerit calx uiua, par.ij.falis 
armoniaci, par.i.ad pondus: 8C habeas unum bacilel 
8C prorjce didam aquabene mundani 8C claram acal 
ce in badii illo :8C cudi do fale illo armo.I dida aqua 
frica bene,donec diefiu fal fueritliquefadum.Et ficiU 
la aq ua q erit in bacili i!lo,fiet a £ura fiue in colore uio 
laceo.&pofteareferuadidaaquain vafe vitreo. 
Aqua aIiaadfiftulas,porros, SC verrucas,8c callos 
tollendos. Re.coporofi.i.falis nitri, vitrioliromani, 
calcis viuf recentis, ana partes aequales terantur: 8C in 
alembicum ponantur, 
exit eft alba: 8C eft bona ad lcntigines,&l non ad por- 
ros.fecunda eft rubea,&eftbona ad porros,etadom 
nia quae dixi fupra. 
Aquacaufticaduain fiftulis fine dolore: 8C etia va 
let ad natas,8C ad gladulas,& fcroffulas, 8C porros,8C 
ad omnes crefcentias in corpore humano: & aufert fi 
ne dolore. Red.olei laterini optimijmaftichcselcdf, 
gijmiarabici,terebinthinae,anaunc.irj,pifi:enturpifi:S 
da:& omnia infimul mifceantur: 8C per alembicum 
diftillentudquam diftillationem mifce, 8C incorpora 
cumli'b.5.cineris cerri.&iterum diftilla per alembi- 
cum;& quodfluitreferuainuafc uitreo beneclaufo,. 
Aqua fortis ualcns in fiftulis: 8c eft: multae virtutis 
SC potentiae in ulceribus. Re.falis nitri, uitrioliroma 
ni, aluminisrochiae,analib.i.quelibet perfeterantur B HRTAPAVIA 
fubtilit«r:8e hmulincorpora:SeponcinaIembico:et 
fac lentum ignem:Seaccipcprimaaquam pcrfe,do- 
nec rubefcatalembicus:runcrcmoucaquamilIam:5e 
Collige alia per fe.*quia prima nihil valet:Se auge igne, 
donec incipiat rubefcere:ettuc reduc cineres quifunt 
in vafe,vfcf ad collum: Se fac ignem forte, donecru- 
befcaralcmbicus:8e ccffabit fumus ille rubeus, quiap 
parcbitin vafe vitreo :Se figillabcnecum cera: Se fer- 
uafupradidam aqua.in fundo autem uafis inucnies 
maflam rubea, quifcrua:8e ferua fupradidam aqua, 
quia eft fortior aqua mundi: Se habet mirabiles opera 
lionesin fe.Namhfcaquafoluit, corrodit carnem, et 
redigit omnia mundi in puluerc Se aquam, ficutlapi- 
des,metalla:Se omnia foluit:Se eft alba, clara,ficutaq 
fontis.Haecenimaqua fi tangit carnem vel veftc,tin- 
git eam in colorem croceu,qui nirquam deleri poteft 
in carne:durat color pluribus diebus:fi laueris cum Ii 
xiuio, fi t valde rubeus color. Item fi 
iulum bon3eIunc,id eft argentiin aqua ifta, 
lor e nigro,quf deleri no poteft. Ite fi pofueris aliqd 
mercurrj, id eft argenti viuilita q> liquefiat, fit fortior 
Igne.Nam firangitearnem, cautcrizatad modu ferri 
igniti: Se nofentitur:Se eft optima ad faciendum cau" 
tcria.mortificatomncsfiftulas, 8C cancros. Se carbun 
culos. Se humores prauos, 8C venenofos. Ite fi ap- 
ponatur ferrum in didaaqua, ftarim calefit, 5C bullit 
abfcj:«gne:6e facitaquam rubcapcrintromiHloncfer 
ri.Etfi trahes aquam peralcmbicvi,remancbir ferruin 
fundo uafis;etcritpuluisrubicundiftimus.s Ite fix di 
dia aqua pofueris venere:bullit:Se fit de eo aq viridis. 
Et fi extraxeris aquam per alcmbicum:remanebit ve 
nus Ifundo vafis puluis nigerrimus. Nora q?fipo 
fueris in dida aqua iarurnu, facit aquam claram: Se fi 
cxtraxeris,rcmanebitfal album Se amaru. Ite fipo 
fueris in ea iou e, faciet de eo paftam, ficut butyru:et fi 
deficcaueris, fiet puluis albus. Item fi pofueris in ea 
3T»crcurium:facictdeco aquam clara:Se fidimiferisre 
Edereaquam mercurij,cadctadfunduuafis aquacla 
ra:5e fi dimiferis refiderc, cadet ad fundu ad formam 
glaciei: Se fi dcficcabis,remanebitfal album,ficut cera 
fortiftimus, Etfiru volucris recuperareargetumtuu, 
quando eft inaqua, poncinillaaqua mercurium cru 
dum. Se ftatim bona luna intrabit in mercurio: tunc 
vacua aqua:6e accipe miftionem:Se ponein pelle ca- 
prioli; 8C comprime optime,cxibit mercurius:quod 
Vero remanebitin corioponein crucibuload infun- 
dendum.Se inuenies lunabonam. Item fi pofueris fn 
ca fo!em,fit aquacrocca:Se fi ficcaueris,fit fal aureum 
fimaru: SC vtcera valetindcficcandofiftulas.Ircmfi 
dilfol u eris in di da aq ua par te m .i. de bo n a 1 u na Se tan 
tumdemercurio,Se tantum deargento fublimatoal 
bo. Se quarta partem vniusiftorum detutia alexan- 
drina:Seextraxerisaquampcr alembicum: remane- 
bunt omnia ifta fn fundo vafis ad formam lapidis: de 
quo lapide pone partem vnam fupra quatuor partes 
seris: Se fietalbum,ficutargentum de.xxrj.folidispro 
vncia:cum quo fi pofueris de bono argento:pulchra 
polfunt fieri ornamenta. Item fi pofueris vel feceris 
fieri vafa parua vel annulos vel alia fadade auro 8C 
mcdictateargeti:5e fi poftea acceperis panem rubea, 
qui remanfitin fundo vafis aquaefupradidae, 8C pul-’ 
Lierizabis: facies m irabilia. 
Aqua mirabilisin curando fiftula:5e fpoliat lepro 
fos;Se lepram no veram deftruit;SCfuper omniapul 
chrum oculu facit.4& eft mirabilis aqua* Rc.ii»11 
foIis,5e Iune,veneris,faturni,6e calybiscatim,3e t 
Se Iu nae, ft y racis fecundu paupertatem vcl°PcSf |sp 
ris. p o n a n t ur o m nia in (Tm ul in vri na p ueri virg1 
diem 8C node. Secunda die in vino albo cali o, f 
tia die in fucco ferri. Quarta die in albumina omP 
parati, Quinto dic in ladc mulieris mafeuhi ‘3 
Sexto diein vino rubeo* Alio die infctulo 3 J( 
num ouorum:&hc*: totum ponatur inalcrnh1 
lentum ignemjSe quod exiueritreferua. $ 
Puluis optimus in occidendo fiftulam laudat 
omnibus audoribus. Re.clleborialbi optimeP 
rizad:Se imple fiftulamtquia mirabilia - 
Puluisaliusin fiftulis. Rc.pulucris caroloru 
falicisputrcfadi, Se puluerishermodadylorun1’ t 
vnc. 5.puluerisgallarum,cypreifi, etHthargyri3^ 
teijCtpul.aloeshepatici, ana dra.q. fiat miftio‘n 1 
Puhns mirabilis in fiftulis. Re.pulucris P,rnJ||lJl3» 
tanto pipcrc,mirabiliter fanat n 
Ite m radix ariftolochise pulucrizata,Se fiftulis i111 |j 
mirabiliter operatur. Item dixerunt 
accipiatur puluis laureolae, 8C puluis ellebori a * 
diftempercturcum meile;8C liniatur lichyniuni* 
natur in fiftulaper vnam horam! prouocat vo 
Se purgat materiam fiftulae. . Jq 
Puluisalius mirabilis! fiftulis. Rc.folioru vrft ' Q 
faluiae.f hortulanae Se fylueftris,puluerisfoliorii 
ris marini,Se pulucrisfpumaemaris5ana vnc.f*P 
ris lapidis indici,drac.i.fiatpuluis* m 
Succi mirabiles infiftula fiuefueritin ofo, l 
ncruo,fiuein carne. Re. fucci radicumgetianc? 
5. fucci de radicibus bryoniae, fucci de radicibu5 
fucci de radicibus mali ferrae,fiue panis porcin1 9 
thlf 
eft idem:fucciariftoIochiae rotundae, fucci radi 
mi,fiueherbaemcrctricum:fucciradicis raphaf1^^ 
ciradicispediscoruinhfucciradicis 
nium,ana. fed quilibet fuccus eft fatis fufficies & 
la; Se in omni vicere erit fuffidens.Ite fucci radi 
cumeris afininiad hoc eft optimum. [Cft 
Succi herbarum, 8C maxime foliorum ad e3 cj3e 
zadum fiftulam. Re.fuccifoliorum tarconjs,11 
ipfius.Itcm fucci cxulac. Item fucci folio.titim3 W, 
lac ipfius. Irem fucci folioru caraputiae,vcl 13C,P ,o> 
Item fucci folioru fici, vel lac ipfius. Item } 
lubilis, uellacipfius.SC eft herba facies flores 3 
modum unius campanae: Se eft herba quaeuo 
circucirca arbufta. Et omnia iftafuntbona,aU 
fe,autpercompofitionc. Item. Re.fucci f° 1 
perfici.ltemfuccifoliorum milefolri» ltzm^cC(0\iV 
ru allrj.Item fucci foliorum fauin^.Eriamfuc^11 r,j. 
rufufti, 8C feminiscemaure? ta minoris qua n? 
Olea mirabilia in fiftulis:Se primo oleu dc R 
nibus.OIeum de ferpentibus ualcns in fiftulis» 
dificat Se fanat impetigines.‘5e modus compo 
eius. Reci.ex ferpentibus nigris circiter ,Iib»*h 
ferpetes TtegrirSe funde fuper eos fifamu, unfi*%ri^/ 
Se pone in uafe terreo ftricti orificii • & 
cium uafis:5e decoque lento igne ufc£ dum 
tur ferpetes. Et caucat fibi operator de uapq** 
Se cumcodum fueric,dimittaturinfrigidar»* 
daturinualeuitrco:5eadminiftrctur. .. uS tfl* 
Oleu de ouis mirabiliter in fiftulis Se 
Iis:Se cutim mundificat,impetigincs,Se 10* 
morbos cutis curat; cuius haec dc cr. D E' N E R V I S 
Cii‘Ulte1Iosoitorutri clixatorum.xfj.& cominueeos 
Per' P°ne lnfartaginelapidcaietfrigefij 
rui mouecuIigno,aucferro,colctur, donec 
cflar:SCrefo!uatur ab cis oleu:&tunccomprimc 
QlJni cochlearfictrnanabitolcurnrrefcrua. 
eurn de frumento conuenicns in fiftulis,et curai 
Cicutis. Modus faciendi oleum de frumento, 
9lia ei* Umcntum fuper laminam ferrea,ctfuperipm 
1 Eminam rgnitamrnoncompnmatur multum: 
oleum dc frumento. 
Valet mirabiliter oleum petrolcum. 
de iunipero valet in fiftulis,in feAionibus 
cr0 malo mortuo tibiarum, SC ferpigini, 8c cam 
. Vulneribuset vlceribus malis. Re. ex lignis iu 
ii^e.ri Uant,ratcnl fufficicnrem,8d incidein frufta:& 
vel dolium magnu vitreatuminterius. 
p5raS°r,ficium fitarctum:etfac foucam 
tre Parietcs eius cu terra figuli:dcinde pone olla ui- 
H)3cyarn,n undo ex direAo foueg, habente orificium 
r9taMU-m: cooperiatur carta ferrea,fubtiliter perfo 
tjc^‘acin duo vafa cum terra figuli, nc 
officiis refpiret:dcinde cooperi terra:SC ad 
per tres horas: finaliterrefudabitolcum de 
optimum. 
e^Cum philofophorum, 8C eft oleu in quo faciem 
e{i|li0c°rdati funt:5d eftfecrctorum iuuamentoru:& 
fupe virtus calefaAiua,penetratiua,comfumpriua 
* r«uitatum:&cofcrtvcrtigini,epilep{i3e,&: oblb 
Ueteftoptimuegritudinibusncruorumfrigidis. 
te‘^^tcribusantiquis putrcfaAis multam quantita 
proprie faAis cx terra rubea: SC fac eos in frufta: 
t}^Ceride fuper cos igne carbonum fine fumo, vfq; 
O 'nflamentur, SC rubefeant:deinde extingue eos 
ftool/uoe ve! oleo antiquo claro v%dum imbi- 
ihjjr' v^t,ma 8C per- 
fe:poft vero tere eosfubtiliflimeJet 
ntVr ,na^embico ad diftillandum cum ordine 
jl0Jniftai,uin:& ordina vas fub roftro alembici, in 
Uat°Rum;deinde rccondeillud:& ftringeori- 
leum de mezereon optimuin confert 
5t°P*fi, & in vlceribus fraudulctis, 8C abftergitfcc 
cutis. Re.almezereon,vnc.iiij.proijccTuper 
dulcem: dC faAis recentis, vnc. v.olef fifa- 
vfqp ad laAis dC alius liquo 
umpri°nc:deinde qfii finecofumptiois colet, 
y ltur i aliquo vafe vitreo, SC vtcrc vbi oportet. 
t^tH^Cnturtl mirabileinfiftulis: oportet vti cu 
vis opti mc fcire facere iftud,pete facien- 
\^P°nerhnigru: quiacorumcft magifteriu. Iftud 
pn§uentum diciturfapo niger. Rec.aquamni- 
capitellum quod idem eft, faAum ex cineri 
\ excalce viuaexaqcomunidiftillatafecudum 
e,nfi«i ordinis,iib.x.olei,lib.v.tadiubulIiatin 
*°>donec congeletur ad formam vnguenti ba- 
. accipiendo coAam fupra lapidem fiue ferru 
ordinem, fed fi potes habere faponem, de 
optimum in fiftulis. Re.picis naualis, 
Ruidae ana, vnc.iij. olei maftichinijVnc.rj.cc 
Vnc.i.afpalthi, fucotrini, an. 
. vnguentum:qm mirabiliter valet. 
aliud valesinfiftulis. Re.tcrebmthi 
v ‘,rl‘vitellos ouoru.!j.puIueristartari,et farinae 
l orobi,fi£paIuefis!ner rfioda Aylorir, ana dra.au mellis 
apum quod fuffrcit.fiat miftio cum fuccofolioruieui 
ftid,&aprj horrulani:qm mirabiliteropcracur. 
Vnguentum aliud. Red. floris vnc.irj.mcllte 
crudi, vnc. viij.aceti, vnc.iirj.bulliantadinuicem,do 
nccinfpiifcntur:& fiat vnguentum:quod didturvn 
guentum aegypdacum, quod mirabiliter operatur in 
fiftulis 8C vlceribus. 
Vnguentudiuinum 8C prctiofurnadfiftulam. Re. 
albe,refinc pini, ana vnc. virj.ariftolochie longf, 
thuris,maftiches,anadrac. vi.opopanads,ammonia- 
ci,bdcllrj,galbani, ferapini,gumi demi, ana drac.i.Ii- 
thargyri,drac.in.olei,lib.£.infundanturgum:emacc 
to per nodem:deinde ponantur incaciaad ignem:3C 
optime Ii.quefiant,ct colentur: iterir bulliant donec 
tocaacetiaquofitas cofumatur.* deindebulliatlithar- 
, gyruscum oleo, donec fintadinuicem :>icorp orata: 
8C ad forma quali vngueri redaAa:qdTdes per gutti 
ferro aut marmoriinieAam:& mifcccotinuc ciifpa- 
tula:nelithargyrusin fundo vafiscoburatur:dcinde 
liquefaAa cera refinacoIetur:et tunc omnia iTtafupra 
diAaadinuicem mifceantur, 5C mcorporctur:deindc 
cum infrigidata fuerint, addatur pulucrcs fupradi Ai, 
fedinfineaddedrac.i.florisaeris:& vtcrc. 
Vnguetum derartaro bonum in fiftulis. Re.oleu 
myrtinum, 5C quod fufltdt, 8C fiat vnguentu:<3C 
adde aliquid de rerebinthfna:&depulueribus tartart 
paululum: 8C fiat miftio. Et nota q? omnia fupradiAa 
debent approximari cii bono intelleAu in locisiquia 
aliquando portet prodeife:# aliquando obeflfe: non 
obferuando debitum modum operandi. 
Sequitur de carne addita fuper uulncra, cr qualiter 
remoneri pojfit. Cap. XI. 
CRcatio quidem carnis cft opus naturae:fedom- 
nequodnaturafacitcrcrcere,fiuefitcum adiu- 
torio,fiue abfcp cius auxilio,medicina eft cotraria na- 
turae. Creatioquidecarnis fuperfluaproccditcxm 
niiafuperfluitate humiditatisnobenc regulataordi- 
ne naturali:quia no oportet vtcxpcAetur hic deadiu 
torio nature pro remotione carnis fuperfluae: ficut ex 
pcAaturin nafcentia.Ratioquiarcmotiocarnisfuper 
fluaeexoppofiro repugnat generationi. Nam genera 
tio carnisfita natura: 8C eius remotio fit ab arte. Etqa 
ifti funt modi oppofitindco in remotioe carnis requi- 
ritur medicina mordicatiua: fed natura no habet tale 
inftrumentum.& ideo in curatione illius funt necerta 
rix medidnoeabfterfiuae,ficutalumerochiaecombu- 
ftum, 8>C cupcrofa. Verutamen quanto funt minoris 
mordicationis,tantofuntmeliores.Na trochifci An- 
dronisfuntoptimi,& cortices aeris,SC oftracaadufta, 
S>C cinis ericiorum marinoru, 8c campeftraliuadufto 
rum:5i fimiliterlapis nominatusexiae.i,copcroii,& 
colcotar.i. vitriolum citrinu,et dragagathu.i. vitrio- 
lum aduftum,& flos aeris eft fortis:& vnguentum vi- 
rideeft mirabile. Et vnguentum quod nominatur co 
rolofim,& eft vnguentum egyptiacum,corrodit car 
nem fine mordicatione: SC mcdicameDudcme,ideft: 
illiusmedici, &C cftpuIuishermodaAyIorum,et medi 
camcn Dianor.i.illius medici: & cft medicamen de au 
ro pigmento, 8C omnes medicinae quae valent ad re- 
monendum polypum, funt optimae ad remoucdutn 
omnem carnem fuperfluam. 
Puluis corrofiuus ad rcmouendumomne carnem- B E R T APALIA 
fuperflua. Re.arfcniti rubei,vnc.jf.calcis viu£, vnc. 
ij.aq comunis, vnc.iirj.fiat hoc modo ponatur calx 
tritain aqua:et randfu bulliat,qcf aqua fiteonfumpta 
ponaturarfenicum.*5C incorporafimul: & fiant tro- 
chifei: SC exiccenrurin vmbra: 6C quando opusfue- 
rit,fiatpuluis. 
Puluiscorrofiuus,quiminuitcarnem mollemfi- 
ne dolore,SC moleftia. Rec.corticcs granatorum, 6C 
gallas,6C fpongiam ad u ftam. 6C fola minuitearnem fi 
nedolore,6C moleftiainfirmi. 
Puluis corrofiuus 8Cfecurus: SC valet in inguini- 
quiadeficcar,5c remo- 
uetcorruptum. Re.aluminiszucharini,thuris,arfeni 
ci,ana vnc.rj.calcis viu$, vnc. vi. om nia ifta pulueri- 
raponeinfacculo :6C fufpendein medio ollae plenae 
aqua:6Cbulliatvfquequo confumeturaqua vfc£ad 
mediufaccwlum 3C plusrdeindeollamimpleaquate- 
pida vel frigida .* 5C iterum ferueat vfcp ad mediu fac- 
culum ficfiatnouies.*deindc tollefacculum : 8C pone 
adfolc.*& quando visopcrari,dchoc 
tcre.’quia mirabiliter corrodit carnem. 
Vnguentum optima ad corrodcdum carne. Rc* 
pulucris afphodclloru, pulucris hermodadylorum, 
pulueris tartari,cooperofi,ana drac.ij. viridis,5C 
olei comunis quod fufficit.& fiat vnguentum. 
Vnguctum aliud corrofiuum cu extraxeris ipfum 
«x fua natura:per admiftionc alicuius rei corrofiu£,et 
poteft accipere colorem diuerfum peradmiftionem 
alicuius rei coloratae, fuerit illa res coloras. 
Exempli gratia viride aeris in pulucre ponendo cum 
vnguento citrino vel alio vnguenro redditur corro 
fiu um: Si coloratipfum unguentumin colore viri- 
de puluereminij fic.*fimifceaturcum vnguento 
dtrino, vel cum alio vnguento colorat ipfum in co- 
lore rubeo.*& fic dealrjs. 
Vnguentum aliud corrofiuum. Re.mcllisapum, 
vnc.i.aceti, vnc. 5. viridis aeris,drac.ij.pulueristarta- 
ri.i.faecis vini adherentis parietibus vafis, vbi colatur 
vinu.*qupd vulgarifermone vocatur greppa,dra.i. 
8C tandiu coquatur,donec fiat vnguentum. 
Sequitur dc rcgtminc ulcerum, qua di[rumpuntur poftco* 
folidationem. Cap. XII, 
IVdiciumfftimatiuuperueniatadintelleAum qua 
vlceruiterum acci- 
dat difruptio:et hoc no accidit nifia caufa itrinfeca,ct 
aliqua latenti caufa: cuius miramur quae fit caufa, ca- 
dit fuper carne 8C offa, SC alia in tali vlcere,indicantia 
figna mala. Occupatio tuafitprimo vt remouea- 
tur caro mala,& os fi erit corruptum,SC omne impe- 
dicnsconfoIidatione.Ea vero quae extrahut, funt me 
dicinaecorrodentes, ficutgumi clemi, folia papaueris 
nigri,femen hyofcyamialbi,vitriolum aduftum,flos 
exiccatus, puluis martagonis, folia fici:pul 
tfis corticis qrci mirabiliteroperaturin extrahedo. 
Vnguentu ad extrahendum ofla. Re.folia papau 
ris nigri, folia fici, femen hyofcyamialbi, 8C vitrioli 
adufti,ana talfibar 
bati, gumi elemi, ana drac.fj.conficiantur cum fucco 
raphanftetloco patienti appone. 
Vnguctum aliud ad remouendum ofla. Re.farinae 
filiginis,& farinaeIolij,& cicerulf, ana.pulueris 
lapidisiudaici, SC calamitf modicum,ana.6c confice 
cum meile 8c tcrebinthina;& fiat vnguentum. 
E SequiturdceradicationeucfiigiorumulctTum. Cd.i 
CVm aliquisintenditeradicarc vcftigi*a,n v^£ji 
bus 5C vulneribus a quacunq: caufapi" 
tibus,fiucfuerit exfanguinc mortificato,etqui 
curfualioruhumorum fub cute permanentium 
cx apparente turpi cicatrice, propter indebitam1 
folidationem parriu.*volumusinhoc capitulo* 
ui vobis aliqua approbata pro decoratione vc 
rum 3C cicatricum oftendere.*& hoc facias 
cinisfortiterabftcrgentibus 8C mundificatibus. 
cft minus eo cum eo quod eft minus eo. Dicit 3 
Aui.q? fortium uirtutu 
ficut fquama ferri, SC laca de qua dixerat , 'wis» 
Paul.& cft gumi herbae fimilis myrrhae boni o 
Alrj veroerrauerunt,& dixcrunthoc eflecarab Q 
7 dinis. Auice.didtqjlaca eft gumi 
tinfturae fiunt, SC feriptores miniantlibros.Suc v 
Iamenthi.*& albugo oui:8£arfenicum cumlap' ■ 
peris valct.Medicineautem leuiorcspraedicftisl 
cutfemcraphai,faliuahominis vel pueri ieiuni,3 
afini eft mirabilis.pinguedo cuiufdam pifeisv0 
mali:6£ oleumlilioru alborum velociter delet 
gia: 3C maxime verberatiois: Sc fpica nardi cum 
no funt mirabilia. Balfamus autem pater eft 
vnguentorum, in delendo cicatricem quae 
apparet. Folia mandragorae fricata fuperlcntig'n^{ 
dicant eas. Dicitur q? mandragora habet virtl'^0fl 
potentiam impregnandi mulieresrquod verum 
cft nifi fit ex fuperflua caliditate matricis:rcducft 
ad temperamentum.* ncfpcrma aduratur in ei» 
codio radicis lapae in aqua dentes confirmat *11 
1 da in ore teneatur. 
Vnguentumin delendo cicatricem vbicunfll 
rum, 8c. appellatur dona dei inrecuperado 1 
perditum. Re.ancibatis.i.zucharucandi*adqu^ 
tem vniusauellanf, 8C fpermataouorumg3",rl 
&gallialbi numero.xij.6Cin mortario.fiat' j- 
tum optime contritum.*6C in ampulla redudu 
natur vbi oportet. .avf 
Vnguentum aliud optima in 
delendo 
cer.um feu vulnerum. Reci.pinguedinis afi*1** 
coraliorum alborum, unc.5. pulucris fpun1# 
dra.rj.boracis grafli,dra.i.cryftalli 6CpumiCI,s/ 
forma pulueris,ana drac.i.camphoraejfcrop'1!*^/ 
niaincorporentur optimeaddendoaquaflor 
barum.*quf fadafitpcralcmbicum de vitro» fcC0'. 
Vnguentum citrinu quodin . 
quiturpulchram rcdditfaciem,Ientigines deft 
folem undum , tollitpuftulas phlegmatis fa 
&ubiq? locorum cicatrices tollit, 6CfubtiI*a ad* 
ruborem oculoru 6C pruritum 6C pallorem cX‘ 
tis. Re.boracis, drac.ij.camphorae, drac. vi' 
alborum,unc.5.draganthialbi,umblicimanlc.(ptc*e\ 
Ii,cryftalli,antali,id eft porceletae marin?,et c»c 
oftracorum:5C dentalis,5C cft dens cuiufdam P 
tri, ana drac.iij. marmoris albi, drac.ij*am^n^,ercd^ 
ceruffaecomunis,unc.vi.fiatautc hoc modo. 
gaganthum 5C umblicos marinos in mortario 
cum piftelIo,5C fingulati m in code mortario $0' 
SC cum panno fubtilinimo cribellcntur,axun^^0fj/ 
uelIaeporcinaeaIbiflim3e,lfb.i.fepicaprini uc^^U|it 
ni,Iib.i.axungi3egallinaceae,unc.i.confice 
plenum aquaefuper igne; Si cacabus cum a* :0 D P N P R V IS 
pendeatin ipfa aqua! vt de calore aquae;axu 
JUr ■I^llf^3r» ct liqucfaAa per fubtiliftimu pannu cole 
>n Va^c mox appoatur puluis totus pr£ 
p0 8C borace:hocfa<fto ponatur in vno 
0 c,tr,no vel duobus:etfupcr prunas mittantur, 
ir|* CckuHiant : 8c cum bullire ceperint,iterum in 
H» 0P°nanturcufpatulafemperagitando;tunc 
camphorae & boracis: 8C cum coagula-- 
yucrit, reponatur. 
n,§Uentum aliud ad rcmouendu veftigia, Reci. 
»i9eflUln!s c°lumbiiuuenis fic calidi:& fanguinis galli 
w ?Ul pulueris 
c,>cllI0d eft lignum: & granorum granc,ana vnc. 
bui,CtI fortiffimi, vnc.rj.gummi arabi.drac.i.omnia 
fi)h ,antdonec pcrucniantadfpifTitudincmallaenini 
Toptima. 
fy^.n§uetumdecoratiuu:& facie pellem pulchram! 
N,C,tUrborafum §rafit,nus« Rcci.aluminisrochiae 
ttj U!r,zar?,lib.iq. mellis,vnc.ijfj.ponatur ad ignem; 
l)ep 'modo cum fpatula mifceacur vfqucquo fit be- 
ti crfiuimipoftea addatur ircos,Iib.i.&. cu aqua cro- 
bl color* 
aliud de vitro ad remoucndum vefti- 
,‘Vnum collum ingriftariaevitrialbi;&accen- 
r,n •gncjfiC extinguatur nouiesin fucco limonu. 
let ?cfa<ftovitrumfubtiliftimetcre:ctIocoipfius va 
vitro: 8C eft melior; fi haberi 
r* non poteft, accipe vitrum fupradi(ftu,vnc. 
Ii a pulueris 
ydrac.i',&:diuomniafupcrporfirum ducantur 
aqua limonum, donec tu 
VQas vngucntum extenfibile fuper locum quando 
>^eris extendere. 
Hgucntu aliud optimum adrcmouendum vefti 
t{}‘^e‘dragunteam,&piftafortiter,etpofteamifce 
albo: 8C fac bullire per duas horas: 8C in fine 
lisJ^lonisadiungepuIuerecaphora?,boracis, 
cum fpatula diu mouendo donecingrof' 
L vfui refcrua:3<C facie Iota deaq tepida & 
Crinfeptimana:5cdicquo volueris,dehoc vn/ 
vngere:quia pulchra reddit facie 8C cicatrice. 
quc delet veftigia, 8C dealbat facie. 
Vf,UantG vis,et facias cum calcinarerdeinde puluc 
feOf Vydliter, &C confice cum fucco limonum fuper 
um lapidem in morem falfae:deide diftillacu 
in alembico. 
?iiih?Uaabaad rcmouendu veftigia, 8C 
V0 ciem. Re.aluminisrochie praeparatae,vnc.irj. 
0retur uPcr marmor cu aqua.*albumen 
alembicu diftillatoru liquidum in modii 
fluftU.etui •* poftea pone totu fimul in alembico: & q<f 
Vafe vitreo referuabencclaufo cum cera, 
alia ad remoucndum veftigia Scdealbatiua 
decorans. Re.Iithargyriargentei,lib.5.&: pi- 
. 8C cribella per pannum: deinde coquas 
Quarta media aceti albi, vini montani:diftilla 
Um c5^Patu^a mifcendo donec minuatur 
jjh0/s acet»: &: rcferuain vafe virreo.Poftea. Re.ca 
r temeni,boracis, oleitartari:terefimul, 
,asir>aquarofa.dcindc coletur per filtrum, 8>C 
Et quando vis dealbare faciem tua, pone fu 
vna guttam folam de ambabus, 8C frica 
Vjtt.fadem>* V!S ca^bare bSc a^aP0 
Cari Uc virgineum. - 
Aqua alia reputanda fecrctaquaedelet vcftigia!o£ 
dealbat cutim : 8C aufert pannos,rugas,&lentigines, 
8C claram 8C fplendiflimam reddit faciem* Red. tere** 
binthinae bene clare, lib.fj. dC de ea facias aqua per ale-* 
bicu: deinde quod diftiilatum fueritexilla terebinthi 
na mifce eiifta puluerizata.Re.maftichcs eled^, vnci. 
5.thurisalbi,drac,irj.dragathi,vnc.j.& omnia fimul 
bene miicecu praediAaaqua.‘ponein alembico: 8C di 
ftilla aqua cum faciiiignc:& q? fluitferuainampulla» 
Re.pofteaaxungiaeporcinaecolatseper panu fpiflurn 
Iib.i.zinziberiscle<fh',vnc.i.gariophylIorum,drac.rj.. 
nucis mufcatf,numero.irj.cinnamomi cleAheuphor 
brj,anadra.5.fpicaenardi,drac:i]'.cubebarum,drac.f. 
camphorae, drac.iq.omniafubtiliter pulueriza:& mi 
fce bene cum dicftaaxungia. Item.Re. mcrcurrj crudi, 
lib.iq.argcnti fini,drac.i.& fac argentum fubtiliter li>- 
mare:deindeincide:&cum didto mercurio mifce; 8C 
de ifds duobus facargentura.deindeincorpora bene 
omniacum mifturaaxugiae:& ponein vefica vitreat 
&alembico fuperpofito diftillacu lento igneinpriri 
cipio:&infincdaforriorem;etquod diftillaueritfer- 
ua.Poftca.Rc.dc prima aqua tercbinthinae}lib.5.et de 
iftaalia mifta cum axungia, lib.i.& ifta duo Iimul 
ne mifce:& feruain uafe vitreo. Cum autc mulier uti 
voIuerithacaqua,abluatprimobenefaciem cuaqua 
furfuris dccoftionis:deindctcrgat bene faciem; 8C di' 
mittatper horam:& fietibi magna albedo.et durabit 
per multos dies fplcndida 8C relucens. 
Aqua quae rubedinem aufert,formicas,et puftulas 
de facie hominis SC mulieris. Re.fulfuris viui, vnc.i» 
thuris albi,drac.ij.myrrhae,drac.p.camphorae, dra.u 
qualibet per fepuluerizctur,deinde fimul omnia 
fceantur,ct ponantur in aliqua ampulla cum lib.rj.acj 
rofatae: 8C cum haclauetur facies in fero. Mane vero 
cum aqua putei fimplici vel cum aqua fontis. 
Alia aqua dcalbatiua. Rec.calce:& incorporalia 
per marmoreum aquaalbuminisouorum peralem- 
bicum diftiHatoru.*et facitafpiflfum,ficutfalfam:deiti 
de pone in vrinaliinloco humidoper diem SC nocftc. 
poftea diftillcturaq cxhispalembicu cufuaui igne, 
8C line fumoretquod diftillat ponatur in vafe vitreo» 
Alia aqua dealbadua et faciens album colore. Re» 
mellis rubei,lib.q.gumiarabici,vnc.ij. mifce ifta duo 
iimul, 8C diftilla per alembicu cum fuauiigne.Prima 
aquaeft ad faciem purificanda, 8C dealbandam.fecun 
da cum tertia facit capillos albos. 
Aqua quae decorat facie.'& facit ipfam rubeam, ii-» 
cut rofam. Re. de grana, vnc.iirj. braiilis, vnc. 
rubci,lib.virj.omniaii 
mul mifce : & pone in vna olla vitreata ad bulliendft 
quoufque minuatur tertia pars. poftea cola: 8C pone 
in uafe uitreo cum cera obturato:ct utere ad dandum 
colorem faciei. 
Lilius de corrofioc vlccrum 8C mmillarif » 
Re. nucis cyprcfli:gallarum, caifiaelignc§,anadrac.if* 
aloes, corticis thuris ana drac.i.lithargyri drac.iq.pul 
uerizentur, 8>C temperetur in uino claro fubrubeo cri 
bus diebus SC tribus nO(fdbus:& poftea bulliatfimul 
ufquedum ueniantadfpiflltudinem mellis:& tuncul 
cusfeucorroiioilliniatud&illud mire ualetinomnl 
corrofione,feu ulcere 8C corrofionc in membro mol 
Ii.Sed fi ibi fuerit fiftula, lauctur quotidie cu uino pu* 
rocalido in quo bullieritmyrrha: 8C poftea deficcaJ 
dddc*Rc*farcocolIam dC aloem,puluerizctur, dC mi> BrE R T A PAi !; A 
fceantur cu mclIe.*etinuoluaturteta.(Xintromittarur 
In fiftula:&eftfecretum in fiftula. 
Contra duritiem carum, Re.feces aceti fortilfimi, 
pulueris qui cadit a mola, quado moledinarij equant 
Ipfas, quantum fufficit. 8C fiat linimentum ad duri- 
tiem mamillarum. 
Conciliator recitatad neruosGal. Item ftudendu 
eft vt medicamen fitfubtiliatiuu 8>C temperatiuum in 
calore ficcitatcm praeftans fine dolore. In principio fi 
vulnus fit fimplex, vtamur glutino albotim.i.gumi 
abietis, in quo diflbluatur puluis lumbricorum ter- 
reftrium exiccatoru in vmbra,ctadu apponatur ca- 
lidum. Si vero vulnusfitcompofitum,ficdoracon- 
ueniunt:& hoc magis &C minusfecunducomplexio- 
nem, 8C magnitudine apoftematisrtemperatae 
tatis eft hoc. Re.florum chamomillae, abfinthrj, pulc 
gi},ana.M.i.farinae fabarum,farinae lupinorum,ana 
vnc.iirj.olci chamomillini, olei fambucini, ana vnc. 
lirj.puluerfslumbricorum, vnc. tj. fiat emplaftru. Sed 
oiadecoquantur in lixiuio:& fic canonice operando 
ols dolor cefiabitjCt lucrabimini florenu et honore. 
Tracflatus quartus de folutione continui 
neruorum.De aegritudinibus neruo 
rum fpecftantibus ad chirurgum 
in vniueriali* Gap, I. 
Retiofum organum organoru in quo 
eftfenfus manifeftus, 8>C motus 
® It Wd tar‘us & naturalis,habet principium 8C 
originem Imediate:& hoc fecundu me 
|uo7 vffgg1 dicos, a cerebro ex parte feptem paria 
neruorum qu? ortafuntamedio comifiuraecorona- 
Iis:ucl ortafuntabipfo mediante cfttanqua 
vicariuscercbri ex parte aliorum neruori! dcfccndcv 
tiumab homo planta inferius. Na propter eius arca- 
na 8C mira 8C occultaipfius magiftcria,cu per- 
ueneritei cotrarietas, accidut ex vulneribus veheme 
tes laefionesacc# dolores intolerabiles, 8C alia mala:fi- 
cut fpafmus, permiftio rationis, ftupor,para!y fis,de- 
inde mors. Difpofitiones quae aptae funt confequi 
ad uulnera neruorum funt,dolor,febres,etapoftema 
ta,fitis, 8C vigiliae, SC deficcatio linguae. Similiter haec 
eadem diTpofitiqacciditin vulneribus chordarum et 
lacertorum,& maxime in capitibus ipfarum.fed qua 
do nerui,& mufculi,5d ligamenta ficut ge 
nu apoftemantur:faepeproprer nimiam eorum reple 
tionem atejj imoderatam extenfionefpafmantur. Et ; 
ji adueniat res putrefacies membrum, corrumpitur: 
quale eft frigus, quod feftinat ad hocfcilicctad corru 
ptioncm.*quia ncrui creati funt ex humiditatc,qua co 
gelauit frigus. Omnis quidem putrefaftio occurrens 
neruo proucnit ex caliditate 8C humiditatelmodera- 
teapplicata. Aqua quidem frigida ipfi nocet:ex parte 
|pafmi:6c calida ex hoc q? putrefacit. Et optime nota 
dieftum Galc. Aqua quidem calida mitigadua omnia 
dolorum praeterquam in pundura neruoru non eft 
approximanda. Et fimiliter aliquod oleum eftincon- 
uenies: 8C ficftneceflariu:tunccalefaciprum propter 
neceffitatem fedandi dolorc:autconucnit caufafubti 
liandi grolfas medicinas:& vt eius virtus cito ad fun- 
dum Veniat:iraq?refiftant qualitatihnmedanti:fed 
medicinaepungiduae , aliquando coplenthancinten- 
donem.Illequi* vulneratus eftin ncruO SCapoft 5, 
tur:& eft tardae refolutionis vel tardae maturati0 
&fufccptio illius curationis eft tarda.*tuncipu nC. 
quandoq; vlcerantur,velindurantur, vd,n" - 
tur:quainfiftuIatione vlcera redduntur tardio1"15^ 
folidationis,& tardioris maturationis» TcncX\j$ 
bruin oleo calidofcdat mirabiliter dolorem» 
nera qu£acciduntin neruis,auteftpuduraautc 
fura longitudinalis,autIaritudinalis>autrranmcr 
Ex quibus quatuor omnibus aut funt penetrat . 
latus aut non; aut neruus eft coopertus c 
aut difeoopertus ab ipia.Et vulnera quae fiunt «n < 
uo fecundu longitudinem,minus funtpericulol 
accidentia fecundu latitudinem. Pundura V&0 g 
faepencruum venire ad totalem inciffonemip11 [3/ 
volumusipfijm perhartfO^ 
lemincifioneperuenietqurcs:&Teparabuntura 
tia maIa.*quonia vilus fanus luditur a vicinitate*1 
et nocetur per ipfum:et inducit nocumenti! 
faciens accidere fpafmum 8c paralyflm, & ali^a $ 
tia mala» Vulnera cadentia in panniculis ° , 
alrjsjfunt minus periculofa eis quaefiunt in 
nramneruifuntad dandum fcnfum:chordae ve 
membro ad dandu motum.EthocfciripoteftP 
ftimonium anotomiae.NeruuschordapannR11 jd 
cartilago differuntinterfeduritie 8C 
magis & minus. Nam chorda eft dura valde.* 
eft pannicularisin eius duritie.et panniculus 
[, 
rac.& in vulneribus ligamentaliu nafcendbu5* v 
fe ad os no eft de talibusaccidetibus 
fuffertfortiorem curam.De neruo qui fuerit 
inciTus,rumusrecuriarpafmo:8f fifpafmusa^1 
quem timere debemus propter eorum contui* 
Sc diuiftonem cius partiuminlongitudine:^*1 
me corpori debili exiftenti repleto. 
Sequiturdc fotutione continuitatis ntruorutnfr 
ucrfali. tig. : U- . 
T confirmatu eft per fententiam Auic.prlll flcf 
, omniu medicorum q? medicamen vuInC* 
uoru debetelfe calidum S>C ficcum fubtilh* 
et aqualis caliditatis taliter: vt no mordicet ‘P U fja,d 
uumradhoc vteiusexiccatiofiatcum 
attradione multa, 8C no cum fty p ti ci ta re fu pe^t)IiJ 
Porro omnis mcdicinain qua eft calidius 
cum exiccatione vehementi ad hoc vtpronib 
trefadionem in neruo, non cxcufaturab a (tf 
multa. Et per hoc faepe cauendu m eft de m^1 
ptica fubtili calida 8c abfterfiua:& maximeu1 P [C 
pio:vbi fada fueritfolutio cotinuitatis in ncr . 
pium: vt ft procederes cu aere vfto, aut c« 
3C maxime in corpore exiftente repleto. In ,£ 
busquidem nemori! medicamen fempee 
calefadionis temperatae, 8C fubtilis fubftatif 
uo melius cu fua uirtute 8C forti exiccationc P 
in ipfo:& effedum inducatcum debita 
ne nocumento. Cum aure in neruo fuerit cU , 
tura, fufferre non poteftaliquodacutum^q1* yii»' 
fert magnum nocumentum. intentione ffef* 
neribus nemori! in mente medici debent °jvtot^' 
prima,vtnonfeftineturadincarnatione:ft 
cium vulneris ftet apertum: vt inde materia 
pdflit.Secudaintentio fi t, u elaboretur iu*ra ,r>rcniouedo accidentia quo fequutur.4& funtapta . 
uiad talia vulnera:vtfuntdolor,fpafmus,etapo- 
: dc hoc cuaporandocum panis calidis, 8c cum 
cje,s c,ecucirca calefacftis: 8C maxime cu oleis ompha 
,S fiut ex oliuis t maturis: quonia in ipfo eft fiy 
(jt c^as quaedam cum adipibus iterum:SC fac q? illud 
k calidum: 8C fimilitcrfcdaapoftemaquantum 
fed eS modo fedetur cum aqua calida: 
,CUri1 oleo aliquo quod fit fubtiliu partium : 8C no 
c ,eatfiuperflua ftypticitatemdmo caliditateno ex» 
liis qfii calidum non fuper fluum prodeftner» 
‘ r,gidum vero mors. Ipfefaepiflime vidiiam vul 
Cc^.aPProPi n'flr* Tanitati: dC nocet eis frigus, ex quo 
t c,ditmaximusdo!or:& redditlcfioncr&T propter 
neceflariumjutfuccurratur ftarim adfedandu 
ter °r^CUrn °^c*sca^cfa£^,u,sembrochando:ct fimili» 
t0 ClIrn butyro & fapa vini. In ncruoaute difeooper 
. ejcifienticu 
mincifionefecundulongitudinerfiudc 
potesadincarnandum &ad cooperien/ 
hoc oportet cum ligatura 8C mcdicamincco 
Rti, Sed fi neruus habeat vulnus in latitudine fiuc 
in carne dimittedo neruu,ct fino 
Ma c 'u^nusJner‘Jus no coglutinatur coglutinatioe bo 
Sjuado neruus ex toto no Iciditur,ct timemus 
J4° 5>C eius putrefadione.Tuccurre quatum eft 
tiu r ecummed,cin,srcmoucnfibusifta.fedfiner' 
•lia Uentcurn Pun(^ura3ncacc,ciant:acc,cientiamala 
aPun{ftura.f.incidendo totuneruum: qm illud per 
a<>Cet rraflead putrefacftionem.‘proptcr illud quod 
Regatur de virulentia, 8C de putredine mala. Fuge 
J! 5nt»m potes aquam in vulneribus neruoru: quia 
fr.rrurnpit complexionem ipfius,ex parte fuperfluse 
8C ipfum putrefacit ex parte huiditarislS: 
hoc oleum no eft neceflarium nifi calidum.‘ct hoc 
dofcdationc doloris.*quando aliter fedari no poteft: 
Holaboresin abluendo tale vulnus exiftens inner 
cum oIeo,ncc£cu aquafimoabfterge humi- 
atescum pannis:aut coto quantoleuius potes:8C fi 
'ter non agas cum aceto, nili fueris fecurus a nocu 
quando in huiufmodi vulneribus fueritpun^ 
difcoopertura,&non cumapoftemate:adlo 
medicamina.Natalemcdicamen 
pj fit cum magna caliditate,& forti exiccatione, 
eft attaillud quod ponitur fupra fcifluram: qm via 
vc medicamen penetret facilius ad aegritudi 
Diaeta ergo in habentibus vulnera neruorum 
5din vldmofubrilitatis.Nam cum in 
erit dolor q facit accidere apoftema, 
cibum fubtilem:5£ proprie quado uul 
fe 
Pharmacia, di en£mata,& alia diuertentia. Con 
i} membra propinqua vulneri cu vndionibus: 
i,Vngerecaput,& collum,8C fubafcellas, 8C ingui 
'pinam, quaepatiuntur membro lefo etpcr hos 
p/ abitur magnum iuuamentum. 
debemusintelligere delachry 
mo 6C n5 terebIthina,vtaffirmauitDy 
i^Ccj!Ueoleum viefj quod ide eft:& eft de melioribus 
hp '£,,l,sin vulneribus neruoru que in mundo habe 
crir,c*redlocoipfiuslachrymi vtimur 
u° hocin coplexioneinfantium 8C in vulneribus 
eft vehementis humiditatis. Sed fila - 
111 ti elTet durum, 8C ficcum,<3C antiquum;tuncin 
D E NERVIS 
:orporaipfum cum paucooleO ro.& meIIci'o*Vfflu 
bibile SC currens fiat.In corporibusautffccis,et cuius 
raro eft dura:oportet vt nuTccatur cu eo euphorbiu; 
}uia antequa perueniatad fundir vulneris, iudica vc 
•emittatur de cius caliditate 8C ficcitate: 3C perhocdc 
pfoponcparum:& multufecundu calefacftionecor 
aoris, 8>C eiuscoplcxionemfloco veroeuphorbrj 
miniftralac tythimalli ,laureolu,exuIam,anabuIam, 
le qua fit fcamoncarqm ifta funt mirabilia, fed ea quae 
unthis debiliora, runtficutrafa,ferapinum, opopa" 
aax, baurac, fpuma maris, 8Cfulphur calefaAu eunt 
3leo oliuae:& omne medicamen quod eftattradiuu, 
lumccftatiuumad cxteriora,ficutfcrrnetu,& fimiliat 
SC in eo vidi magnum iuuamenturqmattrahfta 
rundo attraftionebona. Terebinthinaaurc eft deme 
ioribuscu quibus incipimus.Specics glutini quaeco." 
uenirepoffuntin vulneribus neruoru 
mo rafa orta ab 
arefi.^.raraquaecolophoniadicitur.^.raiaalbaorraa 
piceo albo,& dicitur tcrebinchina.7.rafa melina.S.ra, 
fa oleagina, SC diciturorta ab arbore vicp.Sc dicitur 
[achrymu. Etomnesiftasoftofpecieslargo modoap 
pellarepoflumus glutina: & f$peifta abluimus, qii uo 
lumusdiminuere eorumacuitatem. Medicamen qcP 
conuenitin punctura neruorum propter cius ftricoi' 
ra, debet efTe maioris caliditatis 8C ficcitatis cum 
cilioni fubftatia: vt velocius penetretad fundum qua 
medicamen, 
do accidit putrefactio in talibus vulneribus, laudatu, 
eftferapinum, 8C farina Orobi.Item 
tho, 8C oleo comuni in forti dolore omnes periti me>* 
dici concedunt. Gale.ftudendum vt medicam e iit; 
fubtiliatiuum 8C temperatum hi calore ficcitatem pr§. 
iras fine dolore .In principio fi vulnus fit fimplex,uta 
mur glutino albotim.i.gumi abietis,in quo-di(Tplua< 
turpuluens lumbricorum terfeftrium exiccatorum 
in vmbra:&actu ponatur calidu. Sivero vulnusfic 
compofitum,ficcioraconueniunt:cthocmagis et mi 
nusfccundu complexionem 8C magnitudineapatis. 
Temperatae caliditatis eft hoc. Re. florum chamo 
pulegf), ana. M.i.farinae fabarum,fari 
naelupinoru,ana vnc.mj.olei chamomillini, olei fam 
bucini,ana vnc.iirj.pulueris lumbricorum, vnc.q% 
fiat emplaftrum.*fedomnia decoquantur in lixiuioi 
8C fic canonice operando o mnis dolor ceffabit, &ha 
bebis honorem. Si vero fueritfpafmusin faciertuc 
fiatinunctioinoccipitio: tunc ponatur defuper oleu 
quafiferueSjOleumdc euphorbio:&de opppanace* 
8C depyrethro 8C caftoreo:& aperiatur locus: &pur 
gafione cauterizetur vniuerfali procedente. 
Medicame Gal.quod mirabiliter ualctin punctu» 
ra neruorum in remonendo dolores. Re.rcfino pini, 
tcrebinthino,cuphorbn, 
rj.fiac vnguentum. Item oleum balfiiminu veloci» 
tateTuaerefolutioniscum fit fubtile valde, 8C no cum 
multa calefactione facitidem. 
Vnguentum per me expertum ad punctura nerui. 
Rc.euphorbfj bn puluerizati, vnc.i.refinaepini, 
ifj.terebinthinae lotae bene cum vinoalbo: velaqua' 
dC ab aqua ad ignem vel ad folem , picis na» 
ualis,vnc.rj.ferapini, vnc.j.ccrae dC olei quantum Tuf. 
ficit.fiat vnguentum. 
Aliud medicame. Red.olei rof. vnc.rj.acacio pul- 
uerizatc.M.unungaturlocusdrcucirca. BERTAPALPA 
J* 
; Vnguentummpa‘raIytiVis,ctarthreticis, ITipP0 ■ 
gricismirabile. Re.mcdullecruriuafini, uclp1’0? 
dinis ipfius, pinguedinis gatri,etpirtguedinis vul 
addira pauca cera alba.fiat vnguentum,dc cIl,° '°CnJ 
faepe vngatur:&T valent haec maxime contra 
tionem neruorum,& eorum attritionem,SC purK 
ram,& inflationem,& percuihonem neruorutu* 
Vnguentum aliudin paralyticis 8C archrc-fRis» 
generaliter in qualibet pailione neruorum vbi n° 
dit maxima fohitiocontinuitatis:etvalerfupi'*f)r?f,l( 
vnguentum in principio. Rc.origani,caIamenny’ 
t£,falui£,primule vcris,calendulc,anamud3e,faul £ 
ana.M.i.piperis,euphorbfj,pyrethri,ana.M.5*ofT1, 
puluerizataconficiantur.poftcacum vnguentO*r' * 
gon pcrmifce: 8Clocum patientem 
cft melius. Re. vulpe excoriatam,&ab inteftn115 
•' datam.* & ex rebus fupradidis vetreimple,& fu3f y 
SC fuauiteradigne voluatur.*& poftea cera rube*3 
miTceaturin eo,quodab eadiTtillaucrit. f.fj 
Aliud fingulariffimu medicamen, fada vniuer 
euacuarioe per phlebotomia:ct valetin debilita11 , 
neruorupoftcofolidationein paralyticis. 
feu ftellione viridem,excortica ipfam,et frigein° 
comuni vel rutaceo: 8C fic calidaapponefupen 
Sedal/quiaccipiuntcatulum paruum,& ranas aq 
ticas,& lumbricosterreftres, 8C ftellione.* & 
catulu per mediu abiedis tteftinis:& mifceoiau1*1 
8C apponealiquatuludeopopanaco:&imple catu^ 
hisrebus.*&fue J 
et calidum fuperponc loco: 8>C cft mirabilis medR1 
Vnguentum dc vulpead neruoscontrados. 
olei ferapini,olei iuniperi,olei deterebithina.an.v 
vi.adipis vrfi,gatti,taffi,mellis crudi,cerae rubefi 
ct 
petrolei,ana vnc.i.axugiaepord,vnc.rj.pyrethr 
tian^,piperis logi,baccarum lauri, ariftolochie/3 
rei,mirafolis,ana drac.f).euphorbrj,nigcllf,iTt)ap,s^ 
dani,maftichcs,ana vnc.i. olafumo modoteratu^j 
ponanturin vulpead ignem:& coquatur donee 
pisbeneconfumpraiit, cum o!busfupradidistc cf 
Aliud vnguentum in contradione neruoru*11 Pjj 
me expertum. Re.adipistaiTi, vulturis,terabuiih 
pisferpentum, adipis cruris vaccini antiqui, mc 
madibulae porci,ana vnc.it).adipis anatis,ceffP1’ 
vnc.i. mucilagirtisfccnugr£ci,& feminislini^etu13, 
uifci,ana vnc.ni.bdellq,ammoniaci,galbani,op 
nad,euphorbf),caftorei,ana vnc.f.olei charn^1*’ f/ 
tiijOlci coftini, olei caftorei, olei nardini,oIeieup 
brj,o!ei laurini,ana vnc,i.& fiatmudlago cUfY1 
radicis ebuli, lib.5.ceraenouae,vnc.rj.adipis leP gj> 
adipisuulpis,ana vnc.i.olei deterebinthina,olei 
pini,ana vnc.i.adipisafini,& medullae crurise,ljS’p/ 
pisanferis,vnguenti mardatonis^taragonis, 
pae, dialthaeae, butyri, ana vnciam.i.3C £at vng 
tum pro diuitibus. frJ 
Aliud medicamc nobile ad contradum 
ad extendendum neruum expertum. Rc.de n13 0 
uifco quantitate qua vis.*3d' ablue ipfum in 
ftea depone a lixiuio: SC dimitte fic ftare per n°c 
demdecu illo lixiuio coque.* dC cum erit bene c 
remoue illa pelliculam fubtilcm fuperiore: p 
rc.demdc adde pulucrefantolm$.*& fimul bc*1 
pora.*& fuper loeu appoerer videbis bona opat 
5 Aliud vnguentum ad debilitate neruorm11 a 
Emplaftrum quod conuenit in pundura nemori! 
ponendo ipfum fupra vnguentum mirabile. Re.fa- 
rinae fabarum, hordei, foenugraeci.M.i.puluerisfloru 
chamomillae, meliloti, ab finthrj,ftoechadosarabid,ca 
lamcnthi, vnc.i. mellis, vnc.rj. olei 
chamomillini, vnc.q.vinicodi quantufuffidtaddi- 
ftcmperandum.fiatevnplaftrum. 
Vnguentum diuinum quod valetin neruis:& hoc 
tam difeoopertis quain pundura: 8C eft faris liquidu 
i'n forma:& habeas ipfum pro fecreto. Re. olei vicrj.i. 
lachrymijVnc.i.oIeiroia.vnc.f.mellisrof.aliqualirer 
decoquantur ad ignem lendi: & poftea referua in ali- 
quo vafeligneo beneincerato, vtnonpoifitpenerra 
re extra piffidem fua fubrilitate. 
' Vnguentudefandaracha.*mirabiliter valetin 
tiis. Re. cerae albae, vnc.iit).terebinthinae lot9,vnc.ix. 
maitiches,unc.i.vernicis,farcocolIe,thuris,anadrac. 
vi. 8C fiat vnguetum malaxatumin forti aceto vel in 
bono vino montano albo: 8C eftoptimu 8C mirabile 
tn omnibus foraminibus carnis 8C neruorum. 
Vnguentum quod conuenit inpundurancruoru 
mirabile. Rcc.olci 
calefacad ignem oleum cum croco:&: prorjce in pun 
iftura: 3C fuperponc dc coto madefado in oleo. Irem 
fupradidum cotum pone vnumtale vnguentum. 
Rcd.vnum vitellum oui miilum cum oleo calido 5C 
croco.cr cum ftupa fupra locum adu calidum vulne 
riappone; quiaiftudeft mirabile mitigatiuum dolo- 
risin vulneribus neruorum. 
Vnguetum adinafione nemora. Re.vermester- 
reftres peroprime piftatos:&l fup labia vulnerisp tres 
dies pone.*qm qd mirabile videbis in operatione fua. 
Mirabileremediuadremouendum magnu dolore 
ncruorumrfiuefueritpundura, iiueinciiio,vel quo- 
cuncf; alio modo. Re. vnum vifcum fili crudum de> 
coftum in cineribus: 8C fic calidum pone fupra locu. 
Vnguentum mitigatiuum dolorisin punduris ner 
uorir." Re. cerae, olei comunis,falis, ana vnc.i.terebin 
thin3e,vnc.i-).liqucfiant:& omnia incorporetur opti- 
me fimul in formam vngucti,de quo calido fuper lo 
cum dolentem mitigabitur. 
Vnguentum aliud ad remonendum dolorem vbi 
cuncj; locorum fuerit. Re,panem albifilmu calidum 
cum egreditur de furno:fume medullam:et fic calida 
pone in lade.*et quado erit bene mollificata,exprime: 
dC loco patienti appone: 8C videbis mirabilia. 
Vnguentum ad confortadum neruos incifospofi: 
Vulnerisconiblidationem. Re.ferapini,caftorei, ana 
vnc.i.ireos, vnc.i.euphorbq, vnc.q.oleianethini:8d J 
de cucurbita: omnia fimul incorporentur cum prae- 
dido oleo,& cera.fiat vnguentum. 
f Emplafirucoueniens inqualibetincifioncneruo-* 
ru fuper vnguetum. fabaru,farin£ hordei, 
puIueris,vnc.qiflorum chamomine,& calamcthi,8£ 
jficechadosarabici, 
oliuarum noui,fi fuerit hyems: fi fuerit aefias, olei rof. 
Ii'b.5. vini quantum fufficit:fiatempIaftrum:S(: cftad> 
mirabile in remouendo dolorem. 
Emplaftrualiud mundificatiuum 8C abfterfiuu in 
vulneribus & vlceribus neruorfi. Re.terebinthi.bn 
ablutx cu viiio albo.*et adde de meile apu,ana vnc.i. 
vitellos ouoru duos:8C bn mifccinfimul:& adde fari 
hor. 8C farinae fabaruqcffuflfictt ad in corporandu» bo C3l,^a rPr?tcrabincifionc. 
fctnugred,et feminis Iini,enule, ana vnc. 5. vr 
10 ent‘agnppae, vnguenri marciatonis, terebinthina 
t3e5pingucdinisanatis,talTi,vrfi,ana vnc.v.olci uu 
Solet laurini,olei de ireos,ana vnc.i.bdellrj, opo 
tcj!'ac,s> puluerisfaluix, ircos, betonicae,ana.drac.q 
le v,r,c^ls quantum fuffidrietfiat vnguentum mo 
3 ' Vngel°cum patientis. 
, V nguentum aliud ad debilitatem nemorum fecu 
Alrnanforem in nono, Re.caftorei,drac.rj.oIe 
Clsna,‘cifo,oIei delilio,ana 
albae quod fuff 
‘■^at Vnguentum molle, 
inf Ud vnguentumadidemad vngendum fpin: 
fi/fmo. Re.olei,caftorci,anavnc.i.ceraequod fu 
/♦natvngucntum cuiaddatur vnguentum degu- 
ad pondus omnium. 
fj0 nSL,cnrum conferens mebro debilitato perinci- 
V n’c,fn ueruorum. maturi 
vnc.j.myrrhoe, hypocyftidos 
3n tan,‘>ana vncA‘halauflrarum, corticugranatoru 
nc.vq.feminisrof. vnc.j.maftiches,bdcllrj,am 
jjj. c,,*oIei myrtini, lib.j.ceraecitrine quod fufficit,g£ 
oleo myrtino,ctpauco aceco:fia 
in modum ceroti, 
unguentu conferens in membro debilitaro 
a‘^raeqtringcjdrac.i.oleideben, drac.q.maftiches 
A|ClS}ana d**ac.5.crod,fcrop.i.fiat vnguentum. 
Aliud ad ide. Re. marciatonis, aragonis,agrippse 
e.1 auri. olei olei caftorei,ole 
t1*10» ana vnc. 5. cerae quod fufficit. fiat vnguetum 
clVnguentum aliud ad contritionem neruorum, & 
lorem ipforum abfqdncifione. Red.cere,butyri. 
Vnc.i-j.vitellosouorum.vrj.colophoniae, maftf 
j. 
'•«at vnguentum. 
hi>f^ medicamcn ad fubtiliandum ncruos, 8C ac 
°uendum dolorem. Re.herbam quae vocatur c 
ebulum:& fac bullire in forti dnerata:& tem 
Piorum multum in didisherbiscodisin cinerata 
Vc fint bene calidae. 
Pcrimeta veriflima ad remonendum dolorerr 
c,fione neruorum ,vbicunc£fuerit. Reci.fulfui 
fUD bullitum cum oleo comuni antiquo:et calidi 
j^r neruo pofitum fedat dolorem. 
ad rcmouendum dolorein pundura 8C ad d 
c*||.u,pfam punduram. Re.oleum euphorbq adu 
dt, Urr>«’6c poneinpundura,ctolcum comunccali- 
» Ai no potes habere oleum euphorbij. 
RCniad Rc.de farina feminis lini, v 
ti0 Souoru:coficc.ponc fupra. Ite nota q? in reme 
ec*oIoris neruorum oleum de vitellis ouorure- 
dolorem. Item oleum de ftocchade valetir 
nbus neruorum quifuitin iunduris:& habete: 
ntra dolorem iundurarum 8C genu mirabile 
ercusbouinumcum aceto miftii loco fuperpof 
PoeVabt, Ite contrita cu meile et fup- 
aCUrat dolorem anchae. Item calamemhu de 
*** cum uino curat dolorem mufculorum. 
in membro iuncturofo vbifitdoloi 
a materia frigida. Re.florisrofaru,chamo 
1nrhrj, calamethi bene coctorum in vino ni 
4 U| addatur fenn€ri.M,i.olci coftini,olei chamo 
millini, ana vnc.rj. farinae hordei, 8C farinae milicae, 8C 
milij,ana.M.i.Iixiuii quatufufficit.fiatemprm. 
Vnguencum in paralyfi.in tremorc,de quo calido 
inungendo loeu efloptimu. Red. olei oliuarumde 
antiquiori, quod haberipoflit, lib.i.Iu mbricorum dc 
terralib.5.bulliacin dicto oleo quatufuflidt.Dcinde. 
Re.lib.iq.fucd ebuli;5C mifceatur cum ipfo oleo. 
Item aliud experimetum probarum in paralyfim, 
8C ad tremorem membrorum. Rec.lib.iirj. vinialbi, 
8C de meliori quod haberipoflit: 8C ponatur in vna 
ingriflariaadbullienduin qua ponatur de faluia.M.u 
6C tantum bulliat, q? remaneat, lib.i.dequo vino da 
ad bibendum patienti pro qualibet vice, vnc.rj.fto- 
machoieiunoaddendoinillisduabus drachmis vini 
alterius vini montani, drac.5.pro qualibet vice caflo 
rei perfecthfed bibatin fex diebus uinu cum drac.iq, 
caflorei prout dixhpoftea fiat unctio fupralocum. 
Vnguentum mirabile SC fccretum adfpafmum ab 
folute. Re.oleicoflini, olei de piperibus,ana unc.iirL 
olei de euphorbio, olei de lateribus, ana unc.irj. tere- 
binthinae non lotae, unc. vi.ceraealbae quantum fufft- 
dt:& fiatunguentum. 
Vnguentum mirabilcadremouendum contritio- 
nem neruorum,& conforratiuncturas. Re. pingue- 
dinis equiȣ,&exfcfolaeftres mirabilis. 
Irem ad dolorem tantum a materia frigida, 8C ad 
membrum paralyticum. Re.pinguedine gatirubei: 
ct talis pinguedo ex fe fola eft magni iuuamenti. 
Vnguentum ad rcmouendum dolorem in iunctu 
ris et mufculis 8>C extremitatibus lacertorum. Re.fuc 
d radicum ebuli,unc.v.axungiaeporci,unc.iq.&:po 
nanturifta infimul miftaincannis arundinubencob 
turatoru m; 8C bulliantur in caldario pleno aquae bul- 
lientis: 8C in cannis illis fiat unguentu,quo ungere pof 
fis locum patiente. Nota amice,ne tibi accidat ficut 
accidit cuidam bono uiro,qui habebat puncturam in 
neruo factam ex ferro fubtiliin manu finiftra:& in di 
gitoannulari fuper mediam functuram. &iuit quidat 
ftoliduschirurgus;5L approximauitmedicinas molli 
ficatiuaSjfcilicetempIaftrum factum ex farina tritici: 
oleo cum aqua 8C croco:fcdtadem putrefacta eftma 
nus, 8C mortuus eft die feptima:ex hoc quiafuperue- 
nit fpafmuspropter putrefactionem factam ex inde- 
bita approximatione mali emplaftri:et,ppter hoc no 
fut aedpiedi holes iperiti,aut ceretai ad tales paflloes. 
Sequitur dc a poftemat ibus qu£ accidunt ncruisuuU 
ncratis. C ap. III. 
CVm accidit apoftemain uulneribus neruoru, 
tale uulnus non poteft effeabfq dolore maxi- 
mo. Sed tale apoftcma,aut eft apparens, aut no:fiap- 
parens ad cxtra;tunc tu more apparente, arguitur effc 
bonufiguu:& q? materia no fitintrinfecatainporoii 
tatibus membri neruofi:Sed fi fit dolor continuus,5C 
tumor no fit apparens.*arguitur materia efleintrinfe- 
cam:& abfq dubio fpafmu futurum iudicabimus.Bc 
fi dolor ille perfeueret, mors erit propinqua. Na fi in 
huiufmodiuulneribus acciditphlegmonrtunc phlc- 
botomialaudamus conflante uirtutc.fed fi talis phlc- 
gmon fit ualdc inflamatiuus:ut tangit Gal.in libro ca 
tageniradminiflrenturpro eius curatione locali medi 
cinae factae cum aceto oC lapidibus mineralibus; 8C iftg 
medicinae repertae fune in fecundo tractatu catage- 
ni:cuius. Recipe calcadis, drachma.i.8C quartam, 8C 
A •• BERTAPALIA 
nragantm, vnam,oc quartam iconae plumbi, drac.q. 
8C corticum thuris, drac.i.& galbani, drac.i.& cerae, 
drac.vfj.olei,drac.xi.&Tacetifortis, et quartam.tera> 
tur medicinaeficcae cum aceto decem diebus.'& folua 
tur ea quaefoluuntur, 8c infrigidentur, 8C mifceantur 
omnia in olco,etmoueantur omnia motu cxquifitiF 
fimo, Nihilcft nocibiliusneruisdolo 
rofis qua frigidum.Calidum vero eft amicu SC vtile. 
Emplaftrum in apoftematibus ncruofum. Re.flo 
rum chamomill£,puIegrj,caIamenthi, 
fabarum,lupinorum, ana vnc.iq.decoquantur inii-' 
xiuiordeinde malaxentur in oleo fambucino, chamo 
millino quantum fufficit.fiat emplaftrum. 
Emplaftrum aliud in apoftematibus neruoru; Re. 
farinx hordei,fenugr^ci,ana. M.rj.olei lilioru m 
rum,& chamomilIini,ana vnc.i. Vini codi.adincor" 
porandum fiatemplaftrum. 
Emplaftrum aliud optimum. 
rum ana.M.fj.furfuris frumenti. M.i.ful 
furis triti,drac.fj.olei ro. vnc.iifj.butyri, 
hordei. M.i. vini montani,quod fufficit ad incorpora 
dum :8C fiat emplaftrum. 
Emplaftrum aliud conuenicns in intentione Auic. 
in hoc capitulo. 
rum dulcium, optime cribellati.M.fj.farinae hor.vel 
farinxorobi.M.i.aceti cyathum,erlixiufj 
cit ad incorporandum:3C fiat emplaftrum:quod 
natur a Au calidum. 
Emplaftrum fecundum antiquos meos magiftros. 
coquantur in aquabcne:ctpi 
ftcntur,fadaexpreffioneabaqua poft decoAionem: 
fiiCadmiTccatur fari.hordei.M.j.axungix porcinxSC 
butyri,ana drac.irj.olei ror.qcPfufficit.fiatemplaftru. 
Dolor fixus fignificathumorem dcambulatiuum, 
venrofitate,grauatiuum quod videatur fibi quod fit 
pondus magnum, multitudinem humoris.Primus fi 
gnificat humores malos. Secundus multos. Tertius 
vtruq;. Alius dolor inflammatus videtur homini qui 
flamaignistranfeatper fpatulasfuasrethocficin para 
tis ad febrem :De fanguine fiat phlebotomia: 8C nifi d 
to fiat,difficile eft,q?vnquam euadat. 
Dcattritionencruomm, Cap, IIII. 
A Ttririo eft folutio cotinuitatis plurium partiu 
numero accidensinextremitatibus mufcuIo> 
rum fiue partium ncruofarum.Tortio uero importat 
non integram fcparationciunAuraefitatamcncuenit 
cp ligamenta coiungenria offa, ualdecopatiuntur.Na 
exfentetia Gal.fexto de iterioribus Haly in tcchni. 
Neruuscxteditur adtriafignificata.f.ad neruum,ad 
chordam,et ad ligamentum coniungensolTa. Et fimi 
litcrhicintendimus in propofito.*quiah^comnia mc 
bra habent fimilitudine inter fe:fed no videntur habe 
revnum 8C idc officium. Na cum acciderit inneruo 
abfq? vufnere,&: apoftemate attritio.primo faAa vni 
ucrfali cuacuatione curetur hec attritio cum co, quod 
fedatdolore. Et fimiliter fihxc coiunAafuerint cum 
apoftemate.‘no procedas cum co quod fortiter 
uitrficutcum lixiuio 8C fimilibus:qm magnificabitur 
aegritudo.fedembrochalocucum oleo cornum' 
FaAocorinuaembrochatione: donec dolor fu erit fe-* 
datus: 8C fi tale oleum habeat virtute rtfoluduam 8C 
nollificatiua, erit oprimurficutcft oleum de anetho, 
k. ruta,& dealchana. MaluauiTcusaute in forma em^ 
2 pIaftricumpiftatur,etponiturfupcr ncruosaf^1 
eft mirabilis» Cepa vero domeftica fub prunis 
Aa, 8C cepaetialiliorum alborum, curatatrri^0 <. 
abfq? vulnere 8C apoftemate. Si aure fuerit attriti 
• apoftemate 8C abfcj; vulncrc.Talisftt regula.' 
cus inquantu poteft laboret in fedationc apatis* 
datio talis apoftcmatis hoc modo fiet. { 
tur dcfupcr uinucoAum cum oleo chamomilli*1 
pauco aceto, 8C cum quatitate conuenienti,o£ rcP,tj, 
valde,8Caliqn 
tatis ocrypi,fiueIan^fuccid^.Nafiattntiofii^r,t:irltlir 
Auris,adhuc labora in fcdatione doloris: 8C ft°n^£ll/ 
medicamen fortius coponendo cum eo quod n1 , 
rar,et refoluit: 3C adhuc cu ftypticitate teperata^j^ 
hibeataduetumapatis.f.circudrca vngcndo cl1. ,s: 
omphacino.Inattritioneautc qn coiungitur vn 
tuc neccffaria funt ea q fortiter exiccant, aggreg 
partes vulneris cum ftriAura 8C ligatura conucn 
ti.Farinafaharum,acetum,& mcl,eft medicamcl? - 
num;& fi vis q? fortius fit in exiccapdo,pone de 
na orobi,et de radice lilij. r/ 
Item caro oftracarum eft mirabilis, olibanu, g 
rhi,fandaracha,valetin attritionecum vulnere. 
ibi fuerit dolor intolerabilis, valet mifta cum »UP 
Aisimmifcendo. ..r 0fr 
In curadoe vero torfionis ncruoru, que eft di V r 
tiorecipientiu magis HgamentaiuncturanTno 
tet vtapproximeturaq,neq?calida,neq;frig|da‘ 
approximetur olea ftypticacalefactiua: in quibt1^ 
virtus aromaticorum et bonorum odorum. 
multi audiuntlegendo,5C nonintelligunt. 3/ 
Emplaftruoptimuquodcomuniter (C 
tur in principio a practicantibus inattritioc cx>» 
S>C vuInere.Rec.albuminaouorutri1?^ 
ro. vnc.5.pulueris boli ar. 8C fang.dra.et 
Iendini,anadra.rj.oracoqua(Tenturoptime:<Sf 
dellis ftupeis prius madefactis in uinoftyptico flt?clo 
&expreilis abipfo vino, 8C balneatisdcfupra .0f 
emplaftro,& calido actu: &fupra locum patien1' 
dinate apponatur dictae faldellae,fecundfi cjp(^1 
tureum conuenicntiligatura» . 
Ite hoc facto ponatur I fine emplaftru mftah1 
ftrictiuum:qcPuocaturcmpIaftrudeLobardia c 
fum fupra corifi:cuiusdeferiptio talis eft.R^ff1 jj. 
vnc.i.dragaganthi, gumi ara.ana vnc.f.gyP*1’' 
SC maioris,ana fl 
lentis, orobi,caliginis furni,ana vnc.q. 
gilIat£,myrrh£,olibani,balauftiaru,gallaru,arl 3tiJ 
5.cordcum granatorum, nucucyprefli,rorar'u ’ 
drac.rj.lapidis hemadds, vnc. vi, vifeiqrdni»v ,gpi/ 
glutini pifciu, drac.rj.fanguinishumani, pmu 
Ioru,ana unc.5.cer£,unc.viij.rerebin,unc,r)‘rC 
ni,vnc.vi.picisnaualis,& fiat cerotum. ItefTl 
cerotum ualetin crepatis 8C in quacu£jruptura‘j,aClF 
Emplaftrumbonum infolaattritione. 
cum maioris, & radicum maluauifth 
cu herbe vngaricx, quae eft fimilis maluauiR0' 
habet frondes incilas magis fubdliter:& etiaV 
falconeria.an.piftaolainfimul,abfc£decocti 
ficpiftatafupraIocSappone.'5Ceftbonu rernC£C 
Emplaftrum in attritionecum 
rum 8C ruberetfoliorftcam rtt 
& rofarS,& abfinthij, 8c florum cyclamm,#s» c[\y, 
pgoniae, 8c boraginis, 8C roris marini, & DE OSSIBVS 
f5r,m,Il3e,5e cufcutae, & floram oliaarum, ana.M.5. 
milicae,ana vnc.irj.olei communisre- 
5 Vnc‘1'«n‘amur vnc.i.vini coAiquan- 
tno eft mirabile ad rc- 
dolores in omni membro attrito cu apate. 
$r3oerri valct vnguentum dia!thcatum,& vnguentu 
vnguetum marciaton,et vnguentu agrip 
y hoc fecundum fua tempora. ■ 
..nSl,entum vbicricattrido cum vulnere. Reci. 
,?aPUm vnc.rj.farinae fabarum, 8C orobi, 
Uer,s,rc°S’ cluant:unifiJffic,tadincorporandu, 
addcpaulnlum acetfiec fiat vnguentum. Ire 
6c Vnguentum bafilicon, 8C vnguentum citrinu. 
8C vnguentum fufeum, 
alct vnguentum maius & minus. 
s equitur dc iudicijs er extritione neruorum corru= 
ptorum. Cap, V. 
ruuscorruPt,onem fit mere poteft, ficutca- 
ro:autproptercaufamprimitiuam velantecc 
€rn *’fed fi in aliqua partealicuius rami vel frufti 
fj.^SnerL,iaccidatillud: tuncncceflarium eft vtex- 
totum illud, quod erit corruptum. Sed ante 
•bt Cxcra^atar,necenTe eft vt expcAetur hora, qua 
/egregac putridumafano: SC non extrahatur 
habilitate.unde dicit Auicen. 
Ha P?rtct ut extrahatur cxtraAioc qua extrahitur uc 
Quilis: unde illuc recurre pro copledori doArina, 
. ad extrahendum ncruum corruptu, 
melle,ana. farinae lolrj,quod fuf 
ra^Incorporandum:S: fiat vnguentum,& exten 
$ Urfiipra petiam, 8C cito extrahit. Item valet vn 
aliud opdmu in corruptionibus ner- 
v rUm. Re.fucciaprj domeftici,vnc.ij.vitellum oui 
drac.iirj.farinoc quod 
fiat vnguentum. 
inSucntuni1 ahudincorruptionibus neruorum. 
p‘*ardonis decolad, vnc.rj.pulucris florum 
erP,nainteriorapeoniae, 8c piftandapiftcntur,ana 
c,r]‘terebinthinaequodrufFicitfiat vnguentum. 
'Df J. r 
s*ritt£ ncruorum V eorum torjione. C <tp. v h, 
I \ Vrides neruorum cteorum torfio vtplurimu 
secidira vulneribus,autcafibus;&C quado 
ltSfUr Rnrftur cum eo ftupor, qui eft morbus officia- 
ClCnscucn,rc *ntaAuali nocumentum: aut 
cum tremore, fi eft 
Hh1 ,s*aut rnollificadonem, fi eft confirmatus: quo- 
v»rtus fenfibilisnon folumprohibeturapene/ 
motiuaprohibetur: quamuisinqui- 
ani horis inueniatur ftupor abfc£ difficultate mo 
Pr°pter diuerfitatem ncruoru motus 8C fenfus. 
CUrad° huius aegritudinis quae eft durities ncr- 
Urn talis eft qualis eft curatio apoftetnatum duro- 
ClcP0rorumfarcoidum fiucarosbodi,cumimpc 
d(4r- tP°tum 8C fenfum alicuius membri,fpropcer fua 
liBc magnitudincm;oportetattenuari<3<C mol 
lUjt .ri*ecundum duasrefoludones co modo,qui pa- 
Opitulo de apoftemate fclirotico: verum mul 
His valeria reperiuntur in areolis fecundi cano- 
ficu t fi in dcco Aione, cyclaminis infunda 
$ij^M0rigia:8c ponatur fuper eas durities 8>C torfioes. 
1 eo fit emplaftrum cu 
melleScoleo,refoluitdurities nemorum SCiunAu- 
rarum:& maxime quando permifeetur cum aceto,et 
falcbaurachino, 8>C oleo dealchana,& fofis.Similiter 
anacardus confert frigori ncruorum: 3C eiusmollifi- 
cadoni,& torturae,& paralyfi. Similiter agnus cattus, 
fi ex eo fiat emplaftrum, cum folrjsfuis tortioni con- 
fert.Similiteracorusconfcrcfpafmo,ftupon, 8C con- 
tritioni lacertorum :et fi de fua deco Aionc tiar embrd 
chado, Scbibatur. Similiter maluauifcus bene deco- 
Aus 8C miftuscuadipcanfcris,confertduritiebus ner 
uorum 8C tremori SC attritioni medrj lacertorum* Si- 
militer pfyllium fi fiat ex eo emplaftrum, confert tor 
fioni neruorum, 8C iprorumfpafmo:etdoloriiunAu 
rarum, cum dolor ille proueniat ex caufa calida curti 
aceto dCoIeo rof.coferc. Similiter narcifcus 8C oleum 
eius cofertneruis:fed ex radice cius fiat emplaftrumt 
apoftematieorum 8C nodofitad eorum 8C doloribus 
iunAurarum valet* 
Emplaftrum ad durities neruorum. RMdp.bdellif 
iudaici diflfolud in aqua maluaulfci, 5C radicu m althfg 
ana vnc*f. 8C bene prjpararae SC piftataeudC 
miftreinfimuKfiatempIaftrum. 
Emplaftrum ad durities 3C tortiones ncruorum.. 
Recipe ceroti de facibus, ceroti de meliJoco,ana.quan 
tum fufficit. 
Emplaftrum aliud ad idem. Reci.radiccsliliorum 
alborum bene decoAas cum vinocoAo, &benepi- 
ftatas, quibus addatur paululum farinae Eenugrsedt 
&fiat cmphftrum* 
Cerotum opdmu in duridebus 8C torfionibus ner 
uoru. Rec.ammoniad,& galbani, 8C euphorbrj,ana 
vnc.i.SCaggregcnturopdmecum faece olei liliorum 
a!borum:& cum modicocer$ fiatcerocumrfcd prius 
mollificenturgummiin oleo liliorum alborum. 
Aliud. Reci.oxycrocijceroriderordicic vaforum 
apum,ana vnc.i. 
Emplaftrum aliud valde conueniens. Re.feminis 
prafq,ctpcropdmepiftetur:quopiftatocu uinooptl 
mo incorporeturadigncm:& fiat emplaftrum. 
Item valet diachyloncumgumis mollificatum c3 
oleo liliorum alborum,fi fuerit durum. 
Item valet vnguetum fiue cerotum de ammonia- 
co deferiptum fuprain capitulo defcroffulis. 
Tradiatus quintus. Decgrftudimbus qii£ 
accidunt moffibus: et primo de veto(I> 
tatcipinectcorruptidcofTis. ca. I. 
■ Gritudinesquaeacciderc pofilintin ofli- 
bys:aut fiunt ex corruptione coplexio- 
nis cum malitiahumiditadsperuenientis 
adilludraut fiunt ex folutionc continui- 
tatis in oflelquae aut erit fimpIex:autco'- 
pofita:& vocabitur offis fraAura;quae eft proprie fo 
ludo codnuitads in offibus,et vocabitur olfis disloca 
do, quae aegritudo dicitur feparadoiuAurae a fuofitti 
naturali:aut vocabitur putrefactio, q cftp- 
prie corruptio offisrque puenitexhuido fubdli viru 
leto,6C in poroficatibus offis penetrate penetratione, 
qua corrupit codnens ipm cu contento.Et h$c paffio 
apud quofda maxime ab Aui.dicitur uetoficas 
auc vocabitur vulnus in oflfe: 8C hocqii fitfoludoco 
tinuicaris inipfo cumreincidcnte: Sevocabitur cx- BERT A P A L I'A 
nec cadant cortices offis cdmipti,& remaneatpa^ 
ipfiusfanf. Quarta refnotio aut complebitur a p° 
ti natura,in fecundaaut tertia die fi fuerit potens 
pellendo: aut medicina caudicantia in potentia . V 
forma: vt fun t aes aduftum, fiue £cgi,ct ireos: . 
ftit os carne,& myrrhacualoc &C cortice piant# 
panacis 8C farcocollae cum meile rofa. vere conftr 
corpus ab OmniputrcfaAioc. Arsveromanua 
profunda corruptione offis fit talis vt tota corrtip 
remoneatur: fed fiperuencritad medulla, ncccl j 
remouere illud os totum corruptum cumfuaine ( 
Ia. Sedfifiuntaliquae corruptiones <juae non p° 
fanari nifi cum abfeifione & ferratura totius 
8>C haeciniunAura propinqua:quarefapientercit 
dumift.ud mfocilibuspedum&l manuum &inP 
bus Sc cubitis 8C circa humeros 8C 
doaducnit corruptio offis: quodeftin capitio^1 
cha? 8C coxae, & ficutin fpodylibusdorfi fuge3 
curatione propter nucham: quoniam finalis 1° 
8C curatio eft tediofa, 8C chronica, 8C ducit 
ad mortem. 
Vngucntu mirabile ad remoucdu os corrup 
Re. pulueris ariftolochie, pulueris ircoSjpulueris1^ 
rhe,pulueris aloes fuccotrini,pulueriscorticump^( 
taeopopanacis,vitrioliadufti,fcori^5n's,pufueri^^ 
ticis pini, ana dra.fj.olei maftichini, myrtini qu0 
ficit: 8C cu m fufficienti cera viridi fiat vngucntu 
Vnguentum aliud ad remonendum fruffaol1 
corruptorum. Rcci.ferapini.galbani, diflbluti 
ti aceto: 8C pulueris cafullarum papaucris, 8C puW 
florum papaueris ruffi,o!ci nucum SC frumeti,°‘ 
liq, ana. quantum fufficit cum fufficienti cera Vir 
fiat vnguentum. 
Vngueru aliud ad remoucdu m cito frufta Q 
corruptorum. Reci.pulucristartari,pulueris 
pulueris maxillarum et dentium lucfpdrac.i.pu1 s, 
fimilis offis hominis combuftivel alicuius *nirf!c\ci 
vnc.i.colophoniae,drac.ij.olei detartaro, dea£:‘^Cfi 
anethini,olei rutae, ana. quantum fufficit.fiat 
Cpm cum fufficienti cera citrina. 
Vnguentum aliud expertum per me 
Lucam. Reci.picisnaualis,refinaepini,cOloph^aC; 
ana partes aequales, vnc.fj.puluerisgumielemd ,; 
q.pulucris lapidisinuentiin flumine lapidis, 
oleirofa.& cerae quod fufficit ad incorporanda 
fiat vnguentum. . . ■ , 0 
Puluis mirabilisfacicns cadere offa in breui tc 
re:8( eft expertus per me pluries. Recip.pu|LlC,r 
treoli adufti de per fe folum, fi tangat os facte* 
os in paucis diebus fquamare:& fi'tangit carne? F 
corrodet,8C materiam fubtilem exiccabit. uni 
t Vnguentum mirabile quod 
carnem 8C offa corrupta. Rccip.pulueris foff°r 
ei,&pulueris corticum querci, puluerisoffin , 
lorum combuftorum 8C pulueris cinerisalun» j, 
tini, 8c pulueris hermodaAylorum, ana vnc*1'^^, 
uerisradicisarundinis,pulueris magnetis, pf 
i.terebinthinae,refinaeliquidaepini,colophon ’ $ 
cis naualis,ana drachma.y.olei et cerf quodfu 
fiat Vnguentum. pupd 
Puluis alius mirabilisqui 
osdifeoopertum praeftiffime. Re.pulueris 
Irj caeleftisdeperfe facietnafcicarnefinealia3* 
ma.triiinc ? .«* 
conatio: ex hoc quado aliquod fruftum oflis-fubleua 
tufueritabillooffc, vtfcpecontigitin fraAura 
tis vfq? ad craneum:et omnes ifti modi clare cum fuis 
medicinis patebunt. 
rj acuti 5C penetrantes in osate£ corrodent 
tesipfum funtcaufaventofitatis fpinaet 
diciturautem vcntofitasfpinae propter fimilitudirte 
punAiois 8C fortis re dura.Na 
cum dolor 8i apoftema accidit in offe,non funtfepa" 
rabilia de facili abfc£ deperditioe partis offis corrupti 
cum nocumento. Acciditauteinoffe dolor no exfe: 
eja nofentit:fed cxadmiftiocalmocaciiprum 
rientis, 8C ex natura villorum vicinorum in porofita 
ijibus offium feminatorum. Accidit etiam apoftema 
inoffeperattraAionehumorumadipfum 
cum dolentem. Hoc autem in Fen feptima tertfj in ca 
pitulo de dolore dentium affirmat Auice.fic inquies. 
Etquandoq: eft materiaapoftemans dentem ipfum:, 
quandocp eft quadoc£ facit nafei ver 
me: 8C principiu materiei aut eft ex ftomacho:autex 
cerebro:aut ex vtrifcp locis.Et fi corpus totu plenum 
fuerit illa materia: tue curfus ex corpore ad os erit ex 
his duabus vfjs. Principium ventofitaris fpinajeft: 
inccffus doloris iunAurarum:porro in dolore iun Au 
raru materia eft in carne. Sed in ventofirate fpinae ma 
teria eft in offc: ita q? eius additio corni mpit vna par-* 
tem offis poft aliam:8C fic caufatur corruptio off]s:<5d 
fuerunt quidam dicentesq? ventofitasfpinaepropter 
vicus erat fpafmus inrotocorpore:fedhoc noeftco. 
cedendii: cum fpafmus fitaegritudo neruofaquamo 
uenturlacertiad principia fua:&C inobediencesTuntin 
dilatationeeorum, Itaq?alrj remanent fecundu difpo 
fitionem fuam, 8>C non dilatantur:& alrj eorum facile 
redeuntaddilatationem fuam:ficutfitin fingultu.‘ue 
fumtamen omnis fpafmus fequens vulnus eft morta 
lis. Spafmus vero alius eft materialis 8c aliusimateria 
fis.Spafimisaure materialis multotieseucnit fecundu 
re in gula prope fiTtuIacimbala- 
re.*?t fucceffioeplcurefis qdVft apoftema in fpirituali 
busfubcoftisin panniculo pleuritico. Spafmus ve 
rp immaterialis fit propter priuatione materiei 8C 
miditatis:& dominium ficcitatisacciditqKOntraha* 
tur logitudo 8c latitudo a*qua!iter:colligitur ergo ad 
feipfum ficutdifpofitio corijpofifi anteigne, quOd 
per exiccationcm corrugatur, 8C cotrahirur. Signa 
ventofitaris fpinaefiue corruptionis offis videre po-* 
tes:ficutcarncm fuper os fieri mollem 
fertet 3C adeft virus et penetrat ftilus faciliter ad os: 8C 
rioninuenies rem firmam hoc eftfundamcntu quod 
habet fracfturam 8C penetrationem tentando cumftfi 
lo.Signaitcrumantecedcntiacorruptionem offis erit 
apoftcma:aut corruptio carnis fiucliuiditasipfius. 
‘Curatio corruPt,onlso^lscorruPr,5^ipfiusrcmo 
tio quatuor modis completur: 8C hoc fiat 
cum rafpatorio & ftriAura tenacularum mordentiu. 
Secundo fiatremotio cum abfeifione cultelli fiuefor 
picibiisinddenrifcus:autcum ferra coucnicnri fi poL 
fibile fif, illud os fecando:nunc cu ferra rotunda: nuc 
cumferralogact cxrcnra:nuncobliqua:vteftforma 
lunaefecundum poffibilitatem propinationis in me> 
bro.Tertia remotio offis corrupti perficitur cum cau 
cerio aAuali,fcilicetcum ferro ignito:ct hoc eft acrius 
infirmo perucniendoad vltimum corruptionis do^ DE O S SI B VS 
IT': ■ . 
genetatiilus optim£ carnis fup ipfum os. 
fl(j Ua mundificatiua 8C iuuadua ad extrahendi! SC 
tjJjXtcrgendum os corruptum. vitisarde- 
Vn *^i|iatappcralembicum, qu£ fit ex vino putrido, 
c,,it).falisarmoniaci, vnc.$,&infundatur in ipfa: 
tani ciiu ftet/n diAa aqua dum diffoluatur. 
alia ad extrahendo offa,8>C ad feruandum ne 
h/ ,rum putrcfiat,& valetin vulneribus. Rc.tcre 
iial- ,ri‘ ene mundae 8C albae fine ablutione,picis na 
*el],S 1 m‘literbene mundae, mcllisapum,analib.i.& 
pini albae recetis, SC mellis, lib.5.haec omnia 
. alentur per alembicum de vitro, 8c aquam illam 
, efua in ampulla. 
eUrn qu°dfitdc calcccft mirabile inhoccafu: 
<e Usdefcriptio. Re.calds viuxfruftuintegrum an- 
ma^arctur infundatur in oleocomunido 
k ,slargetur,& calx t puluere reducatur.‘et poftea 
nein alembico vitreo, 8C diftilletur, 8C emanabit 
c|*m quod vocabitur oleum calcinum. 
tem ad idc valet oleum dc nucibus. Item valet 
c eUrn decaftaneis. Item valet oleii dc nucleis per- 
rum. Ire valet oleum de tartaro. Item valet 
dc vitellis ouOrii. Item valet oleum defru- 
0j tf)* Item valet oleum deaucllanis. Item valet 
Urn degenipero. Item ualet oleum de terebinthi 
Jfcm yalct oleum de picibus. Ite valet lachry 
l * Item ualetolcum degumisattraAiuis.f.degal 
!^ammoniaco,bdelIio,fcrapino, gumi demi, 
fo 0ta 9? °mnia medicamina qu$ attrahunt tam de 
rUia quam dc qualitate frufta lignoru, fpinas ferra-* 
(^er>ti in corpore fixas, vitrum,& alia, vt determina 
fupra in capitulo de medicinis attrahentibus 
traAatu fecundo de folutionecotinuitads,vbi tra- 
8C de difpofitione eius quod reri- 
Jtur cx fpinis fagittis 8C offibus,funt etiam huic capi 
u*o eoadiuuantia. 
* 
V*itur demodofccdndioscorruptum. Cap. II* 
Rimo 8>C principaliter remoueatur caro ab offe, 
* , finofueritrcmota:ctfios fueritlaritas,cum me 
q C!n,s, alrjs neccffarhs fac taliter q? appareat illud 
eft occultu ad oculum autadintelleAu. Ser- 
f5 qusbus fecare debemus offa debent effe diuer 
Umancrieru;& hocppter neceftirateapplicadi,vt 
110fie,ndatur horafeAionis mebrum vicinu.Que- 
Fcri-a rotundaperforansin modu tercbellirfi- 
1 ‘unt tripani. Qucda.n.eft alia ferra rotuda ad for- 
fe 1,1 ducati cum dentibus circumcirca. Quaedam eft 
a ad formam raforq cum dentibus ad vnam par- 
partem incidentem. Quxdam eft ferra 
°rrnam gamautnunccum dentibusadintra, niic 
(j e3c?ra. Qiixdam eft ferra re Aa ad formam cultelli. 
5l> eft ferra qua? dicitur rafpa nunc reAa; nunc 
plicata, vtlcuatoriumrnunccuruaadfor- 
fO noui*unn:&:rafpxfunt cum dentibus, ficut, 
'mae. Sedquiain corporehumano diucrfafunt 
'deo diuerfa debent effe inftrumcnta.Sed cu quis 
volueritaliquod os,vitetinquantum poteftlo 
tes^''a->implcndo cum petrjs 8C coto circucirca,ne de 
0raftAionis inferant femperil 
t!3e in albumine oui. Et quando 
*U fecare coftam aut os, fub quo eft tu 
lu€ panniculus, aut aliquod nobile, ficut tunica 
fiphac:pone ad maiorem cautelam fub 
ferralaminam pIumbeam:qtiacofenictiir mernbrif, 
cuidmesfacere offenfionem cum dentibus ferrse. Se- 
pe contingit q> os integraliter erit difeoopertum a car 
ne circu mcirca:ct fecundum fuam rotunditatem,tuc 
fecaipfum.Et nonexpedes nafcentiam carnisfuper 
ipfum: quoniam non oritur caro fuper os quod iam 
difeoopertu efrex omnibus lateribusfuis, vt vifumi 
eftin vtpaterepotcft etiam per ratio- 
ncm:quianutrimentum quod debetin carnem tranf 
mutari, corrumpitur, SC in putredinem cum fcctorc 
tranfmutatur:et hoc eft q> offa valde fcetent.Scd fi ali 
quod fuerit os valde corruptum prope iundura; tuc 
extrahatur illud vfqadiuncruram:quamuis aliquid 
propeiuncturam retineatur dcjfanitate. Repetendo 
modum fugitiuu curationis ollis corrupti, nedeftrua 
mus totaliter vitam 8C operationem membri fenfibi 
lis SC manifefti: Dico q> quando aducnent corruptio 
offis irradiutorio, Sc in focilibustam i pedibus quam 
i manibus:abfq; moraauferatur:quoniam melius eft: 
membrum amittere, quam vitam patientis perdere* 
Facta remotione ollis corrupti, quatumcunq? coplea 
tur illud, veniendum eft ad localia,quedebent aliqua 
doponifupra locuirUctaliquandocircumdrcalocu, 
vt fiant defenfiones, confortando ne membrum fu- 
mat de maceria,plufquam ficncccffe. 
Vnguentum defenfiuumquodconuenit factafe- 
ctioneolhs corrupti (iue putrefacti fiue in actu putre 
fieri. Red. mu mia?, & ianguinis draconis, ana vnc.ij*. 
boli armeni,trochifci de terra figillata, ana vnc.i.old 
rof.quodfufficit ad incorporandum: <5: cum fufficie 
ti aceto fiat Iinimcntum:& circucircalocum in parte 
fuperioriapponatur caula defendendi. 
Vnguentumaliudquoddebetponifupra locum, 
ubi facta fuerit fecatura in offe. Reci. mellis apu,vnc* 
rj.pulucrisdc radicibus ireos,etradidbusariftelochig 
longae, 3C incorporentur infimul vfqad fpiffitudiuc 
vnguenti, SC fupralocum appone. 
Vnguentum aliud ad idem. Re.mellis rofati cola- 
ti, vnc.i.lithargyri,SC puluerisCentaure^'rninoris,in- 
fimul mifce donec fiatdebita admiftio 8C ingroffatio 
ad formam vnguenti. 
Puluis valde mirabilis 8c expertus, quem omnes 
auctores tangunt tractando de hac materia. Re.pul- 
ucrisradicis ireos,q facit per fefolus. Ite puluis de ceri 
taurea minori folus. Item puluis de radice falconari» 
feu vngaricx quod idem eft: eft mirabilis in faciendo» 
crefeere carnem fuper offa, & mudificando vulnera* 
Sequitur dc cxtrattioncoffium cr corticum eorum quetre'« 
manent in ulceribus confolidatis. Cap. /11* 
SiEpe contingit q? aliquod fruftum olfisremoue- 
rino poffit ab alio offe,propter tenacitatem,quat 
fiabet fixam adhuc cum ipfo,veI in carne, donec ve- 
niat hora maturationis integra, ad quod natura iuuac 
ad expellendum.ffed non remoneatur cum violenti* 
antehoram maturationis,nee£ cum medicinis,neque 
cum operatione manus: quoniam ifta offa quxexcr* 
fiuntur cum violentia,non euaduequin faciant ueni- 
relocum illum ad vlcerafiftuIofa.ffcdfimileeffetiudF 
dum de extractione violenta fruftorum neruorurrt 
8C aeger deueniretadfpafmum, 8c.f 
maximum dolorem. Nam fifiatinhisfanies, noncS/ 
fcquituradhoc vulnus magnum nocumentum, 
periculum mortis» . .* B E R T 'A P A l f A" 
lorcm. Quarto oporfetuttuairiftrumcntafititk^ 
inddenria:quado oportet aliquid 
cx parce duorum.f. ne a male acuto 
ipfiuseruginein mcbro ponatur dolor, 8C malae 
plexio. Quinto oportet vt fisaudax icimidusin 
rando Sc inc/dendortamen dmedum cft/nddere 
fintnerui,chordae& arteriae:& propter hoc neerr ’ 
fac vt optime viderisanotomia, quae eft totius U13 
huius artis: 8C fac vtin primis fisingeniofusinoper . 
doin tali magifterio: & noli laborarem carnebu^1 
nafrcutfitin ligno 8>C corio.ratio.quiaquado eS 
feculo tranfiueris, magna fupplicia tibi apponent 
deinde hi tales capiunt mala Famam in vulgo, qua s 
bemus ftuderc coferuare. Sexto oportet vffisP1 
8c mifericors pauperibus: ratio quia pietas SC nn*c 
cordia multum augmentabit tua famam,8C libent1 
aegri comirtent fetibi. Septimo oportet, ytnunq 
aliquid ex ruo refutes\ fi aliquid tibiPorr,r>, 
tur :quiainfirmus maiore confidentiam de te habe 
Odauo oportet vt nunqualitigescum infirmis***1 
etiam fis nimiscupidus:nifi ex pado fado petere 
nanos, ratio, quia auaritia eft magis ignobile vien1 ■ j 
teris virfis:& fi hoc habebis, nunquam poteris ad 
dem boni medici pcrucnire* 
S equitur dc fradura cranei. Cap. 
CVm quisintediceflcoptimusartifexhuius 
gi fterfi. f. cu ran di fradu ra cra nei: q u a m uis p* 
res audores diucrfe tradauerint:intcr ceteros quf 
legi placuit mihiinfequi noftrum magtftrfi Auiee* 
qufadida eius aliqualiter longa fu nt ideo 
Ia attingam,ut melius per.X1* 
tabilia tota materiam cranei curandi recolligam • P 3 
quae abfq; dubio poteris fradura craneicurare. 
vtilia notabilia menti mandada.Primum notabit 
iftud q? in fradura cranei quantum potes debes p 
bibereapoftema: neaccidarin cerebro 8C in 
Iis:quianihileft magis prohibens cura fradurf St 
neris,etaliarum£gritudinum,ficutapoftema.Erl 
vt poliis hoc melius prohibere:nora caufas aP° rj/ 
tis,vtcasremouerepoffis. Prima ergo caute eu , 
giditasaeris:& aliarum rerum frigidarii appro*1 
tarum,quaeadufuntfrigidae.Erideovnguentaet 
plaftrapulueres 8C fimilia 
lida:etiuxtahoc vtdidum cft in textu,Optime 
Auic.&in huiufmodiquidcm difpofitione.f.eap v 
vulneratifimoin omni difpofitione.f. vulneriseaF , 
tis:oportet vehemeter ut caueatur frigus:8C in f0/ 
quoniain eo cft timor magnus. Sccundacftri 
grauans vel pungens:aggrauans poteftcffeosdep f. 
fum. vel licinium.i. tenta: vel alia quae approxi^1*1 p 
indebite: vtputa:fi approximaretur 
misponderofum.EtdocccAuic.volens 
rigere: q? fi fruftum olfis pungens fit, q? citorem0 
tur:& ne p5derofa res approximetur: &proprcl^3f1/ 
dicit Auic. q? ponatur pannus fubtilis fecundu e\~J 
titatcmoifisremoti.Etpropterhoc $ 
vtuntur pano de fyrico fubrili dc grana: quia 
fortat. vt ponit Aui.in libro de viribus cordis,d 
q?fericum confortat cor:cttalispannus debete' f[jt 
plior foramineolfis:neingrediaturfub oiTe. 
caufacft malum regimen in fex rebus no d<v 
Auicenna tamen cxemplificat de cibo 3i potu* 
xit de multitudine cibfiaa fiimoderate fum«tuQ 
Cerotum in hoccafuconuehiens. Re.forditiesu; 
forum apum, & cerc cirrine, &olei veteris, ana vnc 
jfi.&l omnia foluanrur ad ignem: & fiat cerotum tab 
quod poflltextendi fuper petiam. 
Cerotum aliud de quo fit coucniens extradio fru- 
ftoruoffium. Re.euphorbfi,drac.fi.rythimalli,drac, 
irj.ariftolochiae lon. 8C fiat ex iftis ficut cerotum. 
Aliud ad ide. Rcc.ammoniaci,bdcllrj,ana vnc.fi 
& liniatur cum oleo delilio,etcum fufficienti cera fiai 
cerotum quoniam mirabileeft. 
Emplaftru mirabile quod eft de illis quae extrahui 
offa ciivelocitate. Rcd.amu vel fordide 
olei liliorum,ccr$ cirrine,cuphorbfi,arifiolochiae,arr 
jmoniad, bdellii prius difibluri in oleo liliorum albo- 
rum,ana vnc.i.fiatcmplaftrum. 
Sequitur de medicinis conucnientibus in fine fradura- 
rumcjjium. Capr IIII. 
Dlxitillefapientiifimus nofter Auic. q? quando 
accidit fradura in ofte: cius curatio primo fiat 
cum manu,aut cu medicinisconferecibuspropriead 
fraduras oflium 8C toffionum:quod clare apparebit. 
Na fradoofle primo quam citiuspotes spfum 
8C rcftaura.‘et etiam in fuo firu colIoca:taIiter q? in fua 
verareditudinc poftconfolidatione remaneatabfcj 
defedu et turpitudine aliqua.Et propter hoc oportei 
vt bene videris anotomiam. 
Bmplaftrum in fradura 8C torfione: 3C fi ibi fuerit 
Reci.radicum granati 
agreftis, 8C mes.i.fafiolorii excorticarorum,ana.par- 
tes.x. vngaricae,acaciae,aloes,ana par. v.boli armeni. 
fanguinisdraconis partes.virj.liniatur cum alburni- 
neouorum. 8>C fiarcmplaftrum:& apponatur cufal* 
delisftupeis prius madefadisin vino nigro ftyptico, 
6C fupralocum fiat ligatura. 
Emplaftrum aliud mirabile. Re.alcatil quae eft ar-< 
bor fimilis tamarafci,6<l myrti,dC falicis,et 
teratur,& fumatur gailia, &. rofae 8>C caepe narcifci,<S£ 
(tndalirubei, SC bolusarmenus, 8>C faufcl.i.nuxindi- 
ca, dC kamacha, 8C cft fpccies frumenti triangulari, 8C 
alrhca,5d mes, 8C acacia 8C melilotum,& fanfucum.ii 
maioranaperfa, 8>C ennula, 8C 
piftentur,& fiatemplaftrum. 
Emplaftruahudquado ettorfioni 
apoftema calidum. Rc.mesexcorticatoru, drac.xx. 
ana.& fiat emplaftrum :6C cft valdeforte. 
Emplaftrum mcu 8c expertum in hoccafu;& hoc 
in fine retentionis humoru,quod confirmat arosbot, 
SC indurat, 8>C tollirardore vel dolorem. Re.terebin 
fhinc bene v. boli armeni,& fanguinis 
conis,ana puluerisfumacopti 
me minuti, ana vnc.fi. 8C haec optime cum terebinthi 
na mifceantur,doncc fiat ad formam emplaftri. 
Primum arbitror q? oportet cu qui pcrfeduschi- 
1 rurguseifecupit:multauidifte. Primum 
vt habeat logicae ac philofophiae fundamenta:& hoc 
vtcognofcarnaturaeprincipia. Secundo oportet vt 
vadas cum experto medico:8>C videas ipfum opera- 
ri,antcqua te ad pradicadum cxponas.rario.quia vi" 
dendo terribiles cafus:tu vides modum, quo vtutur 
medici in illis fanandis:dcindepcruenis adperfcdio- 
nem magifterfi. Tertio vt habeas oportet manus 
ucs in operando 8C expeditas;ne facias aegrotanti do^ Vjr caufaapoftefrtatis:quia flante fradura cranei 
8C aliorum mebrorum,eft 
' ,tata: vndc nutrimentum nobeneconuertitur. 
fte e°mult;a fuperfluirasgcneratur5q eft caufaapo- 
ads.* 8C eodem modo intelligas de potu. Na hoc 
f0cjexPrdTum eft ab Auic.prima tertrj. in capitulo de 
ClJ a in capitulodccarabito.quia vinum prohibet 
eficauiaapoftcmatis,quiaad capurcuapo- 
caufa eftocculta:fccundu Auic.& res oc- 
eftifta,que vulgaribus no eft no 
perito medico fit ma 
h$c poteft efle repletio humoru:vel debili- 
debilitasalterius mebri madatis, SC ad 
pj Uar>dum q? Aui.per caufam occulta intelligatrc 
lem umorum‘Patct^um flidt.fiatphleboto- 
Jjjl remoneatur caufaillaocculta. Sccudu nota 
cp Auic.in fradura cranei dicit,apoftema 
Curar,*& loquitur corinucdcapoftemateca 
ClU,a raro poteft fieri apoftema frigidum in dura 
cSt reydpia matre : quia tales panniculi funt duri 8C 
forti contextura. Ideo materia frigida q?pter 
. c,ern no poteftingredi,56hocdicit Auic.prima 
caufa eft quia humores frigidi 
rj ,es ficut calidi:& ideo natura non fuccurrit dolo 
Te , COntufioniitacum frigidisficutcum calidis, 
f|Urn notabilcfitiftud:q? fi intentio medici folum 
Occupatione folurionis continuitatis vel fra- 
ftanteapoftemate,multa mala accidentia pof- 
pj COnfequi:vt corruptio panniculi,febris,apo- 
crc.Etideoftantetali apoftematcfitoc- 
t10 tua in tali cura, quae ponitur ab Auicc.prima 
no facias hoc cum folis localibus vtfimplex 
diuerfionibus. Qiiartu no- 
h * e 9?,n fradum cranei no debet efle occupatio in 
|^,0t,one oflis fratri feu fixi totius: Si no queritur in 
n, fi fra(ftura,vt accipiatur os totum: quo 
fyj c n0n eft poflibiIe:nifi os fit contritum valde ec 
: tunc enim oseftremouendu: quia os tale 
nutrirflnecconfolidari: Sedcoffdera 
p total,ter perforatum: quia tunc medicus cum' 
°ne debet vfq ad illud latus peruenire:vt fi ma 
crancocotineatur,bene pofllt egredi, 
no fitpenctrans,mcdicusno debet tan 
li?..y5radere:Imofolum vfq? adfincfcifluraeinclufi 
Propter hoc in textu dicit Auic. Frices vfqquo 
tj^^^^neatdefciflliraaliquid. Sedaduertequia ali— 
1**?° eft dcceptio:quia chirurgus putat q? fub cra- 
fit:tamen aliquid aliquando latet.Etideo eft 
fit- ‘ dandum quidfitpercutiens:deinderescuqua 
etia quid fitfubiedum cui eft fada per 
haec medicina capitalisin hoccafu eftappro 
5(.0p5(nda, quae dcficcet 8C iuuet in generatione poros 
notabile fit iftud:q? in adu prognoftico fra 
lusCranei fada abrafione vel abrafo ofle fi pannicu 
rUacfirum fuum, 8C aduentusapoftematis non 
kf* paruum, 8C aductus faniei adeft:fi ma 
, c°ntinetur:& lanies fit cito: 8C eft bona 8C lau 
Potlu,s>%num eft optimiEq? haec fradura fit falubris 
l‘iJsi*g,sSua fi panniculusnoferuatfirum fuu.‘etfiat vi 
% aPoftema: 8C etiam oportet cofiderare colore 
fraduraecra 
e,;t a cura aliarum fraduraru I quatuor.Primo 
DE PRACTVRA CRANEI 
ofla.f cranei,ho qliodinalfjs 
oflibusgeneratur. Secun do:quia facta fiflura fcu fra- 
ctura, no debet efle occupatio medici inreftauratioc 
fui.Imo debet cxfercmoueri: ficut dictum eftfupra: 
cuius oppofitu fit in alfjs oflibus; Imo in alrjs mcdici- 
nis facit repIafmatione.Tertio: quia in ofle capitis no 
p o t eft fieri ligam e tu deb i tu m: fic u t i n alrjs o ffi b us: 8C 
hoc efr propter figura rotundam quam habet caput* 
Quarto.quia dato q? rcplafmatio offis fit facta:& per 
ligaturam,etalia:tamc quia humiditas no eft: confutn 
pta,oportet os rcmoueri. Na dicit Auic. q? fi humidi> 
tas in alrjs oflibus retineretur,cflet neceflarium, vc di- 
fcooperirentur.& ideo tanto magis hic eft fiendu: qa 
membrum iftud eft valde nobile. Et propter fua no- 
bilitatem oportet de ipfo multuconfiderare. Septi 
mum notabile fit iftud:q> quando medicus habetelc 
uare os,debet quatuorconfiderare. Primo locum co 
uenieteirUper que pofllt melius 8C liberius virus egre 
dirquia locus virulentiae debet efle oppofitus per dire 
ctumIoco,qucm vis aperire. Secundo debet confide 
rare locum faciliorem ad incifione: quia os quantum 
mollius tantum melius:quantu ad indfionem ipfiust 
& facilius rcmouctur. Tertio tantum debet remone- 
ri de ofle q? no oporteat rcdire.‘dum in ofle eftfciflu- 
rafinecotufione:quiain contufionibus vbicftcotu- 
fum 8C contritu totum osin vna vice no debetremo 
uerfimaxime fi eft magna quantitas oflis remonenda* 
Sed ratio prima q? in fciflura prima fola vicefillud qd* 
eft remonendi! debetremoueriilicorquiafiprimavi 
ce no rcmouctur: tuncefttedium infirmo SCaftanti- 
bus.Sccunda quia fluxus materieru ad locum prima 
vice currit:8C fortefactum eft apoftema: vnde panni 
culi fupereminentofli:&illud prohibetabrafionem* 
Quarto debet locus inquiri qui fit diflans fub origine 
neruorum. Octauum notabile fit illud:q> Auic.di- 
cit:q? flante fractura cranei tepus remotionis offis de- 
bet efle vfq? ad feptimum dic temporeaeftiuo:tempo 
re vero hyemali vfq? ad decimir. Sed tame dicit Auu 
quanto citius tanto melius 8C longius a timore. Etno 
tes q? quatuor funt cafus in quibus no debemus expc 
ctarefeptimu die, nec decimum.Imo vult Auicen.q> 
fiat in die fecunda, vel ad plus in tertia:nifiadfit aliqd 
coges. Primus cafus eft:quando coftatq? aliqua ma 
teria fub cranio contineatur que adfanie conuertatur 
infra illud rempus:quaeante cius fanatione debet ex- 
trahi.Et quia hoc f$pe fit, no debemus tale tempus ex 
pectare:quia circa generationem faniei dolores 8C fe- 
bres magis accidunt quam factafanrc. Seciidusmo- 
dus eft: quia quando cflet aliquod fruftum oflis quod 
pungeret: quia punctio talisefletcaufa fpafmhdcbe- 
musipfum cito remouere. Alius cafus eft: fi eflet ali 
quod foramen per quod materia fub ofle ingredere* 
tur. Alius cafus eft: fi poft fracturam cranei fequerc 
tur infrigidatio panniculorum 8C cerebri velalterius 
membri. In his enim cafibus dicit Auic.fi fuerit nc- 
cefle expcctatiOjtunc fiat vfq ad duos dies aut tres. 8C 
fi in principio rei oportet vt curetur cum indfionem 
fecundo die. Nonum notabile fit iftud: q? quando 
nigredo accidit durae matri,poteft duplici modo c5- 
tingere.primo per medicinas approximatasinducere 
tes talem nigredincm.fecundoper caufam intrinfeca: 
vtputa per debilitatem calorisinnati.Si primo modo 
acciditper vngucnta:tunccura talis fit.- Rec.melcu 
triplo olei fui rof.&proij datur Cupra per duas muta- B ER T A PALI A 
E do cadunt dc alto» Aliquando ro tingit caputI#1 
vna parte,8C os ipfius frangi in alia:qrn offa 
parantur vitro obhoc.*ideo quia funt differenti*1 
in curado ab alrjs offibus aliorum mcbroru.Scdp 
dens medicus debet has omnes fpecies 
ingenium inquirere:qmingenium 8C cautela fin 
tiafaepefacithominc magnum philofophum re? 
ri.Nain cran ei,& panniculorum cercbt» 
poffumus de falute ifirmi iudicare,et maxime fi 
tantem videris fedcfcrcreafpefalutis:quoniam 
morituricxmotione affrorum mouebunt Iingua 
omni tua vifitationccumpetieris dcfanitatccor 
bene vel maledefeprognofticado veritatem dice' • 
quia dicent ego moriar. Spes ergo noftrai talibus 
artificio chirurgie curari non poffunt, ponenda e 
deo:& facerequicquidpotcs:quiaaliquaadom0 
F rosviuere vidi. Mcdicusquihuiufmodi talem fi3 
in cura fpem, ncceffe cft 8C falute femper infifm0P 
mittereSC parentibusfuis: deinde periculum 
narrare.*ne ftolidi vulgares tibi poflintdctrectart' 
fi certus fueris, 8C vidcbistalicafuiimminerepet1 
lumrtumet dic infirmoiO amice mi ordina teft 
tum &,cofitere Deo tua peccata: quia erit mihi ( 
comodum &iocundumpro cura:&citius 
tuum vuinusrquia tua mens critpacifica,& hum 
tui erunt magis ab extraneis imaginationibusdep 
ti. Ideo tu amicequi talem infirmum habes in cur3‘ 
Deo,& natura fperando,dihgenter etfagaciterdc 
naturae ncceffaria fine fallacia adminiftrare , ictlt 
quia male agi a te medico,abfque dubio effeteau 3 
liructionis vitae. _ , ■ fani 
• vulneru m fiue fracturaru offis capiti5 
, curatio peramC(j1Co diligentiffimeeft 
datanquam grauis 8C fufpectaaegritudo.Primoc 
oportet neobliuifcaris vniucrfalia, vt valeas p3 
culariaoperari. Vniucrfalia funtficut phleboto 
cuacuationes per foluentia,& diuerfiones,per vrC 
fas,5£ percuras,&clyftcriaetc. . . rj/. 
Porro in hoc cafu de fractura cranci,& i 
busalrjs,quosegofanaui:cuminueniebalunam jc 
cobuftioneconfiftere, femper inucni vifioneiU . 
fta 8C mefurabili cerebrum a cranio per vnu d*g' 
cum panniculislateraliter cffeplus qua dept 
diffarerputaui auteq» hocaccidiffetex timorec r 
egrotantis quando percuffus fuit.*aut q? lunapr°Pf $ 
dominiu humiditatum diminuendo in tali ccp° j 
minuiffet:& fcciffcthancdilatation?:tuncalfirfll^u{j; 
ludeaputhumidum no cffe,apr^dominiofijpc 
8C ficum magnafpeculationein euacuationc rCer> 
ftionc pro tunc me no oportebat vti:& hoc» 3 
bus 8C potus, motus 8C quies,fomnus et vig*f,a» 
tio 8c repletio, rj 
bito modo bene applicata: 8C fi tertia virtusin 
borepfcuerabat:fempcr falute reddidi cuilibt 
tantuSiautcaliquidcoicctaffctaliquidmalfiff1-1\ yj/ 
fetdeftructio naturalium,8C fpiritualiu,anim3 
talium:illudfemper rectiffcarc conabar.*quO *3 c/ 
lus et vira illi aegrotanti in quadraginta diebus 
batur. Et femcl habui vnum rufticum,cui er^VnC^ef/ 
tapars medullaris cerebri qui eftfanatus. y 
go amice q? in hoc cafu duaeregu!aefuntobftr 
vtinfirmusprimfi no bibat, nifi aquam cocta 
zucharo: 8C vtftetin cameralatebrofa.i.fi^c,^,jcar<; 
teaeris: 8C fi frigus fitj fac vc in illa camera cotl 
'tioncs.Si fecundo modo,tuc medicus fugiata tali cu- 
nigredo fignificatnigrcdincm 
accidente fubftantiaepanniculi,& fubftantioecerehri: 
6c hoceft fignum morta!e,& mortis propinquae. Sed 
folum moriturifuntpresbyteris dimittendi. Deci' 
mti notabile fitiftud: q> oleum rof.fecundufententia 
Galeniadminiftratur in vulneribus capitis,propter 
timoreeuenrusapoftcmatis:&propter fedationedo 
loris,8C inflationem faAain humoribus 8C fpiritibus: 
cx modo curationis cum ferro.Naoleum rof.cft do- 
loris mitigatiuu,& ebullitionis, autinflamationis per 
feAiffimcfedatiuum,& eftrepercuffiuum humorum 
ad locum venientiu:& confortat partes membri cir- 
cuftantcspropter eius ftypticitatem, quam habetra- 
tionerofaru. Etperconfequens oleum rof.in princi' 
pio,&: augmentoin frad:uris capitis 8C eiuspercufliO' 
nibuseftfumma maxime eft prohibiri' 
uum euentusapoffematis. Vndecimufit notabile* 
q? vinum cotufum cum oleo rof.&C panno lini imbi- 
bito in pcrcuffioibus capirisfuprapofito datmagnu 
iuuamentum:& etia ex parte vini ftyptici gratia exie 
cationisquoecomperit vu!ncri:&fuaffypticitatcad- 
luuatad prohfbedum fluxum humorum adlocum; 
fed confert ratione panni duplicati vel triplicati inta 
Ii oleo rofa. 8: vino,vt diutius tale medicamen in pa- 
tio illo retineatur. 
Sequitur dcfrafiuriscraneiinuniucrfali, 
tr n. capitulum vniuerfaletheoricumde vulne 
ribus 8C fra<ffuriscapitis:fed vt plenam do 
ftrinam dc vulneribus et fraduris capitis habeas,Icgc 
libros qui funt a me pluries nominati :8C deprimis me 
didnaeinuentoribusfuit Aifculapius,& Anaxagoras ( 
defed:aEmpericoru:& Viaticus defeAaTheffalico- 
rum.er Hippocrates uerus pater omniu 
cum Gal.8r Auic.fiCConciliator, Alfiq: Tubatores, 
ficut Gulielmus de varignaza,LiIius gordefis,Fra ci- 
fcusdc pedem 6te,Guidonus faba, Gulielmusdc Pla- 
centia, 6C magifter Betinus de Rabis de Parma, q opti 
medixirinhacarte.Brunusfeu BernuciusParmenfis 
Cum peritiffimo Serapione,atq; Albucafi manifefte 
jn aliquibus valde confufi. fed ad intel- 
leiffum valde prouccti: quia fides non eft conclufiue 
cuilibetnarrranti adhibenda; nifi id experimento vel 
ratroe manifefta clarcfiat.FraAura cranei cum fit alrjs 
offibus periculofior et difficilior ad curandfi, oportet 
ciusfpeciescofiderare. Nam fractura aliquado fiteu 
cnfe:aliquando cumIapide:aliquando cumligno:ali 
quando cum bacculo, 8C fimilibus contundentibus. F 
Fractura aute aut cft parua, aut eft magna: 8C ad ocu- 
lum f$pe occulta.hoceft qit multotiesaccidit, utfein 
datur craneumrSi no fcindaturcutis.vttangit Auic. 
quinta in capitulo defractura cranei. Ite 
fractura aliquando eft cu vulnere magno:aliquando 
cum vulnere paruo. Sed in fracturaaliqn pars olfis re 
mouctur,aliquando cranium perforamus;quodaIrjs 
offibus eft magis fufpectum etpericulofum. 8C quan- 
contingitipfum pcrforaricum telo, fagitca,& fi 
milibus.AliquSdoadoculuapparebit paruum:&,-p 
funditasin offeerit magna. Aliquado fit in offe fractu 
ra rimularis fiue capillaris:talitcr q? folo vifu non po- 
ttftdifcerni: nifi cum experimento incauftri. Et funt 
in cranco plicaturae, vt in pucris,& in cra- 
neo molli:q<f cofueuit accidere pucris,maxiqie qu|- magnus. Cibusfuiis fiepanata, cu vno vi- 
pe/vf°ubautbrodio pullifincfalc.* qm nihil eft magis 
quod magis inducat lapidem in vefica 
5lj prima hcbdomada.4poftca comedat 
pulli: &farrum,&rifuin culadcfe- 
prj UMc6muniu:8£ non comedar mafticabilia in his 
fortis maflicatio eft caufaco 
(ia t,0nismaterieruadlocum laefum propter colliga 
paniculorum cu mandibula inferio 
mandibula habet motu voluntarium.Interea 
nnuq,mihi oftendebarprcco, qui nunquafallit 
muficu m,hoc dico.*quia debes fcire q> in pul 
ePeritur natura muficae: qni per adiundionem fo 
ljt rUrr,‘i.motuu, cognofcuntur carum proportiona 
l*3e»S*et Pcr mech'cum expertu poteft cognofci vi 
ite rotanrispropinquaaucrcmotatermino mortis, 
vrina qiiGecftnunckis quatuor qualitatu 
y cxiftenriuin vafisfcruientibustoticorpo 
* Secundo dic femper aegro fta in ledo, ne aliquis 
'Jsfit caufafcbrisfupcruemcntisicuinonini mo- 
ACalefaAlo:etcum omn,s febris ta naturaliter qua 
9t Quantum poteft fine motu. Quarto 
0„°fipoteft: dormire quiete: 8C ficucconfucuit de 
te‘CUni fomnus fit maxime de vigorantibus vir- 
CS:etcUm proftcrnenribus valde fit vigiIia,do 
f°ttor:ethaecomniaabinfirmo 
Qiiinroaliqnclyflcriaautcuraautfuppofito 
5». 
ppr°Priata maceriae dabapofleacum caflia,aiitdia' 
§ Micone, autclccfluario indo ventrcfoluebam. 
o^to fac eptua mcns femper ftet ilaris: 8C fine ali 
*n ala cogita tio ne: 8C dic aegr o ta n ti, q n i p fu m c u - 
>rem placabile <3C iocofam.Scdcum haec aegritudo 
f^ad intelledum quam ad oculum fic tibi manife- 
'tota q> cxcorrario cuiterur quantum poflibile cft: 
% as rar0 a^9ueexcoriauhdumodo viafiue 
haberctrefpiraculum. Ratio, natura olaagit* 
verocredensillaiuuarcintedk vclimpedk* 
%tantUm hoc faciebam cum moicu* 
almocatiinduabus 
IjJ^riQnibusrintertiavifitationecum moiculafurti 
(Jenc,debam:&cu albumine oui fluxum fanguinis, 
Vitra hoc cum 
1)S frigidi funt, madcfadisinoIcoro.8CcxprcI 
cum illis leuiter labia excoriata triangu 
$&1. vel quadrangulata cleuaba:et fic parum infercba 
habesmo- 
li^‘Jaterius vt fi aliquod os erat cle- 
CQ^fi5ilIudno 
tn^^Iencerextrahi debetnifipungat:autnocumen 
velarninibus &C cercbrofaciat.Ratio.quiadoIor 
humoruadlocum:facitincere- 
in paniculo apa,fiue fpafmu accidere.4 et fic in 
c5upptu male opcrado,&C cu dolore egri mortis eris 
r cum illato dolore nouiflimus error 
Priore. Etfemp mcdicinacapitis debetcfle fub 
hoc femp habe tegula feutextu 
htj a<afifupra caputinfirmi mutado:nc frigus veni. 
ccrebri.Poftca vero remoui olfa, fi 
de dolore. Re.uitelluoui 
oleo rof.caIido:5C ftuelhs infindis 
Medicamine vulnus impleba:circucirca, cu 
r°*caIido vulnus inunseba. Itemaliqnfblum 
DE FR.ACTV.RA 'CRiANEl 
madefacicba ftuellos in oleotOiCalidot-eteXprellis a'bi 
ipfooleo vulnus impleba vfqjquoi vulnere, 8C ftuel 
Usfanie vidcdam fieri. Sed fupraftucllospriusinciffs 
capillis.Uitmedicarma, illi parci melius adhercret, 
ponebacalenoftrum vhguentum:qcPhabetformaaI 
bam 8C pulchra.& carunculis mamillaribus facit i rc--' 
dolendofuauem odorc:& agitin cerebro 
fe qualitate diuinam:& vocatur vnguentum dcrefi> 
napini,relatu aConciliatore:quod vnguentueftran 
tx dignitatisincofortando cerebrum, 8C in faciendo- 
vehemeterquiefeere dolore, exiccando fuperfluitate 
de fub o fle, ab ft}; abra fio ne 8C detedioncipfius ofiist 
mirum etincredibile:ccadminiftrarur maxime 
poftincifioncfradi 8C eradicatione fecati et extradio- 
nem fradurc:tot 8C tatainducitbonaocculcaqu£ex- 
pertus fukq? eflec longi? narrare. Vnguentumautc 
cft taled principio.Re.refine pini mollis SC albe, vnc. 
fi.olei ro.vnc.i.gumi elcrni, vnc.5.«eraeaIbae,qdTuf- 
fick.fiac vnguenrix malaxacum cu vino montano:8C 
iftud vnguentu per malaxatione fit magis album. . - 
Ite fupraiftud vnguentum 
plaftrum:quodeftconforrariuucerebrimirabilker ec> 
in pauco tepore. Emplaftru cft tale, Re.calamethi, 
florum chamomilla?, meliloti,ftoechadosarabici,fo-' 
IioruIauri,aflari,betoniC£,matrkfyluf,ana.iv\.i.rnaio 
ifi.olei chamomillini,vnc.ipfiacemplaflru.etaddcin 
fine decoftiois,croci, fcrop.fj.qm crocus hortulanus 
ingredicurinomni fedatiocdoloris,vttagit Auic.de 
cimatertfi.in capitulo depalllonibus fpiritualiu. Sed 
qn vulnus penetrabatquadoq? craneum 8C faflradiV; 
geftione cii oleo rof.exinde a. v.cotinuo vfc£ ad fine- 
cureponebainvulnere melro.folumi&noolcuro. 
cum mcllcficut faciuntcomuniteriTtibarbitonforcp* 
Nahuc malum erroreaudiui comkri:&aliqn quam 
plures f grotantes de fradura cranei 
busaliquoru medicorum 8C hac alfidua perfeucratio 
neoleiro.audiui mortuos.Ratio.quia Aui. prima ter 
trj.incapi.deindfione 8C plaga dicit audorkate GaL> 
quod paniculus cft ficc£ coplcxionis: 3C etiacompofi1 
do oflis.Sed tadiu cuemplaftro procedebam, donec 
pntaba cerebrum bona fortitudinem aflumpfifle cii 
digeftionis vigoramento:& hunc cafumhabuibisin 
duabus hebdomadis. Craneu no oportuit 
cu trypano ferrino neq? pforatorio trypano pforari. 
In foramine vero huius cranei nullu aliud abfterfiu5 
pofufinifimel ro.fimpliciter tepefadu pluries obtura 
to ore 8C foraminibus narium cu manu infirmi fuffla 
do,infirmus de fub ofle expellebat lanie. 
fitq? labia vulneris ex abundantia carnis creuerunt: 
fed tangendo cu tali aqua carneilladiminueba,cuius 1 
deferiptio talis rochi^,falis 
armonfad.an.fiatdiftillatio adalembicu:& iftaaqua' 
operantur artifices, qn volunt fegregareaurum ab ar 
gento. Sed antequa operarem ipfam aqua, in vulne- 
re,poncbafpongiam vclbombicdneaqua iftatage- 
ret,quod no erat tangendi!.48C fic fadeba toties,quo- 
des erat opportunum. Ite aliquadoponebarupto 
rium meum dealuminecatino: quod nopoflctclarc 
fcribfineclingua proferri.‘nifi videretur modus artiff 
cfi:& tanta: proprietatis q> nullum nocumenti! infert > 
aegrotanti. Sed habuifti aliud ruptorium fupraquod 
dicitur capiteilumrquod folii in tangendo carnem di < 
fcoop er ta, a p elle fit faris notabile* Cuius deferip ttow i BERTAPALIA 
talis eft. Re.primS aquam quam colligunt a vafe illi 
qui volunt facere faponc nigrum. Et ifta talis aqua di 
citurin uulgari fermoela magiftraq hoc modo fit.Sit 
vnum vas amplii in fundo, 8C ftridu in fuperiori par 
te:orc reaperto plenum per parte poft partem 
bus 8C calce no exrinAa: 8C cum aqua calida fuperius 
infufa:fac vtlixiuium per paruu foramen fundi 
rius defccndat. Hanc tale aqua collige, vel ex hoc ma 
giftcrio fupra habito ex doftrina data: vd ab his qui 
faponem nigrum conftruunt:fed habita ifta tali aqua 
randiu cu fuaui igne bulliat, donec pars vaporofa ex 
halet,SC grofta remaneat, in tantum quod ab igne per 
ingrofladone fiatficutlapis.quahabita fupra ferrum 
vel lapidem referua:ab igne remoueas: SC in ampul" 
Ia hoc ruptorium ferua. Scdcaue quomodo opere> 
ris,ne taqua ftultus male labores. Sed cum hoc rupto 
rio remoucbam rotam carnem quam volebam :8C fic 
ampliaba vulnus fine indfione 8C fluxu fanguinis,8C 
fine doloreipfum vulnustenendoapertu vfq? ad.}*, 
di c:in qua dievel paru circa femper oflaacranco:et te 
fata a medico fifunt remouenda cum moicula leniter 
cxtrahuntur.Hoc fa<fto 3C habitodebesfemper fequi 
natura ducem in uulnus cofolidado atc£ arosboth co 
firmando cum cibis vifeofis, 8c abfolute 
tis:ficutfrumcntu co<ftum,piTces,cibi qui fiunt de pa 
fta,cafeus no falirus,5<C extremitates animaliu,vt funt 
ncrui, vifccracoAa, 8C pedesiuuencori?, 8C aliorum 
animaliu. Sed hocfaifto ofleremoto procedeba cum 
hoc tali unguento:quod pro regenerada pelle in capi 
tc,&pro cicatrizado multum valet.cuiusdeferiptio 
talis eft.Re. minq,olei rof.de ambobus quanta eft ne-* 
cdfc.bulliat in cacia,donec fiat ad forma vngucnti:et 
ficut cerotum extenfibile fuper peria cum digitis. 
Jrcm ficut dixi de minio poflet fieri fimili modo de 
thargyro vnguetu, aut de ccruffa cum oleo ro.ad for 
ma duram:8£ fimili modo cxtcnfibih'a:quae vngueta 
funtaliquadogeneratiua carnis.qu^generatio carnis 
no eft aliud quam coagulatio iangu/nis in carne,&Io 
co talis operatio copletur per primu gradum 
tis: dc parum plusrefpeftu mcbrficui tale medicam5 
operatur,& applicatur. Aliquando haec medicina eft 
incarnatiua, quaeincarnado fitpcrfecudum gradum 
ficdtatis:& talis incarnatio perficitur,quado duo 
labia elongata adinuice coglutinatur. Item haec vn 
guenta cicatrizatiua. Nacicatrizarc, vtfupra dieftum 
cftincapituIo.demediciniscicatrizatibus,nihilaliud 
cft,nifi carne aliqualiterIdurarc. Et haec talis operatio 
copletur per tertium gradu ficcitatis carnem induran 
do:taIiter q? humidum fubftatificum nullum inferat 
nocumentum in parte exteriori fe in cicatrice 
pedo.‘& hec taliscicatrixcritpuIchra.Sed dimiflb em 
plaftro huic infirmo fupra foramecranfj prius pofito 
vngucnro,appofui vna pedam 
pluribus locis perforatae:8C haec appofidocucurbirae 
poteft poni per tres caufas.prima ne ftuclli in vulneri 
bus propter aliqua compreflionc quae fieri poflet ali' 
garura, auca puluinaribus,fubmerganrur, SC laefione 
facianr.fecunda caufaneper coprcflionemligamen-' 
torum fanies extra vulnus poflit expelli, fiunt forami 
na,vtfanies vfq?ad ruperficietamintrinfccam quam 
cxtrinfeca poflit refpirarc. tertia caufa, cucurbita 
nitur in magnis fracfturis capitis: quia eft corpus Icue: 
8C fine aliqua malacoplexione:& prohibet 
frinfteus cerebrum alterer, Echocfruftum 
I dcbetappom'fine foramfnibus,quando non Pon / 
cmplaftrum capitalc:quod fieri nopotcft caute 
fitads: 8c quando eft magnum frigus. Hxcaut»- 
cucurbita tangere uoiui propter remouenda crr°n 
opinionem idiotarum dicecium partes cucurbitar 
efle in capitibus aliquorum. Sed hocefle icredibi‘e 
dcmoftratur periftarationem. Naficucurbita in 
narctur:tunc medicus qui laborat propter coferj . 
nem naturae, no rccftc operaretur. Nam cum o‘‘3 
magis dura: &fibicranco magis cofimilia,debcr 
ctiaincarnari: SC vtvifum eft per experientiam/1 
incarnanturrdumillud os fit totaliter ablatum. 
ergo cucurbita, quae eft alterius fpcciei ab ofTe hu^1 
ni capitis. ftultu eft,cterroneu credere. 
dichapui vnum aegrotantem:cuifupcruenitp^>| 
musepiIepfiae,fiueparoxyfmusfpafmi:quodidce, ’ 
cum comunisepilepfiafitfpafmus, 8>C no econutt 
Sed quia aderam pr$fcns:in quarto paroxyfiu0 pr 
hibuiinquantum potui cum diucrfiuis.f.Iigand 
crema cum alutis, 8C erigendo ipfum fubiecturn 
<ftum & eleuatum cu capite: 8C in auribus ponedo 
fturnum:quodeftinhoccafude mirabilibus mun . 
8Ccitius valetfublingua. Itcin collo ipfiusium , 
fii fpedi in facculo radice peonixpulueriratam* 
femper melicratum bibere feci:et fit ex aqua et m* ' 
Item elcctuarium dedi fibi acori vnum cochleari 
femefiquod habet virtute mundificadi 
deferiptio. Re.acori, rinci, ana lib.Kpinearum/1^'' 
piperis 
ziberis,galang3e,anavnc.5.cardamomi,nucismul / 
tac,ana drac.iq. mellis quantum rufficit:ec fiat elecm3 
rium.eftquidediuinum in mundificando ner 
Item incepi digererein hoc aegro hoc modo.Red/ 
pi de ftcechados,fyrupi de menta,ana 
ri,aque ment£,ana vnc.i.digefta materia euacua^1 
pilulis cochrjs 8C aggregatiuis, anafcrop.i.& tec,£. 
quandoc£ fieri pilulas. His aute euacuationibus 
pletis remanfit vere debilitas in brachio,ctin P€ 
partecotraria vulneris: 3C hoceftpropter cructer' 
nem nemorum. Sed hoc modo remouiillam*fc. 
vnctionibus 8>C fumigrjs. Et vnctiones fueruntt3 j 
Re.olei de lateribus, olei de piperibus, ana vne*f*P p 
de terebinthina, olei dccofto, ana drac.ifj.old $[.[/ 
ni drac.rj.fiat vngueutum cu fufficend cera alb3'^, 
vel marchafitarn^J 
H poteft:fed cgoaccipiebam lapidis molaris 
ftum:&feciin igne accendi: &lapide ignito 
dflimu fupra profjccre feci :& ad fumum metfl 
pannis bene coopertum 8C obturatu verfuspartC 
fam imponebat virtute inciffuam& refblutiua,11^/ 
cxiccatiua 8C confortatiuam in ipfo mebro.flua^UIti 
pter membrum fortiter fudabat:& cumpanis*P' 
cum vnguentoantcdictoinungtb3, cC/ 
hoc feci bis in die,donec aeger fanus eft factus:^ttl q 
pitambulare:etcum brachiofuoparalyricatoc ‘ 
reum exegit officium. flj/ 
de ordinatione receptarum i»1 
Capitulum pcrcuffionibusa principi^ 
ad finem fccundu tempora.Ht primo de prinCJp1 
Secundo de augmeto.Tertio de ftatu. Quarto 
clinarione tractando de cmplaftris, 8C de 
& de liquoribus,8C de vnctionibus,ctdeoIbuS 
farrjs,vt nouus chirurgus fciat modum app[*c3 
Primu remedium quado facta eft folutio i»1 c DE FRACT V R A' GRANEI 
tur pCnc matcr,afiuataclIocu, & vtfanguisretinea- i 
ouorum numero fecunda necelfita 
Hj _| kcnccoquaffata,& puluerisboliar.& fangui" 
mifcecuftucllisin vulnere politis 8C ma 
CUm oc l,cllIorc>et cum faldellis ftupeis prius 
hr jvr <ftisIn aqua frigida,aut vino nigro,et ab eo ex 
Uj 1,s> fi times, vel fitfluxusfanguinis.fi vero no ti- 
p .5 fit fluxus fanguinis, madefac didas faldellas 
s>nvino nigro:etpofteain albumibusouorixbn 
et appone fupralocu vulneratu,&fu- 
tUe^os:etIigacufafciadebit0 modo:ficq?,pcede 
«4as Vel ad tres mutationes cu dido remedio. 
Jiudremediufequesadiftud in principio: quod 
n.Iter fieri caufafedandi dolore:8C cauladi 
naatcriaconiundam in vulnere. Re.vnu vi 
impone interius de olcoro.re- 
Vn5>_non antiquo: &fimul mifcei&ftuellisin hoc J 
*d oUet° madefadis vulneri appone vfq? ad tres vel 
S?tlX0r mutat,ones*donec vulnus incipiat fania- 
Vtcjec[ cftcucirca vulnus oleum rof femper ponatur: 
°r mft*gctur:& vt repercutiat humores deno- 
ta J^ftntesadlocum:et vt cofortet partes membri 
lw u,tances: 8C propter fiypdeitatem olei rof. qua ha 
p0f tl°nerofarum. Item valet etiarti oleumro.ee 
Vi,| 'tP°nifupra ftuelloseoshumedando donec in 
ete fiatdigeftio. 
quod debet poni in fradura capitis in 
tj ento. 
J aIamcthi,florumchamomille,melilod, matris fyl 
olei rof.vnc.iirj,& 
. aqua decodionis hordei fiat emplaftrum. 
(ij . *}guentu quod debet poni in vulnerein augme 
ftatu,vt materia digeratur, Sc faniata abfter- { 
valetedain ftatu. Re.oleiro.recentis,etno 
vnc.5.mellisrofa.dollati,drac.rj.omniainfi- 
V tepefado ftuellos in liquore madefados 
*neri appone. 
nguentum quodfupraftuellos 8C vulnus debet 
eft tale. bene terfae 8C mundae, 
rof. vnc.i.ceroequodfufficit.fiat vnguen-- 
ipj adde in finepuluerisfandarachae, puluerisgu 
ye*ni,anadrac.i. 
Quitum aliud capitale quod ualet ad fraduram 
eftoptimu. 
maioranoe,ana.M.5.omnesiftaeher- 
mortario diligen* 
cum vino maluatico incorporentur: 
ftes velquatuor mortario di- 
praedido vino.’ poftea ad igne cum J 
jini’ddabuUiantur:&fempercum fpatuia mifcea 
herbaru poftea co 
• °C e‘cer3e virgi nis, lib. 5.8C drac. rj. ter e 
% cum vino albo 8C cIaro,lib.5.SCin 
rCntur omn,aifia in dido vino colato:8C bul- 
fpatiu quarte partis unius minus, 8C 
r ento i§ne coquatur,et femp cii fpatuia lignea 
P°fiea deponatur ab igne: 8C dimittatur 
8C coagulant quando coagulatum fue- 
natnr puluisariftolochiaerotundae, vnc.5.oIei 
cum dido vngue 
ftare fic per duos aut tres dies in fuc- > 
n,"cae,6C aliarum herbarum fupradidaru fem> 
ls mifcendo:pofteain fineiftorum dieru 
rPerpetiamrubtil€ni 6Cnitidam:<SC vfui referi» 
ua:&valetad vulnera capitis cum petfamciTa SC fo* 
lio caulis: & etiam valet ad alia vulnera* 
Vnguentum aliudinfradura cranei mirabileetbo 
num* Red.cerae albae, vnc.i.tcrebinthinoe, vnc.rj.ifta 
duobulliantinfuccoiftarum herbaru.f.betonicae,8C 
millcfolrj, Centauree maioris,bcrbene.poftea extrah? 
tur ab iftis fuccis: 8C addantur iftae cum iftis.f.Re.ftyra 
cis calamitae, vnc.i.rcfinoepini,vnc.5.etincorporen- 
turinfimul,& prorjciaturin accto.poftea de aceto ex 
trahantur: & prorjciantur in lade muheris:ct cum ma 
nibus bene ducatur,& vfui referuetur. 
Vnguentum aliud derefina, quod eft valdeattra> 
diuum,&bonum. Reci.oleicomunis, vnc.irj. cerae, 
vnc. i. refinae pini, vnc.5. galbani in aceto dilfoluti, 
vnc, 5. terebinthinae clarae,drachmas.rj.croci,fcrop.i. 
& fiat vnguentum. 
Vnguentum aliud valde bonum. 
berbenae,betonicae, ana.M.i.herbae iftae omnes lauea 
tur, 8C piftentur, 8>C dimittantur ftarc. v.diebus cum 
vna quarta parte boni vini albi.poftea bulliantur 8C 
colentur:& in colatura praedida ponatur omnia ifta. 
Re.ccrae virginis, vnc.rj.pofteain fine decoctionisad 
datur, vini:&tatum permittaturbul 
lirecum prcdicto vino, q> veniatin fubftantiadura, 
vtpolfmt inde fieri magdalcones: & femper mifccn*-» 
do igne lento,8C poftea recondatur. 
Vnguentum aliud in fradura cranei. Re.fucci fal- 
uiae,fucci maioranae, fucci marris fyluae, fucci ferpilrj, 
anadrac.5.oleirof.& fiat va 
guentir,cui addatur in fine decocdonis,puIueris bdel 
lrj,pulueris gumi elemi, puluerisferapini, pulucrisfo 
horum folij,anadrac.5.fiat vnguentum. 
Vnguentum in fracturacranei, quo vfusfui, 8>C ha 
bui honorem. Re. refinae pini albae 8C electae, vnc.q_ 
olei rof. albae, drac.iij.oTa diflbluantur mff 
mul peroptime ad igne,et coletur, 8C infundantur ia 
vino albo:& adde in fine paru de mi nio:& operetur 
poftea extendendo illud vnguentum Cupra pedam* 
Experimentum Cociliatoris,fcu.M.Petri de Aba> 
no:quod curat fracturas cranei abfque eleuadoneof 
fis. Rccip.gumi elemi, vnc.irj.refinae pini puriftimae, 
vnc.iirj.cerae, vnc.iirj.olei rofa. vnc.ij. ammoniaci, 
vnc.ij. terebinthinae, vnc.irj.8C drac.v.fiat vriguen- 
tum: 8C quidam addunt in eo farinam filiginis.quidai 
componunt cum vino abfq? oleo 8C cera: et pollet fic 
ripoft principium. 
Vnguentum valde bonum in fractura cranei. Re* 
gumi elemi, drac.irj.opopanacis, dra.irj.bdelltj,dra,u 
r efin£ pini,vnc.i.cer£ al.quantu fufffdt.fiat vngtrh. 
Aliud vnguentu folenein fracturacranei. Re.gCt 
mi ccrcforum, gumi perficoru, gumi elemi,ana unc. 
irj.refinaepinialbae, & bene pulchrae, vnc.iirj.propo- 
Iis Ceu ceraecitrinoe, vnc.v.oleirof.vnc.iirj.ammonia 
d,vnc.ij.tcrebinthinae,unc,irj.fiatungucntum:etma 
laxetur cum bono uino montano odorifero. 
Emplaftrum coueniens cu unguentis anteferiptis. 
Re.calamcnthi, ftoechadosarabici, foliorum lauri, 8C 
faluiae,&: roris marini,anavM.i.chamomillae, melilo- 
ti,alTari,anaunc.i.crod,fcrop.i.oleiIiIiorumalboru, 
olei chamomillini,ana unc.i.fiat emplaftrum cum dc 
coAione hordei: &iftud emplaftrum debet apponi, 
quando uulnus eflet cum contufione. 
Emplaftrum ualde mirabileadeleuandum oscra- 
nei deprdTumjquodfaepe cotingitin pueris, quando «aduntj&obuiantrcidurae. Rc. mellis comunis, lib. 
i.coquaturad ignem, SC addantur illa.f furfuris fru- 
ni,ahfinthrj, ana drac.f). 8C fiat empladru. Ifrud enim 
cmpladrum multories expertus fui:# vidi 
tis deprefla in pueris mirabiliter eleuari in.i^.diebus. 
Emplallrum mirabile, 8C ed vnu experimentuad 
cognofcendum utrum crancu fitfradurn,uel no,nui 
Ialaefioneapparente exterius.# efta multis expertu. 
Re.thuris, cerae,ladani, ana vnc.irj.pulucrizentur, 8C 
incorporetur adinuice. et fiatemplaftrii: capite prius 
abrafofuperponatur:# per nodcvnam dimittatur; 
in mane autem remoueatur: # vbi laefio fuerit, pars 
Ipfius cutis erit defice ata: # periftud experimentum 
potes cognofccrc Icfionem, fifueritin ode. 
Emplallrum aliud fecundu, cp audiui a prudentif» 
fimis dodoribiis, q? fit certificatio de fradlura cranei, 
quado dubitatur: 3C non apparet laefio,per hoc expc 
rimetum potell fciri. Re.cerae,ladani, thuris, ana lib. 
uantur omnia:& bene rrialaxen tur :vt fint extenfibi> 
!ia:dcindefiatcx eisad modum bircti:<Sd fuper capite 
txtendaturpernode,cnpi!!isabrafis prius.*mane 
foclcuetur fuauircr , Sc inuenies biretum ibi in parte 
cranei laefi quodammodo perforatum: aut diminu-*' 
tum aliquantulum. 
Emplallrum aliud ad reducendu plicatum os ad m 
teriora:quodquandoq: accidit in capitibus pueroru. 
Re.mcIapum,&T lapide magnetis, & lalem, dC pumi- 
ce, &puluerizandapuluerizentur:&infimul omnia 
m ifeean tu r: 5Cfia t e m p lallr u m, 8C v fui refer ua. 
Emplallrum de matre fyluae oprimuin 
Ao: 8C fi vis potes facere in forma vnguenti. Re.fo' ( 
liorum matris fyluae, 8C fiatfuccus, olei eomunis,ana 
unc.irj.bul 
liatur omnia vfq; ad cofumptionem fiat em*» 
plafirum vel vnguentum fecundu q? vis. 
, Emplallrum optimu capitale. Rc.florum chamo 
ci, ana vnc. 5.oleichamomiIlini,anethini,ana vnc.ij* 
hordeiqcP 
fiilficit:5c fiat emplallrum. 
Vnguentum copoficum a Gentili degumi elemi; 
SC ell vnguentum mundificatiuu faniei,etfub olfe:ct 
frudum olfisclcuans mirabiliter. Recip.ammoniaci, 
bdelli], ferapini, galbani, opopanacis, gumrai elemi, 
ana vnc.5.terebinthinae, picis naualis, 
fci quercini,fordiciei vaforum apum,ana vnc.irj.ari*» 
ftolochiaerotundae 8C longae, diptami, colophoniae, ] 
myrrhae lapidis calamirae, polIypodrj,corticu,radicis 
arundinis,anadrac.irj.fermeti, axungiae porcin^,olei 
laurini,ana vnc.fj. aceri, vnc.i.fiat vnguentum cufuf 
ficienn' cera et additione fordidei vafumapu fupradi 
dlf,vcl mellis loco eius:& oleianethini qcffufficit. 
Vnguetum ad formam liquoris quod extrahit, ab 
ficrgttfaniem defub ofie:etde vbicunc£locoru. Re* 
fucci betonicae,et mellis ro.coIati,anavnc.i,et mifce. 
infimul 8C decoquatur vfqp ad confumptionem fuc*- 
ci:8C podea adde gumipu!neris elemi: 3C prorjdatur 
in vulnere:8C fac cp $gcr fuffletfanies,nares obturan- 
do, 8C oscum manu. 
Diaetaidorum vulneratorum in capite,fiue fint ca 
Vulnere, fiue fradura debet clfe a prlcipio, 
ad dece diesifi fuerit in $dace v% ad feptimum ;fi au-» 
: cemin hycme debes cxpcAarc vfc£ ad dece di& 
cotufio fuerit magna, vc uerbi gratia cp ceciderit ;-j 
to,debesexpe(dare vfq?ad.xvi.dicm: quamL,,s 
accidit in od:auo:5£ hic eddbusquo potcftr 
micam panis albiflimi lotam in aqua:& bullit3,n Hj, 
aqua fine fale:fal nac£ ed durae 
datur vnus vitellus oui prius politus admaccra ' 
in aqua frigidat eritcouenicns cibus: & vocati 
muniterpanata,cibus fadus ex pane & aquari1*111^ 
derepotes fuccu farris, aut fuccu hordei,la<ducaS’ . | 
ragines conditas cum ladc amygdalarum,# cU 
tas cu eode laede: dC hoc fiat, fi virtus fuerit fortis* 
fi virtus fuerit debilis, des ei carnes hccdoru m,pu t 
rumminutorum coctas cum cucurbita, lactuca»? 
rulacacum agrefta,vclcum vino de pomis gra? 
SC vtaturifta diaeta donec fueris fecurus abapC” 
te calido: 8C donec craneum fit perfecte incarna 
cum dura matre* Poftea dainfirmo de capitibus■> 
pedibus vitulorum autcaprcti de cafeo no & ,£q/ 
frumetococto,vtgcnereturgroflushumoret m 
fus: ad hoc vt fit conuenicns conuerti in rem du . 
callofam loco olfis deperditi. Et comedat potn*e^co 
ra cocta fub prunispod cibum:8C cum hoc P 
mederepulIos,gallinas,aues minutas,qu3efinJi,a 
in nido:dumodo non fint ortaeinpaludibus.ct 
per cuftodiatur infirmus vfcp ad perfecta curatio 
vino. Vinum enim multu trahit materias a 
cerebrum. Sit ergo contentus aqua decocta . 
medulla panis,agrefta, vel uino granatorum c« 
milio, uel aqua hordei cocta excorticata:# cu (0/ 
ro rofa. vereri: omnia illa cSfortant os {lomachip^f 
pter affinitatem qua habet cum cerebro exneru 
rente a cerebro ad os llomachi: SC propter hanc 
tatem cx copafiioe currunt humores ad osftom 
SC impediuntfumosafcendentesadcaput. 
firmuspuruellctbibere uinum:bibatuinu aqu° 
debile 8C brufeum de plano: SC cum aqua cocta p< 
zucharara:# fit uinuponticu:<S£aqua indup'iCl 
titarc ipfius uini. Diaeta uero illius qui no habcf 
cturamin craneofimo folum uulnusin cuti #,n.yo/ 
niculo almocati, teneat diaetam ufi£ ad octo 
nec medicus fit fecurus de apollcmarc calido 
reuertaturad confolidationem debitam 5C c°njq00 
tem,ponendo illud capitulum ad alia capito^3*1 
q? medici omnespracticanteshunc cafiim dctr cUjjt 
ra cranei SC folutione capitis, femper procedunt 
oleo ro CSC cum meile rof dC benefaciunt. . 
1 (ti l* 
Sequitur de iudicijs cr cautelis chirurgicorum:^110 
tiscafihus er maxime infraftura cranei prodefi- 
funt dece notabilia(iueiudicia* Ca.V** 
TAm ad hoc q? de fractura cranei uerumud 
cognofcatur:# ut odedat chirurgus cp 
fusartifex:& plufquam perfectus:# intege*',n^qlj£ 
teros magis appareat: atc£ de fua operatione 
funtarchana naturg cognofcariea qu£ 
tur optime memoriae madet.Sed per hoc 
infra:nota, funtinuenta ut pauper chirurgus .'Ce? 
tirpetpecuniamiadiuacquifitam finepodul3 jc 
fuo labore cum beniuolentia captanda:et 
manibus ingratorum,qui no 
tio a medico accepto: nifi pollquam rncdRuS 
fuerit cis de eo quod facere potell mala f°rfU*JL/tiu* 
cum primu occurrit aliquabefio a caula prl . , j.9^!rc^adaauta cafu 8C offenfione, de qua forte igno 
•u. 18 Crandfracftura: hoc tibi inferius exdece modis 
fpecificafada ad extra: & 
cUmk°nea,n certis cafibus dc logaa viaveritatis:fcd 
jfjt /Usindidjs 8C cautelisinferius tangendis latis vc- 
cu efledu experiri poteft. Etifta ma 
tjr q, antchirurgo,cum in loco et vulnere couenie- 
<juj lc*cns tempus apparebit:8c maxime quando ali 
feu ,arn*cus velatdnensinfirmus fu erit: 8C ignorabis 
rukitabis de cranei fracftura:quoniam viuerecau 
'h cautela fxpeprodeft. Galenus. 
* licium Iudicando dcfraAura cra 
1 nei fithoc:Sunt( nota ) aliqui qui logam 
ni0rUtn Pedum chorda aeream velcalibis accipiunt 
cllr^^c°rdiTeu pfalterij:& vnam extremitate capiut 
Muohusdendbustaliter:nechordacontangarur 
Alteraaute extremitas circa- . 
ll0 Uatllr pollici: et fortiter extendatur: ficut fit in mo 
r(aofymphonix.fedcum altera manu velinfir- 
°Cmodo diurnario. Nam fi vox melodix 
fraAumafccdar:tucaffirrnant vbi 
dL talemfonitu obtufum in capitedbi- 
Auram. F 
j1^c!CUndu iudicium adiudicandum defraduracra 
tale. Nam adhuc funt aliqui tubam habentes, 
fufflare, vttubatorin tu- 
»ie antc taliter, vtfpiritusfeu flatus furfum ad cra 
Si aute aeger ad extra craneu per vul- 
teli fuffladone refpiret, hxc talis fufflario eft fi- 
cranei manifeftum. 
b* cttium iudicium adiudicadu defracftura cranei. 
Larn flant aliqui qui fabam dura maftichare,ucl auel- 
f.as Vel nuces aegro frangereiubent: 8C fi dolor fiue < 
.‘tUsfradrurx talium nucum fracftarum peruenerit 
'Pftim craneum tunciudicantdefracftura cranei. 
t Quartum iudiciu xftimatiuum defractura cranei 
Sunt aliqui qui manubriu cultelli, fiuelignu 
velconfimile ponuntinter 
n§unt hoc t3le feriatim: 8C procedunt ab vno 
1 duorum dentium aliud caput mandi- 
fi os cranei fuerit fractum, erit dolor in loco 
eft rationabile 8>C confonum:& hoc eft 
Cr colligandam fiue comunitatem 
ad ipfum dentem actu facie 
°rem in tali coftrictione mediante fuo neruo 
b.? defcendcnd,quod manifeftil effe poteft in ano> 
b(rp5 cuiuslibet detis. dC hoc eft:quia omnis dens ha- 
SS?me" in radice,in quo dente pertranfit ncruus 
rh'Uusadipfum dentem.Sedheeeftcaufa:quiadc J 
dolent non per feipfos ctc.quiaolfa non 
fed dicuntur dolerc propter neruum adipm 
Qtnte»n:&dentem cum gingiualigantem. 
iudicium defractura cranei occulta: 8C 
.a‘ Na funt aliqui voletes fcire defractura era 
l>tn;pifefta:et tamen fuperficialiter apparente vtru 
rct ad vtruq; latus vel non tranfeat meditulliu, 
ipfius offis cranei: 8>C iftita 
Unt fijper orificio offis fracti bombteeearmi- 
lllodicu:etiubcnt!nfirmum cum fuamanu fe 
Vcfi°btUrctfuumOS cum nar'busrufflando tadiu 
atusfijrfijm afccdat:8(r fi bombixaliqualiter 
NontUrafra<:tura‘*tunccftfignum manifeftaepene 
aliquando fi penetrat talis fractura fic fuf 
x 1 dura mater eleuatur, humiditacemintrinfeca 
DE F RACTVRA GRANEI 
i ad extra expellendodta quod omnibus afpiciendbuS 
manifefte patet. 
Sextum iudicium in iudicando defractura.na mul 
totiesaccidftconcauapars cranei, vc verfus cerebrir 
frangatur qux eft pars verfus almoca 
tbficut patere poteft de falaria:fiue de lapide bombar 
dpn muro profecta. Nam parsmtrfnfeca muririmu 
latur maxf mc abfcf; parte cxcrfnfeca: fed ad hoc medi 
cusbeneacutus rftudbene cognofcet:afpicfatfup os 
fi cntdenudatum:fiuedircoopertum,&acuteprofpi 
ciat:quiain medftull/oapparebftpcr tranfparendam 
pardsfupcrfidalis quidam opacus flue fufcus fanguis, 
quem naturaibfdem tranfmifit:vtpard oflenfterub- 
ueniat:& huiditas (anguineaputrida,fiueapta 
putrefiericum malis acddcnnbus:nifi cito fubuenia* 
tur cum expiraculo. 
Sepdmuiudidu defractura cranei.Naftepe condit 
git erane um frangi meditullium, 8C no vitra; 
SC aliqua pars fuperfidalis offis fuerit remota: & in fo 
ramine offis fracti contingit fieri maxima pullatio: 
fuperhoc non iudicestalcm motueflecerebri, fi ano 
tomiamillius mebriignorabis. Namper meditulliu 
intclligcredcbemusporofitatescxiftentesin medio fi 
uein fuperfidebus concaui,& conuexi ipffus offis cra 
nei:ad quasporofitates fiuc duas inter tabulas femina 
tse funt vcn$ pulfatiles:& ipfum os nutrictes,atc£ mo 
tu m ficut cerebrum habentes propter arteriarum dc- 
fiderium euentarionis. 
Ovftauuiudicium ad iudicandu de fciflura rimula^ 
riin craneo:quialxpc contingitfcifliiram rimularent 
fieri in cranco:8£ ad oculum manifefte non apparere; 
quia per vnum ccrtu iudicium a chirurgo 
comprchedipoteft. ludiciumautem efttale. Nafunc 
aliqui qui accipiuntincauftrum fcriptoruadignccale 
factum:&imbibuntftuellosinipfo incauftro:quidc 
bentponi fup parte difcoopertacranei de quapte cra 
neilefacilfdlTuradubitaseffcfuperficiale velprofua 
da:et fic dimittis ftuellos perfpadu unius mutationis, 
vel donecincauftrum in fdfluracxiccarum fuerit,qd? 
incauftrum fi in fdffura fuerit, tergi no poterit,donec 
vfcpad finem ueniens amplius nigredo fequensfdffli 
ram videri no poterit:& ficcum alia mutatione reite 
retcumimpofidoneincauftriuel alterius liquoris,do 
nec dc fine fdfflirse fueris bene cerdficatus. 
Nonii iudicium vifibile dcfcnforiu 8>C cautdofu m 
ad euitandum, ne aer ingrediatur in cerebro, vbi fue- 
rit magna remotio partis offis.Suntaliqui praedean- 
tes per hunc modum cxetdpli gratia:ponatur qd3 fic 
magna fractura offis in capite:& maxima pars offis re 
mora.Miel remouibilispropter multa pauladnefrufta,. 
fed timendo ne ftuelli cum emplaftro comprimat dii 
ram matrem,8C cerebrum coturbetinfuis oppofido 
nibus:& ipfum cerebrum cum acreexirinfeco impe- 
diatur:inhoccafuaccipiunt:&opdmefaciunt,iinant 
partem cucurbitae ad forma coopcrtorrj:& foramen 
cranci coopcriu t: 8C hoc fieri poteft propter 
caufas. Primacaufa, vtftolidu vulgus adlmreturdd 
tali confolidadone:qui dicunt parte cucurbitae in ca- 
pitibus aliquoru effeconfolidatam: quod eft falfumt 
8C impoflibile.Secundo modo fieri poteft ne aer in fo 
raminecranei abfque emplaftro capitaliingrediatur; 
Tcrda caufa fieri poteft,ne compreffio fiat per ligatu- 
ras 8C reuoludones multas qu? fiuntin capite 
ipfa cucurbita fublcuancc ligaturam. Aliacaufa eft,v* fanies de fub offe melius expurgari pofli't,fine copref- 
fione rerum grauantiu. Sed tamen debent elfe multa 
foramina in ipfa cucurbita. 
Decimuiudicium dc propinquo aduentu mortis 
abfc£ dubio fi adfuerit cafus et offenfio fuperuenies in 
capite: 8C quocunq? fiat fiue fuerit cum vulnere, fiue 
cum fra&ura,fiue apparens, fiue non,8C pulfus fuerit 
inaequalis, fiueinordinatus,& forte fuerit febris lenta 
vel magna, aut vigiliae 8>C inquietudines, 8C vomitus 
fiuefubuerfio,ctalienatio mentis,fiuepermiftio ratio 
nis, 8c appetitusfueritproftratusadfumendum cibu 
6C potum, vel fueritaliquod fignorum faltem iftoru 
vfqtadfcptimu diem, & fi vitra haec figna fupraaffP 
gnata perfeueraucrint: iudicacraneum efle fracftum: 
apoftemain panniculiseffefa<ftum:quodeft fignu 
tnorrisin breui: nifi cito fuccurratur cum modis 8C 
tempoiibus. 
Tra&atus foctus.Demdicqs vulnerum fit 
gnificantiu mortem per lingula mebra hu 
mana per afpe<fhim,&f fecunduduodecim 
fi.ornaceleftia.autfalutem: & hoc cum ma* 
O L 
xima diffaculcate: auttalia vulnera rema* 
nebunt femperlxfa, vel cum debilitate iit 
iius membri fnquoftiennt.Dehoc multa 
mirabilia vidimus luper verificatione 
rum fignorum. 
Dc iudicijs uulncrum per prefentiafalis in figna, C a. I, 
: On infruftuofu m arbitror feriem huic 
infercre.*perqua leftor cuncftatra 
j'jl ftufta miidi tempora vno intuitu queat 
«^ftagnofcere.Sataclprimus Archangclus 
fignacula fimilicudinis dei cognitor,ple 
perfedus decore in pa 
radifi,nonplenahora manfit:& quia deoplacuitper 
fuperbiam cum vniuerfisfratribusfuisproptereoru 
fuperbiam in aeternum exiliumincidit.Poftquafigna 
dedit mundusleges, 8>C foedera rerum. Per duodecim 
figna celeftia que inferius tangentur in vulneribus ali 
quorum membrorum aliqui ea miranda 8C extranea 
putabunt:pcr.xrj.fignadabo.xq.notabiiia.& primo 
incipiendo ab ariete. 
Sequitur primo de Ariete:quonia fol in ipfo a medio menfis 
Martii ufque ad medietatem menfis Apriliscojiflit. 
Primo notes cum aliquod vulnus cum ferro fa' 
* ctum fuerit:& quantumcuncj; minirnufte^ 
terit in capite:& maxime dominate illa ftella quae vo 
caturCentehquae durat vno die a.xv.die Aprilis 
cipiendq, inducit mortem abfolute.Sed fi a 
te Manfj ad medietate menfis Aprilis praeter dic 
Centel affignatam:& hoc quando fol cum lunafuerit 
«n Ariete a pofteriori uifum eft q? talis vulneratus I ca 
pite difficiliter fanatur, etfi cofolidatur, remaneteum 
dcbilitatealicuius capitis: 8C hoc eft propter 
pontrarictatem afpccftuum huius membn':& in tali te 
pore,fiuein tali dominio.Et nota,qj Aries eft fignum 
rnortalecomune, 8C dominatur capiti: 8c in loco ccx> 
ppcrtp a capillis* 
BERTAPALIA 
Sequitur dc Tauroram fol in Tauro a medio me’1!1* 
Aprilis ufque ad medium me fis M aii regnat' 
J notes qh cum aliquod 
vulnus factlJfT1jt 
becundo ferro fjcrir:quatumcun^paruuni^^ 
in collo 8C maxime cum durauerkfupcr noftrun^i 
nit,& eft ftella quae fic vocatur Quante,& qu3C 
tribus diebus incipiendo fecunduordinclunat , 
menfis Aprilis incipiendo, inducit mortem ab* [Clli 
Sed fi a medietate menfis Aprilis vfq? ad mcdic* 
mcfisMaq.praetcr tres dies quartae a v 
rae:& hoc quando fol cum luna fuerit in TautO.o^ 
fteriori vifum eft: q? talis vulneratus in collo di 
ter fanatur: Sc fi confolidetur illud vulnus:ma 
membru debilitatum cum aliquo mufculo &n 
refpondente colli: 8>C hoc erit propter contrarit** -s 
afpectuum illius vulneris exiftentis in collo ha |( 
ininitio malum principiumintalitempore: t* o[i 
dominio: cuius dominus fol fuit in Tauro. & 
cp Taurus eft fignum fixum comunc,& habet 
nium in collo. 
Sequitur de uulncrihusfa ftis in Gemini:fcilicetaM^ 
tatemenfisMaii ufque admedictatcmmenfs 
lunii,cr m principio Maii, 
nr notes q? quando aliquod vulnus faet11^ 
1 Cf IO rjtCuferroinbrachqs:&hoc quantu*11^,. 
paruum fuerit,fcilicctin brachio:& maximicO j,| 
git quaedam ftella quae vocatur Fortis, incipft,ia^ajj 
prima die Mafj:& durat tribus diebus. Item.xft 
cofurgic quaeda alia ftella,que vocatur Hydra: 
rat tribus diebus: vulnera facta in aliquo brach r/ 
fub dominio(iftarum duaru ftellarum iudicant 
tem. Item in die.xxfj.menfis lunrjfurgit 
ftella q vocatur Neus:& durat die vnofiudicaf 
tem aut maxima difficultatem fanandhuelrem 
illud brachium vulneratum debilitatu. 
Geminieft fignum bonum occidente, 8C eft*1;e> Ap 
comune,& habet dominiufuper brachia. Sed H 
inducit malum effectumlhoc no eft nifi propcc 
cordantiam malorum afpectuum cotra virtutc 
firmi vulneratian tali membro: 8C in tali temp0 
Sequitur de uulnenbus ftfiis in figno Qacri.f1'r\ul& 
medietate mefis lunii ufque ad medietate ntefi51 ( 
r\, „ .. notes:q? quando aliquod vulnus 
a«° ctum in pulmone, velin caffo:«h* V- 
tumcunc£paruum fueritillud vulnus:SC ma* CtV' 
furgirillaftella quf vocatur Beldeche,& *clP!^fel‘l! 
Iulq:&durat die vno;& hoc maxime quand $ 
luna fuerint coniuncti in Cancro, Cacro pr° fal>s 
teproafcendcntc:namapofteriori vifum c 
Vulneratus no cuadit deifto vulnere:8C fi cV*0 
erit cum maximadifficultate:& hocproptcr ,nfjr(Tl1 
tatem malorum afpectuum contra virtute*11 
Vulnerati in tali membro, dCintiUtemporf* 
taq? Cancer eft fignum mobile:& habet do 
fuper caftum 8C pulmonem. 
. S equitur dc uulneribus fatiis quando folfuerit 
r\ • j. nota,ch quadoaliquis vulneracns .nl 
QuintO cor Je vej circa regione cordisjet 
paruu fuerit vulnus, incipiendo a 
te menfis lulq vfq? ad medictatemmenfis 
hoc quado furgit ftella quaevocat^d; DE IVDICII S PER SIGNA C OELESTIA 
Reliquae furgit. xxi.lulfj: 8C durat die vfio:cu quis 
ulncratus fuerit fu b dominioiftarum duarum ftella 
» corde vel circa regionem cordis, non euadir: 
fi euadit, hoc erit cum maxima difficultate:quam- 
s Auicen.abfolutedicat in textu hoc in fen,quarta 
ard.capiru!o fecundo. Tn cordeautem nonfpera- 
. r'alus, cuin eo accidit vulnus. Et hoc maxime qua 
J°linhoc fpacio cfi L una fuerint coiundi culeo- 
. ‘Leone ftantepro afccdente.Na vifum eftincxpe 
er>tia q, ta|js vulneratus moritur antequam tale vul 
sconfoIidctur:quia hoc tale vulnus exiftensin cor 
e‘de fe eft mortale in omni tempore propter maxi- 
f. a^?refoIutionem fpirituum vitalium:quamuiscor 
‘fit pati febres,&apoftemata,& tamceuadcre,pr£ 
rSl,am fi patiatur in ftellisaffignatis:5(C hoc eft pro- 
fixionem 8C igneitatem ipfius planete contraria- 
.^uper afpedum contra virtuteminfirmi vulnerati 
tafi loco: 8C in tali tempore. Notaq? Leo eft fi- 
m 8C igncu:ethabet dominium fupra cor, 
Pedus in parte finiftra. 
Scquitur de uulneribus quando Sol fuerit inVirgine. 
Sext0 n°ta qn eft aliqs uulneratus I naturalibus hoc 
circapartcs ventris, f. in ftomacho, aut in ve 
oe>autinhepatcautinfplcne,autininteftinis tam ma 
|ps quam paruis, aut in renibus, aut in poris vritidi- 
fisautin vefica:& hocquantumcunq? paruum fuc- 
o Vulnus, fcilicetincipiendo a medietate menfis Au 
ad medietatem menfis Septembris: 8C hoc 
furgit quaedam ftella quae vocatur SapifTe:dic 
JfifAugufti, 8>C durar.rj.diebus. Item 
°rncfe.dfe.xxvrj.furgit quaedam alia ftella que vo 
5tur Lachadicl:& durat diebus.xl. Sed cu quis vul- 
jCr3tus fuerit fubdominioiftarum duarum ftcllaru 
Membris naturalibus non cuadit aliquis.& fieua- 
'f5hoc eft cum maxima difficultate. Et hoc eft maxi- 
quando Sol in hoc fpacio cum Luna fuerint con- 
cu virgine. Virgine vero afeendente. 
eftq? talis vulneratus moritur de ifto vul- 
re*Et hoc eft propter comunitatem malorum afpe 
k^Urn contra virtuteminfirmi vulnerati in tali mem 
°‘&in tali tempore. 
sequiturdc uulnerihus faftis in atubisquan= 
do Sol fuerit inLihra. 
SeptjVn Nota q? quando aliquis vulneratus fuc- 
h0 ° rit circa partes ancharum velin anchis:et 
Su3ntumcunq5 paruum fuerituulnus,fcilicctin- 
Ierido a medietate menfis Septembris vfcp ad mc- 
menfis Odobris: 8c hoc maxime quando 
pjtpltc]uaedam ftella quae vocatur Euphrael: &incf- 
Ur§fre fuper zenit noftrum, die.xxrj.menfis Se- 
dic^firis:&durattribusdiebus cum fuapotcntia:in 
»iUs3t!^Cundum q? vifum eft in experientia,tale vul- 
mortale.Et hoc etiam quando Sol cum Luna 
0^,htc°niundi in figno Librae. Item die quinto 
de.0bns furgit quaedam alia ftella quae vocatur Bel- 
\ Us: &C durat die vna tantum SC indicat mortem, 
difficultatem fanandfiaut remanebit ii 
St?brum cum debilitate partium corrcfponde 
q? Libra eft fignum mobile.*cthabctdo 
arcapartesancharum* Sed quando inducit 
01 effedu qi in uulneribus,illud eft propter con- 
malorum afpeduum contra virtutem 
' Vulnerati in tali membro: lineali tempore: 
hoc Eepe vidi experimentum» 
Sequitur de uulneribusfaftis in Virgaicr hoc quan* 
do Solfueritin Scorpione* 
Orfa nota q? quando aliquis fuerit vulnerata 
u in membro virili,& mulier in vulua: hoc 
quantumcunq; paruum fuerit vulnus: 3C hocquan- 
do Sol fuerit in Scorpione,fcilicet incipicndoamc-5’ 
dietatc menfis Odobris vfqjad medietatem menfis 
Nouembris,& hoc maxime quando furgit quaedam, 
ftella que uocatur Fortis, etincipitdie.xvi.Odobris£ 
Sc duratdiebustribus cum fuapotentia.indicatfccu- 
dum q> vffum eft in experientia tale vulnus eflfe mor 
tale: 8C hoc etiam quando Sol cum Luna fucritin fi- 
gno Scorpionis» Item die prima menfis Noucbris 
furgit quaedam alia ftella,quae vocatur Aliuca:&du- f 
rat diebus quinq?: 8C indicat mortem, aut maximam 
difficultatem fanandi:uelremancbitillud membrum 
per tale vulnuscum debilitare partium illimembro 
corrcfpondendum.Et nota q> Scorpio eft figml mo- 
habet dominium contra maxi 
inein membro virili.Sed quandoinducit malum ef- 
fectum in vulneribushorum locorum ,illudeft per 
concordandam malorum afpcduum exinfluentia,' 
agendo contra virtutem infirmi vulnerati in tali me- 
bro 5C in tali tempore:3c vidi experimentum» 
Sequitur de uulncribusfactis in coxisizr hoc quan< 
do Sol fuerit in Sagittario. 
Nora q? quando aliquis fuerit uulneratusdr 
I ,0110 c3 parteScoxarum, 6C hocquantumcunquc 
paruum fueritillud vulnus, fcilicctincipicndo a mc- 
dietare menfis Nouembris vfcpad medietatem men 
fis Decembris: & hoc maxime quando furgit quaedS 
ftella quae vocatur Alcdrc:& incipit Turgerefuperzc 
nitnoftrum die.xx. menfis Nouembris: 8C habet te- 
pus vnius diei cum fua potentia : indicat tale vul- 
nus efle mortale, vt vifum eft in expericria, ethoc ma 
xime quando Sol cum Luna fuerint coniundi cum 
Sagittario. Itemdieodauo menfis Decembris fur- 
git quaedam alia ftclla,quae vocatur AIchuida,& du- 
rat tribus diebus, 8C indicat mortem, fcu vulnus efle 
mortale, quod fadum eft in coxa, aut cum maxima 
difficultatefanatur:et fi fanatur,forte remancbitilludl 
membrum coxa? debilitatumcumfuis correfpondc 
trjs» Et nota q? Sagittarius eft fignum commune:8C 
habet dominium circa partes coxarum. Nam quan- 
do inducit malum cfTedum in talibus vulneribus,il- 
lud eft propter concordandam malorum afpeduumt 
contra virtutem infirmi vulnerati in tali membro:8C 
in tali tempore.8>C in experientia pater. 
Sequitur de uulneribus fu ftis in gcnu:<cr hoc qiutn*' 
do Sol fuerit in Capricorno. 
Decimo notacluando aliquisfuerit vulneratusm 
genu vel circa eius partes: 8C hoc quan- 
do Sol fuerit in Capricorno:cum tamen de vulneri- 
bus genu femper chirurgus debet fufpicari propter 
colligandam neruorum:quae vtplurimum funt mor 
talia propter nobilitatem ncruoru,ct affinitatem ipfo 
rum cugenu:& infra 8C fupra genu:& hocintellige- 
do circa rotula.Iuxraillum textu. Et vulneraqdc gc 
niculifuntinquibus nofperaturfalusmaximeintcIK 
gendo per vna uncia apud rotula:fed maxime vulne 
ratus I tali tpe quatucuncj fucritparuu vulnus.f.inci-i bertapal 1 a 
piedo a medietate menlis Decembris vfq; ad medie- 
tatem menlis Ianuarrj:de morte infirmi fufpicari de- 
bemus:& hoc maxime quando furglt quaedam ftella 
quae vocatur Elcbra:8C incipit furgere fuper zenlt no 
ftrum dle.xxi).mcnFsDecembris:& durat in fuo do 
minio per tres dies:& facit tempus forte: & indicat ta 
!e vulnusefle mortaleabfc£ dubio:vtvlfum eft in ex 
perienda.8C hoc maxime quando fol 8>C Lunafuerlnc 
coniunefti In Fgno Capricorniaflignato. Item die. 
xi. Januari) furgTic quaedam ftella quae vocatur Eldra: 
SC durat dies, v.cum fuapotcntia:vndefiingenufa- 
dum fuerltaliquod vulnus In tali dominio huius ftel 
I? uix vu!ncratus euadct:aut I breui morietur ex fpa- 
fmo:aut fluxum fangulnls per aliquod vulnus forte 
faftum denouo a medico propter cultarc citam mor 
tem : 8C incurretin fecundam, hoc eft quia produ- 
cet vitam infirmi.fcd tandem morietur;aut propter 
febrem, aut propter malam obedientiam Infirmi fuo 
medlco:qulafibiobedlrcnolIet. Et nota cp Capri- 
cornus eft lignum terrenum:&T habetdominlum 
capartcsgenu: dC In Ipfo genu Inducere poteftmalu 
effectum per dlfcoVdiam et dlfcordantium malorum 
clfeftuu m contra virtutem Infirmi vulnerari In genu 
in tali tempore, 5C horis fuperius alfignatls fecudum 
cp pluries exp ertus fu m. 
Sequitur de nulnerihusfafiis in tibijs:zr htequan* 
do Sol fuerit in Aquario. 
VndecihtonT-q5?uis^^t,rlnc-S'V’?tib.ii- 
m ligno Aquari),<x hoc qn Sol fuent i 
iigno Aquarrj:quod lignu incipit cu Sol cftln 
rio,indplendoa medio menfe Januarrj vfq; ad medie 
fatem Februari): 8C hoc maxime quando furglt quae/ 
dam vocatur Incipit die.x vi). 
Ianuari):&: Hurarin fuo dominio diebus, v. Item 
git de dlAo menfe, die.xxx. quaedam alia ftella, quae 
vocatur Eltrizabel:& durat diebus, vrj. Ite dle.xrj. 
Februari) furgit quaedam alia ftclla,quae vocatur Ze-» 
duratdlebus.vij.etfacittempusforte. Item 
his autem lignis vulnus fadum In tibia! indicat morte 
vel maximam difficultatem fanandi: propter quod 
fcrutarl oportet modum curandi:quia pluries paruo 
ad modum tempore In tibia mortui funt. Et nota cp 
Aquarius eft lignum aereum: & habetdominlum in 
parte tlblarum:&In tlbrjsInducere poteft malum eL 
fedeumpropter difcordantlam malorumafpesftuum 
contra virtutem infirmi vulneratlin tali tempore8C 
ftellls, 8C horisfupcriusairignatis.Sedapofteriorl vi' 
fum eft in expenctla haec vulnera polle dici mortalia, i 
vel cum maxima difficultate fanari a medico: 8C hoc 
etiam quando Sol 8C Luna coniundl fuerintin Aqua 
rioiplushaecfupra notata habent veritatis. 
Sequitur de uulnerihus factis in pedibus,quando,Solt 
cr L una fuerit in P ifcc. 
n0ta vblmo quado qs fuerit 
ratus in ligno Pifcis,&: hoc incipien- 
do a medio Februari) in quo menfe, 8C dle.xv.furgit 
quaedam ftella, quae vocatur Alieberi: 3C durat cum 
fuo dominio 8C potentia diebus tribus faciendo tem-* 
pus forte. Sed nota q? quando Luna fucritconlun 
cta cum illa ftella dicta Eleabera Soleftante inPlfce, 
Jiue inpifclbus: malum eft mederi pedibus &neruls 
pedum * quonia de necelfitate vel aeger morietur vel 
cum dlfficultatefanablturablpfo vulnere,nI" 
bonus medicus* Item nota q?dlcoctauade mC'j. 
Marti) furgltquaedamftella quae vocatur Serap* 
trium dierume 
ad euidetiam iftorum.xrj.lignorum l^p 
r“tactorum:fclendum eft q? quando Lu»ia 
fuam combuftionem lluefuum nouilunlum : *Pla c. 
proprie in puncto 8C ligno:& Inillo gradu in qu0 
Sobquiaipfa eft directa & oppolitafoli:& prop 
tefeire oportet in quo ligno fit Sol pro qualibet u 
quandoLunafacitfuam reuolutloncm^tdchac'^ 
tendo dare modum graduatlm de quo 
do qqodllbetfignuminclpit:& quanto temp°rC 
ftabit cum illo ligno* 
De $ ole in Ariete. 
P • fciendum eftq? incipiendo a medio ffz<^0\ 
K mo jv\artrj,vfq;ad medium mefem Aprile 
dicitur cflein Ariete. Secundo incipiendo ame 
menfe Aprilis, vfq; ad medium menfem 
in Tauro. Tertio inclpledo a medio mcnfc s 0 
ad medium menfemlunrj, Sol eft in Gemini. 
inclplcndoamedlomcfelunrj vfq; ad medium l 
Sol dicitur clTc in Gancro.Quinto Inclpledo an,c 
menfe luit) vfq; ad medium Augufti, Sol 
in Leone. Sexto incipiendo a medio menfe AUt? 
vfcp ad medium menlis Septembrls,SoI diclcm* < 
in Vlrgine.Septlmo inclpledo a medio menlis-w 
brls, vfq; ad medium menfem Octobris, Sol dif 
effc in Libra. Octauoindpledo a medio mente V (V 
brls vfq; ad medium menfem Nouembrls, Sol 
tur clfe in Scorplone.Nono incipiendo a medio 
fe Nouembris vfquead medium Decembris, c/ 
in Sagittario. Decimo incipiendo a medio memc 
cembris vfcpad medium menfem Janurai) , S°' ct](c 
Capricorno! Vndecimolnclpiendo a medio & jp 
Januari) ufquead medium menfem Februari), 
dtureflein Aquario. Duodecimo incipiendo * 
dio menfe Februari) vfque ad medium menfi01 
trj,Sol dicitur dTeinPifce. 
De iudicijs fedundum afpeftus ftgnorum coeU* 
jiium* Cap. 11. r. 
AD cognofcendum amicitiam inlrnlcm3 
periorum, 8C confequenter inferiorum Xt 
dam Primo 
lignis in ligno £odiaciexiftemibus, decorum c/ 
ro,8C eorundem complexionibus. Secundo*3 
cti b us, & a m 1 d tl ae & i nl ml d tiae ca u fis. , pot\c 
I eft circulus ani malis .hoJ* 
Vvircilins ggnaaci fimllitudlnemanimallum^^ 
dicoanlmalia: fed fignaanimalium : quae 
quofdam ordinem habentes quah 
ram animalium.Quidamdicuntforeftellasuc . 
tesfimilitudinem quandamillorum anlrnahm 
plexionibusaut proprietatibus:& fic quilibet 
ta fub aliquo illorum lignorum exiftens,„acp' 
ferioribus fimilequod redpitabipfo. Sign*1 
ftcntla in ligno duodecim,fcl|,c<r 
Taurus. Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Libf 
pio,Sagittarius,Capricornus, Aquarlus,r i poc 
figna quilibet planeta pertrafit.Sed dubitatu 
fit veru vel falfum, & argulrur,Primo ad p3 
coi dido.SoUnmcfe Marti)«» fC; DE TVDI CIIS PER SIC N A COELESTIA 
298 
•SedcJc tficfe Aprilis eftin Tauro:&fic de alrjs.f.in 
fpecfalieftin vnodeterminato figno. 
deLuna.f.q? cftinTauro:eftin Leo 
fic de alrjs fignis 8C planetis.Pretcrea quantum- 
coiungitur foli, coiungitur quando,So! 
Luna funt in eodem figno: & fic dicunt omnes.er 
arguitur 
fu didis philofophorum diccntiu,PIanetarum quida 
i , proprie prope:quida vero remothno auteano 
Si'S ?5ua^cer diftantes: 8C dicunt quanto plancta ma- 
sdiftatanobis,ranto velocius mouetur: 8C exilio 
nclu3 ex fundamento vero probant Saturnum effc 
planetarum 8C Lunam infima. Sed fi pars 
5 vera:tunc Sol Sc Luna $que diftarct 
V°ois fecundu coniundionem, quando funt in co- 
figno. quilibet planera no haberet pro - 
eftcontraomnesaftrologos.Rclin 
U.r crg° q? pars affirmatiua no eft vera.Ted pars ne- 
Pro dubio eft notandum q? coccdendu eft 
fpera,& quilibet 
atabalio, vtdicitargumentum oppofitu. Sed 
t Jolurioncargumentorumantein oppofitumno 
e^5 quandocuncp dicitur q> aliquisplanc- 
aliquo figno,tucintelligedum pcrly,in,fub: 
t] lc dicendo in figno.i.fub figno,aliter pars affirma 
a efiet falia. Et fic dicitur q?incoiundione,Sol& 
vel ali> planetae funt fub eode fignodicetp ma- 
adiftantiam. Et fic patet quid fit dicendum de nu- 
fignorum fupradidorum. Quaedafunt calidae 
jj hccaecoplcxionis.i.ignearqufda terrea, i. et 
c6p!exionis:& quadam funt frigidae dC humidc 
vocantur aquea:& 
humidaecoplexionis: vtinifta tabula inferius 
jripta patet, 
Jtiea. Aquca. Terrea. Aerea. 
|hcs Cancer Taurus Gemini 
C*- . Scorpio Virgo Libra 
t>ittarius Pifcis Capcornus Aquarius, 
Mfca ta^u^am notandum q? in ordine diredo fi 
f?cr. gnorum qu? fupra patent,primu eft igneum. 
ydu terreum.tertiumaqueum.quartum aereum, 
patet q? figna pofita in prima camera tabulae 
fiint ignea Illa 
pofita in fecunda camera, funt aquea.i. 
Rigidae 8C humidj coplexionis.Illaautem q funt 
tj^llfain tertia Si fic 
ee°pIexfonis. Illa vero quf funt pofita in quarta ca 
rajfiint calidae 3C humidaecoplexionis,ctaerea. 
fi 
'iuitur de nominibus dfpcftuum, Cap, llj. 
ASpedus eft modus quo aliquis planeta exiftens 
•naliquo figno afpicit fuum primufi- 
Velinfuum concordans,per quod incepit cir- 
\,^tn?odiaci pertranfirefub ratione concordandae 
COntrarietatis,& habet quinque fpecies, quae funt 
pUS fexdiis, afpedus trinus, afpedus quadratu- 
»ioLa,Pect«s mediae quadraturae, SC afpedus oppofi- 
Afpedusfexdlis,quoplanetaexiftcnsin ali— 
JHq ]§noalioafiio principio,afpicit fuum princi- 
rpfignum:per quod incepit pertrafire 
e3ct3 parte circuli £odiaci:& eft afpedus per duo 
Afpedus trinus,eft afpedus quo aliquis pla- 
Pfiitfuum principium per tertia partem circu 
afpedus per quatuor figna* Afpedus qua- 
draturae eft afpectus,quo aliquisplanetaafpicitfaum. 
principium per quarta partem circuli' fub ratione eo*» 
vcIcotrarietads:& eft afpedus triufigno- 
rum. Afpectus mediae quadraturae, eft quando ali- 
quisplanera afpidtfufi principium per occauapartc 
circuli,etcftafpeccus vniusfigm' cu dimidio. Afpc 
ctus oppofitiois, eft afpectus quo plancta afpicit vna 
mcdietateperaliam medietate: 8C ille afpectus eft fex 
fignoru:& eftfemper malus 8C firmae difcordiae:quia 
fit afpectus de quolibet figno adfuum oppofitu fub 
rarionccotrarietads. Exiftis patet q? fit afpectus ad 
minus per medium fignirperduo figna.*p.$.figna.p, 
4.figna,pfex fignaad maximum: S>C no per.v.figna 
fit afpectus: fed ille afpectus reducitur ad media qua- 
draturarquiacum fitafpectuspcr quatuor figna,inuc 
mturcocordiacumfuo figno primoietfndeabifto fi 
gno cocordanreindpiturafpectuscaquaaprincipio. 
et ficfitcodnuado:ct hocfempeftueru, qn principia 
afpectusfeu primum fignum fuerit cafm, vtpatebit. 
Ce cognition e concordanti<e fignorum penes eorum 
complexiones, Cap. 1111* 
CO ncordantia vel contrarictas fignoru cogno- 
fefrur penes eorum coplexiones. Na figna quf 
coueniuntin ambabus qualitacibus.f.taactiuisquarti 
pafliuis,dicuntur cocordare,feu concordantia et ami 
citiam indicare,vt Aries cum Leone:quaeambofunC 
ignea. Quae.n.figna difeoueniunt in ambabus qua 
litatibus primis,dicuntur cotrariari,&: inimicitiam in 
dicare: vt Aries cum Caere. Quf n. figna conueniuc 
in qualitatibusactiuis, 5C differuntin paffiuis, dicun- 
tur mediocriter concordare, 8C confcquenter media 
amicitia indicant.Quae vero cocordantin pa(Tiuis,&: 
diffcruntinacduis,dicuntur mediocriter contrariari: 
8C ideo mediam inimicitia dicuturindicare. Excmplf 
gratia vbi eft contrarictas in acnuis tantuficut Aries 
8c Taurus, 8C fic fimili modo poni pofiunt exempla 
iniftafcala,ficutpofitafuntin primafcala fignorutn. 
Etiftudpatet quantumcunc£ fitiudicium fecundum 
afpectum fignoru, qui fit ad fignum calidi? taquaad, 
principium a quo aliquis plancta incipit pertrafire cir 
culum.tunc afpectus fextilis eft media amicitia, & eft 
bonus:8C afpectus trinus,eft vera amicitia,8C melior. 
& afpectus quadraturae eft vera inimicitia, 8C eft val- 
de malus. 8C media quadratura eft media f nimicitia:et 
non eft ita mala. Sed afpectus oppofitionis eft perfe- 
cta 8C totaIisinimicit{a:eteftpeflimus,ffucindiciufiac 
primo ad fignum calidum, fiue ad frigidum.Scd qua 
docunq? aliquaindicadofumiturfecunduafpectum 
fignorum, qui fit ad fignum frigidum, tanqua ad prf 
mum fign u m: tunc afp ectus fexti Iis eft m edia a mi ei- 
da & eft bonus. Et afpectus trinus eft vera amicitia* 
dC eft melior. Sed afpectus quadraturae eft media ini- 
micitia: 8L eft malus.Et afpectus eft 
verainimicitia:etcftpeior.Etafpectusoppofitiois eft 
pellimus. Etpro maiori notitia exemplum fubiun- 
gam,& hoc de primo inditio, fcilicet fecundum aipe 
ctum fignorum:quiafpectusfitad fignum calidum, 
tanquam ad primum fignum:& fi exempli gratia prt 
mu fignum Geminhquam uis de Ariete poflet melius 
cxcmplificari: fed iftud eft magis ignotum: ideo de 
Geminis placet ponere exemplum. Tunc vitra, 
quando Sol eft in Cancro uel Luna uel alius plancta, 
tunc afpicit Geminos fub ratione mediae inimicitiae: B HRT AFALTA 
&: eft afpeAus mcdi§ quadraturae. Quando autem cfl 
lnLeone:afpidt Geminosfubratione mediaeamid- 
tia?,er eft afpedus fextilis. Quando autem eft in Virgi 
ne, afpicir Geminosfub ratione verae amicitiae: Si efl 
afpedus quadraturae.Quando autem eft,in libra afpi 
cit Geminos fub ratione verae amicitiae: Si eft afpe- 
dus, fextilis. Quando vero eftin principio, fagitea- 
rrj, afpicit Geminos uel omnia ftgnaoppofita fub ra- 
tione perfedaeinimicitiae: Si hocetiam facit in prin- 
cipio dum inter prindpiu, vel incipiat pertraftre: tuc 
etiam afpicitomniafuferarionedubirJ:ueI fub ratione 
perfedae inimicitiae, dum.n.eft in Capricorno afpicit 
Libram fub ratione verae inimicitiae: 8C cftafpccftus. 
quadra turae.dumautc eftin Aquario,afpicit Libram 
fub ratione vere concordandae:5<: eft afpedus trinus, 
dum vero eftin Pifce,tuncrcfpicic Aquarium fub ra 
tione mediaeinimicidae:& eftafpedus mediae quadra 
turae.dumautc eftin Ariete, afpicit Aquarium fub ra 
tione mediaeinimicitft,& eftafpedus fexdiis.dum au 
tem eft in Tauro,afpicit, Aquarium fub ratione ver$ 
amicitiae, Si eft afpedus quadraturae, dum aute eft in 
Gemini,afpicit Aquarium fub ratione vera’amicitie: 
SC eftafpedus trinus.du vero eft in Cancro eftin 
«o principio, fcilicetin frigido,&: procedatur,tuncfi 
mili modo fecundum didafuperius etc. 
Deiudicijs per amicitiam er inimicitiam (ignorunt dc 
dichus criticis, Cap, V. 
TNter omnes aftrologoru modos, 
a quibusfciendam iudicandi fumunt,non furrexit 
ricc inuentus eft maior modo illo quem fecundu mo 
dum coniundionisplanetarucum ffgnis cir-- 
cuH:SC eft verum iudfciu.*quod fecundu moduafpc" 
duum multuferuit. Seruit tamen duntaxatin 
tiones iudicando:vt fi quid in aliquo ftgno continge 
ret, iudicabo hoc dominari plus SC minus fecundum 
afpedus antedidos. Si in afpedu verae Si perfedae 
inimicitiae non cefiarethllud fcio durare polle ad 
aliu veraeinimicitiacafpedum. Sed nota illudacci- 
dens citra afpedu fummae inimicitiae remittetur: fcio 
hoc totaliter remitti, 8i cclTarcfcu fine habere in afpe 
du veraeinimicitiae.i.in ftgno cotrarianti in omnibus 
qualitatibus. Etfiftgnumoppofttum contradatur 
complexioni rei contingentis vel illius, in quo res co 
(ingitfeu acciditfecunduhocfcioalterum iftorucor 
rumpi,Si ad nihilu duci. Si cotrariatur rei aduenie 
t/jCOrrupitur. Si cotrariatur inolbusanni 
hilatur. Siinaliquibusftatiudiciu fecudu maioritate, 
ctfecudu illos afpedus:mcdici dies criticos fe 
cundu terminatione morboru. Hinc eft q? no perfe 
cte et totale modu regendi caufa mali cuitadi et bonu 
infequedi docet modusiudicandipdictus.Sedtatum 
In cafu quo aliquid venit 8i terminabit. Alterante 
eft modus iudicandi de quo infra fiet mentio, qui inti 
mat modum regendi etc.in cafu quo aliquidcontin" 
gens:iam no eft, nec fuit:fed erit. Et in cafu quo aliqd 
lam eft,fuitinceptum:&eft& erit ille 
melior apud aftrologos intitulatus cft:quia inde me-' 
liusfumiturpotentia regendhDciftofecudo modo. 
Primo tractabituraliquiddeftgnis.fecundodeplanc 
tis.tertio de modo iudicandi tractabitur. 
De fign is fupra alidualiter. 
O ’ 17cy * fupraaliqualitef dictum eft.f.de nume-* 
LJi. lienis ro eorum? & coplexionibus, 8C dediffc 
rentrjs &T comienicntrjs: fed vltraillud rtotztUf,ty 
gnorum qu^dafunt mobiIia:qu£dam ftabil»a:f*:9 * 
dam comunia.i.necftabilianec mobilia, fed 
ter fe habetia: vt Aries eft ftgnum mobile, TaU! Uyjr 
bi!e,Gemini comunc, Cacer mobile,Leo ftabiftj 
go communc,Libra mobile. Scorpio 
rius comune,Capricornus mobile, Aquarius fta 1\ l 
Pifciscomunc. di 
tia lignorum tam igncoru,quam terreorum’taac 
ru,quam aqueoru.Suntnotatriaignealutdictuni 
fuprain ordinatioefcale.Sedillaintcrfe diffcrut»fi 
Aries eft magis huidus. Leo magis ficcus. Sagfttal 
magis frigidus. Hinc eft q? Aries eft ftgnumag15 
bile,quafttaliquodillorum:quia duas aequalitates 
bet:qu$ faciunt ad motum.f.caliditatem SC hum1 g 
temdicetifta humiditas denominetur ficdtas:alU 
mode tam en vocatur fiedtas rcfpectu humidttaf 
aereorum ftgnorum:& vocatur 
ficcitatis aliorum fignoru igneorum:et ftc gratia _ 
uitatis dicitur dealrjs. Leo habet plus de 
cftcaufaftabilitatis.Sagittariushabctminus deta 
tate:ideo communis vocatur: licet omnia iftatr^nC 
gna dicta ftnt magis mobilia quam aliaftgna, m 
re tamen differuntfccundum mobilitarem e^rn°n{e/ 
tatem, & fpedemigneorum lignorum, 8C llcco 
quenter de alrjs eft dicendum. 
De planctis. Capt VI, 
SVntaliqua notanda de plancr/s.PnmO ty 
ta dicitur a plano planas;eo qjplanat.i.exp 
8>C bonificant& malificant:qaapudantiquosj^ 
fuerunt dij:& Deus pottaoIadeftruere:qua coi1 
re,ide planeta dcus.uocatus cft:uel dicitur plan^3*-L 
qcquidtagit.i.agic plane.i.occulte agit. Et fune 
fcilicer,Saturnus, Juppiter, Mars,Sol Venus, M 
rius, Luna.Interquosduofuntaddadumfc>rfU 
Sol,& luppiter.Et fljg 
Mars, Si Saturnus:Si alrjfunt comunes.i.cumj s 
funt bonheum malis mali. Et dicut quidam 
eft malus: Si illi dicut q? inter duos planctas ma* i0/ 
vnus bonus,et ftc Mercurius fecundu eos etia c 
nus:vt patet refpidenci. Secundo eft notatid*1 
proprietatibus planetaru.Saturnus etiam teneo 
SC malignofus,& fumit mortem Si 
eft frigidae 8C naturae:& habet in corpore $ 
no, Si aliorum fupra mclanch0 
(plene. Juppiter eft dulcis, bonus, Si amabilis h jp 
nae naturae: Si iufticiam Si pietatem feruar,# cit 
dus & humidus:& habet fupra* 
nem ethepar. Mars fignificatiniufticia, inim,cl 
mortem fanguinis,& lites:ct eft calidf ccficc? 
Si dicitur habere fupra 
fel.Sol eft bonus amator, Si coferuator vitae: 
ficat virtutes, Si honores: Si eft calidae Si c\f 
xionis:& g. 
Si fupra cor. Venus vero corporales & carna c ,c 
ctationes fignificat: Si eft frigidae Si humidae 
xionis,& habet dominium fupra phlegma,oi v^fd 
tatem,Si pulmone. Mercurius vero difcretion 
plinam ftudiu fignificat:&: eft calid? et hum* f jij 
xioisietprcdominaturjVtluppiterfangum1- 
ftabilitate& paupertate ftgnificat:et eft frig1* 
plexioisin.q;.gradu:& fupra phlc^^j^jf 
pulmone,ut facit Venus* Tertio nota de .habet nac}? planer? domos proprias, vnde 
°niusfignificatdominiui maioritate:ficut aliqsho 
0 qui i fua domo eft,dominus ipfius eft.Domus Sa 
duplex.f.Capricornus 8C Aquarius.Domus 
, u,seft duplex.f.Sagittarius&Pifds. DomusMar- 
duplex.f. Aries et Scorpio. Domus Solis e Leo. 
Veneris eft Taurus Sc Libra.Domus Mercu- 
jMcft Virgo 8C Gemini. Domus Lunae eft Cancer.8C 
tQUna eft macer huiditatis 8C infimus planeta. Quar 
nota de cxaltationibus.Exaltatio nota fumit domi 
,TUjfed no tamcdomini:fcd eft vt amicus quiexal 
w * domOaliena.iicutin domo propria. Saturnus 
nc|> exaltatur in Libra, 8C caditin Ariete. luppiter 
itatur in Ariere:&: caditinCapricorno.Mars exal 
j-Capricorno: 8C caditin Cacro. Sol exaltatur 
ca^,t,n Libra. Et fic,fol cadit vbi Satur- 
as Saltatu r:& econuerfo.quiacontrariantur muh 
virtutibusproprietatibus:quia Saturnus 
mortem ,Sol vero vitam. Venus exaltatur in 
y cibus: 8C cadit in Virgine. Mecurius contradatur 
eUeri. Vbi vero Venus exaltatur, Mercurius cadit. 
Pna exaltatur in T auro; SC caditin Scorpione. Et 
k taq?planetae afpiciunt fua fignain quibus extant 
Pedium amicitiaequo ad fe: non femper quoad 
W s‘ quia exaltatio boni planctae eft gaudium nobis. 
ahatio mali eft perditio etinfortuniu.Et fic eodem 
(.°i ° verfa vice dicirurdc cafuplanetarum. Etiftae 
tatl°nes unt,n quibusper modum planetarum 
rtefn finitur virtus 8C proprietas eorum fuper nos. 
Rudibus ariflolochice qu* pertinet ad medicum deafpc- 
ctibus traftando. Cap. VII. 
/\ /f Irabilis enim eft haec feientia mirifice inuenta, 
affignans rationem rei quae eft, quae erit, quae 
«hf^1 de eius permanentia. Sunt nanc£ corpora ifta 
feriora ruperioribusalligata;quaeifta inferiora mo> 
& influcmrjs regut.Ex ipfis tanqua ex caufis poflu 
j bonum ctoptimuiudiciumfeu modum 
picandi & ratiocinandi de rebus contingentibus, 
Sc futuris,5(C fuerunt. Suppo 
£ ?Pdmo cpfciatur couenientiaplanetarum cum fi> 
cconuerfo.fignorum cum planetis,ct modus 
debitus. Conucnientia 8Ccontrarictas 
netarum cu fignis fumitur: vt fupra deafpcAibus 
penes habitationes & exaltatio 
cafus. Modus applicandi eft,q? omnia fiucbo- 
llJcmaIa euenientia applicandafuntadpropriera 
8C fignorum. Exemplum.quado Lu 
aperitur in Ariete: afpicitipfum fub rationccon- 
fetatis feu verae fic Luna non poteft 
influere: fcd fiinfluif,non diu durat: fedin 
ndiecefiabit,vcladfummu per menfem ratio; 
Aries eft fignum mobile, & mouetur.ergo con- 
illud, vel duratfccundu motum Lunae :8c fi 
lJltlgant,tunc aegritudines ille erunt ex materia cho 
P^c^ miftis.Ratiorqa Aries eft igneus; 
°cc cfi°leram ,n pr^dominio, Luna vero phle> 
materi? comifcentur ficut in vcre:ct 
funt coniundi. Quando enim Mars coiungi- 
1r,cti,erunt febres cholcricae, 8C aegritudines cho 
Cae58c multa alia cholerica continguntrquiaambo 
1^en,Unctafignum quam planeta;fediftanonha- 
nec mortis nec yitaehdconon firme fu 
*lam 8c morte iudicant;quia ad vitam requirun 
DE ANTIDOTIS 
tur duo.Ccalidum 8C humidur&mdloafpeAunore 
peritur humidum.*& quauisahquandoamboprinciV 
piain aliquo afpeAureperiantur:tame non fignificac 
fupra vitam nec fuper mortem, quado quodlibet hat 
beccotrariumineodcafpedu. Item Aries eft domus 
Martis:quia fortius probatur concordantia 8C difcor 
dantia difcurrcndo cu omnibus planetisper omnia S. 
gna aperietur, qu?ftio fecretum eft de pluurjs, de veri 
tis,fortuna,et infortunrjs,de generationibus,de vita, 
de morte, de diuerfisaegritudinibus,8C 
de gucrris, 8C de infinitis alqs:quae Omnia patere pof* 
fune debite praedicanti. Sic ergo gratia breuitatis nue 
erit finis huic traedatui de afpctdibus fub breuibus, 5C 
in formam conftituto. 
Tra&atus vltimus continens vnicum ca* 
pftuIum.De antidotis* 
•^c^l,nt^ecret:a comendanda memori? 
( magnificanda:nec danda manibus 
A barbitonforuminec qui male intelligc- 
p| do auctores bonos vitupcrat:quafi ma 
Lrrr,- le videntur tamen eoru di- 
cta optima funt.Sed ifti ignari nefciuntoperari,vndc 
potius homines deberent fc co mittere manibus peri- 
torum quam ignorantium 8C barbitonforum, quos 
afpernari& negligere prorfus debemus. Nam faciuc 
vt male intelligcndo nihil intelligant. 
< Adhydropifim cura.M.Vgonis de Senis. Primo 
comedar.xv.granamirafolisin mane bisautteride- 
indcfiathocelectuari{r.Re.crod,afiari, petrofeli.daii 
d, aprj, anifi, ana vnc.j.reubarbari, meu, fpicae, ana 
drac. vi. coft i,xylocafllae, fqui. carpobal. xylobal. ru- 
be?,ma.abfinthfj, fucci eupatorij, ana drac.ij.calami 
aromatici,cinnamorm',anadrac.i.7.rora.drac.ir).Iac- 
mei quod fuff/cit.fumatur omni mane & fero.drac.i, 
tantum finealiqua re de mundo. Itemadidcm purge 
tur qualibet feptimana cum pilulis de euphorbio. 
Contra infirmitatempetrae. Re.radices faxifragiae 
puluerirataein quantitate mediae,lib.cum duobus fel 
libus porci ficcis pulucrizatisrct mifce cum ifto puluc 
re: & incorporacum vnalibraboni vini albi: &fac 
capere femper mane pro diuifiuo vfc£adnouedies£ 
8C videbis mirabilia. 
Pilulae foetidae valentes ad dolores ancharum etpa 
raliticis auctoritate Mcfuc. 
Cura.M.Vgonis Sencnfis contratufii m. Rc.dnna 
momu,nuccs mufcacas, gariophyI.cardamomu,ana 
vnc.j.uifdquerdnijdrac.j.zucharialbiquantumdc 
omnibus:8C fiatpuluis:8c comedatur ante cibum. 
Orisodorem efficitbonum.clarificat fanguinem. 
Decoctio capilli ve.prodcft oppilationibus nutritio 
rum,hepafi,fpleni,aperit vias vrin?. 
De vrtica. Decoctio vrticefoluituentofitatesgrof 
fas phlegma mucllaginofum,&: imbibitum. 
Infu/io aflari educit phlegma ex locis rcmotis,et mi 
rabilitcr,pdeft dolori ancharum,et aperit vias vrin?.. 
Laflatiuum ad ncruos. Returbitfqzinziber.boni, 
drac.^.anifijdrac.i.zucharialbijdrac.^. 
Vnguetu ad crcpaturas.Re.terebin.drac.i.oleiro. 
ah.drac.rj* 
L Puluis ad clarificandum vocem.Rcci.ireos,ccfypi, BERTAPALIA 
ne omnia m cadfarami?&fac liquefieri BC his I/qy5 
Ais chola: vtdiAum eft:quado erit colatum calidu 
corpora cu Ais,vnc.i.fucd liquiritia,et r*P?n?, 
Dicit Gal.in libro, ferapionis fic.cgo refolui d 
tiemfcrofularum in paucis diebus cum folrjscap3 
folis.Item Gal.in lib.aphorifmorum capitulo.de 
lore vaforumfpcrmaticorum. , ,Q, 
Vrina graffa quae in fundo eft alba, fignificat do 
rcmdetcfticulis. _ 
Vrina viridis fignificat dolorem de ventr e Ga 
de dolore ventris. *Q/ 
Vrina ru.in qua uidetur furfur intus,fignificat 
lorem derenibus.Idem Gal. 
Vrinapinguis quae faetet fortiter , eft fignum n* 
tis.Tdem Gale. 
Vrinaalba fignificat maximam frigiditatem. 
Idem Gal.capitulo de vrinis indigeftis dkb° 
adbibitus cani, vel muribus dicitur q? tantum m3 
lant q? emittuntfpiritum. 
Haecfunt quaedam carmina compofita:& de 
nibus inftrumentis neceffarrjs ad chirurgiam. 
Pixis,acus,trypanum,tenacuIa,rnoicula,filnm» 
EIcuant,& rafpant,fyringant,& cautcri$ant. 
T entant,& erumpunt,phlebotomat, 
H|cacus,manus,tcnta, mcdicinaefuntmftrno1 
Dicunt hec conftituta primo fed tixuis fecitim 
Dicitur emplaftrum,quamuis dccoAio dura. 
Dicitur epithema de fuccis vnAio faAa. 
Eft cataprafma cum potus fuccos & herbam. 
AnnolefuChriJii♦ M.CCCCXXIX* 
OAauadic menfisFebruarrj. FaAa 
de quodam viro Bergomenfi qui quendam^vtet g 
riperetaurum, occiderat, per Egregium 8C fingi3 
doAorem Magiftrum Vgonem deSenisibi orj0/ 
riead leAuram deputatum demaneinquadain 
moapud fanAum Lucam in terra Patauinai 
huic interfui cuMagiftro Leonardo deputato3 ,v 
Auram chirurgic.& hoc aAum in fquadra de * $ 
celiis: S''indefcpultusfuitadeandem ecclefiam 
Lucaequi nos ab hoc tanto cafu defendat Re<^r0f\it 
M. Marco. M.CCGCXXX. in; vigilia A 
Domini. FaAa eftanotomia de matrice iri mU*^Lf(;0 
menfe Aprilisdic quarto.ReAore MagiftrO 
Fufcari Nobili Veneto. 
Modus conficiendi veficatorium. Re.fermcn 
non ficcum,et facfpfum tenerum cumfortim1^ 
to albordeinde accipe catharidestaAasfccunmyLfl 
titatem quae fuffiidt:& ponefuper fermento ‘ 
ne loco 8C eft mirabilisiuuamctiin humonbu 
dis a capite et vetofitatibus diifolucdisin facie e 
Vrbanus per fe ncfdt virtutem fcabiof?. 
Na purgat peAus quod coprimit^grafene 
Purgat puImonem,purgat lateris regionem. 
Rumpitapoftemata celeri virtute probata. 
Succuspotatus,et virus euacuatur. u Qtfa 
Emplaftrata foris anthracem, purgattribn 
Auripigmcntofulfurcomifcercmemento. 
His decetapponi,calccm comifccfaponi. 
Quatuor ifta mifce,dum ifta quatuor in fe. 
Fiftula curatur cancer ex hoc fi repleatujv 
Emplaftrum optimum maturatiuum. 
chamomil.melilo.ana. M.i.radicum 
ttf.Mhij.filiorum alboru, farinxhbrdei, & 
Sina, drac.i.praflrj, drac. jf. croci, drac.i. jf.fucd,IiquirL 
Ciae,drac.i.liquiriti^,drac.5.xuchariad pondus olum. 
Puluis confortans gingiuas, dealbans dentes. Re. 
marmoris albi, coralii albi, 6>C rubei,fepiae, falis 
mae,aluminis de rochia.zinzib.ana drac.rj.terantur 
fubtiliter,& mittantur in facculo panni linei, 8C cum 
co dentes abftergatur:deindclaueturoscu vinoalb.' 
Tragea ftomatica. Re.cinnamomi,drac.iirj.gario 
phylo.galange,ligni aloes macis,nucis mufc.drac.iij. 
foli.zucha.lib.i. 
Emplaftrum foluens durities. Re.finapis, feminis 
vrticae vitra marinf ,fulphuris,f£umae maris,ariftolo 
chie,bdcllrj,ammoniaci,oIei antiq,cerae, fiat empFm. 
Ad ranulam quae nafdtur fub lingua. Red.aquae 
nucum cyprefii, coriandrorum:& fiat deco- 
Aio:& cum ea fricafub lingua:& fanabitur cito. 
Reci.euphorbij,refinaepini,picis naualis par. 5, olei 
partem. Sc fiat vnguentu quod applicetur fuper per-* 
cufllonem neruorum non difcooperca carne. 
Ifti funt trochifci andaron,de quibus facit 
nemAuicen. Rect.malorum granatorum velbalau 
ftiarum, drac.x.gallarum, 
lochiaerotun.ana drac.iiq.aluminis iameni, vitrioli, 
ana drac. 5. terantur: & fiant trochifci cu aceto,8C exic 
centur ad vmbram. 
Pii u lae fo m ni fer$, q uae deb en t exhib eri q uado fger 
vult dormire: 8C poflunt dari qualibet hora aegrotan 
ti. Re.feminisIaAuce, oprj,hyofcyami,corticum ma 
dragorae, cafiae lignee, ana drac.i. croci, myrrhae,ana 
fcrop.i.fiantpilulae cum laAcpapaucris:dofiseft.i.fo 
Ia vel.rj. vel.irj.ad plus,& facient dormire. 
Aliudfomniferum taAumab Auicen,prima 
lij. Red.philonij maio. drac. 5.8C da patienti cum vi ( 
no vel laAc papaueris. 
Confectio de piftachrjs vel de fifticis Valde 
tatiuae virtutis. Red.zucha.afc.drac.irj. fifticorum, 
drac.i.aquae rofa fiatconfeAio quafi in 
forma mardpanis:fedfino habes fifticos. Re.pineo 
los, vel amygdalas excorticatas: & optime piftentur, 
eftoptimii reftauratiuu virtutis cuius 
deferiptio. Re.zucha.al. puri et mundi partcs.irj.olei 
amygdalarum dul.recentiupartes.ij.amyli boni par 
tem.i.&fiat confeAio liquida, 8c deglutibilis cuili- 
berimpotentialiquid comcdere:ct cftquidcfolene. 
EleAuarium folenne &perfeAum 
tione cordis, 
gi.manus Chrifti cum perlis,ana 
tur cum fyrupo acetofitatis citri, 8C adde fi vis duo 
folia auri. j 
Puluisponendusin cibo confortatiuus. Reci.cin 
namo. gariophyl.galange , nucifmuf. 
momi,macis,cubebarum, piperis 
minis ana drac.i.piperis nigri ,vnc.ij.zucha* 
praediAa puluerizataad quantitas 
tem. 5. cochleari fuper cibaria. 
Caputpurgium. Re.rutae, 
iq.maioranc,drac.Kfifileos,dra.vf).nudfmufc.fcrop* 
ij.coquantur invinomaluatico, 8C naribus trahatur 
diAum uinum poftdecoAionem. 
Vnguentum optimum ad dolorem hemicrania, 
8c dolorem de maxillis, 8C auricularum. Reci.opo-. 
pa.vnc.5.gaIbani,vnc.i.olibani,maftichcs,anadrac. 
lij.cerae alb.vnc.i.oleifambucini, olei viol.oleicha-. 
momiilse, olei de amygdalis amaris, ana drac,$*8C j>q DBANTIDOTIS 
*Una.Mfif.oid liliohim alborufri vt fupra. & cha- 
vnc.rj.&T fiat emplaftrum. 
Medicamen foporans homines per tres dies. Re.fc 
ma 
...^^hb.rj.feminis madra. vnc.iirj.fe.alchechegi,vnc* 
/)‘quod!ibetpcrfepuIuerizctur:etfimuI mifcc,ctpo 
9turin vafealiquo, 6C inIocohumido,vthumidita 
recipiatper.v.dies.deinde. Re.fuccifabx inuer- 
vel radicum foliorum hyofcya.ana lib.i.ola 
fi habe- 
: rubei.omnia mifcecumfupradidisiet 
‘ftillenturomniaperalembicum cumfuaui igne:6C 
fluxerit referua. dofis aque eft vnc.i. 
. Adrineam recipfatinfirmus vrinam luam, & ab- 
Uaccaputperodo dies:deinde. Re.ftercus columbi 
, 6C bulliatin fortifiimoaceto: doneeperueniat 
8>C emplaftreturfupracaputinfirmi: 
** dimittatur per tres dies* 
Aliudadidem. Re.finapietmcl:&fimul mifccet 
t0Slue:& frequenter caput vnge.Ttcm pix 8C cera fi- 
bulliant extenfum fuprapannum etfupra caput 
dimirtaturperodo dies. 
■ Adidem. Re.axungia porci nitidam,lfb.irj.5.auel 
mundatarum a corticibus fuis:& benepifta 
afum, vnc.vi.pulucrisfeucincrisoftracarum, vnc* 
,1hceraealb.vnc.irj.& bulliantur h^comnia,8C cole- 
j.Ur per peciam fuper aquam recentem in bacili,et coi 
'Satur vngucntum,& vtcre* 
, Adremoucdas vngues. Re.carnium cytoniorum 
9dyIoru, vnc.q.maftiches, vnc.f.olei rofati. vnc.i. 
n Purgat choleram 8C phlegma* Re.fandaforualb. 
j ru.violarii,zinzib.ana drac.i^.anificinnamomi 
dedi,croci, maftiches,ana dra.f.turbit, hermodacty 
<5 anadrac.j.rcubarbar/, drac.irj.diagridij,vnc.irj,5* 
uchari,Iib.i. 5. fiat cofedio in forma folida. 
Pilulae de hiera* Reci.puluerishierepicrae, vnc. v* 
poIypodij,falisindi, 
fcamo.anadra.i.turbit,aloes,anadra. 
Jtr)*coIocynthidos.*fene.ana drac.i.bdellrj,dra.5.co 
Cccum fuccoabfinthrj. 
Pilulaecomunes* Re.aloes, vnc.5.myrrha?,vnc.f. 
arme. vnc. 5. maftichcs,vnc.p.crocf. vnc.i. 
..Pilulaecotrapeftcm. Rc.myrrh^,croci,cornuccr 
jlr,,5 capho.feminis ipodrj,bafilico.boliar.benaIb, 
drac.i.floris borag.drac.fi.gariophilhcorticu cc 
r* 3 feminis cedri, zinzib.bledi ambra, ana fcrop.fj. 
§arici5/acyntorum granatorum,ana fcrop.r.aloebe 
j dei dedi ad pondus omnium, fiant pilulae. No- i 
,ri fumma q? omnia oflanoftri corporis. 227-. vel 
oflibus gutturis, qui appellantur lauda* 
perotum optimum in qualibet dislocatione con> 
f Re.tcrebinthin? ad placitum, boli ar.ter 
farinae quae appellatur volatilismoledini,om 
J5ad placitum.fiatcerotum, quod poflet etiam ap- 
crepatis. Et nota q? vulnera geniculi funt 
t jdiis in quibus non fperatur falus Auic. maxime in- 
igendo per vnam,vnc.apud rotulam. 
k* Re.rcfinc 
c^nhcer5,terebinthinae,oIei rof.ana partes aequalesret 
lada fuerit aliqualis decodio, coletur per pecia: 
Jj.de addatur thuris,quantuni fufficit. 
. de fumo terrae purgat aliqualiter de cholera* 
duli dc hcrmodadylis purgant ex iunduris* 
Pilulae fcetidffunt mirabiles ad dolore anchamnu 
Adcrepatos* Reci.apoftoIicon,picisnaualis,tere- 
binthinae,rcfin£ pini,pids vifd,cer£ dtrine,gal 
bani,aIoes,fang.draco*boli armcni, mumiae,ceron£, 
• thuris,maftiches* 
Repcrculfiuumm principio apofteraatum* Red* 
furfuris, fabarum,&decoquatur in aceto, fiat cmpla 
ftrum,quod apponatur in prindpioapofternatum*. 
Ad duritiem mamillarum propter laccongelatui 
valet etiam menta emplaftrata in vino 8C oleo* Ite 
decoquatur furfur frumentiin vino &aquapardbus 
aqualibus: 8C fiatempIaftrum,etapponatur mamillis 
cum lac eft coagulatum. 
Adidcm* Re. olei anethini partem*i*coagulatum 
lac in mamillisinungatur. 
Decodio nucis cypreflifedat dolorem dentiumfi 
cum aceto coquantur. 
Pro dealbatione cutis cuius defcriptio:Sc maxime 
pertinetad mulieres* Rc.limones, ctfdndaturin plu 
res partes: 8C fiat decodio in vino albo,8C cum illo vi 
< no facies lauetur. 
Aliudadidem. Re.Iimadasnouasfinctefta,&po 
nantur in vafe vitreo, & afpergantur pulucre falis gc 
mae, 8C aqua limo num: 8C obturet vas, 8>C ftetinfole 
donec fit quafi vnguentum:etcum eo facies liniaturt 
quae poftea abluatur cum aqua florum fabae, autfur* 
furis frumenti. 
Ad faciendum rubeam faciem* Re*aluminis, bra- 
filis,granorum granae, ana. quae puluerizcntur,6£ di-» 
fiemperentur cum aqua vini diftillata:& cum pluma 
liniatur locus,quem volueris rubere* 
Succus foliorum ircos cum farina cicerum et faba- 
rum eradicat maculas pellis:fifiatlinimentum* RccL 
ceroti de minio, vnc.i.ammoniaci,vnc*5*incorporc 
tur cum piftello ignito. 
Pilulae de eupliorbio valent mirabiliteradparaly- 
fim,&humorem deftedentem ad neruos. Gal.Cii 
ra omnium vulnerum in hoc cjjfunt vulnera, debet 
efle deficcatiua temperate. 
Emplaftrum mei Lucae quod proprie conucnitiii 
Vulneribus neruoru. Re.pulucris abfinthfj,cala. ana 
vnc.rj.bulIiatinIjxiuio,ctaquacymolc5:farine faba- 
ru lupinorfi,ana vnc.iitf.refin? pini,picis naualis,ana 
vnc.rj.5. olei liliorum, olei fambuci,ana vnc.iirj.fiac 
emplaftrum fecunda artem* Re.Iithargyripartcm.iV 
olei rofa.partes.iij.olei de abiete partem a!iam:& tau 
tum bulliant donec fit in forma dura.addunt quan* 
doq? ammoniad partem aliam* 
Oleum omphacinum fitdcoliuis Imaturisfedlo- 
coipfiusutunturoleo diftemperato cum acacia* Re„ 
ammoniaci, vnc.i.argcntifublimati, 8C vitrioli vfti, 
ana drac. fi. torrefiat cum piftello ignito:ct fiant impo 
fitoriafecuridu q? oportet, poflet etiam addi aeris ufti, 
drac.ij. Rec.rofarum pulucrizatarum, vncd.folio- 
hordci,unc.iiij.oIciro.diflc> 
luti cum acacia, vnc.iirj. fiat emplaftrum, 8C fupradi- 
d? res terantur cum cultello fada decodionein aqua 
et vino* Re.florum chamomil.pulucrizatoru pul- 
ueris myrti,fumac,ana drac. i. farinae hordei.drac.iiq* 
olei ro.diflbluti cum acacia, 
ana drac.i,praedicti pulueresbulliantin vnc.q.fyru- 
pi aceto. 
ficuum,dactyloruin, radic.liliorum nu- 
piero.irj.palfularum, ana.quantu vis, farinae hordd. BBRTAPALIA 
d(rac.ifrj.oIeicham0miI.vnc.jq.5.butyri,adipis,gaIlL 
vnc.i.croci, drac.$.& flatem-' 
plaftrum fecundu artem. Re.pulueris chamomil.ee 
tauref ,abfint.calamethi,pulegq, origani,ana vnc irj. 
farinae faba.& farincIupinoru,analib.5 olei liliorum, 
olei cofti,ana vnc.iirj. adipis tafli, adipis anatis,medul 
1$ crurium vituli,ana vnc.rj picis naualis, vnc.iiij.re 
(incini, coquatur in lixiuio,8C aqua 
cimolef .fiat emplaftrum fecundu arte. Re.olei vul 
pini, olei cofti, ana vnc.iirj.adipis tafli, adipis anatis, 
vnc.iif.caftorei, drac.ii.miTceantur.*& hoc linfmentu 
Valet ad fpafmum circa renes & nucam. Reci.gumi 
abieris, vngucnribafilico.ana vnc.i.mifceantur,& la 
lietur pluries cufapa vini.Rc.vnguendbafflico.vnc. 
l.gummiabietis,vnc.5puluerisireos, ariftol.lon.ana 
drac.i.infundantur:deindcabluanturcum meilerof. 
&C hocfolennecft vnguentum ingenerando carnem 
.fuper oflibus difeoopertis a carne. 
Re.maluae hortula.maluauifci, fe.Iini,foenug.floru 
anethi, chamomil ana.M.j.fiatdecodioin aqua coi: 
deinde piftctur,et malaxentur cu oleo de lilio,et oleo 
de fpica:quod fuf.addarur pinguedinis anatis, vnc.5. 
pinguedinis gallin^, vnc.i et fiat emplm fecudu arte. 
Cotraafpide maxime quando morfura eft nigra. 
Rec.pilularu fcctidarum, pilularu de hermoda.maio. 
ana fecundum qualirateparicris. Re.olei ro.alburni 
ris ouorum bene difpumatoru:theriac? nouse, drac. 
|.5.croci,myrrhae,fcrop.ii opp ,hyofcya.anafcrop 5. 
mifceanturomniain formam ungueti. Re. aloes fu 
cultrinijgumiara.bo.ar.dragagathi, fang.draco,ana. 
conficiantur omnia cum albumine oui, SC pauco 
rinae. Rec,puluerisflorum chamomil rutae,florum 
anethi ana. feminis lini,et hordei,ana vnc. 
ip.olei chamomi,olei de rura,oleianethini,an. vnc.ti. 
ectypihumidae, vnc.i.fiatemplaftrumfecundu arte, 
addatur pinguedinis, vnc.5. Re.gumi abieris,unc.i. 
trochifcoru de carabe.drac i.f mifce: fandalorum ai. 
&. ru. Re.oleidiflbluri cum acaciaro.vnc.ii.acacie, 
fuccihipocyntidos;trochifc.deterrafigil. Rc ireos, 
©robi,radicum plar$ opopana.nucum,thuris,farco*- 
collaeariftol.ana drac.i.fiat puluis fubtiliflimus. Re. 
gumiabietis,vnc.i.vngueribafilico.ireos,ana vnc.j. 
Re.corticum granatorum, baIauftiarum,chebuloru, 
bell/ricorum, fandalorum citri.nucum cyprefli, roia 
rum,myrti,fumac,hipocyftidos,acacij. 
Emplaftrum in omnibus vulneribus capitis tafim 
plicibusquam compofitis. Repulucris florum 
»nomil.rof.abfinthp,ana.M.i.dccoquaturin vino ru. 
8C aqua partibus aequalibus:deide addatur coralloru ] 
rub contritorum fubtiliflime,drac.ii.clei diflbluti cu 
aca cia, vnc.iiii farinae hordei, vnc.iiii.fiat emplaftru: 
&in fine addatur gumi elemi,drac.i 5, 
Optimuin omnibus pumfturisfeu vulneribus ve 
lienofis. Re. vnguenri detucia, vnc.iiii.trochifcoru 
de terra figil.ync.iii olcifcorpionis, vnc.i.j.ariftolo, 
bol.ar.drac.ip.j.miice. Re.trochiic.de terra figilla. 
optimae, ana drac.ii. terrae figil. 
ianefti Ioanis.i.Lypcrico,an.dra. 
fcafciofae,anaIib.i.mifcc: 
& fumat de hac aqbisldiean cibu.dofiseft.vnc.iiii. 
Ruptorium mei Luce fortiflimu. Re.aque capitel 
Ii, lib.iiii.achali, vnc.ii.fiat dcco<ftio in tantum,q? fiat 
forma dura: & quando vis fc/redccoAioncm pone 
ynam gutafuper vno ferro;& quando congelatur. 
; tu nccft expicta &copletadcc0(ftio:5£ 
fccreto: 8C non omnibus dicas:quia faciet tibi mag*111 
honore. Re.cerufl^,tuci3e,lichargyri5ana 
rae tigilla.boni ar.aloes fuculmni,ana drac.u.infrinu 
tur, 8C lauccur in fucco lacftucae pluribus vicibus, 
r o. v n c. i i i i. ce r ae q u an ru m fu ffici t: d ei n d c d u caf ur * 
per machina plumbea:donccrecipiat falfitudincpia 
bi, 8C in fine addatur camphorae,drac.ii. Re.puIuC/ 
ris rofarum,myrri,balauftiaru, ana vnc.i.farin? h°f, 
dei, vnc.iiii.oleiro.vnc.iiii.fandalorum rub.drac.H* 
fynipi aceto, vnc.ii.gumielemi^drac.i.etfiatempl111! 
Vbi eflcc fluxus fanguinis. Re olei rof diflbluU c 
acacia, vnc.iiii.mcllisro.vnc.ii.ct colati. Re. 
cularis. M.i.ro.M.ii.baIaurtiaru,corticum granatu^ 
ana vnc.i.farine hordei, farinae orobi,ana 
mi elemi,unc.iii.diflbluatur l uino odorifcro.‘oltH 
' dinblutiGuacacia,vnc.iiifandalorumrubeoru 
emplaftrum. 
Vngucrum optimuinaparibus mamillarum, 
rit,cofolidat,etexiccat. Re.olei cois 
5. picis al.agripp£,an.unc.ii.galba.vnc.ii.thuris,unf' 
i.cere,vnc.ii.fiatunguetu mirabilein paflflonib.yS111 
millarum. Secretu.Re.florum tapfibarbafll.cotu 
dantur cum aliqua parte falis.inungantur porri 
oriiltur fuper mamillis, 8C vultu ex eius fucco. 
aceti fquillirid,& ex eo abluatur os.‘deinde fuptr v 
ceribus oris fuperponatur alumen 
bilitcr fanat vlccrain orerfada 8C non faAa euacuat 
ne:fcd abluatur prius os vino ftyptico, & vtatur 
Iero. Lac canis multum valetin pueris. IftaoU| 
funtfecreta noftrain dolore colico, veliliacOjprsi11' 
fis clyfterrjs conuenientibus fortibus. Re.caflorei p^1 
uerizari,incorporetur cum hidromelia,fado cu aqu 
cymini:& ad quantitatem cicerum. 
In apoftematibus inguinum ad corrodendum & 
lam carnem. 
coquantur pauIuIu:doncc fiatad formam vnguerl ’ 
Puluisvtilisadeonfolidationeinuirga. Re.aloc \ 
mafliches, thuris farcocol.ana partes aequales. 
ratio fanguinis fluxus i virga, & de vlceribus 
Re bol.ar.fan.draco.hypocyftidosimaftichcs fhufl 9 
piloru leporis minutiflimetritorum*& 
item.Re.micam panis recentis, temperetur in [3 
caprino, demu accipiantur vitelli ouorum co#1; 
temperetur in oleo ro.croci quantu vis poteft ct,a y 
addi modica portio.8C fiat emplaftru 3 
rabiliter dolores virg£ corpore mundo. Si apad1 
lidum,accipe foliafalicum cum chamomilla. , 0 
Contra vlcera generata ab humoribus , mela11 , 
licis.primofumachamec,drac.ii.clcAuarijro.ur3 ' 
cum aquaendi,vnc.i.fyru deepithymo. 
de epithvmo, vnc.i.fyru.dcftcechados, 
ana vnc.i.j.poftfyrupos fumafI* p 
pilulas. Re,pilularum de epithymo, drac.i.A1^^ 
dij.gra.i.reformenturcumfyru.decpithymo. * , 
hamee fumat fingulo mane lotis manibusantep1* 
diu p.ii.horas ad quantitatcm.i.caftanej. Re.>uC 
pathij.fuccinenupharis, &fo!arhriquantitatem 
vulc.ducatur fuper manicaplumbca:&addatur 
kpho.parum:&lauetur locus interius 8C exterius*^, 
; Contra fcabiem ab humoribusaduftisgener 
Re.fyru.defumo ftir* 
i.aquae abfinthipaquae fcab.ana vnc.iLj.claruR ,■ fj 
pro duabus vicibus,vtatur quina diebus DE A N T I D OTIS 
301 
aurora fumchdo tepidum. Rec.pilularum de 
u*ap5 Vii.vngatur vnguento.Reci.olei lauri, olei nu* 
Uril,ana drac. 5.fucci rutae,olei ro.ana vnc.i. terebin. 
ene lotae, vnc.i.auripigmenti, argenti viui cu faliua 
.**incti,fcropd.5. thuris, myrrhae,paru,pulucri£etur 
btilftcr cu modico cerae.fiat vnguentu molle. 
Contra punctura neruiinfpafmoinaetatefenum. 
,e;pulueris pulegfj,calame 
origani, ana vnc.i.farinaefabarum,farin3e lupino 
vnc.iifj.oleililiorum,vnc.vi.oleifambuci* 
J>vnc.irj.refinaepini,picisnaualis,ana vnc.rj. praedP 
a bulliant in lixiuio,& aqua in fine adda 
Urcroci,fcrop.i. 
j. qua debet vngilocus dreudrea. Re.oleili 
, olei fambucini, ana vnc.iirj.adipis tafli, vnc. 
"‘frufeeatur caftorei parum. 
,0 cc.gumi abietis feu loco cius terebin. vnc.i.5. vn-' 
vnc.i.mifceant, et lauent cu fapa vini, 
Re.boliarmeni,drac.iij.radids tor* 
efifiae,drac.ij.radicis herbae tunicae,et efttheriacale. 
bleduarium optimu contra peftcm,quo omnes fa 
j. Rc.feminisgenuperi, dra. 
,em/nisgariophyl.nucis mufc.maftiches,zinzib.£c 
ariftol. radicis gentia.tor 
t ent*Hae: radicis tunicae,diptami,radicuenul£ 
ana drac.i.5.faluiae, rutae, 
Ijhceruini, aut chelidoniam, fecundu Amadinu,ana 
.3c 
r soIiba.bol.ar.terrae figil.fpod.offisdecordeccr. 
urae cboris,cui nuc addo rafurae vnius cornu, mar 
pdtarum electarum, fragmentorumfaphiriorum, 
ru.ligni aloes,fandaloru ru. 
mufcarellinorumietcgo addo iacyntorum:thopa 
drac. 5. conferue rofaru,coferue bugloflae. co* 
tamarindo 
j!*tninutimIciforu:adduturifi:aduo,utfitacetofum: 
cUtdebetefleifto tepore 
f Vnc‘hpaniszuchari,lib.irj.fiateleduariu cuaqua 
t;rofarum, caphorae modicum,8>C cum vino ci 
diorum: 8C boli debent deaurari: vel poreft fieri ad 
0 zuchariro.& fic comedendo cochlear.i.fin 
u‘o manf: aut ter aut qter 1 hebdomada.eft optima 
c?uar cotra pefte.et ego qui uidi tcftimoniu phibui. 
t. Aliud.Re.diptamifubtiliterpuIucrifati,vnc.5.the 
Cae,drac.i.mifceantur,etadminiftrenturin vino in 
p dolore fiomachfprouenictis a materia veneno 
Valet in dolore ftomachi , prouenientisafingultu 
tj3 ventofapofita fupcr ftomachu,abftinc 
iil vinum puru,diaohbanum,diagal.diad< 
'Jfijjgariophyl.funtappropriati. 
prodcftdolori colicoctiliu. 
ylius puluis cotra peftc,& debet dari in ipfo 
Iiq ‘principiante velfalrim,q? non tranfiuerint.xij. 
Reci.diptamiai. 
boli ar.fandal.rub. cornu ceruini,ufti.ana 
tes «quales:8>C debent dari,drac.ij.pro vice: cum 
Athenaea fitad quatitategrani fabae:cu vnc. 
cauc dare fi 
Poftcafianteuacuationes vniucrfalcs.Cre 
quis adderet huic pulueri tormentiliam, 
l,%’ arrbfcakiofarn,efrctbonum.aquaetiafublima- 
earum cumfyrupis:8<:in potu multum cofert. 
Pr,lrium quis fentitfe-altcratum, vtatur 
fanabitur ad plenum» . . . . , . 
Puluisad defcerifum catarrhi frigidi. Re.pulucris 
florum chamomil. vnc. 5. maftiches,olibani,cubeb£, 
gariophyl.nucifmufc.macis. 
Dc exitu matricis 8C deprofocationeipfius.aflafof 
tida,plum£COmbuft£.Manifefi:um eftq» matrix fugit 
omniafcetida: fupcr mamillas fincfcarificatio 
ne: ideo fi exitus eritapproximentur fupra peden ia 
cmplaftris aut fumigrjs,que malu habent odorem: vc 
pani linei adufti:velcoburaturcorium,fuIfur,et fimi 
lia:qrh eam intromittunt. Ego autc vidi muliere quse 
habebat exitum matricis: & multi medici vocati fue-r 
rant, qui ea no potuerant fanare: fcd quidam amicus 
fuit vocatus quiaceepitoIeumamygdaI.amararu:8C 
fecitinungi matrice: & manum cuiufda mulieris hoc 
oleo tepid.manu bene calida intromiflacfi: matrix:ec 
illabonamulierfupcrpofuitmanufua vulu£.‘deindc 
adhibitisquibufda odorifcrisadnares matrix intro* 
miflaefl:. Suffbcationeautfienteimponaturin vulua 
ficutparumbbbiciscum mufco: deindeponaturad 
nares ea quae funt mali odoris,donec ceflent accidetia 
mala.deinde reducatur ad propriu tempcrametum. 
Dc fquinantia.Fafta phlcbotomiain fquinantia co 
petunt repercuifiua, acetum cu aqua rof.fuccus ladti 
ce,diamoron, aqua decoctionis, gallarum, fumac, 8C 
diamoronfimul aqua decoctionis myrtillorum futn 
me laudatur ab Auic. AIiud.Re.fyru.de papauere, 
diamoron.ana Vnc.i.aquaerof.vnc.rj.mifceantur:&C 
fiantgargarifmataactufrigidain principio. 
Inuctio cu chamomi.refoluit no attrahedo tcpate» 
Pilulae contra rheuma retentae fub lingua in ftattu 
Re.Iiqufritiae, rafaepaffularu, ana quartam.5. caricam 
pinguium, vnc.i.feminis pfilq,feminis cytonioru, fefc 
papa.al.ana vnc.j.hordei mundi, quartam.5. 
vnc.f.fiatdecoctio parum clarificata vfq; ad quartas 
tres in ftatuad repercutiendum materiam competit 
oxymei diureticum. 
Ab extra maturatiuum. vngue 
tf quartam.j.mucilaginis,feminis pfilrj,feminis cyro-* 
niorum,ana vnc.rj. medullae cafiefift.butyri finefale, 
ana vnc. caricarum pinguium,ana vnc.i* 
olei anethini, feu chamomillini, vnc.ij.fiat vnguen* 
tum. Decoctio canis albi, fdlicctftcrcoris.hirundinis 
vel lupi laudata ab omnibus. 
mordicadoneadcancros. Rei. 
tuthiaelotae, ceru(faelotae,plumbi vfti 
abluti, corticum mali granati,coriandri, aloe,abluti! 
bo.ar.ana dra.i.confice cu oleo ro.qcffufficit et cerat 
8C fi locus elfet multu calidus, tunc agreftajCOriadrvf* 
mucil.pfilrj defuper emplaftretur:fuccus folioru oh> 
uaecurat cacrum in principioin gingiuis 8C mamillis; 
Terrapharmacon. Re. electuarfj indi.dracdij.ele> 
ctuarrj rof drac.i.fy.de endiuia, vnc.i.aquaeendiuise 
aqu£ buglo.ana vnc.i. Red. electuarfj indi.drac.ifj; 
electuarfj rofarum, drac.ij.fyru.oxymel.*vnc.i.aqu3B 
mentae:aquaefaluiae,ana vnc.i. 
; purgare cum oportetauctoris* 
tate Mef.fedego inuitusapproximo propter iilu re-* 
xtum. Purgare uero fi conuenit minus, 
vero has. Re.fyr.de menta, vnc.5.fyr.cuparorfj,vnc; 
i.aquae ment£,aque cupatorfj, ana vnc.i. mifcc/ Rc* 
deco-* 
ctionctamarindorum: violaru,prunoru:& fiat em* 
plaftrum ex parietaria cum fucco.Iapis iudaicus torre 
factus.‘quiaaliter no conteritur cum auellana. Re.Ii 
thotripo, vnCfUaquaefanationujaquc parictarix,ana BEfifAPSLIA 
vncJ.f.miTce,ctaddatur cath ari du ab fcifis capitibus 
Ctpedibus. Rcc.fcminucoium,unc.i.fe.fccnic.ani. 
capil.vene.fcminu vrtice,pafliilaru, dadyloru. Re. 
puIuerisflorugcneftr£,ualecad prouocatione vrin£ 
fi detur in potu cu vino maluatico:dcturaquain qua 
decoda fint allia multa in potu in prouocatione 
raein magna quantitate:et ego vidiaegrosiqui 
runtduos lapides potatahacaqua:abibra, drac.i.cu 
vino.Re.diaris,loch depino,ana fcc 
hyifopi, dr;ac.i.$. Re.zucha.rof.boragina 
ci,bugloflati,ana vnc.i.folioriiauri numero.iii.incor 
porentur: fi nimis duru fuerit, addatur aliquid fyrupi 
uio. Re.floru etfoliorum papa.al.florum nenuph. 
foliorum violaru,ana.M.ifarine hordci,unc.i.ablua 
tur caput er pedes et manus,qn oportet reuocare fom 
nu. Re. fragme torum faphyri, fmeraldi, iacintorul 
corticum drri,margaritarum,beenal.& ru.anadrac. 
ij.folioriiauri numero.irj.piftcturfubtilfter.Re.aquae 
mellifle,bug!ofl^,rofanl,an. vnc.irj*5.fandalorual.de 
ru.coraliorum al.d. ru.corticum citri, beenal.& ru. 
ana vnc.rj.camphorae,fcrop.q.&mifceatur. Re.fyr. 
depapa. vnc.f5.aquf endiuc,aqbuglof.ana vnc.i* 
Re.fyr.vio. vnc.i.fyr.acefofifimplids,unc.5.aquf en 
di.vnc.i. Re.reubarba. optimi eledi,drac.i.turbith 
agari.ana drac. 5. falis geme, zinzib.ana fcrop.i.lnfun 
danturin vino maluari.&aqua endi.&buglof.igni 
exponantur, 8C exprimantur, quibusexpreflis diilbi 
uantur.EIeduarr) ro.drac.fj.f.eleduarrj diaphocnico. 
drac.f5.fed reubar.fir in fubflantia. Rc.reubar.opti 
mi 8C elcdi,drac.f zinzib.falisgcme,fpicf,anafcrop. 
l.infundantur in aqua endi. & buglof. & parum, vini 
maluatf per horas.irj.dcindeigni exponantur, 8C ex> 
primantur quibus expreflis diflbluantur. 
Medicinf cotra morfum afpidisferpentfs & olum 
ferpentum eft primo: vt ligetur fupra locum vtvene 
rumno tranfeatfupcrius:deide detur ei theriaca ma- 
gna:aut diatefleron,aut methridatifdeinde cauterizc 
cur locus profunde: vel inungatur thcriaca:et fi appo 
natur ventofafupralocum valde proderit. Re.reu-- 
barb.optimi 8C clcdi,drac.q.agarf turbich,ana.f 
<rf,drac.q.zinzib. falis gemf, ana dra.f infundatur in. 
jirj. vnc.aq cndiuiae:fiat potio eis expflis fccudu arte. 
Lenitiuuin doloribus renu lapidis,& colicis 8C ilia 
cis. Rec. medullae cafli^,cum iuregalli veterisin quo 
fint coda prouocatiua:ficut polypo dium, femen 
jh^,milium comunium. 
Lenitiuumincolico. Rec.polypodrj,vnc.5.floru 
boraginis:buglof.baccaru lauri,femc rutae,ana vnc. 
i.bulliant in lib.f.aqu^.vfcp ad cofumptionem aquae 
Certri;deindcaddaturcafiefift.nouitertradae,vnc.i.5. 
SC fiat colatura: 8C fiat potus. 
Na calida medicina trahit humores a toto corpore 
ad locum ficut ventofa fanguinem. Dicunt quida, 
€p teftudo cobufta cu oleo facit nafei capillos 1 
Nepitabuhtai vino facit capillos crefcere. Sedm me 
dicinanimis calida.fipriuspurgatio totius corporis 
no perfidatur:et membrucum cunftiscuretur.mace 
riaadfeadduci eftmamfeftum. Rec.floru folathn, 
arthemifi?, folioru 
omniain modii 
ni vini odorife.al.bocale.i.bocalia.q.aquae cimolee, 
indidisaquis exprimantur:&l cum fal 
dellisftuppcis inhocmadefadis fupra locum aPP, 
ne. Sed fi potctia fuerit frigida, prius inungatur loc 
hocnoftro vnguento:cuiusdefcriptio. -s 
Rc.dialthe£,lib.5.oIei laurini, vnc.iirj.terebin.p1 
naualis,gr£cc,vnc.rj.cer£ citrinf, 
doariae ,anadrac.rj.calamenthi, vnc. 5. thuris, V 
puluerisnoftri, drac.i.fiat vngucntum fecunduar' 
Ego expertus fum foris dum clfem in quaplur» / 
rufticis, 8C in quoda meo cane, qui dum efletab3 
de morfus,fubito accepi herbam que dicitur 
8C Imcdiate eiusfuccu per cannas tranfmifirctiu 
te lanatus eft. Et tepore peftilctif feci fieri f/rupos* 
rob:& multi cu eo prfftruati funtapeftilentia.o-1 
gralega valet ad olauenenacuiufcunqsgeneris h*1 ‘ 
eius fuccus potetur. Et quamuis Aui. nec alrj 
non faciant mentione, nifi de thcriaca diatefleron, 
thricatc,diptamo,hypcriconi,arifi:ol.lon.ctrot.t . 
figil.&alrjs:ficutaffedionedemufco.tamen e§° j!er 
expertus fum, hocpoflum dicere de gralega prop 
viam experientiae:cum id curet quod cftoppohf 
permiflioni hominis. Venenum eftcuius Pcrnl^0[1 
oppofiraeftpermiftionihominis. Pofletargu' 
tradiccdo fic.concedo q> venenu etc. fed hoc Icfl^ 
inconucnicns:quiadctur q> napellus ,ppter cah 1 
fuam fit oppofitum permiflioni hominis :tuc er 
quitur q?arfenicuproptcr frigiditatefua nonde 
cfieoppofitu etc.Cuius oppofitu nos videmus. 
arfenicum vencnueftipfihumanae nature. Se 
cendum cft fic.q? Oe quod exceditcaliditateaut 
ditatehumana naturam, eft venenu. Eccuiuspcr 
ftio eft oppofita permiflioni hominis, ficut opni, 
corrigit euphorbium in debita quantitate damn^ji 
phorbiu etiam cft venenum propter exccfliua 
tarem eius. 8C econuerfo.ipfum corrigit opium . 
ta quantitate datu m: SC fic paret iblutio. Rad* 
legae ponatur in vino,et patiens vratureo donec 
rctur ad plenum: & hoc fit ne fit tanti faftidi]* f,/ 
Puluiscancrorufluuialium cum getianad3*11^/ 
feruat hoiem a morfu canis rabidi. Re.puluens j 
croru fluuialiuinuafeinfurno vftoru,drac.fh° rjt 
ficir,fi canis no erit rabidus: 8C timeamus. Scdh 
rabidus addatur gentianf ,fcrop.f non plustnt jj, 
feratur nocumcntu infirmo propter cius arna.r.,Ja, 
nem.detur vfq? ad.xl.diesin mane cu aqua cai1 
In puneftura vefparum,be$ulfuumcftcoriadt 
£e<fi:ucum zucha. qcf datur in pun«ftl,r 
pioniseftdare allia ad comedendu in quantitac 
gna.‘deindc dare bonum vinuin potu:& o£:ULjfct* 
gatur thcriaca diatefleron, aut methridatc:aut 
cur illi theriacaeariftol.rot.& caeteris approprJ jeo 
vcnenu.*quia erit maioris potenti$:&inungat £ 
fcorpionacco: qcf valet generaliter ad oia^vc11 
in doloribus aurifr. Et nota q? fcorpio cotrit 
ponatur fupra pueturam eft quidc mirabile. 
ponatur alibi:quia magni ent vtajjcalt< 
oleum in doloribus auriuRurafugarferpe^5* 
gant fcrpetes.fuffumigatfo fulfuris: 
radicem rafani, tutuscfletaferpentibus.HyP 
herba fandi Ioanis,cnuIa, gralega, ariftoU011 ‘laur^ 
diptamus,thcriaca,methridatu, terrafig1"^3’ 
Ia,cornuaIucorni,bolusarmenus* 
Recollcdarum egregf) Dodoris Magiftri 
i palia fuper quarto canonis Auiccnnj finis*, TABVLA 
302 
letatus primi capituli De apo fle maribus. 
t aPffidum primum.De phlegmone, 
j De eryftp elate. 
De formica, 
j Deignepcrfico. 
De vcftcis& inflationibus. 
y De effiere. 
3 Decancr^na. 
Dcafchachilos. 
, Deherpefthiomeno. 
De carbunculis 8C anthracibus. 
ii De apoftemadbus glandulof^carnis. ’ 
, De exituris tam intrinfecis quam extrinfecis. 
i De medicinis rumpentibusapoftemata* 
Dcdubeletintrinfeca. 
De apoftemadbus quae vocantur furunculus, 
Stchiodus. 
*6 tn 
, rje moro. 
De apoftemadbus frigidisin vniuerfali. 
. De vndimia.feu oedemate. 
9 De nodis. 
De natta. 
x Depuftulisglandulofis. ** 
Dcapoftematedidofugilc. 
Defcrofulis, 
d- Defephyros* 
* De callo. ' 
De cancro. ♦♦* 
x De apoftemadbus ventoiis. 
* De vena ciuiliflue medeni. 
* fftCtatUS fecundicapituIa.Devulneribus. 
opitulum primum.DefoIudonccondnui fimplici- 
x fer 8C quae membraconfolidentur. 
j Dcprognofticadone vulneru exgtemcbroru. 
De vulneribus 8C eorum cura in vniuerfali. 
j De medicamine quod facit nafei carnem. 
De mcdicinaincarnadua 
y De modo fecandi vulnera quae oportet fecare. 
De vulneribus habentibus apoftemata 8C 
5 lam complexionem. 
De vulnere fado in ventre. 
De modo ligandi vulnera. 
De medicinis cicatriratiuis feu confolidaduis. 
u De medicinisfaciendbus naf:icarnem. 
De vulneribus capitis abfquelaefione offis cum 
u Vulnere &contufione, 
\ De contufione etattridonc. 
i j De cafu 8C oflenfionc. 
i $ De flagellatis 8C verberatis. 
\y De contoriionein membris officialibus. 
ll Dcexcoriadoeaforularibus,lapide5et fimilibus 
De pundura 8C diftuptionc dC fpinis etc. 
Decombuftioneignis. 
x o Defluxu fangumis a vena vel arteria* 
T ractatus terti) capitula* , 
Capitulum primum.EftTermo vniucrfalisde 
bus vlceribus SC de cura* 
X De vlceribus virulentis, 
f De vlceribus fordidis. 
4- De vlceribus profundis 8C cauernofis.* 
5 De vermibus oriendbusin vlceribus. 
6 De nafcentia carnis in vlceribus. 
V De vlceribus corrodentibus fe preter putrida. 
8 De vlceribus putridis & malis. 
9 De vlceribus quaefunt difficilis curationis quae 
dicuntur ambulatiua* 
i o De fiftula. 
i» De carne addita fuper vulnera 8C quomodo rc* 
moueripoffit, I 
iz Deregimine vlcerumquae d/ftumpunturpaft, 
conlolidationem. 
1$ De eradicatione veftigiorum vlcerum. 
Tractatus quartus.Dcfoludonecodnuineruoru,' 
Capitulum primum.De aegritudinibus neruoru 
dantibus ad chirurgum in vniuerfali. 
x Defoludonccodnuitads neruoru in vniuerfali* 
j Deapoftemadbus q accidunt neruis vulnerad&y 
4 De attritione neruorum. 
5 Deiudtci)'s 8C extradionc neruoru corruptoru* 
6 De duritie neruorum 8C eorum torflone, 
T ractatus quintus. Defolutioccodnuiin offibus* 
Capitulum primum» De ventofitate ipinc 8C 
prione offis, 
z De modo fecandi os corruptam. 
5 Dccxtradione offium remanendum in vicerim 
busconfolidatis. 
4 De medicinis conuenientibus in fine fradura- 
rum offium. 
5 Defraduracranci. 
6 De cautelis chirurgorum in fraduracranei, 
T ractatus fextus. De iWicifs per fignacodeftia*' 
Capitulum primum. Dciudicrjs vulnerum per 
fentiam Solis in fignis. 
z Deiudicrjsfecundu afpedum lignoru ccdeftiu* 
; Denominibusafpeduum. 
4 De cognitione concordandaefignoru penes 
rum complexiones, 
j De iudicfjs per amicitiam 8C inimicitiam ligno-» 
rum;& de diebus creticis. 
6 Deplanctis, 
7 De laudibus quae pertinet ad mcdicu 
de afpecdbus tradando. 
Tractatus Qtimu^cont,nensvnicumcaP,tuIum<k 
finis. Cajligationes cr adicftioncs quadam pratcr infinitas alias quas fuis locis reposuimus: 
in alio codice manu feripto inuentatin B ertapalia. 
Vagina.164. columna quarta Utera G additur, kliud ad idem. Re.cdcrorum 
uenscucurbit£combufta,anaunc.$. * 
Vagina. 173.col.pnma\lit.B pofi illud,jiat ualet unguentum magijlralc Nuolai,CT eji ungu(l1 
citrinum,quod ejl generatiuum carnis in complexione carnis. 
Coi. fecunda k. (3 degendum, generatiuum carnis debet effc ficcumdrca primum gradum. 
Vag.iy6,coLi.C.Siautem,lcgendum,neccffariafueritligatura. 
Vagina 177 coi. prima D in fine deferiptioms illius unguenti, loca decoquatur legendum,reponatur. 
Vag.xSr.colquarta H in deferiptioneilliusunguentioptmi.Vojloleicommunis,unc.i.addedu,bulliantufq; adconfuW 
v' nem fuccorumie? in fine addeminij3unc.iij.cr aluminis zuchar ini,unc.i.ejjiat unguentum ctc. , 
Vag.iSy.colquarta. G. Additur.Vnguentum ad delenda uejligia.Kc'.ccr<e citnnee, olei liliorum albor um,quod fujficd’ 
* fiatungucntum.E taddecymini,cr puluerisfpu<enardi,ana.zr adde modicum arfenici,zr fiatcdmmifHo. 
Vag.x88.col. fecunda B.Vofl illud deinde tergeat bene faciem.additur,fuam cum panno lini fubtili,et non afpero.Voftcd^' 
piat de aquis ifiisjhnulmiftis unam guttam uel duas in palma manusizrfricet facie, gulam, zrcoltum.deindeinuol11 
* faciem:&fic dimittat ctc. CHIRVRGIA gvilielmi 
De S alfce to P lacentin ? 5 Med i'ci ede 
berrimrinunc primum flie 
integritati reftituta. 
Ropofitum eft tibi Ii* 
* B brum de operatione manuali chi* 
lIPllIlPI rurgi^,vt fiatisfadio correfipodeat 
A fiociorum petitioni,8c tui.Sdas,q> 
Sj huius artis rcdificatio proprie,no 
P Pcr v^um 3 & operatione ma- 
nualerri fit:nam rcdificatio omnis 
r 1 1 ' ' arris,pcndentis ab operatione,no 
editicatur nili hac uia 8C modo. Et ideo redum eft 
Exopter hoc in hac parte dodrinaeprocederefiecun* , 
ea,qusc mihi per vfium 8i operationem,longo 
Pore manifeftata fuerunt: 8C pcr exempla,vt pluri 
c curretiainfiermone, in quibus fiermonibus 8C 
eplis,manibus proprfjs laboraui. Diuidam ergo 
. °c opus in quinq? partes * & primo pona vnicuic£ 
P^rtipr0pria capitula, vt quod inquiritur,poffit fa* 
,Usinueniri.Sedantequam ad principaleaccedam 
j.fPPpfitum,faciam vnum capitulu,in quo ponam 
'Unitione chirurgiae: & determinabo de aliquibus 
k*1 monitionibus neceftarrjs , 8C vtilibus operationi 
us,aftantibus,5d infirmis: 
c e'i°t & nobilior habeatur. Vt hoc autem deceter 
valeam,cttU3epctitioni pofftm fiatisfacere 
p effedu,Diuinam imploro gratiam inccflanter* 
, riniusergotradatuserit, 
u a capite ufqtad 
P^des,ab Itrinfiecacaufa. Secudus erit,De omnibus 
ulnerfbus,& contufionibus,qu£ fiunt in omnibus 
V fm vfic£ ad pedes. Tertius erit, Dcal 
Scbra ideft dereftaurationecouenicnti circafradu 
t0m? . um dislocationem. Quartuserit,Deana 
c In cdmuni membrorum,8C figuris, quae fiunt 
tl^ in incifione,5<C Qiiin 
q?in membrispoffuntfic 
sCx deformisinfitrumentorum , 8C deformisolum 
8C de medicinis neceffiarrjs ad hanc arte, 8C 
mibus,penes operationem. 
Quid fit Chirurgict,E t dc regimine medici 
C circa infimum♦ 
Hirurgia,eftficicntia,docens modum,8C quali 
tatem operandi in carne,et neruo,5d ofle horni 
y,s5manibus.Nec credat aliquis,q? operatio particu 
5r,s,&f propri3,quaefitcum manu hominisin parti 
chirurgia,cum chirurgia fitvna particula* 
ficientiarum,quaenon habet effic, nifi inanima: 
a' eft res finita,detcrminata, 3C incorruptibilis. Ope 
aho vero particularis, in particulari,pendet exinfi 
lc° in determinato et corrupdbili.et fic operatio 
prticularisaIicuius,non eft chirurgia: quae eftvna 
. C.lentiarum particularium,contentarum fiub medi* 
,r*a:Sed tantum talis operatio particularis depedet 
c fcientia,ficut depedet particula 
vniuerfiali. Aliter aute non ficiretur modus ope 
ndi per ratione,non ficita ratione,nifi operatio par 
-jMdaris dependeretab vniuerfiali operationc,acqui 
, per fcientia, q fcientia eft in anima. Et fic appa* 
eHquodvcrumcft)cj) aliquis poteft habere fcientia 
ifta,& finunqua operatusfucritin ca.Coformattri 
ifta fidentia cum alfjs,que pedent ab operatione per 
vfium,5£ operationem particularem, in particulari,, 
et.ppter hoc, multi funt huius artis operatores, qui 
fine caufa, Imo cafiualiter operan 
tur, tanquam homines ignorantes, 8C qui non didi- 
cerunt operari a ficientibus,fied ab ignorantibus, qui 
in formis merorum,figuris,difipofitionibus,& cau 
fis,8>C fignis mebrorum 8C morboru,nullo modo fe 
exercuerunt,nec£ extra rem 
iem,ac particularem, poliunt aliquid apprehende* 
re,uel£ftimare.& fic vitam fuam in vanum finiunt, 
propter ignorantiam deprindpfjsad hancartene* 
ceffiarfjsfiVeruntamen dicitur, q? ille eft melior medi 
cus, qui melius nouit aptare, vel contrahere, quod 
docetur in vniucrfali ad particulare,q£f medicatur, 
non tamen (equitur ex hoc, vt fidentia no coftetdc 
particulari:& abfq? vfu 8C operatione, confirmatio 
nem recipiat omnis fidentia operatiua. Operantibus 
autem fiecundu hanc artem,in hacfcientia, tria fiunt 
neceflariaprindpahtcr.primueft, ipfie Chirurgus 
totaliter fie debetinfirmo pr^bere,in inueftigationc 
compofitionis,& complexionis mebrilffi,& caufa 
infirmitatis, 6c nonerret:aliter enim deluditur haec 
Tdentia,& finem Chirurgus per operationem fuam 
no fiequitur laudabilem.Debetiterum operator hu* 
ius artis acquieficere, 8C fiequf voluntatibus infirmo* 
rum,ex quibus non peruenit detrimentuinfiuis ope 
rationibus: & blanditfjs,& verbis fiuauibus, deleda 
bilibus,achoncftis,infirmum confortarc,nccno ei* 
dem in omni cafiu quatumlibet defiolato,fialute pro* 
mittere,8C fi operator ipfie medicus, de calli ac infir* 
mitatetaliexifitatdefiperatus.nam ex narratione tali 
ac promiffiione,acquiritanimainfirmi difipofitione, 
'■acaffedionem nobilem 8C occultam,cum qua natu 
ra vfgoratur,& contra morbum confortatur,ira q> 
• ex ipfia procedit operatio, quae eft fortior qui fit me 
dici opus totum cum infitrumentis fuis,ac etiam me-* 
didnis, dC ex qua natura morbus expellitur.cuami* 
cis vero,fieu attinentibus infirmi,prout fibi videbis 
tur,dec6ditionibusinfirmitatisIoquat,ne exiguo-* 
rantiabon£narratiois,& verae,inter amicos ad fican 
■ dalumpromoueatur,&neamidde eo mala habeat 
. prffiumptione:& vt non poffit dici,q> caufiafitmor 
<tis eius qui moritur:fied q? fit fialuds eius qui fialuatur^ 
Nequecoucnienseft, vtmedicus,fiuereftaurator. 
Termonem occultu habeat cum muliere,fiue domi* 
i na,fiuc ancilla,aut cuiuficuncp alterius generis fuerit, 
} nifi talis fiermo fuerit pro vtilitate operationisprae* 
fentis,future,auchuiufimodi:nequcdebet inhonefte 
loqui curri eis,necreuolucre oculos contra ipfias, 8C 
' maxime cora infirmo:nam ex hoc nafidtur conteirt 
ptio operationis: & fides infirmi per prauam i magi*' 
< nationem diminuitur de medico* Di* 
minuituretiampropterhocoperatio virtutis natu* 
ralis,cum mcdicinaadhuc vtili,& dirededatainfir* 
mo:&conuertituropus medici inerrorem. Na vir 
tus eft qu$ infirmitatem curat:medicus vero n5,nifi 
■ cum virtute mediante*Omnium vero, natura ope* 
ratrix eft. Medicus aut mi ni fter. Non com mittat fa 
piens medicus furtum,nec comittat aut feminet di* 
ficordiam inter infirmi familiares,nec eis tribuat con 
filium non peti tum,nec vtatur pro poffie. cii haben* 
tibus famam malam, aut vitia quaecunque alia, quae CHIRVRGlA GVLIELMI 
hominibus diTphcerc folcnt fhpiendbus . Non rixet: 
cum illis de domo,aliquo modo, na haec omnia 
nam operationem corrupunt,& medicum viliperi/ 
dunr,ncc delecfteturin familiaritatelaicorum. Larci 
enim femper cofueuerunt detrahere medicis,Nimia 
autem familiaritascontcmptu parit,& etiam per ni- 
miam familiaritate, no fic audatfter,et fccurc petitur 
remunerati©operationis condecentcr. Etfcias hoc 
vnum,cj> bona renumeratio de labore, 6>C /alarium 
opdmum,redditmcdicuauthon'cabikm,& confor 
catur fides infirmi fupercum:Et fi multae fueritmed/ 
.cusignoranti^,ita cp infirmus credit,vtmeliuspof- 
fltalfjs,&r debeat curafua. Nam omniaifta 
ii decenter a medico conferuata fuerint, debilem ele 
nant, SC clcuatueconrradeprimut ad profundum. 
Obferuet edam medicus lege holum, inter quos fue 
rit,aut vixerit,8C vfusacco/uetudines eorum,cum 
cis,.pcuret.Pauper€S,& omnes pro pofle vifitetrea- 
liter, 8C pcrfonaliterproutdecct.Iftacnim fama,eius 
nomen 8c famam muldplicatin comuni,& 
tar,& Diuinapotcnda,perhoc,infunditfuarngrada 
in eodem,& operario medici,inhis,aquibusrecepft 
premium dclabore,nobilior,acfaluior demonftra- 
tur.Secudum eft,q? non decet, infirmum fermonk 
bus medici contradrccre,neccotradi(51:ionibus, eius 
opcrationibusobuiare.Rcdditcnim ifto modoinfir 
mus,operatorem /ufpeiftu,debilem,et no fcientem, 
SC timore nimfo,medid tremunt,et in mentefuadir 
bitant ifto modo medici de omni re, 8C fiteoru 
radoimperfecfta,&curatio coru vertitur in errore, 
ct via ifta,curabilis£gritudo, vertitur ad incurabile, 
SC tempore promouetur.Eft ergo coueniens, vtin- 
firmus,narratioibus operatoris, ac cius operadonL 
busacquiefcat,poftquaeum praelegit in fuse infirmi 
tatiscuradone.Nam fequiturper hoc curationobL 
lior,& opado,ac finis curationis vdlior pro vtrocp. 
Tertium cftjVtaftantes fint beniuoli, 6C grati 
nao, 8C medico obedicntes,in omnibus,quae ad ope 
rationem medici pertinere videtur. Neq? conuenir, 
omnia, quaea medico principaliter audiuerunt,eide 
Infirmo narrare,nifi talia grata fuerint, 8C vdlia pro 
infirmo. Non rixentur adinuicem medici, nec cum 
Infirmo.Priuentur medici fururradoneetloquudoe 
occulta.*pcr hoc enim reddunt infirmum fufpedlu, 
narratione tali, 8C indenafeitur timor 8C dubitatio 
fuprafeiprum,defeipfo,& nequior, 8C 
operatio medici pro nihilo,aut faltem pro minimo 
reputatur.Extrinfcca vero,remanent fecundum na 
furam infirmitatis,in arbitrio medici,ordinanda. 
Summa capitulorum huius libri. 
PRimum capitulum ,Dcaqua congregatamca< 
pidbus puerorum,nouiter natorum. 
Cap.ij.Decrufta,V€lfcabiein capitibus ,’puerorum, 
qui ladantur,&: in eoru frontibus,et vocatur ifta 
egritudo,aLaicis,lacftumen. 
Cap.irj.De tinea, velalopecia humida, vclficca,vcl 
de pediculis. 
Cap.iirj.De furfuribus,&fciffuns,in capite appa- 
rentibus. 
Cap. v.De apoftemate faniofo in capite, vel fronte, 
aut de ruptura. 
Cap.vi.De apoftemate no faniofoin capite,autfro 
te9$C ycl nodus, vd ficus* 
Cap. vfj.De ophtalmia frigida,vel calida, vel dc° 
dcolo, 
Cap.virj.de nodo in palpebris* , 
Cap.ix.de vngula,&albcdinein oculo * & deert11' 
nenda oculi,propter rupturam cornc$. , 
Cap.x. de panno generato ex defcendent/aaqu#' 
Oculo,&vocatur catarrhada. . 
Cap.xi. de lachrymis oculoru m, SC de 
palpebrarum cufcabiequada,6Crubedine pcu ■' 
Cap.xij de pilis inuerfatis in oculo. 
Cap.xirj. de fiftulalachrymali oculi. 
Cap.xiiij.de apoftemate calido, vel frigido,faniol0» 
in aure, vel circa aurem. 
Cap.xv.de oppilationefadain aure, propter 
men,yeIforditie,vcl cppter Vem alia 
8C defurditate contingente auri quomodoIibet‘ 
Cap.x vi. de uermibus,& de carne abdita.natain3 
re,caufandbusfurditatcm. 
Cap.xvrj.de polypo nato in nafo, & de eminent1! 
quibufdamin nafo,& de carne fuperflua. 
Cap.xvirj.de puftulis rubeis,aut nigris,aut a^1 ’ 
autliuidis,aut huiufmodi,innafo,aut fupranf 
fum5aut circa nafum,apparentibus :SC deinn3tE 
ne,cum rubedine oculi,in tpta facie apparent 
dicitur a vulgo,gutta rubea. 
Cap.xix.de finituris labiorum,vel eorum nodo. 
Cap.xx.deranula,& de apoftemate fub lingua*; 
decorrofionegingiuarum;& de dentibusm^n5’ 
8C moIIificads:& de eorum dolore, SC de incin 
vuIue:etpoteft vocariid totum,fpccies 
tic,dt delquinantia. # 
Cap.xxi.de apoftemateinradicelinguf,6c dcinc 
fione vuluae,&poteft vocari fpesfquinantiae. 
Cap.xxij.deapatefanioro,incol!o,& gula* 
Cap.xxiij.de/crophulis in collo,vel gula. ' 
Cap.xxiirj.de hernia gutturis,vclgoifo.*etdecatt' 
/itate nata in gula, & collo; 8C vocatur a laicis 
dura,cum fuerit in collo. 
Cap. xxv . de apate calido, Vel frigido, fubafapj 
Cap.xxyi.de fcroffulis,& nodis,8C duritie quad* 
acdecarnoirtate,fub afiellis* 
Cap. xx vrj. de apoftemate calido, vel frigido, »al1 
fo,in adiutorio* >q 
Cap.xxvnj.de apoftemate calido,vel frigido/ 
/b:& denodo/itate, 8C duritie,in nodo cubidja 
in cubito ipfo apparentibus. . 
Cap.xxix.de nodo in iundura,vbi manus currt 
chiocontinuatur,autin rafeta manus appav |J, 
Cap.xxx.deinfiltratione,&nodatione,SC 
quae fiunt in rafeta manus,aut digiti manus.* 
nodis illarum partium,ex quibus omnibusaM 
patitur fiftula,& laeditur. J/ 
Cap.xxxi.de quodam apoftemate calido,VCp'*" 
mum in digidsapparente:8C vocat 
Cap.xxxrj.de foeditate vnguium, et de pan#. 
gitorum cum re acuta,quomodocunqj:&d£ 
culis albis ipfarum vnguium. ( ,A/ 
Cap.xxxirj.deapoftcmatefaniorOjCalidOjVelu^ 
do,in mamillisapparente. p 
Gap. xxxiirj. de fcroffulis, 8c duritie, 8C canct° 
mamillis. 
Cap.xxxv.de lafte coagulato,& de dolore , Pr cf/ 
Iacplurimu,aut durum,& fpiflum: «deJlv 
fluitate quadam Pilofaain modum pili7vell L I B ER P R I M V S 
304 
dem congregata. 
aP*xxx vi. de apoftemate faniofo,ca!ido, vd frigi- 
.do ,in coxa. 
'k'ap.xxxvij. de apoftemate calido, vel faniofo frigi- 
p do,& de duritie manifefta in ore ftomachi. 
v"ap.xxx viij.de eminentia vmbilici, dC modo cura- 
tionis cius. 
ap.xxxix.de apoftemate calido, vel frigido,fanio- 
fo, vel de duritie quada,fuper hepar apparedbus. 
ap.xl.de apoftemate calido, vel frigido, faniofo, 
•n parte pofteriori, quodammodo fuper fplencm 
papparentc. 
ap.xl/.de apoftemate calido, vel frigido, faniofo,a 
p c°Ho,vfcp ad caudam,apparentc. 
ap.xlir).dcapatc calido, vel frigido, in inguinibus, 
fcroffulis, 8C duritie, dC nodofitate,in 
lr»guinibus. 
ap.xliirj.dcrupturatnirach,8f eminctiaininguine. 
xlv.dcficis,8C nodofitatibus,8L de haemorrhoi 
dibus,aurhuiufmodipaflionibus,inano, et vulua 
apparentibus. 
xlvi.de apoftemate calido, vel frigido, dC de fi- 
bula in ano, 
b;ap xl vrj.de extradione lapidis in vcfica* 
vd rubeis,& de milio,8C 
fciflur/s, 8C de corruptionibus, vel huiufmodi, 
> fiuntin virga, vel circa praeputium, propter 
coitum cum foetida muliere, aut cu meretrice,aut 
p ab alia caufa, 
ap.xlix.de apoftemate calido, vel frigido, faniofo, 
de nodo faniofo,in virgaapparentibus. 
apoftemate calido, uel frigido, faniofo,tc- 
fticuIorum,& non faniofo. 
hernia aquofa,carnofa,8fventofa. 
apoftemate calid°,Vclfrigido,faniofo,6c 
de nodo in coxa, &genu. 
ap.lirj.de cruftis, Sc phlegmatefaIfo,& puftulis, 8C 
C; Cant,r,cnis5et huiufrnodijin cruribusapparentibus. 
aMmj.de Vena, q dicitur Vitis,feu caulis,8C de vari 
q, c»bus,quae in cruribus fiunt. 
aPd v.de apoftemate, feu duritie, vd tumore, ve! 
Cruftis,qu£ fiuntin calcaneis,propter frigi *s,in hyc 
vocantur alaicis dpito,aIias bugantif. A 
VaP lvi.dequacunqjfiftula,fecundum qjpoteftfieri 
quolibet membro* 
Vap.l vrj.de duritie 8C collo,ct nodofftatibus,8<: por 
q r,s,qu9 fiunt in digitis pedum,ex caufa. 
9P Ivirj de cancro SC mordicatione, feu mortifica- 
r,°ne,aut corruptione, vd herpete efthiomeno in 
bebris qbuslibet corpis humani,au t fiftulis in ofle. 
carbunculis,& anthrace,fecundu cp pof- 
u*u in omnipte corpis generari:SC dicunt alcoin. 
aP*lx.de liuiditate, SC nigredine, contingente iti 
quolibet,ex percuflione,aut cafu,aut quo- 
podolibet. . 
ap.lxi, de combuftioneignis,aut aquae feruentis, 
olei,authuiufmodiliquoris. 
a,Nxij.defudationibus, quaefiuntin omnibusme- 
riS5 tempore magni caloris, 8C aeftus, SC maxime 
homO fe fatigat. 
de empetiginc , vd formica miliari, 8C 
m0rP^ea «»Sra» & rubea, dC 
Cap.Ixv.de fcabie&T pruritum toto corpore* > 
Cap.Ixvi.de fedione fuper uermes,gcncratos fub cu 
ce,8C vocatur illa a?gntudo,bouina. 
Cap.lxvrj.defecftione fuper ventofitatem et fumum 
deambulantem,de mebro, in membrum, cum do 
lore maximo, ac caufa doloris non manifefta, nec 
bene apparente. 
D e aqua congregatu in cupitibus puerorum nouiter 
natorum, Cap, I. 
GEnerale documentum eft, q? quatuor principia 
neceflariafunt, quarealiquod membrum patia 
tur infirmitatem aliquam ab intrinfeca caufa, 8C apo- 
ftema fit, vel aliud. Primum cftpraefentia materiae, 
vel humoris,in corpore hominis, qui humor non cft 
cOnucniens vtcouertatur in nutrimentum membri, 
aut propter multitudinem eius,aut propter eius mali 
dam: Sc quum aliquod iftorum interiorum, vdam- 
boreperiuntur in humore, vdhumoribus,tuncnon 
probatur elTe de natura membrorum,SC quu humo- 
res non probantur elfead membra conuenientcs, no 
cft poffibilc, vt nutriant membra, nifi reftificentur a 
natura,qui humores aliquando re<ftificantur,fiin bre 
ui SC debili vitio, ipfi humores fuerint vitiati. Sedi 
dum,cftfortitudo,aucdebilitasmebriimpcllentis. 
Tertium, cft debilitas membri recipientis, feu mem- 
bri, in quo fit morbus. Quartum, cft conuenientia 
viarum adtranfitumhumorum,devno membro, 
ad aliud. Bt volo te notareiftud generale in omnibus 
infirmitatibus, venientibus ab intrinfeca caufa vitio 
humorum, quiadeifto non faciam amplius mentio- 
ne in aliquo capitulo,huius partis,noftri operis. H$c 
autem infirmitas congregata, no fit, nifi quum puer, 
vel puella, cft in ventre matris,vel cft nouiter natus, 
Sc fit ex humidiratemenftrualiaquofa,cruda, SC indi 
gcfta,quam natura non potuit recftificarc,ncq; in pue 
ro,heq; in muliere, fed bene potuit ipfam tranfmirte- 
rc ad caput,&ad ipfum expellere,& ibide ipfam coti 
gregare , cum caufisfuperius narraris, Propter etiam 
ipfius capitis capacitatem magnam in comparatione 
ad alia mebra extrinfeca, SC propter capitis fcctus in- 
di nationem fuper genua ex firu,quo puer fituatur in 
matrice, qui talis eft. Nacolligatur matrici mulieris, 
ct renibus eius,SC trahitex venis matneisfanguinem 
pro eius nutrimento,mediante eius vmbilico ad cius 
hcpar,& etiam propter meliorem habilitationem at- 
trahendi, venter infantis, et eius pars anrcrior,locatur 
circa renes mulieris,& tenet manus claufasin pugnu, 
fuper genua fua,et capite cius inclinato fuper manus, 
locatur manus daufafic,in cocauo oculi infantis,fin- 
gula dico manus,in finguli oculi concauo,ct fic tenec 
nafumfuu inter duas manus fuas. Apparet ergo cau- 
fadeclinationis capitis in ventre ifto modo, & quia 
haec aquofitas fic fluens ab ambitu totius corporis foe 
tus,defeendens ad caput eius,propter capitisinclina- 
donem didam, SC propter alias caqfas, fuperiusaffi- 
gnaras, fic extendit,mollificat,& relaxat capidscom 
mifluras,& iunduras,quod cxitcrancum,& ponitfc 
inter crancum &cutim eius exteriorem. Ecfignutn 
cius, q? ifta aquofitas fic fituetur, cft, q> medicus cum 
tacftu cum digitis, non fentit, nec confcquitur os capi 
8>C fiphac cerebri, vel duram matrem, SC fignu huius 
<ft,quia medicus cum fuo taAu,confequitur os capi- C H I R 'V R;G:I.«: G V L I H M I 
tfs, 5C quandoqiponkfciflaaquofitasintercrancum 
fiphac cerebri, vel duram matrcm,& fignu huius, 
cft,quia medicus cum fuo ta(ftu,confcquitur Os capi- 
tis,fed ifta eft difficilis curatiois,& eff magis periculo> 
fa quaprima.Haec.n.egrirudo,falte primo modo, eft 
facilis cognitionis,quiafoIum ex vifu,et tadu cogno 
fcitur faciliter. Cura huius morhieftfecundum anti 
quos vna:alia eft ex vfu. Nam quidam volutremo- 
tierc aquam illam, cum incifionclineaIi,in parte ante 
riori capitis, in loco, qui dicitur frons: vbi offa in ali- 
'quo puero non continuantur, nifipoftlongum tem 
pus,& alrj cum incifionetriangulaca, etalrj cum inci- 
fione cruciata. Quidam vero alrj voludftam aquam 
extrahere cum incifionibus ciufdem, fed facftislloco 
dccliuiori tumoris capitis,vel in parte pofteriori,du- 
modo aquailla poflit a loco exire.Sed in hocifti 
nes cducniunt,&C benc,ne hora incifionis aqua ifta to 
ta extrahatur:fedpaulatim,&diuturna,& hoc,fecu< 
duiftorum viam, 
pore, non vidi aliquem, fecundii iftam viam curari, 
quieuaderct:ncc credo per viam iftam,aliquera 
derepofffepro certo: quia cum ifta infirmitas non 
'parcar, vtdixi fupra,nifiin his, qui natifunt,infra 
ptem dics,non vddetur decens mihi propter tenerita 
tem 8C debilitatem ipforum, talibusincifionibus vti, 
'Ego autem uidi quendam, in quodam hofpitali 
rnori3e,quefn natura redificauit per fe,fcd tamen tem 
porislongitudine, & vixit puer ille longo tempore. 
dPoft hoc vifum, ego fumpfi ex tali operatione natu-' 
»'3e,modum quendam curationisper meipfum,cum 
-exiccantibuspaularim debere procedere, dC fic venit 
ad me filia cuiufdam amici mei, tali morbo laborans, 
.ctrraftauiipfam modo curationis,quem ponam tibi 
,in fcriptis.Primo proceffi in cura eius,hac uia:quia/n 
cepi vngereomni die caput eius totum cum oleo cha 
:momillino,vnc.iifj.fulphure,vnc.i.miftisfimul et ca 
•Iefa<ftis,bisin dfc,ctpoft vri(ftionem,ponebam,fubi-' 
;to lanam calidafuccidam , fuper toto capite:aurfalte 
pannude lana nonum , Calidii:& fic fada continua- 
tione per mcnfem,& plus, natura confortata fuirfup 
morbo:&incepitmanifcftteexiccaride humiditateil 
la:8C quia fic mihi apparuit, q? ifta humiditas erat iter 
crancii 8>C cutim exteriore capitis fecurius procedere 
potui,cum fortiori re, 8C etiam quia membra, huius 
puellae erant quodamodo firmata iam,et quia ifta fpe 
cies eft periculi minoris, qua alia, volui facere, 8C feci 
•poft hoc, quoddam cauterium pundalein anteriori 
parte capitis,intra locum,qui dicitur frons,etimpref 
fi cauterium vfcpadaqua,& fic aqua ipiaincepitpau , 
latim exire, feu emanare. Poft paulu tempus,feci alia 
:duo cauteria in parte pofteriori capitis, vbi coniungi 
tur nuca capiti:ex quibus fimiliter emanabataquaad 
.mei voluntatem. Etficcum vmftionefupradieffa, 8C 
•liis tribus cauterrjs per tempus, donccillaaquaexic- 
caca fuit perfctffe,puella infra medium anni fanitatire 
ftitura fuit,Dei gratia. Sed vnu nota, q? ex cauterrjs 
non dimittebam exireaquam illam, nifi diftiIlado,<i 
QC claudebam eam, cu tentis lineis omni dic,hora mu 
cationis,pcrfe<ffe 5C decenter:8C fic ligabam,ligatione 
conuenienticaput eiustotum. In illaauteaqua,quae 
clauditur inter 8c fiphac cerebri, procedere 
debes cum eifdcrebus 8c modis, timendo tameplus 
;,(Jcdebilitate virtupsinfantis, 8C deapproximatione 
<tymrj,propttr pppr pn e,rti34Pr c m 
i cercbru: Nam hac fpccie infirmitatis, 
fi.ibtilius,procedendueft,quain aliaiamdi&a. 
Dccrufra3uclfcabie iucapitibnspucrorumquilafiait*) 
turbineorum frontibus, Cap, II. 
HiEcaegritudo no cognofdtur apparerein 
ris,nifiquu!actanrur,S£ vocatur crufta,feu|a. 
<rumcn, SC fitin eis in frore& capite, 6>C multod*87 
funditur ad alia membra. Et nafciturifta 
p ueris, propter acuitate lactis, inducentis falfedine1 
nutrimento puerirvcl in materia, quaein nurrime*1 j 
couerti debet.Materia afit illa, in qua fitimprefflo V 
dmutatio huius falfedinis, eft: humida et vifeofa.#, 
gnum, cp acuitas lactis cu tali materia, iit caufa hu’ 
infirmitatis, eft afperitas reperta in cute capitis fnfayj 
tis,cu tenacitate nam afperitas illa cruftae, iip> 
' ficatfuper afperitate,aduftionem, & ficcicatehurfl0 
ris.tenacifas vero etinhereritia, fuperuifcofitatcdu * 
huius infirmitatis eft,ut ungatur locus bis, 
; ura ter,autquater,aut x 
bitur,cum oleo dechamomil.miftocum butyro^. 
illito,aut pinguedine gallin5,aut pinguedine renii 
ftratfaut huiufmoc!ihumcCtantibus,tibi notis*^ 
fintlocalia.f. vnctiones, aut emplaftra, 
“Sfut fOrnentafiOnesJuimectantes.Nutrix vero in'3 
tis abftfneatfe ab omnibusfalfis,acafcofalrim 
carnibus groffis 8C falfis: ab oibus acruminibus zfr* 
ds.f.ab oleo,ccepis, porris,& huiufmodi:&: ab oiP1' 
fpecfebusacutis.f.pipere,finapi,zinzibcre,& 
modira confectione de meile piperatoia vinopOft, 
non lymphato.ffmo inter omnia alia,bibat vinu 
tum lymphatu cum aqua decoctionu, rerum huo1 
E ctantium, 8caliqualiterinfrigidantiu.Fiatbalneu1 
ti corpori infantis: & fpccfaliter, capiti cius, r 
.decoctionis florum violaru,'1 Q 
dei,maluaru,aIth$£,fem.foenugr3ecf,fe.li.et huiun11 
di humectatibus, rto calefacictibus,faltim notabu' 
8c in veritate, fecundum viam iftam, meo terflp0 
multos liberam'a morbo ifto,fine aliquo periculaw 
timore,aut infamia ignorantiae. 
De tinca 3ucl alopecia 3h umida }uel ficea3ncl de 
pediculis, Cap. 11 h 
Tinca eft defedatio cutis capitis,cx cruftis, 
pter cruftas, fine humido aliquo fluente,3l,r * 
humiditate quada currente cum ca,cu cafu capi" 
autfaltim eoru diminutione.IIla vero,quae eft cxl 
fiis,finchuido fluente,fit ex materia adufta corfVPfy 
' maliciacorrupit, corrod* 
adurit cutim, 8>C radices capilloru exiccatab hun 
tate fuftetante ipfosiet fic cadunt.Cognitio aut'1 
habetur per vifum, quia apparet cru% cxoce&ffr 
gr£,aut virides,qu£no emittuntaliquid humid>c 
aut emittunt paru humidi fubtilis, in modu 
ueneni,&intali, capilli deficiunt, 8>C cadunt. 
alia tirrea cu cruftishumidis 8C corrofis,in quib 
rofis apparet aliqua albedo, ue| falte cinereitas 
et ab eis manat,humfdu cineritium,ct uifcofun1* 
cum hoc capilli etia deficiunt» Et nota, q? in 
nea,aliqn multiplicantur m capillis pediculi.et &1 $ 
me in pueritia,& adoIefcentia:ubi humiditaspu 
oalis multu abundat: qui pediculi, ex putrem11 c 
Ix ibide cotetf,generatur.Jpt.ifti pcdiciJ1 ( 
tnagis apparet in tinca humidadri quocuri&tPW:, L t B E R' P B I M V S 
falis tinca,fide piicriti,fiuc iuuemli,iiucfenili. 
Curat'n a“t€tn f»neae ficcae,eft, vt primo omnes ca 
- q? melius, ac fubti 
*,l,s radi poterunt: &pOftrafum totum caput, cum 
°leo violato mixto cum bu- 
|yro vaccino, 8C pinguedinerenium caftrati non fa> 
ltarum, aut huiufmodi humedandbus, adu 
ad tres dies locus vngatur. Quarta vero die lo- 
c^sfcalpelletur,& cutis tota<pfunde,vt fluat fangui- 
.tlls multitudo. 8C illa eade hora, poft exitum fangui> 
lauctur Jocus totus fcafpcllatus,cum aqua deco- 
meliloti,florum chamomillae,fumiterr3e,foI-' 
‘alorumTenae, epithymi, amygdalarum dulcium, 
,Uum,pallularum, althaeae, 8C huiufmodihumedaii 
f’um, Sc Icuitcr calefacientium: 8C poft ablutionem 
fricetur cutis capitis tota cu alumine fe- 
c,s Wni, diftbluto cum aqua decodionis fupradid^;, 
cccpis, vclcumallfjs, vel fynapi, vel coepe 
cum panno aliquo groflb,afpe 
calido, et aceto acuto,aliqualiter mordicatiuo, 
°rfi fricatione.Et poft iftam fortem fricationem,ite-- 
abluatur locus, cum aqua decodionis fupradi> 
fecundam ablutionem,ficcetur ca- 
cum panno lineo albo,et poft didam ficcatione, 
pngatur caput totum, cumdida vndionefupcrius. 
hoc iterum fiat vfc£ ad tres dies, bis in die. Quarto 
Ve»*o die, aut circa, confidera cutim,fi tibi videtur 
vel non: fi enim non fuerit munda, tunc re/ 
ad fricationem antedidam,5d ad 
‘deatronecum alumine vini,fine aliqua amplio 
r,3 Vel vlteriori fcalpellatione: nam fcalpellado non 
2cbet fieri, nifi femcl, faltem fortis, vt fuitiam didu. 
yt poft fricationem talem, ablue locum vt fupra: 8c 
poftea vt fupra. 8C fic de quarto die,in quartu, 
*ieridebet,donec cutis fuerit mundalquoe mundiffea 
|>o cognofdtur, per remotione putredinis acutae, & 
8C per claritatem cutis 8C carnis,& 
‘dtem. Etquum cutis mundafuerit, vngatur tunc 
todm caput femel in dic, de vnguento tali, donec fa 
perfcde,&C capilli eius creuen'nt,& fuerint mul 
decenter. Re. cineris capillorum humanoru 
vnc.5.fccis olei, femi.lini vnc.iirj.mcllis 
Ufiderpumati vnr.iirj.myrrhae 
myrrha optime, 8C mifceatur omnia illa fimul, 
r* L,denim vngucntum,cutim,pardmmundificat,et 
cutim firmat,8C confo!idat,6C capillos multipli 
5at5fi cutis non fuerit callofa: nam in cuti callofa,per 
medicinale,non nafeitur pilus, nifi callofi- 
remota. Si autem patiens fuerit taliter, aut foret 
annorum, aut plurium, dentur ei fero,& 
*!0n co?ncr,pillulae,qu3eficfiunr, Rec.hellebori nigri 
epithymi, ana drach.5.agarici drach.i, 
I 
fiut cum fucco appii, ad modu deeris albi,dofis 
drach.i.& debet dari in principio morbi ante fcal 
jjdladoncm.mam iftae purgant materiam adu 
am cx omni membro. 
modo procedendum eftin humida tinea, 
uem pr?terquarnin vndionibuscum oleis,& 
lr*guedinibus antedidis, illo modo, quo fit in illa: 
illa fit cu oleis antedidis fine mixtione cum aliq 
J fultum forti, aut acuta. In ifta vero fit fricatio cu 
folu diffblutoin aqua fupra dida, fed 
Ur^ut0 in forti aceto, Pilulg vero projtinea humi^ 
da,fle fiunt, Rc.agancipulpfcolocjnnda? rfiafttches, 
anadrach.i.aloes drac.iii.fiantpilulae cu fucco porri, 
dofis earu eft drac.i.Et per iilum modu multos cura- 
lii de humida,& ficca tinea in veritate. 
CuratioPc^‘cul°rucaP!tIs,eft ifto modo:abradan 
tur capilli, etlauenturcu decodione ante - 
dida,&bcne ficcetur caput,dcinde vngatur cu hoc 
vnguento,probatoadiftud,pettres dics.Defcripdo 
vnguenti. Recipe myrrhae vnc.5.alocs vnc.i.agarici 
drac.ii.olei de amygd.amar * drac.iii.olei laurini,olei 
nudeoruperficoruana drac.i.&1.5.pulucrizads pul- 
uerizandis,optimeoiafimul mifceatur,& locus vn- 
gatur. Valet etiam fine capi!loruabrafione,& hoc in 
vulneribus,quc non patiuntur abrafioncm.Sed non 
fic commode fieri poteft, 
De furfuribus, et fajfuris,in capite appa, 
rentibus. Qap, IUI. 
FVrfuresfuntfuperfluitates capitis cutc> 
8C dominiuficdtadsfn mater/a,ctfu[ 
perloco,vndc feparantur quibufda, 
SC fiunt furfures 8C aut haru eft,fricarc 
Jocum,vtaperiantur fdiTur£,& furfures cadunt* 
C a harum cft,vt locus fricetur omni dic, cupul- 
d uere vitri,quf fic fit.Reci.vitri vnc. vi.teratur 
vItimatritione,&: cribeIIetnr,primocuaramine:de- 
inde cu pecialini fubtilis ,8c mifceacur puluis iftccu 
vnc. lupinorum, 8C maris,8C 
vnc.i.aluminiszuccharinirdeinde fada capitis lotio 
necu aquadecodioisfloruchamomil. 8C 
aliquorum didoru in precedend cap.de tinea,3c de- 
bita exiccatione,fiatbonafricatio,& fortis ciipuluc>* 
reifto.Poft uero fricatione,fiat iteru lotio capitis bo- 
na,cu decodioe anredi da:ddnde debite ,caput exie- 
cetur cum pano lineo mundo,arpero,calido:& poft: 
cxiccatione iftam,ungatur caput cu oleis, 8C 
ne,dida de tinea.Si ailt per hoc no con 
fequatur cura perfeda,ponatur poftmodu uentoiac 
fuperfpathulas,& fub mento,dC fiat fanguinis attra- 
dio notabilis, ii fitegerrobuftus. Deinde proceditur 
cu localibus, utprius didueft. Sed fiat fricatiocumi 
rebus fortioris acuitatis,&abfterfionis, altimincfac' 
cis uini potetis addito.cu antedidis,aut foIo,aut eunt 
cepis,autalliis,autfquilla,aut'finapi trito,authmoi 
fortibusiaItimnotis:quafricatione facta^pceditur ut 
prius.Et ii e fiet detur ei pilul3e,qu£ 
ficfiunt.Reci.elleborinigri unc.i.fen£,epithymi ana 
drac.f.agarici drac.i.aloes drac. 
cum fucco appii.doiis eius fit drach.i. fiC 
iftud fiat antelocaliuapplicatione.Curaui quendain 
fratre uia,in ucritatc.Etattea 
de hic quodda generale documetu,q> in ifta paiTionc 
Imo in omni capitis pafilone, q requirit cutis abfter- 
fioncm,abrafio capil!oru,bona eft dC conuenies,im- 
mo necciraria,ii debent medicin$ debite operari. 
De apofiematefaniofo in capite, er fronte, cr 
de ruptura, Cap. V. 
HOcapoftcmanonfit,nifi in capitefolo, SC in 
pueris urplunmum:& hocppter eorum abun 
dantehumiditate,fuperfluam, & phlegmatica:& fit 
utplurimuctiaidapoftemaex dulciphlegmate, pu- 
ro,aut parum aliis humoribus mixto. Autctia (ite* 
phlegmatcfanguine miftoiSedcu phlegmatis domi* CH1RVRGIAE G VI I E L M I 
nio, vnde ex hoc aliqn apparet ibi vefiigiu cholerar, 
SC melanchoIise.Etfignum huius, cp ita fir,eft,quiain 
omni fanguine ira peccate, apparet uifeofitas qdam, 
6C albedo quaedam, mixta cum aliquali rubedine, 8C 
raro cum citrinitate, uel nigredine: dC hoc non 
uenir,nifi adominio 8>C mixtura phlegmatis cum fan 
guine,8C aliorum humorum falcem ita notabili. 
Curatio huius cft Y'i^"^p™poircfd d;gc 
5 Itione oC maturatione huius 
apoftematis, fubito quum apparerrno repercutias in 
principio, japrer mebrum notabile, quia cerebru, 8C 
non pmittas maturatione vltimare: na fanies vltima 
ta maturatione maturata, acqrit nitrofitate quadam, 
6C acuitate;& fitquafiuenenum,&definiit, corro 
ditlacertos,capitis carne,& cutim:& difponit ficlo> 
cum:& etiam fic cp medicus non confcquitur confo 
lidacioncm,nifi cum difficultate maxima. 
Maturatiuum "go^pl^^nOadhocrquo 
meotpe, viuslum in iftocafu, eft 
id, Rcc.tres caepas numero, SC vitellos ouoru numc" 
ro.irj duros non prunis,8C mifcea 
tur optimeoiafimuI,5<C optimepificcurfimu!,& ia-< 
corporenEquo fado, addar cu eis axungia porcina, 
autdebutyro,tantu, quarum efi medietas totius alte 
i ius rei mixtae: & tuc de eo unguero calido, fup pccia 
cxtcnfo,ponat fuper apoftema: deinde faldadelana 
no lota defuper ponat 8C ligef.Item fi indiges 
ri mollificarionc,runcRe.dcradicibusaIthaeae,rantu, 
quantu cfiid totu quod fadu eft primo; 8C tunc opri 
me mundet a cortice fupiori,& a terra Iauet,& in fru 
fia incidatur, rc tunc coquatur in aqua dulci optime, 
donec radices illae tenerefcant:& tunepifientur opti 
me:&addant cum antcdi(ftis:&: fiat, vt prius. &C ctid 
optimu,pcr me efi. Aliqui addunt farina 
foe.greci, 8c fe.& flore chamomillae,et cum cotfiione 
althaeaefufficicti, cum omnibus fimul mixtis, faciunt 
emplaftrum:& eftoptimu 8>C fortius,indigercndo. 
TVT f apoftemate, incidatur fecundii longis 
1 11 tudinem ipfius, videlicetfcindcdoip 
fumpmediu,autfm figura noncru 
cialcm vtqda fatuiagunt:naincifio crucialis, multii 
impcdifrlacertos capitis in motu fuo,ut fatis paret,Fa 
«fiaincifione, 8C fanie euacuara, implcatfubito locus 
vacuus totus, cii tentis inuolutis in 
no trito,imixto cii vino,& vitello ouorii, aut etiam 
cum albumine, fi fitfanguinisfluxus.*& fic fiatoi dic 
bis vfcj; ad tres dies. Sup loco vero ponat iftud mun 
dificatiuum, etpofiillos tres dies imponat in 
re, Rec. myrrhae ordei l 
vnc.iiq.mellis.q.fufficiat, vt fiat incorporatio in for» 
maemplaftri mollificariuf. Et fi fitnecefiaria fortior 
mundificatio, mundificef cii vnguentoapoftoloru, 
aut vngueto viridiidequibus facia mentioneinfinc 
huiusnoftri operis. FaAamudificarionc,incarnetur 
locus cum puluereincarnatiuo tali. Rc.thuris minuti 
vnc-5 ireos,dragati, ana vnc.i.puluerizetur optime: 
SC cribellent:8C fimul mifceatur:& in vulnerepona-' 
tur. Facfia incarnatione, coniblidetur cum puluere 
ifto, Rc. nucis cypreffi vnc i.myrrhae vnc.5.pulueris 
gallaru vnc.iij.boliarmeni drac rj.aloes vnc.i.pulue 
rizentur SC cribellentur optime: dC fuper loco ponan 
tur: aut ex his pulueribus cu oleo 8C cera 
bus,fiac vnguentu. De vnguentis tamen confolidad 
uis 8C incarnatiuis, dicam in fine operis falcem. 
- JDcapoftcmate non faniofo in capite.aui fron* 
tc,zr uocutuY nodus, Cap, VI. 
HOc apofiema,fit ex melancholia vt plu 
fola,aut modicu mifta alij humoriraut etiam p 
ex phlegmate gypfeo folo,aut aliqn eia fit ex vtrif# 
Etcftduaru figuraru:vna figura eft,quia qfk£ rcpcr' 
tureum pede fuo fubtili,ad modu pedis vniusfic115’ 
qncp cum equalitate quada extra pede 8C parte fupe,' 
riore, vt tota fitequalis tumoris,8C no cu pede 
li fit,ad modii pedis ficus, vt fuit prima. Et 
tio huius apoftematis,&differentia iam di<fta,no W 
betur nifi ex vifu 8c ta<fhi,iatis notis* 
huiusapoftcmatis,faltciIIius,quodhabct p£/ 
dc in modum ficus,cfi,vt incidatur totali 
cu raforio acuto extra eius radice 8>C pcde,& poftt()' 
> tale indfione cius 8c cradicarione,cautcrizeturlo(:l1 
cum ferro ignito, fortiter, vfc£ ad os capitis,ira,vtt° 
taapoftematis radix abrjciatur: deindefuper cfchai' 
fafta ex cauterio ponatur butyru, aut aliud pingu£’ 
vtcfchara putrefiat,8C cadat; 8C remota cfchara,muI| 
dificetur locus aliquantulu, cu vngueto apoftolorj: 
nigro,aut viridi,dcquibusdicainfincoperis. Etp° 
mundificationc,incarneturIocuscu puluereincar*1 
tiuo,di<fio fuperius, in cap. procedenti de topinarl3. 
Deinde cofolidetur cii puluere 
diefio in code cap. Inilloautapoftcmatejquodno*1 
bet pedem illuin modum ficus,fed eft aqualis fig111, 
per totu,fiatindfio eius fecundu figura 
& totu quod intus eft de foetido & corrupto,ekud? 
& eleuatopro pofle,poftea fubito impleatur lof11 
cu tentis de Iino,inuoIutis in alumine roch^, cu 
; & vitello oui,& mifto etiacum albumine oui. Si y* 
ro fluxusfanguinisinfefiarct,imo fific foret, dim 
pro tunc vinu,5d approximetur albumen oui cu y 
tello,& pulueribus ianguinis coftri<fiiuis,vt f 
loar.gypfo,lang.draco.aloe,tela,araneo,farina 
tili moledini,puluere qui eftin ore furni,8C pilisR p 
rum,& hmoi,vft£adfanguinisrefiricftione:& n 
foluatur locus per dic tota 8C noAem ad minus. Pj.tf 
vero fanguinisconftricfiionc,impIeatur cum irm | 
’ 
& meile,8C hocfu.fiat vfqp ad tres aut quinque oi' 
Poftea vero,fi fit expedies fortior mudificatio,fl1llvf| 
dificetur locus cum vngueto 
ridi,quod fit cii alumi.roch^,floris f ris, meile,P 
•tibus aqualibus corufumptis.Facfia mundificat'0 . 
incarncturlocuscum puluere incarnatiuo di&OKjj 
■ rius.Facfiaincarnatione,cofolidetur cu puluere 
Iidatiuo,di<fto ctiafupcrius,autcu vnguetis fa$,s 
didis pulueribus,additis cera 8C oleo fufficientib11' 
T>e Ophthalmia calida,uel frigidaret de 
ordcolo, Cap, VII* y 
< eC@ 
OPhthaImia,cft apoftema in oculo,aut in 
iundiua, quaealiquadocft cum rubedine 
iundaliuiditati cuidam, 8C cum dolore,8>C cu^^ 
mislabctibus,& tunccft ex fanguinc peccate. 
doc£ ex cholera,8C in hac fentitur pun<fhira,in su Q 
acus,finc rubedine notabili, 8C finern3 
tumore,& inflatione,autgraucdinc,in modu 
fionis,aut ponderis;quia qnc£ eft cum tali rubor 
ucdineautpundura, non.f.tanta,tamen tunl;jf 
ianguine.Qncb eft fine rubedine 3 falce ita flPtav 1  procedes: fed cft cum inflamatione quada notabis 
h &albcdine quada, rcmiiTa.rrubcdine,8C eugraue 
lr»eoculi,extefione,& ponderofitatequada,cttunc 
**t«x phlegmate. eftcumfufccdinc, 8C no 
CUr»i multa inflamationc, nec tumore, aut venarum 
c°niundiue extenfione,&tuncfitex melancholia, 
aIi]s humoribus dominate. Etiftafuntfigna ophthal 
Ttl1* quomodocunq; caufatae. 
Hordeolum au?’eft apa uUm ,vt. p,“rj.m“,n 
1 nalcens 111 palpebris oculoru.ht fem 
Pcr:5c falte vt plurimu ex humore calido, qa ex fan- 
Suine aut cholera. Et quadoc£ fit ex humoribus alrjs: 
p tunc no appellatur hordeolum,fed nodus,de quo 
mentione in fequeti capitulo.& figna huius 
Utlt,tumor in palpebra,in modudceris,autfab?,aut 
plus, fecundu materiei abundantia 8C furia.: 
Rubedine,pulfatione,& dolore fortibus. 
Qq ophthalmiae,que fit ex fanguine, aut cholera, 
‘cft, q? in principio fiat phlebotomia de vena 
CepHalica , pris oppofirae oculo ophthalmico. Poftea 
ad tres dies, fi fuerit grandis ifcftatio, fiat phlebo 
°|*ua de cephalica ciufdem partis cu oculo ophthal- 
Etin eius vitae regimine no bibat vinum vitis 
modo:fed bibat cu vino de granatis, aut agre 
codazuccharataicomedatladucas, aut cu- 
CUrbitas,autportulacas elixatas 8C codas Iaq,in q co 
*ju,tur pullus, ptifanam hordeaceam cumeode bro- 
q|° confedacum zuccharo.*autmica panis Iota plu- 
j'esinaqua,cum dido brodio, &aliquantulude pul 
St parum, faltem fi fit perfona robuftae 
vita obfcruerur ufq: ad declinatio 
St fccuritatcabhumorufluxu. Poft: 
Vero phlebotomia, fiatiftud emplaftrum oculo. Re. 
ft>farum rubearu, floruchamomiHg.fem.anethf.ana 
caulium ,fc.vrficae,fc.foenicuIi,re.cndiuiae, 
mellificetur olaifta in aquaferuenti:dcin- 
ebcnc terantur in mortario: quibus tritis,infpiflen- 
cum farina fcenugrae.farina fcm.Iini,et farina hor. 
d>anaaec|ualiter,cum dccodiocantcdidoru:& im- 
Pinguntur cum axungia ga!lin?,oleo chamomille,<SC 
oibusfimul miftis,fiatcmplaftru. 
emplaftrum remouet tumore refoluendo in 
/datione fuaanodynitate. Siaute viaifta nocu- 
ilU|,>tunccum pilulisiftispurgetur. Rec.fcamonee, 
0^c‘5.maftiches, drac.i.aloes, drac.i.fiatpilulae, iftis 
fucco laducaru, aut endi- 
‘aftt Ophthalmia, fuerit materia frigida, coedat car- 
pullorum clixatas,alteratascum laduca,autendi 
y '5>aut portulacis, aut feminibus coibus,brodio cicc 
9Ul.^rubeorum vtatur:carnes haedinas comedat,Sc 
lU'um paruarum: vinum lymphatum multum debi 
pbat,amygdalas tn comedat. Et purgetur cu iftis1 
i u,is,nullafafta phlebotomia. R.ellebori nigri,dra. 
7pU 
fucco apij,dofis 
t^rac.i.et 01 hebdomada fic fiat.Emplaftrum vero 
j>^cniesadmaturadum huiufmodiOphthalmia, SC 
refoIues,eft. Re.aloes,myrrhae,ftyracis,boli ar. 
lupinorum, ana drac.rj.pulueri- 
ri^aPulUcrizetur: deinde cum drac.i.fari.hor.olei 
fu5ni fem.anethi, fiat emplaftrumict oculo 
erp6atur.Iftud.n.cmpIaftrum,rcfoluit, calefacit, 
tac»ccat, 8C breuiter, curauiiftainfirmitate pluries 
LIBER P R I M V S 
Icuiter.EmpIaftrumVerO OptimuadhordeoIum,efi 
mepuluerizataedrac.i.olcirora.quatu fufficiatadin> 
corpandu,fiatempIaftru. Iftud.n.emplaftru hordeo 
lu refoluit,refrenat eius acuitate,etcufacilitate curae* 
De nodo in palpebris, Cap, V111. 
HiEc aegritudo,facilis cft cognitiois: dC nafeitur 
ex humore melacholico,crudo et duro.*etiui' 
fcaturllaccrtispalpebrae fuperioris vel inferioris, 
eius eft,iuerfa palpebra verfus exterius, fi uis" 
,'pm nodum extrahereaparteinteriori, feni' 
de palpebrain parte interiori fccundu rugarum incef 
fumfupernodo.Deindeexrraheipm nodum torali' 
terrpoftea fubito liga locum cu albumine oui,&I dic 
vnacofolidaficlocum,etno 
cum mundificatiuo SC cofolidatiuo notis,fi expedit» 
Si vero vis extrahere ipfum a parte exteriori, feinde 
palpebram in parte exteriori, fecundum rugarum iri 
cefTum, vtpriiis,fuper nodordeinde ipfum cuellcrpo 
ftealiga loeu m cum albumine oui per diem. Poft: hoc 
vero,procede cum mundificatiuoiucarnatiuoet c5' 
rolidatiuo,notis,vtprius,fiexpedit:autpofi:appofi' 
tionc albuminis oui didi utfupra, puluiscoftridiuu* 
ex bolo armeno Sc aloe cum vino calido miftis& pc 
cqs infulis lifto medicamine, poaturfupcr loco: vfcp 
ad tres dies, bibat vinum debile,multu lymphatu: 8C 
comedat carnes pulloru caftratinas 
pdicinas, dC aues paruasin nemoribus degetes, 8C no 
in aqs: vtatur brodio cicerum rubeoru, eccSfcdionf 
busaperitiuis,utdiarhodo triafandalituc.donecfanc: 
tor: 3C Rc redeat ad eius confuetudinc viuendi* 
De ungula cr albcdinc in oculo, cr dc minentia oculi pro* 
pter rupturam corne*. Cap, iX, 
Hj&c autem aegritudo,ex folo afpectu,er figura* 
8C longitudine, ac diuturnitate fux durabilita- 
tis,indicat fe frigidam,et a frigida materia fieri. Et pro 
pterhanccaufam,proptcrinfiltrationcmiftarumin> 
firmitatum, & in membro ifto, quiain oculo,.pprer 
etiam teneritatem eius,& ipfius mobilitate ac nobili' 
tatem:quianon tradatur cum inftrumento manuali: 
nec cum manibus potefttradari, nifi cum periculo: 
non uidetur mihibona cura pro te,facienda cum ma 
nibus tuis mi Bone, amice fidelis:qa eft cura,quj po * 
tius pot pertinere ad dedecus, qua ad honore nec Iu- 
crum:nec deleui pot ad laudabile fine perduci. 
z~» tn,qua meo tepore fui vfus,cft haec.NunquS 
Lylira. proml'fi5nectu promfttas,fanitatemliberedc 
hocrfed bene dicas,taceretu pofle. Primo ergo ordf 
nafibi di?tatalem,utcomcdatcarnes caftratinas,arie 
tis vntusanni,&: haedi, et etiam pullorum codas cum 
fccniculo,petrofclino,&boragine,accum omnibus 
iftis,autcum vno iftorum,comedat:8£ carnes perdi' 
cum,phafianorum, &C auium paruarum,codas in aq 
aut veru, 8C tcftula. Sumat aliquando mane vitellos 
ouorum tremulos, cum vino aromatico, lymphato 
cum aqua coda zuccharata, vtatur brodio cicerum, 
vtatur ptifana hordeacea, fed raro, vtatur vino lym' 
phato.Et vfaturinfuisdbarqspuluereifto.Re.cinna 
momi, vnc.rj.cardamomi, vnc.f.foh^drac.rj.croci, 
ana dra.i.Bis vero i mefe, vtatur pilulis iftis, Re.agari 
ci,dra.q.maftichcs,dra.i.turbith,dra.ij.aloes,dra.vh 
fiat cu fucco rutae,aut ehelidoi j,dofis fit,dra*i* 
306 e H I Rrv R G*I Q v t, 1 E L M I 
Et fi no poflct pilulasTumere, detur trochifcus vnus, 
qui fic fit. Re.turbitalbi puluerizati drach.ifj.zinzib. 
coditi. drac i.fiat trochifcus vnus, 8C incorporentur 
illa duo cum uino, vel aliquo liquore:dctur in media 
ijod:e,& mafticetipfum, 8C tranfglutiar:& pofteum 
bibataliquantii vini lymphari:Sc dormiataliquamu 
fupereum: pilulas vero fumat de fero,8c no cocnet. 
Guremedrjs localibus, fic,pcedcbacotra eminentia, 
quae fit<ppter rupturam corneae:poncb5acum argen 
team in medioeminetiae, 8>C pcrforabaipfam vfc£ad 
qliam partcemincntiae,& quodcotcnrum fuerat,aut 
cSprehefum cu acu remonebatur, deinde boluarmi. 
cum albumincouicoquaflato, bene mixtisfuppone 
ba. Sed attende,q? de hoc non pot per feriprura per*- 
fed:adodrinainueniri,nifiper vifuale operationem, 
jn vfum operandi. In albedine aut plana,er maculis 
paruis„pcedebam cum pulueribus 8C collyrfjs, quae 
fic fiunt. Rec.tuciae vnc.j.auripigmenti drac. vi.falis 
nitri drac.itj.puluerizcturoptime, dC cribellentur cu 
pecia optime:deinde mifcearur cu fucco rutae, cheli> 
doni3e,bardancae,& fceniculi,& ponant ad folem,et 
dimittant confumi fucci, 8C totu exiccarirdcindc pul 
U er ize n tu r i adhuc mifceantur cum hmoi 
ficiterum ponant ad folem, dimittant 
Vtprius:& breuicer,fiatter,autquater,quo 
rantur oiafuper lapide, fuper quo teritur cinabrium 
<5C ficficce fine aliquo: deinde cribellentur cum pecia 
finea munda,aut cum fyndone:& dcifto puluere,fe-; 
mei in die,in oculo ponat cum fiylofubtihrer. Alius 
fortiorpuluis. drac.i.florisaerisdrac.i&.y, 
puripigmenti drac.irj.aluminis zucharini drac.fj te*- 
rantur,cribellctur,& nutriantur cum antedidisfuc-- 
cis,vrprius:&fiatre<flepuluis,vtprius. Aliqiicum 
fftis eifdc rebus, mixtis cum fuccis dfiflaru herbarum 
optime depuratis,cum fecibus & vino maluatico,6C 
bullitis,fac/cbam collyriahumida. Aut 
poneba herbas per fe,&f pulueres non multum tritos 
perfcad lambiccum, 8C faciebadiftillareaqua,quam 
recondeba in vrceolis vitreis, 8C ea vtebarin praedfr 
nota hic vnum, q? ifti puluercsantcdi 
dh,no poflunt confici fecundum modii di&um, nifi 
in eftate:& faciebacum hocduo cauteria poftauresi; 
& imprimcbaipla ad os capitis: 8C dimittebam 
ipfaaperra per mcfem,vcl circa, dC no plus. Et in ve 
ritatecu hac via reduxi ad fine bonum. Quidavero 
perforabat eminetiam cornesccu acubus duabus 
ferfecantibusfc cruoaliter in medio eminetiae:et liga 
banccu filolaneo,vel lineo,ipfam eminentiafub acu 
bus,& ficdimittuntpcr vnum diem : ponedofuper 
loco aliqua frigidarepercuifiua: dCpoftca incidunt: 
aliquando vero incidunt hora 
tionis,8if pofteacum reperculTiuis,etftypricis, proce 
dunt. 8c quilibet modus bonus eft. Contra vngU' 
lam,quceft macula alba,in modii vngui?,fup nigrem 
dinem oculi,Qc qnc£ pupilla, 8C non adhaeret, 
coiundiue: procedeba cum inftrumetisargeteis, 8C 
ferreis obtufis,etcir acubus:8C incideba vngula 
culas & febcl,& albedinem illam apparentem ex par, 
te lachrymali,vbi erat radix: & exparte corneae, vbf 
eratneruus. 8C haec operatio,eratpoft operationem, ; 
quae fit cum medicinislocalibus, quando locales 
medicinae non conferunt. Nec debent huiufmodi 
Operationes, cum inflrumentis manualibus fieri ab 
afjiquo,nifi poft bonam vfum» 
cum optimomagiflro,5f experto.* qufa p*7 
fune per fcnptura manjfeftari: 8>C pcrconfcqucnsntc 
coprehendi per difcipulu,nifi viderit operari.Ren16' 
dia localia qu$ probari debet,8C pr£Ccderc,ranqIla,11 
leuiora,operatione cum acubus,&alrjs InftrumcNj’ 
funthec.Primofuper fuiscibarrjs, ponatur oj die,dc 
puluere,quificfit. Recip.pipe. rotun.cois,zinzib.ar,a 
vnc.j.aut drach.iii.cinnam.elefti vnc.i. cardamoH1’’ 
folfj nuc.mufca.mads,carui,galange,ana drac. 5*5^ 
ci fcrup.ii.puluerizetur fubtiliter,&: cribelletur cup, 
cia,aut fyndone.dcifto pulucrein cibarijs 
modicCi. vtat anifis cofedfs an fuu dbufimo pro t>uS 
ferculo vtat foeniculo,boragine,fpinachrjs, ctpetrO 
felinis,fi mul co<fliscu brodio pulloru,hoedoru & 
ftratorum animaliu.Vinu bibat nopurum,fcd 
phatum cu aqua falu^ 
& fit vinum albu& odorifcru.Ordinata vero di<taj 
8C modo viucdi,vteftdid:u,& fafta vniuerfali pur<: 
gatioe fiexpedit,ponaturin oculo omni die in aur0 
ra,aliqd de felle caprino,aut urfi,aut porci,vel gr0'^ 
vclaquil?,vel accipitris,autalterius alalis de rapin 
viuetis,optime cxiccato et puluerizato,fubtililTimcP 
pecialinea,autfyndone,cribellato.Autponatin oc j 
lo de collyrio humidOjqcf fic fit.Rec.fellis caprini,uC 
luefj magni,autalicuiusalteriusfellisdc 
timeexiccatiadfoIein.?fi:atc,aut adigne,fup pala*c 
rea,aut fuper teftula terrea in hyemc, aut, dum 
ciufdefefiinaneceflitas operandi, vnc.i.aur.j.autf* 
oibus fellibusproportionabiIiterfumatur,& cu 
mifceatur tuci£ fubtililfim$,8£ fuper lap,£* 
pidoru optime 8C falar.drach.irj.opdtf 
triri,& eriacribellati fubtiliffime, floris frisdrac.f°P 
time triri,& cribellati etia,& falis rubei,dC fpum? 
ris ana drac.5.optime femper tritoru 8C pulueriza^ 
rum,ac cribellatoru,cum quibus pulucrjbusficco 
tis, mifceantur fucci chelidoniae, foenicuIi,rut$,bar 
fuccoru qualitas ta* 
yt pulueribus fuperemineant per palma manus,al| 
per femilfe manus,& ponant fic in vafe terreo fi*11^,’ 
8C cooperiantur,&dimittatur ad.x.aut-^ 
dies.Et fi ponatur de vino maluatico ,autribolip’ 
fuccisantcdiAis,fecundu fuccoru 1 L 
timu. Et dum fic per. x. aut. xv. dies fteterint, 
hec fimulaccipiantur,&ponatur ad ignem fi*111! jc 
bulliant vnica bullitione bona,non tn forti 
iterucolctur optime pluries,& pluries,doncc I^1 
exeataquofitas:&T tucrecodantutin ampullis t 
obturatis,8C eo collyrio vtetur, du erit 0 
facpuluerescuherbisfimulmiftis^tadlambicc 
nejetfaccxeisaquadiftillarfquametiaminafUl^^ 
vitreisrecode,&I ea vtere.Ethac viavfus fum ceP A 
re meo,& mihi bencfucceflitin veritate.Autfi 
intraucritaliquid,fdlicet puluis,autfeftuca,aut 
fca,aut aliquid aliud vifibilc,tuncaccipc refinaff1 
picem albam,auttcrcbinthinam elixatas,vel 
tas modicum:5d tuncin eis tinge lignu politu^1, 
fufum,autpenna,aut aliquiddeccnterfacluin 
tentae, tunc volue 8C reuolue illud inftrumcnf f 
fic in iftisliquoribus intindum,intra palpebras,luf^ 
oculo,circa locum falte vbi apparetfeftuca, 
pilus,puluis,aut huiufmodi,aut falte vbi maior 
tum fentiturinfeftatio a patiente. & fic pr°Ptcr 
rentiam mufeae, feftuc9,authuiufmod^,ad^flad,, ; 
ig3de oculo extrahemur illa talia infallibihter L l B ER -PM M VS: r 
bc paniw gcmratpex dcfcendcntiaaqu* in oculo & 
H meaturcatarhafta. C ap. x* 
iEc aegr!tudo,fit,ppter dcfccnfum humiditatfs 
a cerebro ad oculu,in loco qui eft inter 
*Prnea& vuea tunica, 8C telaaranea:autinter humo 
c 
iHa paflio eft periculofc curadols ualde:et cft dif 
.diiscognitionisquomocunq?caufetur. Signa,cfrq 
paties 
'uim amitteret, videbaturei, q? an oculos ahq res,in 
modu gutt£ aq defccdcds:& tuc ex his iudicarur 
hunc,vel cararhada generanda,!? no dum geni 
** eft.’aut ff genita eft: h$c ftgna pccdctia,ftgnjf?cat fo 
catarhada, et ab alfjs oculoru palTionibus dif&fre, 
*ttunc poft iftoru apparitione, amittit paties viflim 
°falitcr:& medicus tunc afpicics in oculo eius,videt 
pupilla, fub cornca,quandaalbedinc,vel fubru 
pdinc, vel fubalbedine, auteitrinitafem in modu ce J 
formalentis,autfquam£ pifcis,rorundae,exqui 
Us!?gms certificacur medicus quodamodo,q> hic 
didus. 
CUra eius cft, fi visteadeiuscuraponcre,qcPno co 
. fulo.Primo.n.oportetin principio,quuaqua 
"cftedit,vt purgetur cu pilulis,q ftc fiunt Re.agarici, 
*°Iocynthidos maftiches fpice.an.dra.i.aIocs,dra.iirj. 
lJrt>irh, fucco rutae, 
ftt,dra.i.femelin hebdomada fumatur. 
£°medat carnes affatas,dom cfticas, 8C fy 1 ueftrcs,?m o 
vlueftribus ffpc vtatur, brodialia viret, et elixata: 8C 
te»-culu no fumat faltc fero: 8C breuiter dieta ftcca vta 
vaporabil/rvinu lymphatu cu aqua coda 
!?'bat;a porris,allqs,acetofis,pifdbusabftincat: 
breuiter ab orbus,qu$ ad caput fumat, & vapores 
Jfcedcre faciut ad caput, au te o!a,phibet catarha- 
/;? cofirmationc,imoperfedione,autad(ientu. Lo* 
, & ftccatiua, er capitis c5fortatiua, fatis nota 
.?pc fiat. Quu aut catarhada cofirmara fuerit,ifte mo 
-Us manualis teneatur, habeas acu argentei decente* 
potile,tcrete.i.rorundap totChetintromittc ea in me 
.10 albedinis oculoru, vfc£ad mediu oculi, circa 
bene tibi vifuaiitcr apparebir,du ibi fueris,ct 
panu illu cu acu, femp ad iferiora, verfus pal 
Pebra inferiore, 8C quu deprefferis pannu totu ad illS 
ibi firma bene cu cum acu,tenedo acum ftc 
panno,per aliqdTpadu,putapterriu vnius 
•poftmodu extrahe acum leuiffime, & 
tuncfubitofuplocum poneboluar.et alburne 
8C draganto puluerizads: iftud.n.totum 
5. pannu in loco vbi depofttus fuif:& dimitte eu 
‘c bgatum per duos dies, vt melius firmetur. Hec cft 
ju,,5.n6 tiT addife/poteft per difcipulum, nift difeipu 
foculo proprio, h5c uiderit operan'Onc,ab aliquo, 
hoc,& in hac infirmitate perito,fieri, 
$c hchrymis oculoru',er dc inucrfitione palpebrarum, cu 
yfabie quadam, ZT rubedine oculi, Cap. XI. 
i£c aegritudo fit vtplurimu ex phlegmate 
5; -1 fo,aut choleraadmifto,autfanguinccholcrico 
1 parumper. Et cognofcitur per pruritum, & p 
J_llftasqfda,exiftetcslpalpebris,ad modubrocaru, 
NUfa e' Primo vtmundificetur corpus etea-* 
putcu pilulis didis in capitulo de catarhada, 
vna purgatione, fiat phlebotomia dc vens 
cephalica,in loco, qeft fter pollicet ind/cE,firp ma-t 
num. In uitaciusafalfisacutisabftineat,a^afeo,et vC 
noporeti puro, a dulcibus, ab olbus cibarqs groffis, 
utleguinibus,carnibusbouinis,et huiufmodi. Diaeta 
vtatur huida,carnibus. f.hedinis,vitulinis,caftratini§ 
arietinisaialibus, 
deacea, farrecu brodio didarucarniu cofedo, vtat 
fpinarqs,Iaducis,boragine,fceniculo,pctrofelino,mi 
ftis,& codiscudidobrodio,carnesauiuparuaru,fal 
te elixat£,bon£funt,brodiociceruf^pc etit 
decoquatur cir fuis ferculis,radiccs 
lini,laduce,etcndiu!5:autiftaruradicu folia. InoCiM 
Io vero,nccclfe e poerepulucreexiccatfuu,defcripti5 
l capitulo de catarhadaraurpulucre, que tibi 
ca. 8C hoc de fero faciedu eftret quu pulucrein oculo 
poere volueris defero, antcqipm poas,primo ablue 
oculos cir vino,! quodecodil fitalume zuccharinif 
8C fal nitrinucolatuopticetdiftillatuppecia: quo fa> 
do,Tpocpuluere,fuauilTlmei oculo, andidu,aut que 
tibi dica. De!Jefup oculis,circuc^,pone emplaftru ti 
le.Re.fa.focnugre.vnc.irj.rofaru, fa.hor.vnc. i. florit 
ChamorniIl£,fe.h,mcliIoti, ana vnc.q. vitellos ouoril 
duos,aq decodionu calamethi,maluaru,ctorigai,5C 
uinialbi maluatici, aut riboli,qtufuf.adinfpinandi7, 
fiat empfm,de quo fuper oculo pona?, vt eft didu. 
z-' autfcabiei,etcruftaru oculoru,curubedie5d 
Vvlira paritu,quo ad vniucrfale purgatione totius 
corpis,& pfertim capitis,fimilis cft cu cura 
chrymaru,dida ia.Sed quoad localia,non eft ex toto 
fimilis, qa! ifto cafu eft indigetia medicine acutae exit 
catis,fortioris,qibf Puluisergo coueniesadfcabie,et 
cruftas oculoru,cum rubedine,ardore,et pruritu,eft 
ifteRe.antimonrj,vnc.5.tucie,aurfpig.anadrac.q.h| 
matitis,lithargyri,alocs,drac.i.piftcrur o?a,etpulueri 
zetur fubtililfimefecftdu alchooI,et terat fup marmo 
re pluries, et falte ter, et cu pecia cribelletur,8C de ifto 
per fomctatioecuaq 
epithymi,hic.n.puluis, 
falfedinc huoris, etacuitatercmouet,exiccado huid$ 
illud falfum,ctcorrodcdo. Ite alius puluis adidefor 
dor.Re.flo.4ris dra.iiq* 
falisar.aloes,ana dra i.et.5r.fiat ex eis puluis 
vtprius:quo vterc,utprius.Si autiftano coferur,re> 
mouebis carne illa fcabida, aut cruftofam,q cft fuper 
palpebras inuerfatas, aut non inuerfatas tali modo.ft 
juredolocucu cautcrioignitoferreo,paruo,in modii 
ponatur acus vna quadrata 
intus, in carneilla,qu£ cftrubea.& 
cipiasilla carne totaliter in acu, ipfam aliqualiter clc»» 
uando,& tunc ea incidas cu raforio tuo acuto totali# 
ter, fecundu q? cSprehefum fuitab acu. Poftincifio# 
ne vero eius,6f totaliter remotione,pone fuper ocu* 
,lobolar.& myrtupulucrizatos,miftoscu albumiV 
neoui, &aquarofa.& multos curaui ifta via. Etiftc 
modus curae, valet etiain fluxu lachrymaru,propter 
inuerfatione palpebrarum,uelremoueiftafcabie,ucl 
cruftacu cauterio de auro ignito,quod facimus in fi> 
ftulislachrymalibus, et alqs,quod dicitur cauceriCi lin 
guale.Si autem fuerint lachrymae poft inuerfarionem 
palpebrarum, tunc purgetur patienscum pilulis an> 
tedidis in cap.de catarhada. Super oculo vero, fiat, 
/ftud emplaftrum. Rc.uitrcoli exquofitencauftrutn 
cribellet ppdmejVnc.i.lithaiv C HIRVRGIiE G VLIHLMI 
gyri,ceruflae,ana albumine 
©ui optime co n qua flato, & oculo fuperpone,& liga* 
Iftudenim cmplaftru confortatinfrigidando,& 
Ia oculi coplcxionc calida remfttedo, lachrymas etid 
ftringit ftipticado, & aliqualirerinuifcando fuauiter. 
Depilisinuerfatisin oculo. Cap. XII. 
SI gnahuius morbi 8C cauft fatis 
Cura ergo huius eft, vt pili extrahatur radicitus, 
autcu digitis8C vnguibus,auttenaculis,autinftrumc 
cis aln's ad illud aptis. Deindccauterizenturforamina 
piloru, cum fum mirate, aut pucfta vnius acus.Ec fi' id 
comodefieri no poteft, cauteriza faltem palpebra, in 
parte,ex qua exeunt pili, 8C fccundurugaspalpebre, 
verfus parte exteriorem palpebrae. Na ex ifta cauteri 
zatione, contrahiturpalpcbra verfus interius, 8>C tuc 
remonentur,8C extenduntur pili verfus exterius.Su- 
per loco vero cauterizatoponatur fubito albumen 
oui cu bol.ar. deinde procedatur cu remotione efcha 
rae:deinde cu mundificatiuo:vltimo cum 
tiuOjtibinotis.Ttefumantur dti3eacus,& 
cur aliquid de pelle inter illas acus 8C ligentur acus for 
citer ab urrocp capite,ita q? pellis peripfas, 
denigretur,er cadat:na huiufmodi ligatio retrahit pal 
pebra,verfusoppofitaparte, & fic rcmouerur inuer 
fatio vfq? ad dies quatuor,aut circa,! qbus diebus fiat 
pellis cotinuata et cotenta ab acubus: 8( tunc cadit fe 
cundu parteilla,fccundu quam fueratab acubusco- 
modu obferuaui meo rpe.Scd,vt ti 
bi prodixi, no pot de huiufmodi curis clara docftrina 
perferipturam manifcftari,Tmooporrcteffe(ftualiter 
operationem,cum vno experto,oculata fide vidifle, 
fi debes operari pro certo,faltem perfede &c. 
Ecfiftula lachrymali oculi. Cap. XIII. 
Flfiula lachry malis huiufmodi cft forame paruu, 
circa radice nafi,cuius latitudo intrinfeca, eft ma 
gna,cxtrinfcca vero, parua,cu duritiequada: 8C ante 
qua foramen id apparear, no eft fifiula, nec dicitur fi- 
ftula,fed vicusquodda vertensadfiftulainloco tali, 
p huius, talis eft:aperiatur oseiusftriiftum exte 
nus tenta de fpongia, vel de ariftolochia 
rotunda,ficca, vel de medulla milic$:8c aperto fora- 
mine, puluis afphodeloru intromittatur, vfc£ ad per 
fecfiaforaminis apcrtura:et tunc locus viceris,ufq; ad 
os capitis mundificetur cu vnguento viridi, tali.Rec. 
aluminis zuccharini,fioris eris,melh's mudi,ana drac. 
q.otafimul mifce, 8C imple ifto medicamincforame. 
Aut mundificetur vicus,cu puluere afphodeloru,ta.' 
li.Re.fucciafphodeloru,lib.i.auripigm.rubei,vnc.fj. 
calcis viu$, qa no vnc.iii.bulliatfuccus 
afphodeloruleuiteradignem,doneceius medietas fic 
cofumpta:& tunc coletur:pofiea addatur puluis cali- 
cis viuf,cribellare,auripig.rriti SC quum 
poitur puluis iftoru iteru in fucco ponatur paulatim, 
SC fuccefiiue agitando femp cu fpathula tua, ne pulue 
res coburanturrfada eoru incorporatione bona diui 
datur iftud totii in partes plurcs fup alfide vna, aut Ia 
pide polito, & fic poatur ad folc,& fic optime exiccc 
tur,& fic illa talia frufta reponatur: & dii erit neceife, 
puluerizetur de vno fruftoru,in ulcere fiftu!ofo,qua 
titasfufficicns,autdudictafrufta exiccatafuerint,pul 
oerizentur optime,8C cribellentur, 8C recondatur,3C 
vfuiferuentur.Etattedehic vnii, q> hic no fitbonus, 
ncccomode3nifi tepore jftatis &C magni caloris, vide 
licet lulfj 8C Augufti.Cu ifto pufucre,»n 
mortificaba oes fifiulas curabiles, et cum cauterio R 
reo,autaureo.Aliqfietiaponebacupuluereafph0 , 
lorum antcdufioregalga^drac.i.autdrac.fj.fecun1^ 
maiore necefllratc mundificationis:cttuccrat fort’ 
opationis.Etifta talis compofitio,no firnifiin c° 
poribusrobuftis,et fortis coplexionis.Facfta n\orW 
catione tali totius carnis vfq; ad os,cu puluere,u . 
gucto antcdicris, fuperpone mortificato,butyru, 
axungia,vt efchara.remoueatur.Remoto 
to 8C efchara,afpice osbfi:& fi fuerit corruptu,cai|f 
rizaipm,vfq;adcius,pfundu& cocauitare,cucau,: 
rio pudalfietpforaipfum ufq: ad aliaparte eius,ft3£j| 
faniespnafum fluat:cttucremoueatur cfcharaill 
butyro,autalio unefiuofo putrcfadiuo, q remota,P 
mudificetu r Iocus,cu mudificatiuo,di do in cap«rU. 
pcedctibus:deinde incarnetur&T cofoIideturcupu' 
ueribus ia dictis in capitulis pcedetibus:aut cu unguc 
tisfadis ex eifde.‘additis caera,et oleo,fufficientibuS* 
BeapoftcmdtecalidOjUclfrigidoJaniofojnaur^ucl 
circa aurem. Cap, X 1111. 
- , . 
A Diftudapa, fequiturfebris,falte du fuerit 
materia calida,quu fuerit vero de materi'3 |r‘ 
gidano fic fubito feqtur febris,nifi dii 
c * calidi apatis, funt,dolor acutus,cu pune^0 
quada,baculatione,& graucdine:etfebris) 
uafio,fubito a principio:et locus ex uifu eft rubeus' 
Hamatus, autcitrinus:&in tactu, fentitur calidus 
ceftiue.Et illud apa inducit alienatione,& 
f$ua,et aliqn morte:faltc du fueritintrinfecatu ncr^l|j 
o > uerofrigidifuntoppofitaantedictis.rmoft 
Olgna tlt podus quodda,<3<: grauedine,nec 
bet, nec fentitur punctio, nec pullatio,nec febris ft’ 
to infeftata mo forte nifi hora 3rl, 
rione,& alteratione humorum,in loco illo, eft 3,1 
nis cerebro:vnde illicfpiritus inflamatur, 8C coR 
talis inflamatio cordi:8>C tunc fitfebris aliqn. Cur3 
lidi,eft,feftinarc fubito in phlebotomia a princip'0’ 
virtus, dC aetas cdfentiant: videlicet in aetate 
vfqiad.xxxv.vel.xl.annu.In alfjsaute3etatibuS>% 
vetofarum appofitiofupfpathulas. Supcrloco 3 
apato ponatur oleum dc chamomilla,et oleu lifi® 
cum pinguedine gallinacea, 8C butyro, calidis,01 
bis.et hoc,fiuc apa fit apparens,fiue no.Facta vflC J[ 
neantedicta, fuperpoaturfubito emplaftrum, , 
ficfit.Rc.maluauifcibn mundati,8C lotiaforditi^ 
cifi fruftatim,& optime cocti,&! piftain moduiuf 
ris,lib.5. aut lib.i.fa. focnugrcd. femi.Ii. fa. , u 
chamomiIle,ana vnc.i.vitellos ouorum coctoru 
prunis,numero.iij.oleililiorualborum, 
olei chamomillae,ana vnc.5.butyriadfufFicicnti3’ . 
fit bene pingue, 8C cu aqua decoctionis &P c0 
dictae,fufficicnti,fiatcmplaftrum:dcquo,fupcr^ 
cxtendatur,facta antedicta vnctione,8C calefacti 
plaftro prodicto. Hoc enim emplaftrujapofteru3 
turat,molIificat,partim rcfoIuitIeuiter,& 
confequens mitigat. Si autem per hoc dolor non 
fauerit,ponaturin aure,ct circa aurem,de °}c°,(^^cliy 
ficfit.Re.oIei appn eC / 
SC optime a faece depurati, ana vnc.i.corticum m 
dragor^, feminis hyofcyami albi, 8C fcm.pap^u^f{ 
bi,ana drac.fj.terantur ola optime, 8C fubrilift,n3 
bellentur;6c cum antedictis oldsmifce^nturiq11 LIBER PRIMVS 
t0 «fido, SC calcfactOjgUftatim auri imponetur,circa 
Suttas.iirj.aut fic, pro fingula vicc, quo faedo, fubito 
Ctr,pladrum antedidu toti auri fuperponatur,remo- 
dolor per olei antedidi impofitionem, SC 
ptr empladrum, apoftcmatis maturatione confe- 
partim etia dolor mitigabitur. Fada matu 
aperiatur apodema cum ferro, SC in 
trUmento acuto SC decenti, Sc extrahatur fanies to- 
prima uice, fi condet virtusiaut de die in diem, fi 
*j^condet,deinde mundificctur locus,cum ido mu- 
!bcatiuo. Reci.meIIis,lib.i.farri.hordei,vel filiginis, 
clfpelcae,vclaucne vel lupinorum,lib.5.farcocollf, 
drac.fj.aluminisrochae,anadrac irj.pul. 
Puluen;rentur,&: cribelletur optime,& omnia fimul 
de quo mundiffcatiuo,fuper aure, SC intra po- 
calido femperadu,propter neruorumfrigida 
c°fnplexio ne. Fada mundificatione,incarneturlo- 
confolidetur vltimo cu pulueribus,confedis, 
j^ra et oleo diffidentibus additis. Aut fiin aure valde 
fueritapertum apodema, mundificctur cu illo 
myr 
drac.fi. mellis ro.colati,unc.i.croci,drac.i.fpl 
*?fiardibnpulucrizat3e, fcrup.fi. mifce, SC de ido mc 
Jcarninccalefado,auriimpoaturguttatim,ut prius, 
rr‘undificat,& dolorcfedat .Fadamundificationc 
*)er-vi.aut. vifi dies, lauetur tunc omni die pod hoc, 
interius ter cum vino decoctionis turis SC madi 
confoIidabitur cum hoc in breui. Vtatur di£- 
a‘rigida & ficca, SC ab omnibus vaporofis fe abdi- 
e3t:a vino puro totaliter fibi caucat, vtatur pro fuo 
Potu, 
vino granat.agredo.& huiufmodi, cum aqua 
?0cta,ruccharata:etbreuiter regatur regimine, dicto 
V1 capitulo de Ophthalmia calida. Frigidiauteapo- 
‘emat/s cura,ed fecundu localia,vt patiens omni die 
cum oleo antedicto, SC pingucdinibusillis: 
oleifpic$.& amygdalarum amar.ana vnc.5. 
etia de ca vnctionecalidainaure,fiapodc 
fuerit intus in aure reconditum. Facta vnctionc 
P°natur fuper loco 8C tota aure empladrum tale. Re. 
capita allfi.ifi. coquatur optime fub prunis, 
mundentur SC pidentur:quibus addantur.fi, 
ouorum fub prunis por- 
benepidatae,vnc.lifi.autplus,utempladrum fitbc 
jf Pingue, 8c cu meile quantufufficit ad omnia ante- 
JS5ainC9rp°radu:autcum decoctione abfyn 
j origani fufficieti,fiat empladru. Et poliunt ad- 
1 farinae SC olea,& pinguedines,& althaea cocta SC pl 
t> maturetur,!? fit neceflaria maior matura- 
ri ni ollificario, refolutio, ac doloris fedatio. Diaeta 
tlUs fit,quae dicta edin cura Ophthalmiae 
A^^nhoru IocaIiumappofirione,purgeturpatiens 
jj1 Pilulis dictisin capirulode vngula&: catarhacta. 
maturatioe huiufmodi apodematis, fiueea 
ferreo acu- 
q5 fi fuerit apodema intrinfece apparens,et facta aper 
ac fanie extracta fubito, prima vice impleatur 
ClJs duellis duppeis aut lineis, intinctis in albedinc 
roCSC croco calidis actu,8£ hoc fi fluxus fa- 
n°n infedarct,quia fi fic,tunc dimittatur o!eu,5C 
- y5fur refiduum antedictu pulueris condrictiui fan 
fluxus foret habendus.*ct fi non,folu illud rc 
ft Uurnfufficiat. Si vero no fit fluxus fanguinis infe- 
totuid antedictu ufcpad tres dies.Pod 
c v?ro mundificctur locus mundificatiuo,dictoin 
capitulo, in cura apodematis calidi:autmun 
dificatiuo dicto in cap.de apodemate faniofo in capi 
te;quod dicitur mudificatiuu defarcocolla. 
veroincarneturlocus, Sc vlcimo mundiffeetur cum 
pulucribus,aut vnguends, dictisin capitulisantcdi- 
ctis:<SC etia infra dicendis,in fine praefentis operis. 
T>eoppilatione ftfta in aure propter etrrumen ,ucl for* 
ditiem,ucl propter rem aliam qualccutujue,cr de 
furditate quomodolibet cotingente. Ca. X V* 
MAnifedacd haec aegritudo ex feipfa,ex narra- 
tione infirmi. Si ergo oppilatio foraminis au- 
ris facta fuerit propter aliquod apparens in aure, fiuc 
tale fuerit caerumen, fiuc Iapis, fiue aliquod aliud du- 
rum non cedens tactui, extrahatur cum indrumen- 
to ferreo fubtili vncato, decenti. Quo facto, fi dolor 
in aure remaneret, ffatempladru dictum in capitulo 
de apoftemate faniofo x aure, aut cu faeculis, aut cum 
fometationibus dolorum fedatiuis, tibi fatis notis. SI 
vero itraueritaurc quid liquidum fluidfr, ficuraqua, 
aut aliud fimile, ponatur intra aurem olcu amygdal. 
amararum, 8C fpicae,guttatim, SC tunc inclinata aure 
fuper terra (altetur fuper pedem pluries SC pluries il- 
lius partis Sc auris, aut hora quietis, ponatur frudum 
fpongi? ligatu in capite fili, et dimittatur caput fili ex 
traaurem pendere: SC detficfpongiainaurcperdiei, 
autdrca.Poftea extrahat violenter fpogia:& fieexi- 
bitidfluidumfpongiaimbibitum. Siautefurditascu 
.torohocin tali difpofitioncrcmanfcrir,ia fignum,q> 
oppilatio ipfaeft ,aut propter aliquod additum ibi 
natu,& fu perfluum debito naturali, apparens ibi in- 
tusin modum aut propter oppilatione in 
nerufs. Si ergo fuerit propter alfqtf ibi natu, vc eft po- 
lypus,aut enmneria alia, tunc idrcmoucaturcu ferro 
acuto optime incidente: vel cum filo fericino duplo: 
puteum fetabouinafeu caballina, ligatis ad pede cius 
eminentiae, SC fortiter ftrictis,vt pes ilie totaliter cor- 
rodatur,fipofiib{Ie cd. Quo facto cauterizetur locus 
ille: vbi pedisradix remanfit, cu ferro igniro.f.caute- 
riopunctualfdeinderemoueatur efchara cum buty- 
ro. Podea mudificetur locus fi expedit,cum mundifi 
catiuo dicto in capitulo.deapodemate faniofo in au- 
re:aut mudificetur cu terebinthina SC mellc,ana vnc» 
5.farcocoIl3e,myrrh3e,anadrac.i.&.5 mifcc:auc addi 
tis caera 3C oleo diffidentibus, fiat vnguentu: de quo 
'duello intincto, locus mundificctur. Facta mundifica 
tione per. v.aut. vi. dies, locusabluatur omni dic, cu 
vino decoctionis myrrhae,fpic£.et madiches,vfq; ad 
curam perfectam. Si autem pod haec omniafurditas 
remanfcrit,purgetur patiens cu pilulis de aloe,& aga 
rico dictisin capitulo de vngula.Fadaida vniuerfafi 
purgatione, ponaturin aurcoi dieguttatim, de oleo 
ido. Red.olei deamygd.amar.veldeperficis,vnc.if. 
olei fpicc.vnc.i.cadorei optime in dicto oleo diflbla 
ti,et puluerizati,amcos nige11^,codipulucrizat.et cri 
bcllat.optimc, anadra.i.mifceomniafimul, Sche ut 
bulliant bullitione vnaleui, Sc no coletur,SC co vtc- 
tur vt dixi. Ab olbus ventofis cibis fc abftinear, vt le 
guminibus,nucibus,& huiufmodi,vinum albuaro,* 
maticu bibat fubtile, femplymphatu de aq decoctio 
msfaluie,rofmarini Carnibus haedinis,ca- 
dratinis, vitulinis, aeparuarum auium, non degen- 
tium aquis vtatur:porcinas,bouinas groflas vitet,et 
huiufmodi, vitellos ouorum tremulorum in vfuha- CHI R V R G I JE GVLiBLMI 
bcat.Pro fuo ferculo,vtatur brodio cicerum cum an 
redictis carnibus, aut pane mollificato in brodio car» 
niu diftaru, aut leuibus cibarrjs, aut etiam quandoqj 
Vtat huiufmodiherbis, ficut fceniculo, pctrofelino, 
lrifoIio,boragfne,& fpinachrjs:defarre,rifo, 8C ciceri 
busfracftis quandoq? fumet prius. Quadoq? etiaante 
didlas carnes condire poteft, ci!fapore fa&o cx maio 
rana,origano,faluia,menra,& huiufmodi, 8>C cu clna 
jnomo, gaIanga,cardamomo,maftiche, nuce mufe. 
gariophyl.Sd huiufmodi aromaticorum no acutoru 
multu,ana dra.i.aut croci femper, drac.f.et via 
ifta curari poterit. Si autfurditas procederet ab Oppi 
latione caufata ex abundanti huiditate fluente ad ner 
nos auditus,et foret patiens robuftus:facfiis 
libus purgationibus,8C ordinata dietaia diifla, poifet 
poni cauteriu fuper capite,in medio comiflure 
duo in partepofterioripofi:aures,& 
principium manifeftetur,&!: cerebro coniungitur fed 
iionfum vfusifio modo.f.fuperiusnominato. 
Be ucrmibus et carne abolita,nata in aure caufanti* 
busfurditatem. Cap, XVI. 
SOIo vifu 8C tadu,illa $gritudo cognofdt. Cu- 
ra. ergo carnis natae fupfluae, ia dida cfi fuperius. 
Cura ergo uerm,^?^tcurn oleo illo auri inicdo.Re, 
afucci abfinthrj, fucci rutae,optimc depuratoru 
afece,ana ync.i.aIocs optimepuluerirati 8c cribrati, 
ana drac iij. olei dc amygd.amaris,aut perficis,aut ab 
fynthij, vnc.i. croci, omnia fimul,&: de 
boc calido omni diepoatur bis in aure guttatim,Imo 
claudatur deeoin aure cubombyce,hoc enim inter< 
ficit vermes fubito, dC fic exibunt mortui, 
baturcu pfcicarolis. Aliud fortius adide. Re.fuccoru 
antedidoru,&T fucci foliorum perfid,ana vnc.i.aga-' 
rici,optimepuluerizati et cribrati,dra,5.aloes,fcrup. 
lj.colocynthidos,fcrup.i,croci,fcrup.i.5.olei deperfi 
cis, vel de crifomelis vel de amygd. vnc.i,mi 
fce, cu eo; vtere vt dixi ex alio. Si aurem caro qusediS 
mollis,tenella, rara,fpogiofa, ac pelle difeoopertaibi 
fuerir,cum folo vnguento viridi vel apofioloru mu 
dificetur,et quu mundificata fuerit perfefte,abluatur 
tunc locus ol dfe,cu aqua decodionis 8C ma 
ftiches,autcu vino,& eritmelius,& fieper continua 
lnftantia,cum iftis rebus curabitur,dumodo fuerit ca 
ro talis,qualisdidaefi.Siautfueritearo dura callofa, 
tunc oportebit te couerti ad cura, in capitulo imedia 
te praecedenti tafta, fcilicet cu 
tibus corrofiuis5aut huiufmodi fortibus. 
Dc polypo nato in nafo ctc. Cap. XVII. 
Hific egVitudo eft facilis cognitionis,quia folum 
exafpccfiu in nafum infirmi,medicus poteft fci 
re, vtrum ibi fit polypus fimpliciter,aut polypus can 
crofus.Polypus enim eft eminentia quadam carnofa, 
autmuccofain naribus,habens pedem in modum fi» 
cus:&eft multaeinuolutionis, 8C habetdiuerfitatem, 
8C differentiam inter fc. Nam alius eft cancrofus,alius 
vero non. Polypus enim cancrofus fcetet fcctore ma 
Io 8c horribili,habetduritiem notabile 8C humidi» 
nigredinem,et emanat ab eo virus nigrum, 
autliuidum,fluidum,indigeftu,&non eft multifen» 
fus, videlicetdoloris. Non cancrofus vero,priuatur 
iftis conditionibus, 8c habentpedem, quandoejam» 
bo,in modum ficus, vtdixu 
t . . . , . o • .jjtf 
p' curam polypicancrofi,nonIaborcs,ncc|* 
das,cum non recipiat modo aliquo curatl , 
nem, fcd potius per id couertitur ad peius, quia nt 
ceratus, 8>C corrodit nafum 8C partem vultus; IH 
go horror te dimitterc,et non fumas vnquam ciu5 
ram,nifiblanditiuam ponendo fuper loco 
humida non multum, SC circaipfum frigida&P3 
ficca defenfiua,ncampliusprocedat 8C deambuR 
Cura vero polypinoncancrofi,cft, vt primo 
tur patiens cum pilulis his. Rcd.fenae, epithymi»*1^ 
praeparat?,turh1 ? 
ana drtc.j.myrobalanorum indorum,vnc.5.pu, 
jrizanda, puluerizentur 8C cribrentur optime, 
conficiantur cum fucco polypodfi viridisfi P° 
autcum vino deco<fHoniseius,dofiseft,drac.i» 
purgatioe vna,uel duabus fi expedit,ungas orn**11 
cum oleo rofa.pinguedinegallin?, & j 
nugraed,&fem.lini,miftis & calidis: ficfac 
tres dies Ipoftea liga polypum radif6 ? 
quanto plus poteft cum filoicrici duplicato;ef 
taliter ligare non potes, cape eum cum C 
fortiter,& ipfum eradicafecundum . 
femper cum antedicfta mollificatione:& ftudcina 
plificandonarc infirmum, cum tenta de fpongia? 
de radice ariftolochise rotundae,aut de ferico, vt & . 
liuspoflis operari. Si autem eum perfe&e eradica 
ris, non indiges alio, nifi vtpoftmodum 
locum, vbi eratpolypus cum vnguento uiridi 
& dicendo in fine op eris,fafta prius fedatione W* 
fanguinis,fiexpedit,etdoIoris.Poft ucro mundi 
tionem abluatur omni die locus bis cum vino de . 
dionis myrrhae,maftiches,rofarum,&l corticis 
torum,Siautem ipfum perfefte non poteris cray1 
re cum tenaculis,aut propter dolorem,aut 
radicem,amplifica narem cum tentisantedidiV1 
pofiis pedem polvpi videre optime,8C medicinaS 
pereo ponere:8C tunc mundificaipfum cum vng^f 
to viridi di<fto,aut cum vnguento apoftoloriifl 
cum vitreolo, autalrjs corrofiuis pluribus, aut y 
guentis, aut aquis, autcauterrjspotcntionalibuSjF , 
nendo de his fuper eo vt corrodatur. Fadaift 
do mundificationcloci, fi eftpolfibile, procedet 
cumincarnatiuo 8C confolidatiuo,didisincap,^y1> 
fuperioribus,et dicendis,cum vino decoAion15 
rhae,quodrarificatlocum confortandoneruos, 
mando carnem.Sed attede hic unum,q? fi PotC 
terizare ipfum a principio, autpoft cius extirp^1 jj, 
cum tenaculis,aut filo diAis,cum cauterio puj 
pofito per cannulam aeream, aut ligneam, erit 
bonum, 8C melius cp eflepoftit* Et nota q? fi fip£ 
dis eius confequi non potes, aut cum e, 
dieftis, aut cum cauterio, 8C ipfum perfecte cr, Lfiii* 
8C hoc propter infiltrationem eius magnam,1*1 
culis maxillaribus nafi, quas non confequitur 
certe tunc redibit aegritudo nec cura erit pcrfet fti> 
Diaeraeuisfitincibo&potu&alrjsrebus non 
ralibiiSj ut difta eft in capitulo de furditate 8C 
oppilatione. # 
Dcpuflulis albis,uel liuidisjiel ruheis,aut mgrl 
in nafo apparentibus:®1 dc inflatione cum ru- 
bedine oculi crc. qu£ dicitur uulgo, 
H gutta rubea, Gr, x V 1H. {i 
2£c f gritudo?appeUatur rapbad^cfid^^ L r Be R 'P R IMVS 
’Snificantibus lepram, SCipfam praecedentibus, dC 
ft ex 
‘0} aut ex cholera adufta, a calido 8C ficco uincente 
a melacholia. Signa cp fiat a phlegmate falfo fuc 
ai,tudo puftularu fup nafo,aut maxiUis:& fentitpa- 
llenscum eispruritu notabiIem:&apparethumidi- 
cis, quandocj;alba,quandoq; citrina,& aliqua- 
diftillat ab cis talis humiditas: 8C apparet circa iftas 
t)uftulas, cruftaequaedaparuae, magnae, 3C 
caru in tota facie:8C non funt huiufmo 
multae rubedinis. IHaru ucro,quae fune 
adufta,figna funt oppofita:quia cales fune 
corporis,dC acut3efummitatis,citrinae,inflani 
?at£, rubeae, priuataehumiditatcfacis multa fluente. 
fentit patiens ex illis dolorem 8C mordicationem 
9cutu,in collo 8>C faefe. uero puftulae,quae fiunt 
** melanchoIia,funtfufci coloris,pruritu debiles, du 
huraidt 
fluida faltem. 8C habitudo patientis huiufmodi, 
ficca melancholia, iqhumida. 8C quum cor 
feu crepatur aliqua iftarum, SC coprimen- 
cogitur exire quod in ea cxitadcopadum,in mo 
iftUrn cftcris albi aliquantulum diflbluti. & uocantur 
puftularu,goifoni. Signa uero illarum, 
fiunt exfanguinefunt, magnitudo earum, hu- 
mollities,rubedo notabilis, cu m pauca fufee 
,ricfupCr facie:&qiK)dcxitab eis,eft rubeum grof- 
u^,multae quantitatis:8C habitudo paticntis,eft hu- 
calidisrebus, 
carnibus,uino,mcllc,& fimilibus. 
ergo illius quae fit ex (anguine, requirit phie- 
d boxomiam dc cephalica, fupermanu eiufdc 
fuper ambabus, ficxpedit:fada tame prius 
phlebotomia debafilica, fifuerit pledori- 
cUm corpus : illud fiat in 3etate.xv.annorum,vfqj 
Poft hoc uero, extrahe fanguinem dc 
,c,n diem cum ventofis,dcfpatulis, SC defub men- 
regatur direde cum diaeta, dida in Ophthalmia 
8c a vino totaliter fc abftincat:.& ficppter aera- 
€ni5aut confuetudinem abftincre no poflir, bibat vi 
Urn acerbumjautaliudaccrbu, cum aqua coda ru- 
ctata lymphatum. 8C aliquando, imo faepe,anteci 
j Ul^fuum,fumat duos aut tres bolos portulaca*, aut 
, aut endiuiae codarum, aut non codarum , 
aceto 5Cagrefto:cucurbitis vratur codis,cum 
refto,profuofercuIq,& herbis antedidis, ptiflana 
rdei5farre,panicato,cum brodio pulloru,aliquado 
ta*ur,aut haedorum,aut vitulorum, aut caftratog*: 
jV*husparuis,vino granatoru, agrefto, & huiufmo- 
'agreftibus conditisin tcftula vtatur: vino etia gra- 
/'3tOrum& agrefto cum aqua coda zucharata pro 
-U° potu vtatur, aut faltem vino acerbo de vite, 
rUuIo. Poft phlebothomiam vero, purgetur curri 
tJcodione hac. Recipe polypodrj fcrup.iq.pruno- 
y1*1 damannumcro.x:fcolopendriae,capil. veneris, 
,0larum,cndiuiae,ana M.i.epithymi,fenae, myroba 
*l0rum mdorum,anadrach.ij.piftcturpoIypodtfi 
modo,& cum fcolopendria,& prunis, capil. 
keJlf»*is,& violis,bullianturin aqualib .iij.aur.fj. 8C 
vnaleui bulIitione,& in fine huius addatur 
J?lthymum,add5rurfen3e8c myrobalani,& iterum 
!,antparum,& tunc colentur,& in didacolatu- 
* draehjq.autdiij.diAbluaturcafliaefiftulae, mannae 
4 tftech * uij, 4ut folius caffiae vnc»i ♦ $C, «1/dam 
fumat patiens in matutinis. Si autem hanc dccodio- 
nem fumere non polfit propter abhorrendam ,fu- 
matde pilulis his. Recipe fenae,cpithymi optime pul 
uerizatorum 8>C cribratorum ana drach.i.fcamoneie 
fcrupuli.iiii.rcubarbari drach.5. groffo modo, fiant 
ex his pulueribus pilulae cu m fucco polypodfi deficr 
cati, vel vino eiufdcm decodionis, addendo aliquas 
alcphanginasfpecics ftomachales,vt maftiches,fpi- 
cae,cinnamomi,8C gariophyllorum ana fcrup.i. dofi. 
eft drach.i.autfcrup.iiii.fero, du m patiens tendit ad 
Iecdum,& noncoenet.Super nafo vero,facie,8c to- 
tis puftulis, ponat fero dum petit ledum, faponem 
album vfualem,& dimittat fieper horam, vel quafi£ 
poftmodum Iqcus abluatur cum aqua decodionis 
polypodrj,rofarum,feu cap. veneris. Poftablutionc 
vero vngaturfacics cum vnguentoifto. 
genti viui cum faliua cxtindi,fulphuris viui,anadrti 
ch.ii.ceruflTae,antimonif ana 
rini,ana vnc.ii.cerae vnc.i.& j.mifccceram et oleum 
fitnulfubito in cazolo,& ad ignem diffoluc, 8C 
quofado cum infrigidatum fuerit quafi, 
turpulueres antcdidae,&: mifcebcne,vtincorporcri 
tur:in fine vero,adde albumen.duorum ouorum oj> 
dmeconquaffatorum:vltimo vero,cum totum infrl 
gidarum fucrir,adde argentum viuum, & mifcebe-- 
jqc,& vrere.Hocenim vnguentumpoftdidamablir 
tionc,leuiter exiccar,5d excoriat faciem a fuperfluq 
taliter,quod eam politam reddit: 8C non facies vn- 
.dionem cum fapo.ne,nifiadtempusremotionis 
irularum , 8i cfcliarae,quia tunc non fis cotcntus 
dionefola iamdida.£tattendas quod antcfaponfs 
eft 8C artificiofiusfomentare na- 
fum& faciem torara,claufisjOcuIiscum aqua dcco- 
dionisflorumchamomil.fumi terrae,polypodii,al- 
the$,capil. veneris,SC uiolarura,femi.cytoniorum,f!b 
minislini. Aliud unguentum ad clarificandum facie 
.afaphath&huiufmodipuftulis, faltem calidisfangijl 
jacis,SC eftmagisaltcratiuura malae complexionis fa- 
ciei. Recipeacctofitatis limonura &Iarancii, 8C 
eorum ana vnc.iiecruftaeoprimaepulucrizate 8C cri- 
quantum fufl/citad fuccosinfpiflandos in for 
maunguenti:deindehisaddeargentiuiui extindicu 
unc.ii.aliquiadduntfpumam maris, 
.aliqui cum fololl- 
jnonurafuccx) 8C argento uiuo 8>Cc .aut ffce uini fic- 
,ca dc.omniafimulincorporcntur,SC eo utere. Iftud 
enim poft didam faponis dictam Id 
donem, 8C puftularum aut efchararum remotione, 
confolidatloc.iim,& faciem lenit,3C malam comple- 
xionccalidamobiicit. Aliudunguentum ad puftu> 
las faciei antedidas,& ad eius ruborem,poft phlebo- 
tomiam, 8C corporis purgatione, &eft probatum.. 
Recipe radicis herbae uitulae,uel fcopul£,& eft fpccics 
folathri,& dicituralialinguaalkckcngi unc.ii.puluo 
offisfepiaeunc.i.axungiae recentis porcinae lib.j.ce- 
rae unc.iii.olei amygdal.amar. unc.ii. incidatur 
axungia fruftratim,&: mifceatur cum aliis in cada, 
8C ponantur ad ignem,& bulliant,donec omniafint 
diflbluta, 8C tunc addatur aceti, vnciae.fi. colentur 
omnia,8c recodantur in vafe terrae, & vrere hoc mo 
do. Nafada fomentationeantedida, vngatur locus 
tota facies fcro,dupatieas vult dormi- 
re,ifto vnguento leniter cu digitis.Mane vero, fi fuce 
ricnccefreabfuaP facies cum aliqua dcco dio ne horde CHIRV R G IA 'E G V L ! B L M I 
dei,maluarum,vioIarum,draganti,5<rrofarum,etfic 
continue in huiufmodi cura procedatur. 
*'Jr> autem cius fit ex cholera vincente adufia, 
ura quo ad dictam, eadem eficum ifiapredfe, 8C 
quo etiam ad localia,fed non requirirphlcbotomiam 
vniuerfalem,necrpecialem,nificum peccato langui> 
riiscum cholera notabili. Sed fecure potefi: fieri veto 
fatio in fpathulis,etfub mento:purgatio etiam fiat cu 
'pilulis his faepe. Re.rcubarbari puluerizati,drac.i elle 
Jbori nigri\fcrop.iifi.mafiiches,fpic£,dnnamomi,ana 
drac 5.fiant pilulae cum fucco polipodfi, aut vino dc 
co<flioniseius,dofis,unc.i.Autpurgetur patiens cum 
vino decodionis huius aquc,& mclius.Rc.polipodfi 
m u n di, v n c. fi. au t fic el 1 eb o r i n igri, drac. i.fu m i ter 
3fenae,epithymi,ana drac fi.cufcurae,fcoIopendri£,ca*' 
.ven.endiuie,polypodrj,ana vnc.j.bulliant 
podium,cuf ellcb.nig.fumus 
endiuia, fimufin fuffidentiaqua, 
iumptioncm.Deide addatur his fena etepithymum, 
'£c modicum bulliantitcrum,deinde coletur,8(. cum 
Tufficienti zuccharo dulcoretur, de quo detur mane 
patienti, vnc.ifi.aut.iifi.ad plus. Cura loci puftulofi 
‘clr, vt procedatur cum localibus vtfupra in fangui' 
neispuftulis. 
s-* vero illarum, quae fiunt ex phlegmate falfo, 
efi-pnrr,oin dieta,vrabfiineatfeabomn;bus 
falfis 8C acutis, &gro(Tisdbarfis, fatis notis, 8C vtatur 
breuiter fupradicfla,Phlebqtomia ucro 
lis,velfpal/s,hicno eftneceflaria,neccu peccaro fan-- 
guinisnotabili,vtdecaererisdixi, tnin fpathir 
lis dC fub mento,iuuatiuaefunt,& laudo eas.Pharma" 
eia igitur efi; optima, purgetur ergo patiens cum pilu 
lis his. Rccip.turbith, drac.fi.ellebori, 
nae,epithymi,fu terrae, ana drac.fi puluerizentur om 
niafwbtilifer,&T cribrentur, & cum fucco polypodfi, 
aut vino efi,drac.i. 
autfcrop.iifi.autcum hac dccocflione. Reci.polypo-» 
dfi, fu. terrae, ana dra.ifi.turbith,drac.i.&.5.cl!cbori ni 
gri, drac.i.fenae, epithymi,ana drac.fi.contundantur 
$C bulliantin aquadulcij vnc.vi.vfcpad drac ifi in fi 
reeiusdcco<flionisfuperaddaturfenae, 8C epirhymu, 
SC tunc colentur,etifiadeco<flio dulcoretur cum zuc 
'charo,vnc,ifi\aut.fi.aur.i.mifce,& detur patienti, 
te diem. Ad curam vero loci puftulofi,proccdatur re 
<fle cum his, quaediefla funtfupra nili forte cp ablutio 
faciei fit cum decoeflione fu.terr^,polypodfi,furfuris, 
ctfenae&c.Decocflio etiam anredicflaeftconucniens, 
&C fic procedatur in eius cura,&bene confequetur. 
f autem cius quaefitex melancholiaadufta, efi, 
vtI*n v, tafua vtatur diaeta narrata in cura cho 
lericarum faphati,fed non bibat vinum itaacerbum, 
fed album fubtile,non multae dulcedinis,aromatica, 
lymphatum tamen cumaquacocfla.Phlcbotomiaau 
'tem vniucrfali,autparticuIarinoindigetomnino, ni 
fi cum forti fanguinis peccaro. Pharmacia autem vni 
uerfalis, aut particularis bene efi: ncceflaria: Aprinci'* 
pio autem localium applicarionis,applicetur velpur 
getur ifie patiens, fcmclin hebdomada,cum 
Iis.Re. ellebori nigri,drar. i. fenae,epithy mi,maftiches, 
cinnamomi, ana indorum, 
drac.i.aut.5.1apidislazulioptimeabIutiinferocapri> 
no, drac.i.fcamoneae fcrop.fi puluerizentur omnia 
fubtiliter, 8C cum fucco polipodfi, aut vino decoAio 
nis cius fiantpilulgjdofis cft dracti.aut fcrop.iifi.Si a« 
- tem pilulasfumerenonpollet, quiainconfuetus, 
aliacaufa, detur ei dccocflio haec. Rcci,ellebori WPj 
drac.i.polypodfi, drac.ifj.myrobalanorum indor^ 
drac.ilenae,epirhymi,anadrac.fi.contundanturO->3 
tundenda, 8>C bulliantinaqua, vnc.x.vfc^admtdi 
confumptionem , addendoin fine decoctionis fup? 
fenae,epithymi,& dulcoretur cum ruccharo, drac4* 
poftquam colata optime fuerfr,detur tunc mane,p3' 
tienti, tota ifta,aut faltem, vnc.fi.&. 5. ventofationt?1 
autem in fpathulis 8c fub mento, laudo bis in men' > 
aut faltemfemel. Cum localibus vero proccdarU » 
vtfupra dixiin alfis,nifi q? ablutio faciei fieri debetc 
decoAione ellebori nigri, fum.terrf, vioI.& capv 
neris, Etifto modo procede, 8C tibi benefufccedtf 
Deus voluerit. 
. De inflatione faciei. 
q * 8C cura inflationis vniuerfalisin f0f3 
■ facie, qu$ dicitur in uuIgaribuzRa£3’ 
vel aura ceruina, vel gutta rubea, hoc modo habe 
fur,femper enim haec aegritudo fftex fumo venef1 
foleuato vel humore calido, 8C fignu cp materian* 
rit maligna,er uenenofa efi,quia poft eius 
capilli capitis, 8C barba, 8C hoc propter infe<flionc f 
corruptionem radiciscapillorum ex fumo ethuin , 
re venenofis, indueflam. Signa aurem eius, dum f 
pit,funr, quia tunc fitpruritus in facie fortis, 8C in c / 
pirc,&fnloco in quo incipit,& veniunt primo qu*3 
dam eminentiaein modfi inflaturae,poftremo 
inflatio rotalis in capite,8C facie,inflatur quand 
in tantum oculi, q? nec videre potefi patiens, 
totum efi rubedo cum inflatione multa, quaefemp 
comitatur hanc aegritudinem. 
p» eius,fubiroinprindpio, reqritphlebotofl1 ’ 
1 a fi virtus 8Caetas confentiat,&cum hoc 
fationem in fpathulis, autfolam ventofationen1? 
tute etaeratediflentientibusphlebotomiae. Fa<fl3P|, 
botomia, mundificeturpatiens cum deco<flionc 
pradieflain cura pullularum rubearu cxcholer33 
fia,vel cum pilulis ibidem di<flis,& primo fiat cif 
cuario talis, 8C poftpurgatio,& 
maluarum, viola.capil.vencris, fcolopendri#? 
drac.i. coquantur in lib. irj.aquae, vfq: ad 
nem vnius librae, 8C tunc coletur, dC in colatur3 , 
liant fenae,epithymi, drac.i.thamarindorum,pr]1 jp 
rum damaf.ana drac.fi.& iterum colentur, 
<fla colatura accipiatur, quantum fufficit, 8C ibi & 
uatur,mane,melIisrof.anadrac.i.&.5.falistrin y 
me,vnc.5..fumatipfum igitur,8>C non teneatmu $ 
e u m i n i n t e fli n i s, I m o fla r i m, q u a fi ip fu m e m i ftaf,’jjc 
fedetiftudpluricsfcilicetbisin die, aurfaltcom 
femel. Et omnes aliae medicinae quae dantur A 
omittantur fi eftpoflibile,hoc enim materia tr 
contrarium, 8C alteratleuiter,&fine molefiia. c 
vero tora 8C caput a principio emplaftretur ci,nl 
repcufliuoleui.Rec.fucci foIathri,fucdfcmpuiu£’ jf 
ci portulacae, ana drac.fi. olei viol.oleirof.ana d«* 
dofis,vnc.5.boliar.unc.i.5.farinaelentium,f3‘bf^3j 
ana.drac.i.5.fepicaprini,unc.rj.bulliatleuiterU 
infpilfatione, aut no bulliar, fed incorporetur h 
etfacies emplaftretur. Ethoc fiatufq; addcclin3t 
& tunc abluatur facies cum 
ruchamamillae,maioranaedC hordeiae, 
fit, vt comedat micam panis lotam in aqua p ordei,aut cius pdflanam, far 3c huiufmodi 
r,Eida,zucharu,& vinum granatoru,laducas,end! 
las>portuIacas cum forti aceto comedat,5C cucurbi 
8>C breuiter cius di$ta fit cu fri 
& humidis:fumatenim maneftomachoiciuno 
uchari vnc.iirj.fericaprini cum lade feminum co- 
granatorum cum zucharo, vinum 
•fis omnino non bibat,nifi forte ob aliqua caufam, 
■p tunc bibat vinum album agreftofum, vel vinum 
granatis,vclagrcfto cum aquazuchari lympha- 
pro fuo potu, carnes nullas comedar, vfqj 
dfcdadonem huius morbi, fi virtus tolerat: fi non, 
carnes pullinas,codas cum laduds,aut cn- 
lu,a,aut feminibus communibus,autportulaca,aut 
aut agrcfta, aut huiufmodi frigidis altera- 
In fine vero, aqua cicerum rubeorum vtatur, 
°$oru in carnibus hxdinis,vitulinis,caftradnis,aut 
Pollinis* &4fic curabitur patiens,fi Deus voluerit* 
£>efciffuris labiorum. Cap, XIX* 
LAbiorum fciflTur3e,non fiunt nifi ex humore fal 
fo , autadufto vrend, SC exiccati humiditatem 
Ubiorum,aut extremitates nafi quandoq?:nodus ve 
r° Ht ex phlegmate groffb gypfeo: quadoque edam 
t3cmelancholiaindurata&exiccata.Etfcias hic, q? 
habet quandoquefacculum feu cyfdn in quo 
j.°catur 8C voluitur nodus.quandoq? vero no habet 
.acculum: fed infiltradonem quaedam, S>C tenacitate 
cum lateribus partis fanae. Signafciffuraetalis 
vifu coIligutur,quia primo ibi cftfolutio 
Hu*dam in modum cfcharae: 8C eftloci caliditas, fo- 
*,fo amplior. Nodus vero in tali loco cognofcitur 
fi«a folo tadu 8c vifu.Qui enim habet nodu,facculus 
Cedit tadui,quum digitis praemitur &palpat»Infiltra 
vero non cedit fic, imo fixus fiat in loco vno* 
QUra vtprimopurgetpadenscupillu- 
a lis in capitulo defaphad cholcricaadufta,aut 
decodione ibide dida,5C hoc fi patiens debitae 
8>C coftantis virtutis fit. Regatur edam ifte cum 
‘Sta illic notataffocus vero curetur cum vnguento 
u°dfit fit. Re. refinae, terebinthinae, dragathi,ana 
nc*5 pinguedinis gallinae, anferis,&tefi;udinis,ana 
nc*rj. far i nae fce. graeci drach. i. &. 5. caerae vn c. ij. olei 
dulcium, olei maftiches,ana vnc.ij.j.ar 
enfi viui, fulphuris, ana drac.iij.componatur fic, li 
prius mollificaro maftiche cum vino 
j5jgnem fimulcum cera,oko, &: pingucdinibus:de 
j decoletur: & tunc cis admifcefari. fccnugraeci, 8C 
adignem, quum infrigidatum fue- 
c,ttotum:hoc tamen adde, argen.viuum 8C fulphur 
8C tunc omni fero dum vultpa 
‘etls fe acj ponere,vngatur locus cum ifto vn- 
|utnto,fada prius fomentatione labioru oculis clau 
t s,cUm aqua decodionis fulphuris drach.i.fu. terrae, 
t.rdei,anadrach.i.&.5.autdrach.ij.&Cifto modo in- 
to C Cl,rare hanc difpofitione fi potes: fi aut iftud no 
cautcrizetur locus fciflus cu laminaar- 
fce!}tea, vel aurea, uel auricalchina, uel ferrea aut fup 
hiras: &C intercas ponatur de alumine fccds vini 
enimalu 
dimiffumperhoram fuper lo- 
vtfcrrumignitu.Facta cauterizationc 
LIBER PMMVS 
8>C remota efchara cir adipe galluif, butyro , lardonc 
non falids,ana vnc.iipolei amygd.dul.drach.iii.cerg 
drach.i. procedatur tu necum vngueto & lotione fu 
penus didis in praefendeap.Contra nodum vero fic 
procedatur,fiuehabear cyftin , fiucfacculu, fiueno, 
mollifica ipfum cum pinguedinegallinf, butyri non 
falitoruana vnc.i.molIificenturgumm£ 
inacetopernodem:deindecliquatur ad ignem in ca 
liquefactis coIetur,& iteruad igne 
bulliat vfcp ad aceti cofumptione 8C aliquaru ipfarii 
mfpifTadonem,quo facto liquefiant pinguedines,cc- 
ra 8C oleum colentur,SC gumis admifccantur,5£ no- 
dus vngat,& curabitur.Sed nota,q? huiufmodi mol 
lificatio magiseftneceffariainnodo non habente fac 
culum infiltrato,c|inhabcte,qui nodus fic tradetur. 
Accipcnodum taliterintra duos digitos tuos finiftrc 
manus,&cxprimeipfum ad exteriora fortiter,fi vis 
trahere ipfum per exterius, vel coprime ad per intc- 
riorajfiper interius volueris illum cuellere, 8C tucc3 
raforio incideleuiter fuper pelle cooperiente eum,nc 
incidas folliculum fihabct,ettuncexprimeipfum for 
titer,vtcxeac,autcum vncino tuo,violenter ipfum 
euclle,fuauiter rame fccundu infirmi toleradam,quo 
factOjimpIelocum cum fedantibusdolorem 8C ma- 
lam coplexionem calidam remittentibus,3C fangui- 
nis fluxum reftringcndbus, vt cum albumine oui,c3 
uitello.,olco rof 8c croco mixtis; deinde mudificalo- 
cum cum mundificaduis, didis in capitulisfuperiori 
bus muItodes,et dicendis:S£ fiquidremanferitdefol 
liculo feu facculo, vel de radice eius, ipfum confumc 
cum vnguento viridi autapoftoIoru,authuiufmodl 
corrofiuis,quofado,incarna& confolida locucum 
medicinis didisfuperius,adhoc valentibus» 
Dc lingua ere. Cap. XX* 
RAnuIa,eft eminenda quaedam fub lingua apud 
dentesanterioresinferiores , in modum cuiufc 
da carnis fpongiofaetumidc,& apoftcmate,& quan- 
do eleuatur lingua cumfpathula, tunc ipfa apparec 
qucdaalialingua fixafians fub vera lingua, 8C qiicp 
qaptercaloreecinflamationein Ioco,fequit fcbris,<3C 
rubedo totiusfaciei 8C coULdCjppter m axi mu tumo 
rem,& pa!fionc,qncj; fequitur fuffbcado dC mors. 
eiusrequiritfcftinantiam, etcurialitatem, 8C 
caUfelam , propter affinitatem eius ad can- 
nam pulmonis.Subitoigitura principio fiat phlebo- 
tomia a cephalica manfis,fi $tas 8C virtus confendatr 
immo 8C prius de bafilica,aut media feu communi,!! 
fuerit corpus plenum, (anguineum &robuftum,auc 
fiat uetofatio in fpathulis,fi uirtus 8C $tas non confen 
dant &c.FadaphIcbotomia,aut uetofadone,cape ra 
nulam cum uncino tuo ferreo acuto iti cminendafua 
firmiter, & tunc incide eminendam illam torale,non 
multumprofundaincifioneproptercannampulmo 
nis ibi uicina,qua eminenda remota, per mittatur faa 
guinem fluere aIiqualitcr:poftcafuper loco incifo po 
natur modicum uitriolirof puluerizad,uel aluminis 
zucarini cu m fale nitro,aut cau terizetur locus cu fer- 
ro ignito, et fic dimittatur per aliquod tempus, do 
nec efchara cadat per fe, deinde cum dccodionc ui - 
ni, aluminis,rofarum, maftichcs, adu calidorum 
abluatur locus, cum vino decodionis myrrhac, ma- 
fdehes 5C turis, vfc£ ad finem confolidadonis. Con- 
tragingiuaru cQrrofionem,&nitroficate ipfarum. CH1RVRGIA G V I L I E L M I 
primo purgetur patiens cum pilulis, aut decodione 
didis in capitulo,dcfaphati,codis,aduftis.Deidefiat 
gingiuarum fricatio cum aluminezuccharino &fpu 
ma maris,8C fale nitro,rofis,et maftichepuluerizatis; 
deinde poft hoc fiat ablutio cum aceto fquillitico,aut 
cum vino decodionis antedidsc, modico adiundo 
aceto,& ifta fiant in die bis,mane.f & fero, 2>C poftfri 
cationcm 8C ablutionem, ponatur fupcrgingiuispul 
uismaftiches,dragati,etthuris,itac£glgiuisadherear, 
fi pollet recipere de pilulis antedidis, bonu efferante 
localia vt dixi, aut de pilulis ex aloe 8C agarico, didis 
in capitulo dealbugine 8C ruptura corneae,autrrochi 
fcum de terbit, ibidem didum. Diuertuntcnim hsec 
materiam currente ad gingiuas,et fic melior fubfequi 
turlocalium applicatio 8C operatio melior. Puluis 
optimus ad confirmandum dentes moros. Re.coral- 
Iorualb.& rub.vnc.fj.maftiches,dragati,gumiarabi 
d,anadrac.5.puluerizetur,& cribretur,&ponantur 
fuper dentes motos, fada vhiuerfali purgatione fi ex 
pcdit.cum pilulis, aut trochifcoi mediate didis,& fic 
firmabuntur in breui, Cotra dolore dentium,mira 
'bile, remouctenim dolorem in veritate vniushorae 
Tpacio. ana 
drac.i.puluerizentur fubtililTimc,& cum fucco hyo- 
fcyamijfiuntpilule,dc quibus ponat paties fuper de-* 
te dolorofo:aut conficiantur pilulae cum vino,8C fia 
tim dolor ceflabir.Scdin ueritate non fubito debet ta 
!c fieri remedium, immo folum in fortiffimo dolore, 
&fedabitur. 
Dc apojiematei rddicclingU£,€r uuuUincifioc, C.X XI, 
HOcapoftema,nifi vifibilcfir,ethabeateminen 
tia propriam, noneftdeconfidcrationechirur 
gi,fed fi apparuerit, .8C habuerit propriam eminen- 
tiam,cc oftcnfionc,tunc bene eft de eius confidcratio 
ne, 8C tunc beneficio manuali chirurgi faciet tale apa 
fanie,& curabitur,autciusbencficio ctiarefoluetur. 
fi ergo eft ut fubito, dum fueris certus cj? fic fit, 
j-ac £erJ* phlebotomia de cephalica manus eiuf 
de partis, fi virtus,et aetas, ac alia confentfentlfi non, 
fac fieri vctofationcminfpathulis cumfcarificatioe, 
aut etiam fi corpus fuerit plenum fanguine &robu- 
ftum, fac prius fieri phlebotomiam debafilica, deldc 
cephalica dida, aut fi peccatu ftet in alirjs humoribus, 
fine fanguinis peccato notabi!i,quod raro contingit, 
dimitte phlebotomiam, 8C mundifica corpus cum pi 
Iulis, aut decodionibus humori peccantiappropria- 
tis,didis fuperius in capitulis q pluribus.Sequenti die 
fiat enema cum aqua decodionis blet3e,maluae, viola 
rum,capihvcne.ana vnc.i.florum chamomillf,fem. 
foeniculi, fcmi.ameos, rof.ana 
tirj.olei viol. vnc.vi.falis, dra.i.& omni diefemel fiat 
tale enema diuerfiuum* Emplaftretur vero gula tota 
cum emplaftro tali in parte exteriori. Re.radicumal 
thee mundatarum, incifarum fruftatim,6C codarum 
7 7 r 
optimeinaqua,& piftatarum optime 
nugrsecffemi.lini, fari, hordei, florum chamomillae, 
anadrac.i.olei anadra.i.oleianethi.old 
liliorum alborum pinguium, nu 
mero.viij*paffularum, drac.j.piftatarum optime,bu 
ty ri, pinguedinis gallinae,quantumfufficir,vtempla- 
ftrum fiat bene pingue, & cum decodione an- 
tedida, fiat emplaftrum, quo gula tota emplaftretur 
exterius,quia in tetio m edici in hoc cafu, debet effe in 
attrahendo materiam ad exteriora,autcu ’ 
aut cum vcntofis,& huiufmodi, &C ante emplaftrl2,j 
pofirionem, femper fiat vnftio cum oleo chamon? 
liliorum alborum,anethi.amygdalarum dulciUjP111 
guedine gallinae, 8C butyro calidis: & ifta omnia na 
bis in die, mane.f.& fero.ab intro vero fiatgai‘gar,1 f 
macum rebus flypticis repercufliuis, vtrepercuf' 
tur fluxus materiei ad canna dC guttur, 8C per con 
quens etiam fuffocatio prohibeatur cum rob de n 
bus et earum fucco viridium, cum diamoron,aUt 
no,autaqua& melius,dccodionis morortr,auta 1 
rum ftypdcoru, aut corticis granatoru,baIaufifl 
laru,rofaru, violarii, cap.ueneris,portulace,fcrn* 
munibus,autlaAe foIo,aut cum diamoron mift° c'[£ 
trinfecus etia ponantur ventofae,& fcarificentur, 
defuper fanguifugoeponatur, Poflhsec Verooffl*',’ 
pofl tres aut quatuor dies in gula afpiciatur dcpfllTl 
da8C fublcuando linguam cum fpathulatua,autc 
chleari lignep,aut argenteo, 8C fi aliqua eminct|aaP 
fremofa appareret, fubito ad eius aperitionem r, 
das cum ferro tuoacutiifimo , 8C fiibi fit notabit 
nies, extrahe eam in parte,aut in toto, fi fit patiem 
buftus.& fi ibi non fit notabilis fanies, imo fluat* 
guisliuidus foetens, dimitte fluere ipfum notabll* . 
deinde procede cum reftricfiiuofanguinis, mun 
cariuo,incarnatiuo, confolidatiuo,notis, facient 
trinfecus gargarifmata his effeAibus appropriata* f 
trinfecus vero pulueres 8C vnguentactiaappr°Pr - 
ta:& attendehic,q? iftud apoftema, rationciocf 
indiget, nec patitur multam aut 
nem,& maturationem,ncinterim materiafuflfbc2 5 
neminduceret:fubito enim, dum aliqua incrinf* g 
8C cxtrinfccus,& praefertim intrinfecus,fintin €tt! 
tia apoitemofa, autalicuius fanici veftigium, facl 
da efi: operatio er procedendu dicto modo. Ptf}, 
raapoftematis comunis vuulae, aut eius 
nis,talis obferuerur modus, excipiatur lignu dc' 
buco,autde canna,authuiufmodi,8caperto oreJ 
ponatur cannae extremitas vna ori, vfc£ ad vuU 
6C fiat vr ingrediatur, vuula in extremitate 
3C tunc Imittaturper canae foramen ferrum l°n?frt1 
acutum,ignitum, 8C cauterizetur vuula, autfir A 
incidens no ignitum, 8C incidatur illa pars vun*? 
ccepifti in extremitate cannae5 
ferrum illud ignitum fubito,et cautcrizalocu/1] 
fionis,et tunc procede cum gargarifmatibus 
bus dolore primo, deinde mollificatiuis, facfcjj 0\' 
efcharam factam ex cauterio,cadere.Deindecn 
lificatiuis 8C confolidatiuis tibi notis,& facta 
ficatione,fiatgarganfmus cu vino decoctionis 
thi, maftiches,rofarum, firmat enimifte gargar> 
locum, cxiccando. 
Dcdpojicmute finio fo in collo er gula, Cdp. t 
TAlc apoflema femper fit ex materia,etbu^nja 
compofita,& mifta,ficut 8C vtplurimn0 
apoftemata, declinate ad fanguinc, autade h°Ui 
in qua materia poft purgationem in fine cxni 
manifefte appet veftigiu phlegmatis et me^5,,tr(1a 
ad hoc fenfibile tactu 8C vifu fatis 
go eius quod declinat ad fanguinem, funtlo 
do obfcura,& pulfatiofords,etnon cum tnu 
lionein moduponderis,et habitudo patient 
nofa,fanguinea,& vfus fit diaeta calida, vtvi . !, LIBER PRIMVS 
•)>busjmellae,&bmiftcromnibus alijsfangumcni J 
Multiplicantibus, Signa vero eius quod ad chole 
declinat, funt aliqua dc didis,fed hic eft acuicas 
Magna apoftematis in cupum,cum pundura nota- 
Mn,cc rubedo quaedam declinans ad citrinicaccm. 
Q. ergo cius quod ad fanguinem declinat, eft, 
vt fubito a principio phlebotometur paties 
jk cephalica! manu oppofitaapoftematuaut etiam 
u fiteorpus plenum SC robuftum, phlebotometur 
PHus de bafilica: deinde de cephalica,& hoc virtu- 
tc& aetate confenticnribus. Et fi prohibet aetas uel 
*hud ponantur ventofaefupcrfpathulisjcumrcari- 
ucatione, auc ponantur (anguifugaefuper fpathulas 
*carificatas.Qiio fado,fuper apoftemate fiat undio 
cutn oleo de chamomilla,ctlilrjs albis,et de anetho, 
PMguedine gaUin£,butyro, et oefypo:& antequam 
uat huiufmodi v ndio, fomentecur locus cum aqua J 
ni,fem.fccnugraeci,(S<C hordeinmo SC cum 
*pogia fiat de hac decodionc cmbrocha.apoftema- 
dido. Deinde exiccato loco optime cum panno 
calido, fiat tunc talis vndio cum ante didis,aut an- 
l€inundionem lauetur folumodo cum aqua cali- 
apoftema,& cuncexiccccurec vngacur vt prius, 
*fd pdmuslocus eft artificialior. Fadis fomenca- 
Pone, 3C embrochatione Sdinundione anredidis, 
apoftemate huiufmodi einpliftrum appona- 
Reci.radicis althaeae mundatae, fruftatim incifae, 
*°dae SC piftataepptune?lib.i.fari.focnugraeci,femi. 
•Mi Sc hordei, ana drac. rj.cccpas duas liliorum albo 
dim codas fub prunispiftatas cum althaea, florum 
chamomiIlae, drach.1.5.ficuum pinguium optime 
piftatarum cum althaea SCcccpis, numero, virj.paf- 4 
fularum, dra.ij. vitellorum ouorum codorurrt fub 
prunis numero, v.incorporccuromnia fimulcum 
aqua decodionis althaeae fuffidenci, SC bul!iant,do- 
jMcinfpifletur ad formam emplaftri :& dum quali 
*Ucncinfpi(raturn,adiunge ei butyri axungig por 
Cl,'ae,ana,vcficbenepingue,liliorum alborum,cha 
Momiilae 5C anethi, ana drac.ij. hoc enim apoftema 
Maturatparcim refoluit de materia eius,ec dolorem 
Mitigat: fada huius apoftematis macuradonc,quod 
medicus digitis fuis palpando apoftema, 
fcnciec mundationem : SC dolor qui fencieba- 
Mr ante maturatione, valde remollitus crit:ita fem- 
figna maturationis humorum. Cognita macu- 
Mtione,incidacur apoftema fecundum longicudi- 
gulae, SC modo competenti, abfqj forti dolore 
Jpoftibile, faniesin parte cxcra!iacur,non curan 
fi tota non exierit illa hora. Re mota tunc fame in 
j^rce, autin cocum, illa hora impleatur locus cum 
jMellts ftuppeis, auclincis, inuoluds in vitello 5C al- 
cum oleo rofa. alumine zuccharino, 
mundificatlocum, defendit partem ne 
recipiat, SC dolores fedat.Sed fi fluxus fangui- 
n,sinfeftaret, dimitteolcum, 8C fic procede per.ii)fc 
*M‘iii).dies. Ectucconfidera locum fi indiget maio 
Mundificatione, SC tunc mudificaipfum cum vn 
apoftolorum, de quo m fine operis faciam 
plenam:autcum vnguento viridi,de 
etiam dicam. Fada mundificatione, incarna 
cOnfolida vlcimo cumincarnaduis SC confolida 
l^,s didis fupra, SC dicen iis in fine operis copiofe* 
fit fiinihs didj i capitulo de faphAta cho- 
lerica Sc fanguinca, dccl/nans/dlicctadfngiditate^ 
5C hoc vfcp ad apoftematis incarnationem,fi vireas 
QC debilitas non impediat: SC poftea paulatim ad 
cius vitam redeat vfualem. 
o apoftematis, quodad choleram conuerd- 
a tur eft,vtphlebotometur SC ventofeturpa 
dens modo dido,ec conditionibus,didis fuperius: 
fednon fic copiofe.Ec fi fada phlebotomia, patiens 
ficconftansin virtute, bonum erit vt purgetur mi- 
noratiuecumhacdccoAione. Reci.prunorum nu- 
mero.x.fcolopen.violarum cap. veneris,endiui3e, 
ana vnc.i.coquanturiftainaqua vnicabullidone, 
deinde colentur, & in drac.iirj.huius colaturae dif- 
foluantur drac.ij.tamar.indorum, reubar.drach.i* 
cafflae, mannae, ana drac.irj.fumat maneieiuno fto- 
macho.Diaeta eiusftt, quae didacft immediate fupe 
riusdirede. Quoadlocalia,indfionem, mundifi- 
cationem, incarnationem, conroIidadonem,dire- 
de ut didum eft de apoftemate fanguineo proccda 
tur. Diaeta tamen fic in ipfo poterit ordinarirquiaa 
principio paucis fit cocentus, fucco hordei,aut eius 
ptiflana cum zuccharo,aucin folaaqua,auc cu bro * 
dio pulliiuuenis,lacftucis,portulacis,endiuia,cucur 
bitis, SC huiufmodifrigidis vtatur, pro fuo ferculo 
cum agrefto aut vino granatorum 3C zuccharodm 
mo de iftis fic elixaris, fumat vnu m aut duos bolos 
cu forti aceto,autagrefto,aut uino granac.aucaqua 
decodionis prunorum,endiuiae, cap. veneris,fco- 
lope.& huiufmodi frigidorum cum antedidis, auc 
folacum zuccharo pauco: SCiftaficeius eWaeca, rufi 
virtutis debilitastrapediret, quiatunc poflecfuine- 
re carnes pullinas, SC alias leues alteraciuas femper 
cum antedidis frigidis. Et poft hoc redeat paulatim 
patiens ad eius confitetam vitam, bonam tamen,fc 
eundum virtutis eius debilitatem, aut vigorem. In 
incifione autem omnis apoftematis, colli, 3C gulae 
confiderabene neruos SC arterias: 8C fpedahter vi- 
ta pro polle,indfionem inter duas arterias,q fune 
prope cannam pulmonis in gutture apud emineri - 
ciam gulae ab ucrifq? lateribus gulae,quia ex illarum 
incifione {equitur mors in breui. 
Dc fer offulis itl collo ZTguU. Cip. XXIII, 
SCroftulaefuntapoftemataduraad cadum, na- 
fcentia ex phlegmate indurato SC exiccato, aut; 
ex melancholia.Et fcias q> in uno loco comuni mul 
taefcroffulae adinuicem nafcuntur, «3£ facile per ta- 
i dum omnes illaecognofcuntur.Signu tamenipfa- 
rum,& in hoc omnes conueniunt,eft quaedam fub 
albedo, aucliuidicas, aut nigredo: nec fentitur p er 
cas dolor, SC funt durae ad cadum. Differunt came, 
quia quaedam habent folliculum in quo locantur 
SC voluuntur,& quaedam non. 
Cara ,P^arL,rtl primaefthaec,fipatietis aecas 5C uir 
tus confenciantjdecur ei femelin hebdoma- 
da,trochifcusunus, dehisfadisconcrafcroffuIas:cc 
adhuc aliqui uoluntin aetatea.xv.annisinfra ufrp 
ad quintum, q? detur trochifcus medius, quibus SC 
egoanTentio,uirtute,kaliis no diirenciennbus.Tro 
chifcutn auc cotra fcoffulas,uel clcduariu,!! uis facc 
re.Re.curbith albi mudaci a cortice fuo,dra.t.agari- 
ci.dra.f.myrobal.tdorit, fcrup.iiq.zinzib.fcrup rj* 
maftic*ciaamo.garioph/i.ana fer up.itzuccluri ca- LIBER PRIMVS 
berrcch,!ib. 7. m diis ro. colat/, dra. tj. fiat trochiTcus, 
autele<fhiarium:deturin matutinis cum modico vf 
mlymphati.Super fcroflFulis vero ponantur molli- 
ficatiua,etrefoIuentialeuiter vbicunq? fuerint ferof 
fulae. Diachylon ergo mellificans 8>C rcfoluens eft 
hoc. Red.lithargyri triti optime, drac.rj.olei com- 
munis, drac.vi.mucilaginis, 8Cfeminis 
linfanadrac.itri.mucilaginis Sfcco- 
ponitur,ponaturlithargyrusincazolaeneaadigne 
fimul cum oleo, 8C dimittatur bullire, donec diflb- 
lutus fit lithargvrus optime, 8C oleo admiftus qua- 
fi vnguenti formam receperit, quodfciesimpofita 
gutta eius marmori, autferro, 8C hocdico agitan> 
do femper cum fpathula, ne fuo ponderelithargy- 
rusdefcendatad fundum cazolce, 8C comburatur: 
quo fado deponatur ab igne, 8C dentur ei mucilagi 
nes, iterum ponantur ad ignem & bulliantagi- 
tadovtfupra vfq?adperfedam incorporationem 
6C infpiiTationcm debitam pro vnguento folido, 
quodfcies per guttam iniedam marmori, aut fer- 
ro. Pofteaab igne deponatur, 8C addatur medulla- 
rum crurium vituli, pinguedinis renium cafirati, 
ana drach.rj. myrrhaefarcocollae, ireos, ana drac.irj. 
SC tunebene agitentur omnia:dcindefiantmagda- 
leones manibus inundis o!eo:et de ifto fuper icrof- 
fulofo loco ponatur, 8C innoueturftepe, aut tarde, 
fecundum q? videbirurfupcrloco exiccari,& con- 
tinuetur, donec fcroffula maturationi obediat fi eft 
poflibile.Aliquiadduntcllebori nigri, radicis cucu 
meris afinini,ftercorisoufum,& caprarum,8C mo- 
tonorum, ariftolochiaerofa.ana, omnium pulueri- 
zatorum,ammoniaci,bdeIIfj,galbani,fcrapini,aflae 
foetide,opopanads,ana mollificatorum in forti ace ( 
to,prius, fcroffularise, radicis geneftrae, pulueriza- 
torum ana,& faciunt dfachylon.Sed antefuperpo- 
fitionem cmbrochant fcroffulas donec fudent per 
cmbrochationem althae3e,cucumeris afinini,foenu- 
gr aeci,feminis lini,ancthi. ceratam, chamomilIae,ca' 
lamenthi, &huiufmodifubtilianrium, Sc calidoru: 
8C fufpendunt ad collum fcroffulariam, 8C florem 
geneftrae appropriate vtiles ete* Si autem feroffu- 
laead maturationem deducantur per hoc,autperfe 
fcindantur & vicerentur, tuncincidantur,& fanies 
fi fint vlceratae per fe, aut aliter ab an 
tiquo, tunc dilatetur eius orificium ab vna parte 5C 
alia,ita quod vnicum vulnus fiat, cum ferro, aut 
cauteriopotentiali, aut tenta fpongiae,autariftolo> 
chiae, autmilicae,aut vnguentis fortibus, vt viridi, 
autapoftolorum , authuiufmodi:& fadaindfionc 1 
Impicatur vulnus ftuellislineis, aut ftuppeis, inuo- 
lutisin albumine oui 8C vitello cum alumine zuc- 
charino,o!eo rofa.& croco, vfque ad duos vel tres 
dies fic faciendo. Poftea vero mundificacum vn- 
guento apoftolorum aut viridi,aut puluereafpho- 
deIorum,cum redalgar,aut vitreolo, aut meile mi- 
fto, etiam non mifto, fecundum q? indiget maiori 
aut minori mundificatione:dc quopuluerc& mi- 
ftura in capitulo fiftulae lachrymalis fadacft men- 
tio. Fada mundificatione,incarnctur, 8C confolide 
tureum medicinis facientibus, didis fu pra,& dice- 
disin fine operis noftri. Ex parte dictae eius, vtatur 
carnibus leuibus ad digeftionem,ouis forbilibus:ui 
no claro fubtili odorifero lymphato cum aqua de> 
codionis faluiae, rorifmarini, 8C maioranae;carnes 
E bouinasautpordnas,Icgumina,fierbasgroflas,neC 
frudus comedat, vtaturrpinachrjs,boraginc,trifo' 
Iio,petrofelino, 8C pauca beta,brodio a'cerum,ficil 
bus ficc/s, amygdalis, aut nucibus, SC zuccharo, & 
breuiterab omnibus cibis groflis, & fanguinemjaC 
humores groflbs generantibus, abftineat. 
Dc hernia gutturis,uel bocio ctc. Cap. X X H11# 
HiEc aegritudo fita phlegmate defccndente* 
capite ad gulam vt plurimum, 8C aliquando 
ex melancholia: 8C mutatur de humoris 
Jubilantia in carnolitatem quandam fuperfluam» 
quum diu in loco ileterit non curata Jllaautem qu£ 
fit ex phlegmate,melior eil, quam quae ex melacho 
Iia,ct magis tradabilis,et ducibilis cft hindnde,qutf 
7 digitis palpatur:8c nota q? in vtraq: femper 
culus quidam, vel facculus,in quo locatur 8C volui 
tur.*& corpulentiam no' 
dofitates multas. Curaiitarum quandoc£ fiteutrt 
indfione:quandoc£ folo medicinarum beneficio» 
Sineindfioe,taIiterprocedatur.Primocnimimp0' 
natur infirmo vt abftineatab omnibus cibis groh' 
fis, vifeofis, & fu perfluis: vt carnibus bouinis,ca/' 
prinis,porcinis,falitis 8c nonfalitis,aIcguminibuS, 
herbis grofli nutrimen' 8C huiufmodi, a cafeo,ladd 
ab aquaialtem non codarbibat vinum fubtilearO' 
maticum lymphatum cum aqua decodionisfalui?» 
roriTmarini,fecundum uinipotcntiam,fupcrruisCi 
barfjsponatur defpeciebus aromaticis, vt piperi 
nuce mufeata, zinzib.galanga,mace, cinnamomo» 
cardamomo,croco, & huiuimodi. Carnis,quas c° 
rnedet, vtplurimum fintaflatae, & raro elixatae, V1 
dixi de oppilatione auris fuperius.Semel in hebdo' 
mada,fumatrrochiTcum deturbith, vtdixiinfctO* 
fulis:vel aliud, quod fic fit. Red.hermodadylorif’ 
dracJ'.turb^th,drac.^.z^nzib.cond^t^,fcrup.r^.m3lt, 
ches, cinnamomi,ana fcrup.i.zuccharijdrac.^.cuu* 
meile roia.colato fiant trochifci,autcum vino a r<>' 
matico:fumat vnum in matutinis:& finon cum 
no,faltem cum aqua zuccharata dccodionis ficu 
liquiricixpair.hyfoppi, femi.corticae, ronTmariUj» 
8C mentae:aut fumariolum trochifcum, 8C 
bat aliquod modicum vini odoriferi lymphati, 
cum aqua fola coda zuccharata, aut cum aqua d,/ 
daedecodionis. Super loco vero ponatur 
lon,dequoin capitulo de 
cimus :fada mollificatione, vngaturcum iflo , 
guento refolutiuo.Reci.euphorbi},drac.5.coih» *u 
phurisafle,auripigmcn.rubei, anadrac.rj.myr 
caftorei, ana drach.f.olei rofa. 8C anethi, ana drad1' 
irj. cerae albae quan tum fuffidc fiat vnguentumu* 
modo, liquefeat caera cum oleo ad ignem, 8C f 
tur:quo fado, quum quafi infrigidatum fuerit,* 
dantur alia optime pulucrizata& cribellata, 8C m 
fceantur optime, vt incorporentur. Si autem Pe 
hanc viam non curarentur fcrofflilae vfcp ad dux 
menfes: bonum efttunc vt properes ad incifi0! 
fada femper oprima moIlificatione,iilo modo,R 
datur pellis fuperfcroffula, poflquam manu tua 
niftra comprcfleris fcroffula verius fuperius 
fione forti,ccfcinde pellem fuauiterinfijperfic,e’ 
vt non fcindasfolliculum fipotes:& tunc expr‘ 
fcroffulam cumfacculo,fi non incidifti cu:aut qu : L I B )E R* P R I M V iS 1 
fu erit; et IT non potes exprimere,eradica 
*pfam cum uncino ferreo tuouncato,fccundum eius 
*°talitatem SC radicem, fi eft poflibiIc:& cauc in inci- 
lQne 8c eradicatione cius, ne laedas venas, 8C arterias, 
Su?funtin collo. Fadaincifionc & eradicatione cius 
toto, tunc fubito impleatur locus cum ftucllisli- 
?e,s aut ftuppeis,inuo!utis in alumine zuccharino,al- 
umine vitello oui,olco rof.& croco,& hoc vft£ 
fluxus fanguinis infeftarct, fubi- 
l° procedatur cum fanguinis reftridioncab incifio- 
per diem illam totam: deinde cum mundificati- 
& dolorisfedatiuo, nunc dido, vfque 
didum. Deinde fi expedit procedatur cu 
°rfiorimundificatiuo, vtvnguento apoftolorum, 
,ridi, aut huiufmodi: deinde cum incarnatiuis, 8C 
c°nfoli'datiuisfupradidis, & dicendis in fine . Siau- 
feroffubeinparte,autintoto remanfe- 
tunc mundificetur, 8C eradicetur cum vnguends 
°ttibus,& pulueribus didis, 8c dicendis,vtcum vn 
$uento apoftolorum,et viridi,aut pulu ere afphodc- 
.0rum,regalgar, arfenici, 8C vitreoli, dido in capitu- 
°fle fcroflulisin gula 8C collo: interpolarim tamen 
parti,aliquod putrefadiuum notum,vt 
ac,h’us 3C fine dolore forti, poflit per medicinas cor- 
r(jfiuas,corrodi: 8c necx continuacorrofiuorumap 
Pacatione, patiens grandem dolorem 8C moleftiam 
Quofacculoficextirpato,& loco mu 
Q,ttcato, vt prius,incarnetur 3C confolidetur locus 
V.,rn incarnatiuo dC confolidatiuo didis,& dicen- 
Q,s Vtfupra. 
H e apoftemate calido uel frigido, fub afccl* 
lis. Cap. XXV. i 
SI iftud apoftema rubet 8>C tumet vehementer, 8C 
dolet infirmus dolore acuto pungenti, & pulla- 
ri vehementi, 8C circa ipfum habet puftulas quaf- 
rubcasinflammatas, et cum eo febris aflbeiatur, 
ftrtefignum cftq? matcriaipfiuseftcalida: Si autem 
Jpi fintfignaoppofita huius,autfaltcm remifla,figni- 
materiam efl*e frigidam, autfaltem non calidi- 
l3t«m autinflammationem. 
Cura ca^! apoftemaris eft, vt ftatim a principio 
*** fiat phlebotomia dc cephalica, ex manu op- 
J?0fitabuboni,fiaetasaut virtusconfentiant:& fi no,‘ 
*afrem ventofatiofiacin fpathulis: emplaftratio ve- 
fHgtda ponatur, ne materia ad cor 
vngatur vero locus cum vndione di- 
capituloapoftematis fomen J 
a?° etiam ibidem dida, fiat in ifto cafu. 8C poft vn- 
ionem & fomentationem,ponatur fuper loco cm- 
pftrum de maluauifco maturatiuum,ibidem narra 
cum iftoleui procede. Reci.corpas nu, 
codas fub prunis optime, 8C piftatas, vitel- 
°s duorum ouorum codorum fub prunis,etpiftato 
malua?, althaeaeradicu, ana vnc.i.codarum 8C 
Potatarum optimc,axungiae porcinae,butyri, ana 
fufficicnti decodionealthaeae fiatempla* 
, dequo fuper apoftemate ponatur vtdixi. 
ud emplaftrum, autinbteui maturabit, aut rcfol- 
forti dolore, aut folo puluerc de farina fru 
enti oleo 8C aqua 8C croco, maturabitur iftud apo- 
Fada maturatione incidaturcum ferro tuo,. 
, 8C tota fanics extrahatur,fifucritfaltcm paucae quaiy 
maris.Si' enim multae quantitatis, non tota fubito ex5- 
trahatur,fcd pars eius,ne exfpirituum 8C caloris cxha 
latione cum fanie, ac ex dolore tyncopc aut edant 
quandoqj mors infirmo fuperueniar. Et attende cp 
iftud eft generale documentum in incifione omniunt 
apoftematum magnae quantitatis : quia non debet 
pro tunc dum inciduntur, to tafanies extrahi vna vl 
ce. Remota fanie in parte, aut toto, impleatur locus 
cum tentis, ftuppeisaut lineis,inuo!utis in alumine 
ruccharino,mclIe, vitello 8C albumine oui, oleo roty 
8C croco, vfque ad.ityaut.iifj.dies. Et fifanguinis flu- 
xusinfeftaret, fubito impone albumen oui cum vi-' 
tello fincalrjs, per totam diem incifionis:dcindepro- 
ccdecum antedido,quodillud mundificat, defen- 
dit, & dolorem fedat. Etfi poftillos.iirj.dics maior 
mundificatio fuerit ncceflaria, mundificacum mun- 
dificatiuis didas in capitulo de apoftemate in collo 8C 
gula,& de fcroffulis etc. In fine vero incarna 8c con- 
folida,vtin alrjs capitulis.Siautcmdmueritinfirmus> 
vel tu, apertionem cum ferro, pone poft maturatio- 
nem apoftemaris debftam, cum antedidis, de rupto- 
rio,& cauterio potentiali ,de quo tibi copiam faciam 
in fine;& procede vtpriuSjtnundificandOjincarnan^ 
do,dC confolidando. 
Cnra r,§,^, aP°^:emat,s?e^:h3ec:Primo purgetur 
patiens cum trochifco, dido in hernia guttu- 
ris, vel cum pilulis de aloe 8C agarico,didis in capitu- 
lo de albugine in oculo: phlebotomia vero hic non 
eft neceflaria,immonifi forte ventofatio fuper 
thulis: vngatur vero locus cumolco nardino, oleo 
liliorum alborum, 8C anethi, cum pinguedine anfe- 
ris, anatis, 8C gallinae, ectypo, miftis.calidis:fuper Io* 
co vero, ponitur emplaftrum iftud. Recip.cccpas li- 
liorum alborum, numero.tj. codas fub prunis,pifta- 
tas,tcrebinthinae, vnc.ity mellis, vnc.fj.farinae fccnu- 
graeci, 8C feminis lini, & lupinorum, ana vnc.f5.aut 
farioaefiliginis, olei liliorum alborum,nardini SC anc 
thi.vnc.i.butyri 8C axungiae porcinae, ana vnc.ij.fiat 
emplaftrum ex his fimul miftis , incorporaris cum 
aquadecodionis cicerum rubeorum, cum aqua fola 
tepida.*quo vtere vtdixi.Emplaftrum etiam didum 
in capitulo decuraapoftemarisin collo 8C gula,tna- 
turaduum, foret conueniens. Sed nota, quod matu- 
rando apoftemata frigida, neceflaria fune fortius ca- 
lida fidrefoludua, quam in maturando apoftemata 
calida. Fada maturatione, aperiaturapoftemacum 
ferro, autruptorio, vt dixi in apoftemate calido, fu- 
pra.Scd nota,quod apertio cum ferro melior 
cum ruptorio: & extrahatur fanies in parte aut in to- 
to, fecundum regulam fuperiusdidamin apoftema* 
te calido, 8C mundificetur, incarnetur, 8C confolide- 
tur locus, vt pluries didum fuitfupcrius. Diaetaeius 
fltbreuiter, ab hora aduentus apoftemaris, vfque ad 
confolidadonem, temperata & bona, cum carnib us 
boni nutrimenti, vtpullinis,h3edinis, vitulinis, par- 
uarum auiumtiure didarum carnium cum pane mol 
liffcato. Pro ferculo vtatur fpinachrjs, boragine, eri», 
folio,pctrofelino,fccniculo,et pauca beta; vino lym- 
phato cum aqua zuccharata comunt, aut cum aqua 
decodionis, didis in capitulo dc apoftemate in collq 
8c gula,in capitulo de hernia gutturis:& breuiter vta 
tur diaeta ibidem tada: 3C curabitur Dei fu (fragio & CHIRVRGI JECVL IHLHI 
gratia mediantibus principaliter* 
DcfcrofuhsfubdfcctlisWc. Cdp. XXVI. 
HiEfcroffuIaedurities, nodi,5£ carnofirates ad- 
ditae, femper fiunt ex materia phlegmatica in- 
durata, vel ex melancholiam duritiem conuCrfa. 8C 
debes fdre, q? hxc infirmitas quandocp habet faccu- 
|um, non. Quae autem facculum habent, 
Jcuirer mouenturinloco hincinde, quum digitis ruis 
palpas locum: quae non habentfacculum, infiltratae 
fantdC annexae in loco vno. 
Signa fcroffularum, funt durities in tadu earum ia 
tis magna, & globofirates quamplurimae, multiplica 
tseinloco vno in modum fabarum authuiufmodi. 
Signaautem nodofitarisfunt, quianodofitaris du 
rides maior eftduritiefcroffularum ad tadum: 
cotinctur nodofiras vna globofitate fola 8C emine 
tia, fine multiplicitate globofitatu, aut eminentiam. 
Signa uero carnofitatis cuiufdam non fcroffulof?, 
nec nodofae,funt, fparfio& dilatatio carnofitadsin 
fpatio lato fatis,fineglobofitateaut eminenda,immo 
cum planitie 8C mollitie &c. 
enim iftarum infirmitatum, & radixillius Io-' 
L/Ura ciinfpccieeftvna. Scias tamen amice dilede, 
q, dmorofum cftquamplurimum, procedere in ipfa 
rum curis pro certo,propter affinitatem,quam habet 
Jocus ille cum membro nobiliffimo,fcilicctcorde:8£ 
Jiocfiue fiat curatio cum ferro ,fiue cum cauteriet 
St fine iftis edam eft periculofa. Sed fi eius curae in- 
tendis, taliter procede:primo fineincifione, vngatur 
locus omni die bis,aut plus,cum vndione narrata in 
capitulo deapoftematein collo 8C gulatautin capitii 
|o de apoftemafefrigido fubafcellistautcumhac. 
Recipe oleiamygdal.duldum, fpicae,nardi,olei lilio- 
rum alb. dC anethi.ana vnc.i.pinguedinisanferis,gal 
|inae,anads,& buiyri,ana vnc.5.mifce,& vngelocu* 
fi vis fortius mollificare,& diflbluere , adde ante- 
didis oleis,& fecum diifoluas,oppopanad,ar. bdcl- 
Irj galbani ftyracis dC huiufmodianaparum,fecundu 
quantitatem oleorum, & locum vnge: aut cum vn- 
dione,dida in capitulo defcroffulisetguladmmo et 
fuper loco fiant edam fomentationes didae in didis 
capitulis. Quibus fodis, fuper loco ponatur diachy- 
Ion de quo in capitulo de fcroffulisin gula: aut de 
cmplaftro deterebinthma mellae &c.dido in capitu- 
lo de apoftematein collo 8C gula, aut fuperpone de 
diachylone mef.mollificato parumper cum terebin- 
thina, & ei adde de ircos, aloes, myrrhae, farcocollae. 
ana maftichcs fulphuris nigellf baccharum lauri, om 
Ilium puluerizatorum,ana. & antequam didaloca- 
|ia exprimas, purgetur paties cum pilulisdealoeaga 
rico &■ turbit fodis in capitulo de vngula 8C albcdinc 
jn oculorvcl cum trochifco ibidem fado: ve! cum pi 
|ulfs fcctidis, quae fic fiunt. Re. bdellrj ferapini aroma 
tidjfcminu cicutae, colocynthidae aloes epithimi aiff 
foetidae omnium,anadrach.v.fcamoncae praeparate, 
etincitonio cum pafta codo drac.i.cuphorbq,dra-5. 
caftorei fcrupul.rj.fpicae, nardi,maftiches,cinnamo- 
mi, gariophylorum,cardamomi, macis,anafcrup.i* 
croci mufei, ana fcrupul.i. aut mufd gran. vi. pon- 
dere, &fufficicnter infundentur gummae antedidae 
per nodem in fucco porrorumrautin aceto commu 
tu'; deinde vnica bullicionc bullitae colentur ; deinde 
alia puluerfzata fubritfter et cribellata, eis adrmTcca 
tur,& cum dkflo fucco porrorum 
omnialautcum meilerofato, colato:authuiufmO • 
& fiant pilulae in forma ciceris, dofisipfarum drac. * 
aurdrac.i.j.ad plus.Autifte patiens purgetur cutnP 
lulisfacflisin capitulo defaphati cholerica adufta,aU 
melancholica, autdecoflioneibidem faefla. Purga 
corpore cn antedi<flis,erimpofito ordine in uita eiu » 
vtftatim dicam, applicentur localia antcdi&a Part’ 
8c (ic curabitur forta flr,fiDeus voluerit.Siautem r 
foluantur huiufmodiapoflemataper iflius curoea 
duationem, bonum erit, quiabenerefoluuntur * 
modo fine maturatione, aut fine faniationeipfar11 
fedraro,faltem dum yntiquaefuerunt. Si veronon 
foluantur,fed maturentur,8C ad faniem deducafltu * 
quum maturae fuerint, quod comprehenditur pcr ■ 
gnum maturationis taeflaein capitulo de apoiterna 
in collo SC guIa,&T deapoflemate fub afccllis,ap*r* 
tur fagaciter, 8C faauiter cum ferro, vtipfarurn f° . 
culi non incidantur fi efl poflibile, in his,qu$ folI*c 
Ium habent: & extrahantur fecudum pofflbifitate » 
vtin capitulo de fcroffulisin collo 8C gula:& tun 
bito impleatur locus cum dcfenfiuo, mundifieatm * 
et doloris,fedatiuo,fa<flo in capitulis praecedcntib**» 
de alumine zuccharfno,oleo ro(a. meile, album* 
oui, 8C vitello, & modico croco, fi fanguinisflu* 
non infcftet:quia tunc debet poni fubito fanguinis 
flri&iuum commune,cum albumine oui conqua* «j 
tum autmiftum cum pulueribus,fanguinisconftt* , 
uis,fatis notis,8C in fine operis dicendis:& hoc fac 
bitofa<flaincifioe:& dimiftaturfic per diem infcgr 
aut plus, fi timeatur fanguinfs fluxus,& non difio . 
r tur: deinde procedatur Cu medicina fupradicta V 
ad.flj.vel.iirj.dies. Poft hoc vero mundificetur,!1^ 
pedit, cum mundificatiuis fortioribus, vf vngucfl 
viridi, autapoftolorum, aut puluereafphodcli, 
flo cum regalgar,arfenico,aut uitreolo,aut flore 
di<flo in capitulo de apoftemate faniofoin coIl°’' j, 
gulaiautdiAo apertius,in capitulo defcroffulistc 
lo 8C gularfecundum q? videbitur expedire de m 
ri aut minori mundificationc, & infirmi tolerat*0 t 
Poflea locus incarnetur 8C confolidetur, 
natiuis 8C confolidatiuisnotis,dicflisplurics ccc.S*^3 
tem ulcerentur huiufmodiapoftemata miflo 
'mine,tunc dilatetur vulnus iftud cum raforio, & 
tirpetur quod eftltusJautcum medicinisfortib1** 
<flis, interim apponendo aliqua putrefatfliua, d* f 
capitulodefcroffulisin collo 8C gula: &tuncpr 
i datur cu mundificatiuisincarnatiuisetconfol*da 
di Ais pluries. Vtatur diaeta,di<flain capitulo,de 
ti cholerica adufla aut melancholica: in capitu ty 
fcroffulisin codo 5i gu!a:& breuiter vitet cibar J 
res melancholicas groflidC vifeofi nutrimenti/F* 
fe,& fic curabitur, 
De apoftemate in adiutorio. Cdp. 
FTt hocapoftema vt plurimum aut ex chol«ra 
fla cum fanguine a proedominio cholerae:*°.0{C 
phlegmate miflo cum melancholia a praedom 
phlegmads. Sedin veritatein omni tali apoflc ,^gji' 
Scin tali Ioco,raro inuenies,C[n ibi fit veftigiu 
bet humoris peccatis, tja raro funtapataitadimp "  principio curatio-' 
ad fine,femper in fine duritiem quandam in 
0,Hnibus,in hora vero conuerfionisad faniem,do!o 
rc*rj SC inflammatione inuenies. 
. Signa ergo calidiapofrematis funt,rubedo loci cu 
,r,ffammatione&caliditatc, dedolor vehemens,8C 
9cutus,pungens, pulfatilis, 8>C acuitas figurae apofte- 
*^atis,&eminentia notabilis cum puftulisinflamma 
*1C|rca locum, 8C febris plurimum comitatur eam, 
,altern hora conuerfionis materiae ad faniem. 
veroapoftematis funt hisdiflimilia figna. 
autem omniaifta acci den ria, 8C febris m i tigata 
£erint,iam habes fignum fufficicns maturationis, 
7 extaduetiam manus, quum tale apoftema digi-- 
Ustuis ambarum manuum palpaucris,quia vndado 
manifeftam fenticsfub tuis digitis diuerfimode 
fuperapoftema.etattende hic vnum, 
bene nora,quod fifanies fuerit in veritate 
loco carnofo,aut profundo,aut huiufmodi,vbi 
difficulter appareat, manifcfterur, ifta occultatio 
5,'Usprouenit aut propter loci fpiffitudinem, 8C grof* 
ltJem,aut propter materiei profunditatem,quaeduae 
ertetadum impediunt,vt medicus no difeernat vn 
dicionem fanici ibidem in rei veritate exiftentis: Sed 
obfcuritasinucnrionisperradum medi- 
rilocu m habetin loco carnofo potifflmum, ficut eft 
'd laticis,& coxis,incoIlo,&guIa,in dorfoa lateri-' 
. dsfaltem fpondylium,vregofcribesexpertus fum 
,nSuodam theutonico:& breuiterin locis car 
J?°fftatis& profunditatiSjficut eft pulpa cruris in ma 
*culis adiutorrj,& huiufmodi.Et in ifto cafu difficul- 
cognitionis faniei in carnofo loco, tepore meo 
dOnorcm confequutus fui femel in Cremona,in filio 
S^on,Domini Bernardide Aduocatis, qui habebat 
apoftema in humero eius dextro, &crat ibifaniesin 
Veritate,vtfeci apparere, SC noninueniebanturali- 
medici,quiillud cognofcerent,immo dicebant 
Jpfum habere aliam infirmitatem. Ego fui vocatus c 
lacenriaCremonam,&coram illis medicis& alrjs, 
*adu meo,iudicauiibi fore faniem,8C fic eratin veri- 
ta: tunc manibus meisincidiapoftema illud co-- 
illis medids,& coram patre illiusiuucnis qui vo 
Caj3aturBalthafar:& tuncfubftofanies cmanauit, 8C 
funt omnes medici,&:aln,fuper me. In Placcn 
illud idem mihi contigitin filio Domini Rufini fco 
vocabatur Bernardinus,& habebat apoftema 
,ncOxa,cum fam>,& medici dicebant,quod illic fue- 
dislocatio,8C tunc incifo loco,fimiesexiuic,vt eis 
& admirati funt. 
(V ergo talis apoftematis fit,vt didain capitulo 
a de apoftemate calido in collo 8>C gula: aut in 
opitulo de apoftemate fub afell/s, quo ad localia SC 
fiat phlebotomia ex contraria parte in ma- 
*!u ?x cephalica,fi virtus &c.autfi non,falcem in fpa- 
,uIfs vetofatio:aut purgetur cu m pilulis didis in ca- 
defaphati cholcrico,autfn capitulo de apofte- 
cecalido 8C faniofo in collo 8C gula,aut cum deco 
dida.Super loco vero fiat fometario, 
cmplaftracio, dida in capitulo de apofte- 
t faniofo in collo 8C gula,autin cap.de apoftema 
afcel!is,quod cmplaftrum eft maturatiuum 8c 
doloris mitigatiuum: SC fada matu- 
cum raforio,& non cum phleboto 
LIBER PRIMV8 
mo,quiafecurius SC melius eft propter profundita- 
tem apoftematis.*& fiarincifio fecundum longitudiV» 
nem apoftemaris SC adiurorrj:& cufta neruos<S£ chor 
dammaemufculumipfum groiTum,quieft fuper ofle 
adiutorrj,&eft de maioribus mufculis corpons.poft 
indfionem , locum fubiro imple ftucllis inuolutis 
in mundificatiuo, 5>C doloris fedat/uo,dido in ca- 
piculo dc apoftemate in collo aut gula, aucin capk 
tulodeapoftematefubafcellis,& vfquead tres dies, 
autcumifto. Recipe vitellum vnum oui, oleirofatf 
vnc.ij.mellis, terebinthinaeana vnc. aluminisro> 
chaedrach.iij.crocifcrupu. duos, nififluxus 8C mala 
complexio calida, hora incifionis impedirent, quia 
tuncfubitoimplelocum cum ftucllis ftupeis, aut H- 
neisinuolutisinalbumineoui cum vitello conquaf- 
fatis,8i miftiscum pulueribusfanguinem reftringen- 
tibus,dicendisinfine,&dimittcfic locum ligatum, 
8i no difloluas per totum diem incifionis, immo nec 
forte per fecundum diern,poftcadinbluc,& fi adhuc 
impediamteantedida, reitera medicinam , 8C fiefac 
vfquc ad tres dies,quiafnterifta reuertentur bene. 
Pofr haeredi ad medicamen mudiffcas defendes &c. 
didum fupra in praefenti capitulo,SC etiam in a!fjs:«SC 
cum eo procede ad perfedam mundificationem: 8C 
fi non ioretfufficiens mundificatiuum,reducas ope- 
rationem tuam ad mundificatiuafortiora, dida m ca 
pitulodeapoftemate in collo & gula, & in capitulo 
de apoftemate fub afcellis. Mundificaio loco cum an 
tedidis,autcum emplaftro de larcocolla dido,quod 
fic fit»Recipe farcocollae vnc.i. myrrhae vnc. 5. mellis 
vnc.ii.far.lupinoru, aut filiginis, aut fpclrae vnc.i.f* 
mifcc, 8C in loco fuperpone,mcarna & confolida, vc 
dixi in capitulis fuperioribus de apoftemate in gula et 
collo,et deapoftcmatefubafcellis. 
C a fr>g,<^aP°ftcmat,scft>vtPr,mo purgetur pa 
tiens cu pilulis de turbith 8C agarico, didisin 
capitulis de albugine in ocu!o,aut cum trochil co ibi- 
de m dido, aut decodioneibidem dida, cum pilulis 
fcendiSjdidisin capitulo dc apoftemate SC ferophu- 
iisfubafcellisrautcum alrjs,vr dccodionibus auttro 
chifcis purgantibus frigidam materiam, melancholia 
cam,& phlegmaticam. Vngatur vero locus cum vn 
dioe dida in capitulo de apoftemate frigido fubaxil 
Iis,addito oleo dc ftorace,& hyftbpo humida fcu cefi 
po: aut fomenteturctiam cum aqua decodionis al- 
the£,foenugraeci,fcminislini,florum chamomillae,fc 
minis anethi,finapis, &c. aut fomentetur 3C embro- 
chetur cum decodione didain capitulo de apofte- 
mate fubaxillis,facta fomentatione & embrochatio- 
ne dida,fiat vncriopoftea,nunc dicta.Deindc pona- 
tur fuper loco devnoex cmplaftris dictisfuperius, 
falrem dcdicroin cap.de bubone frigido. Diaeta ciu? 
fit vt in praecedentibus capitulis. 
Eeapoflcmatc incubito. Gtp. XXVIII. 
HOcapoftcmacuiurcunquc generis fuerit, dir- 
biofum,ac pcriculofum cft,rationcIoci,&: ner 
uorum concatenatorum in locoillo:nadeleui iftelo 
cus 8C functura mollificatur. dC oes mollificationes 
hmoiimpedimentu faciunt in operatione uniuerfali 
manus,& talis mollificario eft difficilis curationis, 8C 
rcductionisadpriftinum,6C ideo haec aegritudo tinio C H f R V R G \ R GVLIELMI 
l rem & commotionem fortem manus & brachii? 
fuperfluam, vnde currunt humores ad 
taquam ad locum appropriatum recipere fiupcq*11' 
a quibus humoribus per tempus rcfoluitur fubtilt? 
remanet grofium, quia tunc induratur,quafi ad 
dum offis, 8C illudfic durum:5£ quadoq? cedittactlJl> 
quandoqjnon. 
Ad curam ergo eius, hoc modo intendas,ra0,, 
fphaeram ynam planam in modum ducati vniusp1 
beam, maiorem tantum , quantum fit 
totius nodi: 8C tunc facias tres fph aeras illius fi011 V 
&inuolueseas fphaeras ftupp eas in albumine oui*- 
quaflato cum alumine zuccharino, falc 8C aceto & 
dicoiSt ponas vnam de illis rphaerisfuper nodo irt[ 
diate, pofteafuper illa fphaera ftuppea, iam pofi£a 
per nodo, pone illam plumbeam fphseramrpoftt3 / 
per plumbea pone illas duas ftuppeas, quae rernanl 
rutinuolutas in mcdicaminefupra dicto. Hoc facC ’ 
tunc cum binda recenti,ftringe omnia haec fuper £ 
do omnes fphacrasfimul compr£hendendo.‘etfit0 
dac latitudo circa duos digitos, 8C non plus.*& 
ipfum locum cum binda optime 8C decenter.*& Pc 
mitte fic ligatum vfque ad tres dies: 8C tunc difl°; , 
locum , & videbis quod operatus fuifti cum medi 5 
nistuis.*& fic de tertio in tertium facias, donec nod 
totus per tempus fit diflblutus, 8C locus firmatus * 
ne amplius fuperfluitatem praedictam recipiat. 
Beapoftemate fclirotico manus aut di* 
gitiete. Cap, XXX, 
HAk aegritudo femper fit ex melancholia cotf 
pta,adufta,exiccata,& coadunata in loco V 
cuius fubtile couertitur in ucnenum:quare laedit tt 
uos 8C ligamenta: vnde conuertitur osad RCtuw ’ 
vlcuspeffimum finaliter, quandoq; 8C 
materia in loco vndkp in cius circuitu, quaenon 
dit tactui, quum digitis palpaturfimo fixa Hat i*1 
co. Signa huius funteinereitas cutis,uel nigredo 
iuncta: 8C circalocum apparent quaedam venae 
cundanteslocum,plcnaelanguine melancholia0’ 
lo, venenofo. 
p eius eflr, vt primo corpus vniucrfaliter p0'*, 
Ura tur cum pilulis de elleboro nigro, factis in 
pitulo deiaphati cholericaadufta, vel melanch0 t^/ 
aut cum decoctione ibide factaraut trochifco ,lcy 
bith,ibidem dicto:autcum pilulis foetidis factisi 
pitulo de nodis fub axillis.Locus vero continu0 Q/ 
gatur cumifta vnctionc. Rcci.oleidcfpica ,ok( 
tum albo.oleiamygdal.dulcium, ana vnc.i.rnc fj 
lae cruris vituli, pinguedinis gallinx. St 0y 
«acci ni, a na drac. i. m i fce, 8c ixp e fac v c 1 o c u s^ 
tur. Et fi fortiori intendas moUificationijadrnil^^ 
tedictisammoniacum,etbdclIiumdiirolutain3 p 
& bullita,& colata, 8C fatis notum cft,utdixi ‘n5 Lr 
tulis fupcrioribus.Qua unctione facta bis in . jjji» 
locofubito ponatur cmplaftrum diachylon, '5 rCu* 
capitulo de fcroffulis in collo et c‘uS.. 
ter fit, q dicta eft i cap.de fcroffulis i collo 8C guJ £cfc 
fub axillis. Si uero locus beneficio medicinarn fCi 
tur,mudificetur cu mudificatiuo primo, 
drfinc°l 
bus fi expedit, dictis in capitulo deapoften131- 
(o & gulafaniofo, ulcerato* Et lios corruptu 
tofaeft,ct dubie fit in hoc loco quadoc£ 
lapoftema tale, ex materia calida, quadoq; ex frigida, 
'SC fignaamborum haberi poffunr ,per fignum apo- 
ffematumfrigidorum 8C calidorum,caulatorum fub 
axillis,! capitulo de apoftemate in adiutorio etc.No- 
dofitas autem 8C duritiesibidem taAa, folo vifu 8C ta 
Au cognofcitur manifefte. 
/"• apoftemaris cah'di,eft,fiadhaeret febris, vtpri 
mo ordinetur fibi diaeta,quae fit frigida SC hu- 
mida, qa fcilicet, regatur cu fucco aut ptifana hordei, 
laAucis,endiurjs,portulacis,cucurbitis,peponibus,ct 
buiufmodi frigidis: vtatur carnibus pullinis,aut haedi 
His, inbrodio iftorum faciendo panarellam,fumedo 
ante cibum Tuum, vnum aut duos bolos laAucae,aut 
endiuiaeficclixarae,inuoIutos in aceto forti cum ruc- 
charo: vinum granatorum , autagreftum cum aqua 
zuccharata fi t eius potus,aut vihlim vitis album lym 
phatum,aut diAa aqua folacum zuccharo,& manu- 
chrifto fimpliciadmiTta: & breuitereius diaeta fit vt 
In capitulo.deapoftematc in gularfi ibi dtAa non ha- 
buerit, vtatur carnibus pullinis, haedinis, caftratinis 
annualibus, alteratis rame cu antediAis herbis 8>C fru- 
Aibus. Phlebotomia vero fit ex bafilica contrariae, fi 
virtus 8( aetas confentiant:& fi non, (altem ventofe- 
turinfpathulis, 8C natids:deindc fieritexpedi.es, pur 
getur cudccoAione diAa in capitulodefaphaticho- 
lerica in nafo. Super loco vero fiat vriAio cum oleo 
de chamomilla &C rofa.calidis cum pinguedine galli- 
nae 8C butyro miftisrautcum vnAionc diAain capi- 
tulo,deapoftematcin collo 8c gula, 8Cembrochetur 
8C fomentetur vc ibi diAum cft,emplaftrum vero Io 
coimponatur,ibidem diAum,non repetendo ipfum 
attende, ne permittas illud apoftema ve- 
niread vltimam maturationem, nefanies molliciere 
laxet iun Auram illam, 8c mollificetneruos, SC corro 
dendofuanitrofirateiprosIaedar,nam nerui illius iun 
Aurae,& cuiuslibet, de facili laeduntur,a tali caufa. In 
cidatur ergo apoftema tale non perfeAe maturi!, fe- 
cundum longitudinem eius membri.FaAaindfione 
"fubito obferuetur modus diAus pluries in capitulis 
antediAis cum omnibus, & fpecialiter di Ais in capi- 
tulo deadiutorio, ne rodesidem repetatur. Si autem 
fucritapoftcma tale frigidum, regatur vticura diAa 
In capitulo deapoftemate frigido ! collo et gula,& in 
capitulodcapoftcmateinadiutorio,etin capitulo de 
apoftemate fub afcellis frigido. Diaeta etiam cius fit, 
quae taAaeft in praedi Ais capitulis, non repetendo. 
‘Circaapoftcma etiam cum localibus direAe proce- 
datur, vt dixiibidem,fcilicetcum vnAionibusem- 1 
'brochationibus, emplaftris, 8C vnguentis mundifi- 
catiuis, incarnariuis, 8C confolidatiuis. Nodofitatem 
aut huiufmodi loci curare debes, cura dicta fuperius 
de fcroffulis in collo SC gula, aut nodo fub axillis:aut 
de nodo fuper nafb.‘purgado, fcilicet corpus primo, 
deindecum vncrione, 8c emplaftro diachylon pro- 
cedendo fuper loco, ibidem dictis. Et breuiter cum 
mollificatiuis, 8c refblutiuisleuiter eft procedendum 
in eius curatione: quia tali modo mollificabitur 8C re 
Ibluetur. Vita etiam 8c diaeta cius talis fit, qualis dicta 
cft in capitulo praedicto de fcroftulis* 
HDc nodo in iuntlura manus, Cap. XXIX* 
Mc aegritudo vtplurimum fit propter labo- MHud corruptum mducarur, aut talem corruptio- 
,,e>abradito fi potes .* fi non,remoueipfam cum cau- 
teno ignito.cauterium enim finaliter omnem vbiqj 
rernouet corruptionem, SC fi non fuerit corruptum, 
indiget cauterio, fedfolo fuperiori modo cura- 
l|onis.Fada mundificatione cum antedidis,incarne- 
confolidetur locus cum medicinis fuperius di- 
ls>quafi in omnibus capitulis. Volo tamen hic repe 
lfrc vnum mundificatiuum fuaue 8C optimu in prin 
>b mundificationis, SC non valde grandi putrefa- 
.„,ioni applicandum.Rec.myrrhae,farcocol.ana vnc. 
vnc.ij.auttantum vt refiduumante- 
aiftorum,Ifpiftetur ad formam emplaftri moIlis,cui 
aluminis zuccharini,drac.iij.croci,drac.5.Hoc 
mudificatleuiter&finedolorcprocerto,& eft 
c.ue valde, nullatenus materiam infeftans, 8C proba- 
U| pluries. 
Dcdpoftmdtc in digitis,quod uoedtur pana* 
ricium, Cap, X X X1. 
HOc apoftema vtplurimum fit ex materia cho 
lerfcaacuta, grandis caliditatis 8C inflamatiois, 
J!°n adufta, & aliquando adufta, quae materia fua ca- 
pitate, 8C ignitione,cum dolorefortiflimo, etein fi- 
manus digitorum, in fineligamentoru 
Vnguium,cum extremitatibus digitorum, 8C corru- 
P,l:quandoc£ vltimum os digiti,& 
Clcillud,6c vocatur os Iaicis,osfragulu. Signa huius 
funt rubedo vehemens, 8C acuitas apoftema- 
dolor fortiftimus cum pulfatione grandi, 8C co 
r*nuus:& afeendit talis dolor per brachium totu ufep 
P cor 8C cerebrum: 8C multoties accidit fyncope 8C 
appetitusin tali cafu. ( 
p ergo cft vtfubitoaprincipio fuccurras cum 
phlebotomia,!? aetas 8C virtus contendant: 8C 
linon,falrem cum ventofisinfpatulis: &poftea fiat 
tale clyfterium. Rcci.maluarum, violarum,rofaru, 
l°rdei,chamomillae,ana vnc.i.bulliant in aqua SC co 
Critur: 8C dedica colatura excipiaturlibra.i.cuiad- 
olei viol.olcirof.ana vnc.i &.5.mcllisrofi 
c°lati, vnc.i. tamarindorum,ca!Ti3e, mannae diflbluto 
iUni5ana drac.iii.faIis,vnc.5.mifceomnia&iteruco 
tunc tepefac, 8C imponatur infirmo:& quu im- 
?°fitumfuerit,ipfumteneat modicum ininteftinis, 
'P° quafi ftatim ipfum expelIat,autfubiro. In prin- 
''Pio, fafta phlebotomia, aut non faAa fumat hanc 
jCcodHoncm ditfam in capitulo defaphatiin nafo, 
cnolerica adufta. Super loco 8C circa loeu fiat vnftio 
ClJtu oleo rofa.viol.& chamomil.miftocum vitello ] 
Duhbutyro,pinguedine gallinae, 8C mucilaginae,qu3e 
incorporentur ad ignem 8C fiat vndioantedi 
?a*Si autem dolor per iftudnon ceftarct, vngatur lo 
circa, cum vn&ioneifta. Reci.olei rofa.madra 
r9tiana vnc.i.tem.apprj,fem.hyofcyami,temi.pa^ 
. a,Jerisalbi,optime contuforu, anadra.i.opij,rcrupk 
pceti,vnc.5.piftandapiftentur optime,etcum oleis 
omnia fupradi<fta mifceantur, 8C vngatur, 
n dolor rcmittatur:nam fi dolor ibidem pcrfeucra- 
fine dubio interficeret. Sedato dolore,applicetur 
fanatiuum fatisnotum,nonrepetedum. 
fanie, aperiatur, dCfanics extrahaturictmundifi 
jCtUr,incarnetur, ac confolidetur locus, vtin capitu- 
® Pfaecedentibus. Diaeta fit,quae di<fta cft, de apofte- 
calidofub axillis,dCdcapoftematecalido inad 
liber p r i m v s: 
k intono, 8c huiufmodi, fi virtus 8calia rnntenriant,ai 
principio, vfq? ad perfectam fimationcmrvtaturpa- 
ne pluries loto in aqua zuccharata, 8C fucco farri 8C‘ 
hordei,autptiflanaipforu cumzuccharococtorum: 
in aqua fola,autinbrodiopullae cum Ia-» 
crucis,endiuia,portulacis, cucurbitis,cirrullis grana-; 
tis,agrefto,et huiufmodi.Potus eius iir,aut aqua zuc--, 
charata,autcum vino granatorum, aut agrefto, aut 
zuccharo rofato &c. 
T>c foeditate unguium ctc. Cdp, XXXII. 
HiEcaegr i tu do, ex quadam loci ficdtate,& ma< 
teriae ficcae utplurimu ad locum currentis, aut 
in loco contingentis. Signarunr,afperitas loci, SC 
globofitas,& indignatio partium vnguium,& quafi 
quaedam fubleuatio partium fuperfluarum fuper vn 
gues.Puncturae vero digitorum funtquaedam parces 
circuferentiaeligantis&coronantis vnguc, quaepun 
cturaeeleuantur ab illis partibus coronantibus vtfu- 
pra,& intenfum dolorem certccaufant. 
vero vngnium foetidarum fiue tignofarum 
* eft,vt omni die,faepe,aut!altem bis, rafpetur,. 
abradantur,8C mundificenturcum cultello beneinc£ 
dente,Iauando rh ante abrafione ungues cu aceto coi 
aut fquillitico calefacto, facta abrafione fubito unga- 
tur cum oleo amygdal.dul.rofato viol.& ancthino 
miftis cum pinguedinegallinae, anatis, 8C anteris,bu- 
tyro, 8C pinguedine vrfi,authuiufmodi mellifican- 
tibus.Facta vnctione, fuper vnguem ponitur empla 
ftrum tale.Reci.cerae 
ana per noctem in aceto, dein 
de diflblutorum optime cum terebinthina , vnc.i. 
adfgnem,&colatorum:& fiat vnguentum,quo un- 
gatur vnguis tota primo : deinde ex dicto unguento 
tenfo fuper pcciahnea, aut corio ad formam vnguis 
incifis,fiat vngui emplaftratio:et quando vis empla- 
ftrum mutare, rafpeturunguisoptimeutprius,& fic 
procede,ccDeo dante curabitur. Puncturae autent 
digitorum antedictae, quandoc£ faciunt apoftemarr 
corona digiti:unde nelocus apoftemetur,debet eucl 
Ii etlcidilita cp de cis nihil in loco rcmaneat,iuxtapof 
fibile.*poftincifionefifanguisetdoIor multuinfefta- 
rct„pcedatur cu fanguinisreftri<ftiuo,6C doloris teda- 
tiuo,vta!bumineoui cu vitello bo.armcno,gypteo, 
SC modico croco,conquaflads.deindcfedads hispro 
cedas cum mundificatiuis 8C incarnatiuis notis.Si ve- 
ronon expediat talis mundificatio, fcdfola mundifi- 
catio 5C doloris tedatio,vngatur cum vncftionediAa 
de foeditate vnguium, aut cum folo oleo de chamo- 
milla; 8C fic locus mellificabitur 8C infor mabitur a na 
tura,& quum locus vnAus fuerit,puluerizeturdefc 
ro fuper corona, puluerc draganthi, qui locum fir- 
mabit 8C partes tepararas, 8c fc iun Aas adinuicem re- 
coagulabit. Quum vero fuper vngues ma 
culae quaedam albae fuerint, primo purgetur patiens 
cum trochifco deturbith &agarico,aucdecod:ionc 
iftorum, didisfupcriusrdcindelocus regatur vtim- 
mediate diftumeft defxditatc vnguium. Pro cor- 
dis aut cofortatione, vtatur cleduario tali. Re.galan 
g^vnc.j.zinzib.macis, nucis mufc.piperis logi,car- 
damomi,folrj,gariophyIoru, cinamomi, anadra.irj. 
coralloi&alb.etrub.fragmctoru margaritarii hyaciri 
thorum,fmaragdoru,rubini, granati, iaphirorupla- 
ru ana mundacaru m ce 
1'li, 
* 
4 
't 
i 
h 
sr. 
f CHIRVRGliB GVLIHLMI 
per aduftionem induratis* Signa igitur huiufitf1od 
fcroffularum et duritierumfunt, durities in tadutuO» 
SC quaedaglobofitas, Sc innodationesinloco, adtff 
dum nucum,autfabarum, authuiufmodi,neq;ft 
tur dolor notabilis in loco quum tanguntur SC palp* 
tur,& locus non rubet,nec eftinflatus,fed tenditqu° 
damodo ad fubalbedine quadam, aut dnereitatetfj' 
Vna tamen diucrfitaseft, quia durities non habet g1 , 
bofitatesdiuerfas Signa vero 
funr,duritics notabilis loci, SC dolor grandis cum C<1 
lore magno Sc pundura:& incipitad modum fab#» 
SC augmentarur continue cum calore SC dolore ante 
didis, SC habet circum circa, quafdam venas nig1-35* 
fanguinemcIacholicopIenas,in modum radicutfl* , 
ergofcroffularum & duritierum huiufm0 
a eft, vt patiens purgetur cum tnedicaminf», 
do in capitulo defaphati,autin capitulo de feromj11 
in collo et gula, et in capitulo dcfcrofFulisrub a*i‘*'' 
Super loco vero direde ponantur omnia, quae dio 
funtin capitulo defcroffuhVin collo Sagula, &ant 
ipfarum vlcerationcm & poft.. < 
vero cancri eft duobus modus.Primo vt (f 
a brum incidaturtotum cum tota aegritudo 
radicitus, cum ferro incidente optime:deindecautt 
rctur locus cum ferro ignito, dcldc procedatur eu 
remotiuo malae coplexioniscaufataeex 
inde cum remotione cfcharae:deinde cum mundm 
tiuis,Icarnatiuis, etcofolidatiuis notis,ex 
fupioribu^’ 
Sed certe talis incifio mebri male fieri poteft, nec 
hi placet. Secundus modus, qui dicitur cura 
tiuaeft, vt primo corpus regatur cum diaetabona / 
temperata,dida in capitulo de faphati cholerica^, 
fta, aut mclacholica, SC breuiter vtabftinearab otf a 
bus melancholicis grofiis: purgetur etiam talis P*tlL 
cum pilulisdidisin capitulo defaphati cholerica a3 
fta,aut melancholica* Circa locum vero,& fuper 
co fiat vndio cum oleo rofa.SC violato Sc huiufr1 
di frigidis, leniendo cum penna, no tangendo Iocl1 . 
cum digitis, nec palpando ipfum:nam exquolibcCcf 
litadu,eius maliciaaugmetatur:autvngaturlocl,s 
embrochetur cu tali mcdicarme.Re.olei ro»olei 
faris,olei madragorae,ana vnc.rj.papaueris albi,y^ 
j.opfjjhyofcyam^anadra.i.fem.apijjfem.anetbiP^ 
carum populi, anadrac.irj.vnguctipopulconis, 
5*omnia oleisadmifceantur, &locusSC 
fiat vndio antedido modo:namhuiufmodi vn# 
tardat eius maliciam Sc augmentum, & vocaturc 
blanditiua, SC non cura vera. Cum ergo acgdtU , 
haec non vere curari poffit nifiper membri g, 
tionem, vt fupra dixi,SC cum cius radix fic venis^ 
xa circundantibus plenis fanguinc melancholia0 
oporteat iftas venas incidi,SC tanquam radices & 
pari cum cura perfeda;& illud fieri nonpofTit,* 
totius membri abftifionc:& alia via curam no»r ,jc 
piatillemorbus, non videtur mihi bonum, nec 
nechoneftu medico,fc intromitteredeeius curaVul0 
mopro certo illam dimittere, melius eft 8C con 
tibi amice» 
De la Ac coagulato, et fuperfluitdte pilo fi in***0 
milluetc* Qap. XXXV» 
i 
HRc aegritudo cognofcitur quu mulier 3 
Sc dolet mamilla, quu exprimitur lac, 
Cc exprimitur,nonexitIac,nifi diftiIlando,gr 
piftatarum, vnc.f.zucchari,Iib.5*fiatelcduarium ad 
modum cuminatae. Nam vfus huius, remouet macu 
las albas in vnguibus exiftentes:& de hoc eleduario 
fumat bis omni die ante Tuum cibum,unc.5* Accipiat 
etiam bis, aut ter in menfe, autol hebdomada fcmel, 
thcriacsdra.i.auttheriacae,& trypherae,anadra.5*fto 
machoieiuno, fic ficcae, fine aliquo liquore,aut,cum 
uino decodionis macis nucis mufca.dnnamomi,ma 
ftiches, &gariophyl.Namcumifta aegritudo fiat ex 
materiafrigida,calori noftro naturali 
do ad cor deriuatur, ab vnguibus et corde infecto 8C 
laefo, iterum verfa vice deriuat ad vngues, SC ideo fi 
purgabitur corpus cu pilulis SC trochifcis antedidis, 
SC vtatureleduario,theriaca,& triphera/uperiuspo 
litis, remouebitur omnis mala difpofitio a corde, SC 
per confequensab vnguibus. In vita cius breuiter ab 
ftineat feifteab omnibus cibarrjs phlegmaticis 8C me 
lancholicis pro pofie pluries narratis in antedidis 
pitulis: vtatur vino claro aromatico, non puro, fed 
lymphato, non multum tamen,cum aqua communi 
ruccharaca coda, au t cu aqua decodionis faluiae, 
ris marini,macis,& cinnamomi SCc. 
Lcapoftcmacc in mamillis. Cap. X X X11 hi 
IN hoc loco fic apoftema calidum Sc frigidum, 
cur in altis locis:8C cognofcitur hoc apoftema cali 
dum ficuta!ibi,pcr rubedinem lod,& inflamationc, 
cr doloris vehementiam,SC apoftemadsacuitatem in 
figura, SC circa locum puftulationem:& eft tale 
ftema no ualde latu fparfum p mamilla, fedeoiundu* 
Frigidi vero apoftematis figna his funt contraria. 
Pi ergo calidi apoftematis eft, vt patiens phlebo 
tometur dc cephalica contrariae manus, fi vir 
tus, aetas 8C aliaconfentianc: Si vero non,fcarificetur 
infpathulis cum ventofis. Super loco vero fiat 
dio, narrata I capitulo de apoftemate calido fub axil 
lis, SC fomentatio, embrochatio, SC emplaftratio,ibi' 
dem periftorum applicationem, autrefol 
lietur, aut maturabitur apoftema: Sc fi maturabitur, 
tunefada lanie aperiatur apoftema cu phlebotomo, 
vel raforio, fecundu magnitudinem apoftematis, SC 
ipfius profunditatem. Fada incifione,& faniei 
dioncin toto, velin parte, fecudum virtutisinfirmi' 
tenore, & regulam datam de extradione faniei, in ca 
pitulo de apoftemate fub afcellis, procedatur fubito 
cumfanguinisreftridiuo, SC dolorisfedatiuo fiexpc 
dic:dcinde cum mundificationibus leuibus,aut forti-' 
bus,ibidem, SC in alrjscapitulisdidis:deindecumina 
carnatiuis et confolidatiuis,ibidem SC alibi didis,pro 
nunc non repetendis. Diaeta eius, Sc modus vitae, 
funtpreciTe vt dixi in capitulo de apoftemate calido 
fub axillis,&in multisalrjs capitulis. 
Pro rnra v'*r° frigidi apoftematis in mamilla quo 
a ad localia 
jpcedc precife, vtin capitulo de cura apoftematis aut 
bubonis frigidi, fub axillis, autin capitulo 
inatefrigido in collo Sc gula, autin capitulo 
ftemate in adiutorio: Sc alrjs quampluribus capitulis 
non repandis. 
Dc fcrojfulis, cacro in mamillis. Ca. XXXIIII* 
SCroffuIae mamillarum, Sc duritiesfclirotica 
rum,femper fiunt ex materia calida, 
ca,aut melancholica, indurata a frigido. Cancer fit 
cx cholera aut melacholia adufta,et calido fuperfluo c«m difficultate. Aut mulier eft pregnans et non la 
illis teporibus dum primo virgines 
fantur:& dum per cofequens earum menftruare- 
8C redundat fanguis ad mamillas pro multL 
Phcado lac,accidic eis,q? tunc lac coagulatur 8>C infpif 
. urper acceflionem caloris fpermatis:8C aliquando 
coaguIatur,q? ad formam pilorum conuer 
j^Ur5'PPter asionefpermatis viri, & mulieris,quaf 
quibufda. 
Subito ergo a prindpio,fiat vndio totius mamiL 
fircum circa cum oleo roC violarum, 
anethi miftiscum pinguedinegallinae, 8C butyro, 
muccillagine:deinde fuper tota mamilla ponatur 
tale. Red. coaguli hoedi aut agni, auc vul 
P|s,autIupi,autleporis,authmoi vnc.iiii.frumetifili 
§,r,is, auc fp eltse,aut auenf ,aut hordei. Ii b. 5. ftorads, 
, ana vnc.irj.far.hordei,flo. 
Vr|c.ii.aquaedecodionisradicis apprj,pctrofelini,foe 
SC cndiu!3e,quantufufficitad emplaftri incor> 
P°racionem,& fiatemplaftrum hoc modo:mollifice 
tur coagulum 8C gunfi£,in aceto per nodem, deinde 
''Sjuefianc ad ignem in cazola optime,& coletur,de*- 
'adepiftetur frumentum optime,8C gumis admifeea 
*Ur*deindeomniah$c cum farinis didis 
omnibus his fuperfunde decodionis antedL 
forma, &buL 
•antfimul donec emplaftri formam fumat: de quo 
*ypcr pecia extcnfo,fuper tota mamilla ponatur,vn-< 
tamen principaliter cu tro 
chifco de turbith,vel decodione,dida in cap. de 
Phatf.Super fpathulis etiam 
ponantur ventof? cum fcarificatioe. Diaeta eius 
ht temperata,cum frigidis 8C humidis faltem aperitL 
facilibus,5<:breuiter fit talis, vc in cap.de faphati 
adufta,&de apoftemate calido fub afellis, 
oc de apate calido in humeris 8C adiutorio.Siaut tale 
*ac ad fanie conuertctur, vt aliqn contingit, tunc inci 
apoftema,& fanies extrahatur,locus defendar, 
incarnetur 8>C cofoIidetur,direde vc 
eft in cap.de apoftemate calido fub axillis* 
De apoftemate in coxa. Cap, XXXVI. 
APoftema tam calidum q frigidum,in ifto loco 
generatur,ficut 8C alibi:8C cognoiciturapoftc 
calidiiinhocloco,ficuc8Cin alrjslocis.f.per rube 
loci obfcuram vel claram 8c tranfparctem,5c 
dolorem grandem punctiuum pulfatilem, 8C ex 
|*§uraapoftematis cum acuitate.f.cius, & eminentia 
notabilem,8C exalijsfignismate , 
riani calidam notantibus fupra dictis. 
.Frigidum veroapoftema cognofcitur, per ffgna 
tale eft colorefuba!bidum,finedo 
°reford,fedfoIumcum quadagrauedine, 
fignaipfiusplana.cognofcitur ex eius 
agnitudine lata,quia eius materia latu occupat 
paruu facit cupii,ficutalibi etia dC materia fri 
facere confueuit in hoc,cu multafn fe coprchen 
atfaniem,vt olahuiufmodiapoftemata frigida. Et 
*ftede hic,q> tale apoftema in hoc loco, 8>C fimilibus, 
Pr°pter multa faniei perfeuerantia,fit penetrans 
loco,et in mebro valde ad inceriora,5<l fit fiftula pe 
|!ctransper mamillam,contingente hoc certe multo 
‘5S propter medici ignoratiam,quia no cognofeit 
ibi fore genita propter priuatione doloris etm 
LIBER PRIMVS 
bedinisloci:&<ppter no percepta aliquam pellis mif 
tationein colore vitracofuetu, 8C propterignoratia 
relationis infirmi fuperfeipfo, cuinfirmus no fentiac 
dolorem grandem necpulfationeminlocoftmo nifif 
quandagraucdinem cum poderein parte illa:&iftis 
caufis, quum fanies inlocolongo tempore lateatin 
loco, 8C conculcetur, accidit fiftula putredinalis ib/, 
vtdiAum eft. 
er§° aP°^ernat,s huius a principioeft, vtii 
virtus 8C alia cofenciant, phlebotomia fiat|in 
parte contraria, 8C fi diffentiant, falte fiatin naticis vc 
tofatio.poftca fi videatur peccare cholera a predomi 
nrjs, purgetur patiens, cum pilulis,aut dccodione, 
aut trochifco, diftis in capitulo de faphati cholerica 
adufta:aut cum pilulis, aut decoftione, aut crochifcis 
didis in capitulo de albugine in ocu!o:aut cum 
didis primo a principio purget, nulla faciendo phle- 
botomiam:5£ hoc fi videat, peccatum 'fore in humo 
re cholerico, no cum notabili fanguinispeccato &c. 
Locus vero vngatur cu m vndionc dida in 
Iodeapoftematefaniofo inauret 
da vndione,ponaf emplaftrum fuper loco, de maL 
uauifco fidum in locis antedidis. Diaeta fit, vt in ca-* 
pitulo de Ophthalmia calida. Fada maturatione, c5 
antedidis,incidatapoftema,8C fanies extrahatur, 
regula, datam in capitulo de apoftemate calido fub 
axiIlis:dcindcIocusdefendatur,mundificct:ur,incar>’ 
netur,8C confolidetur modo ibidem dido praeciTe. 
p _ vero frigidi apoftematis eft, vt primo purge 
tur patiens cum pilulis dealofr, &agarico, 8C 
de turbit,autdecodionc vel trochifco,utin capitulo 
de albugine in ocuIo.Locus vngatur cu oleo dcfpf- 
' ca,ct lilio:aut cuundione,didain capitulo deapofte 
mate frigido fub axillisjdeinde fiat fometatio,embro 
chatio,& emplaftratio ibide Fada 
ruratione apoftematis, quod cognofcitur per modif 
didu in capitulo de apoftemate in adiutorio, incidac 
apoftema, & fanies extrahatur fecundum regulam ta 
damin capitulo de apoftemate calido fub axillis, 8C 
cum omnibus modis praeci- 
fe ibi cadis: Diaeta fimilis fit ibidedidae. Si vero tale 
vulnus fuerit penetrans ad interiora, ctquodamodo 
fiftulofum; tunc omni dic bis lauetintrinfecus vicus 
illud cum fyringecu vino decodionis myrrhae, alu-* 
minisroch3e,iarcocollae,&mellis:fuper vicus vero 
ponat emplaftrum mundificatiuum, de myrrha, te>* 
rebinthina, meile, farcocol.& far. filiginis,autordei: 
Aut fada didalotione, imple vicus concauu totum 
cuftuellisimbibitis vino decodionis antedidae, auc 
emplaftro nucdidointindis:& forceiftalcuia mun- 
dificatiua, mundificationi huiufmodi fufficient. 8C fi 
fic,tunc fada bene mundificatione,quod cognofces 
per colore aqu£ ex incus vicus, quum 
lauaueris ipfum,quia clara exibit cum colore quo im 
pofita fuit: ficuc antea exibat fanguinea: tunc incarna 
8C cofolida locum,fecundum modos fupra tados.Si 
vero talia mundificatiua no fufficerec,tunc vcere for 
tioribus,addedo did3edecodioniarfenicum,aut vi' 
treolu m,aut flore aeris:aut hmoi fortia fimplicia, aut 
commixta vnguentoapoftolorum,veI viridi,ucerc 
ftuellisipffs,intingcndo, 8C vlcusimplendo iftis. St 
uero fanies non exiccaret per hanc uiam,<3£ no mun" 
dificaret ulcus, fiat cauterium ignitum,ica ut ulcus: 
&C orificium ulceris coburat,& faniesperfedecxiccc CHIRVrGl^'G V1 T E l M I 
lato,& croco,vfc£ad.q. vel.iq.dicslnifi forte 
nis fluxus impediret.‘quia tucfubito fada 
tisincflionc,modo dido,fubito imple locu 
cllisftuppeisinuolutisin folo vitello oui St albui^ 
necoquaflatis, St mixtis cumaligbus pulueribus»3 
guinis conftridiuis,vtaloe,ture, maftiche, St &o£ 
ne draco. & hmoilctlocusdimittaturpertota una' 
diem, St non diftoluaf:aut forte per plus, fecund^ 
cp fecurus fuerit de fanguinis fluxu : deinde difto u 
St imple locu cum medicamine fuperiori, St pr°cC 
de vfc£ ad.ip. vel.iirj.dics. Deinde cum mudificatit1 
pluries, Re.mcIIisrofcolati,terebinthe?’ 
ana farcocol.ana vnc.i.aluminisr 
chae vnc.j.mifce St calefac: quo medicamine ftuc ' 
lis intindis imple vulnus,et procede vfq; ad perfc'- 
diem» Si vero hmoi mundificatiuu no iufficiat,tnn 
procede cum fortioribus,& cum vngueto apoit° 
rum St viridi:aut mifcefuperiori mundificatiuo,rC' 
dalgar vnc.5.aut arfenici rub.aut vitreoli ro, autau 
pigrncnti,authmoifortium flmplicicer:autcomi*ce' 
deinde fada mundificationeincarna St confolia3 
medicinis notis. Si aut vicus fit penetrans St 
modo fiftu!ofum,tunc,pcedaturdirede, vtdidu 
cftin capitulo de apoftemate in coftis,nuncimcdi3 
dicto, & attende hic q? inhmoi apoftemate penc»* 
te, fi no mundificatur perfede cii antcdictis, aut n 11 
faltem in fine St logo tempore non cofolidatur,tL»n 
cauterium ignitu eft valde bonu, St vtile: 
cauterizef vicus totum fccundu eius profundum 
latera circuquacp: St fit cauterium factu ad forma & 
quantitatem viceris, cuiufmodi debent clTe cauter»3» 
necefle fit eis vei* 
Bc eminentia umbilici, Cdp. XXXVIIf 
H&c aegritudofemper fitin mirach, quod 
netinteftina: St accidit cum ventofitasfifj 
clamor vocis,autelcuatio ponderis violeter,aut» 
tatio,aut hmoi,propuIfantia ipfum violenter ad c 
terius:vndefcindit,etelargat mirach tenfus exiften j 
licutfcinditur ventofatenfa,expercuflione vimen< 
forinfecuseiadueniente. St ifta$gritudo vtplur,rl\t 
accidit pueris, quum volut adinflarc,autfonare,3 
faltando violenter:conrigit et ipfis propter muh3 
humiditate coplexionalem,mellificante pannRu 
mirach:&„ppterventofitatem etadextratende»1 ' 
ola et his acciduntproptergulofitate pueror»» , 
St mulierum, propter indignatione, St propter» 
talis debilitatem St molliciem. . 
Cnra ,g‘ture,use^>vtPac»esabfi:incatab 
ventofis acutis & leguminibus,& mult*3 
cibus vt meile Stc.St vtatur in fuis cibarfjs confa 
maiori St minori puluerizatis cu cinnamomo $ 
co» fuperloco vero ponatur emplaftrum tak 
ctiuum,& cofirmatiuum loci. Re. picis nigrae,aUt' 
ualis,autliquidse, q?ide eft vnc.ij.picis graecae V»1 
mumiae vnc.5.dragathi,gummiarab.fang. dra 
aloes,maftiches, bo.armeni, nucis cypreifi, cofa 
maioris& minoris, turis, St hmoi ftypticorutf» 
drac.itj.gIutinispifcium,autchartarum,anadraC' / 
refinaepiniunc.irj.fiatcmplaftrum hoc modolhfl r* 
fiant pices St refina in cazola ad igneideindccoh-^ 
St quum quafi tepefactae fuerint, eis pulucres # 
antedictaadiungatur.‘& iterum ola ad igne bm 1 
fu pagi tan do cum fpacula3nepulucres in fundo £ * 
turrdeinde cum butyro aut oleo mv 
duofo, procedatur cum incarnatiuis, mudificatiuis, 
•St confolidatiuis notis,St fupra narratis. 
Bc apoftemate in orcjlomachi. Cap. XXXVII. 
IN huiufmodi apoftemate calido St frigido fanio> 
fo,procedas exparte cognitionis eius,vndionis, 
maturationis,apcrtionis,rnudificationis,incarnatio- 
nis,& cofolidationis, vtin capitulo pcedenti St alrjs 
capitulis:nifiq>iftudapoftema ftomachi, iddi debet 
fecundum longitudine corporis:apoflema vero 
periuSjdebetfecundu inceflum coftarum. Sed de flo 
machi duritie fecus cft.*nacum durities ftomachi 
lis, vtplurimii fiat ex melancholia, aut humore alio, 
rcdu<fto ad melancholiam per aduftioncm: 8C ex fui 
neceflariusad 
tius corporis,St ad virtutem coem,quaeeftdigcftio, 
faltem fi fuerit cu febre:certe interficit vt plurimum. 
8C de hac aegritudine iuro tibi pro certo paucos vidif 
fcliberari meo tpe.dmo omnes quos uidi de ifto cafu, 
mortui funt. SC credo, q? hoc flat,quiahmoi durities 
Dodofacum extali materia adufta fiat, exiccatosfto 
machi,& quafiipfumcauterizat: &dcftruit calor SC 
fic virtus appetiriua pro toto neceflaria:ct 
per confequens deftruitur caput,& moritur. 
modi autem durities, fiue fuerit cum febre, fiuc fine 
febre, fine,minus,timorofaeft. 
CurH *^ltur e,use^vt ,n principio fiat vomitus cu 
huiufmod/,fi virtusfueritfortis. Recip.femi. 
anethi atfriplicis,raparu,5d finapfs,ana vnc. 
raphanicontufacdd piftatae vnc.i.piftetur olagrofle, 
&bulliatinlib.i.autduobusaquae, vfq?ad 
tisconfumptione:8<r tunccolcnJr:3£ in ditfta colatura 
addant vnc.rj.oxymcl. copofitfimifce, de quo 
factofumatpaticns vnc.iirj.poft pradium per vnam 
hora:et fic ftet,anteq veniat SC excitet fe ad vomitu, 
per medietate horae cum pena oleo intin<fta:lllud enl 
. principaliter diminuit materia, Sc fic apoftema» St fi 
’ vomitus fieri non poifit, exhibeat infirmo decoftio, 
dicfta in capitulo puftularufaphatiin nafo, etexcho- 
lerica melancholiaadufta:autpilul3eibidedi<fte:Dif- 
tapraecife fit, vt ibide. Stomachus Vero St locus apo 
ftematispotiflimu vngatur vn<ftione,di(ftain capitu 
Io de apoftemate frigido fub afcellis. St in adiutorio. 
St in mamillis:aut vngat cum oleo chamomillae, nar 
dino, lilioru alb. mixtis cum puluere gariophyloru, 
maftiches,cinnamomi,gaIag3e, rofaru, coraliorum, 
&myrrhae:& fomentet ftomachus cum vino 
tftionis praedicftoru:aut cum vino decodionis abfyn , 
thrj,chamomill3e,mcntae,femi. 
thaeae, calamenti, maftiches integri,& roiaru: deinde 
emplaftrctur ftomachus, cum emplaftro de maluaui 
fco, fado in capitulo de apoftemate in collo St gula : 
St fubaxillis:aut cum emplaftro de caepis & 
do ibidem. St fic per viam iftam, autrefoluctur,aut 
maturabitur apoftema. St fi maturabitur,tunc matu 
ratione fada,incidatur apoftema cum phlebotomo, 
autraforio,fiapoftema fueritduru, aut cailofum in 
fuperfidefua,& faniesexrrahatur no tota vna vice, 
imo modicu pro parte, nififortefueritmodic? quan 
titatis,fecunda regulam St canones, tados in capitu-' 
Io de apoftemate calidofub axillis. St in adiutorio. 
Deindelocus impicatur cum ftuellislineis inuolutis 
in vitello oui SC album(ne mixtis cu oko rofato co^ LIBER PRIMVS 
316 
°hibufanfiir,"donccadformam vnguentifatis foli- 
1 tQtum reducatur: deinde ab igne deponatur,8c cu 
oleo nardino,aur alio ftyptico oleo,inudis, 
ar>t magda!eones,de quibus fuper peciafpifla noua, 
corio, tantae quantitatis, quantaeeft ruptu- 
Aautcminentia&plus, extenfa fuper loco ponatur 
figetur 8C optime firmetur cum plumaceolis ftup- 
quadratis, 8C cum binda lata decenti firmfterdta 
'*ft>tacminentiaintusimpellatur, dC non exeatpro 
*e:& fic dimittatur, et no diffoluarur vfiqjad.xv. 
les> aut vfq? ad menfem:& deinderemoueatur em- 
j p & ligetur vtprius:& imponatur femperqes 
firrno,& ordo in eius vita antedidus,& fic per rem 
I"115 paruum curabitur:nifi error ex parte infirmi im- 
eius cibarfjs vtatur hoc puluere.Re.nu- 
maftiches, thuris, draganthfana 
s. •c-5-gariophyIoru,galangoe,mads, nucis mufcatoe, J 
ana drac.fj.fang.draconis, bo.armenfmyrti, 
fibrum, mentoe,ana drac.ifj.fpidnardi,corallorum, 
jJfnini,aniforum,ana puluis optime cri- 
f,efiatus,quo vtaturinfuis dbarqs,autcum fuffiden- 
f*uccharofiat eleduarium , de quo omni die, ante 
cibum fumat, vnc.j.ieiuno ftomacho:et fic via 
a curabitur. 
apoftemate hepatis. Cap. XXXIX. 
LJ iEc aegritudo timorofa 8C p'ericuIofaeft,pro- 
4. pter nobilitatem principalis mebri,cuius ope- 
phoeft necefiaria toti corpori. Calidum tamen 8C 
jJ?gidum apoftema in ifto loco fit,ficutin alfjslocis. 
calidum in hocloco, ficutin alfjs, de 
di«ftum eft pluries in fuperioribus capitulis. Fri 
etiam cognofcirur per figna frigidae materiae ( 
Durities etia per fignafibi conformia 
, quae nota funt per fupradicfta in capitulo 
fapoftemateftomachi S>C planiusin capitulo deapo 
ternate coftarum. 
(^Ura calidi eft,ut fubito phlebotomia dc bafilica co 
p a trarix partis fiat, fi virtus 8C aetas confentiant: 
1 vero non, fiat ventofatio in naticis 8C fpathulis,aut 
corpus cum pilulis, decodione, vel trochi- 
jC°3didisin capitulo de albugmcoculfiauttrochifco 
Opitulo de faphathlocus vero totus vngatur cum 
de quain capitulo de apoftemate fub axil- 
t, capitulo deapoftematein coftis:autin capi- 
de apoftemate in ftomacho: & fiat hepatis forne 
it,0j emplaftratio 8C cmbrochatio, vt in capitulis eif 
Jetlbaut fiat cum abfynthio, chamomilla,rofis,fqui- 
ntho,fpiconardo,fccnugraeco,rcm.lini,althaea,ma ; 
j^lcfies integro,mcliloto:dcIde fiat fuper loco empla- 
cumemplaftro dequo in capitulo de apofte- 
f n collo 8C gula, autin capitulo deapoftemate 
f/*3 3xillis,decocpis 8c aIlio,his emplaftns addedoab 
/ntfiium,fquinathu,fpicum nardi, 8C maftiche.Et fic 
j.d^efoluetur apoftema, aut maturabitur:& fi matu 
W,fadafanie,aperiatur cum raforio perlongitu 
corporis, autlunarem figura, &:indecliuiori 
rte eius, deinde in proceffu euroe viceris direde vc 
apoftemate ftomachi.Dioeta etiam fir,vt di- 
,ri capitulo fub axillis SC in adiutorio,& in ftoma- 
V a principio vfq? ad fine faltem fi fuerit febris:aut 
tlJr mica panis lorain aqua coda comunicu zuc- 
r°‘aut Panata co<^a cum brodio pullx, cum qua 
tc°dacfitnul portulacae,endiuif,fpinachia, frigida 
comunia,cucurbftx,cftru:lli,gfanataagreftu huiiif 
inodf alteranda: vel de carnibus comedendo fi fitfor 
ds 8C robuftus patiens: fi vero deb/!is,comedcre po- 
teft de carnibus pullinis, condicis 8C alteratis cum an 
tedidis.Potus vero,fitaquacoda2ruccharata,cu vi- 
no granatorum, aut cum agrefio, aut cum decodioc 
prunorum damaf.tamarindorum, 
muniutrggranatorumj&agrefti. 
vero frigidi apoftematiseft,vt primo corpus 
purgetur cum pilulisdea!oe,turbith,& agari 
co, aut cum decodione,didain capitulo de albugine 
oculidocus vero vngatur cum vndione, fometatio 
ne,embrochadone, 8C emplaftratione, didisin capi- 
tulo de apoftemate in collo vel gula: autin capitulo 
de apoftemate fub axillis, aut fiomacho:aut fadis vn 
dione,& embrochatione antedidis emplafirctur lo- 
cushuiufmodi emplaftro. Re* mellis, terebinthinae,p{ 
cis h'quidae,anavnc.iif}. olei lilioru,chamomilIae,ane- 
thi.fpicoc,ana vnc.f).farinae 
dei, ana vnc.irj.alchec mundataefruftatimincifoe j co* 
dae SC piftatae, ana vnc.v.butyri, axungiae porcinae, 
ana quantum fuftidt,vtemplaftrum fiebene pingue: 
8C fiatemplaftrum hoc modo,liquefiantmel.terebiri 
thina,& pix,& eisaddaturaIth£apiftat3,farinae,oIea, 
8C pinguedines, 8C cum aqua decodionis antedidae 
fuperfufocomnibusantcdidis,fiatemplaftrum omni 
bus fimul ad ignem bullitis, vft£ ad infpifiationem et 
cmplaftri forma:8c fic viaifta,aut refoluetur aut ma- 
curabitur :SC fi maturabitur,fada maturatione aperia 
tur modo rado Cupra deapoftemate calido:& in pro 
ceffu regatur vicus, vt in capitulo dc apoftemate cali 
do aut frigido fub axillis,aut I coftis, aut I ftomacho. 
duritiei apoftcmatis,diredc eft vt didain cu— 
a ra apoftematis calidi aut frigidi hepatis, aut in 
capitulo dc fcroffulisin collo & gula. Autfiathuiuf- 
modi emplaftrum, conferens,& vtile ad omnem dn 
riiiem mollificandam fuerit. Re.galbani,fe- 
rapini,opopanads,bdellfj,ammoniaci,anaunc;5.mii 
dlaginis fccnugraed,femi lini,althf£, ana vnc.q.olci 
chamomillae,anethi.liliorum alb etamygd.dulcium, 
ana vnc.i. 5. terebinthinae, picisnigrae, ana vnc. i. cerae 
albae, vnc.fj.fiat vnguentum. Fitiftomodo, mollifi- 
ccturgumaein aceto albo fortiftimo & oleoamygda 
larum dulcium per noctem,demde optime diftbluan 
tur ad igne in cazola, 8C colentur, deinde bulliat ufqj 
ad aceti in eis imbibiti confumptionem, 8C ipfaruin- 
fpiftationcm,autcoagu!ationem debitam,8C eis natu 
rakm:quo facto eis addantur terebinthina 8C pix co- 
> latae: deinde his omnibus addantur mucilag.SC oleu 
cum cera colata cupice:potes etiam fi uis addere me- 
dullas bouini cruris, pinguedinem renu caftrati, pin- 
guedinem 
modi molIificariaetc.& fac vhguentum:aut loco cc 
roeadde fa.fccnugr^d,fem.lini, hordei,ana unc.q.aut 
i. 8C totum incorpora cum aqua fufticienti decoctio- 
nis althe$, fcenugre.fe.li.chamomil.& fem.anethi.5£ 
fiat emplaftru, quo emplaftra locu:aut dimitte bulli- 
re uf(£adperfectainfpiffatione,& fiatmagdaleon,&: 
utere: nam iftud mollificae,& refoluit duritiem o?m: 
aut necefTario reducit ea ad maturationem etc. 
Le apoftemate [plenis in parte pofteriori. Cap. XL. 
OMnia dicta fuperius exparte caufae, fignorum 
'phlebotomi^dietXjuemofatiomSjindfionis; C H I R V RG I ‘JE G VLTELMI 
tnudificatio!S,mcarnattani\cofolidariois,autrcfolu 
tioisp medianas, in capftn de apatibushepatis,redu 
catur, adiftudcapitulu, praetcrquain duritie (plenis: 
in qua proceditur cuna fortiori cmplaftro mollificari 
uo,ctin finecum cauterio,fi non maturetur aut refol 
uatur per empIaftrum.*quod potefteffe,utcmplaftru 
i mediate fupra didii in duritie hepatis,addendo oleil 
capparu, radices capparis fcolopcndrae,puluerem 3C 
radicem afparagorum,& fari.lupinoru.ffadcndo an-- 
tecmplaftri appofitionem, huiufmodi 
nem fpleni.Re.radicum afparagorum, petrofelini,en 
diuiae, capparum, ana vnc.i.fcolopend.calamcnthf, 
origani,abfinthij,ana vnc.5.flo.chamomillae, fccnu" 
gr£d,fem.lini,meIiIoti,ana vnc.i.accti,lib.i. vini albi 
fubtilis,lib.iiq.fiathorum decodio, 8>C cuipongiahis 
infufa,aut vciTca his plena locus fomentetur, 8>C cata- 
plafmetur,deinde v ngarur cum oleo de capparibus, 
anethi.Iilioru alb.rofa.5d chamomillae,cum aceto,8C 
pluribus radicibus capparu, 8C afparagorum miTtis: 
Deinde vltimo ponatur emplaftrum antedidum, 8C 
Ccrcfoluetur, aut maturabiturapoftema pro certo. 
Cauterium vero ii expediat fiatin modum fedionis 
per longitudinem corporis,no capiendo dcpelle,ni" 
C parum.ita tamen vt fedionem fuftineat:& hoc c5" 
plear quod per emplaftrum minime copleri poterit: 
6C curabitur. 
Dcapojlcmate in partepojleriori,a collo ufque ad 
caudam. Qap. X L I. 
APoftcmata calida nafcentia in his locis, a frigi' 
disetiacognofcuntur, 8C fiunt fcugenerantur 
Vtdidueft de apoftematibus calidis 8C frigidis 
cedentibuscapitulis,fpecialiter in capitulo 
matibus fuper hepar, 8C fuper coftas : SC procedatur 
in cura huiufmodi apoftematum, vtdidum eftin ii- 
lisrexcepto, cp in incifione horum apoftematu vitan 
di funt uillijCt principia ncruoru,orientium ex fpina. 
Nam ob iftam caufam eft timorofum incidere in par 
te fpinae SC dorfi, maxime prope fpina. I ncidantu r er 
go a radice colli vft$ ad fpinae caudam,et ad finem co 
Carum,fecundu figuram apoftematis,et rugationem 
pellis vehementis a fpina ad corpus,deinde in eorum 
cura,direde vt in alfjs capitulis procedatur. Et atten" 
dc hoc vnum, tadum etiam fuperius,q? fi in his locis 
fucrintapoftemata magnae quantitatis, in eorum inci 
Cone non extrahatur fanies tota vna vice, fed paula" 
tim, 8>C fuccefliucdc die in diem: 8>C iftud eft generale 
documetum in incifionemagnorum apoftematum, 
vbicunquectc. 
Deapojicmatcin inguinibus. Cap, XL 11. 
HMc aegritudo, vocatur bubo, vel dragoncelli 
inguinis,velapoftemainguinis:& vtplurimu 
fit ex materia frigida, quae ab hepate expellitur ad lo" 
cailla qua debilia, vacua:& aliquando cx materia ca" 
lida:&aliquando quu accidithomini in virga corru 
ptio„pptcr cocubitum cum foeda muliere,aut ob alia 
cauiamffta qp corruptio multiplicatur & retinetur in 
virga: vnde non poteft natura mundificare virgam, 
aut locum , primo propter multa plicaturam partiu, 
illarum, 8C propter ftriiftam viailliusloci: vndered- 
dit, 8C regurgitat materia ad locum inguinu,propter 
fiabihtatem loci ilhus ad recipiendum fuperffuitatem 
quamlibet, dC propter affinitatem qua habent haec lo 
ca ad virgam* Signa vero calidi apOftemads A*nf* 
ve diAam capifulo fubaxillis,& pluribusalrjs. 
O eius eft, vta prindpiofiatphlcbotomia P 
a tis contrariae, quae eft inter annularem 
8c auricularem manus, fi virtus, aetas,8C alia conft*1 
tianr. Si vero non,purgetur corpus cil pilulis tic fur/ 
bith,5£ deagarico 8C aloes,di Ais in capitulo de albu/ 
gine oculi,aut cum decocfhone ibidem di Aa:aut c^11* 
alrjsmedicinis humorimagispeccanti appropdaf,s;* 
di Ais in capiculisfuperioribus Supcrloco vero,»*1] 
fomentadoncs,embrochadoncs,vnAiones,ctetnp‘ 
ftra dicta in capitulo de apofternate calido in col'° 
gula, 8Cin capitulodeapoftcmatcfub afcellis. Rc£i 
tur etiam patiens diaeta SC regimine ibidem dictis. * 
ctamaturatione 8c fanie,inddaturlocuscumralof' > 
8C fiat vicus bene magnum, vt melius purgari p°' I/ 
8>C fiat vulnus obliquum ad forma mediaelunae 
dum loci rugationclnam per hucindfionis m0«u 
melius in fine locus confolidatur. Facta indfioncpr,- 
cedatur ad extractionem totius faniei, aut 
expedit de doloris fedatione, fanguinis fluxu,mt 
ficatione,incarnarione 8C confolidarione,fiat vtm 
piculis dcapoftcmatel collo, 5C fub axillis. Et fi ibi 
lorualdemoleftusadeflef, fiatemplaftrum dolor'3 
datiuum.Re.olei chamomillae,liliorum alb.ctar»cf 1' 
vnc.i.far.foenugrae.fcm.lini, hordei, ana vnc.i*fv 
tellos.ij.ouorum, butyri, pingued.gallinae, ana * 
fj. croci, drac.i. fiat fic, cape farinas, pinguedini, 
olea,et mifcecum decoctione althaeae,aut maluae’11 
fided:& bulliantad ignem,donccinlpiffcntur in fa1! 
maemplafiri:deindcadde vitellos 8C crocum,$ nl' 
fce,& bene incorpora omnia, 8C eo vtere fuper Q 
Si vero dolor perfeueraret, tuc fiat unctio cum dc 
de chamomil. & anethi,? quibus ponatur opii,fcrlJF 
i.hyorcyami^dra.i.fem.appfi.fem.ancthi.anadra.1*^ 
aceti vnc.5.terantur omnia,8C oleis addantur,# tC^t 
fiant,# circa locum fiat vnedo,# non fuper l°c°’j| 
facta vnctionc, fuper locum ponatur emplaftrtn11 
ctum.Pro 
folidadone procedatur ut in capitulfsde apoficltl‘jTt 
in collo 8>C gula, 8C fub axillis,in adiutorio,fl,ct 
eft.Si uero fuerit tale apofiema frigidum,tunc a Pr^cj 
cipio patiens purgetur cum trochifco de turbid1’ j(/ 
deagarico,aloe,dC turbith,uel cum pilulisfoetid*5. jjj 
ctisin capitulis ocus uero qu0 
mcntationem,embrochationc,emplaftradonen15^/ 
cifionemjmundificadonejincarnadonejregatutp^ 
cife ut dictum cftineifdem capitulis. Volo tamd1 c 
gereemplaftrum unum mundificaduu bonum 
mordicatione, 8C corrofione. Re. farinae lupinor . 
fa.hordeijfa.filiginis, ana unc.i.myrrhaefarcoco 
drac.i.Iixiurj farmetorum uids,quodfuffidt:fiat 
pIaftrum,quo utere. 
Defcroffulis in inguinibus. Ctp. Xf 
HiEc aegritudo eft difficilis ad curandum, 
femper fit melancholia indurata.*aquarC jn 
tum eft fubtile a calido uel frigido,autaphlcgma 
grolfato,# congelato a frigido. cUfxt 
Ci eius eft, ut purgetur a principio corpn5 ,f(J/ 
ra pilulisfoeddis,autcum pilulis dictis in cap 
Io defcroffulis in collo & gula. Et locus regatury 
vnftionc SC emplaftro diachylon diAis in C^0dc 
Io defcroffulis in collo 8C gula3autcumetnpla St Ciber primvs 
317 
pjftfis dictoin capitulode duritie fplcnis.*& ficautre -A 
°*uef, cttun.c erit bonum, aut ulcerabitur: &tunc,p 
procedatur vtdidu eft in capitulo defcrof> 
lV,sdum ulccratur.Difta 8C modus uiucndi,fint qui 
funtin capitulo de fcroffulis in collo 8C gula. 
crcpaturdlnhigumhus. Cdpt XLIfll, 
HMc aegritudo fit ex Vctofitate tendete mirach, 
et ex cibo grolfo ventofo,ud ex faltu coado,* 
HUtacafu aliquo violento ab alto,aut ex clamore nu 
caufis. Cognofcitur haec aegri 
infirmus iacetcorpore fupino, 8C veter 
inanitus: & tuncintcftinaredeuntintus: 8C quum 
ptiens tuflit,auc cum cingitur,aut modicum ambu- 
3f‘fic redit eminentia manifeftainloco. 
€IUSduobus modis fit: aut cum indfione, aut 
a fine: &fiue fiat cum indfione, aut fine, diaeta j 
!Us debet efle temperata 8C fubtilis: vtabfiincat 
olbus ventofis 8C groifis cibis, vt 
%||s,cafco,carnibus groirorualalfum, 8c porci: vinu 
*bat album,fubtilc, aromaticum,Iymphatumcum 
dccodionis aniforu cymini, anethi 3C modico 
Cura cum indfione ita fiat, quamuis 
°c loco fit ualdc periculoia,maxime tali 
*°pia dC infiltrationearccnarum,ncruorum,et vena 
ciufde Ioci,quibus laefis,ct dolor grandis,fangui 
lsfluxus,fpafmus,& morsfuper infirmo timentur. 
?cdicus tii procedere pot in hmoi incifioneSC cura: 
Goc dico fi vfus fuerit alias tali operatione, au t fal 
conueriatus fuerit cum aliquo magiftro operato 
j5Guiusartisronabili,etfucricmedicus boniingenrj, 
. bonaeimaginationis: tunc certe fuccurrercpot 8C 
curafeintromittere:aliter em nullo modo prae i 
urnat fe taliter operari: quia per malu modum 
di,de facili hoTcm interficit. Primo igitur ante in 
per diem vna clyftcrizetur infirmus 
f*0 comuni,fuperiustado, vt inteftinavacuafinta 
jUPcrfluitate,& deleuiadfuum redeantlocu,impcU 
manibus:fcqucnti die, ftomacho iciur 
0 debet medicus locare infirmum extenfum 8C fupi 
affidc lata, aut ponere ipfum in manibus 
‘‘dpuloru fuorum fortium, vt ipfum teneant: vel li 
pfe cum optime cum mantili fuper pcdus,ne fe mo 
leuarc aperirc,nc impediant 
ligare cum alio mantili firmiter, 
JU| modus ligandi melior eft: SC fiat q> locus inciden 
Us fic bene manifeftus, ne error ad hoc accidat. His 
medicus accipiat cminentiamillain manu 
? ‘‘educat, 8C prarmat inteftina vt ad loca fua defeen i 
& imponat vni miniftro vt manum fua teneat 
rvPintcftinisreduAis, nedefeendant horaindfionis.; 
(flo tunc medicus accipiatcum manufiniftra 
quae cfi: fuper loco infirmo 8C frado: 8c 
. ‘‘eincidatpellefuperlodrugationem.&cofequat 
j foramen 8C locum aquo exeantin 
mna:dc notahoc,q) raedicuspotcxperiri 8C certifi 
de foramine illo, SC eius fitu 8C loco, hoc modo, 
i‘‘Ora incifioniSi ante indfione capiattcfticulu illius 
ipfum praemat 8C ducat ad fupiora, verfus 
v foraminis 8C fradurae,quia quum 
j. tf fticulus redudus fuerit ad loeu illum, tunc 
eleuabitur, 8<Cexibitforamen, 8C 
vnius* quiaper foramen 
exeunt inteftina; dC quum 
certificatus fueris de foraminchocmodo,tuc dimitte 
defccnderetefticulir ad locum fuu, SC eum nullo mo' 
do praefumas extrahere, vtfaciuntqdam ftolidi me** 
dici &ignorantes, et nil fdenrcs:fed accipias neruutn 
illum foluet viam per quadefcendebantinteftinaad 
loeu tefticuli, quae via dicit dydymus, feu ofeheum, 
liga illam viam et ncruum illu optime cum filo Ia-J 
Wco, auclineofubtiliquadruplicato,induobuslods' 
illius ncrui 8C viae.fiinferius&fuperius,& ficmteril- 
las duasIigationes,difiantia vnius digiti: & illudfpa" 
tium 8C diftantia incidatur per medium ex trafuerfo 
fecundu totum,8C tunefubito cautcrizeturtotuslo-* 
cusincifionis, &poftea impleatur locus aut vulnus 
cu ftucllis ftuppeis autlineis, albumine oui folo inuo 
lutis: aut cum vitello fimul,& modico croco, aut et 
commifcendopulueres fanguinis rdtridiuos toties 
didos 8C dicendos:& tunc locus bene firmet 8c liget 
cum plumaceolis ftuppeis in dido mcdicamineinuo * 
Iutis,»ta vt fanguinis fluxus, dolor, aut mala comple • 
xio calida 8C humoru fluxus prohibeat: SC cil fafcijs 
8C bindis decctibus,locus optimeIigccur,<5£ fic dimic 
tatur per diem integru vel per duos, autplus:&fup( 
nus femper iaceat infirmus a dieincifionis 
nitate.*& omni die clyftcrizetur, vt inteftina fine va- 
non tumeat propter fuperfluitates aliquas auc 
ventofitatem. Poft iftos duos aut tres vel plures dies 
diflToluacurIocus,&tiincfifecurus fueris a fanguinis 
fluxu,dolore,& aliorum humorum dcfccnfu,pones 
fup Iococaucerizatobutyrum,autaliud pingue, vc 
efchara ex cauterio fada, putrefiat 8C cadat:dcindc,p 
cede cum mundificatiuis,incarnatiuis,&: confolidatl 
uis,fupradidisin pluribus capitulis.Si vero non fuc* 
risfecurus, iterii fuperponc medicamen primu, vfc£ 
adfecuritatcmantcdidorum:d<indcproccdemodo 
nunc dido. Puluis fanguinis draconis potefle talis. 
Recip.fang.draco.draganthi,gumiarab.boIi, gypfi* 
aloes>maftiches,ana,& cum albumine oui er vitello, 
mifce& vtere vtdixi:SCiftaeftcuracum indfione* 
Curatio fine indfionccuqua meo tepore multos 
curaui,dicendaeft:fcdattcndehic, q? maxime pueri, 
8C hiquinouerintiftam quibus ecintefti* 
na,no defeendunt adburfam tefticulorum,& qui ha 
bentparuameminentia funtilli vt plurimum, quos 
ego curaui molfto,& quospofllbile eftcurarirrcdu- 
dis eniminteftinisad fualoca, fecunda modum iam 
datum fupcrius,ponebafupralocuforaminiscmpla 
ftrum meum coftridiuum:deindefuper emplaftroli 
gabam cum brachali infra dicendo:& decenter locif 
firmaba,et dimittebam ligatum vfq? ad.xv.dics, auc 
plus:& deindediifolueba, 8c renouato iteru cmpla> 
ftro, ligabam cum brachali, 8C cotinuc procedebam 
6C attende q? femper eft in iftocafu, 
quies infirmo ftridiflime imponeda, Di$tac£ fubtilii 
non ventofa ordinada. Brachale flue lumbar fic fiat, 
accipe pannu lineum,aut bombycis triplicatu, cuius 
Iatitudo,fittriumdigitoruaut quatuor, & logitudo 
tanta quod cingat corporis tranfuerfum totafitcr:& 
tuncimpleat bombyce auteimatura panni, 
inmodu zupeti, 8C cum hoc fiatplumaceolus vnus 
triangulatus,aut aliquarum quadrangulatus, 8C opd 
me impleatur bombyce,auteimatura pani,8C firarur 
ftrideplumaceolusiftecum bobyce,itaq> poflicfup 
rupturam coniungiIumbari;&habeat plumaceolus 
quanda binda vel corrigiolam in capite inferiori cius CHI R-VR G IiB' C V DIELMI 
fu angulo mferiorijtanfae longitudinis, vt pofiit trahi 
per fubtus coxam et prope tefticulu m,et rcftringi ad 
pofteriora fuper naricam pofteriorem, & ibi firmari 
cum lumbari,aut bene nedi, vt no moucatur fed fuv 
miter maneat:& ifta fic lumbaris forma,licet a doccn 
te,male pofiit per feripturam manifeftari,et per 
quesa difcipulo comprehendi. Emplaftrum vero fu; 
pra tadum, poteft eifcquod deferiptum fuitin capi- 
tulode eminentia vmbilicf:& pulueres acelcduariu 
ibidem deferipti, in ifto cafu conferunt, faltem nifi ta 
Iis cafus fit valde antiquatus : nifi etiam fit in corpore 
renili,&Cinteftinanon multu defeenderint verfusbur 
fam:Scd \ cafu oppofito,vfusfum tali cmplaftro for, 
tiori.Re.picis ,colophoni^,picis nigrae, naualis* 
refine pini,ana vnc.rj.glutinis pifciir, vel chartf,vnc. 
■iij.ammoniaci,bdellij,anaunc i.liqucfiant colopho" 
nia,refina,& pix,& colentur,deinde mollificatis 
misin vnc.iirj.aceti & vnc.rj.oIcianethini,aut mafth 
ches,aut myrtiniper node vna,aut vnadicm,& tuc 
cu eifdem liquoribus adigne ponantur,et optime dif 
foluantur 8C liq fiant, et colcntur,deindc addatur ma, 
Hiches,dragathi,thuris 
armcni,ian.drac.& huiufmodicoftridiua, ana vnc. 
i.aut vnc 5.qbuspulueriratis& cribcllatis,didis gu>- 
beneadmiiceaturadinuicem omnia, 
6cfiatmagdaleon,& referuetur vfui. Aliudadidem. 
Rec.picisna 8C co.SC refinae, vtfupra,& calidae 
pra,aIoes,bo.ar.maftiches,draganthi,gu.arabici,thu 
ris5§yP^jfian vnc.5 
pho.&refina vtfupra, colentur 8>C admifeeanturan- 
fcdidipulueres modofupradido, 3C fiatmagdaleo-- 
nes, cum aqua frigida manus balneando,autcii oleo 
maftichino,autmyrtino,autipicae,authuiufmodico 
ftridiuoru, 8C vfuireieruentur, 8C fic curabitur mor. 
bushuiufmodi Deo dante* 
Dr/c:is,condylom<itihus,cth<e»:onhoidihus. Gi. XIV. 
/\ * GritudincsbaefiuntannatcriagroiTa mclacho 
jr | 4 lica,qux ad loca illa deicendit et verritur qua 
quadam. Signaiftorum funr, 
quia fitum habentpcdem quendai.n fubtilem, 8C 
ramidem latam in modum emittunt fan 
guinem, nec humiditatem aliquam. 
ta,non habent pedem, necj figuram fi<.'i,fcd 
do quandam tubcrofitatcm fparfam fim’ pede,plena 
fanguincmclacholico. Haemorrhoides funt 
tuberofitates vel eminentiae, a quibu’S emanat 
languis, 8C humiditas quadam aliquando qux de 
ni menfe,aliquando vero per aliainterualla. J 
ficicftcu mcdicinis,aut ferro,incidendofpm 
a cum pede fuo radicitus:deinde cauterizando 
locum 8c procedendo cum medicamine rcmotiuoy 
cfcharae, deinde cum mundificatiuo,incarnatiuo, 8C > 
confolidatiuo, notis. Autfitcura cum ligamentis.fi. 
cu.filo feridno fimplici uFduplicato uel triplicato uel 
quadruplicato,fecundugroflltiem 8C duritiem pedis 
ligando ftridiflimcipfum pedem in radice eiusquan 
tu poffibile eft:et dietim ftringatur fortius,donec pes 
corrodatur, et cadat ficus: et fi aliquid de radice rema 
ferit, cauterio ignito remoneatur paulatim de die in 
diem:fuccelfiueremoduuefcharaefupcrponendo do 
nec totaliter eradicetur: deinde cum mundificatiuo, 
Incarnatiuo ,8>C confolidatiuo notis, procedatur. Fit ■ 
ct|am cura cius hoc inoda, primo purgetur patiens, > 
2 cum 
rum mundatorii, drac.ij.ellebori, drac.i.fcamon*3^ 
drac.5.fcnae,epithymi,anafcrup.rj.turbith,drac.i-,fl 
ftichesfpicae,crnamomi,zinzib.gariophyl.anadr3d' 
terantur omnia fubtiliter, SC puluerizentur, 8C crtu 
lentur,& cum fucco polypod^autfu.tcrraefiantp1 
lulse,dofis fit,drac.i.autfcrup.iirj.fero quu vadit d 
mitum fumat patiens, 8C non Si autem funif 
non pofiit ob aliquam caulam, fumatiftam deco# 
nem.Re.prunorum, vnc.iq.cufcuta^fcnaeepithy111’ 
anadrac.i.myrobal.indoru, vnc.j.polypodrj,dj ? 
vi. piftcnturpiftanda,aut contundantur,&bulha£ 
aquadulci,lib.i.vfq;ad medietatis 
deinde coletur,& in colatura addatur zucchari,^11' 
fi.auc.ijrj.& totum iftud iterum coR^J 
8C de ifta colatura dentur patienti,vnc.iij. manci*1 
p roraiciunoftomacho.Fadahac purgatione,Iigcnc f 
fici,autincidantur modo antedufto,aut cauterizct 
folumodo-jion prius incidendo:& meo temp 
huiufm oditura procedi, 8C multos curaui.Si autc? 
lis ficus fu£h't intra anu, autintra vuluam, tuncinu ■ 
fentur inteftina cu ventofa magna pofita fup an° * 
fup vulua,&infpiciaturinteftinaetcorufirusjntrl . 
fece: 8C fi hoc no poteft fieri cu ventofa,tuc cu V*1 
nis decentibus hoc fiat,8C qu^ppar^M^aM^»^1 
cedaturin eorum cura vtdiAum eftfupra. 
modo direcftein cura condylomatu mulierum pr° 
datur* Contra haemorrhoidas,hoc modo prim 
cedi potefi: cxiccando &confu mendo ipfas cum* 
plaftro i fio. Red.farinae gallarum,fari*nuciscypr 
corticis granatoru, hypocyftidos, omnium pulucr,j 
zatoru,ana vnc.i.maftichcs, bo.arme.flo.chamo 
i lse,fe mi. anethi, anavnc. j.accti albi quantufuffici** 
infpifiandum pro forma cmplaftri, 8C fac eraplaR, 
Antequam tamen hoc emplaftru, & parti appr°, 
mes,fadoco emplaftrum mollificatiuu 8C dolod5 
datiuum, tale. Rc.fa.fccnugrfci.femi.lini, flo.Q/ 
millac, ana vnc.fi.femi.anethi.melilotib pulucrfc** 
ru,ana vnc.i.oleianethi,chamomillae,liliorumal^,0 
pinguedinis gallin^,butyri,ana vnc.rj.aqua dcco - f 
rnalu$,& chamomill3e,fuffidcntjr 
emplaftrum partiantedi<ftae:autfiatex his foifl*ta 
per fcamnu perforatu, fcmi.Iinh3s, 
no, pofitis 8C coAis in tribus partibus aquae duR 
una parte aceti.Quibus fic mollificatis,etdolorc * 
tD,Jfuperponatur emplaftru exiccatiuufupra di 
&cxiccabuntur & fanabuntur Deo date. Sin au* 
[ poftea ligetur SC ftringantur modo dido fupfi* 
cis, quia fic confumabuntur per tempus 8C cxicC* 0 
tur ac cadent. Et fi volucris eas aperire, 
ne emplaftru hoc. co munes comeft' uf 
numero.ij.&.iirj.fpicasallij fortiffimi, aut 
irttegrum, piftcntur fimul fine decodionealifi11^^, 
incorporentur cum fa.lupinoruvnc.irj.finapis5 
f.aceti fortis quantum fuffidr, 5C fac cmplaftrun^cll5 
quofiipcr loco pone,8C ftatim aperietur- Et fi 
valde moleftaretur abifta paflionc haemorrhojy^f 
8c foret virtute latis robuftus, tunc omni men c.^e 
phlebotoraiadefaphena dorncfticapcdis,et h$c P^Qi 
botomia excufabitinfirmft ab apertione haemo^^ 
dum quum cuenerintlautab ipfarumaducntu 
nem fecurufaciet.Cum autecontingat Pr0Pr 
tnfirmitatesin loco i&JO quando# dolore CHIRVRGIJE G VLTELMJ 
J*9** &intoIcrabitem,adipfumremouedu,fiIocus i 
(°n fueritcanccratus,fac iftud vnguentu optimu 8C 
*P€>*tum.Recipe oleirof.&T viol.ana vnc.rj.cerufiic 
vnc. 5. ccr§ albae vnc.5.opij,hyofcya 
tj hanadrac.i.papaue.albi,fem.apfj.fem.anethi,cor- 
mandragora,ana drac.i. pulueri. pulueriranda, 
hat vnguentu ifto modo,ponatur ceruflfa,litharg, 
°ftum primo fimul ad bulliendu, fupermifcendo 
t ? Spathula donec fintinipiifata,deinde addatur ce 
liquefiat, deinde ab igne depone,8C mifce,do- 
cfitaliquah'terinfrigidatum, & tunc adde antedi- 
°spulueres,& bene mifce 8C incorpora,ct cum ifto 
le^,Camine vngeI°cum<ntus,extra,& circa,copio 
dolor in breuiremouebitur: nam in multis fe 
1 *ud medicamen meo tpe,& dolor fubito ceifauit. 
befiftuU inano, Cap, XLVTI. j 
kJ Ocapoftematam calidum q frigidum curatur 
5 vt didum eft fupra de alrjs in alrjs capitulis.Sed 
vt plurimum apoftema in ifto loco parit fi- 
. ‘am.aut penetrante,aut non: 8C> fi fuerit non pene> 
s,vt per impofitionem tentae tuaecertificari pote 
sPer foramen fiftulf exterius,& preme verfusanu, 
js ,r|teftina,& impone digitum tuff in ano,& fenries 
f mundificaipfam cu 
t Vnguento apoftoloru,aut viridi,aut cu vngue- 
Q*cfarcocolla,myrrha,aIumine ro.melle, tercbin- 
modico rcdalgar,autauripig.autuiridis eris: 
e,deincarnetur 8C cofolidetur vt pluries dixi fupra. 
, fuerit penetrans,non curatur certe dcleui:fed 
3m dimittere melius eft 8C honorabilius medico. 
fi intro mittere fe voluerit, altero horu modoru 
dilatetur vulnus cum fpongia, vel i 
vel medulla milicc, 8C beneam- 
totaliter vfcp adfundum,&cum fundum vi- 
tunc cauterium cu ferro ignito,et cobure 
k fi* quod apparet de fundo fiftulae,&cius latera, 8C 
ftvftioncm, imple totum vulnus cum albumine 
vitello,oleo rof.Sd croco,vfcj; ad.fj.dies:dein 
eP**ocede cu remotiuo efcharse,mundificatiuo, in- 
. rnatiuo,& cofolidatiuo,notis.Siperhocautnocu 
vtUr>alium moduaccipe,qui eft. Accipe filum ferici 
jj.. fini,triplicatum: aut fetam caballina, autbouina 
tl|Pficatam,3C fac in modum laquei cum quo capiim 
impone extremitate illius fili p 
fiftulae exterius:deinde conare facere q? filu 
5nfiat 8C penetret per foramen inteftini,ita cp extre 
illa fili veniat per orificiu inteftini, 8c trafeat ad 
c- vero extremitas remaneat exterius in orifi 
e3cteriori fiftulae,SC tuc omni dic pluries 8C pluries 
catur filum intus 8C extrain et in rantu 
filum,donccinteftinu cum carne illaexterio 
K daturtunc cum fedatiuis doloris,mundifica 
,sdncarnatiuis &C cofolidatiuis fupra tadis procc- 
tUr-Sed crede mihi q? ifto modo poteft male proce 
>Vt vidi meo tepore,iniftis cafibus,et eorum curis, 
extmftionc Upidis in ucjtca. Cdp. XL v 11. 
Lj Rimo operator huiufmodi debet efie expertus, 
Vtrum lapis ifte.f.in vefica vel non:hoc modo 
%at°Perat°r indicem 8c mediu digitos manus fi- 
raemano patietis,& eleuetcum digitisfuisintefti- 
virgam infirmi: 8>C cum dextera manu 
tCcGinuenicaliquoddurum ad locum illum vbi 
apparet eminenda mducca cumdigftis mtromiflis m 
ano.*quae eminentia apparebit in loco,qui eft intra te- 
fticulos 8C anum,coxam SC radicem virg£:& tuc mo 
ueat& ducat digitos,nunc huc,nuncilluc,nunc fur- 
fum,nunc deorfum,palpando cum manu fua extriti 
fecain locis,qui funtinter tefticulos et anum,& coxa 
8C virgamiam didis:8C fic fibi manifeftabitur Iapis* 
Eft aliud fignum,q> patiendfemper cum vult minge 
re,dolet fortiter circa partes vfrg3e,& conatur fricare 
tefticulos fuos& loca vicina.Sed id non eftfignucer 
tum nec neceflTarium,quiahocctiamacciditin ftran- 
guria cum vicere. Aliter ergo poteft operator de lapi 
deexperiri.f.generato,per exhibitionem fyrupi,que 
nos fecimus cotra materiam lapidis curandi, quo pue 
ros multos curauimus,qui dicebantur habere Iapide 
in vcfica propter dolore hora mincftionis,ob fricatio 
nem virgae 8C tcfticulorum illa 8C eade hora. Sed hic 
fyrupuscum datur habeti Iapidem confirmatum.no 
confert quin habeant dolores aliquos hora minatio- 
nis et fricationis vtfupra.fed nonhabetitaintenfe,vt 
ante:qui fyrupus fic fic.Reci. radicis apprj,petrofelint 
fceniculi}afparagorum,brulci,ana vnc.v.fem.focni- 
cuIi,petrofelini,& appfj,ana folis,faxifra 
g£ viridis ana vnc.i.&.5.fem.cndiui£,laducarum,8C 
fem.communium ana vnc.5.ameos,amOmi,nigelI^> 
ana drach.rj.cicerum rubeorum,herbae imperatoris, 
fiucfilicoris,cichoreae,fcoIopedrif,polypodij,capiU 
vene.cufcutf,ana vnc.vf.fiatfic,incidantur radices 
8C herb£,fruftadm,& piftetur cum feminibus grofib 
modo,&pofteabuliiantfimulinlib.rj.vinialbi,ct.rj, 
aquae miftis cum vino,vfq?ad medietatis cofumpdo 
nem:poftcaomniacolentur,& optime exprimatur, 
ita q> virtus rerum codarum fic bene exeat: 8C ita co- 
latura per mediu m diuidatur,& in vna medietate po 
natur mellis Iib.i.& iterum ponatur ad ignem totum 
iftud,&bulliat aliquantulum, femper defpumando 
cum cochleari jdeinde coletur iterum totum iftud,ec 
ponatur in vafe,&feruet.Inalia vero medietate de- 
codionis,ponaturlib.5.zucchari,& drac.i.f.cantha- 
ridum ablatis ipfaru capitibus 8C alis, 8C piftetur can- 
tharides, 3C permittantur bullire aliquantulum cum 
zuccharo,& omniacolentur,& referuentur in vafc* 
Et de iftofyrupo in quo funt catharides,fumat paties 
de quarto in quartum in aurora vnc,i.5.cum vnc.iij* 
aqu£ decodionisradicis appij,pctrofe.foeniculi,endi 
uisejfem.com.fcolopendriaejcapparumjafparagoru, 
aut fumat didam quantitate de hoc fyrupo, de fexto 
in fextum, fecundum q? videbitur medico:deeffedu 
) cius forti 8C debili.Diebus aut alrjs quibus non fumic 
fyrupum de cantharidibus,fiimat omni dic in mane, 
in aurora,fyrupi de meile didi fupra vnc.ij . cu vnc, 
iirj.didaedecodiois.Exhibitio enim huius fyrupi,per 
tres aut quatuor vices data, pro certo ftatim mitigat 
fricationesillas 8C dolores:8C tunc eft fignum q> Iapis 
nondum eft confirmatus.Sin aute cofert, eft fignum 
lapidis confirmati,cui nifiincifio cofert. Diseta fit bo 
na,leuis,& teperata,abftineatab olbus cibares grof- 
fis,melancholicis,8C phlegmaticis, ab omnibusfalfis 
8C acruminibus:vtaturbonis carnibus leuibus,paru 
vino fubtili albo cum aqua decodionis milrj folis, fa 
8C capparumapcritiuis, 
8>C leuiter incifiuis.Cu medicus vero certificatus fue- 
rit de lapide 8C loco eius,8C vult lapide dc vcfica ex- 
trahereJprimo oportet vt cuacuct inteftina,8C mun- C H1RVUGI rGVLlELMI 
dificetea a fecibus cum dyfterio ante per vna diem 
fuae operationis:& poft clyfteriunon dimittat infir- 
mum comedere nifi parum, 8C cibos ficcos:fequenti 
vero die,capiat medicus infirmu, 8C extendat ipfum 
fuper difco,vel tabula,lata 8C longa:& locer vnii mi 
niftrum a dextris 8C altcipa finiftris, qui teneatipfum 
firmum, 8C liget eum fuper peduscodudisbrachqs, 
cum manrili vno:deinde liget eum extranfuerfome 
dictatis ventris, cum alio mantili:deinde cleuatis cru 
ribus& apertis,ligctcum alio mantilifupambospe- 
des & imponatalrjsminiftrisfuiSjVtambo crura be- 
ne teneat aperta,ne operatio impcdiarur:& tunc 
nat digitos fuosin ano infirmi, 8C reducat pro poifc 
cum digitisIapidcadlocum,qui eft inter anum 
fticulorum radicc:& tunc ex obliquo verfus coftam 
fecundum rugatione loci, feindateum raforiofuplo 
co vbi fentitur lapis vfcj; ad lapide, & fac vulnus ma 
ius lapide, vt fine difficultate Iapis extrahi poffit cum. 
vncino tuo:quo extrado impleat vulnus cum bolo 
armeno,dragantho,maftiche, vitello oui,ct alburni" 
ne,& parum de croco.*etfifanguinisfluxusmultum 
antedidis,addendoa!iqua 
fortiora conftridiua: deinde fuc vulnus, vnico,aut 
duobus bene firmetur vulnus,nec 
uatur vfqjad.fi.aut tres dies, fecundu 
ris de fanguinisfluxu.* deinde diffbluelocu fi iterum 
dC de 
dolore loci, etreitera medicinaantedidam fuploco: 
fi aut non,tunc cum mundificatiuo,deindeincarnati 
uo.vlrimo confolidatiuo notis7(pccde.Repleto vul- 
nere hmof medicamine, &fada futionc, fuper loco 
puluerircf puluis conftrfdiuus Soloci confirmatiuus 
huiufmodi. Rcc.mumi3e,aIocs,maftichcs,draganthi, 
anadrach.iq.bol.arme.fang.draco.gypfi,ana vnc.5. 
mifcc 8C fuper loco pulueriza:8d fi vis vt fortius con 
ftringafur,&T exiccet, tunc adde vitreoli rom.vmc.5. 
eius fit bona 8c laudabilis ftyptica:vino vtatur 
ftyptico,paruo,aur lymphato cum aqua co- 
da:8C fic indubitanter hac via vulnus, fanguifc£ con 
ftringitur cofolidaf, nifi 
fueritin operatione error adincidedum: quia debet 
hmoi operatio nunq bene exerceri pof, 
per difccnt? comprehcdi, nifi p vifum manualis ope 
rationis. Sciasiterir cp raro fit haec aegritudo in mulic 
re:SC fi fit eft 
marricisinter vefica 5>C anum:& maxime cu incifio- 
ne:quis enim fit collu veficae mulieris ftridum,tn eft 
ualde curtu,ita q? ols fupfluitas fiue grofla fiuefubti- 
lis,fiuc pauca,fiuc multa, ftatim exinde expellitur SC . 
mudatur. 8C fi pur aliqua ca genercf, ,pccdat in totu, 
vt fupra didu eft de lapide in vefica virorum. 
TicapoflcmatezrpuftuUsinmebrouirilityc. Cap.xhiij, 
H iEcaegritudo femper accidit ex materia vcnc- 
nofa, vel frigida aut vapore reclufis inter 
putium 8c pellem quia non refpirat,crcfcit, 
5C mulriplicaturin loco. Vndc cum negleda fuerit in 
principio,tunctantu multiplicatur 8C coculcatur 8C 
dednet intrinfecus cj? corrumpit pellis et denigratur, 
8C cu hoc et corrodit fubftanda q amplius re- 
ftauradone SC vera regeneration5nonrccipit,(ppfer 
eius neruofitate,venofitatcm,&: arteriofitate:5d acci 
ditefi hac corruptione multoties, & vt plurimum fc 
bris fluxus fanguinis3& quandocj mors* 
• Pmm ergo fcftinada eft: ffpaHcnsfftcarnoras^ 
buftus, 8C conftet tibi in fanguinc abuno3 * 
fiatfubito phlebotomia de bafilica dextra in . 
vel manu:&im ponat infirmo diaeta fubtilisbon 
da in capitulo de faphaticholcrica, 8C deapofi* 
calido faniofo fub axillis. Circa lo<?u veropce&tf £ 
primo mundificcturleuibus mundificatiuiSjVt 
codionis mei. rof colati, vel no colati alumine 
rofis,myrto & ordeo:&: poftlotione iftam^nn 
ceinuoluatur mebrum totu cum pecrisinfufisin 
codionc nucum cypreffi, corticu 
myrti bo.armcni,maftiches,contuforum groiTo 
do, 8c codogj vino nigro ftyptico & modico#' 
dChoc faepe fiat donec corruptio remota fuerit*' 
aut quater in die,et ficrcmoucbit:fi Vero noretil 
ri poflit,& in tantu augmentata fit,q> 
r cum, tunc fignu eft mortificationis 
remotioni denigrati corrupti, radicitus fi eftp0*1 
Ie,cum ferro ignito feparando corruptu a 
fi hoc fubito no fieret,non celfarct corruptio 
tari, donec totu membrum corruptu foret: 
go cauterizas aliquod mebrum ob iftam ucl fi1311 
cauiam, fac pro pofie vt quid de corrupto non & 
neat;deinde fuploco cautenzatOjVtfanguisOpJ1^ 
ftringatur,& dolor ex cauterio caufatus tnicige*fy 
ne albumen ouicum vitello conquaffatu met tn* 
cumbo.ar. & myrto optimepuluerizatis:circal0 
vero fiat emplaftratio cu bo.arme.pulucrizato,01 
rofa.fuccoplantaginis 8C aceto 
dcfcnditaugmenrum corruptionis,8^neamph 
mores ad Jocum currant: & fiat id vfc£ad iirj. 
dies:& poiteafi vifu fueritaliquiddccorruprio11 
r manfiffe,mundificetcum 
viridhdeindeincarnet 8C confolidetur medici* 
tis,& fic curabitur. Attende hic,q? ablutio cum 
frigida 8C abfterfio cum peda munda, 8C jJ 
tio,dumidpitpoftcoitum cum fccda muliere,3 
corruptionis futurae veftigium,defendit per 
gam a corruptione futura faltem ob illam 
me fi poft illa ablutionem fiat roratio 8C qdam3 
tio,yel loci iam ablutiafperfio cu aceto modic 
pecqs in aceto infufis virga totaliterinuoluat. P 
nermodadyloru ualde utilis eft porris uirgaey 
corruptionibus. Puluis mundificatiuus 8C °r((' 
tiuus ulceru uirgae optimus eft hic.Rec.nucis cfi,ro* 
fi,a!ocs,myrrhae, farcocollae, gallarum, alunHn' 
pauci tartari,tucif,hermodadyloru,vaIaniae,c^r(i/ 
mi,budae quia drach.ij.8>C didorum,ana.pul^,s 
rium offium anferum 8C gallinarum 8C 
oflium cdfolidatuirgam vnc.j.puluerizcntu»' c( 
bellent optime:de quo puluere pone paulatim 
ulcera, 8C poftea pecise fuperinfufae inuino eC 
nis myrrhae,& myrti,fuper uirga 8C circa eam P, 
tur,& ftepe remoueanf,quura uidentur cxicc*ri‘ 
De nodo in uirga crc. o*/>. 
HVius loci apoftema calidu 8C fr 
fcitur ficut didum eft in capitulis Pr*cf 
busdeaportematibusalioi^locorum^perp11* 
tomiam uel uentofatione,diaetam, undiones,^^/ 
cationcs,empIaftrationes,incifioncs,dolorisle^tja/ 
nem,mundificatione,incarnatione,& con.o 1 
nem ibide direde didos curat. Contra nodu** 
huius loci, fpeciafiter discedendum propter^ L I B H R PRIMVS 
f puterirrtuHn hoc loco.Primo ergo medicus re- i 
nodum in fuisdigiris,autcuminftrumento ali- 
trahatadlocum,in quo nec vcnae,nec arterij 
Pparentpro po(Te,quiain tali membro multum ri- 
eftde venarum,arteriarum 8C neruoru m- 
,Ilonc,proptermultitudinemipforum in virga: 8>C 
pellem incidat fuper nodum, premedo femper 
cum finiftra manu verfus exteriora ad fupe- 
caucat ne incidat folliculum eius,fi ipfum ha- 
I edt:6c tunccxtrahatipfum totaliterfi eft poflibi-. 
fuar vulnus vno pundo, vel duo- . 
fubito faldcllas ftuppeas, inuolutasin ai- ; 
Ulnineoui 8C vitello conquaifads optime, 8C miftis 
J*1*1 puluere bo.ar. fang.draco * maftiches, mumiae, 
I 1etT>bro fupponat,& dimittat per.rj.aut*irj.dies:de- 
j,^e fi aliqd fanici in loco multiplicari videtur,mun- 
'Kcetur mundificatiuisnods: deindeincarnetur, 8C 
°nfoIidetur vtfupradidum eft:8C in breui curabi- 
r fine periculo. Si autem nil fanief coftet in loco ge- 
j'CraH, tuc reitera medicamen illud primum fi vis, 8C 
nabiturfic locus perfefte.Et ego ita multos fanaui 
c° tempore* 
Cc dpojiematc fcfticulorum» C dp. t. 
HOcapoftema vtplurimum generatur a mate- 
riadefcendentc a membris nutritiuis , ad infe- 
propter habilitatem loci ad extrahendum 8C 
Jc,piendum huraiditatcs,quiaa nutritiuis naturali- 
j. rdcorfum expellunt fu per fluitares. Signa ergo ta 
funt differentia a frigidis pluries fupra d/Ais. 
(V calidi fiunt embrochadones, fomentationes, 
, r3, emplaftrationcSjVndiones, phlebotomia de 
pfilica manus in latere oppofitae,autfimiIia cum in- 
i^auerichuiufmodi apoftema: phlebotomia etiam 
Nufmodi venae multum valet in aegritudinibusca- 
l(Jis harum partiff. Locus ergo totus vngaturolco 
pinguedine galline miftis,adu 
9|idis fn hyeme,in gftatc vero frigidisrdeinde fomen 
embrochctur,emplaftretur locus cum medi 
J^isdidisincap.deapoftcmatefubaxillis,in adiuco 
'°dn coftis,& in incine:8C attende, vt non permit- 
>n loco tali vltimam maturationem, ne corrum- 
locum 8>C tcfticuIum,quiapoftcanon confolida- 
tCl»r locus,nifi tcfdculus extraheretur. Incidatur er- 
P apoftema,parum.crudu,&:fanies extrahatur pau 
jtlru,fccundum regulam de fub axillis datam,dcin- 
j.pum fanguihis conftridiuis,incarnaduis,&; confo 
in alrjs capitulis pofidSjCuretur locus. 
frigidi apoftemads poteft effe illa 
. dida eft in capitulo de apoftemate frigido in 
fub axillis, &:in coftis, 8C alqs antedidis: 8c 
j.c vt intendo tua fitin refoluendo illud fi potes cum 
Jpchylonfado in fcrophulis in collo SC gula, aut in 
fplenis,5C cum his mollificadonibusibide di- 
jj.15 l'efoluerur,autfanabitur,aut(aniabitur. ctfifania 
extrahatur, mundificetur &Tc* 
ln didis in his apadbus frigidis fitme- 
tQCl,sfagaXjVtno dimittat maturatione vltiman, nc 
rrumpatur tcfticulus,neceffariopoftea extrahen- 
didu eft fupra de apoftemate calido tefticuli. 
hernia ucntofa,acjuofa,crcarnofa. Cap. LI, 
Jsj It h$c egritudo femper ex materia defcedcnte ad 
J Inferiora, eft aliquando ventofa, aliquando 
iuofa,aliquado carnofa,& aliquando humorofatec 
appellatur carnofa,quado humor defccndens adm> 
ferius,coucrdtur in carnofitate quadam fuperflua* 
Signa vcntofsefunt,quando fubito aducnic, 8C non- 
paulatimcongregatur,ficuc aquofa, 8C carnofa,dC 
pellis tefticulorum Iucct,& tranfparens eft:& cupal- 
patur,eft ficut uefica, aquofitate aut vento plena* 
Signaaquofaefuntjquoniam ruccc(fiueaducnic,ct no 
fubito ficut vetofa.Ec licet luceat, tamen cedit tadui 
non ficut vetofa,fed melius,SC fonat, vt vterplenus 
aqua,cumpercutitur* Signa carnofae fune durities 
in tadu,& longo temporeinccpit, 8>C cum palpatur, 
tota carnofitas q eft intratcfticulum mouetur fimul, 
8C per tempus nullo modo minuitur* 
ventof3eeft,vt clyfterizeturpaties,primo ctt 
a oIeoanethi,chamomillae,in quo decoda fine 
cyminu,aniTum,anethu9ami,caruus,cartanus, amo- 
mum,femi.petrofelini , fbeniculi,apq, dC huiufmodi, 
cum vnc.fj.mellis,falis communis vnc.5.paticns etia > 
purgetur cum pilulis foetidis di Ais in fcrophulis, aut 
pilulis,aut dccodionibusdeturbich,agarico,& aloe, 
didisin cap.dealbuginein oculo. Locus vero totus 
vngaturoleodcli!fjsalb.fpica,& de anetho,pingue- 
dineanatis,&galIinse,&hmoi vndionibus didisin 
cap.precedetibusrcfolutiuis 8C mollificatiuis partim 
in cap.dcapare in aure,fub axillis,& hmoi.fomente- 
tur erembrochetlocus cu cymino, anifo,fceniculo, 
fce.gre.anerho,fcm.Iini,amcos, chamomilla, abfyn- 
thio,&hrr\oi,codis cu vino albo poteti, 8C modico 
aceti.Deinde fiat Joci exiccatio opportuna: delde vn 
diocopiofefupradida,8£ calide fiat.Oeinde fiat hoc 
emprm,etfupcrloco toto SC tefticnlo ponatur.Rcd* 
pulue.cymini,ameos vnc.i.amon.femi, focnicufi,fe* 
; pcrrofdini,baccarulauri,cyperi,fa!.gr3eci,fe.lini,cha 
momiIIac,carui,cartami,fem.rut3e,centauree, pulue- 
riratoru olum opdmeana coctorfi ca-. 
pita,q.tari.fabaru,far*Iupinoru,far.hordei,analib.5fc 
vinipartes.iirj.accti pars.i.ad tanta quantitate, vt mi 
ftis farinis ciiipfo vino et aceto,fiat quafi ad modum 
pdffanseliquidae, ctbulliat tuncficad ignem quoad 
deuenerit quafi ad fpilTitudine,5£ emplaftri forma,et; 
tunc adde farinis vino 8C aceto miftis 3C bullitis pul--» 
ueresandictos,& bene mifce:& iteru faeparu bullire, 
omnia fimul,donecad forma emplaftri deueniat: de 
quo calido fuper loco pone. Patiet abftineat ab oth- 
nibuscibarrjsgrofii's,acyetofis,vtleguminibus,acru 
minibus,cafeo,carnibus andqs,autfaIids,&hmoi. 
aquofae eft, v t primo purgetur paties cum pi- 
Lira juiJS,autdccoctionibusantedictis. Locus ye- 
) ro fomentetur 8C embrochctur cuantedictis,aut vn- 
gatur cu oleo coftino quod faciemus in fine,aut cum 
oleo delilio,& emplaftretur cu emplb de gumis, fa-, 
cto in cap.de duritie (plenis,vel hoc emplb. Reci.puI. 
uerisfulphuris vnc.iij.myrrhse vnc*i.lithargyri,alu- 
minis rocchae,autzuccar.ana vnc.q.refinoe lib.j.olei 
vnc.iirj.diffbluatrcfinacumoleo et coletur,& cuin- 
frigidatufuerit,addantpuluercsantedicti,etbenein- 
corpofentur olafimuhin fineaddatur aliquid aceti: 
de quo cmplaftro fuploco ponat,facta fpmctaiionc, 
embrochadone,& vncdoncandicds.& fihacuia no 
confumit aqua,tiic perforaburfam phlebotomo 
tuo acuto,& extrahe aqua,no fubito tota,fed parte, 
6C pone in foramine illo, tetam linea,uel (fuppea,aut 
(pongia,ut poflls de die in die aqua extrahere:ec dum 
uis extrahere aqua,tunc pone in foramine cannulam , 
vria argentea,uel de cana,uel fambuco,decentemyut, CHIRVRGTJE GVLIBLMI 
f tn tuam uofuntattm aqua cxeat:&poft prim$ aquf 
extra Aionem,fubito fuperpone loco emplaftru con 
ftriAiuum, vt in capitulo de ruptura vmbilici 8C in* 
guinis eminentia: 6c pone etiam deemplaftrohuiuf' 
modi fuper loco vbi apparet eminetia rupturae, quia 
per illam viam, aqua defcenditadtcfticulum: 8C per 
aliam viam nonpoteftdefccndere,nifiperiftam.Su- 
tnatantelocalium appofitioncm de pilulis aut deco-» 
AionibusantediAisautdcifto mcdicamine.Reci.tur 
bith, drac.q.rinzib.drac.i. cinnamomi, macis gario-* 
phylorum,anafcrup.i.falis gemmae grana, v.zuccha 
rialbiadpondusomnium,dofisfi't,drac.i.aut.i y.fto 
macbo,ieiuno /n aurora: regatur cum diaeta ficca, 8C 
carnibusaflatis, & fimilibus. Et nota q? huiufmodi' 
aegritudo multoties reddiuat:& fi fic, tunc femper re 
deas ad perforationem antediAam,etad 
nem meatus,perqucm dcfccditaquofitasadfnferius, 
cumemplaftro conftriAiuoantediAo. Etviaifta5£ 
modo pfe Ac curabitur: & ita multos curaui meo tpe. 
vero herniaecarnofae, valdepcriculofaeftuel 
difficilis, quia non curatur nifi cum incifione: 
Sed antequam adindfioncm accedas, mollifica 
nofitatem illam cum oleis 8C pinguedinibus notis,8C 
cum emplafiro diachylon defcroffuIis:dcinde feinde 
pellem tefticuli cum raforio vfq? ad anum, feu tefticu 
Ium, autfaltempropeipfum,&tunc carnofitate qua 
Juenisremoueas&ex carnes ab ano& tefticulo totili 
fcr:&T fitefticulus foretlaefus,extrahcipfura cum tota 
carnofitare,quia fi remaneret fic corruptus, aliu cor-* 
rumperet tcfticulum:et no confolidaretur locus 
fcAe. Poft extraAionem carnofitatis, fiue extrahatur 
tefiiculus, fiue non,fuatur pellis incifa, bene 8C fubtf- 
liter, & dimitrarurforamen expurgatum fanieiin par 
te infcriori,& fuper futura ponatur puluis ifte conftri 
Aiuus.Reci.maftiches,draganti,fangui.draco.bol.ar. 
aIoes,puluerizatorum ana,& cum albumine oui con 
Jjuafiato, fuper loco ponantur:& fic per unam diem 
uper vulnus dimittatur: ab vna vero dic vitra, 
luspuluisfuper locopuluerizetur:& ifte eft optimus 
modus curationis hcrniaecarnofte,quaealitcr 
cipit curam: vt temporibus noftrisfuit manifeftum 
per vfum 8>C operationem in ipfa* 
Cdp. JL.II. 
HViusloci apoftemata fiunt & cognofcuntur ta 
calida quam frigida, per figna diAain capitulis 
praecedentibus, vt in capitulo de apoftemate in adiu> 
corio 8>C humero,6C curantur, 8C reguntur in vita,di" 
reAc modo ibi deferipto. Sed phlebotomia iniftisfit j 
de bafilica pedis contrariae partis,etfcarificatio in 
»icis:&T purgationes cu medicinislocalibus, fiunt pr$ 
cifevt ibi.In incifione autem 
fidera concatenationes ncruorum illius loci, quia val 
detimorofa eftincifio ibidem, fiant ergo incifiones 
In genu fecundum rugationes pellis fupcrficialitcr iu<* 
xtapoife, SC non profunde, 6C fic periculum 
tur:deindeproccdein cura,vtinapoftcmateinadiu- 
torio dixi. Cotra nodum vero, in coxa 8C genu,pro 
cedatur primo direcftc cu purgatione vniuerfalicor' 
poris:deindccum emplaftrofuperloco,diAoincapi 
tulo de fcroffulisin collo, aut cum emplaftro de fui-* 
phure, in capitulo de hernia aquofa& fic refoluetur, 
6C bonum erit:finon,tuncincidaturpcllisfupcrno-' 
dofuperficialiter vfq?adfubftantiam nodi,non inci' 
dendo folliculum, fi habetipfum36C rcmoueatur to-- 
; ta pellis a nodo, 8c cxcarncturtct fune nodus cum f° 
Iiculofuo extrahatur radicitus cum vncinotuo,aUt 
manibus exprimatur folis, deinde locus totus imp‘c(a 
tureum albumme oui & vitello conquaflfatis &**1' 
fhis cum oleo rof.& modico croco:& dimittatur 
& non diflbluatur per diem vnam,nifi fanguinis flu' 
xus infeftaret, quia tunc fubito fa Aa extra Aione nO' 
di fubiro imple vulnus cum ftuellisinuolutis in alhu' 
mine &uitel!o oui conquaflatis, 8C miftiscum Pu U» 
ribus fanguinis conftriAiuis, di Ais: 8c non diiTo lua 
locum per unam dicm,autplus.Si autem fluxus u° 
infeftar, implelocum, cum Truellisinfuflsin aluniu 
z ucchar.olco rofato 8C croco, vfc£ ad tres dics,deifl 
d c mundificctur vulnus cum fortiori mundificadm 
fi expedit, vt vnguento apoftoIorum,aut 
indeincarnalocum,etcofolida,vf diAumcffinU^ 
* nibus capitulis fere fupra 8C fic nodus curabitur,^£ 
pore meo ita procedebam* 
DecruJUse? cdncrtnis in cruribus cte, Cdp. 
OMnes huiufmodi infirmitates ut plurimu fi1*1?* 
cx phlegmate falfo,aut meIancholia,vcl ch° 
ra,adufta,conuerfaquafiin melancholiam,# 
funtpeflimaead curandumtet maximeiftaeduae vlf 
mae. Signa earu quaefiunt ex phlegmate faIfo,‘u j 
pruritus 8C multiplicatio corticum 8C 
vlcera notabilia: immo cum quadam excoriati^11 
aqucsefuperfluitatis, ct aliquando tumor notabihj1 
I cruribus. Signa earu 
fta, funt vlcera mali coloris, nigra 8>C fcctida, 8C pr(L 
funda faris,finecruftis, uel pruritu,faltem notabili; 
cu duritie partium drcunffantium:# continue m3 
\ rantur ulcera:# iffa eft difficilis curatiois # picul° 
Sed fiue fuerit cu vlcere,fiuc nomfiueaphlegu13 ; 
falfo, fiue a melancholia adufta, purgetur corpus 
uerialirerprius. Nam fi fuerint ex phlegmate f3‘ 
fiarpurgatio cu medidnisdiAisincapitulo.def3Pn 
ti in nafo:autdealbuginein oculo* Si vero a n1* fi 
choliaaduffa, fiat purgatio vtin capitulo defap 
adufta cholerica, aut melancholica:cum 
Reci.ellebori nigri, dracTTcamomcse, drach.5. i. 
bolanorum,indoru, vnc.i.fcn3e,cpithymi,anayt '. 
turbith,polipodq,anadrach.rj.agarici,fcrup iiil *1 0, 
piiulae cum fucco fum.terrae,capil.uencr.# pojY? 0 
dfj dofisfit,drach.i.autdrach.i.5 adplus,drac.ild* 
dum uadit pariens dormitum,et non c$net. An*c e 
purgationem,etpoftjfiat phlebotomia de 
dum:nam haec trahetfanguinem melancholicum1’(ft 
melancholiam in venis contentam: # quae d* f*1, 
diem ad locum fluet a toto corporis ambitu* ™ \c 
fit,vtabftineatab oibusfalfis,acutis,acruminihm 
guminibus, # omnibus melancholicis dbis;fed 
tur di Aa in capitulo de faphati cholerica 
aut melancholica. Super loco,# circa, ponatur 
Vnguentu, fi ibi no fint ulcera notabilia. Re. olei c 
momil.olei ro.ancthini,ana unc.ij.fulphuris,vn^.r* 
rae, unc. v.liquefiat c$ra*cu oleo ad ignem etc 
quum tepcfaAa fuerint, addatur puluis fulphuti 
ne cribellatus, # bene incorporetur, ■ 
Tpathularin fineinfrigidariois pcrfcA^,addatur &t> j 
ti viui cxtinAi cu Taliua, deinde alburne oui c0ftl<: 
Tatum parum cum aceto: # ifto vtere. Aliud 
ad idem .Rec.oleorum antedi Aorum,ana vnc 
laur.vnc,i.ccruflae,ruIphu.lithargy.antimonr)?^-c^ 
vnc.j.argcti uiui cxdp _ ■" I B ER' PRIMVS 
plfiiaprfus,dfac.n.caere,vnc.v.terebinthiiif,vnc* 
caera 3C terebinthi, cum oleis ad ignem 
coletur:SC quum tepefaAa fuerint, addantur pul 
antediAi, 8c bene incorporentur mifcendo 
*crnper cumfpathula* In fine vero infrigidationis, 
addantur argentum viuum dC. albumina duoou» 
c°nquaflatacum aceto, & ipfo vtere, 8C ante fuper 
Pofitione vnguenti femper fiat lotio cruribus huiuf 
*V°di. Redp.fum. terrae,polipodrj, epithymi,fense, 
cnamomil*capiI.vcnc.anavnc.i.gaIIarum ,alumi- 
Jfls roch$,ana vnc.?. mellis, lib.i.aceti albi potentis, 
bb.5.coquantur omniafimul vnica bullitione: 8C 
gambae fomcntentur:dcinde embrochcntur,&: la- 
bentur iftis , exicccntur cum panno, 8C deinde vn- 
guentumfuperponatur.Si vero fuerint vlcera tur- 
p!a, magna, nigra, fcctida, quae dicuntur concauae: 
mundificetur locus totus cum vnguento apo 
ftolorum aut viridi, autderedalgar,diAoin capitu 
*° de apoftemate in collo 8C gulaflauando talia vice 
rafa?pe, cum aceto decoAionisgaIIarum,aIuminis 
ro.florum chamomil.&abfvnthij, aut cum deco- 
fupradiAa. Si autem fuerint huiufmodi aegri 
*udines melancholicae malae, fuis vlcenbus, &cum 
duritie:oportct vt vlccrenturcum cauterio cultel- 
*ati,quia vlcera cauterizata fun t hoc mo, 
*cquirunt bonam formam vlcerisad confolidan- 
dum, & per cauterium reAiffcatur complexio me- 
bri, & compofitio eius .* ita q? de Icui pofluntpoft- 
coniblidari. FaAo cauterio tali rcmouea- 
efchara cum butyro, vel axungia,aut huiufmo- 
di vnAuofis:deind^mundificenturvlcera,incarnc 
8C confolidentur, vtalia vlcera, cum medicinis 
dicHs,& dicendis in fine operis:aut remota efchara, 1 
laucntur omni die hora mutationis ante appofitio- 
ticm unguentorum cum aceto folo calido,aut cum 
decoAionibus antediAisinpraefenticapitulo, Po- 
fteaapponatur hoccmplaftrum mundificatiuum* 
Recip.fari.hordei, fari.lupinorum, fari, fcenugre ci, 
aua vnc.ij. mellis, lib.5.myrrhoe,iarcocollae,aiumi- 
aquae decoAionisfum. terrae,gal- 
arum, polypodrj,abfinthrj, 8t chamomillae,qiian- 
fufficit: fiatemplaftrum: aut cum aqua cineris 
modico aceto:poftmundificationem, confolide 
locus cum medicinis notis,aut cum puluere nu- 
Cls cyprefli, gallarum, corticum granatoru,&huiuf 
JPodi: 8C cum vini calidi nigri ftyptid lotione faepif 
Pma:&: meo tepore, 8c bn mihifucccifit. 
Sparadrapum pro gambis. r , 
RccUithargyri, vnc.fj.olci roia.olei myrtinfana 
.bulliat ad lithargyri deco Aioncm,qui- 
bas addantur fuIphuris,antimonrj,pIumbi vfti,tu- 
c,aP,fcoricferri, gallarum,nucum cyprefli, ar 
ana vnc.rj.aceti, vnc.i.mifce & incorpora be 
facfparadrapum* 
Sparadrapum in ulceribus crurium mundipea- 
tis,zr indigentibus exiccationc. 
Reci.colophoniae,vnc.j.tuciae,ceruflae,anavnc* 
colopho* 
ccra cum oleo ad ignem, 8C colentur,deindc ad- 
a,uuralia, 8C cis incorporentur,8C peciaeilipcrex- 
ePdatur. Aut*Rccip.ceruflae, lithargyri, ana vnc.i*. 
i oleimyrtini, vnc. vi. cerae albae, vnc.if.bulliahtfi- 
mul donec denigretur, 8C panogroflb extendatur, 
&locusinuoluatur.Quidamadduntnuces cypref- 
/sgallarucortic.granat.cthuiufmodibo.arme.etc* 
& fit rubei coloris* 
Vnguentum album pro gambis exiccandis. 
Recip.ccruflae, vnc.v. olei rofa.olei myrtini, ana 
unc.irj.ceraealbae, unc i.liqueffantiftafine bullitio- 
ne:quibusfepcfaAis, addatur fulphuris,mafiiches 
ireos,corticum thuris,plumbi ufti,ana drach.i.ara£ 
ti ufuiextin Ai,drach.5.aIbumina.rj.ouorum, 8c in- 
corpora.-aliqui ponuntlithargyru, acetum,& mo- 
dicum camp horae* 
P ulnis incarnatum ulcerum cr urium. 
' Reci.plumbi ufti puluerizati,ireos, tuciaeprcpa- 
ratae, corticis thuris puluerizatorum ana, mifce 8C 
fuper ulcere iam mundificato pone» 
De uena uitisgr uaricibus In cruribus. Ca, LIMI* 
SAtis ex fc haec aegritudo manifcfta eft,& folo ui 
fucognofcitur per tumorem notabilem uena- 
rum etcrurium,tortuofumin modum uitis.‘exabu: 
dantiaianguinis melancholici, qui ad illa loca defcc 
diti 8C contingit utplurimum, utfinthaeaegritudi- 
nes fine ulcere, dC tunc fintcaldamentalarcra &cali 
da.Supcrloco ueroponituremplaitrupi mollifica 
tiuum fadum ex am moniaco,fo!o moIIiffcatiuo,et 
oleo ancthino: autcmplaftrum faAum exfari.fcc- 
flor, chamomil.oleo chamomiL. 
& amygd.duldum,cum pinguedine gallinae,bu 
tyroimollificatenim 8C refoluittotum, quod eftin 
loco. Si autem ibi foret ulcus: primo mundiffeetur 
cum unguento apoftolorum, aut uiridi, didis plu- 
ries, 8C dicendis, & fit continuo locus bene calidus 
cum calciametis utfupra.Pofteaincarnetur cu pul- 
uere maitichcs,thuris,myrrhae, 8C iarcocol.puluerl 
rando de eo fuper ulcus, 8C deinde fuperponendo 
faldcllas ftuppeas in uino infufas.Et ita meo tempo - 
re procefli in huiufmodi paflionibus* 
De bugancljsin cale an cis. D e callis,?? porris. Ca, t V- 
IStae pafliones folo uifu manifeftanturipr/mo er- 
go ordinentur calciamctalargaetc.Dcindc mof 
lificetur durities illa fcu callus cum pinguedine <ral-: 
linae,aut axungia,uel huiufmodi, 
uel circa, &poftearecipiatur nodolitasud callus 
cum acu, figendo acum incallo 8C penetrando ab 
alia parte: deinde circundetur acus cum filo undin; 
multis inuolutionibus.-pofcealeuctur ad fuperiora 
cum illo filo: ita q? nodus fubleuctur cum acu fixa 
in co,& totum quod eleuabitur, incidatur cum ra- 
forio infra acu m,o£ nilpro pofle remaneat deelcua 
to, deinde cauterizetur locus & radix ubi erat pes 
nodi,cum cauterio punAuaIi:&poftea uncraturcir 
butyro aut alio pingui, 8C efchara abrjciatur.Dcin- 
deincarnetur 8C confolideturlocuscum medicinis 
notis* Contra porros pedu 8C manuuexperime- 
tum mirabile. Na omni die fricentur porri cum ce-- 
pefquillitico uiridi fortiter, poftqua eos prius mol- 
lificaucris cu axugia autalio pingui; &antcq facias C H I R v R C I-JB C: V t T H Ii M I 
diAam fricationem priusflcar/ficaipfos modicum. 
Ut (anguis fluat ab cis,et ablue cum cum aqua aut ui 
no calido, & poftea frica fortiter, hoc modo, acci- 
pe corticem medianae (quilla?, 3C frange extranfuer 
fo,&in loco vnde exit humiditasafquilla, vnge 
fricando porros:& poftea iterum pone 
uum vt axungiam authuiufmodi pinguia,&ite- 
fum Ce mei in illo diefrica cum fquilla modoantedi 
(fto,& fle procede, & inbreui curabitur* Aliud ex-*, 
perimentum eft, vtcauterizetur porrus cum oleo 
ferueti, deinde cum cauterio pundualiignito vfcfc 
ad eius radicem: 8C hoc fiat vna vice totaliter, fl eft: 
poflibile,vel paulatim de dic in dic, 8>C Accurabitur 
perfefte. Aliud ad idem, mollifica porrum cu aqua 
pingui, vej decodtionis rerum moIIificantium,& H 
gafuper eoammoniacum diflblutum 8C calefadu, 
poft haec, fuper to pone puluerem vitrcoli,& ni 
gclfaemiftum cum terebinthin.&T dragan.mollifica 
tiuo:autloco di(ftipulueris,infundefuper porro fle 
mellificato & aliqliter fcarificaro,guttatim deaqua 
forti fuftaad Iambicum cxfalearmoniaco alu.ro. 
& vitreolo modico, Etftudc facere cum cauterio, 
Vtnil de radice porri remaneat, immo aliquid de fa 
nis partibus abfdndatur cum cauterio,deindecum 
remotiuocrcharaeproccdc, mundificatiuo,incarna 
tiuo, 3C confolidatiuo notis. Si vero pofllbile eft 
eos radicitus ligari cum filo (ericino duplicatoincae 
fato 8C bene ftringi pro primo, fiat, donec mortifi- 
cetur 8C cadat, aut fu (pendatur cum vndnis,& cir- 
cumcirca excarnetur, 8t radidtusinddatur, 8C ex- 
tirperur: deinde cum ferro ignito cauterizetur dC 
immdificetur,& confolideturlooi?, 
D cfiflula in gener di, Cap, LVL 
FTftuIacft vicus profundum infiltratum 8C an- 
nexum in membro;aliquandoin carne fo!a,ali 
quando innenjis cum carne: aliquando in ofllbus 
cum eifdem:8C eft eius os ftri<ftum,et fundum,& ba 
jfislata,intrinfeca latitudine magna, a qua emanat 
humiditas quaedam aquea,mali corporis 8>C fubfla- 
fiae, in modum virus 8c loturae carnium, quandoc# 
citrina, nigrorem declinans: 8C 
(ttfiftula vtdjxi, in carne,quandoquc in 
neruo, quadoepin ofle:& eius generatio femper eft 
cx materia venenofaadufta, aut falfa: phlegmatica, 
aut mclanchoIica:in qua materia,aduftio et ignitio, 
induxit acuitatem dC venenofitatem. Etcogno- 
fcitur fatisbeneper viflim, 6C taftum, tentando cu 
tentis tuis decentibus vtrum fit m carne, & non ia 
rncmbrisalijs;autfitin neruis 8C ofllbus. 
Cura membrisa!qs& nonfn 
offc, eft vt primo purgetur patiens cum pi- 
Julis,aut decoAioe,di Ais in capitulo de faphati, aut 
<Je albugine in oculo:aut cum pilulis foetidis noftris 
aut cum pilulis foetidis Mef.aut de fUm. terrae Auic* 
tertia quarticap.delcpra,autquarta quarticap.de 
fcabie pruritu Diaeta eius flf, cj diAaeftincapitu 
loderaphaticholcrica vtab omnibus leguminibus 
acruminibus,cafeo, 8C cibares grallis,falfls,caueat. 
His ordinatis, dilatetur orificium fiftulae ftridum 
cum raforio, in tantum fipoflibilecrit, vt fundum 
«ius confequatur, Si vero non poterit raforio vel 
alio ferro dilatari, vel propter infirmi tf mOrctiM iil 
ob aliam caufam, cum tenta de fpongia vel arift°x 
Io chia rotunda decenter. In cura igitur huiufmod» 
morbi altero de duobus modis procedatur, fcilicet' 
cum medicinislocalibus primo,autcumincifionC* 
medicinae ergo locales ad illud, funt medicinae de" 
fendentes locum a fuperfluitate currente, ftipticae' 
8C refoluentes,fcu exiccantes, vt cft hoc emplaftr5* 
Rccip.nucis cyprefll gallarum, balauftiarum, corti' 
cumgranat.hypocyftidos,rofarum,forbarum,ana’ 
ync.5.maftiches,mumiaedraganthi,bo.arm.aIoes, 
thuris,lycrj,fanguKdraco.falisnitri,autgemrn$,aut 
huiufmodi,aluminisro.fuIphuris,glutinispifciunV 
aut chartarum, refinae pini,colophoniae,ana drach» 
irj*fari,fabarum, fari.hordei, fari» Uliginis, ana vnc* 
irj.aquae dccodionis fupradicftorum ftypticorum 
quantum fufficir,vt fiat emplaftrumdn fine adden' 
do duo albumina oui conquaffata cum aceto, p°' 
tes ponere in emplaftro olei myrtini, oleicytonio' 
rum, olei fpicae, ana vncj.5.&: fic omnia bene ad 
ignem incorporenturpriusbulliendooIca,&far*"' 
nas /?mul, & infpiflando,deinde in fine addendo 
pulueres 8c albumina oui antcdicfta. Ponatur fu' 
per locodCintus, ab rafisoptimepilis gambarum* 
et dimittatur ficemplaftrufupcr loco per tres dies, 
6C non diflbluatur, aut plus, fecundum q? infirmus 
tolerare poterit: nam quanto plusftabitemplaftrt* 
in loco, tanto plus meliorem inducet operatione» 
Ante huius emplaftri applicationem fiat phlcboto' 
mia de bafilicapedisillius, 8C purgetur cum pilub5 
fcetidis, aut cum pilulis vel decoAione, fa<ftis «n ca" 
pitulo de faphati cholerica,adufta,et melancholica» 
Deinde procede cum di<ftoempIaftro:& ficintotU 
curabitur,aut defendetur locus a maiori ruptura* 
Cum incifione vero in cura huiufmodi, procedat 
tur: primo pellis incidatur fubtiliter, quae cft 
liena, 8C vena nullatenus incidatur vel laedatur i** 
aliquo;8C non recipiat medicus venam in manibus 
fuis, donec ipfam libere totamin manibus fuisba' 
bucrit, 8C tunc ligetur cum filo fcrici, aut lini tripi*' 
cato dC Iongo,circalocum,et extremitatem unam? 
quae remanere debet in membro: & incidatur par* 
illa, quae verfus extra pendet,& pars ligata intus & 
filo remaneat.Etiftud primo fiat fecundum 
extremitatis venae qu$ a fuperiori venit ad 
deinde fiat eode modo in parte dC extremitate,ql,3C 
venit ab inferiore ad fuperius : dC fic tota autpar* 
maior venae quae eminebat, 8C apparebat,cxtraba' 
tur &abfcmdatur,&capitailladuo venae 
tur ad fualoca currere: deinde pellis inciia fuatu 
mundificetur,incarnetur, 8C confolidctur,vtdi<^:lV 
cft. Sed ifte modus videtur irrationabilis dC imp°* 
fibilis, & noneftdemeoconftlio q? fiatifto 
Secundus modus eft, vt incidatur fubtiliter Pc 
gambaefuper vena, nec vena laedatur: & tunc 
leuetur vena cum 
fiant duae ligationesin ea, diftantes abtnuiccm pef 
digitum dC ftringantur ligaturae 8C firmentur be**fj 
& dimittatur lieper vnadie,Sequenti vero die 
datur vena ex trSfuerfo i medio ligationn 8C capu 
ptisfuperioris venaecauterizetur, dC dimittatur c*1 
rcre fuperius quanta pot cum filo pedete ab extra» 
fualigatione»*par vero inferior venae ditnitt** L I B E R~P R I M V S ' '■ 
321 
?)* ligata vfq; ad fres dies, de tuncincidatur caput 
■•lius inferioris cum tota ligatione fua, ita quod exeat 
a,1guisin ea contentus in totum:qu£ vena poftea fic 
et firmctur,cum pulucre bol.arm.maftichcs, 
• fuganti, cum albumine oui miftis, vfq ad tres dies: 
mundificetur locus fi expedit, incarnctur, de con> 
Elidetur, vtin omnibus fere capitulis didum eft fu > 
Pra3de iftum modum fatis laudo.Ccrtior modus 
Jftinddatur pellis de ligetur vena fecudum modum 
datum, de incidatur vena cx tranfuerfo in 
41,0 fpacio, de fubito.cauterizetur caput de extremis 
las Vtriufque partis ligatae,forti cauterizatione,de di- 
mittantur fic ligatae cum filis pendentibus extra vfq 
®d tres dies, cmplaftrando omni die locum vulnera- 
*Urn> de circa,cum bol.ar.maftichcs, draganto, fang. 
dtaco.cum album.oui miftis:de locus defendatur ab 
imorum fluxu de complexione calida.Hr poft illos 
Jtcs dies aperiatur cum phlebotomo, vena incila, in 
*°co inferior i circa calcaneum, phlebotomo Iaro,ita 
Suodtotus fanguisindeexeat, de parsipfa venae re- 
Caneat totaliter vacua: dc poftea firmetur locus, in> 
Ornetur,de confolidetur vt prius. Et attende quod li 
Sationes de incifiones antedidae, femper fieri debent 
,n l°co fuperiori cruris, in domeftica parte coxae fu- 
Per genu per palmam manusiuxtapoffibilitatem. Et 
*ftos modos laudo , de funt boni, de poflibiles 
*£elius infirmo: vltimus tamen eft omnibus melior, 
? co vfus fum tempore meo, 8C mihi bene fucceflit 
£>c caUis cr nodoptatibusin pedibus, Crf. L V11. 
DVas medicus poteft habere confiderationes 
in cura harum pafllonum, vnam cx parte de- 
tentionis ne ucnianr:aliam ex parte huius 
fadae. Primo ergo ratione defenfionisne veniant, 
imponatur patienti, vtomni fuo ingenio cuitet cal- 
Piamenta ftrida, de habeat calceas binas per gambas, 
*ut fuffultas pelle de largas:omni fero dum vadit dor 
, de mane dumfurgit,vngat calcaneum to> 
tum et circa cum vnguentohuiufmodi.Red.ammo> 
vnc.ij.maftiches draganti,thuris. 
Sumi arabici,ana vnc.ij.fa. famugraeci,olei amygda> 
dulc.vnc.vi.cerae, vnc.v.mollificato armo- 
per nodem in aceto, diffbluatur tunc optime 
cUm refina de caera, 8C oleo, ad ignem, 8C colentur: 
tepefada fuerint, addantur pulueres antedidi, 
bene incorporentur omnia ad inuicem,et tunc vn 
locus vt dixi. Iftudenim defendit calcaneum 
*b antedidis paffionibus mollificando, de vt fic di- 
conglutinando partes carnis de pellis ad inuicc, 
hc ficcatacde induratae per frigus foluantur. Recip* 
*Utctn aquae maris,pintas, viij. mifcc,ct bulliant, vfq 
ad vnam pintam dcucniant:deinde colentur,dC 
in qua tenta infundatur, de 
P°natur. Vidi quod tenta dc radice rafani mundi linP 
melle,de inuoluta pulucrc ellebori nigri,ct laureo-? 
orificijs fiftulae, vfqucad fundunt 
mirabiliter ipfam mundificat vfquead fangui- 
*i,s exitum exeo. Fumus etiam efulae de cetaureaepep 
idem facit. Oleum corrofiuum. Rccip.ci- 
quercus, lapidis calcis vfuae, vitreoli ro m.redal 
viridis aeris, omnium ana, aut fecundum; 
quorunda,magis de minus forte,olei ro.quantitarcm 
vnam,bulliantadinuicem decolentur. Mortificans 
fiftulas de cancros.Recip. mellis, lib.f.appi) crudipi- 
rcthri, piftatorum,ana vnc.j.fari.filiginis quantum 
fufficitadinfpiflandurn:fuperpeda ponatur, defu-> 
per loco extcndatur:fincdccoAionealiquamifccifta 
adinuicem,de vtcre. Mundificas omnia vlccra,ma 
ximc fiftulas. Red. mellis puri, aut rofa.vnc.v.ireos,. 
myrrhae,ariftoIochiae longae, corticis thuris,ana drac* 
fj.de fi vis fortius, adde alumen ro.aut flor.aeris, aut 
vitreolum,authuiufmodifortiumcalidoru. Aliud, 
piiluis rofporum eft corrofiuus carnis malae, de va- 
let panno in oculis faltem equorum autboum. Si- 
militer puluis hermodadylorum, ariftolochioe, rofi. 
fi oris aeris ctc. 
Ce cancro, ucl herpete cfthiomcno in mem* 
brisete, Cap, LVIII. 
CAncer, eft apoftema durum callofum, nafcens 
ex melancholia adufta, vel ex humore redudo 
ad materiam illius melancholiae, per aggregationem 
illius humorum, in loco vno, de cius aduftioncm ca- 
lido de ficcofuperfluis.Etdumincipit cacer eft in mo 
dum ciceris apparcntisinloco, in quo infiltratus eft, 
cum duritie notabili, de calore,ac infiltratione 8>C cof 
porccinereico, aut nigro, cum dolore: de augmenta- 
cur continue paulatim cum multiplicatione duritiei 
callorum,corporis nigri,aut fufei,de doloris.Eiusra< 
chx/unc venae quaedam,circundantesipfum melan- 
cholico fanguinc plenae: de nafeitur vt plurimum ini 
locis glandulofis, vt fub axillis, collo,gcnis,inguini- 
bus,tefticulis, mamillis,maxillis, de huiufmodi. Etcifc 
iftiusnaturae de conditionis, q> quantomagispalpa- 
cur,tangitur, aut fricatur:tanto magis eius durities ca 
lor,de malitiaaugmentaturrde tunebonumeft vtno 
tangatur:autleuiffimc autfuauilfimctangatur,fine 
moleftia. Caufavero deambulationis,feuherpeti< 
tionis eft, quiain omni membro fitfemper ex mate*? 
ria cholerica, adu fta, venenofa, quae quum fluxerit 
ad membrum, non ceflat cum fua acuitate de aduftia 
necorrodere membrum,de deambulare, donec me< 
brum deftruxeritde mortificauerit: nifi defendatur 
beneficio diuino:autmedicinali operatione una curn 
diuinofauore, de vocatur a laicis lupa,feu eryfipelasi. 
Sed tamen in rei veritate differt cryfipelas abherpe- 
te efthiomeno:quia cryfipelas non deambulat nec irr| 
primitur nifi in pelle, de parum in carne:herpes vero 
imprimitur vfq ad fundil carnis,de vfq ad os quan- 
doq:fedcurain ambabus eft eadem. 
igitur cancri,eftvt primo patiens,fivirtusd£ 
V-yUra aliaconfentiant,purgetur cum pilulisdecan- 
crenis crudum didis:aut cum pilulis foctidisMefaut 
defumoterrae, Auicen.vtfupra didum fuit. 
cius fit temperatabona, ut abftincat ab omnibus fal- 
fis,ab omnibus acutis,dulcibus,calidis,ualde acribus 
fciliccc,ab allfjs, leguminibus, acruminibus, a cafeo, 
carnibusfalfis porcinis,authuiufmodi:a vinopoteni 
ti,de duld,a motu de alio violenti labore:de breuiter, 
ab oibus dbarrjs etpotibus groflls mclachoIids,fe ab 
ftineat. Vtatur diaeta,dida i capitulo de faphati cholc 
rica adufta,no repetedo illa. Demo aut,pccflus 
|ocu,hic aduertas,q> mo curatur, curatioc faltf c H I R v R G I JE GVLIBLMI 
perfcdafnec totum membrum canceratum,cum tcv 
talitate radicum cancri abfeindatur? cum enim 
dix cancri,de qua fecimus prius mentioncm,non pof 
fit plene, nec commode euelli, nifi via mala, propter 
fupradidas caufas, ideo perfede curaripon poteft, 
Verumtamen poteft cius maliriarcfraenari, cum cura 
Jblanditiua,ifto modo: totus locus et circa locum po-« 
tiflimum vngatur cum bol.arm.ccruffa,terra 
ta*pulue.rofarum,& myrto,puluerizatis & 
tis optime,8C miftis cum oleo rofa.& aceto forti. Et 
fi foret expedies maior defenfio loci, acuitatis & adu 
fiiopis, SC materiae refrenationis, adiungaturantedi" 
dis, fuccus folathri, plantaginis,fuccus femperuiuae, 
fuccus portulacae,fuccusladucaB,aquarof.aquauiol. 
&huiufpiodiftyptica, 8C frigida,repcrcufnua. Vel 
fiat vnguentumtale.Reci.olcirpfa.vnc.irj.cerae albe, 
Vnc.q.Iiqucfiantcaera&olcum , colentur quum 
fnfrigidara fuerint addantur hi pulueres.Reci.ceruffae 
ablutae,bol.arm.tfcrraef?gillatae, anadrac.irj.fapdalo* 
rum alborum, corallo.alb.pulucris fem.portulacae, 
anadrac.q.fem.hyofcyami,jCem.papa.albi,anadra.i. 
canfora vero debet addi in fine infrigidationis: vltiV 
mo incorporentur bene omnia ad inuicem, & focus 
vngatur vt dixi, & circa locum:aut cum vnguento 
populeone Nicolai,locus & circa locum vngatur: 
autalrjs modis frigidis, ftypticis, defenfiuis, quos per 
teipfum fpeculeris.Talia nanq* reprimunt cancri ma 
liciam, acuitatcm, fcruorcm,aduftionem, ac eius au< 
gmentum refraenant. 
si vero herpefthiomenipoteft cffe,quc dida eft, 
qUQ acjpUrgat,'onc corporis vniucrfale: quo 
ad diaetam, S>C quo ad localia defenfiua ponenda 
calocum. Primo igitur purgetur patiens cum pilulis < 
aut decodionc, in capitulo de faphati cholerica 
fta didis.Regatur etiam patiens, cum diaeta ibide 
fita: locus vero totus cauterizctur cum ferro ignito, 
|taq?tota parsinfeda comprehedaturcum cauterio 
ponendo, fcilicct, vt firmetur optime cauterium ini- 
ter partem Isefam &fanam* Si vero non eft poffibilc 
hoc fieri, cum tenta defpongia ftridiffimeprius 
ta in peda aut cum tenta de radice ariftolochiae rotun 
dac,vel cum tenta de medulla milicx,aut de medulla 
fambuci,fad:afn forma tcntx,ut ftridx 8C quafi cum 
difficultate ingrediatur orificium vulneris fiftulae: 8C 
fada cum his tentis dilatatione tanta,vt medicus con 
fcquatur fundum fiftulae, tunc mundificctur tota vl' 
cerisfordities cum vnguento apoftolorum fic fado» 
Reci.cerxalbx,refinxpini,anadrac.xiiq.ariftolochif 
logx,thuris,maftiches,ana dra.5*opopanad,flo.£ris, ] 
ana drac.irj.ammoniaci,myrrhx,galbani, ana drach* 
iirj.bdellrj, drac* vi .lithargyri, drac.viij.oIei,Iib.rj.in" 
fundantur gumxin aceto per nodem, deinde ponan 
tur in cacia ad ignem,et iteru bulIiant,doncc tota ace 
tiaquofitas confumatur: deinde bulliat lithargyrus 
cum oleo, donec bene fint ad inuicem incorporata, 
ct ad formam quafi vnguenti rcduda,quod fcies per 
guttam marmori, aut ferro iniedam: 8C mifcc bene 
continuecum fpathula, ne lithargyrus in fundo vafis 
comburatur: deinde liquefiant cxra&rcfina 8C CO' 
lentur, 8C omnia fupradida mifccanturadinuicem et 
incorporentur: deinde quum infrigidatafucrint,ad> 
dantur pulucrcsantedidi,prf ter florem 
$ debet in fine omnium hora infrigidationis vltimf, 
& ipfo vtcrc vt dixi: aut mundi fica cum vngue» 
viridi aut cum puIucreafphodeIorum,cum rcdalg3'' 
ro, autarfenico, aut vitreolo ro*aut huiufmodi f°r' 
libuscorrofiuismifto, donec videaturfanguis exifC 
a concauo eius.Fada huiufmodi mundificatione/a1* 
terizctur locus totus infiltratus,& vt fic dicam c$°' 
fus 8C infiftulatus cum cauterio ferreo figurae conii*' 
nientisad vulnus 8C membrum vulneratum, totart* 
abfeindendo infiltradonem 8C callofitatem aedut1' 
tiem ficftpoffibile. Deinde remoueaturefchara^u*11 
axungia,autlardone,autbutyro, authuiufmodiv,1/’ 
duofis,deinde locus cofolidetur cu medicinis nooj» 
■n n i autem in offe 8C alrjs membris, hoc m°~ 
riltUia! fitcuraraut enim cftin offe nodofo, aut»11 
plana* Si autem fit infiltrara in offe non nodofo^111 
membris alrjs, tunc dilatetur locus 8C orificium ei*15» 
8C totafifhilacum raforiofi eftpoffibiIe,& cum tcn' 
tisantcdidis,&pulucribus 8C unguentis modo fufr3 
dido, donec os corruptum appareat tibi manifeftc> 
8C tunc pro poffe tuo, os corruptum totaliter rem0' 
ueatur, aut cum abrafionc cum ferro tuo decenti? 
aliqualiter quomodolibet:dcindc fac cauterium 
inftrumento ferreo ignito conuenicnte ad forma111 
membri 8C ad aegritudinem, fecundum eius parui**' 
tem ve!magnitudinem,nambenefado 
cauterio, fi quid de oifc corrupto remanferit,occulf 
rcmanferit,illudrcmoucbitur SC abfdndetur. Sc*aS 
autem q? cauterium omnem complexionem accd11 
pofitionem membrilaefi rcdificar,quod fuperfluu,lt 
eft abfeindens * Fada cauterizatione hac, rem oue*' 
turefchaca cum butyro aut huiufmodi pingufideit1' 
de mundificetur locus,incarnctu^etconfolideturc1* 
medicinis notis* Htattendas diligenter hic, vt no*1 
feftines confblidationem in talibus cafibus , imnia 
paularim dedieindiem optime mundificando vU, 
nus a fu per fluitate, ne cxfubita confolfdatione, F*11' 
ftrum contingar, 8C fiftula renouetur.Si autem 
Ia fuerit in offe nodofo feu iundurofo infiltrata,^17 
mitterceiuscuram, melius cft & laudabilius 
quam ipfamcurandarn aflumerc, Nam medicus* 
hoc pro certo non confequctur ad finem honore 
nec lucrum, tum propter longitudinem curatio*1* * 
tum propter non poffe confequi perfede quod ir£c j 
dit, propter non libere poffe operari in tali loco, of 
fi pur in tali cura.te intromitterc volucris, fac dite*'* 
vt didum eft in fiftula non nodofa principaliter, f1* 
terquam quia in ifta nodofa non debes aliquo 
dilatare eius orificium cum ferro incidente prOpt£ 
inuolutionem arteriarum 5C neruorum, 
& chordarum,quas taliter incidendo vftarenonP 
fes. Ex quarum incifione,motus,fcnfus,& form* 
bri, SC fic totum membrum deftrueretur:& fori* . 
hoc mors totius corporis fcqui poffer* Sed dilata0 
fidum huius fiftulae 8C totam fiftulamvfque ad e* 
profundum totaliter, 8C os tibi appareat manife,t ’ 
& fecundum partem notabilem vt didum fui*? 
tentis antedidis,& cum pulueribus, 8C 
tibus antedidis* Et poft talem dilatationem, 
abrafioncm,& remotionem poffibilem, fac c*l,tcrf/ 
cum ferro, ignito fuper offe quod remanfit, SC in P3 
tibus alrjs circuftatibus corruptis, callofis, & duris^, 
3ctapofiibiIc,fempeuitado neruos,chordas, venas 
poffe:8Cficcauteriufaduadmodu tn* * •*- • Jf _ i V Tr; % 77 7 7 7- ■< ■• ■• rci\ 
' C H I R V R G J M -V L-I B L M I 
parilitatem magnitudinem viceris, vt'. 
*upradixi infiftulanon nodofa:dcinde optimemun 
~lfica& cOnfolidapaulatine, & nonfeftine vtfupra, 
purgetur cum pilulis fcctidis, 8c eleduario, dldbis1 
‘n capitulo de crufiis, 8C gamba,uel cum 
jjjtcodionc ibidem dida: vel cum pilulis in capitulo 
albugincin oculo, aut de apofiemate I aure didis? 
purgatio faepe fada multu c5fert in hoc cafu. Et at 
*er,de hic q? olbusfiftulis quomocuncjjcaufatis, auc 
dim nouo vulnere fado in decliuiori parte eius cum 
aut cauterio ignito potentiali, bonu efi: trahere 
Materia ad inferius a parte fuperiori, ita q? antiquum 
Quinus claudatur paulatinc, 8C tota materia flues per 
*°cum noui vulneris expurgctur:& ifia efi: generalis! 
*egula 8C vtilis in fiflulis quibufcunc£ 8C quomodo-' 
valde vero putrida 8C callofa fiflu- 
orificio erus vtfupra, imponitur tentaintin 
aliqua aquarum cauterirararum dicedarum in 
operis receptarum, aut in tali. Re. calcis, viu£,Ifb. 
‘cmcris cerri, lib.i.aut.rj.ferro ignito ,ppter timorem 
Patientis, aut ob aliam caufam, tunc fiat cum medici-* 
fortibus corrofiuis 8C pulueribus 8C vnguentis:et 
cauterium cum ferro ignito melius etlau-* 
cautcriuignitumcu 
q? abfeindit, etiam eius maliciam reprimit cxrcca 
”0 8c confumendo corruptiones 8>C radices, ne vite-' 
deambulent: nccitalongasinfertinffrmoangu-' 
medicinaecorrofiuae. Super loco uero fano 
circa locum infirmum ponatur aliquid ex defcnfi> 
V1*8 didis fupra. Super loco vero vbifadaefrefchara 
cauterio, ponatur butyrum, autaxugia,aut aliud 
PinguCjdonec efchara cadat,et tunc omni die lauetur 
'°custotus cum aceto folocalido,aureum aceto dc- 
myrrhac,farcocoIlae,aIuminis ro.dC rofaru. 
ablutionem fuperpoatur parti corruptae hoc 
mudificatiuu.Re.farinc hordei,vnc.iirj. 
pellis, vnc.rj.myrrhae, iarcocolla?,ana drac.iq.aquae 
abfinrhrj rof chamomil.& fum.terre,ad 
ufiicicnriam, fiat emplaflrum, de quo fuper peda ex 
etifo, ponatur fuper loco. Fada mundiffeationeper 
cctiablutione, 8C didi cmplaflri fuperpofirfonem, 
vicus,8C confolidctur cum medicinis no- 
fimundificatio non bene fieri pofllt cumante> 
propter fortem adhaeretiam partium corrupta 
*Ur»i cum partibus fanis, tucfecurc cu raforio totum 
0fruptumabfcindas vfq? ad locum lanum & no in- 
locum ab omniinfedionc: dein 
procede cumemplafiro mundificatiuodido,aut 
exfupra.aliasdidis: 8C deindeincarnetur & con 
didetur vtfupra. Audiui q? puluis tafllbarbafli 8>C la 
pthq acuti ana, 8C flercoru humani corporisduplu 
cancrum poft aceti fortis ablutionem. 
1 £>c carbunculo?? tnthrdce. Cap. LIX. 
CArbuncuIus et anthrax eiufdem funtlpeciebct 
no differunt nifi fecundu intentionem & remif 
0riem,&T ex parte difpofitionis materiae, 8C alio mo 
rame vna effin fpccifica forma:differunt etia 
Partefuaelaefionis quam in mebro inducunr.*nam 
hdiqqftorum apoffematum fit ex materia choleris 
ucnenofa,aut exfanguincredudoadaliam 
1 difpofitiorie per viam adufiionis. Sed in 
jjj bono malano quod idem eftjcfi: aduftio 
4 malitia cum venenofitate longe magis augme 
tataautacuca,quamcarbucuIo.‘5£cft magis cicftrucS' 
membrum, SC magisalterans, Imo 8C magis definies? 
vitam totiusfua malicia ampliori, quam 
lus. Ethicattedc, q? carbunculus femper praecedit ait 
thraccm in generatione eius. Signa ergo carbunculi 
i O O O 
funtrubedo quaedacum citrinitaceautliuedinequa-»' 
dam, & acuitas Formae eius in cupum,& euentus eius? 
cum febre 8C dolore grandibus. Er funt veficulae qua- 
dam circa fumitatem apoftematis huius,ac fi ignis; lo-' 
cum tetigiflet.In anthrace vero funt eadem figria,fc<f 
magis inrenfa: nam illae vcficulae,funt fortiores, ani' 
pliOtes, SC magis ignitae, & apparer nigredo circa o$ 
eius,ct efi: fine dolore,faltem forti:8C id efirfignu mOr 
tificacioniscaliditatisdC fpirituumin membro, SC fic; 
membri per confequens: 8C aliquando efi: vomitus 
in anthrace 8C fyncopa, quae appellatur fomnus ma-* 
gnus,autdormiaalaicis,etilludeftfignum mortis.Et 
multotiesfit fine nigredine aut liuiditate 8C finefyn-* 
copa 8C vomitu. Ettuncifto modo anthrax non eft: 
ik malitiofus.Itcm in anthrace non multiplicatur la- 
nies digna ficutin carbunculo,fcdmembra fimpli- 
cialoci marcefcunt 8C mortificantur:in carbuncu* 
Io autem no fic,fed fit digeftafanies faris 
ciditura membris fpermaticisfimplicibus,fedcu mi* 
fcofitate quadam globofa in modum corticis neruo-* 
rum,aut venarum, 8C dicitur a lafcis,q? eft radix infir 
mitatis. In anthrace vero deftruitur SC mortificatur* 
fpiritus 8C calor in membro, 8C per confequens mem 
bri complexio 8C compofitio, ideo talisfaniesibi gc-* 
ncrari non potelt.Etfcire debes, q> carbunculus etarf 
thrax in aliquibus locis corporis per materiam illius 
lod,morralesfiuntpenitus,ficutingula,in manibus* 
faltemin finiftrapartc prope cor fub axillis, & qui" 
bufcunq; locis emundorrjs. 
p ergo vrriufq ratione principfj, 8C fpecialiter 
quum anthrax non dum deueneritad fynco- 
pam nec vomitum, nec ad nigredincm,aut viridita- 
tem, autlitiiditarem, circa cius fummitatem vtdixf* 
eft,ut fiat phlebotomia ftatim quu huiufm odi apofte 
mata incipiunt apparere, de bafilica,autcomunipap 
tiscontrarisecum partelaela,fi virtus SC £tas etalia co 
fentiantrfi n5, fiat uentofatio in fpathulis,aut nati cis* 
cum fcarificatione,&attende q? notanter dixiftatirr* 
quum apparere incipiunt fieri phlebotomiam, 8>C na 
pofi: eorum appareriam per tempus, aut pofi: eorum 
confirmationem,quiatunc fpargerentur venenofita 
tesper totum corpus, & fieret laefio vniuerfalis,& tb 
ti corpori comunicarctur, quod foretinconucnicns. 
Sequenti vero die fi virtus, aetas, 8C alia confcntiant, 
fiat phlebotomia debafilfcaautcomunieiufdem par 
lisrnam ifia efi: vtilis multum intalicafu,& per talem 
cuacuacur de materia iam infeda. Item fiat ante phle< 
botomiam,& pofi, lenitiuum clyfterium 8C alteratis 
uumaliqualiter,tale.Rec.maluarum, viol capihvcm 
ana vnc.i.iuiubarum,pallularum,tamarindorumj 
prunorum,ana vnc.f.coquantur in fufficienti aqua? 
deinde colentur,8£ de dida colatura fumatur metre-* 
Ia vna,in qua diflbluatur calfiae ana 
Vnc.5. zuccharirubei, vnc.i. olei viola, vnc.irj.fali? 
coistriti,unc.5.autplusfecundu diferetionem tuam: 
Imponatur non multu temporisipfumin 
Inreftinistcneafjlmo cito expellaripfum.Sumatucrb 
ftomachoieiuno in aurora,vnc.rj.aut.irj.fyrupi dei i- 
jmombus>fyrupi de citro, ana vncd.melhsr-of colat^ CHIRVRGIiE G V L I £ L HI 
etaquaebugloflse, mcfiflTae&rof.ana vnc.i.autfumat 
de fyrupo noftro,qui fic fit.Re.polypodri, vnc.iq.fe-' 
ne cichoreae, vnc.i.roftri porcini, epithymi cufcutae, 
ana vnc.f.cllcborini.draij.myrobaUndoru, vnc.i. 
prunoru damaf.ficcorum numcro.xramarindoriT, 
vnc.i piftentur omnia,piftandogroflb modo, etbul 
liant in vnc.xx.aquae comunis dulcis vfc£ ad medie< 
tatisaquaeconfumprionem, verum eft tame,q> fena? 
& epithymusnodcbcntcumalrjsfubitoponi adbul 
liendum, imo in fine decotflionis alioru,ne virtus dif 
foluatur propter fortem bullirionem : tuc quum oia 
haec fic cO(flafuerint,colctur,&inipforu colatura po 
natur zucchari, I1B.5.&: iterum reducamur omnia ad 
ignem cum zuccharo,& bulliat aliqualiter donec for 
mam fyrupi accipiat.*de quo fyrupo fumat vt dixi cu 
vnc.iij.aquaedccO(flionisprunoru,tamarindoru,aut 
cum rantundem aquaebugloflae, rncliflae,&rof.ana. 
Aut detur patienti huiufmodi 
pini,opopanacis,ammoniaci,fem.cicut3e, pulpae 
locynthidos aloes epithymi, anadrac.v.fcamoncae, 
drac.iq.cinnamomi,fpic3e,croci,maftichcs,macis,co 
ralloru,alb.ctrub.caftorei,anaunc.i.euphorbii,dra. 
5-terantur 8C cribellentur 8C cu fucco porri incorpo- 
rentur, 8C fiat magdaleon manibus inun<flis oleo cy< 
toniorum aut myrtino,dofis fit, dra.i.autfcrup.i.cu 
aquisfupra dieflis. Sedartende,vtno detur huiufmo-' 
di puluis nifi forti & robufto corporerconftantis vir 
tuiis. Super cor vero fi no fit anthrax in mamilla fal* 
te finiftra fiat emplaftrirhoc.Rc. fandal.al.& rub.ana 
vnc.i.ro.ru.vnc.iri.far.lentiu, fa.hordei, ana vnc.irj. 
caforae,dra.rj.fpodii, dra.i.puluerizcturpuluerizada 
optime 8C ei» aq rof.SC aceto fufficictibus,fac cmpFm 
fup corde. Si aut fuerit anthrax fup mamilla, ponatur 
huiufmodi cmplaftrum in parte pofterionTupcrfpP 
nain oppofito cordis 8>C carbunculi, vtcor conforte 
tur 8C natura:qu<bus confortatis,ad exteriora cxpel> 
lant materia. Circa locum vero infirmu,etcarbua 
culu, vt prohibeatur cius dea mbulario dC malicia re-» 
cu bol.ar.6c terra figillata 8C 
to miftiscum oleo rof. 8C caphora dC aceto.Super car 
bunculo veroSc loco infirmo ad maturationem 8C 
mundificationc eius, fiat emplaftrum.Re.ficuum pin 
guiu ficcarum, numero. vi.coAarum, fub prunis, dC 
piftat.optfme,coeparu liliorum 
pistriti.vnc.j.mel.rof.colati, vnc.i.fermenti, vnc.u 
croci, 
femi.lini,ana vnc.irj.althaeae optime codae 8C piftatae, 
vnc.ij.aquae quantum fuf.fiat em 
plaftrum addendo oleum camomiUiliorum albo.5C 
ancthi,anavnc.i.butyru, aut axungiam porcina,feii 
gallinae,tantae quantitatis vt cmplaftrum fit bene piq 
guc:6cdeeo fuperloco carbunculi extendatur vtdi 
xi.Et fi vis fortius attrahere exterius. Re.ammoniaci, 
vnc.i.terebinthinae, vnc.irj.mellificeturguma inace 
ro per noftem, deinde de mane cu terebinthfad igne 
diflbluantur 8c colentur, 8C cum dieflisinfupradido 
capitulo miTceantur6Cincorporentur;iftaenim duo 
adiun«fla fupradi<flis,vigorant cmplaftrum, vt fit ma 
gisattradiuu materieiadexreriora. Aliud experime- 
lum.Re.fcabioiaetrifx, vnc.q.ficuum ficcarum 
guium, piftataru, numcrq.x.finapis piftati, fermenti 
humidi,falis,ana fufficientia, 8C loco 
fuperpone. Quidam fuperponuntad vcficandum 
Jocum calcis viuj degalla,faponis al»mellisa aceti mp 
dicum. Quidam vero allium cr^du^fe^•mclltufn^P 
per velzinzibcr, vel pirethtum,finapi,faluiam, rut» 
folia vitis al.folia pedis coruini. Verum tamen hic aty! 
antequam huiufmodilocaliaapplices faltc,rl 
amhrace,fa(fla purgatione corporis vniuerfalipur2e 
turfeu detur thcriaceSjdra.i.padcnti cufyruporo.de 
citonrjsdclimonibus^naunc^.aquaebuglofn^aq 
meliflae,aqu3erof.ana vnc.i Et aqua frigida cum 
to aut aqua rofa. detur pro potu cum zuccharo rofa* 
bug.boragKmch'flf,uiolat.diamagarico manuschr1' 
fti fimpIici,autprolato, aut cum huiufmodi frig 
ftypticis, 8C acetofis, cor in ifto cafu coforrantibus & 
venenofitatem reprimentibus. Scalpellctur vcrol0' 
cus totus cu phlebotomo, aut raforio,aut lacetta tu* 
fcarificationibus multis 8C fatis profundis,ctdfmifta'1 
tur fic fanguis ille magis venenofus fluerefecundu^1 
quantitatem notabile.‘et tunc abluatur locus fcarifi^3 
tus optime cum aqua calida ne fanguis coaguletur111 
loco: dcinde diftillcturfuper loco anthracis c$ra u0' 
ua ignita Sc acccnfa: vel cauterizctur dC vratur locu5 
totus cum ferro, aut cauterizctur 8C vratur cum 
oleo SC terebinthina,autcum catharidibuspiftatlstU 
aceto, aut cum aquis fortibus, aut huiufmodi cauft1' 
cis pulueribus,aut aquis fatis notis.Deindc cum butf 
ro aut alio vnAuofo remouc efchara,deinde mundi' 
fica,incarna,& confolida vtinalrjs.Diaeta fitquae"1/ 
<fla eftin capitulo defaphati, vt vtatur fucco hordei 
aut eius ptiflana cum zuccharo 8C vinogranatoruu1* 
aut agrefto,autfucco limonu, aut huiufmodi, aut n1* 
ca panis lota in aqua rof.cum vino granatorCi.Sunj3 
modicum deladucis, endiuia, boragine,&: 
cis,parum elixatis,cum aceto 3C zuccharo.Et fi fuerl 
debilis patiens,comedat de carnibus pulloru codit°' 
rum cu herbis antediAis,et aceto,aut fucco granat 
ru,autagrcfta purificata cum quadruplo de aqua c . 
<fla, cum elecftuariofupra notato:aut bibatvinft ' 
bumcu quadruplo aquae fupradieflae: & breuitei'1 
gatur di$ta cum frigidis ftypticis etacetofis,vfu &*** 
moderato.Et aduerte hic diligentcr,q? vncfliones,c 
plaftra, 8>C fometationes, quae fiunt circa locum cU Q 
antedi(fliscofortantibuscor , 8C exhibitiones 
rum& clyftcriorum, 8C modus in vita 
nuari debent, omnia mala accidctia 8£ 13 jjj 
rofaannihilatafuerintpcrfe<fle.Etifto modo 
meo tempore 8C mihibcncfucceflitferein omnib 
Audiuiq? ranafciflaper ventrc,pofitafuper carbu, / 
culo 8C circa pluries renouata recens, carbuncu*1 
riamitigat. Audiuiab vna vetula, q? noue er 
uiae,folia rutae, nouc grana piperis fimuIpiflata^P^ 
afperfomodicopulucreargetffublimati,autaIicH_cJ 
fortiscauftici,carbunculu mortificat. Re.ficuu*1 
rum piftatarir,coaguli,fermenti,mellis,accti,eat*1 Q/ 
ridum,finapis, ftercoris columbini, 
niaci,autnitri,oium quantitatem. Re.ficuu ficcar 
pinguiu.x.pafllilarum,rutae viridispiftat£,forfTV' f3r 
anaunc.i.nucum mafticataru.x.falisnitri,finaplS’ r 
tari, cum tcfta.x.mellis?ync.iii1‘J - 
ciapprj,unc.iij.oIci liliorum alboru,rutacci,ana ll,^/ 
ii.lardonis,axungi3eporcin5quantumfufficltVt - 
pinguetur optime. , 
De nigredinepojhpcrcufjloncm. Cdp». Qi 
aegritudo contingit ab humoribus, Pjjj 
tiflime a fang ume currcte ad locum Ijf »u’ Js L I BE R P R I M V S 
Janguisaion dum apoftematur, necadhocrcfoluitur . 
*cd remanet in loco coculcatus. Primo pro ciuscu* 
ra fi virtus Valia confentiant Tubitoaprincipio fiat 
Phlebotomiam contrario partisoffenfae: & fi no,fiac 
naticisaut fpathuliscum ventofis:V di 
*ifubito,quiaprimaaut.q.dieno debet fieri,nififuc- 
corporis carnofi V robufti. Locus vero fubito de 
indatur ab humorum fluxu cum rcpcrcuftiuislcni- 
hus,vfc£ad dies aliquot.f. tres aut quatuor, vtempla 
fadu ex folatro, fo.rofis, myrto,boI.ar.farina 
J*ntium,fucco plantaginis aut portulae?,8C aceto.Po 
ftcaintcdasadrefolutione V exiccationem leuesfan 
prinis fluxu ia conculcati cum mcdicinislcuitcr refo 
8C cxiccatiuis, vteftempIaftrohoc.Rc.fulphu 
r,s9Vnc*i. aluminis zuccharini,ccrufi?,anadra.irj.cala 
montani, flo. chamomillae/ufficicnter, fa.foc 
ugr?ci V lupinoru, ana vnc.i.5.fiatemplaftrum. In 
fine vero dccodiois olum addatur aliquid aceti,et de 
'Pfo fuper loco ponatur vtdixilante tamen qua em- 
PUftrum fijperponaturfomcntcturlocus Vembro- 
chctur cum huiufmodi decodione.Re.abfinthrj, cala 
*fienthi, origani,flo.chamomilIae,baccarulauri,bac/ 
care,pulegrj, ana vnc.i.aquae,lib.xq.accti, lib.q.bul- 
"ant vnabulIitione,aucduabus,V locus fomentetur 
Prius,deindecmbrochctur, 8C exiccetur optime, 8C 
lUnccmplaftrum fuperponatur.Si veroifta via non 
mortuus, locus fcarificetur, vt 
•anguis ille expiret V exeat: deinde fomentetur, cm- 
krochetur,8C cmplaftretur cu m an tedidis. 
£ccombuftione Ca. L X I* 
P Rimo infrigidetur locus fubito poft combuftio 
ne,etante veficationcm loci cum aqua frigidiffi 
ma,6C niue fi habeatur,aut luto frigidiflimo, aut cum 
pecijs in iftis infufis, foepe-illas renouando,aut cum pc 
crjsinfufis in fuccofempcruiuaejfolathrijplantaginis, 
portulacae,aqua rof.aqua viol. et huiufmodi frigidis, 
cum aceto miftis: 8C poft horum appofitionem conti 
vngatur locus cum vnguen 
totali.Re.olei rof.vnc.irj.populeonis, vngucmiNi- 
colai,anavnc.r).aquae rof.vnc.i.ceruflaepluriesablu 
lae,unc.i.5.albumina duo ouoru,conquaflata cu ace- 
l°5camphorae,oprj, drac.ij.incorporetur adinuicem 
°ninia optime 8c locus ungatur,fadis infufione V lo 
fione praedidis cum illis frigidis didis: V hoc fiat ufc£ 
iftud ungu£ 
lum.Re.ol€irof.unc.!irj:ccr3eaIb3e,unc.rj.diflbIuatur 
cpa cum oleo V coletur, et quum Ifrigidata fuerint, 
Addatur cerulfae optime ablutae cum aquarofquan- 
lumfuffi.adinfpiftandu antedida continuo bene mt 
ccndo cufpathula:quibusinfrigidatisaddanturduo 
oui optimecoquaifata cum aquaro.lima- 
utapIumbi,camphora,anaunc.i.Vomniainuicem 
utfupra.Aliud.Re.calcis n5 
?Jctindae,lib i.abluaturcuaquaueri frigoris quatuor 
a,Jtquinq?Ioti6ibusira q? tora cius acuitas abijeiatur: 
deinde incorporetur cu unc.iirj.olei rof unc.q.aqux 
r°f limaturae plumbi, antimo.iiti.tuciae puluerizaro- 
runi,ana dra.i.liniatur de hoc fuper peda, 8C fuper lo 
c° ponatur fadafupradidoruapplicarioneprincjpa 
h’ter. Et iftud ultimum unguentu potiflimum conferc 
aduftioiam confccuta eft aliqualem excoria 
t,0nem;exiccac enimfufficienter fine corrofioncali-* 
Suapro certo* 
D cfudationibusetc, Cdp, LXJL 
HJ£c aegritudo fit ex fumo aliquo cholerico ue! 
fanguinco ut plurimu refoluto a materia uena 
rum,uclin ucnis contenta quu calor exterius eft fora- 
tis, autquum homo fe fatigat uiolentcr:aut ab huiuf- 
modicaufisrnam tunccalorintrinfecusagitin humo 
res fubtiles,faltem fubcutaneas uenarum capillarium 
8C illas refoluit,autfubtiliat V euaporat,V trahit 
porem ad cutim: V facit puftulas rubeas, albas, cieri' 
nas, V huiufmodijin modum finapis,aut milrj :$C ex- 
inde fit feruor 8C pruritus,8C calor maximus in loco* 
igitur horum eft, utprimoungatur locus cu 
V/LIra. 0jCQ rof.etaliquantulo aceti.Sed ante hoc fiat 
inundio toti corpori cum ifto epithema.Re.fucci fo- 
lathri,fuccifemperuiuae,autaqu3eiftarum,fucdladil 
carum,fuccicucurbith,fuccicucumis 8C angun?,ana 
epithymetur locus cupecrjs iniftisinfufis, multoties 
eas mutando: autinfundantur pedae infufione dida 
in capitulo de combuftione ignis,fiat etiam toti loco 
ficpuftulofo balneum exrofis, nenufare,uiolis,fah> 
ce, et huiufmodi frigidis,fi eft pofiibilc SC comodum 
fieri:8C poft infufionem V balneationem didas, un- 
gatur locus cuantedidounguenro:autcum unguen 
co primo,ad combuftionem ignisfupradido.Si cor- 
pus cfictplenum,purgetur cu hoc medicamine. Ree* 
tamarindorum,unc.ij.cafli?tradae,mannae,anaunc* 
5.aqu?decodionisprunoru damaf.uiolaru 8C capil. 
uen.unc.irj.in aurorafumat totum. Diaeta fit frigida, 
et potus frigidus,utaturagrefto,uinodcgranatis,arat 
crjs ccIimonibus,laduds,cndiuiaeI»xatis,cumaccto, 
cucurbitis 8C huiufmodi frigidis, SC breuiter regatur 
dictadidain capitulo.defaphadcholericaadufta. , 
De formica crigneperfuo. Cap. LX I II, 
FOrmica BC empetigo, fiuntab cade materiafpe- 
cifice,aut a phlegmatica falfa,auta cholericaadn 
fia in qua cft tame alicuius humiditatis aduftiov 8C ad 
miftio. Sed aliqualiter differunt in modu difpofitiois 
ctadionis fuae: nam empetigocft magis profundior 
Vintrinfecatain membro, 8C plus de eo capiens.For 
micaucro magis fupcrfidalis 8C fubcutanea exiftic. 
Miliarisuero formica V ignis pcrffcus,fiunt ex mate 
ria fubtilioriacutiori 8C calidiori:in quacaliditas, cx- 
trinfeca induxituentofitatem Vacuitatem talem. 
Signa ergo formicae dC empetiginis funt pruritusr 
grandis 8C calor, V candor, V rubedo citrinaloci, V 
afperitasipfiusin tadu,cum quadam cruftatione loci 
faltem in empetigine, 8C cum cafuillarum corticum 
paulatiuc de die in diem.Sed in aliquo differt empen- 
tigo a formica vtfupra dixi.Nam formica non fic im 
primitur in membro,ut empetigo,nec cft tantaeafpc 
ritatisin tadu, necfpadum t5ti membri occupatfua 
cruftofitas,quantumcmpetigo: V in hoc empetigo 
quafiin fimilirudine uidnafpigini,quadicituralai- 
cis uolaticalucrumtamen differunt in figura fua etap 
parentia. Nam empetigo occupatlocum fpadofum 
unu 8C determinatum. Spigo uero indeterminatum, 
huc 8C illuc ferpendo, V facit eius crufta quafdam li- 
neationes feu fciflTuras per totum. Signa uero milia 
ris 8C ignispcrficifunt, quia! formica miliari fiunt pu 
ftulae paruaein modum finapisaut milrj,quaeaduruc 
inflamant V incendunt locum, 8C multiplicantur nu 
mero multae: V fiunt aliquando albae,aliquando ru- 
beae* aliquando cfirinae;V quum rumpuntur maxi- ' L I t? E' R Ff R I M V S 
jneemittuntalbumhumiduni quoddam in modum 
fcd eft venenum vtfic dicam,& virus. In igne vero 
pcrfico fiunt veficae in loco, acfi ignis ipfum tetigiT- 
fer,& nc multe in numero, mulriplicanturfecudum 
incendium,& ardore magnum,locum occupant:SC 
cum rumpuntur,cmittunt virus citrinu,aut croccu, 
quaf? rafranarc fimilc. 
ergo formicae & empctiginiscfi,vtprimoim 
ponatur patienti modus & ordo in vita: 8C 
eft vtabftineatab oibusialfis acutis,Ieguminibus,ca 
feo,falitis carnibus et groflisaut antiquis,amultudul 
cibus,a vino puro potentftnififortc viaconfortadp 
nis virtutis rcfolutaealiquid de eo exhiberetur mode 
rate. Vtatur rebus humidis temperatis in actiuis pro 
poffe:autfaItem parum declinantibus ad frigiditate 
poriusqadcaliditateparumper:& breuiter regipof 
fet diaeta dicta in cap.de faphati cholerica adu fta. pur 
getur patiens cum pilulis 8C huiufmodi prius exhibi-' 
'to.Recipefenc,epithymi,cufcut£,ana vnc.5.fcoIope> 
polypodfj ana manip.i.pi-r 
rftenturomniagrofTomodo,& bulliatin duabusaut 
tribuslib.aquae,donec mcdierasaqu$ fit confumpta: 
*SC attende vt fenoe,epithymi in fine decoctionis alio-*- 
Vum ponantur ad coquendir,quia cito in decoctioni 
*busrefoluuntur:deindein colatura addatur 
r«lib.5.&iterum bulliant, donccad formam fyrupi 
fint redacta,& tunc reponantur in vafe j dC 
ucntur,dofisfitdrac.fj.cum vnc.fj.aque decoctionis 
prunorum ficcoru damaf.cap.ven. violarum,8C paf 
Tularum,ana manip.i.Pofirumprionem huius fyrupi 
per.iifj.aut.v.dies,fumatpofteadepiluIis fertidisma 
ioribus Mefue drac.i.aut de pilulis nofiris, factis in ca 
pifu. defcrophulisin collo 8C gu!a:&hocdeferodu ( 
vaditdormitum,& non cenet:autdemane in auro-' 
ra,ftomacho ieiuno,aut de pilulis factis i cap.de 
phulisin collo & gula,&: fub afcellispodiTjmum.Cir 
calocum vero hoc modoproccdetprimofometcrur 
.locus cum aqua decoctionis fu.ter.epithymi,fen£,po 
iypodq,flo.chamom.abfynthij,cap. ven. polyrrichf, 
ana.manip.i,$Caddatur in decoctione aceri vnc.iiq. 
/ulphuris viuicotufigroffo modoIib.5.myrrhf vn-* 
da.i.aut fomentetur cum decoctione dicta incap» 
de cancraenis,facta fomentatione,pollet locus cmbrO 
scharicum praedictis,& eifet vtile 8C bonum, deinde 
-exiccaricum panno. & factis antedictis, vngatur \o' 
cuscum vnguento tali.Recip.lithargyri optime trirl 
,ync.5.aIocs puluerizati vnc.i.myrrhf, farcocoll£,iuI 
phurisana drach.fj. argenti viui extincti, ftaphidos 
agriae, fpumf maris.falisarmoniaci, anadrach. i. ce- 1 
rsc albae vnc.irj. olei laurini, olei chamom.ana vnc.ij* 
liquefiat cera cum oleo & coletur, 8C cu tepefacta fue 
rint,addaturpulueresantcdicti, praeter argentum vi 
uum;quod in fine infrigidationis addatur, 8C rnod i> 
cum aceti:& bene cum fpathula diu ducatur omnia; 
,Vt optime incorporcntur,& locus eo vngatur,vtdi 
xi. Si autem via hac non curetur,runcfcanficeturau* 
dactcr locus,8C exeat fanguis notabiliter,& pofteafri 
cetur locus cum fquillitico,aut pulucre aloes,fui 
phuris, ftaphidos agriae,5c aluminero. modico. De- 
inde fometeturlocus 8C exiccctur vtfupra.& poftea 
vngaturcum vngu£toamedicto,donec curetur.Hc 
fi adhuc per ita non curaretur aegritudo, tunc fuper 
jpcoponanturcatharidespiftatae 8c mixtae cum 
piJerrn£to,&aceto in forma cmplaftruvt locus cx* 
n 
£ 'conctur , & a cruftis 8>C alimofitatefubeiseontem 
emundetur: & tuncpoftcxcoriationcm SC compM 
imundificationem vngarur locus cum vngucto 
fu fla tali. Reci. cerc albae vnc. i.olci roC vnc.iirj .lique' 
fiat cera cum oleo ad ignem 3C coletur,8C tunc adda' 
tur pulueris quantufufficitad infpiflanduto* 
fum vtformam vngucntirccipiat,deinde argenti v| 
ui extinAi cum faliua prius vnc.j.albumina oui dud 
camphoraefcrup.fj.& bene ducatur ola cum fpathU 
Ia,vtincorporenturoptimc:&tuncdc eo vngatur 
locus modo antcdiAo : aut vngatur cum 
diAo in Capitulo de combuftione ignis» 
Cura vero formicae miliaris 8c ignis perfici cfi, 
_ primo ex parte diaetae regatur corpus cum hi* 
q fupra difta fu ntdireAc: purgetur vero 
decoctione dictain cap.dcfudationibus,aut cum 
F ana vnc.f.decoctio 
ms prunoru,iuiubarum,vioIaru,cap. ven,6£ paiful» 
Vnc.iij.Locus vero totus 8C circa loeu vngatur cuu* 
Vnguenco populeon Nicolai,vel ungueto deceru» 
/a nunc dicto,autcum vnguentisdictisin cap.deco' 
buftioneignis,frigidis,SC cum fomctationibus,& 
thematibus dictis ibide, vt furia,ardor,8C acuitas hu< 
iufmodi refrenetur 8C cxtinguatur.‘deinde fi vlcereU' 
tur,procedatur in cura, ut dixi de formica 8C empetl 
ginerupra.Etulteriusattede,q? fi poft corporis p«r> 
gationem,& neceflitatu apertionem, 
iimofitatisfub mundificationcm perfeci 
fiatfomentatio,cum aqua decoftionis maluaru, ab' 
/ynthfj,ror.vioIar{r,capil. maio.& p° 
Iypodrj,erit bonum ualdc.Deinde fiat unctio 
guentis antcdictisa& perfecte curabitur Deo dante» 
r LeMorphta. Cap, LXIIII. 
HAec aegritudo fit ex defectu uirtutis nutrittv#/ 
quae non affimulat nutrimentum cum nutrii 
uo in toto corpore,8C hoc propter debilitate contio 
gentem in uirtute ex peccatocomplcxionfs alterat 
in loco a caufaintrinfccapluries,&aliquando ab 
trinfccacalefacicntcuel infrigidate locum,in quOaF. 
paret,ultra debitum. Iu albaras aute,cum ibi fit m& 
fefia afperitas in tactu cius,8C decidantcu hocquaedj* 
fquamulj 8>C furfures a loco per fricationem 
defignatur q? cum peccato aflimulationis fit ibi pr3L 
fenda materiei adultae,ex qua fit afperitas in tactu, * 
pruritus in loco.In morpheisucro talia, q diccafuf!f 
de albara reperiuntur.f. afperitas quaeda loci ad ta^1 
faltem in morphea nigra 
tc phlegmatica no fit,necin rubea cholerica,aut i*af! 
eodem &in cholerica Pruri/ 
fcus quidam leuis:fed conueniuntin hoc morphea 
albaras,quoniain utraqpeficutisdefjdario, 8C dedf 
coratio,propter defectu affimulanris uirturisrfed d* 
ferunt in fpecifica forma ratione roned1 
pofitionis&actionisipfiusrnamalbaras, uccft fup!| 
tactum,magisintrinrecatur,imprirnitur,& infrig 
tur mebro propter cius materiam aduftam ut dixi* 
per confcqufsexiccando,et corrodendo, magis pf, 
fundari.In morpheisautnon ficin interioribusficr 
immo in fuperfide talis defedatio imprimitur ut ap 
parebit per ipfarum curas inferius. 
Cura erS°,n morpheiserpoftin albaras efi,ut p!!‘ 
** ■ cipalicer corpus mundiffceturcum rrocn« 
talhRccipc turbithalbigumofielecti & mundatip I' l B E R P R I M V S 
drac,i.5f.f.rinzib.conditi drac*Uncorpor£ 
*Ur fimul cum fyrupo rof.ir» forma eleduarq aut coti 
*edionisfoIidae,comedatiftud mafticando circa me* 
diam node: 8>C dum mafticatu fuerit 8C dcglutifum , 
fluatur tunc cu uino calido lymphato.In morphea 
rubea fiat phlebotomia fi virtus,aetas,& alia co 
*cntiant de bafilica: fi non, fiatfcarificatio in fpatulis 
naticis, imo fi fit patientis virtus fortis 8C robufta 
aetas debita:fada phlebotomia fiatin fpathulis aut 
laticis fcarificatio. Tn morphea vero nigra,mundifi* 
corpus cum pilulis fetidis, vel cum decodione di 
capitulo de fcroffulis fub axillis,aut in capitulo 
_e ernpctigine. In albaras aut purgetur corpus priir 
c,paliter cum piluhs illisf$tidis,aut dccodionc, didis 
*}unc,aut pilulis fetidis Mefue, cumprimis digeftiuis, 
vtupo de fumotcrr$,de epithy mo,melIe rof.co.ana 
Vl>c.i. aquj zuccharat? vnc.irj. Ratione vero loci, cu 
palfionibusefteade: nam locus no 
*J»digetnifiredificationeeius cu remonentibus impc 
dinicntu virtutis nucritiuapaffimilatis:& ipfam vigo 
ergo locus cu frigidis antcdidis vniuer 
**libus,vt viridi forti,et aceto fquillitico calido. 
. ed attende,q> in morphea alba, fieri debet primo hu 
fricatio: deinde fi pur fcarificatio 
°ci.*deinde:fada fricatione cauterizet locus cu hmoi' 
toipfo. Re. cantharidum hu 
vnc.f.finapisdrac.iij.aceti fortiffimi qtum fuf. 
*ncorporationi vt fiat empfm fatisfolidum, de quo 
P°nat& dimittatur fup loco per horam, aut tadiu q> 
peus veficatus fif.Scd attende q> hmoi cauteriu diu* 
debet dimitti fup albaras qfupcr morphea, quia 
Obaras indiget fortiori imprefiione, co q? magis infi* 
mebrOjCum plentia materiei eius aduftj vtfu* 
Pta dixirpoft veficationem didam vngat locus vn* 
guento de cerula primo:deinde cum unguento de li* 
*hargyro didisin capitulo fuperiori. ante vndionc 
didam fomenteturlocuscum decodione fu* 
Cr*‘e,abfynthp,chamomiIlae,cyperi,poIypodn.cap. 
cn, 8C ifta eft via melior, 8C notabilior modus cura* 
in veritate. 
Dc fcabic & pruritu. Cap, LXV. 
Ij J£c aegritudo fit femper ex phlegmate fallo, in 
JTJ quofadacftaduftio multa, velno multa. &il 
**in qua eft multa,ficca eft:alia vero,humida. 
ergo cft,vt primo purget patiens fyrupo ta* 
4ra lijdeindepharmaco.Rec.fu.terrae, fcolopen. 
epithymi radi* 
Pinulae ana M.i.piftentur grofle, 8C ; 
et epithymu,q femper debent poni in fine deco* * 
,‘Onis, vt dixi fupra.& tunc ola hxc colent. & in co 
Jjfurapro delicatisaddaf zuechari al. quatum eft me 
colaturae: 8C iterum reducat totum ad 
lento igne donec aliqualiter inlpilfctur et fy* 
Jupi forma accipiat,ideftfyrupizet,& vfui conferuc 
Urjdofis fit vnc.irj.cu vnc.iij.aquae dccodionispru 
°rUmiuiubaru,cap.vcn. 8C capparumrpoftq vero 
fumpfcrit de hoc fyrupo quater aut quinquies 
tU^cfumat drac.i.&.j.pilularu fetidarum, aut dc fu. 
rtaeMefue,dum vadit dormitum,5£ no coenet:auc 
de pilulis noftris fftidis:aut cum pilulis appro* 
phlegma lalfum purget,quaefunt.Rec.my* 
vnc.i.turbit, fcamoneae, ana drac.f. 
ni* drac.ij.fcnae,epithymi, zinzib.ana^m^ 
. ftichcs,mads,gartophiIoru,cumamomi,ana (crop.iV 
puluenzcnf ofa,& fiant pilul? cum fyrupo aut fucco 
fumiterrae,autpoIypodfj,dofis drac.!.aut.i.&.5.fecu 
dum virtute patientis :Fadis his purgationibus bal- 
ncccur patiens per totu corpus,balneo tali. Rec.fumi' 
terrae, epithymi, fenae, polypodrj, flo. chamomillae, 
abfynthij, 3C lauri, cyperi,radicis enulae, ana M./.aut 
vnc.iiq.pulueris fulphuris,putueris finapis, pulueris 
cymini,groflb modo tn ana vnc.i.fiC 
in diAo balneo de tertio in tertium, aut de quarto ia 
quartu patiens balneetur. Intcrim aut quum patiens 
fueritpurgatus femel,aut bis, aut pluries, fecundu q? 
indigueritex multitudine fcabiei dCipfius longitudi 
ne, fiat phlebotomia de vena coi.autbafilica:Imo fa* 
tfta phlebotomia, fi fcabies aut pruritus multu abun< 
darent 8C infeftarent,virtute,aetatc, 3C complexione 
cofentientibus, fiatin fpathulis etin naticis vetofatio 
cum fcarificatione vt materia a&u peccas cuacuetur. 
His oibus peradis et copjetis, vngant loca magis kfe 
8C dekdatacumhmoi vnguento.Rc.Iithargyri,myr 
rhae, aloes,ana vnc.5. cymini, finapis,ana drac.rj.olel 
chamom.aut fi vis fortius operari,olei laurini tantu- 
dem,ccraevnc.ii,diiroluaf cera cum oleo, SC depona 
tur ab igne,& quum infrigidatafuerit, addant puluc 
res antedidi,&: in fine infrigidationis, addatur argett 
viuipriusextindicu faliua vnc.5. drac.ij.& eo vtc- 
re.Aliud vnguentunobileadide. Rcc. fu. terrae viri- 
dis M.i.cnulaecapanaeradicum M.i.piftenf 5C bulliat 
in lib.i.olei per tepus,& iterum bulliat,8C optime pk 
flentur: deinde addant far.fce.graeci, dracurf-fulphu- 
risdrac.irj.terebinthinae vnc.rj.cerae vnc.ij.olci lauri 
ni vnc.vi.aloes,myrrhse, lithargyri, finapis, cymini, 
nigellae, pyrethri, maftiches, puluerizatorir optime, 
ana viui, prius extincti cum faliua, 
drac.i.accti drach.ifj.fiat directe vt dixi fuprade pri- 
mo vngueto:& pot dimitti cera, 3C loco eius, folarri 
ponere terebinthina:& minus de oleo, et fortius ope 
rabitur abftergendo 8C cxiccando. Aliud leue.Reci. 
olei maftiches, olei laurini, ana drach.ii.tercbinthinac 
drach.iiii.falis triti, aloes, cymini,ana drac.5.fiat vn- 
guentum vt prius. 
De uernubus generatisfub cute. Cdp. LXVIj 
HJ£c aegritudo fit ex materia corrupta putrida , 
quae delegat a venis ad vacuitates, porofitates 
mebrorum fub cute. Signa huius morbi funt deam- 
bulatio fub cute de loco ad locum,ac fi ferpens effer, 
quireuolucrctfub cute, <S£adeft corruptio 3C putre- 
factio cu fetore in loco.Quum ergo medicus de hoc 
perpenderit,tuncintedat ad eius cura,ne multiplicet 
8C fiateorruptio vniuerfalis in mebro 8C in corporis 
parte notabili 8C magna.Primo ergo patiens phlebo 
tornetur debafilica,fi virtus, aetas, 8C aliacofentiant. 
tertio ucro dic poft phlebotomia fi fuerit patiens ple 
nusaut cacochymus, purget cu pilulis fetidis Mefue, 
aut noftris, in capitulo de fcroffulis factis fub axillis. 
Diaeta eius fit cum cibis laudabilibus fubtilibus&c. 
3C a vinoabftineatpotenti,faltem per tres dies. Facta 
phlebotomia & purgatione antedictis, tuc medicus 
cum raforiofdndatiup loco, 8C abftrahat putredine 
totam 8C verme: & tuncadlod mundificarione,im- 
pleatur locus cum a!oe,alumine zuccha. meile rof. 8C 
modico aceto:St vero indiget maiori mundificatio-' 
ne3tunc mundificetur cum unguento aut C HI R V R G II - M! 
umdi,autpuluereaFpbodelorum,rcdalgar,arrenico, 
Vitreolo cum meile miftis aut huiufmodi. Fada muti 
dificationc incarnetur SC cofolidetur cum medicinis 
notis ad id didis ctc.Si vero patiens,fedione cum ra- 
forio fuftinere noluerit,aut timueritjVratur&T 
rizetur locus cu m catharidibus,fer m ento,acero, mei 
Je,& finapi, uel cu alumine ffds vini, 8C aceto modi-* 
corvel fiat cum fapone 8C aceto,8C aloe,& calce viua 
vel cu oleo deterebinthina,& ccrafimul miftis:etpo 
natur tale myftu fcrucns fu per loco pluries, ira vt vra 
tur locus totaliter, vfcj? ad profundu:po(l talem adu- 
fiionem extrahatur putredo tota SC vermis vc prius» 
Deinde remoueatur efchara fada per aduftionem,cu 
aliquo pingui vnduofo,ut butyro etc. 8C mundifice- 
furlocus,incarnetur,&: confolidctur vt prius. 
DcHcntofitate perambulante ctc» Cap. LXVII. 
ZjT2 Gritudo haec fit femper ex materia aut vapo 
re venenofis, a qua materia talis fumus cleua 
tur ad mebra currens. Signa eiusfuntdeambulatioin 
modu venti currens de membro in membru, 8C do* 
loritollciabilis exacuitatcfumi vcnenofircteftibiar 
dor 8C febris multoties,& calor gradis in loco in quo 
perfeuerat fumus. Quum ergo medicus perpende-* 
rit per haec figna de hoc morbo, tunc fubito aprinci-* 
pio paties purgetur cu pilulis foetidis Mef.autnoftris 
primo fyrupoappropriato notorcthocdicouirtute, 
jetate, 8C alqs non diflentientibus:quo fado,medicus 
accipiat membru & ligetipfumin partefuperiori, dC 
inferiori,ita q? fumu illum aut ventofitate comprehe 
datinter illas duas ligaturas: & in illo medio fpacio fa 
ciatfcilTuram cum raforio, aut phlebotomo fuo,& il 
Jam ventofitatcextrahat:quo fado impleatloeu cu 
aloe,bo.ar.oleo rof.& aceto, vic£ ad tres dies aut qua 
tuor:dcinde mundificetur locus,incarnetur 8C confo 
lideturvt prius. Abftineatfepatiensab omnibus ve 
tofis dulcibus,acutis,calidismultu:vinum bibat pau 
cum, lymphatu: 8C attende q? antequam fiat fcifiura 
antedida cu raforio, optimu eftin ifto cafu, poftqua 
ligarioncspracdidaefad3erunt,& fumus & vaporeo 
cft ut dixi,q> cauterizeturlocus vfc£ad,pf 
fundum cu cauterio pundualiignito, aut cultellari: 
deinde procedatur vt prius: 8>C ante omnia ifta, vtile 
& conuenienseft,vtfiatpatientiencnia& mundifica 
tiointeftinoru femelautplurics. Etmundificatio illa 
fit a materiaintrinfecainifto 
mo in omni aegritudine, valde vtilis 8C conueniens, 
immo neceflariacfi:, dumodo virtus aetas 8C alia non 
difientiant. * 
Explicit liber primus de apoftematibus, 
Z"* Ncipitliberfecudus de vulneribus, 
et cotufionibus in corpore humano 
accidcntibusacapite vfc£ ad pedes; 
in Dei noie capitula numerado, 
tufione,aut alia offenfione capitis, fi 
ne uulnere,cu fradura cranci,et finc:et de cura om 
niumiftorum. 
Cap*il‘dc percuflfionc capitiscum vulnere,fadoab 
fiirc,autgIadio,autlanc?a,uel fimilibus^ucafagife 
ta,&de modo extractionis eius 81 curationis 
cunq? harum difpofitionum. , 
Cap.irj.de uulnere quod fitin nafo, vel alia parte W 
„ cici cum enfe, vel fagitta, 8i de modo extractio» 
8>C curationis» . 
Cap.iirj.dcuulnerem fubftatia oculi cum fagitta,U£ 
aliarelaedente,fcilicet uulncrando 
8C:orneametc.& de modo curationis ipfius. > 
Cap v»deuulnere in collo cum enfe gladio etc.&c® 
fagitta,& de modo extractionis 8C curationis. 
Cap.vi.de uulnerein aure 8C circa aurem cum Wy 
cultellino 8c finulibus, 8C cum fagitta: & de 
extractionis 8C curationis .. 
Cap. vrj.de uulnere in gula 8C partibus eius cum 
8>C fimilibus,& fagitta,& de modo 
curationiscius. * 
Cap.virj.de uulnere in humero & fpathulis cum 
SC iagitta, ccc»8C de modo extractionis 8C curad0/ 
" niseius» - 
Cap.ix.de uulnere in adiutorio cum enfe, cultello? 
gittaetc.& de modo extractionis dC curatioist» 
Cap.x.deuulnerein cubito cum enfe 8C fagittactc. 
de modo extractionis8c curationiscius. 
Cap.xi.de uulnere in rafera manus cum enfe,etfa2,c, 
ta 8C de modo extractionis 3( curationis eius. 
Cap.xij de uulnere penetrante, 8>C non penetrantt* 
pectore 8C caflo cum enfe, cultello 8C fimilibus, 
cu fagitta: 8C de mo extractionis 8>C 
Cap.xirj.de uulnere penetrante,8C non penetrant*1 
dorfo 8c fpina cum enfe 8C huiufmodi,& (agit*3**, 
de modo extractionis 8C curationis eius. 
Cap.xiirj.de uulnere penetrante,8C non penetrat 
in ore ftomachi cum fagitta, lancea, fpatha, cuK£ 
Io& fimilibus: 8C de modo extractionis 8C ctf* 
tioniseius. 
Cap xv.de uulnere in uetre a ftomacho inferius VH 
adfemur,pcnetrante, 8C non penetrante,curnu v 
. nere inteftinorum,aur fine,facto cum enfe 8C fi111.. 
. libus &fagitta:& de modo extractionis &cutafl, 
nis eius. . » ■ 
Cap.yi.de uulnere cum enfe 8C huiufmodi, autj"3^'j 
ta,in femore & in inguine, & partibus adiaccp7 
& de modo extractionis 8C curationis eius. , . 
Cap.xvrj.de uulnere anchae, facto cum enfe, faP1 [ 
ethuiufmodi;etde modo cxtractioisctcurf *,llS'. 
Cap.xviij.de uulnere in coxa cum enfe 8C fimjhk 
& fagitta, 8C de mo extractionis 8C curationiscl 
Cap.xix.de uulnerein genu cum enfe &fagitta 
& de modo extractionis 8>C curationiscius. . jj 
Cap.xx.de uulnere cruris cum enfe, cultello, ~ 
ta ctc. 8C de modo extractionis SC curationis *,u 
Cap.xxi.de uulnere raferae, feu nodiclauicula* Pc 
cum enfe 8>C fimilibus 8>C fagitta, 8C de modo ** 
ctionis SC curationis cius* 
Cap.xxij.de uulncrepectinispedis cum enfe Si u ; 
modi,& fagitta,et de mo extractionis 8C curc * * 
Cap.xxirj.de puetura ncrui in membro quocUrlHV 
l fpina,acu,uclhuiufmodi,etdemocurationfsc^ 
Cap.xxiiij.de uulnere facto a morfu canis rabio» . 
milibus in oi membro:et de modo 
Cap.xxv.de uulnerefeu flagellaturis cufcuticjh 
fufle,authuiufmodi: 8C de verberatis & fu*?*^ 
fcu difienfis per anchas, cum fune aut . 
de cura eius* . . , UBER S E C V NDVS 
aP*xxVude caulis impedientibus cofolidationem i 
Vulnerum dC vlccrum in quolibet membro cor- 
poris humani. 
bepercuffioncetuulnerecdpitisete. Cdp. J. 
CVm quis percutitur in capite cum Iapide’, fuftf 
authuiufmodi,veI cadir, vel percutit caput fu 
Perlapid€,autfuperaIio,& fifragitur pellisfeu cutis, 
operando, oportet medicum confiderarc 
ptrum craneum fit fradu,an non. Signa ergo cranei 
.‘Mum eft,funtvomitus,fyncopis,hora cafus,aut 
: 8>C nigredo oculoru, 8C fufcedo circa ipfos, 
cotraAionc vt ficdi 
verfus ccrebru,& cum rubedine 8C rumore ve- 
5arum antecedente vertigine aut fcotomia: Nam cu 
/Ornachuscotinuetur cum cerebro,mediatibus qui- 
ddam duobus neruis magnis,quod fcirur ex anato i 
in omni capitis laefione,& maxime cumlae 
'cur fubitoexpcrcufTlone forti,debilitatur ftoma- 
copatitur cerebro laefo, propter affinitate 8C 
5°Higantiam,quacum ipfohabet,vt dixi:& currunt 
pUmoresadipfumfuperflui:&tuc propter compaf 
l0Ue didam debilitatur, nec porefi: illos regere, nec 
pCt,nere,fed cuomit, dC vomitus cum fcotomia &c. 
uPcrfortem capitisIaefionefignificar,& cxhaceade 
prouenit rigor vniuerfalisin toto, quifignifi- 
futuram,autforte fpafmum, 8C tadem 
.°rtem, 8C attede q? hoc eft comune fignum in om 
vulneribus neruoru faltem nobilium:Nam cu 
3usrigor antecedat febrem potiflimu fignificat no- 
Clltnentumiam neruisadueniife, 8C locis nobilibus, 
3uarc fignificatur et caufatur rigor & febris. Et figni- 
catctiacapirisfradura,&cranei debilitati intus,cu 
verborum,8C inftabilitate,ct cum par 
ditarefomni,&cum vigilrjs,infra dies.iii.aut.v.aut 
l|i-ad plus.df etiam operator poteft per tadu fuum 
imaginationem de tali fradurainueftigare,fi 
i1 fiuiufmodi cafibus cofueuerit operari,8C expertus 
his ergo fignfs poterit medicus firmiter de lf 
‘Ope cerebri 8C panniculoruiudicarc.Cum aute ali- 
horum non affucrit,aut faltem maior numerus, 
poterit certe, q? craneum no eft Iffum,falte 
j^fione,qua cerebrum,aut piamater,aut duramater 
atur,autpanniculoru aliquid. Attende cum hoc, 
pneralequoddaaduertedum,q? quado quis luditur 
cum enfe,claua,fufte,Iapide,fagitta, vel hu- 
laefio fit ita fortis, cp debet conuerti ad pa 
coucrtetur,q> quado fuerit laefio in parte 
paralyfis tunc fit infiniftra , 8C econuerfo. 8C 
udinnuit Auic.Iib.ii.can.fen.infracap.de plaga 8C 
feu incifione cutis capitis. 
Cura ergo ficraneu fuerit I?fum,aut non, vt ftatim 
* a principio in prima vifitationehumedcntur 
cum aqua calida et oleo rof miftis in hyemefin 
J^ate vero cii oleo rof. S>C aqua frigida,aut loco aqu£ 
pnatur vinum nigrihpoftea remoueatur capilli cu 
primo:deindecuraforio. Secundo vero, 
die,fino adfitimpcdimentu,autfalte fequen- 
'ifiatphlebotomiadecephalicain manu contrariae 
parte laefa,nifi virtus autcfas,aut alia cotradf 
c^r,ru,qu°d fi fic, faltem in fpathulis fiat ventofatio 
naticis:&iftud fit fecudum 
J*3erale praeceptu in hoc quo ad exterius ordinada: 
de his,qu j circa loeu fum*extrinfccus atteduiv^ 
tur,ordinate tibi faciam mcdoncm pofterius. Tertio' 
indic 
fequend,autcda fi eft polfibile, ante phlebotomiam 
£ar**fi noncftpoffibilc fieri ante phlebotomia, tuc 
nat vtante eam panes alcelletcu fuppohtono cornu 
ni,autforti.CIyfterium comune eft.Red.aqu^deco- 
dionismaluarum violaru,matrum,berse,;mercuria- 
lis,ars mcrcorellae,ana manip.i.in quadiflbluatur caf 
vnc.i.zuccharipulueris vnc.?. mellis vn- 
ciae.j.olei cois aut uiolari in ifto cafu vnc.iii,falis cois 
triti vnc.$.autquatum cum tribus digitis capi poteft 
bis;& mifceomniafimul,5d cola: 8c tepidu impone 
patienti,8>C no multum diu ipfum in inteftinis tenear, 
nec ualde parum,fed mcdiocritcr:hoc enim clyfteriu 
alleuiar ualde cercbru,trahendo materias Sc fumu ab 
inteftinis,& per cofequcs cerebrum defendendo a fu 
mis 8C uaporibusab 
ad caputrcrahitcdaa capite et diuerdt materia 8C fu- 
mu cogregabiles in cerebro,<pptcr no polfe regulari a 
uirtute cerebri ia debilitata, & ficputrcfcibilcs,& for- 
teapoftemafadibiles.Vndeattcdcq? enema eft vld- 
mum in bonitate,8C euitatione apoftemads calidi in 
capitibus Iaefis,fum- 
melaudandum eft.Poft phlebotomiam vero 8C poft 
clyfterium,autante,fecuduq> mcdicouidcbitur pof 
fe differre,aut non poife, fi confiet medico per figna 
iam dida,craneum fore l$fum,tunc incidatur cutis fc 
eundum figuratriangulare,autcrucis larga,uttotalf 
fio cranei latens perfedcuideatur,<SC impicatur vul- 
nusundiq?,itaq?labia uulncris irreuerfentur, 8C in- 
uerfata fient codnuo quo craneum regificarum 
fitetconfo!idatu,attedascum ftuellisfiuppeisinfufis 
in oleo rof.& uitello ou i,8C croco no cum 
albumine propter fui frigiditate, quia nil deterius eft 
in fradura cranei, & in oibus neruorum uulneribus, 
cjfrigidu .Et fi indigeres p tuc coftridionc fanguinis 
propterincifionem uenaru aliquarii notabilium,po 
necum antedido medicaminepuluerefanguinis con 
ftridiuum,huiufmodi.Rcci. mumi?,aluminis ro.aut 
ruta,boli ar.draganthi,maftiches,thuris,fang.draco^ 
ana vnc.$. Vel alium hmoipulucrcm.Reci.boli ar.ter 
r3efigil.fang.dra.aIoes,thuris,maftiches, mumiae,gy/ 
pfi,draganthi,puIuerislaterumbcnecodoru,chart3e 
bombycin3eaduftf,tcIaearanc£,uoladlisfarin£ mole- 
dini,ana vnc.f.puluerizentur 8C cribellctur.Hisautc 
pulueribus cum albumine,vitello,croco 8Cc. miftis, 
8C ftucllisinhocintindis medicamine,uulnusimplea 
tur,ut prius dixi: Aut ftuclli fiat ex pilis leporis,5C in- 
uoluanturinditfio uulnus impleatur 
vt fupra.Et fipur abfolutu medicamen fanguinis co- 
ftricfiiuumfaccrcuolucris.dfmittcolcuminadmifiio 
nepulucrum, &cum pulueribus antedidis uitello, 
8C albumine,& croco,procedaturutdixi fupra.Et in 
ford(Iimofluxufanguinis,cum antedicto medicaml 
ne fiant extremoru ligationes cucorrigfjs fortibus,et 
ponatur uctofa magnafuper hepar,ac vnafuper fplc 
nealiquado,& hoc dico fine incifioc.Sunt enim haec 
in fanguinis fluxu coftringcdo remedia ultimoiuuan 
tia:&h£c fiant una cum illis qu$ dica inferius inuifita; 
doneprima,dum fit incifio cutis Secunda uerouifi- 
tadone poft incifionem iam dida,confidera fradurS 
cranei,urrum fuerit occulta aut manifefta. fi aute oc- 
culta fit, 8C ueliscerdficari de ea,pone encauftrumfii 
pcrfraduraautfciflliram,<3C dimitte fic ipfum per te* £ H I ,-R V R G I B GVLIELMI 
pU5,&tunc rcmOUeas ipfum IcuifRmc cum. pena, vel 
cum alia re non imbibente,afupfidc offis. 8c fi ibi fuc 
rit fdlfura prius tibi occulca, tunc manifeftabitur per 
limoiencauftriappofitionc.Tcd cumantedidis pro- 
ccde.Quum aut certus fueris de fradura cranei per fi 
gnaantcdida,fiuefraduraoccuIta,fiue manifefta:nc 
cefiario oportet te confiderare in remotione odis, vt 
defendas cerebru a colledionc faniei, imo vt ab ipfa 
pofiic expurgari: cofideraredicoin olfis remotione, 
fecundu figuram 8C naturaIsefionis crancfi&fccun- 
dum fortitudine 8C debilitatcminfirmi,etfccundum 
natura loci laefi, verbi gratia,primo fecudum natura 
8C figuram laefionis, vt fi crancum inlsdioneluafuc- 
rit deprcflum,ica vt coprimat cercbru:& fi non fuc-» 
rit reparatu a drcufercnmsfuis,vel fuerit fcpararu:5£ 
fifeparationefuaintraucritrub olfc fano, aut non: 8C 
vtru talis fradura cranei fuerit rimalis fcu linealis oc- 
culta, aut rimalisfeu linealis manifefia,& vtrum 
fuerit fr a dura circularis,autfcmidrcularis.Si aut fra- 
dura cranei fuerit linealis fcu rimalis, quod idem efi, 
occulta,8C fuerit tibi manifeftaper encauftrum, vtfu 
pradixi;& fi fuerit prope iundurS, aut comilfuram 
aliqua cranei, euita illam comilfuram iuxtapolfibile, 
quum in remotione cranei laborare volucris cu tuis 
inftris ferreis: 8C ethora illius remotionis cranei &c. 
Si uolucris trypanizarc craneu,fiuc rafpare,feu abra- 
dere, bonu efi,& laudabile, 8C vfuale,vcauresinfir- 
mi claudatur cum bombyce,autpccrjs,autoIeo clau 
dente,ne fonitus & 
mo illa hora, aut falcem vt minus audiatur:et ifta erit 
ca neinfirmus timeat de manuali opadone. & tuchis 
ordinatis3<pcedecum trypano tuo,ctcu fcarnarione, 
fcu fcauignatione,rcmoucdo os fradu, f m figura 8C 
vt fm Iongitudinem,fi fradura fuerit 
linealis loga: Vel rcmoueas os fradu f m figura circu- 
larem, fi fradura fuerit circularis.‘aut um femicircula 
rem, fi fradura femicircularis fuerit. Si ergo fradura 
linealis vel occulta vel manifefia fuerit,no indiget ali 
quo,nifi cu fcarnatione vel fcauignationc, vel rafpa- 
tione procedere in tali fdlfura manifefia aut occulta, 
dilatando ipfam vfc£ ad fundum eius,remouendo.fi 
cumfcauignatoreab vtroq? latere vfqjadfundu lae- 
fionis etfdlfurae,qiiiaufc£adduram matrem,lilaefio 
fit tanta,& In occultaaut fradura linea- 
li, fimilimodo vt fupradixi 
matrem,fi vfc£ ad ipfam talis laefio pcnctrauerit:& fi 
non ficpcnetraueritufq;adiplam,pcede tunefolum, 
vfq; ad fine procelfusfradurae, &fu3e profunditatis, 
•operando cuinfirumetis tuis, fempeuitandoiundu 
ram feu comilfuram craneiiuxta polfibile. Si aut cra 
neum fuerit deprclfum,fcd non feparatum a dreufe- 
rentrjs olfis fani,tunc,pcede perforando, rafpandoet 
hmoi,donec ad profundu peruenias,ita vt os depref 
fum eleues SC remoueas,fecundu q? tibi melius vide- 
bitur fieri polfc.Si vero craneum fuerit deprclfum et 
feparatu a circufercntrjs,tunc conare aliqd remouerc 
de fano offe, feu craneo, 8C mollificarc deprelfum cu 
oleo rof.cu bombyce in eo imbibito, ita q? per remo 
tionem fani olfis, 8c per mollificatione, polfit leuiter 
fine doIore,ct fine diftenfione aut vkerationc miryri 
garum fcu mcbranaru ac pars illa cranei de- 
prelfarcmoueriper medicu. Siautparsdeprelfa fub 
tntrauerit crancu fanum, aut pars ipfa quae fic fubin- 
trauit efi minor fradura cranei apparente,aut maior, 
Si minor fuerit,tunc mollifica illam parte minoKO1* 
quae fubintrauitcranciijcum oleoroC vtfupradi^1, 
8c quum mollificata fuerit, tunc extrahe ipfam 
ter,et fuauitcr fine dolore iuxta poffibilc,cum aliq^0 
tuoinftfo ferrco,& fine violentia aliqua: quofatf0’ 
poftea fiat vt tibi infra dicam.Si aut pars deprelTa m3 
ior fuerit fradura cranei,tibi ad oculu appare te, 
remouc de offe fano vt dixi fupracu trypano,rafpa/ 
tore,fcauignatore et hmoi inftfis capitalibus tuis,ta(t 
tum q? poliis illam partedepreflam poft mollificaI,° 
necius cum oleo rof. remouerefuauiflimc, 8C leuitc5 
fine dolore aliquo iuxta poffibile, vtfupra dixi. $eC!? 
do fupra dicebam in remotione cranci Isefi, debes c° 
fiderare debilitate 8C fortitudinem 
tia, fi aeger fuerit debilis coplexionisaut virtutis, ficC 
fuerit puer, autfenex, feu decrepitus aut hmoi.Nafl1 
in operatione tua,quae fit cu trypa* 
autrafpatoreaut hmoi, leuiter in ta»' 
bus: 8C quod facis in fortibus 8C robuftis vnahora» 
debes facere in iftis debilibus in vnatota die, aut dv* 
bus,aut tribus. 8C attende bene hic, q? aliquoties fi c° 
fideraueris bene in carne 8C cranco pueroru,tu p°fc/ 
ris totam, 8C fuperfluitatem capltlS 
mundificare cu oleo rof.fuper fradura cranci ponctl 
do ftuellos lineos infufos in illis,& 
do pedam linealatam, intindain eode medicam! 
8C fuper peda ponendo folia caulium rcccndu, & cll 
ca vulnus 8C fradura vngendo cum bo.ar. oleo r°'r 
aceto,& croco modico. 8C accidithoc totu proptcf 
teneritate 8C mollitiem craneipueros, 8>C 
corpo^mollis coplexionis,vt mulierum &c. 8cd*' 
quorum debilium. Tertio diccba in remotione oi*1, 
cranei, debesconfidcrarc naturam 8C 
loci laefi: verbi gratia, fi fradura fuerit 
coiunda cum iundura, aut capitis 
q? cft valde dmorofa incii1 
& rafpado, aut trypanado in tali loco:co quia pip'i 
iunduras 8c comifluras, veniunt nerui ex cerebro 
cx paniculis:ex laefione quOEp, cerebrum 8>C panl 
recipiuntalteratione& dolorem.ctfithaccaufa,3 
fiema cerebri 8C paniculorum cius, 8C per cofeqOeI!{ 
cum hoc, caufa mortis corporis. Vnde fi laefio t 
propeiunduram,aut in iundura,nul!o modo pW 
mas in remotione cranci approximare ad iu» 
ram cum infifis tuis ferrcis:Sed per operatione tua 
in fano ofle,codnuato cum laefoofte,quod oslae[u c 
eft iundura: 8C cum mollificatione8Cconfortati 
antedidis,cum olcorof.&c.didofupcriusjconaff c 
ftude remouerc osilludfuauifiimc, 8C 
doloris moIeftia,iuxtapoflibiIe: Nam certe inuerlf 
mile,Tmo quafi impoftibile cft operari cum inftr‘s f 
reis in iundura, q? non laedantur ncrui,& incidant 
filaneruoi£?,&panniculiac ligationes, quibus in* 
rae craneiadinuice alligantur: &Tcquitur in ccr / 
&in p fo8C dura matre illud,quoddixifupraapol| 
ma qnq?,& mors aliqninfallibilitcr. Remoto j 
eundum modu 8C ordinem prius didosin 
in toto,vfc£ ad duram matre, tunc accipe pedas. 
das lineas, 8C infunde ipfas in oleo 
meilerof.partem.i.mixtis:8c pone easfecudum 
ram vulneris 8C fradurae ofiis, & 
& menfura debitas inter osfradum 8C duram 
leuiter, ac fuauiter, ita q> dura mater, nec cerebri 
preflione dc pondere iftarum dolore non * LIBER SECVNDVS 
Sfc&indc locus apoftemctur:Vndeleuitcr ac 
uauiflimcponepeciam unam fuper peciam,aut {luci 
Utolineu,vnum fuper alio,intantum q> foramen era 
ei€x huiufmodipecrjsautftuellisficinfufis implea- 
lUr:ct poftcacumplumaceolisinuolutis in eode oleo 
*°fa.& in meile rof.implc etiam vulnus cutis quae cft 
,uper cranco. Et quum totum vulnus tam infra cra- 
, quam fupra, repletum fuerit cum huiufmodi 
Ccijs aut (luellis,tunc vngas vulnus quodcunc£,per 
cum oleo ro.boharmc.aceto, 8C croco modi- 
*o* Et poftea habeas ftuppcasfaldcllatas magnas fccu 
r11 figuraet magnitudine vulncris.iq.aut.iifj.madcfa 
aqua calida fola,aut in aqua fimulcu oleo rof. 
Vino nigro ftyptico miliis, 8>C fortiter expreflas cu 
Anibus ab humiditatefua: 8C poneipfas fuper vul- 
s3coopericdo ipfum vndicp: & poftea liga locum 
cumbinda&fafciadecentiIata:deinde 
P°nc fuper hac Iigaturam,capcllum feu biretum pel - 
,sagninae nouae.& fac vthora mutationisfaltem,im 
1110 8c toto tempore tuae medicationis, 8C durationis 
cuitcsfrigusaeris, 8C acrem ipfum rimohora 
ignitis carbonibus, 8C ipfum fuper capite fac te- 
«er,,ne caput tagat, 8C infirmus caliditatem carbonu 
cntiat.Vndc aduertas hic, q? nihil efl,quod ita imedia 
cerebrum flcutacr,ctfaltem frigidusfimo ob 
parneaufam imponendueftinfirmo vtin obfcuro 
°cOquiefcat, SC aeris lumen noninfpiciat, fiuefitin 
in hyeme. Aduertas etiam q? bonum cfi: et 
.l,fliciens,vtinhyemcinfirmus femel mutetur in dic: 
‘Radiate vero bis,8C maxime quum fuerit fortis & in 
fdfa acris caliditas. Etiftafuntquodamodo genera- 
huiufmodi Vulneribus. Modus ve- 
r° curationis huiufmodi vulnerum ex parte medici- 
‘terum, exparte vel ratione temporu infirmitatis, 
t3c parte diaetae infirmi fit talis.Primo quum accederis 
mu,pilis remotis vt fupra determinatum fuit, 
Agatur locus totus circa vulneris latera cu oleo rof 
‘jflido, deinde fi ibi fuerit apertura aut vulnus, proce 
pturcumconftridiuisfanguinisdiftis fupra &fino 
fluxus fanguinis, procedatur cum vitello oui 
miftis,&: diftisetiafuprain pnti capi 
cumfaldcllisinfufis cum huiufmodi,mc 
*J,camine,totum vulnus cooperias,& iteru cum alijs 
uabus aut tribus faldcllisftuppcisinfuffs in 
fodico miftis,totum vulnus 8C cius vicinas dreufe- 
coopcrias:deinde!iga 8C fafeia vt dixi fupra. 
.,ecUnda vero die,fi vulnus fuerit magnu, &:notabi- 
vtdixifupra 
rtc‘Et fi per figna etiam fupra narrata perpenderis de 
r?ftura cranef, tunc illa fcquenti die pofl: phleboto- 
cutis, vt fupra didum fuit:Imo fi ti- 
?es aut dubitas de fraftura, adhuc Icidatur cutis fecu 
5 figuram modu fupra narratos. Deinde vulnus 
js0tUm impleatur cum (luellis (luppeis, aut lineis infu 
's in vitello oui,oleo rof.& meile cu croco modico. 
Etattedehic, q?impofitio huius vi 
oui cum oleo ctc.In uulnere huiufmodi,debet fic 
mutationis, vfq; ad hora in qua os totu 
intendis remoucrc, remotum fuerit. EtunAio 
Vulnus cum bo.ar.olco ro.etc.debet fieri a prin 
t P'oincifionis:ct primae mutationis perfecfia 
c^rnationCjquia nihil ell,quod ita defendat ccrebru 
& capitis ptes omnes ab apoftemate calidopoftphfc 
botomia, quemadmoduhaec vn<ftio,& cum hoc cly 
ftere,feu vetrislargitas.Ifta enim tria.f phlebotomia, 
clyfterc,autaliaquomodoIibct vcntrislargitas,etun 
<ftio,iamdida,defcnfiua,fempcrfunt vtiIia:Imo quo 
damodo in a principio, vfc£ ad finem, 
vel ad minus donec fuens ab apoftemate calido fccu 
rus,nefuperueniat:nam aduentus calidi apoftematis 
in vulnere, vbicuncp timorofus ell. Imo certe morta 
Hs in multis.Sciasitcrum q? illud medicamen de oleo 
rof. meile rof.& croco modico fuperius ditium, con 
fortat valde cerebru 8C loeu totum,& abftcrgitom^ 
nem fuperfluitate durae matris, 8c nigredinem caufii- 
tam a putrefacfiionc:etfi nigredine illam nonrcmouc 
rit,tunc illud efl fignu mortis ncceflario, quoniam il- 
lud accidit ex mortiffcationelod.Infufio ergopecta- 
ruminolcorof.&Tmellerof.&croco,quaepeciaepo- 
nuntur inter crancu 8C duram matre, debet fleri a dic 
remotionisofllsfupradiAae in parte velin toto, vfq; 
ad incarnatione durae matris cum cranco: SC tunc mc 
dicuscum no indigeat pluri,autfaltc non grandi ab- 
fttrflonc,nec loci confortatione per oleu ro.etc.Imo 
indiget quada exiccatione,vtincarnet,ct confolidet: 
ideo pofl talem incarnatione durae matris cu cranco, 
debet ponere puluere capitalem incarnatiuu,exiccati 
uum, 8C loci confortatiuum fuaftypricitatc, dC exic- 
catione,quificfft.Recip.thuris,cypcri,nudscyprdIi, 
mirtillorum,ireos,myrrhae,martiches,anadrac.5.far. 
hordei,pulucrizentur omnia 8C cribellentur optime: 
8C tunefuper loco pulucrizcntur vt dixi. Deinde fu- 
per uulneribus ponatur pecia de vnguento fado ex: 
terebinthina, oleo 8C eseraaequaliter cu ma(lichc,far- 
cocol!a,& myrrha, 8C ireos: deinde fuperponatur fal 
vino nigro flyptico calido in 
hyemefaltem, & expreflae optime ab humiditate vi- 
ni. deinde caput totum optime ligetur 8C fuauitcr cit 
fafeia deccnti:deinde biretum agninae pellis nouae, fu 
perponatur ut dixi. Alius puluis.Rejrcos, myrrh^, 
corticum thuris, ariftolochiaero.anadra.i.ftcechados 
arab.maioranaepulucrizatorum,anadrach.j.mtfce, 
6>C vtcre vtdixi. Alius puluis.Re.mumie,thuris,dra 
ganti,gumiarab.myrrhae, maftiches, corticu granat.. 
balauft.anadrach.f.fiatpuluis, quo vterc ut prius. Ec 
attende,q? ex iftispoflent fieri vngueta, 8C cflentoptt 
ma in huiufmodi incarnatione, dato qpulueres ante 
difti non puluerizarentur fuper loco vtdixi, fedfolu 
liniretur pecia dido vnguento, 8C loco fuperponcrc 
tur, prius pofitis ftucllisin uulnere lineis,fecundu co- 
mune ordinem &confuctum .‘requirunt enim antedt 
(ftipulucresadfacicndum vnguenta, caeram,oleu,rc 
linam, terebinthina, 8C colophoniam,fecundupro- 
portionem debitaiuerbi gratia, in una libra olei ad fa 
ciendu unguentum per fe ex altero duoru puluerum 
antedidoru, requiritur, vnc.iij.cerae,refin3e,terebin^ 
thin3e,anaunc.iiq.colopho.unc.i.ponantur omnia fi 
mul in cazola ad igne 8C diflbluantur optime, 3C cole 
tur:& quum infrigidatafuerint,addatur alter ex pub- 
ueribusfupradiAis 6C bene incorpora fimul, mifcen- 
do cum fpathula. Fafta incarnatione cum praedidis, 
tunc procede cum pulueribus cofolidatiuis rede mo 
do fuperius diefio,qui fiefiunt. Re. nucis cyprc(fi,gaU 
Iarum,balauftiaru,corticugranat.mumi3e,fang.dra. 
maftiches,ana drac.5.fari.Iupinorum,fari.orobi,ana 
ut prius# chjrvrgije g vlthlmi 
Alius puluis ad idc,Rc.tucix,litbargyri,mumix,fcO' 
rix ferri, limaturx plumbi, maftichcs corticis thuris, 
myrrhe,mirdlloru,gallanT,nucis cyprcffi, balauftia» 
ru,anadra.i.pulucrizetur &T cribelletur, vt prius, 8C 
co vterc mo fupra tibi dato. Attende etia hic vnuge 
nerale, diligerer aduertendir in omnibusfra<fturiscra 
nei,q? fi caro aliqua vn<fluofi mollis fuperflua tibi ap 
parcat multiplicari fuper dura matre, inter crancu 8C 
ipfam dura matrem , velfolum fuper cranco tibi 
parcat multiplicari, fecufe audaAcr iilaremoueas 
cum unguento apoftolorvfquod faciain fine operis, 
autcu vnguenro viridi huiufmodi.Re.aluminis zuc- 
charini,autro.flo.xris, mellisro.anadra.i.aut vnc.i. 
mifce, aut cu alio oleo mundificatiuo vt tibi videbis 
tur.Etfcias q? cade eft proportio iftorum 
ru mundificatorum ad carne cranei huiufmodi 
Icm fuperftuadi\ftam,<3<C matris, ficut eft propor 
tio mellis ro.& oleiro.miftoruad mimdificarioncm 
nigredinis 8C faniei durae majris.Si aut cadens vel per 
cuftusin capitealio modo fucritfinecranci fraftura, 
no indiget infirmus alio poft pilorir abrafionem ante 
di<fta,& poft phlebotomia, 8C poft clyfteria,vel poft 
fcarificadoncs fparhularu antcdi<ftos:fi vulnus fuerit 
magnum,falce notabilernifi vndione oleiro.bol.ar*. 
8>C aceti:8C pulucrc myrtilloru circa vulnusdn vulne 
re vero, pro prima vifitatione,fi fanguinis fluxus no 
infeftcf,procedc cum fanguinis coftriftiuis fupra no-- 
minatis i prxfcnd in alrjs pluribus:SC hoc 
ad duosaut tres dies.Poftea vero 
calocu 8C incarna,fecudu canones tibi pluries datos: 
nam huiufmodi medicamen 
tillorum,oIeorof loeu percuf 
fum, defendendoipfum cu : 
ptioncfuperfluoru humorum,8C ab infladoc, ac etia 
ab inftamadone capitis, 8C ipfiushumorujPofletcda 
poni fuper loco Ixfo 8C fuper puluerc antediefto ia fu 
perpofito vulneri, cmplaftru de exra nouacalefacfta 
ad ignem.Dixta vero in illo patiente qui fraftura 
dtur cranei,fiuc fit cum vulnere fiuc fine, a principio 
ad finem, talis fida primo enim die percuflionis, 
vfqj ad decem dies, aut.xv.in xftate, 8C vfq? ad. vij. 
dies in hy eme, aut circa, autquoufq; fccurus fueris de 
apoftcmatc,ncampliusfuperucniat,rumatpadcnsro 
lam mica panis bene fermentati, lotam in aqua cotfta 
zuccharata, 6>C cotftacum modicozuccharo 8C vino 
granatoru,aut eorum fucco, aut ciiagrefto, aut cum 
fuccoarancioruautIimonu,cum zuccharo modico, 
uel fumat fuccum hordei feu ptiflana cius,aut farri cu 
zuccharo modico:autfumatboragine, . 
d:ucam,'endiuia cu amygdalato condicos,aut cucur-- 
bitas conditas cu eodem amygdalato: 8C hoc dico fi 
infirmus no fit valde debilis. Na fi infirmus foret de-* 
bilis ualde,ita q? no poffcc tempus 
cum tali vitaftareltunc fic faciesipfum talt uitautiin 
des ei carnes hedinas,pullinas ctc. 
conditas& coftasculaftucisendiuia, portulacis,cu" 
curbitisjaut confeAas cu agrefto, vel vino granato-' 
rum,aut huiufmodi alteratiuis. Poft vero.x.dies, aut 
Vij.vtdixi,regas edam forte infirmu cum eifde carni 
bus,eode modo conditis vt dicftu m eft fupra. vfq? ad 
perfeda curam eius.f.incarnationedurx matris cum 
cranco, 8C vfq? ad fecuritatc loci ab apoftemate. Poft 
vero incarnatione dC fecuriratcm vtfupra, regas pa-- 
ticotem cu carnibus caftrad & porci callofi SC no pin 
i giris 8C anctis codc modo, SC exfremitadbusaniiti3' 
hum , vt pedibus clixads 5C affatis carnibus fxpe > 
groflushumor 8C vifcofus generetur ab iftis cibisc<? 
ueniens ad generatione 8C conuerfioncm nutrimen» 
duri 8C copadi cc viTco(i,ex quo nutrimento duro c 
copafto generetur res & caro vt fic dicam feu p°rU 
farcoides dicftus,loco offs depcrditi.Piraaute,veIc0 
<ftana fub prunis cofta comedere poteft, poft ali°r 
comcftione in pradio 8C c$na: aut loco iftoru vtatu 
diacyconiten de zuccharo fine fpeciebus,autcOVXZ? / 
dro codito. Vtatur etia tempore ifto carnibuslauda 
bilibus boni 8C facilis nutrimenti,vtcaponu, phafl3/ 
norum,pcrd^cuiv^tuIorum,capretoru,au^urnparl,* 
rum degentiuin nemoribus,8C non inaquisautpaI 
dibus,authuiufmodi crc. A vino vero fiuc in op*rff 
abftineat vfq; quafi ad perfeAa curationem, quia nI| 
hil eft quod ita percudatcaput, SC protrahat 8C cocu 
cct ibidem materia 8C fumu, quemadmodu vinu1*1’ 
8C recidiuadonem,aoinfirmi debiliratc,& 
curfum in loco ctc. Sit ergo patiens pro fuo potu c° 
tentus in aqua cocftazuccharata, cum vino granato ' 
ru, aut agrefto, aut zuccharo rof. veteri, aut huifin 
di no fumoffs ftypdds. Iftacnim omnia cofortant0 
ftomachi, qcPdebilitaturin omni capitis pcrcuflio 
faltem notabili,proptcr affinitatem dC colligationct1' 
qua ftomachus habet cum cerebro exneruisduobt* 
magnis venientibus ab ipfo cerebro ad os ilomac*1 
vtfupra dixi in fignis fradurx cranei: vnde proptCJ 
hanc affinitatem currunt humores ad ftomachu &11 ' 
vomitus:& cum hoc etia potus tales ftypdci confoj/ 
tant ftomachu, impediunt 6>C prohibent afcenfum • 
morum ad caput:ft aurem a vino abftinere non p&' 
fer omnino,aut propter debilitatem aut confuetuo* 
nem, aut ob aliam caufam, bibat vinum agreftoft1 . 
paruum cu aqua zucchari rofaut cum zuccharo r° ' 
authuiufmodi. Diaeta vero eius qui no habet frady 
ram,neq? uulnusquupcrcufTus fuerit aut ceciderit;11 
fimilis in principio dictae eius qui ftacftura aut uul^1* 
habuit, dicftam iam, & potus cofimiliter:8C ,, 
medicusfecurus fuerit q? generatio ap° 
maris calidi non fiet:& hoccritfalteufc£addies*v1'# 
veh virj.aut ftc, deinde redeat ad eius co^uetud^n 
paulatine,& nonfubitoctc» 
Ecpercufpmc capitis cum uulncreab enfeetc. Cd> ** 
Vum medicus accefferitad cum qui cftlflC*£ 
pite uulneratus cum fimilibus, uten{e.ctc* 
fagitta, certus fuerit per figna di(fta in Pr^ 
cedenti capitulo,q> no cftin craneo:debet 
ma uifttatione remoucrepilos capitis cum forpic 
fecundu modumdi<ftuin capitulo. HtP 
huiufmodi tofura, debet humeAare optime cap11 
cum oleo ro.mifto cum quadruplo eius de aqoa 
da in hyeme,& fngtdamxftate:autlocoaqu3e,ctJ 
no nigro ftyprico.Poftlodone 8C humccftadone11^ 
<ft5, debet cum raforio pilos omnes tonfos ia et hu 
datos remouere: 8C iftud ftt generale documettlt,'|jj, 
omnibus capitis uulncribus, & locoruinquiby5P,^ 
repedantur.Quo facto,ungatur locus totus raft'^^ 
cauulnus, cumolep ror.unc.rj.bol.arm.unc.^^j^ 
drac.fj.croci,drac.f.mifce, de in hycme fac q? ‘1f 
dumdnxftate ucro frigidum. Na huiufmodi'lin^ 
defendit omnemembru uulnerarum ab 
«safido 5 in uulnerc ucro ponatur ftudli ftwppc*a« L I BBR SECVNDVS 
327 
ncM*ntfn&ii oleOf.O»VlKiiVitello oui vno,:& croco j 
ct vtere modo dido»Repleto vulnere 
vt dixi ponatur fup vulnus peda vna magna, 
lata de lino infufa in oleo rofbo.ar. 8C aceto, 8c cro 
c0 didis fupra:deindefuper peda ifta ponat faldella 
utfaldellas, latam aut latas, infufas in aqua calida in 
*tyeme,& frigida in aeftate,a quibus faldellis, veheme 
fit aquofitas illa cum maibus exprefla,aut loco aq 
P°natur vinum nigru ftypticum no mult£ 
vero medicusdecenter ligetcaputtotum cu 
■kfcia decenti lata etc. Deinde fuper ligatura ponatur 
J?,retum agninae pellis nousei 5>C totum hoc manibus 
fijis tradet medicus fuauiter ac fine dolore, iuxta pof 
fioile. Nam hoc eft vnum quod magis coucniens efi: 
neccflarium in curatioe vulnerum, quam aliquid 
& maxime partium nobilium 8C neruofarum. 
Jucundum q? dicit princeps medicorum Galenus: 8C i 
hoc eft etiam vnum valde vtilc, 8C bonum in 
t,Qne apoftematis calidi, ne membro fuperueniat: 
Suia nihil efi:, quod ita faciat currere materiam ad 
laefum 8C vulneratum ficutdolor,8C itaper co- 
nfluens debilitet virtutem: &propter hocconucnit 
decet medico vt omnia membra tradet fuauiter 
fine dolore iuxta fui pofle, 8>C omnes cius 
t,0nes cum fuismanibus cflFiciatfuaues, ex modico 
talis operationis cum manibus, medicus finem 
£°nfequitur laudabiliorem: 8C attende hic q? omnia 
faciendafunt in prima uifitatione infirmi,nifi pro 
tunc fluxus fanguinis infeftaret, quia tunc 
Suinis conftridiuisnotisfupra didis et 
Ccdere oportet, faltem per unam diem, aut duas non 
locum : deinde quum fecurusforcsafan 
Sninisfluxu,proccderedebercscum modo 
$o fupra. Secunda vero vifitatione, confyderet me- 
dicusfuper vulnusfadum cum enfe dC fimilibus, ac 
fuper debilitate dC fortitudine patientis:acfupcr largi 
late 8C ftridura in afcelladone:nam fi patiens fuerit in 
Virtute fortis ac fatis robuftus, 8C paru m de fanguine 
€jduerit de vuInere,quodfdcs per eius relationem 8C 
fiat phlebotomia de cephalica contra 
spartis cum laefain manu :vel fi fortis 8C robuftus 
fuerit, 8C aetas aut alia non confentiant phleboto 
tunc fiat faltem ventofatio cum fcarificatione 
ln fpathulis vel naticis: & fi cu hoc patiens fuerit ftri-- 
ventre in afcellando, fiat ei clyftere,modo dido 
,n primo capitulo, aut faltem fiat fuppofitorium co' 
de meile & fale: vel fuppofitorium forte cum 
8C fale, addendo pulucrem fpederum 
autaliufmodifortiumfpecierum incitatiuarum 
*cc.autcum faponealbo folo fiat fuppofitorium,aut 
radice betae, fale, & oleo, aut cum lardone, fale, 
j* oleo ctc.aut cum meile,ct fclle aliquo, vt porci,aut 
uis, aut huiufmodi: v ei cu m ftercore muris, 8C fale 
& cum aliquo fclle [corporatis cum meile etc» 
Vero patiens debilis fuerit, aut fenex, aut puer, aut 
JKfluid difletiat, fangmftp paucus deuulnereexierit, 
. fpathulis vetofatio cum fcarificatione, aut 
,ri paticis vtfupra* Et attende q? huiufmodi phleboto 
f11*aut ventofatio, fit,vt fanguinis humores diuerta. 
Ur a fluxu ad locum befum, vt apoftematis aduetus 
r°hibeatur.Si vero multu fanguinis exiuerit de vul 
paties fortis fuerit,fiue debilis,nihil per phlp 
l°tOmiam,autucntofationemdefanguineremouea 
u fienc fodas femper eius venter largu? fit q£ 
clyfterqs aut fuppofitorqs fupra dicfiis, fccundu q? th* 
bi melius videbitur fieri pofle. Vnde hic aduertas dili 
genter, q?ifia tria communia funtper auchores no-' 
ftros neceflaria in omni capitis vulnere (altem nota-- 
bili, imo & in omni vulnere a diaphragmante 
riuspotiffimum, & etiam adiaphragmante inferius, 
fcilicetphlebotomia contrariae partis cumlaefa, 
do iam di<fio, 8C largitas ventris cu m cly fieri aut 
pofitorio ut dixi Cupra: & emplaftratio cu rebus fngf 
dis ftypticis repcrcuflluis 8C defenfiuiscirca vulnus* 
Namifta quum fada fuerint fecundu ordinem et mo 
dum bonosinomni vulnere, faciuntq? membrum 
nullo modo, nifi forte ex errore,apoftemetur.Si 
tem vulnusfaftucu enfe,gladio,& fimilibusitadila-* 
tatum fuerit q? pellis pcdcat,ita q? tibi confiet cp non 
pofllt illa pars pendens alteri parti non pendentiper 
feadh£rere,etanne<fb’:tuncfue illam cum filo (ericino 
duplicaro,autlineo fubtili duplicato non nodofo 
ceratis, 8C benefirmetur, dimirtendointer pundum 
$C pundum futurae,rpacium digiti vm'us:& dimittan- 
tur vulnus apertum magis in parte inferiori 8C declin 
uiori, vtfaniesexindelibcre pofllt exire et expurga*- 
ri quum fuerit ibidem generata. Super futuram aute, 
quum ipfam feceris, ponepuluerem ccifiricfiiuum 8C 
confirmatiuum huiufmodi.Re.fang.drac.gumiarab. 
draganti,aloes,bo.ar.ana vtd£ 
xi fuper futuram. In ore vero vulneris quod dimifin 
fti apertum,pone ftuellum aut ftuellos intinctos in vt 
tello oui, oleo rof.& croco, nifi fluxus fanguinisimn 
pediatrquiatiicprocedere debe* cum reftri<fh'uis fan 
guinisfubitofaiflafutura,cuni albumine oui folo co-- 
quaflato,aut miftocum pulueribusfanguinis conftri 
«fiiuis nocis,didisfupra,& dicendisetc.Circauulnus 
uero totu fiatunefiio cu bol.ar.oleo ro.& croco mO' 
dicoutfupra dixi.Sciashic unum,&beneattende,q> 
omne uulnus.‘poftqua perrranfiuerittres dies a prin- 
cipioeiusinaeftate, & quatuor aut quincti hyemc,m 
ii fuerit cum cranei fradtura, non requiritin (coleum 
ro.cuni uitellooui 8C croco, neputrefactioneminio 
coaugmentet: fed conuenienseftpro tunc ut ad mu 
dificationem 8C confortationem loci attendas, ut uta 
ris mundiffcatiuo 8C confortatiuo tali.Rec.mellisrof. 
colati, unc.i.myrrh?, drach. iij. fari, fccnugr?. fari, hor 
dci,anaunc«5.incorporentur fimulcum modico ui- 
no:iftudenim efileue mundificatiuum 8Cconfortati 
uum loci, 8>C dolorisfedatiuum, 8>C poteft poni 8C 
per uulnerato, 8>C in uulnereetiam, cum ftuellisin eo 
inuolutis. Sed fi fuerit fortius mundificatiuumexpq- 
diens,mundifica cum unguento apoftolorum,autui 
ridi, authuiufmodi. Sed attende diligenter cp unctio 
quae fit circa uulnus cumbol.arme.oleo rofa.aceto, 
8C croco: aut illa quae poflet fieri cum fuccis herbaru 
frigidarum repercufliuarum: 
femperuiuae , portulacae, plantaginis, uerbene, 8C 
huiufmodi,quaeomniaponunturdrcauulnusad de 
fenfionem apoftematis calidi,et membri confortatio 
nem, ne recipiat:non relinqui debet ufq; ad tempus, 
in quoconfolidatiuapofiincarnaciuarcquiruntur,et 
fuper uulnere ponuntur. Facta antedicta mundifica-- 
done, incarnetur uulnus cum pulucre incarnatiuo 
hoc. Recipe,thuris, maftiches, coIophoniae,ucrnicis, 
ana unc.ij.myrrhaefarcocollae, ana drac.i. fari.orobi, 
drachme.ifj.mifce & fuper uulnus pulueriza, pofiy 
quiatn vulnus impicucris ftuellisUncisfccundu con/ C H I R V R G I JE GVLIELMI 
i fis in fpathulis?autnaticis, 5f cum hoc fiat dyftereN 
iterum euhoe fiant 
fupra dixi. Sequenti vero die.f.quarta,aut 
fyderetur difpofitio infirmi: Na fi foret in tanta deh* 
litate, q? nullo modo p olfiet fagitta? extradione finn' 
nere,dimittatur adhuc fic fagittaufq? ad aliquot dicS’ 
mollifleando ea modo fupra dido, 8C fi vfq? ad ilhfi 
tempus pur videretur q? fagitta no pollet extrahi,y1 
mittatur fic vfcp ad finem vitae patientis, vt natura i*1 
eius expulfioe fola laboret per teporis procelfium, 
in experientia multoties vifum eft: 8C meo temp°r* 
bis vidi in hoc experientia. Si autem patiens in virt 
te fua alique habuerit vigorem,etpotentiaineiustf» 
tembona, tunc remoueatur fagitta cum inftrurn^ 
tuis ferreis hoc modo:primo cu tuis inftrumentis fcr 
reis remoueas aliquid de olfe lano exiftete circa fag|C/ 
' ta,circucircacirculariter,vfleuius 8>C cum labore 
nori,& fine dolore grandi, fiue etiam capitis totius 
cerebri comotione, a medico fagitta polfiteuellf 
fi fagitta violenter abfc£ olfis tali feparatione extra*1, 
tur,tunccomouebitur cerebrum dC paniculi, 
particulaecraneifubleuabuntur violenter, 8C c%*c„ 
tur: 8C tunc per violentiaiftam currerent materiae 
humores adcerebrum:&ita velapoftemabitur ce 
bru, velfubito morietur propter magna occup^li°, 
nem et conculcatione cerebri a membris illis pafienS> 
8C aeddetei fimfle, qcPacciditapopleticis.Fadoh 
tunc fagitta cum digitis tuis, aut cupidcaroIis,autC 
tenacuiisleuiter,& fine violetia, ac fine dolore,iu*1 
polfibile extrahatur: 8C timcimediatepoftillud,!111 
pleatur locus cranci Isefi cum pecrjs infufisin oleo 
meile rofa.&T croco miftis:& ponantur aliquae PcCI 
r fubtiles decenter fadae, inter dura matre & cranei 
in dido medicamine intindae,ne ex motu cerebriV 
niculi eius exeant fraduram cranci,et ne ex 
partivi afperarum olfis fradfpaniculi inde ledatut* 
etia ex grauedine cotactus olfis dC loci duri incoflW 
ti ctafperi cerebrum aut paniculus apoftemetur:er 
futuro fit caufa mortisfup infirmo: 8>C ifiafubito P° 
fagittae extractione fiant,nifi ex fagittaeextract/d^1 
guinisfluxusinfeftet,quia tunefubito 
edone, procedere oportet cum fanguinis coftriccl 
notis:hocptotadiem unaintegram no 
do,uel plus, vt tuae uidebitur difcretioni.Deinde P f 
cedere debes cum medicamine fupra dicto. Qihu* 
go antedictis ordinaje peractis, qacedatur tunc in c 
ra cranei laefi, 8>C totius hmoi uulneris capitis, ut«ir^c 
cte dictum fuitin primo capfo huius libri.tj.Di^ 
ro huius patientis fi fuerit fortis in uirtute, fit talis 
lis dicta eft in primo capfo, ufq? ad dies, vrj.aut-1*' 
potus fimilitcr.Sdas tn hic q? in ifto cafu dC findar 
potus femper debet declinare ad frigidu dC no ad 
du,ficut eft aqua cocta cum zuccharo ro.ueted, 
ftum,uinum granat.aqua decoctionis prunoru 
rum, 8C non uiridium, quia humiditas uiridiutf1 
ftruitappctitum.Namzuccharum rpfa.uetus,#' 
illialrj potus confortant ftomachum in ifto C3i 
faciunt ut cibus retineatur facilius, cum in talibuS' 
fibus ut plurimum profternatur appetitus. In c°^\c 
ribus uero debilibus antiquis excarnaris, 
xionis dcbifi's,potus fit uinu paruu goretu,cu acl 
charata cocta,aut cu zuccharo ro. veteri, aut agi? ,e 
aut uino granat.et cibus in ifto cafu in tali corpe e 
clinans ad frigiditate,vt eft mica medullae panis 
fuetum ordinem 8C comune olum, vel loco pulueris 
fac vnguentum tale.Rc.refina? pini, terebinthin£,ana 
/ vnc.q.olei,vnc.iirj.cer?,vnc.i.thuris,maftichcs,myr 
rhae,foenugretcolophoni3e, ana drac.i.colctur refina, 
cera,terebint.&I olefidilTolufaadigncm priusletquu 
tepefada fuerint, addantur pulueres antedidi, 8C ola 
optime incorporetur, agitando cu fpathula optime: 
Fada incarnatione cofolidetur vulnus cu puluere co 
fblidatiuo tali. Rc.corticu granat.mumiae, nucum cy 
prelfi,foliorulingusebouis ficcoru,balauftiaru, galla 
rum,anadrac.q.mifce,&fuper vulnus pulueriza,vt 
fupra.Siaute volueris cum his pulueribus facere 
guentu modofupradido,tuc adde cera,oleum, 8C re 
fina fecundu proportione bonam.‘& fac vnguetum 
fm modum diduin procedenti vnguento ctc.Si 
ro vulnus fadum cucnfedC fimilibus, fueriteum fra 
dura cranei: vulnus fueritparufi & non amplum, 
nec fufficiens ad remotione olfis laefi, tunc amolietur 
jllud vulnus, 8C incidatur cutis fecundu figura 
guIi,autcrucis,itaq?leuiter.acfuauiterpolfitmedicus 
Jiberc cum inftrumentis fuis manualibus operari in 
olfis laefi remotione: pofteaprocedaturin illius olfis 
remotione cum trypanizationc, autfcauignatione, 
aut rafpatura:fecundum figuram laefionis, dC 
dum debilitatem 8c fortitudinem infirmi, 8C loci 
fura,& complexione vtfuprain capitulo procedenti 
planilfime didum eft.Si aute uulnus fadum fuerit cu 
fagitta,5<Cfagitta penetraueriteraneum 
fundii eius, vel no:Si no penetrauerit ad profun 
dum eius, antequa te ponas adfagittaeextradionem, 
remoueas capillos fecundu modir fupra datu in 
bus antedidis capitulis:et tunc dilata vulnus cum 
forio,vtfagittaliberu habcatexicum,& neexinfixio 
neautinfiltrationc fagittaein neruis&l vilis carnis 8C 
cutis,cum difficultate et dolore grandi trahaturuejp' 
pterillud conarein cutis dilatione &C carnis 
fundum lagitte,ut facilius operari valeas cu inftrume 
tis tuis, cum tcnacuIis.f.autpizacarioIis,authuiufmo 
di in extirpanda fagitta, dolore femper euitadoiuxta 
polfibile.Extrada uero fagitta,fubito procedat medi 
tus cum phlebotomia yel fcarificatione fecundu cp 
ei uidebitur de debilitate aut fortitudine infirmi,et cu 
‘tlyfteri aut fuppofitorioantedidis,8>C eode modo,& 
tum vndionibusextrinfecus, dC cuinfufionibusaut 
emplaftris,aut ynguentismundificatiuis vtdidueft 
fupra in eode capitulo. Si autem 
dum cranei penetrauerit, tuncdiligentilfimeac 
cilfimecofyderain extradioefagittae, antequaipfam 
extraheretentes; na vtplurimiipatientes moriuntur 
ex extradionc fagittac,falte quum cerebrum fuerit Ix 
fum. Nam cu tali extradione exalatfpiritus 8C calor, 
propter hoc tunc deficit fenfus & motus,& fic mo 
riturpatiens:Bonum eft ergo, vtpoft remotione pi-* 
lorwm antedida cutis,fcindatur vndic£ fecundu figu 
ram trianguli,aut crucis, ita q> cranei lofio oculis 
ru'feftcapparcat:& tunc confortetur locus ab 
feco circum circa cum bo.ar.oleo ro.& aceto,fecun" 
dum modum &caufas fupra datas: Ab intrinfeco ve 
ro mollificetur ferrum, 8c confortetur crancumcum 
oleo rof. vitello oui, 8c croco modico, fecundu 
dum fupra datum,8C dimitraturficmedicameniftud 
in vulnere circaferrumper diem ynuautduos: 
quenti uero die fiatphlebotomia de cephalica manus 
£9fltranse partis cum Isefa,vel fcarificatig cum ventes krmetatf. Iota pluries ih aqua ro.aut in aqua cornu ni 
|:0<ftazuccharata,cum agrefto aut uinogranat.aut fi 
ualdc debi!is,Iota mica panis antedicfta cu aqua 
rofat.miTccatur cum iurc pullino iuuene, 8C 
Atella, imo 8C fales comedere poreft carnes pullinas, 
c°ftas cum lacftuds, portulacis, endiuia, cucurbitis, 
a§tefto 8C granis granatorum: vtatur etiam ptiftana 
vel farre cum amygdalatoretaliquado uta 
portulaca, IaAucis,endiuia, vel huiufmodi frigi- 
, temperato vfu, patiens dico fortis: debilis vero 
*fiis non vtatur. 
De uulncre innafo ucl facie cum cn fc,uel fagit- 
tacte. cap. HI. 
V Vinus in nafo aut facie, fadum cum cnfe glan- 
dio 8C fimiIibus,quandoq;fitfecundulongitii 
nafi,quandocpfecunduIatitudinem cius: fi ue 
r° fiat fecundu latitudinem aut longitudinem,tamen 
*jUandoc$ eft uulnus Iargu,quandoc£ amplum, quan 
ftridum.Similiter largum quandoq? cft cu per- 
nione olfis et peIIis,quandoc£ cum perditionefeule 
fione oftis tatum:quandoc£ cum eius oftis, 8C 
perditioncipfius.Si autem fu erit ftridum fi 
j!c perditione oftis vel pellis, non indiges alio, nifi vt 
,libico a principio, continues 8>C conducas partes vul 
n.eris adinuicem,comprimendodecenterlabiauulne 
*,s cum manibus tuis, 3C firmado debite partes ficco 
plumaceolis triangularibus ftuppeis,aut 
••neis, a lateribus autlabijs vulneris pofitis Sc confir- 
matis cum ligatione decenti:autconiungantur adin- 
partes vulneris cum futura, fiplumaceoli non 
ierint fufficicntcs ad conferuandum in primo ftatu 
figura debita partes uulneris,ia condudas Sc coti' 
finuatas cum manibus tuis. Et attede vt non omittas 
*fic phlebotomiam,aut ventofationem nec clyfteria, 
autfuppofitoria,fecudu q? tibi videbitur dcinfirmo 
** parte ex parte debilitatis,aut fortitu 
virtutis,autapoftemacalidum non poftitinlo- 
c° generari vllo modo. In loco vero circa vulnus, 
Ponas 8C vngas abundanter et copiofe cu huiufmodi 
vt membrum humo- 
fes fuperfluos a (anis membris non recipiat,& cofor- 
tctur.Re.fucci folathri,fucci femperuiuae 
puodidem cft,fucci portuIac£,fucci endi.fucci la<ftu. 
*c«ti vnc.i.mifcc,ctlocus vngatur vt dixi:Super uul 
Jjps vero conduAum iam, autfutum, pone huiufmo 
Jpuluerem conftridiuum & confirmatiuulocicon 
gu.arab.maftiches,bol.ar.fan.dra. 
vnc.5.mifcc,pulucrireturiftcpuluisfupcr vulne 
Vt dixi, deinde fuperponatur faldella ftuppea infu 
p*n vino nigro ftyptico,& optime exprefta:aut mi- 
Ceat huiufmodi puluis cu uitello oui 8C croco, 3c fu- 
uulneri per uiam cmplaftri: delde fiat ut 
Pr,us,& locus tunc ligetur cum binda: & iftud fiat fu 
fio a principio condudis adinuice partibus: 8c fic di 
locus ufq; ad.iiij.dies, aut. v.donec putes par- 
r5s *a aliqualiter fore firmatas, nifidolor,autaliuddif 
feftinct. Poftea ucro,fi uideatur tibi q> uul- 
Usaliquaindigeatmundicatione, mudificctur cum 
efie rof.fa.horde/,myrrha,& tcrebinthina,quia lo- 
cft neruofus,aut cum fortiori mundificatiuo fi ex 
Pcdiat:Poft mudificationeuero, incarnctur 
intibus duobus capitulis,aut cum folo thure, ma 
r L f B B £ S B C V N D V S 
328 
ftiche,& (arcocoI.Dcindc confolidetur cum confoli > 
datiuisibidedidis,uel cum folo puluere nucis cypref 
fi, 8C ablutioe uini nigri ftyptid calidi folius, aut eunt 
quo bulliueritgalla,nuxcyprefli,cortex granati, ma 
ftiche 8C rofa. Vndehic aduertas cum diligentia,q? ut 
num calidum facit adhaerere carnes, 8C eiusfeiundaS 
partesadinuiceannedit,firmat,& compadas facit. 
Si autecuuulnere ftridoetparuo,utfadoafagirta, 
fuerit deperditio olfis uel carnis, tunc conare aliquid 
gencrareloco odis,ut cicatrix fiat pulchrior cuhuiuf 
modi medicamine.Re.thuris,myrrhae,farcocollf,ma 
ftiches,draganti, gum.arab.ircos, nucis cyprelfi, ana 
drac.irj.refinaei 
terebinthinae,anaunc.i].olei myrtini, olei maftiches* 
anaunc.q.5c.5.cer3e,unc.i.aut.drac.v.dilfoIuaturad 
ignem in cazola, refina, terebinthina, oleum 8C cera, 
8C co!entur,& quii infrigidatafuerint,addantur pul> 
ueresfupradicti,& optime omniaincorporentur,co 
tinuo ducendo cu fpathuIa.Et non prefumas ponere 
hoc medicamen fuper uulnerc, aut in uul nere fubito 
a principio,et nifi poftqua obferuaueris regulas rem, 
quae in principio fieri debent, dictarufupra fufficien- 
ter. Sed ponas fuper uulnus in principio.mel ro.cum 
uitello oui, oleo rofa. SC croco ut pluries dixi: 8C hoc 
ufq> ad.iirj.aut. v.dies,nifi fluxus fanguinis te infeftctr 
quia tunc attendas ad ipfius coftrictione:deinde pro 
ccde,utdixi nunc.Poftillos uero.v.dics,fi maior fuc 
rit mundificatio necelfaria, tunc mundifica cu ungue 
to apoftoloru,aut uiridi, aut cum arfcnico,redalgar, 
myrrha, 8>C meile rof.&C huiufmodi. Polt mundifica- 
tionc ucro procede, cu m carnis generatiuo 8c incar- 
natiuo dicto fupra I capitulo,aut alfjs fatis no 
tis.Pofi: incarnatione ucro confolida cu hoc puluere, 
fup orificio uulneris puluerizato.Recf.nucis cyprcfli, 
fce,5iC utere ut dixi, aut cu fufficiend refina oleo 8C ce 
ra, fac unguenta fecundu regulas datas fupra in prae- 
fenti capitulo,8C alibi pluries. Si uulnus fueritam 
plum,fiue fecundu longitudine,fiuefccunduladtudf 
nem,confydera tunc fi fueritfacta olfis feparado non 
totalis, aut multa, ita q? eius partes ad inuice polfunc 
coduci 8C annecti, 8C per tempus:& tunc fa 
ciasfutura, 8C pardum adherentia, utdicatibi 
Siuero os ita feparatum fuerit, q?no adhercatfecudix 
aliqua eius circufercntiam,aut non teneat fe cum olfc 
fano in aliquo loco, tunc rcmoueas ip m fubito in pri 
ma uifitadonc, fi co mode potes fine dolore gradi pa 
tientisideinde fue uulnus fecundu regula data in pr$> 
cedenti capitulo:& fac q? partes adhercat firmiter ad 
inuice:deinde procede utfupratactum eft. Etattedc 
bene hic,q? fi osincifum, 8c feparatu non totaliter tc- 
nucritfecuolTcfano, itaq? no fit temperatu ab ol cir 
cuferenda ciusrtunc, ut fupra tactum fuit,conftringc 
ipfum os 8C coduc.SC annecte eius partes adinuicctn 
cum futura tua, fecundu regulam fupra data,& curti 
plumaceolis,faldellis,ac pulueribus cofirmaduis pro 
ccde,&alrjs medicinis dictis fupra:deinde firma locif 
optime cum binda decenti, ita q? partes olfis fic codir 
ctaein loco debito flent, fi uideatur tibi q? fitpolfibi- 
lc hoc:& fi no, tunc remoueas ipfum os feparatu, dit 
eft uulnus recens,et nouiter fractu fuit os ipfu m,quia 
minus infcftabitur infirmus pro tunc in ipfius remo- 
tioe,qua fi p tepus dimittatur, 8C poftea fuerit nccelfif 
riu ip m remoucre: na tunc facies ifitmo dolore gradc; CHjRVRGI-ffi G VLIBLMI 
vt fiat phlebotomia aut Vetofati0,&clyfterc,autfup 
pofiroriu m. Et regatur infirmus cum diaeta frigida 
iicca,& potu frigido, didis in duobus preccdcntibu* 
capitulis* Circavulnus vero non omittatur vnqu;1 
vndio cum oleo rofa.bolo arme.aceto 8C croco 
dico: aut cum fuccis herbarum frigidarum ftypdca/ 
rum,vtfucco femperuiu3e,folathri,plantaginis etc* 
Vulnus vero cum oleorof.calido mollificetur, ita $ 
inter cannulam fagittaeSd circuferentiam vulneris'11 
grediatur oleum ficuteftpoftibile. Sequenti vero d<e 
accedas ad infirmum, & nifi debilitas, vel aliudimpe 
dicrit,conare in extrahendo fagitram,hoc modO.Re* 
cannulam (agittseinter tenaculasdentales,& easbenc 
firma, comprimendobenemanus fuperpartemp° 
/feriorem tenacularum , vt dentes tenaculae in canna 
fagirtf fortiterimprimantur, 8C quum ficfeceris,^0 
ue tenaculas a dextris et finiftris:& poftea reducas la' 
gittam ad locum in quo primo fuit, aut per quem prl 
mo intrauit& fic redelinealiter fine difficultate p°re 
ris extraherefagittam, cum ipfafagirtaiam fibi via111 
fecerit ex reuolutione per te fada a dextris et finifir'sj 
eteconuerfo. Quacxtrada modo dido,impleas vn 
nus cum ftuellis ftuppeis aut lineis, infulis in oleo 
vitello oui croco,miftis 8>C adu calidis, non comprt/ 
mendo multum ftuellos: 8C continuetur vfq? ad.*1!* 
vel.iirj.dies:& pofteaincipe mundificarclocum ct"11 
meile rofa.tercbinthi.fari.hordei,fa.fcenugr£ci,my|^ 
rha,& farcocol. Nam hoc emplaftrum 
fedatdolorem.Fadahac mundificatione,feufortio' 
ri fi expedierit, incarnetur locus cum pulucrc thur's> 
maftiches, farcocol.8C draganti;deinde confolidctt"1’ 
cum puluere nucum cypreffi,mumi3e,corticum g^a 
natorum,gallarum dC huiufmodi:autcum vngufd 
fadiscumhispulueribusprocedaturfecundum or 
nem fuperiusdatum in alrjs capitulis. Si autem fag'cC, 
non fuerit vifui manifefia, inquire tunc de ea fi &crl 
in nafo aut alibi tcnrando cum tenta tua, vtrum 
ritin foramine nafi,vel alibi etc.& fi eam non inuC1 
ris via aliqua,tunc femper mollifica 8C conforta\°c 
cum oleo rofa. vitello oui,pinguedine gallinae & ct / 
co, donec fagitta tibi manifeftetur ad vifum, Pcrilr0 
turae vigorem:& fi non tibi manifeftetur,tunc c°n 
lida vulnus, 8C dimittefagittam, fi uiaiftapoteft1' 
nus confolidari, & fi non uideris per uiam aliquitl 
pofle ipfam euclli. Nam multoties, 3C aduertas bcf] ’ 
fagitta, manifeftarur libi per uiam iftam dimifla,3*1^ 
tura ipfa. Imo aliquando natura eius ingenio,eam 
pellitadlocum conuenientem,utcxtraharur:5^tl1 
faciliter 8C fine difficultate, 8>C patientis moleftia gr*p, 
di,per fe extrahitur:aut in tatum quandoq: fic di'111'' 
fatibi manifeftatur, q? infirmus ca per feextrahfo2 
faltem medicus cum facilitate. Si autem fagittano 
paret, fed tibi manifeftatur per tadum tetse tuae, 
uifumnon : tunc conare ponerem canna 
rofatum,& mollificare totum locum 
dem oleo per tempus aliquod:5C quum uidebftur 
bi q, locus fit mollificatus debite,tunc ftude 8C c°fl 
rcponereincannafagittae tentam cum unco fa^a ’ 
& imprimeuncumin foramine cannae uftp ad ua^ 
tatem inferiorem cannae, tunc reuolue tentam ucr ,, 
exterius trahendo: 8>C conare cum dicta tenta utjc 
extrahere fagittafieftpofllbile:fiuerono 
ardhuCpole,tuc redeas ad didamollificationclo^j, 
ad dilatatione foraminis: qffi multoties dilata11* 
ex nouo uulncre, qui in principio factus non fuiffer, 
co q> natura per tempus iam acquieuerat fuper ipfo 
olfe, &ipfum carnem mouerar:& fic ex nouo dolo- 
re illato naturae, natura turbabitur ,& iftud erit caufa 
Iongiorisinfirmitacis& malae confolidationis uulnc- 
risacimperfede.Etattcdehicdefutura 8C modo fui- 
tionis,generalcquoddain omnibus fuitionibus,fecu 
du q? fieri debet in ol mebro vulnerato, reqrentcfm 
forma & figura diuerfimodedefutura: primo q?oIs 
futura,mclior, et magis durabilis fit cu filo lineo forti 
ct aquali fimplici,aut duplicato,inceraro,qua cu feta, 
quamuisfetafubtilior 8C nobilior fit qua filum: nam 
filum,et maximeinccratu minorisettardiorisincifio 
nisaccorrofioniseft, & maioris durabilitatis inloco 
illo,quafeta,& propter hoc minoris doloris; &ideo 
cx hoc eligitur in omni futura vulneru:et etiam eligu 
tur futurae huiufmodi, quia vulnera circularia tardio 
risfuntcurationis,quaoblonga.Item futuradebet fie 
ri cum acu triangulata, quiafaciHus penetrat mcbru, 
quam aequalisacus.Itc debesconfyderarc modu fue- 
di: na vulnus a quibufdafuitur vtpclliparrj fuunt pel 
les, 8>C ifta futura eft pulchrioris cicatrizatiois, vt meo 
tempore expcrtusfum.Fitctiahaec futura cum nodis 
SC nedationc:nam reuoluitur filuin prima nedatio- 
ne bis,in fecunda femel,ut nodus firmior permaneat: 
8C dimittitur inter nedum 8C nedum diftantiadigiti 
vnius.Fitaliquando futura per appofidonem pluma 
ccolorum 8C bindarum,ita vt applicentur plumaceo 
!i triangulati, fadi ad vulneris forma, labfjs vulneris 
cx utraq; parte:deinde extremitates plu maceolorum 
adinuicem fuantur, 8>C fic adducantur ad inuicemla- 
bia vulneris diftantia 8C firma remaneant: fed iftafu- 
jura no habet locum, nifi quando parua futura expe- 
vulnusfit valdeparuum, 8C noindigeatfor- 
ti condudura,aut firma:fed parua ct debili.Et ex alio 
ctiaiftafuturano poteft fieri in omnibus locis,fed fo- 
Ium in planis 3C aequalibus. Fit eria aliquando futura 
cum dimilfioneacuuminloco, circa quas acus reuol 
uitur filum ter,aut quater, 8c bencfirmatur:ctiftano 
fit nifi in mebro magno, ficuti in humero vulnerato: 
exempli caufa, cum cafu eiuspcndulatio 
ne:& etiam quando vulnus indiget forti firmactlon 
ga partium condueftura, cum e tia forti partium 
adinuicem.Etiftifunt magiscomunes 8C vfuales mo 
di fuitionum, dato q> 8C alios imaginari poffibile fit: 
fed no curo ad praefensfiu'autem pro nunc fufficiant. 
Si autem vulnus faefium fuerit cum fagitta, confyde- 
ra fubito fi fagitta fucritapparens ad vifum, aut non. 
Si autem fuerit apparens,tunc fubito in prima vifita- 
tione,mollificalocum 8C conforta cum 
guedine gallinae, vitello oui,8C croco modico miftis, 
&C adu calidis,fifluxusfanguinis noinfeftet, quiatuc 
fubito procede cum fanguinis coftridiuis notis, 
ad eius conftridioncm : deinde cum antedido medi- 
camine vfc£ ad perfedam fagittse 8C loci mollificatio 
nem.Er filaici,vcl rumores mulierum,SC amici te in- 
feftauerint vtfagittafubitoextrahatur, 8C tibicoftct 
q? parum intrauu membrum fagitta,ita q? de facili, 8C 
fine difficultate gradi 8C moleftia infirmi extrahi pof- 
fit,& fine dolore notabili,tuncipfam fubito extrahe, 
€>C fi non ifta tibi videantur, tunc dimitte fagitta vfq? 
addiem.ifj. vel.iirj.aut.v. Etpofteaipfam extrahe fe- 
cundu modum tibi datum. Etobferuain prima vifi- 
tationc infirmi regulas principij vulneru fatis notas^ L I BER 'S B C V N D V S 
fiostocft fagfttae poftfilamprfrna experientiam cum i 
reta vncata,cum regi,vel vitreolo de quo 
fitencauftrum impolito in foramine fagittae,autin 
SUoeftfagitta: 8C poft hacimpofitionc vitreoli vna 
die,alla cu oleoro.etc.dido fupra:de- 
•nde cu regi ctc. 8C cotinuando, donec ad dilatatione 
Vulneris c6uenienteperuenimus:tuc vcro.iq.aut.iiij. 
tentauimus de extradione 8C comodone fagittae 
tenta, & ea libere,fine dolore extraximus:etfic 
C|as tu,quia per iftauiam no euitabitur quin 
Jur, vel falte medico non manifeftetur exitus,vel 
habilior ad exitum.Si vero occulta vel manifefta 
fuerit barbulara,tunc ponein barbula 
aut cannula pennae anferisret tunc cape cu 
*^naculis tuis canna fagittae, 8C extrahe verius extra. 
tunc extrahendo fagitta non poterunt hae 
®ulae/n rnebris infiltrari, propterea quia canna aenea, 
pena infiltrationcimpcdiunt 6C prohibet. 
& extrada fagitta modo dido, 
tutin cura vtfupra 
J%.Siautc mei ro.myrrha,fa.hordci ctc.no foretfuf 
mundificati uu,tunc mundificetur locus cu un 
Ciento apoftoloru aut viridi,uel cu huiufmodi mun 
afphodeloru, puluc 
datorum,ana vnc.i.redaIgar,arfenici,flor.aeris,olei 
ro. vitreoli,anadra.i.melIis difpumati,unc.i.autplus 
vtliquiduconftct, mifce 8C vtere. Poft mundificati" 
*jfi5incarnationi ctcofolidationiinredasfecundu mo 
fupra datu. Diaeta huiufmodi patientis in prind 
Pio, fit quae dida eft in capitulis duobus precedenti" 
*)us,aut mica panis Iota mulcodcsin aqua coda ruc' 
charata, mifta cu agrefto aut vino granatoru: aut fit 
Riccus hordei dpuratus cu ruccharo aut cius pdflTana, 
9ut dentur ei laducae 8C cndiuia,portu!aca, SC cucur- 
bita,codae et elixatae cu lade amygda.dul.& fem.co" 
muniu,autctiapanatellacoditacu dido lade:et nui-- 
0 modo carnes comedat nec vinu bibat: 8C hoc fiat 
fi paties fit fortis 8C ro 
£uftusin virtute,aetate,copIexioc, 8C alijs:Si vero de 
bjh's fucrit,tunc dentur ei carnes pullinae aut haedinae, 
vitulinae,codoecu didis herbis, aut fem.comunt 
®Us: dentur etiapofteain proceffu carnes perdicum, 
f*hafianoru,auiu nemoralium,et non paludaliu, oua 
lorbilia, brodia carniuantedidaru, mica panis 
didis brodijscum ouisi modubrodetti:& bre 
i,cer cibaria lenis digeftionis pro fuo vfu habeat:etin 
didiscarnibus coditisi paftello, authuiuf 
Jodifaporibus,cumhisfpeciebus. Re.clnamomiele 
c,smufc.ameos,anadrac.5.croci,dra.fj.fiatex hispul 
quo utatur in cibisfuis.Potusfitaprincipio,aqua 
cuzuccharo ro.ueteri, vclhuiuf- 
potus frigidi 8C ficci.In fine vero et poft apofte 
fccuritatc falte, vti poteft vino nigro debili aut 
reto cu aqua coda rucchari rof.aut cum aqua pru 
> °rumdida, aut cum aqua comunifola zuccharata 
*c-&fic regatur. 
r Dc uulncre in fubftantut oculi cum enfe autfa* 
Vgitta ctc. Gtp. IUI» 
VIncra oculi qu$cunc£ timorofa funr, propter 
oculi fenfibihtatc magna ac eius nobilitate, Qc 
um cerebro affinitatem:8C fiunt vulnerainiftoloco 
®uanioqj cu fagitta apparente, aut alio Inftrumento 
quandoc£ no apparentc;fiue tamen fit apparetis,fiuct 
non, oportet medicumconfiderarein regimine loc, 
pcrcufTicum vnfiionibusconfortatiuiscircalocumr, 
cum modificationibus ad vulnus 8>C circa eum, 8c cis 
cuferentia fagirtaein vulnere, 8C cu rebus facientibua 
adeuitationeapoftematiscalidi inloco, 8>C cum 
8C regimineuitefecunduordinem datum infuperioe 
ribus capituIis,rationcfaItcprincipn vulneris.Siaut 
fagitta tibi appareat ad viTum,itaq?tenacuIis 
hendi poflit, tunc accipiatur canula fagittae cu roftro 
8>C dentibus tcnacularu, & firmentur bene in canna fa 
girrse, 8C reuoluantur a dextris 8C finifiris cum 
ta fic coprfhcnfa,ctpoft:eacoucrtaturragicta3dloc{r 
Tuum proprfir, 8C extrahaturfuauiter,fineinfirmi do 
lorc& moleftiaiuxta pofllbiIc;&: hoc completo im- 
pleatur uulnusfubitoida hora cu oleo ro.caIido,mi- 
fio cum vitello oui et croco ufep ad.rj.aut.irj.dies,nifl 
{anguinis fluxus te impediat, quia tunc fubico opor- 
tetapplicare (anguinis coftriftiuanota vfc£ ad dicmw 
q.aut plusrDcinde procedetur cum medicamine nuc 
fupra difio, vfc£ ad tepus didum ibi:T ertia vero uel 
iiij.aut. v.die, incipe mundificarelocu cum meilero». 
fari.hor myrrha, 
dori mundificaduo fi illud no diffidat, dido in capi- 
tuloprccedend» Fada mundificadoneperfcda,incar 
netur 8C cofoliderur locus, vt alias dictum fuit etc. Si 
vero fagitta nullo modo apparucrit,tunc prius obfer 
natis omnibus regulis principrj vulneris,& de locall- 
bus medicinis, 8c dediaeta, 8C huiufmodi, impleatur 
vulnus toruin quo cfifagitta, cum oleorofifimplicf 
calido, & fic Facias donec coftctaliquam fore factam 
vulneris mo!lificadonem,& tunc cu tenta tuaimpu! 
fa ufq? ad fundum vulneris fecundu pofiibile, inquis 
ras defagitra,6C ingenia te inuenire eam cu inftrumc- 
tis tuis ferreis,8C ipfam extrahere, fine patientis dolo- 
reiuxtapoflibibile» Siaute vulnus fagittaenon bene 
per olcu dilataretur, vt tali modo fagitta extrahi pof 
fer, tunc mundifica 8C dilata os vulneris, primo cum 
vngueto apoftolorum aut viridi, aut huiufmodirdc 
inde dilata cum tenta vel fpongia vel deariftolochia, 
aut medulia milicae, aut fambuci, ficcis, 8C ftrictis ad 
vnum optime: quo uulncrcdilatato 8C mundificato 
inquiras deipfa fagitta, 8C extrahe ipfam ficfipoffibl 
lefccundu modum fupra dictum. Si uero extrahere 
no poteris, eam naturae dimitte utfuperiusdixirnam 
naturafuoingenio 8C fagadtatemirabili, cum modi- 
ficatione loci 8C putrefactione aliquali, no ceflfabitcS 
moucrc,donecad locum conucnientioris exitus eam 
reduxerit, 8C manifeftauerit,itaq? infirmus pfeabfqj 
medici auxilio, fine dolore poterit illa extrahere qui 
docp:& in ifto cafu in oculo,in nafo,& in coxa,mul-, 
tosnofiro tempore uidimus, in quibus fagitta fietic 
occulte per annum & plus, & poftmodum cfi mani- 
feftata,& libere abfq? moleftia per fe,ue! cum leui ad- 
iutorio mcdici,exiuit» Non tamen tardes curare ual- 
nus fagittae quae fic fe occultauit ut dixi fupra. Si aute 
oculusintcr coniuncturam 8C corneam uulnuspar- 
uum habuerit, factum a uirgula, uel alia re parua&C 
debiIi,uaIeccumacu,frufto ligniparuo, 8C fimilibus, 
tuncobferuatis regulis principrj dictis fupra de phle- 
botomia,diaeta,defenfiuo circa locu,et de doloris mi 
tigatiuo, fubito curetur illud uulnus a principio, 
ad fine cum collyrio qcf ftatim tibi dica, 8C cu empto 
quod dica poft collyrium* Collyrium efi ergo CHIRVRGIJEG V L T E L M I 
Re. b ol. ar. vn c. tuciae, fa n g. drac. d ra gan d, gu. arab. 
andmonrj,ana unc.irj.terantur opdmc et cribelletur, 
et mifceantur cu lib.i.aquae rofa.poftea ponatur totu 
hoc ffc miftuin ampulla vitrea, qusefufpcdatur cum 
filo ad manubriu caldaris aut lebetis pleni aqujfufpc 
ff ad ignc,& fc ulliat aqua cum ampulla ffc polita, per 
horam:# ftet ampulla ita fu fpenfa vtno tangat fun- 
dum,nec latera vafis. Hoc fado addatur in ampulla. 
Vini granar.clari, vnc.ij.# dimittatur omnia per dic 
vnain folc:# tunc omni die ponantur in oculo duae 
aut tres guttae de ifto medicamine,bisi die.*quo fado 
tunc fuper toto oculo ponas cmplaffru hoc. Rc.fucd 
folathrffu femperuiuae, fu.cucurbitae, fu.citrulloru, 
fu. cucumeris,fu. portulacae, fu. plantaginis, depurato 
rum a faecibus fuis,anaunc.i.bol.ar.dragad,gu.arab» 
maffiches, mumiae,myrrhae, ana vnc.j.puluerizctur 
cribellentur bene,#fuccis mifceantur,& cufa.lc' 
tium,aut hordei fi volueris fuffided, faccmplaftrum 
oculo vt dixi:repcrcudtenim,cxiccatetmundificat: 
& fifucci noreperirentur quiaforethyems,fumatur 
aqua ro.aqua platagi.vinu granat.et aqua nenufaris. 
Collyriuenim antedfdum cuhoccmplaftro, defen-- 
ditoculum receptionefuperfluitatu fua proprietate 
& frigiditate & ftypdcitate, 8C a mala coplexione ca-» 
lida:c6folidat edam ulcera oculorum fua leni exicca> 
tionc, frigiditati al/quali coniunda, 8C G ne 
tione, cuiufmodidebentcfferemcdia&r mcdicinaelo 
cales oculorum,vt volunt omnes authores. 
DeuulncreincoUocumenfe^autJagittdctc. Cap. V. 
VVlncra quae fiunt in collo ab enfc 8C fi milibus, 
aut fiuntfecundu longitudine,autfecundu la> 
tirudine, 8C cum hoc aut laeditur nuca,aut no. Tntelli- 
go duo hic per collu m parte pofteriorem gulae, quae 
cft a principio fupcrius,vfq;ad fepdma fpondy 
lam verrusinferiusfpinae.Si ergo fuerit tale vulnus fc 
cundulongitudinc 8C magnum, S>C non cum laefionc 
nucae,ncc cum perditione carnis, nec oflis,tunc 
to coducas partes vulneris talis cum futura fadacum 
filo eserato, vt in capitulo de vulnere in nafo:dimitt5 
do in loco decliuiori uul neris apertura aliquam maio 
rem, vt exinde poffic vulnus mundificarfet fanies ex 
purgari.Et tuncin prima uifftatione,ponc in illa aper 
tura vulneris, ftuellum aut ffuellos, inuoluru vel 
uolutosin vitello oui,o!coro.etcroco,nifi fluxu fari 
guinis diuertarisab hoc:quia tunc fubito fluxui inte-' 
das cum fanguinisreftridiuis notis, perdieillam vel 
plus,no diffbluendolocum:deinderedeasadmedica 
men didum.Superfutura vero pone medicamccon 
firmaduulod huiufmodi.Re.dragand,gu.arab.fang. 
draco.aloes, maffiches, puluerizatorum,ana,mifce et 
puluerizafupcrfutura vtdixi,& circa vulnus ad 
ci confortatione pone bol.ar.cum oleo rofa.aut cum 
fuccis herbarufrigidarum repercuffiuarum didisin 
procedenti capitulo: SC fuper vulnere toto, impofito 
puluere dido fuper futura, pone faldella ff uppea in- 
Uolutam in vitello oui,oleorof.et croco,autin medi 
camine repcrcuffiuo dido nunc:defnde ligetur locus 
cum fafeia decenti, 8C dimittatur ffc vfq? ad fccudam 
vifitationc, Ance fecunda vificationem vero,ordina 
infirmo largitate ventris 8c phlebotomia fi expedit. 
Secuda aute vifftatione vel tertia,autfccundu q? tibi 
videbitur couenicntius,incipe mundificarc locum ec 
confortare cu meile roff myrrha,far.hordei dC croco. 
8C no ponas oleum ro.in vulnere plus, qtiiafua 
ginitate putrefedione augct,et ff adhuc uis magis 
dificarelocum, qua confortare, tunc adde terebinthi 
na cum ancedidis. Et fi ifta no fufficienter mundiSc*' 
rent locum,mundificacu vnguentoapoftoIoru,auC 
viridi,etc.SC non omitas vnquam de defenfiuo circa 
vulnus. Fada mundificacione,& habita fecuritatenc 
apoftemafupueniar,incarnetur8£ cofolidetur locus 
cum eis quae diximus in fuperioribus capituIis.Si ve* 
ro iftud vulnus ita magnu 8>C longum fuerit cu deper 
ditione pellis, 8C non offis:tunccuaconffdcratio t°ca 
fitin cofortadoneloci circa vulnus cum antcdidis,ef 
incarnationereftauratione 8C cofolidatione, cum rC' 
bus facientibus nafcipelle, de quibus in libro quint° 
tibi copia fatis faciemus, 8C in procedentibus etiafec|/> 
mus. Si aute vulnus taleitalongum etcfuerit cu per/ 
ditione offis ex toto fcparatictc.tuncremoucas 
fi tibi videbitur q> per condudura partiu m ad 
non poifit per tepusingenio manuali coniungi, at1 
nedi,& coferuari:& tunc fue,coforta locum circum 
circa, puluerizapuluerccofirmatiuum fuper fututa? 
numdifica,incarna,& confolida,vtprius. Siaute tm 
videatur, q? osilludlaefum poffitin loco illo remanc' 
re, 8C annedifano offi, tunc coducaspartes 
cum futura pellis, 8C coprimas partes offis optime* 
inuice vt annedantur et c5iungantur decenter.pel,t 
de conferua ipfas partes ffc condudas, cu pulueribu5 
8C emplaffris,& pIumaccolis,& ligatioibus fupra p° 
fids.Sed ff fuerit cum deperdidone pellis «,oflis,tun 
procedas cu m reftauratiuis offis, appropriads, 8C & 
cofortaduis notis,quae omnia cofortariua,debente ' 
fefrigida 8c iicca, vtfucci herbarii didarum,bol.*r' 
hypocyftis,terra ffgii.acetoiajCthuiurmodi.ReifaiU” 
dua vero debenccffe carnisgeneradua, vtcftpul11' 
talis.Re.thuris, maffiches, ana dra.5.dragad,gu.ar* j 
mumioe,myrrhae, anadrac.ij.pulucrizentur 8C erit* 
lentur optime,8C fuper os,orificio vulneris ftuelli5 
pleto,puluerizeturiaut cum reffna,tcrcbinthi.ccra/ 
olcofufficiendbus fiatvnguentum ,fecundu tn°a . 
datum in capitulo de vulnere in nafo,& alrjscda^ 
tulistauc procedatur cum vngueto de refina did? 
pra.Fada incarnatione cu reftauradone dida,co* 
detur vulnus vt prius docui te. Si fucritiftud vul*1 
cum laeiione nucae,tunc coffdera bene in mebris 
funtalaeiioncnucaeinfra, vtruamiferintfenfum? \ 
motum,aut no, in parte dico aut in toto.Si no am| . 
rint,procedas cum cofortariuo circa vulnus vt d1 
8c in codudura partiu cu furura,quia dimittere °P 
tet vulnus apertii in loco vbi eft nucae, vt m* 
tredinispoffitin nuca detineri. oportet confort < 
nuca cum meilerof.tcrebint.myrrha, fa.foenugji 
8C croco, miftis& calefadis, SC ponere ficcalid1* 3 
loco vno:&,p principio,in loco vulneris vbi re 1 
fuit eius apertura in futura:aut oportet cofortar* Q 
cum, SC dolore fedare,cu meile rofa. vitello ouff® v 
de maftiche,aut delilio,cum fpcciebus iWeflie dc 
ptioe,& croco modico,ireos,& farcocol.Poff*1 
modi confortationem et mundificadonem,aut 
re G cxpedit,incarnetur locus 8>C confolidetur,v <(lf 
tum eff. Si vero membra a nucae infra fu* 
laefa, quia amiferint fenfum SC motum in toto ai , 
parte,bene per bonam et diligentem medici cur 
nem,redit fenfus 8C motus, dummodo dico 
cae fuerit fecundum longitudinem,# non fecu\ LIBER S E C V N D V S 
•atitudinf.CurWOf ergo mica vt prius diftum eft cu 
*onfortatiuis,mundificatiuis,incarnatiuis, Sc confoli' 
didis, 8C fatis notis:no omittendo 
‘enfiuum fupradidum pluries circa locum etc.Si 
rp Vulnus fuerit fccundu longitudinem colli,fed 
ritparuu dC cum nuca?Iacfione,& ibi non expediatfu 
*Ur* nec partium condudura violenta,tunc procede 
”*curadiredc vt prius didum eft. Si vero fuerit ime 
tunc no expedit terebinthina,fed fubi' 
10 a principio coforta 8C mollifica locum, feu dolore 
pitiga cum vitello ouf, oleo rof.&: croco miftis 8C ca 
*riadisin hye me; frigidis vero! eftatc:& hoc fiat vfqj 
®d.irj.vel.iiij.dies: deinde mundificalocucummeile 
*°f.fari.hor.myrrha,myftis:autcum fortiori 
heatiuo fi expedierit, pluries dido.Deindcincarna et 
£OnfoIida vt prius. Et idc moduspolfet obferuari fu-' 
“ito a principio vulneris,in omnibus 
Pradidisquomodolibet, 
mundificatiuisappropriatis vulneribus, 
Vtin vulneribus ncruorum 8C nuc$, non omittendo 
meile rof.myrrha,&croco. Inaltjs 
Vero vulneribus no 
rando:Ethoc dicofcmper nififanguinis fluxus te im 
Pediatrquiatunc circaipfum oportet tuamintentiO' 
conuertere vt didum eft in procedentibus capitu-* 
«s.Si vero vulnus colli fuerit fm latitudinem,8C ma.' 
ex colli tranfuerfo, tunc ftatim 
rioraal*fioenuc3efnfra,amittuntfenfum,&plurics 
Jotum,et amplius no rcdeunt.Sed propter hoc 
Jcus hB minus, Imo maiori intentione debet curare 
8C cius 
datione etc. vtfupra dixi. Nafagax 8C doda natura, 
euius fapiciuiaeno eft finis.Galc.q.criticorum. Multo 
lies vita cum inftrumentis bonis & neceflariispcr mc 
dicu m,cu fua fubtili, ac a nobis impoflibili 
*ie,facitin mebris corporis humani, quod hobis peni 
•us impo fiibile videbatur. Forti etiaac bonae naturae 
refiftit,acquafi nihil cftimpofiibile, Gale.fj.aphO' 
rifmoru aphorifmo penul. corporibus humiditas car 
ries habentibus etc. Confortatiuum vero 8C mundiff 
nucae ficlaefae, quod 
debet poni fuper nuca a principio, vfc$ adcius 
datione, ultra dida fupra poft quam per duosaut.irj* 
Jfes procefleris cu uicello oui, oleo rof.croco,fit tale* 
rof.co.drac.irj.cerae mundae, unc.j.thuris, 
*fta drac.q.olei maftichcs,oleifpic3e,anaunc.q.refin£ 
P’ni,tcrcbinthin$,ana unc.i.diflbluantur ccra,r$fina, 
oleum ad igne fimul 8C colentur: 8c qUfi 
•nfrigidata fuerint,addatur pulueres antcdidi,et opti 
*ric coducanturolacum fpathula& incorporentur, 
ufui antedido faluentur. Cofortat enim Iocum,in 
carnat,ac dolore remouet a loco etc. Et non negligea 
in ifto cafu coduccre partes diftantes colli ad inui 
** cum futura decenti ac forti, dimittendo forte acus 
futura ut dixi in capitulo de uulnerc in nafo,& co- 
*rniarc bene cCr pulucrcfupradido pluries cofirmatf 
futurae, & uulnus nucae no relinquere. Imo curare 
rpprijs medicinisldeindc incarnare 8>C cofolidare ut 
Prius fi cft poffibile.Si uero uulnus fuerit fecundu lati 
tudinc colli magnum,utcft didu,fedno cum Ijfione 
Uc? a q nimius ac abundas fanguis exiuerit,et exeat, 
conducas partes diftantes colli cum futura, ufep 
uel ucna 3 qua fluit fanguis; 5C tunc cofer* 
ua ipfas partes codudas,ponendo fuper futuri pultre 
rem iftum.Re.bo.ar.fan.drac.terrae figiI.alocs,gypfi, 
gu.arab.draganti,maftiches,mumiae,anaunc. f.tera- 
cur & puluerizctur fuper futura,& tunccuftuppisin 
uolutis in uitelio oui dC albuminecoquaflatis, fupius 
pofitis, locum bene firma , dC liga decenter ut firmus 
permaneat:fup uena uero poteft poni ctiapuluisan- 
tcdidus,et eritbonus cum albumine oui coquaffato, 
8C pilislcporisinuoluto:aut fifortfori medicaminem 
diges,addeantedidis alumen zuccharinu,aut 
aut aliquando uirreolum:autpone fuper uena incifa 
puluerede mumia,etgypfo etc. factu m I capitulo dc 
cafu &jpercuffionccapitis, miftum cualbumincdiil 
coquaffato,Sfluoluto pilis leporis ut dixi. Aut pone 
pulucrehuiufmodi.Rc.rafpature cann$ et char- 
tae,mebranae,telae araneae, uolatiIisfa.moIendini,ana 
unc.5.gypfi,aloes,bol.ar.fang.drac.mumiae, dragani 
ti,gu.arab.maftiches,terrae fig.puluerislaterisrubci, 
pulueris quae inucnftur lore furni,pulucris aeruginis, 
dC huiufmodi coftridiuorum ana,mifceantur cu alb*. 
oui:&T pilisleporis, indido medicamineinuolutis,Io 
Cusimplcatur:coprimcdo cum digitis, 8>C fiefirmum 
tenendo fuper loco cum digitis tuis per tepus,donec 
uideasfanguineafluxu ceffafle:deinde liga locum dc 
centercumfafcrjsetc. Et fi per iftud medicamen ftrio 
gatur, bonum erit:finaute, cauterizetur caput uenae 
eum cauterio decentiadilludhabcnteforma rotun» 
daincxtremitarefua: 8C tuncfuperloco caurerizato 
pone alb.oui cum aliquo ex dictispulucribusfubito, 
ut mala coplcxio calida per cauterium inducta, 8c in 
ducibilisreprimatur .* SC hoc fiat in prima uificat/onc 
dimittaturficlocus8C nondilfoluatur ufqr 
ad.iij.aut.iirj.dies, fecundum q? tibi uidebitur de 
guinereftricto:deindeprocedccum aliquo unctuo-- 
foremotiuo efcharaepaulatinc 8C non uio!enter:de- 
inde mundifica,incarna, ut dictu eft plur 
ries. Si uero uulnus colli fecundu latum SC 
fum factum fuerit paruum, cum futura procedas in 
prima uifitatione, cum rcftringentibus fanguinem (t 
expediat:deinde cum mollificantibus,etdolorem 
dantibus dictis,cum uitelio oui, oleo ro.et croco mo 
dico : deinde cum mundificantibusincarnantibus SC 
confolidantibus pluries dictis fupra 8C dicendis. Et (i 
forte indigeres dilatione uulneris propter eius ftrictn 
ram 8C paruitatem, ucl forte propter cius profundit* 
teirijdato q? elfetparua plaga, tunc fagacitcr dilata lo 
cum,uitando ncruos, arterias,et chordasrdeinde pro 
cede in cura uulneris fecundu ordinem 8C modum di 
ctos, 8C notos. Si uero uulnus in collo, factum fuerit 
cum fagitta, & fuerit cum laefione nucae, quod fetes, 
quia membra a uulnere inferius amittunt fenfum 8C 
motum, aut fiunt fine laefione nucae, tunc tota inten^ 
tiofitprimoinextractionefagittae,plane, (Sdpaulati- 
ne,no uiolentcr, mollificando fcilicct prius loeu m in 
quo infixa eft fagittacum oleorof.pinguedine galli- 
nae, autbutyro <3£ croco, ufque ad.irj.aut.iirj.dics:de- 
inde tcntarefagittamfuauiter extrahere, reuoluendo 
ipfam nunc a dextris, nunc a finiftris, modo fupradi> 
ctoin fagitta craneo infixa,cum tenaculis tuis:deindc 
reducendo fagittamad locum per quem intrauit, 8C 
tuueprouide extrahere illam fuauiterficft poffibilc 
tali modo: deinde procede in cura uulneris cum 
gulis dC modis fupraaffignatis pluries. Si autem tibi 
conftetfagittaeexcracdonepcrhaac uiam confeq no. CHIRURGUS G:?l IE L M I 
pofle nmc fubitoa principio, aut forte poftqua per il 
losiq.aut.inj .dies expertus fueris modii antedidum 
inextrahedo fagitta,dilata vulnus fagittae,autfaltem 
cius orificium totu cu raforio, vt libere fine moleftia 
iuxta poffibile extrahi poflrt, vt diximus fupra T fagit 
ta cranei ;deinde in cura uulneris procededo vt in 
pitulis fupenoribus ctin praefen ti dodus es.Na extra 
da fagitta fubito procede cu fanguinis conftridiuis fi 
expeditpro vifitatione prima, viq ad fecundam aut 
forte tertia dicm,prout tibi uidebitur eife fecurum de 
fanguinis coftridione.Deinde in fecunda vifitationc 
imple vulnus cum ftucllisinuolutisi uitello oui,oleo 
rof»8C croco modico,miftis,& calidisin hyetne,frigis 
disin aeftate, 8C hoc eda vfq? ad.rj.aut.ifi.die. Deinde 
incendead mundificatione 8C incarnationem vulne-- 
ris vtfupra diximus:poftea ad cofolidatione 8C indu 
rationem vulnerisdntelligendoproinduradua illaq 
habent remouere duritie in carne, cu ventofitate qua 
da in loco pro indignatione generata: vt cft myrrha, 
farcocol.aIu.zucchar.Iithargyru,ccrufla, 8>C huiufmo 
di,&: vnguetum apoftoloru, vel viride, vel aliufmo 
di,fccundum q medico melius videbitur per vfum, 
que ex talibus contraxerit:& fecundu q per ca, quae 
de dic I die fibi occurrerint, videbitur debere aut pof 
fe operari, Attcndetamenhic, hoc vnu generale do-- 
cumentum, ta ex parte prognofticadonis q ex parte 
tuae operationis, q omne vulnus capitis, poftquaad 
fubftantia cerebripcrucnerit,vel ad panniculos eius, 
tielad nuca,fiue fuerit fecundu latum 8C tranfuerfum 
colli, fiuefecundu longum cius, autfecundu radices 
neruorum haberiu radices a cerebro 8>C a nuca, &S ma 
ximeafpondylfbuscoftaru fupra, fuperiorum fupra 
dicftarir, vel ad neruos nobi!es,qui funr in focilibus ge 
nu, vel qfuntin adiutorrjs 8C locis alrjs determinatis, 
mortale eft,ex parte cognitionis exfeientia 8C theoria 
propter affini 
tatequam habent cum cerebro, vel codnuitatecum 
co neruis mediantibuscerebrum eda alrjs rnebris co- 
patitur,8C laeditur lacfioe ipforum.*ex cuius cerebri lae 
fione, deftruitur, aut diminuirur,aut aufertur fenfus, 
6>C motus,quiin vita neceffarrj funt:& cum fintin vi- 
taneceflarrj, ergo per deftrudionefcnfus, dC motus, 
contingente ex vulnere partili fupradidaru,mors to 
tius corporis fequitur neceffario. Sedquauis amice, 
fftuddhftum fitfcientiale, no tamen mihi videturbo 
num,ncc vdle,nec honeftu,vt medicus in huiufmo*- 
di cafibus fe dcfperer, nec a medicatioeradonabili de 
fiftat.f.operando circa infirmum fecundu decetia 8C 
poffibil/tatefuam:actenret&I fpeculctur, fi pofletin- 
firmij cum fua cogitada, ac imaginaria fpeculatione, 
abhuiufmodi cafu defpcrato liberareieo qnaturafa 
piendirirnaoccultc,acingcniofubdhffimo,inhis,qu£ 
dico vidcnturimpoflibilia apud homine, quandoqj 
procedit,et ad finem opdmufcperducit, adiutacum 
inftrumentis paratis per medicum rationabilibus 8C 
deceribus, imo multodcsfinc medici auxilio aliquo, 
hoc facit do&a et fagax natura.Et attende hic bcne,q 
medicus femper debet in talibus cafibus vd 
fticationecircainfirmiparentcsctamicos,neab eis,et 
abalfis laicis popularil3us detrahatur: 8C ne mala de 
«o propterfuam ignorantia, 
diceteseum no fciuiffe,nec cognouiffe morbum, nec 
Infirmidifpofidone, ex quo nihil circa hoc 
dicatus fuit; quia fi infirmus liberabitur pofteajatua 
: prudcnte operationem una eu natura, prognoftfc3' 
.tione 8C dcfperati morbi huius narratione ad eius pa/ 
rentes 8C amicos, tunc tui fama extolletur SC crefceti 
propter fine bonum,quem cofecutus fueris ad hoc. 
Et ad maiore confirmatione iftorum cafuum 8C eoert 
tuum, uolo ponere tibi exempla vera & conuenien' 
tia circa hoc, in,quibus a principio morboru vfcp a 
fine etadbonu fine produxi. Vidi & in cura 
quenda de Cremona nomine Lazarinum,uulnerattf 
fn capite cum cnfeaut ronchone, vtmihi relatu fult' 
&profundatum fuituulnus vfcjjad fubftantia cerc' 
bri medullare: SC erat vulnus fecundu longitudinen* 
capitis fuper uertice ab anteriori parte frontis, vfque 
ad mediu capitis uerfus occiput: 8C ftatim quuiftunt 
uidi, remotis pilis capitis, ut dixi in capitulo de cor* 
uulneriscranei: 8C fada mundificatione fanguinis 
abfterfione,& quarundapartiuoflisincififeparatai'1* 
ab ofle fano 8C no Isefo, fada remotione per me cuij1 
meisinftrumentis: 8C dum uidi clare 8>C patenter uto' 
nus roru, tunc certe fubito prognofticatus fui de eiu5 
morteret fadaligatione fecundu regulas fupradata5' 
defperatum cafum 8C mortem infirmi predixi parClt 
tibus 8C amicis eius:& pro tunceum dimifiVT ertia 
rodie poitpcrcuiIione,incurritinfirmus 
uniucrfale totius corporis, SC 
primae digeitionis 8c fecudaein 
ficritiftebencpcr.vrj.dies, q> no comedit,ut mihire' 
tulerunt aftantes, fed q» bibebat aquam frigidacrud3 
<um zuccharo rof ucteri, aliqn codam fic zucchar*' 
tam:Sed propterifta apparentia non fteti quin orr»11* 
dieipfum folicite vifitare 8C curare fecundu modo111 
SC ordine datos fupra.Et tunc poft aperitione parav 
fis. vi*die potuit comedere, 8C petrjt,& tunefed pa*"3 
rebrodium pullae paruae,& exhibui,& potum fupe/ 
rius narratu m,et nullomodo uinu:56breuiter \ 
dificarionc 8C abfterfione cerebri 8C uulneris proce' 
fecundu regulas et modos datos in capitulo de uuln 
re in capite, SC ficbrcuitercuminfirumentis 
nalibus,ita aliqualiternaturatadiu Iaborauit,q?re>b 
tutus fuitpriftinaefanitati:& in 
et pluribus annis poft: & in fimilicafumultoscu»' 
diuino 8C naturae auxilio principaliter operante, 
di alium homine uulneratum cu fagittal nucain c° 
Jo, fratrem Henrici cinzari)deCremona,quifta£l . 
poitpercuilione amifitfenfum & motu 
membrisab illa parte nucaeuulnerata inferius:ita<? 
fuperfluitatibus primae 8C fecundae 
bat quotidie! ledo ifenfibilicer. CurauibrcuiteriP, 
narrata defpcrationeuitaeeius, 8C mortisprogn0’ 
catione cum parentibus:et taliter cum reduxi Op c{i£, 
duobus baculisire poteratper ciuitatcm,ct vix^3 
huc per.x.annos. Iteru uidi Cremon? quenda n 
mine Gabriele de prolo, uulner atii in crure fupcr 
cile cum fagitta,quae perforauit vfcp ad os, 8C n°n 
fit os:& fuit fagitta arcus ut mihi 
ter cum omnibus inftrumentis et medicinis,ita na 
ranon potuit defendere, quin rigor fuperuenirer 
tiset fere mortuus fuit per mefemin ucrirate. Scias^ 
go q rigor fuperueniensuuInericcrcbri,nuGae,ifl . 
rebro,auc nuca, aut neruis nobilibus,adueniifc 
ficat & fepe futuram mortem. Sed fi febris cum v 
li]s»defi:rudioe appetitus, graucdine corporis r°£‘ £ 
morte, fine Si aute fuperueniretn0 
uentris no deficiente febre, nec rigore, & iteru mu . L IB.BR SHCVN D V S 
gttificat mortem. Sed fi beneficio fluxus illa remo- - 
Arentur & ceflarent,tunc non figniflearent tnalum* 
Sed bonu poti us 8C naturae uigore fuper infirmitate, 
& eius caufam* De diaeta uero in ifto cafu rone princi 
Pn5mcdrj,& finis,in fuperioribus capitulis,Tecudum 
iatisdidum eii, 8>C de 
Potuetndco non repetam. Sed Teias q> uinum magis 
•pimicat cerebro 8>C neruis, q aliud quod efle poffit: 
J|nde fac abftinere ifirmos a u ino pro poiTe, taliter If- 
*°s,quiabcne fibierit:nifi confuetudo infirmi ad vb 
*lG,aut Tenedus,aut uirtutis dcbilitas,uel hmoi aliud, 
induxerit ad ipfum fibi tpato ufu confentiendum 
uulnercinauream enfeautfagittizrc, Cap, VI. 
QVum vulnera fiunt in loco auris, vel circa au 
rem,tunc certe timendum cftde 
bri,aut partium ciusintrinfecarum,ex quoru 
vt plurimum fequitur mors.Timcn- 
etdelaefionencruiauditus: Nam pereiuslae 
priuaturhomo auditu, quod inutile 8C malu 
Srade eft in vita cius: Vnde propter aduentum 
5u,tandu, contingentem qnc£ propter vulnerafada 
lr* didislocis vel cum enfe, vel cum (agitta authuiuf 
medicum prudentem, Tubito a princi 
Piofpeculari, acfubtiliterinueftigaredepraedidis.nc 
PrOpter ignorantia inquifitionis, ipfaaccidentiacon 
fine: quaepoftqua contigerint incurabilia 
Taltc difficilia curari,& raro pro certo, et m.p 
Confideret ergo fubito in 
primis vifitationibus, in natura vulneris 8>C eius figu 
*3ac in modo pcrcuflionis,per viam inquifitionis cu 
*nftrisfuis, 5«: cuminquifitioneinfirmi 8Caftantium, 
cUrn antecedentium etdiuerforum apparentia:Nam 
per talem inquifitionem poterit rede venire ad vlti- 
mumlaefionis vulneris 8C malitiae eius: dC tunc fccun 
dum eius maliti? indigentia in cura procedat* Si ergo 
lale vulnus cum enfe vel fimilibus,fit fant£ magnitu 
dinis,qj indigeatpartium coduduraper futura,tunc 
inuice debite conducatur 8>C Tuantur, vt in capitu- 
m de vulnere in naTo 8C facie: 8C ponatur fuper Tutu- 
ra puluis cofirmatiuus futurae 8C conferuatiuusibide 
circa vulnus ponat defcnfiuum pluries di- 
dum, & in ore uulneris recentis Tolitu: Prima die 5C 
vifitatione, ponantur ftuelliinuoluti in mollificati- 
1,0 8c doloris mitigatiuo pluries dido de vitello oui, 
rof. 8C croco, nifi Tanguinis fluxus infeftaret, qa 
oportet fluxui intedere per prius: deinde procedere 
vt dixi nunc vfc£ ad.iq.aut. v.diem:dcinde cum mu 
leui prius, & confortatiuoloci, pluries di- , 
de meile rof.far.hord.& myrrha: qncfcetia 
de meile roT.terebinthina,TarcocoI.myrrha,& alum. 
to*pauco: 8C hoc dico, quum maiori indiget vulnus 
cum vnguento apoftolorum, 
vel uiridi,Pm q? fuerit neceffariu fortioribus. ObTer- 
yetur regula 8C ordo cu hoc requifiti a prindpio cu- 
'Uslibct vulneris,TaIte notabilis, de ph!ebotomia,aut 
J.carificatione,cIyfteri,vel Tuppofitorio, didis Tupra. 
etiam in cibo et potu,dida fupra,bibat enim 
decodionis prunos damaTcenorum,& iuiuba 
ficcorum,cumruccha.rof. Nam iftaaqualenic 
intrem,8C nonpermittitfumum autuaporesadca 
afccndere,fua frigiditate: 8>C alq et potus Tupra di 
pjboni fimt meliores, Taltcm in cofortatione oris 
*°machi,& appcdtus,qui vt plurimum in hmoi ca- 
fu dcicitur:8C optime et defendunt tales potus,ne fu** 
musac uaporcs ad caput afccndanr, fed nonlcniunt 
ucntre,vtaqua prunorum fupradf da. Si aut uulnus 
paruum fuerit, ita cp no indigeat partium cddudura 
cum futura, tucdircde procedatur vtfupradidum 
«ft,praeter cp non fiatfutura:&obfcruentin iftro cafu 
regulae de phlebotomia fi expedit aut uentofatio, de 
clyfterl,diaeta in cibo SC potu, defenfiuo, mollificati' 
uo,dolorisfedatiuo in uulncre,& cofortatiuo lociSC 
mundificatiuo leni, 8C mudiffcatiuis fortibus fi expc 
diat,deincarnatiuis 8C confolidatiuisrquaedidafunt 
fuprain capitulo praefent», 8C alrjs fupius. Si uero tale 
uulnusfitcum fagittafadu:etuifum fuerit tibi cp pe-* 
netrauerit vfc£ ad cerebru fagitta, confiderabene au 
tcqua extrahas eam: Nam fcias cp tunc non pot efle, 
quin infirmusin breui, incurrat autalienatione &VO 
mitum,aut uigilias fuperfluas,aut tremore,aut debi- 
litatem fenfus& motus,autagitationem cum dolore 
intolerabili, quod eft: fignum fpafmi, 8C mortis finali 
ter. 8C quum incurrit rubedine oculorum cumqua- 
dam fufcitate 8C cocauitate circa oculos, eft fignu ccr 
tius.Quum aut fueris certus per haec figna,& p tuam 
folertem imaginatione, 8>C per coniedura corradam 
exmodopercufiionis 8C pforationisfagittaeper nar- 
rationem amicoru infirmi, autaliorum,q» cerebrum 
Ifto modo fueridaefum,fiue extrahas fagitta,fiucno, 
periculum eft: mortaIe:Scd nobilius 8C artifidofus eft: 
eam extrahere, quia uidebitur quaedam ignoratia 3C 
uilitastU3eartis,&C operationisdebilitasjfiipfam (fore 
dimiferis:extrahat ergo fuauiftime,feruata folenitatc 
didafupra de modo extradionis eius,quauis ad talis 
fagittae extratftione ad cerebru m perforaris, exalatio 
fpiritus alalis 5C caloris naturalis qplurimuconfequa 
tur,&fyncopamultotiesirreparabilis 8C mors. Ante 
quam ergo ad talem extradione velaliquam eius co 
quaflationc deucnias,mellificetur fubito locus fagit- 
lae cum oleo rof.pingued.gallinae, 8C croco modico: 
SC tunc dilatetur uulnus fagittaecum raforio quantix 
poftibile fuerit, vel inftrisairjs ferreis capitalibus tuis. 
Ita vt eam libere extrahere poliis fuauitcriuxtapofli 
bilerqua extra dafubito procede cum mollificatiuo, 
8C doloris fedatiuo, pluries dido.f.cum uitellooul, 
oleorofa.& croco,nififluxusfanguinis te impediat: 
& hocdico,fiucfirpenetrans cerebrum, fiuc 
non, fiue adneruum auditus, quod feiesperauditus 
amiflionem,& tadum fagittae. Deinde mundificetur 
uulnus, incarnctur 8C confolidetur, ut alia uulncra: 
Dictam et didam per totum tempus fuaeinfirmitatis 
• diredeobferuet, &fpcdaliterinfirmuauinoabftine 
refaciasfemper,faltcm aduentus 
apoftematis calidi, nifidebilitasuirtutis,autaliud, te 
cogatadeocedenduei uinumiquia nileftqditafubl 
to 8C Imcdiatc cerebrum 8>C neruos percutiatficut v« 
num,immo& apoftemaproperatad caputlsefum, 
dC neruos, & propter hoc bonum eft et utile infirmo 
abftincrc: immo certe 8C fanis utile eft: 8C honeftum , 
Ipfo vti moderato 8C temperato vfu. 
De uulnere htguU cum cnfe aut fagitta Cap. VII. 
SCias cp uulnerafadain gula cum cnfe uclhuiuf- 
modi,aut fagitta,fiuc in longu, fiue in latum,ual 
de timorofafunt,tumprODter canam pulmonisquae 
trachea arteria uocatur: tum propteruiam 8C canam 
ftomachl,quaemeri uocat, aut aefophagus;quae canae e H I R V R G ! )E G VLIBLMI 
(n gulalocatae fimtmanifcff£.Cum crgo,ppter duas 
venasmagnas:quae guidesappellataefunt abauthori 
bus, quae fuma dextris & afiniftris 
monfsin manifefto gulae: fuper qbus duabus guides 
tranfeunt duae arteriae magnae etiam,quae funt du$ uc 
riae,& arteriae duae ad pulmone dC corimediatediftin 
guuntur @C diriguntur:cx quarff 
tumpulmoni&cordifubito coicaturpropter 
paffioncipforumadillasuenas&arterias ex affinitas 
tcdC colllgantiaquS habent ad illas:nam tunc fanguis 
cx pulmone ad cor effunditur 8C conculcatur, impe-* 
clienspulmonein fuo motu neceffario pro vita:5d ca 
lore in corde fuffocat 8c extinguit, vtfitin omni alio 
fubito humoru curfu,& conculcantiaadcor,exquo 
fubito morsinducitur. Sed vulnuscannaepulmonis 
SC ftomachietia, efttimorofum, quia canna 
nis,laefa, cofcquitur nocumetum 3C impedimentum 
incxpulfioc fumorucapinoforu, &fuperfluitatum 
aeris atrradi, nonneccffarq neccouenientfsad cordis 
«uentatione. Sed nocumentum cannae 
pedit tranfitu cibi & potus, et per cofequensnutrimg 
li totius ad ftomachu per cuius affumptione,vita co* 
ftat,& per eius defeAii,deficit.Et propter hoc aduer' 
*as,q> no fic cito, nec taliter, vulnus cannae ftomachi 
interficit, ficut canae pulmonis: quia natura hominis 
€t vita logius flare pot ctcxpedarefup defedu cibi, 
qua fuper defedu & aeris denegation?, neceffaria ad 
cordis calore euentadu,ctfumS capinofum expell?- 
dum,& fuperfluu,& inconuenicnte. Et ad confirma 
daiudidaifla,fadafuper vulnera gulaein locis 
jhinatis 8C cibi,narratis nunerponatibi exempla,quae 
temeraria poflent hominibus apparere: Sed in verita 
fe,mihi dC multiscuopcrationibusmanualibus mani 
fcfla fuerunt, vtferiba. Vidi quenda.D.Bonifaciir, 
nepote.D.vbcrti Marchionis palauicini,qui vulnera 
lus fuit cum fagitta paruifilma debili in guidealatere, 
jfiniftro,iuxta trachea arteria in manifcflo gulae, 8C ab 
illo vulnere non exiuit nifi gutta (anguinis in modu 
ftilliddrj, 8>C no penetrauit per aliquid intus, 
fit, nec applicata fuit in loco, vt aliquo modo liaret, 
aut firmaretur! gula, & breuiter mortuus fuit ille ea-' 
dem hora coram me:nam denigratusellfubitolocus 
vulneris, dC circa eum:et habuit rugitum ipfein can> 
|ia,vclfonitu,uelutoregmone vfq; ad fine uitae eius: 
confiderauiqyillud venenofitatefagittae, 
vel aliud venenu. Sed inueni per relatione 8C inquifi 
tionc etiameacum inftrumctis meis ferreis q? no fuit 
venenu: Sed certe id ei euenit ob nocumentum 
tnoni 8C cordi coicatu m per vena 8C arteriam, deferc 
tesfangufne &rfpirifuadilla mebra, abipfisadca-* 
put,itaq? ex affinitate & colligandaillorum mebro-i 
rum adinuicem,fuffocatiocaIorisetfpiritusincorde 
fonfcquutaell, 8C fic 
botopiarc ipfum de duobusbrachqs, vtianguis ad 
aliam diucrteretur parte, & vt no tranfiret ad pulmo 
wem SC cor,fuffbcaturusfpiritum vitale, ac innata ca 
fiis, deerat homo curialis, qui fuit percuflus cora mc 
ab vno militccum acie manus ludendo, in trachia ar 
teria, 8C circa venaguidcs,& fubito cecidit in terram 
tanqua ftetit fic quafi per hora,& in ver» 
tateiudicaui ipfum mortuu per ea quae mihi 
Jjapf/cdpur quafi fea 
i fibilis, & finaliterredqtnaturaeius, &Treuixff, acTa' 
nusfuic. Vidiiterualiuquenda carccratum in ciut' 
tate Cremonae, qui pcrdcfperationefibi cannam pu* 
monisfccauircum cultello vnofuo, 8C canna et/aft0 
machf, ira q> hora comcftionis & potus, 
vulnus cibus 8t potus,8C aer eti'5 manifeftehora rcfp1 
rationis a vulnere exibat: & tunc ego vocatus ad httf 
fubitocoduxi partes vulneris ad inuice cu futura 
cundfi viam decete vtin capitulo dcvulnercin na' 
fo 8C facie,& cofirmaui bene futuri cum puluere co' 
(eruatiuo dido ibide, & cum faldellis dC plumaceol>s 
ftuppis in albu.oui dC didis pulueribus miftis, 
tis, fuper toto vulnere firmiter cum fafcia ligatis. 
inde procefll continuando in eius cura fecundu 
las 8C modos tibi fupra datos, & curatus fuitin mente 
vno, 8C uixitdiupoft:fedfdoq?infcdioneilIanol* 
fit venas illas,quae guides dicuntur, nec arterias q 
cis!ocatur,quia tunc pro certo no vixifler. Vidite* 
rum quenda milit£deBergomo,qui percuffus fuid11 
quoda exercitu, i quo ctia ego era, fatifc£ iuuenis era, 
cu fagitta magna de turno, qintrauitgulS ex parte de 
xtra gulae,apud guides, fed no laefir aliquo modo gp* 
des,& pcrforauit vfcp adfpathula finifiram totSgu*. 
penetrSdo: 8>C tunc ego fagittacxtraxi manibus mc,s 
cum obfcruatiocfolennitatisdidaein capitulo dcun 
nere in capite cum fagitta;& inde procelli in cura uu* 
neris fecundu modii pluries didfijCtpcrfedecuraf115 
fuit,& vixitlongo temporepoft, 8c habui falariu bp 
num &folurione.Confy,dera ergo amice in vulneri' 
bus gulae,& optime fpeculeris, fadiscum cnfe SC 
libus,autfagitta, fiuc fecundu longum, fiucfecunmj 
latum,& fi fuerint magna valde,tunc conducas etad 
iungas debite partes cum futuradecenti, 8C firma e*s 
cum pulueribus didiscoferuatiuisfuturae:8£ os Vpb 
neris quod apertu dimififti in futura mollifica pr)tJ* 
SC mitigardeinde mundifica,incarna,& 
prius*Et cum hoc obferua regulas de diaeta in 
potu,didas fupra.Si vero fuerint parua vulnera,p 
cede in eis fine futura fecundu ordinem tibi fupra 
ptum. Inextradioncautefagittaeexpeda tepus^cv 
poifibile, 8c fi tibi 
fagirta?,& vulneris latera debite mollificaueris ctlan 
tedidis, 8C maxime fi in cius extradionc tibi vidcfU 
dubiu,aut propter fagittae magnitudine, autprOpc<r 
locum Iaefum,& eiusfitum & compofitione, 8C 
ipfam pofimodu extrahas, aptando locum,ta cX pL 
te dilatationis fi expedit, q ex parte molIification,s 
confortationis eius cum antedidis. Quo fado 
hatur decenter dC paulatinc fagitta modo fupradi*. 
&C fubitp impicatur vulnus cum oleorofa.& vite' > 
oui,& croco modico, vt dixi pluries, nififangu,r!0 
fiuxu impediatur, quia tunc ei intendas in prima 
tatione; deinde redeas ad nuc didum modu 
ij.aut.irj.dies:deindc mundifica,incarna,& confol' 
fecundu regulas tibi fupraaffignatas de hoc, 
curaeperfedionem. 
Dcuulncrc in humerozr fpdthuliscum cnfedut 
fagitta etc. C ap. VIII. 
VVInera huius loci timorofa funt 
nodit etiundura,etproptcr affinitatem ctl*cC/, 
tpfius loci cu nuca SC neruis magnis venientibus a 
rebro ad illa loca: 8C etia quia locus ifte eft valde d° 
obillacaufam,5Cfcnfibiliffimus:& ob i#5* t TB E R, SHCVNDVS 
m 
multum de feuiapoftemetur ifte locus cum vufl J 
**eratur,cuiufcuc£ generis fuerit vulnus:fit tamen fe- 
vt plurimu in ifto loco vulneratis, quodquidc 
*cciditab omni debili caufa intrinfcca 8C extrinfeca, 
fignificat illud fpafmum futuru 8c mortem:Sc hoc 
j-fiafigniffcattalis rigor cum febre fortius in vulneri- 
bus capitis,fiuefintcum fraduracranei fiuc non,fed 
*°rtius dC verius fi fintcufradura.Nam rigor in vul 
neruoru notabilium no fir,niff cx curfu ma- 
giae ad locum vulneratum debilem ex vulnere:qu£ 
Pteria cum inueniat tuc cerebru 8C caput totum 8C 
mebraneruofa omnia,& fenfibilia vulne- 
vt fic dicam,ftupefadaex vulnere, 
‘pargitur per neruos totius corporis comunestoti:ec 
tunc inducit rigore fuaincoueni€ntia& difformicatc 
*dipfos,&adcalidicate ipforum naturale 8C innata: 
fi illa materia multiplicatur,8C multu fluit,& con- 
dicatur, tunc illos neruos implet, 8C fpafmu caufat, 
illos 8Cc. aut colligitur h$c materia in lo- 
c° vulnerato,dC caufat apoftema:& fi fuamulticudi- 
caufat fcb.Et fi per vlcc- 
Ja mebrorum ncruoforu fit fpafmus,propter dolore 
materiam & illam conculcante in loco, 
propter debilitate membri,indudam exfolutione 
c°ntinui,& cxalterationccoplexionis membri,quae: 
mebro vlcerato,faduntc£ vtfaname- 
fi**a 8c fortia ad ipfum expellat omne fupcrfluitateni 
*fioru.Continuatur enim hic locus cufpina,median-' 
lc cartilagineoffisfpathulc,& cum thorace median- 
furculae,8C cum cerebro mediatibus ncruisab 
•Pfodcfcendentibusjmouetibusipflrm humerum ad 
partes.cotingitcnim hunc locum vulnerari 
cUmfpatha,Iancea,ct fimilibus fecundu longir,&: fe- ( 
cUndum latum, vt alia membra 8C partes corporis,et 
*Um fagitta. Si ergo fuerit fecundu latum aut logum, 
fuerit magnu vulnus,ita q? indigeat partium con- 
fecundu aliquem mo 
dorum didorum in cap.de vulnere in nafo 8C facie, 
Prouttibi apparebit de magnitudine eius, autfigura 
deceter,dimittendo femper in loco dccliuiori vulnc- 
ris,& magis apto expurgationi fanici,os apertum, vt 
poffit exire & ex purgari: et fu per futurampo 
hmoi puluis.Rcci fan.dra.bo.ar.dragati,aloes, 
prima vifitatioein ore 
vulncris ponantur ftuclli ftuppei vel linei inuoluti in 
Stello oui,oleo croco, vt pluries dixi ad 
duos aut tres dies, nifiimpediaris a fluxu fanguinis, 
vtdixi,poftca 
primo locum cum meile rof. vitello oui, 
Myrrha 8C croco miftis:pofteaadiungchis terebinthi 
n alu.ro.& hoc fi maioriindiges mu- 
d»ficatione:&adhuc fi indiget fortiori mudificationc 
vulnus,mundificacum vnguentoaplbrum,aut viri 
di,didis fupra.Et hoc fiat maxime cum fecurus fueris 
deapoftemate calido ne fuperueniat mebro vulnera 
l°*Circa locum vero no omittas vnqua ponere bo» 
oleo ro.aceto,& croco modico,aut cum fuc 
c,sherbaru rcpcrcufliuaru didarum fupra. Fada mu 
dfficationeperfcda, incarnetui locus 8C cofolidetur 
alias:8C attede,vt no feftinesin tali loco, autfimi- 
nodofis,chordofis,aut neruofis, confolidatio- 
e,nifi prius fuerit bene mundificatus 8C expurgatus 
°eusafuperfluico(aniofo.Cumaute vulnus paruu 
it,non indiges condudura partium, fed fiant pia 
quae dida funt nunc fupra. futura,cx 'quo par- 
tes non funt multu feiundae, nec puluis coferuatiuus 
futurae fuperponatur. Si vero vulnus fadu fuerit in. 
tali loco cum fagitta,tucflibito fi no potes ex- 
tradionem diffcrre,molIificalocum cu oleo rofipin- 
gued.galline,& croco modico miftis, 8C adu calidis, 
vfc£ ad fenfataloci molhficatione,& fagittae: Deinde 
fi non poteris alia via illam extrahere,tunc dilata vul 
nus fagine cum raforio:& poftea eam cum tenaculis 
fuauiflime extrahe fecundu modum vtin cap.de vul 
nere in capite cum fagitta. et deinde imple vulnus cu 
ftuellisinfufisin oleoro.croco,& vitello oui,nififa« 
guinis fluxu impediaris,quia tunc primo illi intende, 
deinde fac vt nunc dixi vfcp ad.ifj. vel. v.diesrdeindc 
mundiffea locum vt fupra in cap, Etficaro 
quadam mollis vnduofacrefcerceintra vulnus, tuc 
exicca 8C cofume eam cum vngueto apofloloru, auc 
alio forti corroliuo,de quibus fecimus metionemm 
cap. de fiftula in cornuni.Fada mundificatione,incar 
na,& confolida vt prius, no omittendo dcfenfiuum. 
fupra didum.Et nec hic omittas falte in uulncrc 
gno,genera!iain principio uulncrufemper attenden 
da.f Sanguinis extradionc,uentrisIargitatc,& hmou 
etia fit ut dida fupra.vfc£ ad apoftema- 
tisfecuriratemfalterrupoftcapoteft audadus vinum, 
concedi in ffio cafu pofi fecuritatem didam,qin vul 
neribuscapidsdmoaudaderin ifto cafu pro tuc con 
cedatur uinum infirmo lymphatum tamen» 
Dcuulnercin adiutoriocum [agita 
ta cre. Cap. i x. 
QVando vulneratur adiufonum cx trafuerfb, 
cum enfc vel huiufmodi, vr plurimu incidun. 
'tur mufculus 8C chorda mouentes brachium 
tOtum,& brachiu amittitmotum 8C giradonem eius 
conflictam 8C utile toti corpori ac neceflaria,ct tuc ca 
dit 8C inclinatur manus in nodo rafctae,& non recipit 
reftauratione,autrefirmatione,& hoc quia incidunt 
quidam ncrui fenfibiles,& motiui ex tranfuer(o,ali- 
quando ex toto,& fic pars inferior brachrja uulnere 
infra,amittit motu 3C fenfum tota!iter,aliquado folii 
fic pro 
parte motus 8C fenfus amittuntur,8>C no ex totodmo 
cum non ex totoincidutur,a!iqn membrum per bo 
nam ac rationabile et folicitam medici operationem, 
fenfum rccuperat& motu,vtin opere mihi contigit. 
Contingunt etiaqnq; «flaaccidenda ex uulnerefado 
cum fagitta,mufculum aut laccrtu,tod brachio com 
mune perforare totaliter falte in eius extremitate, 8C 
chordofitate. Si aut uulnus in ifto loco, fadum fuerit 
cum enfe,cultello,& fimilibus fecundu longUm bra- 
chii,tunc no erit dubium deamiflioncfenfusautmo- 
tus brachrj utprius:quianoncontingctillud nifi for 
te per errorem medici aut infirmi infipietia circa uul- 
nus 8C defedu. Cum ergo uulnus in ifto loco fadum 
fuerit cxtranfuerfo,& indigeat pardu 
condudura cum futura fecundu alique ex modis fert 
ptisincap.dcuulncrein nafo 8C facie, prouttibiuidc 
bitur expedire cura fecundu complexione 8C figura 
membri,&uulnerismagnitudine: Deinde conferua 
futura cu puluerc pluries dido: 8C mollifica locum 
uulneris 8C orificrj quod dimififti apertu in futura,vt 
fanies generabilis expurgetur, 8C dolore mitigacum 
t 8C doloris fedaduo pluries didoXcum C H I R V R G I JE GVL I EX M I 
vitel.oui,o1corofa.& mod croco, vfc£ad.irj.aut.v* 
dies,nifi fluxu fanguinis molefteris,quiatunc pro pri 
ma vifitationc illi intende:deinde,pcede vt dixi nuc: 
deinde mundifica,incarna,& confolida 
tdcnd capitulo, & non omii tas dcfenfiuu ex oleo rof. 
aceto, bol.ar. SC croco,aut cum fucds frigidis reper< 
cuflluis didis fupra, circa uulnus:& fiab hocuulnerc 
abundansfanguisexiuerit Sc exeat,conflringas eum 
juxta pofle, necexpedittunc facere phlebotomiam, 
nec vcntofare.*quam rn fieri facias, fi multum no exi 
uerit,aut venrofationeinfparulis vel naricis, fm q?ti 
bi videbitur de confenfu uirtutis SC aliOR! fieri polfe: 
SC non omittas uentris largitatem, aut naturae folius 
bnficio, aut clyftenVfeu fuppofitorq, fi natura exfe 
operari no poflit, bis in die,autfalrem femel. Si vero 
nulnusfuerit paruum ex tranfuerfobrachrj, tuncco 
fidera multitudine 8C paucitatem fanguinisqui 
uit,coplcxionem ac copofitionem infirmi, 8C alia:& 
tunc procede fecundi! conditionem tibi apparentem 
direde vt fupra didti efi,nifi q? non cft futura nccefi* 
farianec puluis conferuatiuusfuturae. Si vero fuerit 
viuluus in ifto loco fecundum longum, fiue paruum, 
fiue magni!, procedas in cura c us cum obferuatione 
regularum de conditione loci, 8C temporuuulncris, 
vt didu eft tibi fuperius fatis difFufc. Si aut nerui fenfi 
biles SC moriui,incifi fuerint ex tranfuerfo, 
aliquisin roro aut in parte, cerre non mihidifplicet, 
immo laudo, vt partes neruofaeinciTsead inuice cort 
ducantur & adiungantur cum futura,fecundum mo 
dum Si canone didum de futura carnis SC pellis: qa 
quum natura inucnerit hanc condudura a medico fa 
<ftam,luncccrte melius ac facilius continuari poterit, 
SC ad inuice inuifeare ac annedere partes cum futura, 
SC fient membrum Sc. cicatrix for mofiores. SC fi quis 
ucllet dicere, & obrjcerehic dcdolorcacusindudop 
futura 8C puncturam eius in neruo, cerre hoc nihil eft 
dicere,quia per appofidonc olei rof calidi cum uiteb 
Io oui SC croco, flarim remoucbitur dolor indudus 
fuper partes nerui futas:& confirmatione hmoi 
trahere potes ex reftauratione olfis fradhnam quum 
reflaurator conducit partes oflis fradi ad inuice cum 
fuis manibus, SC eas bene continuar 8C annedit iuxta 
pofllbiIe,& fic codudas decenter cum bindis ligat et 
firmat,quod idem eft quafi in futura nerui folliti, tuc 
natura melius,citius,acfacilius porum farcoidcmibi 
dem generat,feuligament(i,partesoffisannedensad 
inuice feparatas fimul:& cum quo partes olfis fra 
&x8C folutaead inuice allig5tur:& fitper hocforma 
membri 8C copofirio,ac figura,pulchrior,etadfuam . 
naturale etpriftinam figura coucrtiturfacilius. 8C ex 
hoc apparet manifeftc,q? fermo dicentium,!? neruus 
in hoc loco SC fimilibusex trafuerfoincidatur, &fol 
uaturfccundu partem vel medietate 
tinuetur, debet incidi per totu:& poflmodu debent 
partes codnuari 8C coiungi cum aliquo modo magis 
poflibili, aut fuendo carne 8C pellem,SC no neruum, 
aut nil fuendo,fed folu cum ligatura et compreffionc 
partes illas fciundasconiungendo iuxta pofilbileleft 
erroneus SC puerilis. Imo praeter naturae intetionemi 
Qui enim hoc facit, inducicin naturae operatione, SC 
artificiali medici,laborem logiorem Sc diffidliorc,df 
infirmi! non excufat nec defendit a doloris multipli' 
catione:& propter hoc ponit SC facit in mebroquod 
continuari poteraf, gratia partis fanae, dC nonincifae, 
quae remanferat de neruo folato, q> ampIiustiOfl 
tinuabitur: SC plus ea quae funtauulnerc inferius, 
quaeaneruoifto fenfum SC motum recipiebatgt 
partis fanaequae remanferat adhuc,SC quae motum & 
fenfum habere poterant, vel fccundu partem, vel & 
tum, amplius certe non habebunt: SC fic aegritudo*3 
lis de curabili ad toti!, vel faltem pro parte, ad incur* 
bile totaliter conuerfa erit per medici errore 8C ddc' 
dum: SC mebrum quod reftaurari poterat SC redut* 
ad fenfum SC motum,faltem pro parte, amplius ft*1 
fum nec motu habere poterit, fed erit defectuofun1; 
Procedatur ergo in cura vt didum cft fupra dimid 
dotalem modii aliorum inutile:#fi futurain neruO 
incifo fieri non poflet propter fui paruitate ucl retra/ 
dione, SC iam carne SC pelle coopertus eflet, tiic fuafl, 
tur partes carnofae SC aliae neruo fuppofirs,# ad i‘lU* 
cem coiungantur SC conducantur iuxta poflibift? vt 
partesincifif de diredo fibiinuice obuient SC vniaob 
vt facilius natura medicinalibus inftrumetis uigorat3 
SC adiuta,reflauratione membri SC firmitatem facerC 
poflit. Quo fado, fubito procedatur cum dcfenfiup 
pluries dido,# fuper futura,cum puluerc coferuati' 
uo fuccurre, et pluries dido: SC in orcuulneris qu° 
apertu dimififti, cum mollificatfuo SC doloris 
uo,faepc fupra dido:Et tunc fuper toto uulncrc cum 
faldellis fluppeis inuolutisin dido mollificatiuo#' 
doloris fedatiuo, aut forte in dcfenfiuo, dido fuPra* 
Deinde procede vlfimo cum ligatura fuaui SC decet* 
ti:SC hoc fiat vfc£ ad.irj.aur. v.dics, nifi fluxus fangu* 
nis te impediar,quia tu c pro prima urfitatione flu*uf 
intcnde:deinde fac vt nunc didi! eft.Poft hoc, in or‘ 
ficio uulneris procede cum mudificatiuo ncruorua1 
eisappropriato,hmoi. Re. farcocollae,myrrhae,ircU5 
ana drach. {.terebinthinae, mei. ro.col. ana 
fce,& calefac,#in uulnereimpone.* autcum ftueH1 
in eoinuoluris, uulnus imple, fi tanta fuerit uulnt 
mundificario 
pinoru modicum:Nam haec mundificatiua, ford|I:,c 
SC putredinem a ncruisremouct# abfterguntapr° 
prietatefua SC coplexionc. Sed vnuaduertas, ty 
mi!dificatiua,cum fintfatis notabilis caliditatisin lu 
copofitionc, ideo non debet poni in uulneribus, n 
eis approximari, nifi poft fecuritate apoftematis?11 
fuperueniat in locorna ex forti ac nimia abn 
fione fi poneretur in principio, cum pro tunchun1 
res fint in fluxu adloculacfum propter dolore n°U, 
ter ex uulnere illatum,multiplicarent dolore in 
bro, SC fortius materias fluere facerent ad locu,# 
fcntcaufaapoftematisin loco: Sed in principio P* > 
cedatur in mundificado cumleuioribus 
uis, vt fola terebinthina,puluerc corti, turis, aut m 
le ro. SC myrrha: SC poft apoftematis fecuritate 
antedido,aut fortiori fecundi! q? cibi uidebit c*Vc * 
re: Deinde incarna SC cofolida vt dixi pluries. 
omittas generalia in principio uulnerum notabfl*11 
cienda.f. phlebotomia diuerfiua partis cotrari# 
laefa, aut forte cum hoc cuacuatiuo ciufdc partis?a 
ucntofatione,& uentris largitate, beneficio natL,r3 
Vel artificiali dido fupra. Sc diaetam in 
cibo^P0^ 
fuperiusdefcriptam.J>iaut vulnus huius loci fad . 
fuerit cum fagitta, no requiritur fubito in Pr,”c,i*atTt 
nifi vt extrahat poft loci mollificatione antedK 
in capitulo praeccdeti,& poft vulneris dilatatio*lC’ 
fi expediat, Sc aliter extrahi non poflit; 6C cxtraha LIBER SECVNDVS 
ter ac fuauitcr iuxta pofiibilc, ne gradis dolor 
firmo inferatur fecunda modum didum in capitulo 
de Vulnere in capite cu fagitta.Qua extrada,implea- 
tUr Vulnus cu vitello oui, oleo rof.&T croco modi,ni 
fifluxu fanguinis impediaris, quia tunc primo ei inte 
: deinde redi ad didu nunc, vfq? ad.irj.aut. v.dies, 
focundaq» expedire videbitur. Poft dies iftos vero, 
8c confolida vt prius dixi 
Pluries.Diaeta etia pluries dida nunquam omittatur a 
PHncipio vfq? ad fine. Si vero medicus in hoc cafu in 
denitiam apoftema cum vulnere coniundum, aut 
propter temporis diuturnitatem,autpropter malu 
°rdinem 8C curam circa vulnus ex parte infirmi: aut 
forte edam q? non potuit prudens medicus cum me- 
fiictnisetinftrumenttefuisdefendere tam localibusq 
quin apoftema tale acciderit, quod quide erit fi- 
Snum prauu fupra natura? debilitate SC defedum, ac 
foper mebriloefi corruptione,8C febre aut fu 
tlJra, 8c quandoq; morte infallibili:tunc curet medi- 
as apoftema hoc modo.Primoenim dieta cius,fi no 
fit corpus multu debile, aut ratione f tatis vel comple 
Bionis, vel aliter,fitcufuccofarriauthordei,autifto- 
rUrn ptiflana cum zuccharo, autladucae, vel portula 
vel endiuiaautfpinachia, vel cucurbitae clixatae, 
cOnditaecu ladeamygdalaru dul.aut cum amygda- 
panata fubtili de pane mundo optime ferme 
*ato,cum brodio pulli autpullaeiuuenis coda 8C con 
<fita : cum quo pullo coda fuerit endiuia vel laduca, 
hmoialiqbus exalteratibus,etinfrigidatibus,fatis 
J*otis : authmoialrj cibileues 8C digeftufaciles, notu 
vero cius fit vinu granat.agreftacu aq coda 
*uccharata,autipfaaq cuzuccharo rof.veteri, autiu 
kp ro.aqua dico frigidain aeftate, calida vero in hye- 
,ne:&: plus 3c minus deaquaponatur,fecundii q? me 
dico ex parte fuae operationis 8C difcretionis,&: infir- 
mo ex parte guftus fui, videbiturcouenicns 8C deces 
*c vtile. Vel fumat ifte patiens in potu fi falte fuerit fc 
cUnda ventrem ftypticus,aquam decodionispruno 
rUm ficcoru damaf.cum iufubis,et no uiridium,quia 
nocent,et leniunt inter alia ventre: vel bi 
aquadecodiois granorumgranar.violaru, cap* 
vcn.limonu 8C huiufmodi cum zuccharo. Si aute in- 
firmus debilis fuerit,aut coplexionis friuolae, aut eta # 
J5>aut propter longaa morbo afflidione, vel alia cau 
audader ei cocedantur carnes pullinae, aut hf 
aut huiufmodi leues, cum fupradidis herbis co 
8c alteratae, in quaru carnium brodio fiat huic in- 
firmo panata,aut pti(fana,aucbrodetu,uel huiufmo- 
pro fuo ferculo, fuper quo 8C alijs cius cibarrjs, vta ! 
ll,rpuluere tali aromatico,cordiali,capitali,8C hepati' 
c° Ree.cinnamomi, vnc.rj.cardamomi,macis,nucis 
terarum,carui.fife- 
drac.ij.zafrani, fcrup.i.puluerizetur 
cribellentur optime,8C vfuiferuentur vt dixi. Vta 
etia auibus paruis nemoralibus,8C. no aquofis ali— 
uandoa(fatis,aliqncoditisin teftula, cum fpedebus 
agrefto, aut vino granat.aut fucco arati 
**°ru,aut aceto,fi aliainueniri no polfunt.Et hoc fal- 
fiat dum infirmi appetitus deicdus fuerit 8C cor- 
*uptus, vt bene pluries codngitin fimilibus cafibus! 
tali appetitus proftratione,bibataudader 
pfoumparuugoretum rubeu,autalbum, dumodo 
propter maiore ftomachi confortatio- 
ymphatumcuaquazuccharata9aut cu aquazuc-. 
charirof.& fi infirmus no fitadtanta debilitatem de 
dudus, quin pofflcfuftinerc enema, fiat vt omni dic 
afcelletautcum cly fieri, vel fuppofitorio,aut aliter* 
Circa curalod ctapoftematis,tali modo procedas,in 
vulnere enim ponas cotinuo vt dixi mudificariuum 
neruoru 
ufqueadapofiema 
tis cura:deinde ponas mundificaduu fortius,addedo 
fcilicetantedidis myrrha, farcocollam,ircos,ariftolo 
chiaro.puluerem cort.thuris, 8C huiufmodhautfor- 
tius mundificaduu fi expediat etc.Circa apoftema,u£ 
defendatur ab humorum fluxu 3C receptione, ponan- 
tur defenfiuu ex oleo ro.bo.ar.aceto 8C croco: 8C ad 
doloris mitigatione poatur hocemplafirum calidu*. 
Rec.maluauifci fruftadm incifi,Iod, <3C codi optime, 
acpiftati,hb.f fa.fem.lini,far.hordef, 
ana vnc.rj.florum chamomil.femi.anethi.pulueriza 
ti,fem.maluaru,ana vncj'.paiTularum,ficuupinguiix 
ficcarum,anavnc.5.axungiseporci, aut butyri vacet 
ni, quanta fufficit vt emplaftru fit bene pingue, olet 
cham o mil. olei li Ii ,al. ana vnc.i. aquae dccodionis al 
th£3e,fupradictae,quatum fuffi.adincorporandu,fiac 
cmplaftrum,quo vterc vfqueadperfectaapofiema- 
ds maturatione. Si autehora generationisapoftema-- 
tis autfaniei in ipfo ia genito,foret dolor grandis ac in 
tolerabilis,& nullum ex exemplis fiiprafcriptiscofer 
retad dolore fedandum , tunc addatur in defenfiuo, 
ex bo.ar.oleo rof.aceto,& croco, opprj,fcrup.i.hyo 
8c circalocu 
vulneratum vngaturcopiofe, vfque ad doloris acu» 
tatis rcmi(Iione,et no per plusrdeinde cum defenfiuo 
comuni 6>C cofueto, fineillis ftupefaeduis dictis. Quo 
apoftemate fic,vcl cu cmbrochadonibus & alrjs ma- 
turaduis dicdsin quapluribus capitulis primi libri, fi 
cxpedit,maturato,fi poflis deriuare 3C impellere ma- 
teria apoftematis,&fanicm ad os vulneris, 6>C illa per 
inde deducere, 8C mundificare, fac, quia melius erit* 
quod fi no potesfacerc,tuncincideilludapoftemafc 
cundu figuram mebri:& breuiter curaipfum, 8C mu 
difica, vtdixiin primolibro, deapoftemadbusalio- 
rum locoru: 8C hoc fit generale documenta,& cano 
curationis apofiemads coniuncticum vulnere vbi> 
cunque,ut.f materia educas expurgadam per uulne- 
ris orificium iuxta pofllbile:fin aute fac vt nunc nar> 
ratum cftfupra* 
De uulnere cubiti cum ctc. Ca. X. 
VVlnera huius loci, timorofa funt valde, ,ppter 
concatenatione et infiltradone ncruorum liga 
mentorum,ligantialocum huc:qui locus copofitus 
cfi ex ofiibus diuerfis habedbus figuras diuerfas:quae 
o(fa,& huiuslod partes, 8c mebra, quum vulneran- 
tur, deleui tale mebrum propriaamittitfigura & for 
macum difficultate,imo quadoque nul!omodo,fi ra 
donabili ter a folerti medico curetur: 8C aduerte,q? fi 
vulnus in ilio loco fuerit ex tranfuerfo circa parte in- 
teriore. f.domefdcam, tunc multii timenda eft defan 
guinis fluxu fuperfluo venarum magnarii 8C arteria 
rum ibi locataru in manifefto fatis,qui cofiringi neqe 
multodes, & ficobhanc caufam infirmus deficit 8C 
moritur. Sit ergo inifto cafu tota tua intendo in con- 
ftringendo fanguinis fluxu principaliter: 8C nota, cp 
funt multi homines, qui in trh timent de fluxu (angui 
nis huius loci,et alioru,vcfuntilli qui timent phlebo- C H I R V R G T G V'111 E L M I 
toto etiam,ponefaIdelIasftuppeasmandicto mcclid 
mine inuolutas,deinde circa vulnus,cum 
rof.& croco,8C aceto, vngascopiofefemper vte£ 
finem morbi.Poft hoc vero mundifica vulnus cu*71 
mundificatiuis notis,didis fupra.incarna,5£ 
,jcum his,quae nouifti,magis <8d minus fccundu q> tib» 
videbitur expedire,acibideaggregaridc fuperflui*3 
te mudificanda:&hocnifi hora extradionis 
fluxus fanguinis teimpediat,quia tuc fubito illi intcrt 
de,deinde redi ad modum nunc didum fupra. 8C & 
curabitur 8i c. 
De uulnere in raftta mdnuseum enfe, ud f<t* 
gittu crc. Gip. XI. 
QVomodocunqjffatvuInusin iftoIoco,& 
quouisinftrumeto,no eftfictimorofum, ncC 
'fic mortale,vt vulnus incubito 
prius in cap.didum fuit: Sed bene veru*1* 
cp gratia neruorum loci multoru, dolorofum eft 
de,8C de facili apoftematur hic locus ob illa caute*71» 
8>C exinfiltrationcciineruisdiucrfisuaria,(SC 
ne illorumiquiaetiamembru declinat ex fuo fitu, 
ad inferius tenditndcoob hoc,fo!ent apoftemata d* 
facili in loco ifto generari,cum vulnerant: 8>C 
ne aduertas in cura. Si ergo vulnus fit tale 6>C tanturto 
q? indigeat futura,tunc ftatim fiat fecundu modu tib* 
fupra narratthfed cum pulucre conferuatiuo futut?» 
pulucrizatofupea, procede vtin capitulisfupcriori' 
bus.Deindcin orificio vulnerisdimiflb aperto,p»*0' 
cede cum ftuellis ftuppeis,inuolutisin mollificatiutf» 
8C doloris fedatiuo ex vitello oui,oleorofa.& croc° 
fupra dido,& cum code medicaminefuper toto vU‘ 
nere procede cum ftuppeis faldellis in eo infufisrde*11 
de liga decenter,nunqua omittedo defenfiuum repfyr 
cufliuum,exbo.ar.olcorof.aceto,& croco:aliqn c$ 
his addendo fuccu foIathri,fcmperuiu£, plantagini 
& hmoi frigidos rcpercufiiuos fi expedit: 8C hoc 
in prima vifitatioe vfcp ad tres dies, vel circa: 
redi ad modu fupra didu,nifi fluxus fanguinis retrf' 
pediat,quia tuc pro prima vifitatione illi intede:dt(fl 
de fac vt dixi. Si autc vulnus no indigeat futura p 
pter eius paruitate,dimittatur, 8C procedatur cfiaW5 
fupradidis,in eius cura.Si aute fagitta locum hune R. 
netraucrit,tucobfcruatisregulis extradionis ciu$r 
dis in cap.de uulncrein capite cu 
trahat: & tuc tota tuaintetio fit in defendedo lociic 
bo.ar.oleo ro.croco 8c aceto:autaliqn cum fuccis3 
tedictis,fiexpediatfortior reperculfio 8C defenfio 
ci,ne apoftemetur,& ut dolor mitigetur.Et tunc 'u . 
to fi parum fanguinis a uulnere 
tomiain manu oppofita.Super uulnere autetot0» 
eius orificio,ponatur medicamen ex uitello oui,° 
ro.& croco,miftis 8C 
ca:deinde ponat mundificatiua,fupradictainp|'£ 
dentibus cap.Diaeta etia fupra narrata obferuct,ifa 
inter alia uinum uitetiuxtapoffibile,falte 3 
ftematis fecuritatem:Et fipur dolor grandis SC int°. 
rabilis pcrfeucraret,& per dicta remedia no rem 
retur,tunc eum dcfenfiuo fupra dicto ex bo .ar*° , 
tof.accto 8C croco admifeeatur oppq, triti opti*71* 
mortario drac.f.alibi fcrup.i.hyofcyami al. PaPilJef 
al.contritoru,ana drach.i.fuccifo!athri,fucci tepP g 
uiuoe,ana drac.i.mifceatur oia infimul:& tund^ 
tQtuscircauulnusempIaftrctjEthocfiatteepe * 
famari deloco lito 8£ alio quolibet, q? ex folo dC pu* 
ro timore,retrada natura afangulne SC fpiritu ad in- 
teriora verfus cor,deficit cum fyncopa & qnqtandc 
montur.Conftnngatur ergo fi fuerit poifibile eu fan 
guinis conftridiuis notis,vtpulucribus &c.didis in 
cap. de vulnerem collo & gula,autcu cauterio igni> 
to,fi no fuerit cum pulueribus polfibile. Et G vulnus 
magnum fuerit,ut futura indigeat,conducanturcius 
partes adinuiccm,& fuaturfecundu regula datam in 
cap.de vulnere in nafo SC facie, 8C coferuetur futura 
cum pulucrcconferuatiuo dido fupra,& regatur to* 
tum vulnusintra,fupra,&circa,vtin prfcedericap* 
SC alrjsfuperioribus, direde. Si aure fuerit vulnus in 
cxteriori.f.fylucftri,fiucfitfecundulongum, 
eundum latum,conducas partes cum futura vt dixi, 
8C fuper ea pone pulucre coferuatiuum futurae didu 
pluries: deinde procede cum mollificatiuo & doloris 
fedatiuoinorificio vulneris aperto, & fuper vulnere 
toto,vfquead.iq.dies,ueI circa,nifiafanguinisfluxu 
impediaris,quia tunc pro illa prima vifitatione ei in-* 
tendas vc dixi fupra. deinde cu mundificatiuis,incar«' 
natiuis,&cofolidatiuis procede vfq ad finem curae, 
non omittedo generalia femper facieda in principio, 
vulneru,falcem notabiliu,dephlebotomia.f. aut ve-- 
tofatioe,vetrisIargitare_,& cibo 8>C potu,oiri' 
nia teporibus determinatis 8C cogruisfaciedo,& co- 
fiderando femper debilitate 8C fortitudinem infirmi, 
fm quas ordina ola fupra dida,&no errabis.De Ii-- 
gatione aut rnembrf,nulla fecimus mcnrionc,quia ta 
le qdpro certo no bene coprehendit nifi pervifum, 
8C vfualem operatione in arte: Sed tamen attende,q> 
coueniens&artificiofum magis efi,vt ligatio cuiusli 
betmebrivulnerati,fiatfccundu formam meliorem 
quo ad ipfum vulnus: verbi gratia, fi fecundu latum 
fueritin cubito in parte domcfticaiteriori cubiti: tue 
debet cubitus & locus ille ligari decenter cum fafeia, 
plicando femper brachium in ligatione, 8C premedo 
verfus pe<5tus, ibidem fic firmado , 8C imponendo 
infirmo talem fitum 8C quietc,vt partes vulneris co<* 
dudf 8C adiundf per futurS melius an-- 
nebatur adinuicc. Si aut fuerit in parte fylueftri cubi 
ci,tuncdebetligaricum brachio extefo,verfus 
riuscoprelfo,talem fitum infirmo imponedo,& ctia 
quiete ad finem fupra narratu .Nam ex ifta 
gationis diuerfa,& varia,& locationis fcu fituationis 
vulnerati membri,in diuerfis diuerfitatefada,acqui* 
rii in membro melior 8C formofior,ac velocior mo* 
duscotinuatfonis,& annectationispartiu mebri folu 
tarum adinuicem pro certo, 8C cofolidationisiftaru. 
Si aut vulnus huius loci fadu cum enfe,fuerit paruu, 
non indiges codudura nec futura partiu,fed mollifi* 
ca,dolorem feda, defende, mundifica,incarna,& con 
folida vulnus obferuatis regulis de hoc fupra didis: 
Et de diaeta SC ligatione, & fanguinis extradioe fi ex* 
pediar,&: ventris largitate naturali 8C artificiali. Si vc 
ro in tali loco fadum fit vulnus cum fagitta,quf cubi 
tum intrauerit,tunc fubito mollifica locum fagitt£,ec 
vulnus totu,cum oleo rof.pingued.gallinf,& croco 
modico:dcindc dilata vulnus,fi eft polfibile, cii rafO" 
rio,fi aliter illa extrahere non potes:& tunc leuiterae 
fiiauitcr cxfrahas,prouttibi magis polfibile fuerit:de 
inde fubito imple vulnus cum ftuellis ftuppeis,autli 
Bcis,non olnoinuolutisin vitello oui,olcoro.& cro 
fO modico,vfcy ad tres dies v el circa: dC fup vulnere LIBER S B CVNDVS 
dolor ccflaucrit, 8C mordficatusfuerit: Quo 
cefl*ante,remoucaturhmoiflupefaAiua, vt oppium, 
Papa,ethyofcy. ne locus ex hmoi frigidis etfiupidis, 
dimis infrigidetur, 8>C fiupefiat ac mortificetur calor 
,r>natus & fpiritusin mebro,qui neceflarfi funtadia- 
fiitatein membro reftituedam principaliter cumaia 
risin rafeta,& poft eius deatrizatione, immo 8C poft 
cuiuslibetmebri uulneratifanatione faltemnodofi, 
durities,aut nodatio aliqua, ita q? membra 
fion debite fleAi pofllt, tunefuper loco dC cicatrice, 
ponatur empfm mollificatiuum tale. Reci. lithargyri 
tr/ti optime 8C cribellati vnc.v.oleicois boni 8C no- 
V* ync.xv.mucillaginisfce.graed, mudllaginisfemi. 
I,r»i,mucillaginisfemi.alth3e3e,mucillagi. maluae, ana 
vnc.rj.aut cruris uituli,pinguedinis 
f*num caftrati,butyri,ana vnc.irj.ammoniad, bdcl- 
jnjgalbanijmyrrhocjanaync.i.fiat fic, ponant gumae 
,n aceto ad mollificandu per no Ae: deinde in cazola 
ignem ponantur cum illo aceto, ut bene diflbluan 
*ur,actota gumofitas in aceto mifceatur,deindecoIe 
*ur, Qc iterum ad igne reponantur, ut bulliant donec 
totaaceti humiditasconfumet: &. tunc ex alia parte 
Ponatur lirhargyru cum oleo in alia cazola ad igne, 
p permittantur bullire, femper agitado cum fpathu 
donec lithargyru optime diffolutu fuerit, 8C oleo 
admixtum,8C benedenigratum, 8C ad forma vngue 
11 tenacis redaAumlquod fcies per gutta eius in mar- 
aut ferro inieAam: Deinde ab ipfo igne depo- 
natur, 8>C quum parum infrigidatu fuerit,tuncaddan 
ftJr ei mucillagines 8C gumaeantediAoe, Sc optime co 
ducantur oia cum fparhula, 8>C in fine quafi infrigida 
honis torius,addantoIbus his pinguedines fupra di- - 
optime oia agitentur & cum fpathula condu- 
fantur,donec ad inuice perfe Ae incorporata fuerint: 
&C fi uideat totum hoc nimis liquida, adhuc ad igne 
teducantur,8d bulIianr,donec perfe Aatnfpiffatione, 
unguenti forma afiumant:8C tunc ufui coferuent, 
ctota durities 8C nodofitas membri ungatur bis 
die faltem ,aut forte plus 8Cc. deinde locus totus cum 
pUafuccidacalidainuoluat, 8C ligetur. Aliud adidc. 
ec.refinae,tcrebinthin3e,ana lib.j.olei chamom.olei 
vnc.fj.fa.fcc.graed, fa. femi. Iin«,ana 
vt»c.i. m afti ch es, t u r is, d ragati, gu.arab. myrrhoe,ana 
quantum fuf.vt fiat unguentmliquefiant 
Ce terebin.cum olcoadignem, 8C colen- 
lut:deindealiaoIa bulliantparum 
Ptr,donecinfpilfentur,pr?tcrpulueres,quifolupofi: 
nullitione &infpiirationem,ctaIiqualeaIioruminfn ] 
addi debent,8C oia tunc optime condu- 
Cantur cum fpathula,utbene incorporentur: & hoc 
nfuiferuetur vtprimum. Aliud ad idem. Rec.axun- 
porci, pingued. gallinae,anatis,anferis,lupi,vul- 
S5pingued.renum caftrati,medul. cruriumboum, 
Vnc.rj. terebinth. vnc.irj.olei coisnoui vnc.rj.fa, 
fa.fem. lini, ana vnc.i.&.5-maftiches, turis, 
illy>'rhae,am moniaci,bdellfi,galbani, ana 
oes vt dixi in alio 
nguento,& colentur:deinde farinae cum oleo 6>C te- 
ebin.ad inuiccminfpilTentur: pofteauero eisaddan 
l<r gumae di Aae, deinde pinguedines, ultimo pulue- 
fi tunc uideatur nimis liquidum & fluidum,8C 
r°n tenax, addatur cerain quatitatefufficicnti,lique- 
dico decadi tunc reponatur,8C ufui diAo cofer« 
i uetur:hoc enimunguentatumgumis,&primumcc 
magis mollificatiuum elt 8C neruOF$2Cofortatiuum,c| 
iftudfecudumrfedofa bona fu nt 8C utilia in tali cafu: 
Illa tn duo in duritie fortiori5ac antiquiori, magis va 
lent.Sed attende hic unum aduertendu in modo tue 
operationis, qp qnfit unAio cum hmoi unguentis, fa 
ciasinfirmum fleAerenodum 8C manum,ante S»C re- 
tro,furfum 8C dcorrum,utneruiper talem motum ce 
plicationehoraunAionis maior? recipiant unguenti 
impreflionem 8C moIlificationem:& ad motu 8C plu 
cationem aiTuefiant, 5C ad priftinam motionem natu 
ralem membrum deductur. 
De minerepenetrantc,ucl non}mpeftorczr ca/Jocum 
enfeuel[agittd Crc. Cap. X11. 
VVlnera huius loci, fiuepenetratiua,fiuenon,fi 
ueparua, ITue magna, fiue cum fagitta, fiuccu 
alio fine, unum tn habere debent modum curationis 
ex parte medicinarum localiurnifi quia magna lata et 
longa, indigent partium conduAura cum futura, 8C 
puluere coferuatiuo futuraefupradiAo:& uulnus cu 
fagittaindiget extraAioneeiusleuiori modo 3C dolo 
haec non requiruntiftauulnera 
cx partelod,ne apoftemetur,ut locus circundas talia 
uulnera,ungatur cu defenfiuo pluries diAo, ne mare 
riam ampliore recipiata membris alrjs mandantibus 
ad locum hoc fiat a principio vfq?adfim m 
curaet8C indiget talia uulnere roneoris, quodapertu 
dimitriturinlutura,utfanies expurget,in prima uifi- 
tatione,ufq;ad.fi~fi.dies, uttale osuulneris im- 
pleatur ftuellis,aut tentis ftuppeis,uel Iineis,inuolutis 
jnuitellooui,oleorof & croco modi, mixtis 8C cali- 
disrPoftiftuduero tepus indigent talia uulnera,mun 
dificatiuis notis,de meilero. fa. ordei, autauenae, aut 
fpelt£, autfarirs,autfiliginis,uel hmoi,cu terebinthi- 
na,qfk£ cum farcocol.& myrrha mixtis, hmoi enim 
commodepofluntin mundificatiuo ponit 
autcumrnundificatiuo fortiori mudifica fi expediet 
deinde incarnetur 8C confolidetur ut fupra. Si aut flu 
xus fanguinis nimisinfeftaret,fubito coftriAioni eius 
intende,cum fanguinis conftriAiuisnodsfads, 8C di- 
Ais fupra in capitulo de uulnerein collo 8C gula, 8C 
cum pilis leporinis: 8C dimittatlocus fic ligatus vfq* 
ad.tj.dies,uel plures,fecundum cp fecurus eris de fan- 
guineconftriAo:deinde/pcedeincurautdixi. Siue- 
ro tale uulnus fuerit penetrans,tunC benecofidera 8C 
fpeculare fi aliquod mebrorum notabilium 
fum ut pulmo,ueldiaphragma,aut pleura, aut pani- 
culus diuidens peAus per mediu fecundu longu, aut 
alia intrinfeca nobilior pars:& tunc fiperpedas deloe 
fione alicuius tuncinfallibiliter fdas,& dicas il 
|ud uulnus fore mortale, cum oia hmoi membra no- 
minata,fintcerteinanhelitu neceflaria,& reftaurado 
nem non recipiantueram & perfeAam. Sed propter 
hoc tn non defiftas ab iftoru cura ronabili Qc folicita 
ut dixi in capitulo de uulnere in gula. Nam pro cer- 
to ut ibide plene,ac exemplariter tibi multa narraui, 
natura multodes mirabiliter operat, adiutaq? cu bo- 
nis, 8C ronabilibus medici inftfis, facit quod impolfi- 
bile fieri uidebatur medico: forti enim naturae nil refi 
ftit,nec impoflibilecfi: ei aliqd: expellit enim faniem 
qncp per offa,& quadoq? a medio peAoris per canna 
puImonis,qu£ oia breuiter medico impoifibil a uidc 
buntur» Sit ergo principalis tua incedo in cognitione C:H VLl E h M I 
thuris,rarcocoll3?,myrrha?,ircOS5ina 
tum fuffidtad incorporandum, quo vtcre vtdijfl» 
aUtcum fortiori mundificaduoprocede fi tibi -vid*' 
bitur expedire, noto fatis in capitulo de 
muni, lib.primo.SC cum huiufmodi 
lotione antedida procede et continua ol die bis, 
adpcrfeda vulneris mundificatione, &ranieiach°'' 
midicadsfuperfluaeexiccadoner&poftmodu incar" 
nationi loci & cofolidadoni vulnerisincende. Et ad' 
uertashic, q?in hoccafu no eftaudiendusfermoiH0' 
rum qui voluntinciderefubito apparentibus fig 
antedidisdepenetradone vulneris inter 
quartam coftam,aut etiam inter tertiam 8C 
quia poftqua penetratio ia eft tibi manifefta,tundib 
re mundificatur 8>C exitfanies de vulnere primo curt' 
inftrumentis antedidis,etetia quia per vulnus later1 
illius no fieret nift additio doloris ad dolore,8C debi/ 
litatisinfirmiaddebilitate: 8C emifliorpirituum 
loris naturalis,ac illoru cuanefcentia duplicaretur,^ 
fic uirtudsdefedus:propterhocergointalicafu V# 
nus nouu no eftfadendum, in taliloco, vtdicunti* 
ad pauca refpicientes, nifi forte locus ibide inflaret'* 
8C tumefieret, ac apoftemaretur eminentiam facicJ 
manifefta; Quum enim talis tumor apparuerit, bd1 
cofulo 8C mihi placet, vtincidatur tunc locus ille tU' 
mens fccure,fccundu longitudine coftarum,5£il'ar 
rugatione cum raforioruauiftime, SC tunclaniesp3 
ladne,& no fubito nec violenter tota extrahatur,uc 
in prima uifitatione, fedfucceftiue,ne in fubito far>|C 
exitu in magna quadrate, una cu fanie, fpiritus 
ac innatus calor deficeret, 6C cuanefceret:<S: iic 
mo pro tucfyncopaaurfortc mors 
no eft pofiibile ut maxia quantitas fupfluicadsaut, 
fupfluitatis ab intrinfcco corpis fubito fluat,qn fiu1,, 
cu ea fpiritus et caloris innati pars cu ipfa exeant et 
minuantur I ex quoru di minutione, fequitur uirtu 
defedus 8C fyncopa,& aliqn mors.Fado uulnere ta 
per incifione fuper eminentia dida fubito, ne rota » 
nics pro illo tunc exeat, impleatur uulnus ei! tenta 
neaautftuppea!onga,itaq? profundetur ufcpadifl * 
riora,ut tota fanies,quae rcmanfit,in fequetibus un| 
rionibus liberius expurgetur, ac locus totus infr,n* 
cus perfedius abfq? impedimento remundcturri0 • 
fa dico tenta in oleo rof.mel.rof.et croco modie0 
ftis 8C calidis paululu adu. Quo fado, tunc a vu^nC0/ 
fuperiori 8C antiquo tenta extrahatur, 8C iteru imp 
naturindndain forti mundificatiuo,ut 
fto!oru,auc uiridi etc.Et bene locus ille fuperiori5 v 
neris c5foliueC 
ut ia fciuifti pluries.Et attede hic bene,q? tunc uu 
illud andquu, poftqua iam fadum fueritiftud n°^c/ 
uulnus Iferius ut dixi,citius qua poreft,cofoIidari 
bet,c(i illud nouu aptius fit expurgationi faniei?^3 
cliuius, ut etia natura no fit a tot partibus 
Utia expurgatio alia non impediat. Superuulnu5 
ro nouu ponantur emplaftra mundificatiua, dic 
pra in pr£fenri,& in uulnere intus ponatur uinu 
edonis rerum fupra dictarum, cu embrocho aut $ 
fteri deferiptisfuprai 
uero ungatur cum dcfenJiuo pluries dicto debo ♦ 
myrrha,o!eo rofa.aceto,8C croco modico 
autfalteufcf ad perfecta fanieiexiccadonc:qna * g 
cata et loco optime mundificato,incarnctur I°cUnt0> 
ppluere facto ex thure, mumia, drag*c 
penctratiorfis Vulneris, qtlod fdes manifefte per 
tum aeris,8C vulneris orificio,et maxime i? obturen-* 
tur nares 8C os infirmi bene cu digitis, aut bombyce, 
aut huiufmodi alio hora inquifitionis depenetradoe, 
6d faciendo,vt tunc infirmus pr?matanhelicum,ettu 
meat. Si edacum hoc infirmus grauedine 8C pondus 
in interioribus circa diaphragma fenferit: Sieria farv' 
guinem cum tufli expuerit, 8C fibifebris fuperueniat 
paulo poftpcrcuflioncm, 3C difficultas in anhelitu cu 
ore mordicatione quadam gutturis cerre tuc fecurus 
es,q? vulnus eft penetrans. Poftqua aute fecurus 
ris de tali penetratione, etiam fi de illa dubius fuev 
fubito fit tua prindpalisincentioin dilatando yul 
Eius cum raforio tuo, autalio ferreo inftrumento inci 
dente optime, ita vt manifefte acliberefanguis ibide 
dctetus,acfaniesgenerada intrinfcceet I pedorisco 
cauo perinde poftit expurgari. Deinde fi fluxus 
guinisinfeftct,eiusconftridionifubitoimcnde, 8C fic 
locum dimitte duos dies fi polfibilc eft.Si ve-* 
ro talis fluxus non impediat,tuncfubiro Facfta diiata> 
tione uulnens,eum imple cum teta ftuppea autlinca, 
longa, aut tentis illiufmodi longis,fi plures vna expe 
diar,ob vulneris magnitudine,ac fundi eius cocauita 
tcm,indnda vel intindis in oleo rof,calido, folo,vel 
mifto cii eo vitello ouidC croco;8C iftud facias SC cd' 
tinues, vfcpquobene tibi manifeftara fuerit vulneris 
profunditas 8C cauerna:&cum dido medicamine in 
tinge faldellas ftuppeas magnas,& fuper toto vulne- 
re extende,3C circa vulnus totum cotinuo ponas dc- 
fenfiuum notum, debo.ar.aceto, oleo rof&: croco, 
cum ipfisforreaddendofrigidosfuccosftypdcos re- 
percuffiuos, valet dc folathro.fempcruiua, portulaca 
plantagine 8C huiufmodi, deindccum fafcialatadecc 
ti,liga optime torum locu. Poftquam vero tota pene 
tracio tk profunditas tibi patuerit, tunc procede cum 
mundificatiuis hoc modo;primo ponas intra uulnus 
in caftb, cum emfcoto.i.inftrurrietofadoin modum 
clyfteriSjVinu decodionishuiufmodi.Rc.pulucrisIu 
pinorum,thuris,rolarum,puIuerfs myrrh3e,farcocol 
lae, flo chamomil.cimaru abfinrhij,ana vnc.i.mellis 
rof.colati, tcrebinr.ana potentis, 
iib.v.mifcc 8C omniabulliant firaul ad ignem, vfque 
ad tertiae partis confumpdonem:5£ tunccolenturlde 
quo medicamineomni vifiratione in vulnere pona- 
mur vt dixi, fecudu quantitate debitam 8C ab infirmo 
tolc rabilemdta q? fi infirmus tolerare poterit, implea 
turtotum vulnus dido medicamincaliqualiter 
do:&tuncorifidum vulnerisobturetur;& tunc in" 
firmus, ex quo ia no eft debilitatus valde vt 
pofui,fuper diuerfalatcra, nuncadcxtris,nuncafini 
ftris, nunefurfum, nuncdeorfumreuoluatur: dein- 
de tandem fuper vulnere inclinctur,ita q? didu vinu 
ex vulnere exeat cu putredine inrrinfecuscotenta.Et 
toties imponatur hoc vinu, 8C fiat vt dixi in vna vifi 
tadone,fiinfirmusfitfords patiens 8>C tolerarepoflic 
nuncimponendo vinu 8C lauando vt dixi,nunc ex- 
trahendo illud,donec tale vinu clarum exeat a vulne 
re. Si vero tales vini iterationes fuftinerenon pollet 
propter dehilitatc,aut alia caufa, fufficiat vnica huiuf 
modi vini impofitio modo dido. Quo fado tunc in 
vulnere ponatur tenta vna loga linea, intinda in mu 
dificaduo nunc dicendo, 8c fuper vulnere edatoto, 
dc eode medicamine extendatur, quod eft.Red. mei. 
terebiii.snaJib.$*ferfi vnc,i* t fc ItiE R' S E C V N D V S 
dpuhkrteatfs ac cribellatis optime,ec 
lr>fufflentur tunc in vulnere cum canna argentea,aut 
alterius mcralli,aut cana ueria,aut huiufmodi'aptis ad 
‘iludiauccu vino decodionisantedidoru uulnerum 
•flcarneturrautfu cera 6>C oleo Cufficienti fiat vngucn 
tucum didis pulueribus,CecundSdodrinam pluries 
tibi data. Fadaincarnatione,locus coniblidetur cum 
puluerc,nucuGypreffi,galan.corcic.gr3nar.mumiae 
draganthi,boliarme.etbaIaufii,miCtis:autcum vino 
decodionisiftarurerum confolidatio fiat,autcu vn 
guento ex his vt Cupra Cado. Et anteqiia hoc vnguen 
lu aut puluis vulneri fuperponatur, Ccmpcr fiat ablu 
r,o totius loci cum vino decodionisnunc Cupra di < 
folouinopuro nigro fiyptico calido: de 
‘ndefadalotione, locusexiccerur cum panno cali> 
do,6£ tunc puluis antedidusdefuppuluerizetur, aut 
filud vnguentu Cupponatur cupetia collinita:& tuc 
,n Cupra dido vino dccodionis, aut in Colo illo vino 
fiigrOjquibus totu uulnus prius lauabatur infundant- 
ur, Tmo Cup vulnere aut peda vngueti antedidis po 
flatur: & tunc fic locus ligetur etc. Si autc vulneris pe 
hetratio ad interiora pedorisCeu incaffatio qefide eft, 
fuerit tibi dubia, vel occulta,nec cu tenta tua argetea, 
aut illiuCmodiraut cu tenta linita in oleo ro. calido, vc 
&pra dixi,nec£ cu alia re poterit tibi manifeCtari p tua 
Operationi, tunc oportet te coCyderarc in grauedine 
et toleratia virtutis infirmi,in aggrauatioe coftaru ex 
parte vulneris. Attide etia fi febf Cuperueniat, 8C deie 
appetitus, & vigiliaeCupflu3e,&inquictudo,cfre 
Volutio de latere in latus,8c aggrauatio &C difficultas i 
rcuolutione oculi:fi.n.nulIuhorum fignoru affuerit, 
flecmaior pars ipCoru,tuxic certe 
firmo:na fignu cCt q? natura coftans cfi: et fortis in 
fendedoCea morbo,hec timensl3efioneiIla,cuiniIcft 
itnpbffib/{e,p certo:inueniet.h.viaadiutacum pine 
dicum cu eius inftrumitis,qua curabit perfecte mor- 
fcum,uia SC modooccultis,actibiimpoffibilibusap-- 
parentibus:ea propter n5 eft necelCanu in tali caCu ut 
procedas nifi cum didis medicinis mundificatiuis, in 
c3rnatiuis, 8C coColidaduisin vulnere no penetrante, 
in penetrante tibi manifefto etc.Si ucro dida figna> 
Omnia apparuerint, autpro maioriparte, tuncoptk 
flie coCydera,fi infirmus fit debilis et incoCtans in 
tote, ac male appetens,&proftrati appetitus,ac male 
dormies, aut hmoi aliquod fignu apparuerit didoru 
fi«pra:tuc certeCcias ex his,uulnus efie mortale. Er tuc 
»bi no Cunt facienda nifi remedia coia 8c vCualia 
rUtn vulneru,fine alicuius molcCtiae illatione,nec vio 
kntiaaliq, quia p nihil Canitatireftituipot. Siautedu 
coCyderas de virtute et toleratia infirmi,inuenias for - 
& conftante, tunc conucniens eft,& cofulo,vt me 
faciat vulnus nouu in loco inferiori decliui in la 
l«re IspCo et vulnerato prius, verCus Cpina,elongatum 
JfiaCpina,tanquaaradicc 8C fundameto neruoru,Crn 
*Pngicudinc incefium ac rugatione coftarum inter.v. 
Sed quia diaphragma 
cotiguatione 8C alligantiacumCpina 
& coffis, vCq; ad tertia coftam & plus,6c illa etia refle 
fi fiat incaffatio cu raCorio a mcdicoimpcdit 
lfi Caniei, 8C fanguinis colledi Cupra ipm diaphragma. 
Propter hoc melius eft,vtperforatiocum raforiouel 
5afiatiofadaa mcdico,fiatiter.iirj.cofiam dC.v.dC no 
coCcquatur*Credudn»aIiqut medici no pe* 
netrafle cu raCorio Cuo dum faciurtt,dida 
ne,propter illud diaphragmadsimpedirnctuutdixf, 
cum no uideantCanguineueICanieexire:& ficin erro 
re incidunt, quia credunt no fore coCequutos cu raib 
riouldmuprofundicads incaffationis:Ced non ficeit, 
cfi: de refle 
xionc diaphragmatis ad coCtas illas. Sic ergo cu medi 
cus prudes, vt didi! errore non incurrar. Cado uulnc 
re ilio nouo, fi fluxus fanguinis n5 infeftec, quia tunc 
prius oportet illi intedere, Cubito ponatur in uulnerc 
reta ftuppeaautlincaloga, infufain oleo ro.calido Co 
lo,aut cum uitcllooui & croco modico mifto, quo-* 
uCcjCaniesincipietgcncrariin loco, etpremacur tenta 
bene ad profundu uulneris:et Cuperpon5tur uul 
tieri ftuppeaein code medicamineinfuCe,ufqr 
ad illud tcpus.Circa loeu uero ponatur dcfenfiuu ex» 
bo.ar.myrco,oleo ro.aceto 8C croco,autaliqii cu Cuc 
cis repcrcuffiuis myfto fi expediat: deinde ligetur lo-* 
Cus decctcr cufaCcialata, 8C aduertehic q? hora diffb-* 
lutioisuulncris,nopermittaturilludapertu,nec expi 
r,are,nifi tanto tpe q? Caniesgenita ibi exeat,et teta no<- 
ua imponatur, quia longa huius 8C cuiufcunc£ fimilis 
uulneris expiratio, flucit mukoticsifirmu ad defedu 
$C exhalatione Cpiricuu et caloris na 
turalis,ac aeris infueti mgreflum Cubitu.Quu uero Ca-- 
nies ia incipit apparere,8C a loco exire,tunc mundifi-* 
uulnusillud nouu 
totu cum uino dccodionis rcru Cupra didaru in piiti 
capitulo,cu clyfferi ut dixi:&l Cuper uulnere ponatur 
emplaftru mundificatiuum etia Cupra Ccriptu in pntt 
capituIo:deindefada mundificatione cofolidctur uc 
Cupra. Sed uulnusantiquu.poftqiiaiafeciffinouu,SC 
per ipm Canic mundificas,citiusqpotes mundifica,in. 
carna,8C. cpCoIidautfupra:nanouiuulneris mundifi 
catio excufac fuperi.us uulnus 8C antiquff ab o! mun< 
dificadone 8C periculo, nec natura eft a tot partibus 
mfeCtata, Diaeta uero eius fit a principio ufq; quo falte 
fecurus fueris de loci apoftemate, 8C ufq?quoIfirraus 
no fit ualdc debilis: fit fuccus hor.uel farri, cum lacte 
amyg.dul.etfeminu coium, aut illorum pdffana:auc 
panis lotus in aqua zucchan' pluries cum zuccharo dC 
lactefem.coium,autpanatacii eodem lacte, 
dio pullae paruae:aut fit ferculi! de Cpinachrjs,lactucis, 
boragine,trifolio, huiufmodi generis cu 
lacte amygda.ct Ce.comunium:potus uero fit ad 
illud tcpus,aqua decoctionis hyffbpi 8C 
iubaru paffli.& cap.uen.ac uiolarum.‘aut aqua deco>- 
edonis granatoru: aut aqua decoctionis hord.liquirt 
ti3e,ficuu,pefrofelini radfcum,d: foeniculi,&: capillo, 
uen.&ifta melior eftalrjs,magisapcridua& 
fiua. Quu ergoiam incipitlaniescopiofe ac potenter 
emitti ,ac locus mudificari,ac forte infirmus 
ri,tunc ei dentur carnes pulIoru,h3edorum,uelhuiuf 
modi laudabiles, dC leues, ac illaru brodia condita cu 
uitello ouoru,autfola, aut cum panein eis 
to: & utatur fuper Cuis cibis huiufmodi puluerearo- 
rnadco.Re.cinnamomi,unc.rj.cardamomi,macis,ga 
riophyl.gaIangae,ana,unc.i.croci,drac.ij.puIuenzen 
cur dC cribellentur bene, & cius fit ufus ut dixi. Vmu 
edam pro tunc bibat album clarum SC aromaticum 
lym phatum cu aliqua aqua decocdonu antedictaru, 
calida in hyeme,&: frigida in aefiate. Quum autem 
infirmus incipit iam roborari, 8C Caniesexiccari,tunc 
gydader ei cibana.grofliora, ut carnes caftrad» chirvrg rar cv l ie l m i 
fupra pluries data. Qua Pgitta feti cifltclfo aut-afit» 
ftrumento extracftis,fiue vulnus fuerit penetrans 
no,fiue penetratio fuerit manifefta,fiueno, procede 
fur in cura direfte vtdixi in precedenti capitulo.fta' 
tim, dC ratione vifitatiois lateris inter cofta&coftan* 
fn partcinferiori,& dediui,&ratione mundificaticij» 
noui viceris dC vcteris,& ratione incarnationis dC co 
folidationisipforum cito dC tarde,& rationedi£t£,ac 
olum aliorum ratione breuiter. Et fi in ifto cafu nuf* 
fuerit laefa,tuc in eius cura procedas, v t didu m eft >ri 
capitulo de vulnere colli, cum rebus confortantibus 
nuca.Obferuaetiam femper in ifto cafu,& in cafibuS 
capituli fuperioris, regulas dephtebotomiaaut vcco 
fatione,fecundu q? tibi videbitur de fortitudine ac dc 
bilirate virtutisinfirmi,autdc multitudincetpaucitj* 
te exitus a vulnere penetrante vel no penctrante.N° 
omittas ventris etiam largitate naturale vel 
dida fupra,quauis alia nunc dida dimitteres,quia VJ* 
tris largitas iecurius fieri poteft, qua 
vcntrislargitas talis no permittit 
loco generari:& ficin cura procede.Sed aducrte,q? ‘j 
vulnera huius loci dC dida in prcccden ti capitulo,no 
bene mundificarcnturetcxiccareturafanie& fupet'. 
fluitate alia, vt medico vidcbituriddeberefieri,&,rt 
fato et tanto tpe:nccincarnetur,pucrationabiIiter dc 
berentmearnari,q» illud ia fignu eftcouerfionisipfo' 
rum ad fiftula aut ad aliam maladiTpofitionem, qu# 
ipforum impediet cofolidatione. Quu ergo medicus 
ppcderit,tuncfubito fuccurrereiftorucura,reducaC 
adcapFm de fiftula in coi,'vel de apate penetrante 
coftis,Iib.primo,8£ ibi curSinucnietdiffufe» 
Deuulnerc penetrante uclnofijiorc ftomachi,cum cnfe, 
uelfugittaetc. Cap. XI IU* 
SI aure locus ifte vulneretur, quocunq modo 8C 
inftrumento,poftqua vulnus no 
non caditaliqcP dubium, nifiper medici errores, qul 
permitteret illud apoftemari, vel aliter peiorariinfir/ 
rtru fuper fe ipfo. Extrahatur ergo fagitta vel aliud i*1 
firumentum quodeunqj fueritfubito,quiade leu»c* 
trahi poteft, cu ofle carear ifte locus, obferuatis tn rc' 
gulis exrradiSisfupradidis. Quaextrada fubitoi^1 
picatur locus cu tenta,vel tentis ftuppeis aut lineis dc 
Centibusjinuolutis in oleo rof.uitello oui,& croco c* 
Iidis,prima vifitationc vfq ad duos dies vel circa,do 
nec laniari incipiat locus. & hoc nifi fluxus fanguirl,s 
impediat,quia fubito ei intende vt fupra dixi:dein<J 
fac vt dixi nunc. Circa locum vero ponatur cofart* 
tiuum di defenfiuu ex bol.arme.oleo rof.myrto,ac 
to di croco miftis,uel forte cu fucco folarhri,femp£,r' 
ui. portulacae, plantaginis, rofaru, autiftorum aql,,s’ 
fi fucci haberi non pollent. Super toto vero vulncl_ 
ponatur faldellae ftuppeae, infulae prius in uino v 
ftyptico,& exprcirae,deindcinuolutaein dido rr\c 1 
camine de uitello oui, oleo rofa. di croco:aut forte 1 
Hucdido defenfiuo,deindcligalocum 
ftea intra 8c fupra uulnus ponas mundificatiuum 3 
qcfde didis in aifjs capitulis ufque ad tempus ,nC^r 
tionis SC confolidationis: deindeincarna di conio 
da ut prius. Si autem tale uulnus non penetrans, fi* . 
rit longum, lacum di amplum, ita quod condud1? g, 
dc futura indigeat:tunc coducas partes eius adindi 
decenter,et dimitte extremu uulnerisdecliucapcr ’ 
magis apertuutfcnkspipm fluat di expurgetur,, 
tiitulfarierfsannualis, 8c hoiufmodi, coditasdiuerfi-' 
mode,vt in teftula,aut cu faporibus diuerfis,cu 
uere aromatico,dido.‘& l altatura quadoq capones, 
gallinas,phafianos,perdices,coturniccs,aues nemori 
nas dC arboreas comedat: vino vtaturlym" 
phatocuaqcoi codazuccharata,autaq alicuius de 
didis decodionibus.Si autc timeres de febre,tunc ad 
de dC diminue in potu SC cibo fecundu fc.intenfione? 
dC remiflione.*na fi fe.augeretur,redi ad prima fubtile 
di$ta.Si autc carnes comedere nollet quia foretcorru 
priappetitus autaliacaufa,earulococomedatpifces 
magis laudabiles, vt lucios faliros per vna dic,Si non 
plus,uel altatos in prima die dum capiuntur,autinali 
qua vnduofitatefrixos,& cum aliquo faporc,vcI p{ 
fcesparuospctrofoscoditos cumfpedebus aromati 
cis, agrefto, vino granat. vua palta, amygdalis bene’ 
piftatis, modico aceto dc zuccharo, di cu aliqbus her 
bis odoriferis,ut maiorana,petrofelino,trifolio,focnf 
culo,bafilicone, rofmarino,faIuia,ferpyIlo,& huiuP 
modi odorifcris:vtatur £ fuo ferculo, rifo,farre,aut’ 
panata,coditiscumIadeamygdalaru,& fcm.com et 
fcuccharocopiofo:autaliqn utatur herbis fupradidis 
velfpinachiis,boragine,fceniculo,pctrofelino,tnfo> 
lio huiufmodi coditisculadeantedido dC zuf cha 
jro tdC breuiter haec fir eius vira. Fadaergo vulneris 
mundificatione dC di minuta fanie, qcf tibi apparebit 
per paucitate eius:quaeexibithora mutationis, tuc Io 
cusincarnctur etcofolidetur cum medicinisfatis noc- 
tis. Etattendehic diligeter vnuobfcruandum, cp du 
huius vulneris,dC 
tendis,incipe diminuere tenta fecundu longum et 
cundu latum: dC fic oi die cotinua donec vulnus fue>* 
ritincarnatu:deindecofolida vt dixi: na talis tentae di 
minutioccditutficdicanaturc,nei carnis generatio 
ne dC augmetoimpediatur. Siaute hoc vulnuspcne> 
transcofolidarino polfct, autad fiftulam conuertcrc 
tur,in fequcticapituIonarrabimus,qualiterin hoc co 
tra conucrfione eius ad fiftula, vel ad alia difpofitiO" 
tie,quaeimpediatconfolidationc,teregeredebeas» 
Dc uulnere penetrate, ucl non, in dorfozr fpina, cum en [e 
uelfugittaetc. Cap♦ XIII. 
MAgis timorofafunt vulnera dorfi dC fpinae, § 
thorads,& partisanterioris,etmaximcfifint 
penetrantia:nafpiritualia mcbra,cum dorfo dC parte 
pofteriori alligata funt forti ligatione. Vnde ex parua 
penetratione ad interiora poliunt tales alligationesl? 
di,necelfariaead vita:ita q?ipfarum ligationum laefio 
nesetiaafferant laefionc membrisalrjsibi exiftetibus. 
Et cum ligationu talium et mebrorum illoru 
potius dC facilius polllnt contingere ex vulnere dorfi 
ct fpine penetrate,qua ex vulnere partis anterioris,*** 
patetddeo manifeftu cft q> vulnera dorfi magis timo 
rofafunt:& cum hoc etiam nuca laedi poteft cum fpk 
na,cuius laefio no eft mala propter fe tantu, fed etiani 
propter mebra alia, ad quae mittit ncruos motiuos dC 
fenfibilcs, fecundu aliquorum fnlam:fed hoc omitto 
difeutiendu in pnti.Sed ex vulnere anteriori illud no 
magis timorofafunt vulne 
rapofteriora dorfi et fpinae,q calli,aut anteriora.Si er 
go vulnera dorfi fa<fta linteum fagitta,aut cultello et 
fimilibuSjfiue talia fuerint penetrantia,fiue non,tunc 
oportet vtleuiter acfuauitcr cum priuatione doloris 
iuxta poflibiie ipfafagitta extrahatur fecundu regula L’ I B E k S E C V N b V S 
per futura veropGnaturpuImscoferuatiuus pluries 
circa vulnus poatur defcnfiuueda diAum. 
Jn ore et fupra os vulneris uero ponatur aliqcfdc mu 
dificatiuis di Ais in capfo de vulnere! caffb, et incarne 
lur deinde incarnatiuo ibide di Aorno omittendo ho 
cofolidationis lotione uulneris cu m uino deco Aio 
*fis gallaru,nucucyprefli,corticugranatoruethrnor: 
cii vino ftyptico folo calidordephlebotomia 
fcanficadoe,etuctrislargitate naturali uel artificia 
•fiet dc cibo erpotu,fac direAc vtfupra.Si ut 
r° vulnus tale vfq ad fijbftanda ftomachi penetrauc 
•“it,primo extrahe fagitta,aut alia rem,fuauiterfecun' 
du fupra aflfignatas regulas in capfo de vulnere in ca- 
pitectc. QuacxtraAapcedein cura vtfupradoAus 
es cu mollificaduo 8C doloris fedaduo ex vitello oui, 
°leo ro. 8C croco calidis a Au in vulnere toto 8C fuper 
*°* Circa illud vero cum defenfiuo ex bo.ar. myrto 
°leoro.aceto,ctcroco,forte hisaddcdoaliq ftypdca 
Aromatica, vtfpicajmaftfchejquinatu Sublatas bilan 
5jas, vfq ad doloris fedadone,aut faniei generatione. 
*-teide cu mundificaduo incarnatiuo 8C cofolidaduo 
l'ods,pccdcfecundu modum in procedenti capfo da 
*Um.Sedaduertc vt nullo ponere intra 
V°c vulnus tenta, q penetret vfq ad os ftomachi, 8C 
fd intret ac eius fubftanda; fed tantum o pone tenta Ite 
n»ta mundificaduo, penetrante ad fuperficie uul 
ftomachi8C no 
|on'sintcnfione, vel forte fyncopim propter magna 
*pfiusorisfcnfibilitatc,quiaedaobeius fubftandam 
no cogrcgatfuperfluitares nccfaniem multS 
tora tua intendo fitin huius vulneris 
autficfimofor 
folu poft. vi.aur. vq.qa non indiges forti vel longa 
«nundiffcadoe.Na ex cita incarnadoe tali, natura tilc 
incipitlocuneruofum coglurinare mediare porofar 
coide 8>C ligameto:& ifto mo traActur uuluus fi cura 
tionc recipere pot.Bibatifteialtc dum iaincarnadoni 
intendis, aqua dcco Aionis thuris, maftiches, dragad, 
8C myrrhae,fipot;aut vinum nigru ftypticu 
non aha, bene lymphatum,calidam 
hyeme, 8C frigida in aeftate. Ifte.n.potus incarnaduuS 
bene cofortaduusoris ftomachi.Sed no 
Jnr fibi vinu, coftante virtute SC alrjs no diiTendend-» 
kus,nifipoft.vi.aut.vrfidie,& fe.no exiftcnte.Aduer 
tectia,q? fi poftcxtraAione fagfttse vel alterius 
tr3nds,dcftomaGho,eicceritpadensranguinccufpu> 
vomitu, certe fignum cft penetrationis vfq; ad 
ftom.& tunciudica uulnus 
affinitate cius cu cerebro, vt fatur ex anatomiai ] 
& ex hoc timendu eft de fpafmo ex dolore ibi accidc 
f nerueafubftadam dura huius loci, quae 
eda propter ftomachi of, 
qcPdeftrmtur,toticorpori neccffariu,finequo 
ftare non poreit vita. Si aut£ non venerit vulnus 
ad mediu oris ftom. vel no pcnctrauerit vfq ad 
JJVnnfecaipfius oris, quodfcies, quia per fputu cum 
*afiua no emittet fanguine,neccum vomitu,tunccer 
niinoris periculfictlcuioris curae cxiftit.Curetur cr 
vt diAum eft dc vulnere penetrante fupra:euite>* 
lUrqfemper nctentatagatosftom.fmono penetret 
nifi carne 8C pellem fuper ore ftom.vfq adipm 
aliquo modo illud no illius caufamfc 
ncarnetur pro poiTe hic locus uelocius qua poffit,qa 
Aelius ac veilius eft;& caufam fiuiufmodi dixi fupra 
in capitulo. Ad qaOru confirmatione cxcm*- 
piare narrabo cafum vnum dc huiufmod/ vulnere. 
Vidi qucndahomine pedcmontanum vulneratum 
illo loco cum fagitta magna penetrate ad pofteriora, 
qui vtmihipluresretulerunr, folius viniablut/oneaf 
fidua curatusfuir,&poft diu vixir.Scdego cum non 
curaufi fcd crcdibileeft,necnegandum, ftantein vita 
regiminerationali. 
Dc uulncrcin uentre ajiomdeho inferius %ct cum uulncre 
, intejiinorumete. Cap. XV. » 
CVra vulnerum iftoru locorum fi no fuerintpc 
netranda, no variatur a cura vulncrisno pene 
tratis capituli fupcrioris,Si aute penetrans fuerit cii ia 
gitta vel alio inftrumeto„p tuo poiTe extrahe ea fi vf- 
derisipfam,obferuadsregulis vtin capitulo dcuulne 
rcin capiterquafi' no uideris nccinuenirepoffis,dimic 
te ea, nccplusinfeftes!nfirmum,quiain talibus fagit> 
tisabfeonfis, quae inueniri no pofflmtrfi homo uiuus 
remancat,naturaopcratur per tempus mirabilitcr,8£ 
eas reducit ad aliqcf organu corporis extrinfecus ma 
nifeftum autemun Aoriifiita q? de leui extrahi 
imo quadoc£perreexit,utuidiplurics meo teporem 
-Conueniteda cofyderareintali uulnere, utrum zir* 
bus,fcu reticula, automcntu,quodide cffiautinteftiV 
numfeuparshcpatis,uclfplcnisperipm uulnusexi> 
-ucrit:& fi zirbus per inde exiuerit, debes cofydcrare, 
andenigratu fit aliquid cius, uelno. Si fit boni colo-' 
ris nodenigratus,fubitoreducipfum ad interiora:fi 
uulnus cftfatis latum 8C reduAioniTufficicns. Poftea, 
fuelocu,cum acu tua dccenti,et filo fericino,ucl lineo 
duplicato &inccrato:ut dixi! capitulodcuulnerein 
collo 8C fiphac cu acu interius, 
dC pelle exteriore fordtcr,cr fccundu parte magnam, 
ncpoftconfolidationc pellis exterioris 8C carnofitaj- 
tis exiftcnds fup fiphac,fiat eius fiphac ruptura, 8C 
pareatinypceflTu teporis eminetia in loco illo, eo qui* 
partes fiphac incite prius tepore futurae no fuerint car- 
ptae 8>C coduAaein futura, 8C fic no annexaeadinuicc. 
Si a medico bonaeintelligenciae 8C ingenij non fuerint 
codu Ac a principio 3C per futura alligatae, nec in futii 
ru poterunt deccteradiungi, nifiprimu uulnus cum 
raforio Inouetur:& partes illae fiphac folutae,cu fututu- 
ra coducantur fimul cum partibus carnis dC pellis exi 
ftentiu fupra fiphac ut dixi.Si uero tale uulnus no fuc 
-rit diffidens reduAionizirbfiob fui paruitate,autziD- 
bi notabile quantitate maiorem uulnere,uclalia 
/a,tuncfuauitcr dilatailludcumraforioidcindereda 
cas zirbu SC fuelocum utfupra dixi: deinde procede 
utinalrjsuulneribus diAumeft:ctdcfanguinis coftrl 
Aioefi expediat fubito prouide ut fciuiftiia fupra. Bc 
de mollificatione SC doloris fedadoccumuitello oui 
oleo ro. 8C huiufmodficu tentis, 8C fuper uulnus cum. 
faldellis ftuppeisinco inuolutis ufqadtrcsuel qnq 
dies:donecfanicsincipiat:deindeuero mundificctursy 
incarnctur 8C cofolidctur utfupra:aut cum decoAio 
nibus, autcuemplaftris SC unguentis mundificadurs 
incarnatiuis et cbfolidatiuis. Aducrtas tamen q? futur 
ra huius loci duobus modis fieri pot:primo,ut partes 
fiphac diftantes 8C folutae, una acppriaSC 
jnil aliud capiendo, coducantur. poftea partes carnifc 
exterioris 8C pellis cum alia futura firmiter conducan 
tur pun Ais fufficicntibus. Secudo uero, ut unica fur 
turapartes pellis exterioris QC carnis fuper fiphac di C H I R V R G I R G V L f E h M I 
.fpfum fiphacintcnuscoprehedaturcufutura, &ifta 
futura eft magis durabilis, 6C minoris doloris, ac apta 
lionis 8C coiunAionis,qua prima. Sed in prima eft mi 
nor deceptio de bona fiphac coniuntftione* Attende 
eda qp omnes futur£ debent fieri cum filo fericino,ucI 
lineo,incerads,ne cito putrefiat.Si vero zirbus 
uit,putrefa<ftus 8C denigratus fir,fubito kide &C remo 
uc illud nigrum,6C corruptu,& cauteriza partem zir 
bi fanam a qua corruptum feparatum fuit, cum ferro 
ignito, aut auro,fuauiter, vr orificia venam zirbf 
manenda beneficio cauterrj obturentur, 
guisfluat:deindecoducasleuiterzirbum interiusPm 
aliquem modoru dieftorum, 8C procedas in cura dire 
<fte utfupra dixi,Si vero exiueritinteftinu aliquod,et 
non fuerit vulneratu,tunc fubito reduc ipfum ad In" 
tcriorajdeindecum futura 8C modis alfjs narratis pro 
cedevt dixi de exitu zirbi* Si aute reducere non po-' 
tesinteftinum propter vulneris paruitate,autinteftk 
ni inflatura ob ventofitatemiain eorcclufam 
ris exterioris infrigidatione, vel alia caufa: tunc proce 
de modis duobus,primo calefac aut mollifica cum fo 
mentadone calida,8C embrochadonefaftraipfiintcfti 
no cu fpongia, cum aqua dcco<fdois chamomihfcm» 
-tegri: 8C pofthac fomentatione 6C embrochadonem 
vngas ea cum oleo chamomihancthi,ctlilioru alb. 8C 
tunctetaipfareducere,autprimavifitatioc,autpoft» 
Secundo fi per hanc via non poteris ea reducere 
plia vulnus illud cum raforio tuo prudenter 8c fuaut 
ter,ct tunc illa reducas, vt dixi de zirbo:deinde fue Io 
cum,& cofirmafutura cum puluerepluries dido fu-' 
pra 6C co 
folidautfupra-Si uero Iteftinaq cxiuerintfuerintuul 
nerata, tucinfallibiliteriudica illud vulnus fore mor 
tale vt plurimu:fed tn ab eoru cura rationabili no eft 
defiftcdu. Si ergo fuerint ex trafucrfoincifa totaliter, 
tuc ex neceflitate,tale vulnus erit mortale, 8>C Icurabi 
de.Si vero incifa fuerint per logu, aut ex trafuerfo f m 
ptem tunc audader fuccurras,et partes coducas cum 
futura, fecundu modum quo fuut pclliparfj, quia hic 
modus vdlior eft,cum propter fili 8C pundorii 
tmuitate,futura magis duret, et durabilitasfucurf diu 
mulcu vtilis eft ifto cafu, cu natura logius habent fpa 
ciuin generadoneligamend pardu huius loci,VtiliO'* 
re,tum etia propter curfum ftcrcoris 8C fuperfluitatu 
per inteftina:fuper futura vero fubito puluerizapuh' 
uere fubdliifimu conferuaduum talem JRe.dra 
gathi,maftiches, gumi arab-fan.drac,thuris, mumk, 
ana vnc.i.SedantequafupponasiftupuIucre,fomen 
ta,&: calefac inteftina,et loeu vulneris totum cuaqua 
dccodionis cu vino folo nigro,odori- 
fero, calido, Sdlaua beneipfa, 6c loeu vulneris totu; 
deinde pano calido ea exiccapro pofle;deinde puluc 
riza fuper futura in maxima quadtatepulucrisantedi 
di.* & deinde reducatur inteftina ad interiora 8C ad Io 
cum fiiftauiarcduci no poflent dilatetur 
vulnus mirach vtfupra dixi,& tuncreducatur:etdc 
in futura fyphac,8C pellis 8C carnis ex- 
terioris vt fupra dixi: 8C no audiatur fermo dicendu 
intus inteftinu ante futuram debere poni canula fam 
bucina vel hmor, dC fuper ea fui inteftinu vulneratu, 
co q> falfus 8C erroneus eft:quia cu inteftina fint mul- 
tae tortuofitadSjCthmoicanainflexibilis fit,no poflet 
natura illud carnofum ligneu expelleret fieper cur 
fum natur ac ad exitum fuperfluitatu & fecis j 
ret dolore,&forteexindeaparcturinteftinum,& y 
ret vulnus mortale,qcf poterat cflefanabile. Sed fi dc 
berec ibi poni aliquid, melius cflet ponere aliqua 
tem inteftini alicuius aialisthoc.n.cfletapphVabile, 
, magis naturae obediens,vt patet.Sed neutru mihi p‘a 
cet,nec eft vtile pro certo.Et ad maiore confirmatio' 
, ne noftrae operationis,ponemus exemplu,nobis oC' 
curfum: curaui enim quenda milite Papien.nolel0* 
.deBredelIa,qui' cu cultello feipfum vulnerauit in vc 
tre, 8c intcftinaexiuerunt vulnerata fecundu longi1» 
ct!atum:fubito vocatus fuit magifter Odobonus oe 
Papia ibi medicus, qui ftatim his vifis dixit, mortuu? 
cftrfed pur voluit reducere inteftina 8C no potuit, 
ia inflata erant ob alteradoneacrisinfucd, 8C vulnus 
Ventriscratftriduttuncipfe magifter Oftobonus 
Cu amicis infirmi ad me venit in palatio comunis v 
era pro tunc,rogas me vt vifitare hunc 
fic feci:que quum vidi,multum timuiin 
fubito feci portare vinu calidum, quia no erat tcpu 
aliam lotione expedandi,didam fupra in prefenti 
pitulot cum ifto vino calido fometaui beneintc 
naideinde ablui ea,& continuo 
hocnoceflabamalodonet ftatim fada lotione, 
duxi, & fui partes inteftinorum cu futura pellipariO' 
rum,& fuper ca pofui pulucre fupra didum fecund 
bonam quantitate:8C ftatim puluisadh$fit& confir, 
da funt labia uulneruminteftinorut quia no pOcU! 
ca reducere interius ad loeu fuum,dilataui uulnus tf1 
rach decenter cum raforio,et ftatim eareduxfipoftt3 
coduxi 8C fui partes fiphac 8C carnis SC pellis exteriO' 
risfimul unicafuturafecundu modum fupra didtf» 
Deinde ipceffi pro illa prima uifitadoeinuulncriso 
fleio qcfdimifi apertu,cum uitello oui,oleo ro.& 
co modico, dC fuper toto uulncret cum defenfifi 
cxbol.ar.oleorofmyrto, rofis; 8C\ abrufea, 8C 
chc,& aceto 8C croco modico,& dimifieu,p 
inde cotinuaui I cura cum dido magiftro Odob*”1 
mundificando dC cofolidando,ut fupra tibi 
ueritate ipfe patiens logo tpe uixit poft,ct habuit u* 
reae filios Er attende, q? fi hora fuidonis,& dilatat’*? 
nis uulneris mirach, fanguinis fluxusinfeftaret.* 
fuidone ,p prima uiifradoc. Si lotis bene intefUn** 
uino calido nigro cfi-fanguirus cdftri#’1^ 
fatis notis: deinde redi ad modu nunc didu.Siued^ 
uulnerehuius loci exiuerit hepar fim par te,et efletu 
neratu in fubftadaintrinfcca 8C fpiifitudine eius,t*r, 
no recipet cura :fed fi circa aliquas minutas ac inh- 
ies eius partes foret fadum uulnus aIiqcTparuu,p°* 
bene patias tunc liberarfiin primo autc cafu no 
fluxu fupfluu fanguinisfequete tale # 
propter ncceffitate fuae operationis,&,ppter 
pter totu corpus. Scatim ergoquu apparet hepar 
fplen,intromittaturfubito,quiauulneraiftanoin 
gent operadoe manuali, nifi redudionc ad loeu ' 
dC pofteafiatfutura fiphac 8C carnis 8c pellis ex&J* % 
ru fimul,futura unica ut dixirita q? uulncra iftota n 
brorum dimittantur naturae,8C fic mortalia iudif 
tur. Et quu futura feceris fuperpoe ei pulucre 
tiuu fupra didu!et circa uulnus,defenfiuu ParItfr fUr 
pra in pnri capitulo didut fup uulncre toto p°3 
leuiter mundificaduum ctincarnaduum empb 
Re.thur^s,vncJ.maft^ches,fan.drac♦mum^c,a,,3 j 
ij*mellis ro,co, vae, J,terehiiUot9e, dra.rj.fa»hor*fl L TBER‘SB CV NDVS 
cmplaflrum, quo vtere 
Vtfupra. Pofl haec vero ponantur incarnatiua fola 8C 
pura q fupra dixi. Diaeta vero cius in cibo 8C potu fit 
dire Ac, quae di Aa eft fupra de vulnere inteftinoru,3C 
specialiter in cibis fuis coqtur tus,maftiches,gu.arab. 
pro potu vtaturaquadecoAionisdiAarft 
rerum:&T no bibat vinum nifi diflentientibus virtu- 
vel alrjs huiufmodi:de ventris largitate, fiat etia vt 
Supra dixi: & de fanguinis diuerfionequomodolibct 
Si tibi videbitur ncceflarium.Siautcotingeretfangiri 
•lem vel fanie remanere inter fiphac 8C inteftina, quae 
nb poffunt mundificari propter futura, non cures de 
hoc,quia natura aut refoluetillu, vt facit i multis apo. 
ftematibus, aut ducet eu ad loca inguinum, 6>C ibi fiet 
<)uaeda apoftematiorcircaquaprimoproccde cii ma 
turatiuis, deinde cum incifione, &C alrjs ncceflarrjs di- 
libro primo deapoftematibus:& fi natura altero 
dedi Ais modis procedere no poffet, fignum elimor 
tis,& fortiflimaeiaefiomspoteds natura et eius opera- 
tione deftruere,praeter q> medicus qd poffitfuaope- 
rtione proficere:’8>C attede cp in ifto cafu largitas ven 
tds corinuo eft neceffaria, aut cu clyfteri coi lenitiuo, 
3ut cum fuppofitorio de felle aliquo fale,& melie,uel 
8C molli no mordicantefimo renuantur fup 
pofitoria defalgemaautalio pugitiuo, vtfaponc, co 
cuphorbio,et huiufmodi. 
E e uulnere in femore cr inguine, cum enfe uel fa* 
gitta ere. Cap. XVI. 
COnfyderadu eft optime in omni uulnere huius 
Ioci,fiue fiat cum fagitta, fiue cu alia re. Si ergo 
hateumfagitta,tuncobferuatis regulismollificatio- 
nis loci, fagictae,& totius vulneris prius cum oleo ro. 
pinpaiedin.gallinae 3C croco, 8>C dilatationis vulneris 
cum raforio, fi expediat, extrahatur fagitta fuauiter 
Vtdixi in alrjs capitulis, deinde in fluxu fanguinis, fi 
tetnfeftetin prima vifitatione,proccde vfq;adfcque 
tem diem. Si vero non adfit fluxus procede cum 
*nundificatiuo,& doloris fedatiuo pluries diAo ex ui 
lello oui,oleo ro.ct croco modico, ad.irj. vel iirj. 
dies, donec fanies fieri indpiet:deinde mundifica,in- 
8C cofolida vtalias.dixfcphlcbotometur infir- 
mus fi fuerit nccefle, fecundu exigentia virtutis eius, 
exitus fanguinis de vulnere multi aut pauci. Ven- 
tris largitate vtatur naturali, vel artificiali omni die fe 
tundu ciborum affumptorum quatitatefimo vtfem 
Perin fuperfluitaterefidui aliquid expellatur. Diaeta 
infirmi fit ordinata, tedens ad frigiditate, faltem vfqp 
fecuritatem ab apoftemateloci:et potus cum cibo ; 
fit vt in capitulo de vulnere i caflb,&: jn dor 
fo & fpina,in ftomacho &Iteftinis ctc. Aduerte tame 
Sb duo principaliter in ifto cafu attedenda funt dilige 
*fr:vnum eft, vtru uefiea fit laefa,an no: Aliud utrum 
fiphac fuftinens inteftina defeendant ad burfam tcfti- 
<ulorum,fit fraAum,aut non:na fi inguina,aut uirga 
tefticuloru burfa fuerint vulnerata,aut aliqua alia 
ibi adiacentia, tunc cofydera vtrum vulnera 
taliaindigeant coduAura partium, an no: 8>C fi fic, tuo 
to partes fecundu regulas tibi affignatas in ca- 
pitulo de vulnere in collo & gula,& in alrjs.Siautem 
cura locum 6>C vulnus, mollificando,dolore 
fidando,mundificandoincarnando '3C cofolidando, 
fupra diximus. Si aute veficalaefa SC vulnerata fuc 
*itj quod fcies per exitu vrinae a vulnere,tunc infalli- 
bilicerdicas vulnus morta!e,tum pi*opth*ncru6fita-f 
te vefice 8C per cofcqUens diffiAIem incarnationem, 
tum propter continua vrinae reddendam in ipfa cor- 
rodentis fubflantia veficae, 8c per cofequensadden- 
tis in dilatatione vulneris* Ex quibus omnibus no re> 
cipit vefica folutaconfolidationcm vtdixi. Sedlicec 
iftud diAum fitfdentiale 8C rationabile,tamen no eft: 
defiftendumaboperatiocrationabiIi:omniergo tuo 
ingenio fubito a prindpio,intcnde incarnationi vul- 
neris vefice,& i defenfiuo circa vulnus,ne locus apo 
ftemetur: vfusfum meo tepore hoc incarnatiuo fup 
uulnereifto,Re.mel.ro.co.Iib. j. thuris, maftiches,dra 
ga n ti, gu.arab. m u miae, m yr r hae,an a drac. tj. miTce 8C 
vtere vtdixi in modum emplaftri fuper uulnere,aut 
forte intus etia cum ftuello.Et attende ut nullo modb 
aliquo tepore nec in tali vulnere necfupraipfum po 
nas oleum aliquod, quia generis fit, impe 
dit vefica vulneratam, ne pofiit cofohdari, quocucg 
tepore ponatur talcoleumdncarnetur ergo cum di- 
Ao medicamine,cirius qua pofliibile fit,et cofolidetur 
fi fuerit poffibile, vtiafciuifti. Si autefiphac contines 
inteftina uulneratum fuerit & folutu quod manifefte, 
fcies per defccfum inteftiniinferius, autad burfam te 
fticulorum autad extra,fuperofle femoris,aut paulu 
lum infra, tuncconareipfum fiphac vulneratum ma 
nibustuis bene SC decenter coducere 8C fuere partes 
cius ad inuicc firmiter fecundu modum di Aum in ca 
pitulo de vulnere in teftinorum,et fuper futura pone 
repuluereconfcruatiuum ibide diAum.Et in vulne- 
re exteriori carnis 8C pellis,et fuper toto vulnere etia, 
incarnatiuum fupra di Aum rdelde procede direAc in 
totahuiufmodi cura vulneris, vt doAus fuifti fupra;. 
Sed aliquo tempore no prefumas,nec aliquo cafu.po 
nere oleum in tali vulnere vt dixi, fed cito incarna 8C 
cofolida per uiaiam di Aa:ftude tamen femper facere 
infirmu habere ventre largu quiaualde utile 
ta cius fit fimilis antedi Aae i cibo 8>C potu,fed toto pof 
feabftineatapotu nimiotet potus eius fit temperatus 
ftypticusiuxtapoflibile, 8>C cum rebus confolidanti- 
bus coditus ut dixi.f.in capitulo de uulnere in inteftfir 
nis,& alrjs procedentibus fuffidenter ibi lege ete* 
Ec uulnere anchee}cumenfc,uel fagitta ctc. Ca. XV II. 
QVum cotingitlocafciaeuulnerari, no fu ntta 
lia uulnera timorofa, nifi per magnitudinem 
mcbri,& ciusneruofitate,& eius ligaturxl$f 
fione,cx qua fequitur in fine curatiois claudicatio, ut 
pluries dixi. Si ergo fagittauulnerans tale locum, in- 
trauerit os fcif,aut anchae,tunc cum folerti ingenio et 
fubtili inueftigatione tua, cum mollificatione loci c$ 
oleorof.pinguedine gallinae 8C croco modico mifti? 
8C calidis,etcum dilatationeuulnerisin pelle et carne 
fufficienticum raforio, 8>C fagitta extrahe.‘quacxtra- 
Aa mododiAoin capitulo de uulnere in capite, tunc 
imple uulnus totum cuftuellisinfufisl oleoro.& cro 
co,calidis, pro primauifitatioe ufej; ad.irj.dies, quum 
fanies incipiat generari, nifi fanguinis fluxu infefleri? 
hora diIatationisetextraAiois,qafubitoilIi intedeu? 
alias dixi; 8C circa loeu ungas copiofe cubol.ar.oleq 
ro.acero,fuccofolathri,fuc.plantaginis,fu.femperut 
uae, 8C huiufmodi miftis cum modseo croco:&fupef 
uulnere roro,pone mcdicameiftud diAum quodpq 
nebas in uul nere,de uitello oui, oleo ro. et croco,mi- 
ftis 8C calidis, dC hoc ufque ad tempus antediAum.fi 
337 C H I R V R G I M € V IIBUU 
ratio per natura et artem mcdidnaIe,utdiTputat5 fu,t 
fuprain capitulo de vulnere in adiutorio de hac itiatc 
ria:poftcafuas partes carnis 8C pellis fuper ncruo ext' 
ftentiu, folutas, nifi ,p tuc fanguinis fluxus imped«ar» 
cuiprimo intendas c um reftridiuis eius,no fuendo nj 
hil,didisin capitulo de vulnere in collo SC gula, 
mitte i?clocum ligatu vfq; ad fequente diem vel pluS 
donec fis fecurus de cius coftridione.Deinde difTolo* 
fuauiter S>C redi ad futura f m regulas capi' 
tiilide vulnere in collo, futuraefuperponendopulu* 
re coferuatiuu pluries di Au: 8C defcnfiuum circa vul 
nusdidu in procedenti capitulo. 8C in vulneris oriri- 
eio quod dimififti apertum, vitellum oui cu oleo.ro» 
6C croco modico, vfcp ad.ip.dies vel circadonecinc* 
piatfaniesgenerari.Deindemundificctur,incarnctur 
8C cofolidetur locus vt fduifti.Si autc tale vulnus 
ritftridum etprofundu,feu ftriduct non profundu* 
8C a tali vulnere fanguis vitra debitu fluat,fubito con 
ftringeeupropofle vtfupradixi, & dimitte loculi' 
gatum ufq; ad fequente die uel plus fecundu q? tibi ui 
debitur fore coftridum : 8C loeu circauulnus fempcr 
defende cu defenfluo pluries dido,ne apoftemetur. 
Etaduertc diligenter propter dida 6>C diceda,vt nu;' 
lomodo in aliquo mebro neruofo,in nm'1 
uel alio cafu,pr$dpue fi mebrum neruofum fuerit nO 
dofum,fluc in eo fle profundu uulnus, uel no, pone' 
re tenta longa penetrante ad profundum uulncris,a» 
neruum fagere ualenterfed ea ponas in orificio fupcr 
flciali uulneris,neclaudatur,quia extadu nerui ptcfl 
ta,ac nerui fricatione quam faceret per 
propter notabile fenfibilitate ac natura eius debile*11» 
fieret dolor grandis in Ioco:ct tunc currerent humO' 
res fuperflui ad locum,&apoftemarctur,&fequerc/' 
tur fe.fortafle 8C fpafmus, 8C quadoq; mors. Ponatur 
ergo loco tente ufqad profundu uulncris oleum 
caliducum modico croco:olcu.n.fua 
huiditate mulca repledo dilatat uulnus, 8>C dolore n1 
tigat, fua etia rofeitate cofortat 5C defendit mcbru 
apoftemetur. In ore aute uulnerisftrido^tdrcafuP' 
fide eius flue^pfundatione, aliquafadafanguinisco' 
ftrictionefupradida, ponatur tenta curta groflaird 
fain uitellooui, oleoro.& croco calidis,& defupfr*7 
dellafruppeaindido medicamineinuolura,ufqraC** 
117.dies uel circa, donecfanietur locus: Poft hoc 
code modo cum tenta flmili 8C faldclla ftuppea ir»c* 
dtsin mundificatiuo de meilero.co.fa.hor.mytrh3» 
8c modico croco,prius locum mundifica,& con'nu3 
ufq;adaIiquotdics,donccfis fecurus ab 
Poftea uero mundifica fecundu modum fupra dft lj 
cu mundificatiuo aliqualiter fortiori, vt fado de 
lero.terebin.farcocoI.myrrha,& fa.Iupino.auti^,u^ 
gcneris.‘autfiexpediatcufortiori:utunguento ap 
ftolorum ueluiridierc.Dcindeincarna dCc5folid 
fciuifli. Si uero parum fanguinis a uulnere cxiucrl ’ 
cuiufcunq; generis fit uulnus,dumodo fit notabih® | 
fionis,fiat phlebotomia de manu partis cotrarif i*1* 
uatella, hepatica in manu dextra,8C fplencticain111 
nu finiftra,quaeeft inter digitum annulare &aur*c|i 
re: uelfaltem fiat in naricisfcarificario cumuento 1 » 
fecundu femper cofenfum & diffenfum , 
tis etc. Vetris etialargitas no dimittatur naturali8. 
cibo 8C potu,flt declinas ad 
tate,fubtilis,autparu grofla,Pm cofefum uel diflen. 
wirtuds |tatis copUxionis ct hmoijUt dixi in cap*J“ 
friu dierfiuc!circa,donccfaniesincipiat: Deinde tale 
mundificatiuu 5>C in vulnere cu ftuello, 8C fupcr vul-r 
nere ponas. Rc.mellisro.co.lib.5.fa. fcenugrfd.fa.fe, 
Iini,flo.chamomiJ.benepuluerizatoru, ana vnc.ufa. 
hordei, fa lupi.ana Vnc.5.olci chamomil.oleianethi. 
ana vnc.irj.incorporctur omniaflmulcu vinofuffi- 
(Ci'enti,et vtere eo vt dixi:hoc enim emplaftru partim 
eft mundificatiuu, partim doloris fedaciuu, 8C valde 
vtilein ifto cafu.Totananq? intentio fit in hoccafu fe 
dandi dolore, 8C cuitandiapoftcma:quiain eo no 
dit dubium nifl propter hsccduo.Diaeta in ciboetpo 
tu, fit quae dida eft in capitulo de vulnerein caffo,in 
dorfo,& in fntefrinis. Si autc vulnus fieretin his locis 
cu cnfe vel fi milibus, ita q> indigeret futura tunc bre- 
ufter,fuatur cu folenirate tora de futura didain capi- 
tulo de vulnerein collo 6C gula 8C in alrjs capitulis.Ec 
in cura talis vt in alrjs capitulis plu 
ries dixirphlebotomia SC ventris largitas eria hic non 
omittatur, ne locus infletur propter eius affinitate ad 
Inreffina cotinentia, quare iftud eft vtile valde, 
&propterea non obliuifcatur ate, quiabene tibiin 
cura fu ccedet, 
C a. XVIII. 
QVum vulneratur coxa, tunc femp fit tale vul 
nus timorofum propter mufculu,vel lacertu 
magnum ibi exiftente, a quo feparantur 
dae vcnictes inferiusad motu, cruris 8C pedis.‘adcom 
pofitionecuius mufcuh'eria,- nerui pluresacc 
rebro portante cppaffione ctfriftitia doloris, indudi 
in loco illo a uulnere illius loci,vfq; ad ipfum ccrcbru 
per qua compaffionem dolorofam,mulrotics induci 
tur fpafmus. Et quandoq; cita,ac fubita mors,& qua 
doq; propter ucnas ct arterias magnas coxae- que quu 
inciduntur, fluxusfanguinisabundans SC fuperfluus 
exit, et cu difficultate coftringifur,fequirur morsfubi 
to,naneccffario eft mortale iudicadu. Fitaut vulnus 
in coxa,ficutalibi,fecundu latum, aut fccudu longu, 
aurfecundu tranfucrfum,& aliquando paruu,aliqua 
do ftridum, aliquado profundu, aliquado fupcrficia 
le.Si ergo fuerit magnu fm longum,uel fecundu latu 
ct no profundum,coduc partes futura decenti, fecun 
du regulas capituli de vulnere in collo, 8C fuperponc 
futurae puluerc confcruatiuu pluries didum, dimitte 
do femper orificium in loco decliuiori vt fanies mun 
dificetur:& in eo pone ftuelluinuolutu in vitello oui' 
cieo ro.& croco fuper toto vulnere deeO' 
de medicamine cum faldella decenti, dC hoc fiat vftp 
91d.irj.dics, vel circa,donec fanies incipiat generari: & ’ 
circa vulnus totu pone defenfiuu in prcccdcnti 
tulo fadum:deindeIiga:pofteamundifica,incarna,et 
cofolida, vt fciuifti.‘& no omittas phlebotomia, vel 
vetofatione fi videbitur tibi expedire de cofenfu vel 
defccnfu aetatis virtutis 8(. huiufmodi: 8C nec ventris 
largitatem. Diaeta in cibo 8C potu fit vtfupradixi. Si 
vero tale vulnus fecundu latum vel!ongu,profun- 
dum fuerit, cofydera mufculu aut lacertu, 8C cius ner 
itum magnu,!? fueritincifus fecundu totum,velfecu 
dum partem,8>C fi vena vel arteria aliquaincifaeft,ex 
qua nimius fluxus fanguinis cofequatur. Si autc ner>- 
iius incifus fuerit fecundu totum, vel parte, fubito co 
ducas eius ptes cu futura fili incerati, fuedo prius vna 
futura ptes nerui incifas fimul,quiafitex ea melior mc 
i cpfinpatio §C citior et cu- LIBER SHCVNDVS 
338 
Vulnere fft pcdorc,in dorfo,& in faemore ctc. 
uulnere in genu cum cnfe ucl fagitta etc. Ca. XIX 
LOca genu timorofa funt valde et mortalia,quu 
in eis fit vulnus falcem fubtus, in parte illius con 
cauitatis quae repentur in anteriori parte genu fub ro 
tula, &funtillain vlrimo focilisminoris 8C maioris: 
Jiam ibi cotinuantur 8C coiunguntur ncrui multi 
habiles 8C nobiles venietes a cerebro, 8C nuca,cx vuP 
*iere, quoru fit dolor intolerabilis fubito, 8C fequitur 
>nultoriesfpafmus, 8C qnc£ mors:aut fequitur 
loreillograndi, debilitas tanta infirmi 8C loci illius, 
exdefcenfuhumorunopoteftfedefendere 
hru, quin apoftemetur. Et fit cu hoc rigor fignificans 
fparfione malae materiae virulentae fupra mebra fenfi 
tilia,8C feqturfe.multoties 8C mors.Siergofadafue' 
rint huius loci vulnera cum fagitta vel alia re acuta C 
daga, lancea, clauo velhuiufmodi,iiucprofundata 
fucrintvfcpados, fiue no,fubito extrahantur,obfer- 
hatis regulis capituli de vulnere in capitecum fagitta. 
fit no pfumas ponerein vulnere tali, aut cofimili ner 
Uofo nodofo, tenta longa, fcd folum in orificio vuU 
heris fupcrficialiter,vt no tranfeatearnofitate mebri, 
»*c aliquo modo tangat, aut frfcet fe cu ncruo, fed fo-* 
fiimodo ponatur talis teta vt orifidu flet apertum:ct 
intus in ,pfundo vulneris ponatur oleurof. calidum 
croco modico prima vifitatione, 
*usno te infeftct,quia pro tunc illi intendefinfunden 
do tenta illam didam,in dido oleo, 8C guttarim vul- 
neri imponendo: deinde ponedo tentam illa curtam 
*n orificio vulnerisfuperficialiter vt dixi: nam oleu 
fuppletdcfedum tentf,prohibendo ne vulnus clau- 
datur:fua enim oleaginitate et humiditate fimul cum 
corpulentia fua dilatat vulnus,& fua teperantia et co 
formitatecalidum dolore fedatdocu confortat 8c de 
fenditfuarofeitate, vtin capitulo procedenti declara 
ni:fed ex profundatione 5>C impremonetentaead pro 
fundum uulneris, propter neruoru muU 
*Orum notabiliu ac nobilium, qui tanguntur,& frica 
*Ur cu tenta,neccffario ftatim fit dolor gradis, ad que 
Sequunt accidentia mala ineuitabiliter:etfic 
facias cum teta illainfufain oleo 8C croco,vfc£ad.iiv 
dies,& donec fanies in loco incipiat generari: & fis ab 
nppftematefecurus.Poftea procede cum mudificati* 
ho,fado ex terebinthi.mellerofa.myrrha,fa.hordei, 
Vellupin. Extedendo dcipfo fupertoto vulneris ori 
ficio,in moduemplaftri, dC in orificio vulneris, oleu 
rofa.calidum cum croco, cum tenta fuperficialiter ut 
dixi:aut forte fi propter olei vnduofitatem fuperflui 
vulnere multiplicaretur, dimitte oleum, 
& procede mundificadocum meile rofa.terebinthi* 
hiyrrha,& croco:autcum alio neruoru mundificati* 
Uo noto,imponendo illud cu tenta in profundo vul 
heris, & ten ta in fuperfidc vtdixiamo fi propter ta- 
iis olei vnduofitatem. Vel aliam caufam,aliqua caro 
hiollis vel vnduofa,aut quidfuperfluicu in uulneris 
°rificio vel profunditate, videatur crefcere,& gene-* 
remoue cum vnguentoapoftolorum, vel viri-' 
di etc. Deinde incarna,& confolida vtfupra.Et non 
°niittasphlebotomia:vel ventofationem, fecudum 
S5 expedit,nec ventris largitate vtfupra dixi. Diaeta 
5r,a fit qualis dida fupra:no repetendo nunc.Si vero 
*h extradione fluxus fanguinis te impediat,co 
eius prius intende5demde procede vtfupra* 
Et no cft fermo audicdus dicendum, oleum ho debe 
reponi in vulneribus neruoru, quia fua vnAuofira- 
te marcefccns& putrefacienseos, quiafalfuseft,<S£ in 
fipidus.‘& nos infra diffufe determinabimus, quomo 
do noceat vel iuuct,fn capitulo de puAura neruoru. 
procede ergo audaAer vt fupra, no omittendo vncj 
defenfiuum circa uulnus,diAum in capitulo precede 
ti, 8C fupra multoties. Si vero vulnus fuerit longum 
latum et magnum indigens futura,tunc bene cofide- 
ra,fiibi fint aliquae partes oflisincifae, fcparataeafano 
ofle: quae flare non poffint cum fanooife: 8C fi fic, 
cas remouefubitoante futuram: deinde fue& con- 
iunge partes vulneris deceter, dimittendo orificium 
in loco decliuiori etc.in quo orificio etfupcr toto uul 
ncre,pone vitellum ouicuolcoro.&croco miftisec 
calidis,vfqpadtresdies vel circa, donecfaniesgencraf 
bitur,nifi fluxu fanguinisimpedfaris,quiapro prima 
vifitatfone illi intende, deinde redi ad nunc di Au mo 
dum. Poft haec vero mundifica,tncarna,& cofolida, 
vtfciuifti pluries. Si ucro ibi fuerit pars offis feparata 
8C incifa, quae tamen poffir fuo ofli adhaerere 8C con- 
iungi, fiue ibi non fitaliquapars o(fisindfa,condu- 
cas eodem modo partes, &conferua futuram cum 
puluerc, 8C dimitte orificium ut fupra in quo pone 
ftucllum inuolutumin uicel.oui,oleo rofa.&croco, 
calidis, &fuper toto uulnere etiam , 8C breuiter cum 
phlebotomia uel uentpfatione,largirate uctris,defen 
fuo circa uulnus,&: cum diaetain cibo SC potu proce 
dedireAeutfupra. Deinde mundifica,incarna,& co 
folida,utpIurics fciuifti,& inferius fdes. 
De uulnere cruris cu cnfe,uel fagitta ere» Crf/?.XX, 
SVper focilc minori cruris in parte anteriori 8C in- 
teriori, reperiuntlacerti notabiles, defeendetes a 
<renu Imediate 8C a cerebro,8>C a nuca mediate princi- 
paliter. Vndeqnuulnusfit inlocoifto, 8C fpecialiter 
cum fagitta 8C limilibus,ualde timorofumefl:8£ mu! 
tosnoftro tepore uidimus perire. Si ergo fagitta uel 
aliud fimile crus intraucrit, aut falte locum di Au, 8C 
cum hoc intrauerit offisfubftantia, tunc fubito fecuti 
dum ordine confuetum pluries diAu, mollifica lodr 
fagittae 8c totius uulneris cu oleo ro.ca!ido,<S£ modi- 
co croco,autcupingued.gallinaeeisadmixta:& bre- 
uiterdifpone locum ad facile fagittaeexitum,auf cu 
diAo mollificaduo, aut forte cum incifionefolcrri 8C 
prudeter faAa:& tunc extrahe fagitta fuauiter fecun- 
dum regulas datas in capitulo de uulneribus capitia 
cum fagitta. Qua extra Aa fubito imple uulnuscum 
oleo rof.calido,& croco pauco,nonimponcdo ten- 
tam in profundo uulneris,fed folumodo oleum ante 
diAum, tentam tamen ponedo in orificio, ne clauda 
tur,fuperficialiter ut dixi de uulnere in coxa, 8>C genu 
fupra.Circauerouulnusponatur defcnfiuum ex bo 
Io ar.oleo ro.aceto,fucco folatri,femperuiuae,planta; 
gi.aquarof.&huiufmodijcumcrocopauco: 8C hoc 
fiat a principio ufq? ad ffnem:olcum autem antediAu 
in uulnere ponatur ut dixi ufq; ad tres dies, uel fic,do 
nec fanies apparere incipiat, & fis fecurus ab apofle- 
mate. Poflea mundifica locumfccundumregulasda 
tas in capitulis immediate allegatis. FaAamundifica- 
tioncincarnctur 8C confolidetur locus ut dixi fupra* 
Et fi a uulnercfanguis exiret paucus, 8C uirtus ac aetas 
8C alia non diflfentiant, fiat phlebotomia aut uen- 
tpfado, fiant clyfteria uel fuppofitoria antediAa*. c hir vrgije gVtlielmi 
Diaeta etiam iri cibo 8C potu ordinetur breuiter vt di 
xi. Et nullo modo timeas dcoffelaefo in ifio cafu,qa 
per illam viam bene mundificabitur, beneficio didi 
mundificatiui.Si verotn aduextradionis fagittaeflu 
xufanguinisimpediaris,fubitoeius conftridioni in- 
tenderdeinderediad nunc didum modum. Si vero 
vulnus fuerit magnum fiue longum fiue latum, 
gens futura,& cum fluxu fanguinis abundanti, tunc 
fubito conducas Sc fuas partes vulneris adinuice 
cetcr,vtin cap.de vulnere in 
guinis conflridionifubito, nec omittas fuperponere 
futuraepulucrem coferuatiuum pluries didum:&di' 
mitte locum fic ligatum fequetem diem, vel 
plus, donecfecurusfueris dc reftridione fanguinis: 
deinde procede cum mollificatiuo,& doloris Cedatis 
uo de vitello oui,oleo rof. 8>C croco, vfcp ad fanici ge- 
nerationemrdeinde mundifica,incarna,& confolida 
vtfduifti.Phlebotomiam,diaetam, ventris 
tem, defenfiuum dC cetera, ordina vt fupra fciuifii. 
Si autem os cruris incifum fuerit ex tranfuerfo tota-* 
liter,ira vt non poffint adinuicem partes 
re, tunc conduc eas manibus tuis decenter, dC fuaui'- 
ter.*deinde conducas partes carnis dc pellis cum 
radecenti,fuper quapulucrizapuluerem 
uum pluriesdidum:deinde vngas copiofc circa vul 
nus cum defcnfiuo fupra dido in praelenticap, dein-*- 
dc cu Irucllis decetibus dC ftuppcis,albu.oui,oleo ro, 
6c crocoinuoluris, cu decenti faCda loeu liga ut dixi 
in cap.de vulnere in adiutorio,aut cubito: 3C fic 
cede vfc£ ad generationem porifarcoidisligantispar 
tes offis adinuicem.In vulnere vero 8C fuper eius 
ficio,pone pro ifto tempore ad generatione 
Hiei,virclIumouicumoIeorof.etcroco.In dicta etia ( 
ihcibo dC potu,&: phlebotomia aut fcarificatione 3C 
ventrislargitateprocedarur utfupra,preterqua pofl: 
apoitematis fecurirate regatur infirmus cum cibis du 
ris dc vifcofis,vtfuntanimalium vifeofirates 
tremicates dC huiufmodi cibaria de pafta &c.Hoc ta- 
men capitulum pendet ex tradatu dC libro defra- 
duradC dislocationeoffium cum vulnere,dequibus 
in libro fequenti dodrinam faciemus plenariam. 
De uulnere rufct<£ feunodicuuicuU pe* 
diszrc. Cap. XXI. 
IStelocus cum vulneratur cum cnfe,fagitta,ucl hu 
iufmodfjfcmper timorem infert propter duo prin 
cipaliter. primo,propter naturam fue copofitionis, 
cxtradeexcoinpoficione quarudam partium com-* 
ponentium iunduram huius loci,dC formam cius for J 
mantium,qu3efuntfex.Primocnim os,quodappcl-- 
latur cauicula. fecundo afub,quod cilos calcanei: 
deinde alia offia par ua fine nomine, quaeomnia cum 
laeduntur ex vulnere fiue paruo,fiue magno,amittut 
propriam compofitionem, dC propter illud amittit 
membrum formam eius dc figuram .* quae forma aut 
compofido offium dcftruda,propriam aut veram 
reftauradonem nonrecipit,autcum difficultate r eci' 
pir:eo quod cum medicus non poffitilla tradare vc 
velletdC deberet.propter paruicatem dC 
nem ipforum,remanet multodes cura imperfeda. 
Secundo propter neruum magnum in loco illo 
ficum,quo mediate focilia& oila praenominata cum 
fiiisligamends adinuicemalligantur, continuans 
tur, motum edam ac fenfumrecipiunt. Vnde cum 
laeditur iiteneruus,Iaefio eius inducit noclimctum ,rl 
membro, quod male et cum difficultate a medico re' 
mouetur.Si ergo vulnushuiuslod, fadum fuerit eu 
fagicta,aut alia reftrida,& acuta,tuc fubfto ne facilius 
fagitra extrahi valear, mollificctur locus cu oleo roia. 
pingued.gallinae,dC croco modico calidis, dC totufU 
vulneris orificium:& attede diligenter, ne in ifto \0' 
co pellis vel caro incidatur ad vulneris dilatationem 
aliquo modo, ne propter infiItradone& connexio' 
nem neruoru illius loci exfndfione,cx tranfuerfom' 
ddancur nerui ad motu dC jfenfum neceflarfi in ifto 
co,quiindfi no recipiunt confolidatione faltc vera» 
8C ii' mebrum autfecundu partem,autfecundu totu» 
motu et fenfum amittit.Cum fola ergo antedida uu 
neris mollificatioeftude iuxta poffibile fagittarneX'' 
trahere per regulas tibi datas de vulnere in capite»11'' 
pra.Qua extrada,impicatur vulnus cum oleojo.c* 
lido dC croco,tenta non profundando, fed folu oleU 
antedidum guttatim in fundo vulneris cum tenta 
ftillando:In orificio vero vulneris ne claudatur,teri' 
tam curta ponedo,fed groflam aliquafr in dido ole 
imbibitam,ob caufam dida in cap.de vulnere in 
xa,aut genu. Et obferuet ifte modus vfc£ ad tres die 
vel circa donec faniesindpiatgenerari,& abapofte' 
mate fisfecurus:deinde mundfficalocum,incarna,dc 
confolida,vtfduifti: dC non omittas in principio t*' 
cfendo.f.phlebotornia,ventris Iargitatc,diaetam in c* 
bo dC pocuinfuperioribus cap.affignatas: defenfiu^1 
etiam exbo.ar.myrto,oleorof.accto,fuccofolathrh 
femperui.plantag.autiftorum aquis,circa loeu corit* 
nuofiar.Si vero locus ifte fuerit vulneratus cum enle 
autbarchamafco,vel fimfli,ita q? partium condud11 
raindigeatjtuncbcneprimocofiderafiibifint frun 
aliqua offis feparata ab offic iano, quae poffint decete1* 
fuauiterc£ fine infirmi moleftia remoueri,5£ fic rem0 
uetdeindccoducpartes offis remanentes adinuiceri* 
decenter manibus tuis,& deinde partes carnis dC pcf' 
lis cum futura,fecundu regulas fupra datas in cap*dc 
vuInereincollo:Deindeconferuafurura cum p^c 
re pluries di do,& breuiter procede in cura hac 
dum modum totu fupra tibi darii.Si vero in tali 
nereneruusincifus fuerit ex tranfuerfo fecundup 
tem,autfecundutotu,fubitoconducas partes 
cum futura vt dixi in cap.de vulnere in coxa, 8C$ef 
nu,poftea fuc partes carnis dC pellis fuper neruoeXi' 
ftendum,& conferua futura cum puluercin illiscap* 
dido,&dimitteorifidurnindecliuiori partepro 
niei expurgatione:deinde in vulnere dC fuper toti* 
vulnus pone vitelluoui,olcum rofa.& crocum ri|H? 
ad tres dies, vel donec fanies ibi generari incipiat:»* 
mum mundifica,incarna dC confolida vttefdrefec » 
non omittendo illum modum dCc. 
De uulnere pefiinis pedis eunt enfe,ucl fi* 
gitta crc. Cap. XX11. 
Vm perforatur hic locus cum fagitta aut fi111 
acuto,aut cum vulnere cum cnfe authutnl" 
dijfcmperconfiderandueftfi fagitta perforaueri 
tum,velpartcillam,&tunefolenniter mollificat 
co vulneris &fagittae vtfupra,& breuiter °^^rUjc£> 
regulis de extradione fagittae,extrahatur: SC cu °efl 
rof.calido dc croco impicatur vulnus,no ufti 
do tentam in fundo vulneris,fed eam po*1-°dido 
dC groflam in orificio vulneris ne claudatur, i° LIBES SECVNDVS 
rbibita.* 8C hoc vfq? ad tres dies vel circa, donec ■ 
fenies in loco indpiatgenerari:deinde,pcedaturcum 
mundificatiuoincarnatiuo 8>C cofolidatiuo direde ut 
mpra.Et no omittatur vnqua circa uulnus defenfiuu 
de bo.ar. myrto,rofis,oleo ro.accto etfucds frigidis, 
Vtin capitulo vulneris in coxa, & genu:nec phlebo- 
tomia in principio,vclfcarificatiofecudu cp expedit, 
ventris largitas, debita,q oladidafunt 
clare fupra. Scper habendo refiridione fanguinisflu 
fi hora extradionisfagittae te impedirer principa 
*iter:deinde rcuertendo ad nunc di<ftir modum. Si ue 
to uulnus magnfr fueritaclatum,ita cp indigeat futu- 
ra,ct fuerit os indfum,ita cp ibi finr partes offis in tan- 
tum a fano offe,q? no poflint ibi ftare, neccu 
lano ofleannedi, necp medici artifidu,necpcr natu- 
raeingeniu,tunc anteoiaremoueanturillaepartes fua 
tfiter,ctrcfiduum offis debite coducatur& anneda- 
tur cu manibus tuis:deindepartescarnis 8C pellis de- 
center fuatur, fecunda regulas capituli de vulnere in 
collo, 8C coferueturfuturacupuluere vt fupra dimit 
tedo in decliuiori parte vulneris orificia vt dixi alias, 
,n quo cu tenta 8C fuper vulnere cu faldellis ftuppeis, 
ponatur medicamen de vitello oui,oleo ro.& croco 
Vfc* ad faniei generatione: & circa vulnus poatur de 
tenfiuu de bol.ar.etc.didum inpraefenti capitulo, 8C 
pluries a!ibi:deindelocus ligetur decenter. Poftea ve 
to mundificetur, incarnetur, 8C cofolidetur locus vc 
«upradealfjs vulneribusfciuifti:autfubito loco vitei 
•* Oui,ponatur mel.rof.cum oleo ro.& croco in vul- 
nere 8C circa ete. Aut forte pofi: tres dies, aut fic,mel 
ro.terebin.olearofa.& vitellus oui, vfcp ad alios.iirj. 
Vel.v.dies: dcinderemoueatur oleum 8C vitei.8C cu 
puris mundificatiufs procedatur, habita femper men 
ti fanguinis reftridioe fi expedierit, vt fciuifti pluries* 
Si vero illae partes ad inuicem adiungi poflint debite, 
ct in loco remanere, quia non fint ex toto,nec multu 
fano offefep aratae, tunc conduc illas fimul decenter 
manibus tuis, ac fuauiter: deinde fue partes carnis dC 
pellis foluras, fuper ofle codudo, fecundu modum ti 
bi notum fupra. Etbreuiterin curaprocedcin omni 
t>us neceffarirjs vt prius.Etaduertas hic vnum diligen 
fer obferuandii in ifto cafu et in omnibus Vulneribus 
ordines etimi 
Ponasinfirmo fitumadiacenducum pcdelcuato 8>C 
lota gaba,ne humores ita faciliter poflint ad locii uul 
Ceratu currere ex decliuitate pedis aut loci illius.Phlc 
vero, ventris largitatc,diaetam,& alianecef 
faria,breuiter ordina vt iam fciuifti pluries. Et fciasq? 
Vulnera,iftorulocorum noinferuntpericulum pro- 
pter aliud magis,nifi propter dolore grande, 8C apo- 
fiematione loci,ad pluries fequitur fe. & rigor,ac 
Neruorum debilitas & fpafmus propter ner 
laefionc venientium a nuca& cerebro adlo- 
cum illu in notabili quantitate,8C fic ex affinitateifto- 
rUm locorum cum cerebro 8C nucacomunicatur do 
et nocumentum,qu$ fi no ceflent,ut dixi,fjpaf 
tandem morsfequetur» 
Dcpunfiuris neruorum a fpina, deu, uel huiuf* 
modi. Cap. X X111* 
HiEc aegritudo efi: ualdc ti moro ter duo,&! 
periculofa, 8C fpecialiter quando perforatio fa 
eft a fpina, aut ab acu,vcl fimili paruo acuto,fub- 
lfli,ubi£acilit€rclauditurorificiutnpundurae. Primu 
eftq? humores currunt ad locff pudumfupcrflui,cx 
quibus locus apatur,ad qcfapa maxime quuidditur, 
8C multiplicaturin loco fanies, 8C fequitur deftruftio 
operationis membri illius fccudu parte:aliquado f m 
totu.Secundu efi:,quia ex tali pundura fit dolor gran 
dis in loco, quia ibi currunt fuperflui humores,ut di- 
xi,& fparguntur perneruoruporofitate,etirnbiburi 
turin eis:& tunc replent cos:& excotinuatione &T ai 
ligantia neruorum cu cerebro, cerebrum cSpatitur, 
SC fic debilitabitur, 8C recipiet humores, 8C fpargen- 
tur periplum 8C per neruos utdixi,etcaufabiturrpar 
mus fic, & quandoc$ mors. Super hoc capitulo,mo- 
uetur quaeftio,qua queritur fuper.iifj.Iib.cano. Auic* 
capitulo de folu. coti, neruoru, utrum medicina,quae 
ponitur fuper neruo difeooperto magis laedat,quam 
quaeponitur fuper cooperto : 8C breuiter uideturibi 
dicere Auice.q? quae ponitur fuper neruo difeooper- 
to, calida, uel frigida, minus laedat.‘i mpcditurenitn 
(inquit) eius nocumentu ex coopcrtura,ne cito eius 
nocumentum tranfeat ad cerebrum , aut ad mem- 
brum neruofum, aut ad uillos. Nos uero diximus,q> 
quum fuerit talis neruus difeoopertus, in loco iam in 
quo efi: difcoopcrtus,amifit propria materiam,com- 
plexione, 8C conditione, adfenfumfalteperfedufa- 
cientcs.*Imo propter illud, fit neruus quodamodo in 
fenfibilis: 8C certeexhocfecurius fuper neruo difeo- 
operto poni potefi: ols medicina qua fuper cooperto 
calida,uel frigida,acuta, authuiufmodi:& Ariftot.di 
citin delib.defenfu 8C fcnfato,ibi.Dictu cft au te de,p 
prrjs naturis infffumentoru fcnfuum ctc.&in.fj.lib* 
de anima, ide dicit capitulo de tactu cp quado res po 
niturimediatefuperinftrumento feuorgano fentien 
te,n5 fitfenfus. Sed quauis hoc dicant hi uiri, bene co 
cedimus cum eis, q? fi medicina operatiois 
ponatur fuper neruo difeooperto, tunc propter con 
tinuatione iftius partis cu cooperta, pof 
fet nocumentu pertranfiread cerebra, feu membru, 
8C ad uillos,et fic facere nocumentu grande.Sed fi po 
nitur fuper parte cooperta, tunc minus laedit illa par- 
tem difcooperta,qua fi foret coopcrta,quia,ppter dl 
fcoopertura ut dixi fupra: iaamifit propria comple- 
xionem 8C natura fu£ fenfibilitatis,& factus efi: infen- 
fibiIis,autfaltcobtufefcnfibilishac caufa,& fic nocu- 
cumentuillud minusfentit. Quum ergo fitin neruo 
aliquo pundura,cum fpina,acu,clauo,uel huiufmo- 
dijfubito in eius cura procede cum re dilatante orifi- 
cium puncture ftrictu,firut efi:oleum calidum ferues 
puru ro.a principio:na oleum fua oleaginitatc humi- 
ditate 8C corpulentia oe uulnus dilatat, ut dixi capitii 
Io in coxa 8C genu fupra,fua etia caliditatc actuali pe- 
nctratadprofunduuuIneris,& fua aequalitate 8C tetn 
perantia,?quat membri complexionem,et dolorem 
fedatretfic ex doloris fedatione non attrahentur hu- 
mores ad loeu, nec fluent, utapoftemationc caufarc 
polfint. Et oleum dilatando uulnus vt dixi, facit cp fi 
humores ad loeu currerent, manifefta habent expira 
tione 8C expurgatione,nec diffunduntur per neruos, 
nccimbibuntipfos,etficnofitfpafmus,nec fic de fa- 
cilipoteft apoftema in loco generari:8C haec olcifer- 
uentisimpofitio fieri debet a principio pacturae ner- 
ui ut dixi: 8C ita meo tepore ufus fum femper in prin- 
cipiOjOleo rof.potiusquacomuni oleo, quia oleum 
rof.habet didam oleaginitate uulnus dilatante,8>C po 
ceft actu calefieri, qua caliditatc facilius ad profundu CHIRVRCI 'J5' G VtIBIMI 
vnlnerispenetrat: 3C cum hoc habet etia rofieitatem 
cofortante membru m,ne recipiat humores,& habet 
temperabam &aequaUtat?infiuicompIexione,& fic 
ad nofirrum naturale, calidam coformitatem, quibus 
dolor fiedatur & remouetur.eftcrgo vtilius oleurofi» 
in principio pun Aurae nerui coe, quauis coe 
etiam bonu fitiniftiscafibus.Exquibuspater, ratio* 
hem dicentiu, oleum nulliusconditionisapproximS 
dum cfle in uulneribus nullo tempore, quia 
cos putrefacit dC corrupit fiua vn Auofitate,friuolam 
cfle 8C infipida, vt dixi in capitulo de uulncre in coxa 
6C genu: fateor tn, qp longus ufius olei in uulneribus 
vfiqj.fi.ad fine curae, fiua un Auofitate 8C mol* 
litie,tantainducerctin ncruisHmofitatem q> corrum 
perctur 8C putrefierent, 8C tepore confiolidationis 8C 
incarnatoniseas impediretaepartium coglutinado 
nem,nifiperfioIertcm medicum ac in opere ufiualcm 
cum medidnisetinftrisconucnientibusa talibus de* 
fenderentur, aut talia remoucrctur,ficut cum ungu? 
quaehabcnrpprfe 
mundiffcarefuperfluitateunAuofiam,aclimofiam,(SC 
carnem fiuperfluam mollem ex hmoi un Auofis ficut 
•ex oleo generata» Sed oleum ronc prindprj, vfq? ad 
apofiematisfiecuritate, pro certo utile cft 8C bonum, 
quia dilatat omne vulnus, 8C ftriAum aperit, 8C cum 
temperamento 8>C coformirate fiua remonet dolor? 
Et ppter hoc uolo te hic inciderer aduer 
tere, q> dolor remouetur a mebro uulnerato, tribus 
tnodisrprimo perappofitione rerum tcmperatu,fiup 
loco teperate,vtefitcmprm de fa.foe.gr3eci,fa.ficm.li-r 
ni,ma!uauifico, flo.chamom. fiemi.anethi pulueriza* 
to,meliloto,malua,& hmoi,o!eochamom. oleoane 
thino, oleoamygd. duholeolili.al.pinguedinegalh* 
nae,porci,butyro,pingued. renum caifrati,& hmoi, 
cum aqua decoAionis maluae 8C maluauifici cofeAo , 
& fiufficienrer coAo vrdixi:Ifitaeni oia,fiua tempera 
tia. 8(. per confiequens fiua confor mirare ad calore no 
ifrum naruraIc,dolorem mitigant, vt fupra dixi. Ob 
hoc ergo aduerte, q? olafiupra diAa in empfo, 8C eis 
■fimilia, a medicis appellata fiunt anodyna, ideftdolo 
ris fiedatiua per natura fiuaesequaliratis, & temperam? 
tiin coplcxioneeorum, 6>C & copo 
ditionis. Secundo remouct dolor a mebro,per appo 
litioncmreicontrariacad membriaegritudine: verbi 
gratia,mebrum dolet propter caliditareautfrigidita 
tem acutas,autalia caufia, remouethoc cum corrario 
ilii facienti dolorem, vt fi dolor fiat a caliditate, 
remoneatur per frigiditate, & c contra. Tertio remo 
uetur dolor cu fiupefacienribus, vt eft oppium, hyo 
fcyamum, papauer, unguetum populeon,& hmoi, 
quum admifccntur in cmprris,aurcum unguentis cii 
aceto &c. vtpartim dixi de defenfiuisin capitulis?» 
Sed attende q?ifi:a remedia non debent multu conti* 
nuari, fied Ararim poflr aliquale doloris fiedationem,5£ 
remiflione, debet remoueri, nec poni aliquo modo : 
nam per longam ipfioR* pofirionem 8C cotinuationc, 
pofletillud mebrum nimisinfrigidari,imo mortifica 
ri,8C corrumpi, 8>C morte pati finaliter: Quapropter 
non fiunt ponenda talia, nifi propter ncceflitare maxi 
mam,& utilitate cogentem : 8C per tempus breue,nc 
accidentia narrata contingant.Ponatur ergo fiecurea 
principio,fiupcr pun Aura nerui fic ftri Aam,& intus,’ 
ad doloris mitigatione, 8C apoflrematis fiecurita*> 
tem5olcum antedi Au feruens rofi. purum cum croco 
fodico: poftea huic oleo miTccatur euphorbia, vel 
caftoreum,autfiulphur, vel myrrha, aut piper, galb» 
afla.finapi, vel hmoi aliquod: imo 8C ab ip>° 
principioifiracumantediAo oleo ponatur, fi punA11 
ra foret mul tu profunda,aut ualde exeeata, aut anu' 
qua, aut gradis ac intolerabilis doloris:Nam ifta,quf 
oleo admifccntur, quauis prima fronte, 8C fui eopk' 
xionc,membru calefaciant, 8C fic per confcquens p3 
rentipfum apoftemationi,tnfiuafiubtilitate, 8C acuit3 
te,penctrando,iuuantplusducendoficcum,&faciei 
do penetrare oleum antcdiAu doloris fedatiuum, 
fluxam materiam fubtiliando, et exoluendo:Laudo 
tn,ut dixi,q> fiubito a prindpio,fi fieri po(fit,cum fo' 
lo SC puro oleo rof. 8C croco, procedatur in pun Au' 
ra cali:in proceflu ucro 8C pun Aura profunda ualde, 
ac in dolore grandi, cum antedi Aisin oleo admixtis» 
8C forte addendo terebin.& mel.rofi.co»& alianerup 
rum mundificatiuacum eis procedat in cura tali» bc 
attende hic ulterius diligcnter,q> fi ncrui punAura to 
ret execaca,& claufum 
lisfup orificio Tonderet cum rafiorio, uelalioinftro» 
vt humores paffent expirare, 8C fanies expurgari; vt 
ct liberius ad profundu nerui laefi oleum ro. calidum 
cum croco, & alia medicina trafirc poffint et penetra 
re. Deinde procedat faAaincifionc, & forte carnis» 
antediAa, cum modo 8C regula fupiusdiAis in cura 
pun Aurae talis.Circa membru ucro punAum,& a rc 
motis apun Aura,fiemper ponatur dcfenfiuu diAutf1 
pIunesdcbo.ar.myrto,ro.oleorofiaccto,mafticho» 
coraliis al.& rub. 8C croco modico:aliqn cum antedi 
Ais addendo fuccum folatri femperuiui.portul. plart 
tag.autiftorum aquas, vt locus defendatur, ne curiu 
8CattraAu humorum adipiumapofremetur.Sedatd 
aut dolore perfeAe, 8C habitafccurirateab apoftem3 
re,& quum lanies in illo incipiet apparere 8C genera' 
ri,mundificeturlocus cum leui mundificatiuoprius» 
8C cum meile ro.co.rercbni.fareoc.myrrha,ireos,fe» 
lupin.faciendo cum his SC oleo 8C cera fufficientibus» 
unguentu, aut folum in forma emplaftri fup loco p° 
nendo &in loco etiacum tenta decenti,vt fupra diX* 
pluries. Aut fi in proceflu maior fit rnundificatiom' 
ceflaria, tunc mundifica cum unguento apoftolora» 
aut hmoi audaAer:dcinde incarna, 8C confolida SCC* 
vt ficiuifti; tempore cofiolidationis abluendo locum 
cu uino nigro calido folo, aut cu deco Aione uini0' 
cyprcfli,balaufitrj, cortic.granat.#f* 
6c fic liberabitur. Non omittatur hoccafiuinprinb' 
pio,ph!ebotomia partis contrariae cum pun Aura, 
uentris largitas femper menti habeatur omni 
ta etiam fupra narrata in capitulis prarcedcntibus,h|C 
obieruetur praedfie. Efficias nil cifie deterius in ifto?3' 
fiu,&in olbusncruorumaegritudinibus,qcoitus, ’a 
tem ufualis 8C fiuperfluus,& uinum intemperatefia*11 
ptum,& ieiuno ftomacho:quorum caufiaeinalioi0'' 
coinueftigenrur» 
De minere a morfu canis rabidi et jimilibut. Cap.% 
QVm canis,vel aliud fimile,mebrum Yu^ne.r 
ucrit, ftadmfiuperloco morfo ponatemp» 
attraAiuum 8C mundificatiuutalc.Rcc.una^ 
caepam, vel duas,& piftent optime,fic crud£,& c 
eis admifice drac.rj.falis,olei comunis vnc.fj.mel.to * 
deeofiuperponc vcdixi,&Pr 
cedatur continuo vficjj ad tempus mundificationis» ■*. V I B FR SBC V N D V'ST 
attradiuum,mundifica- - 
l|uum,fubtiIiatiu3,quodetiarcmouet morfurae ma- 
litiam a loco morfo.Red. caepe crudum bene piftatu, 
porros crudos piftatos, aut alioru capi- 
*3duo,fi alia haberi no pofllmt,autaliaacuta incifiua 
Suae vulnus dilater, Scipfum cofolidari prohibeant, 
& malitiam morfusattrahat:cum quibus mifcefcor- 
deon, praffii ana falis,anadrach.ir|.' 
Gleico.vnc.rj.mcllisro.autnoro.tcrcbin.ana vnc.i. 
&5.mifce,& vtere vtdixi. Aliud adidem.Red.cac 
pe,aut porros,aut oleu vtdixi,eruc£, rutae viridium 
piflataru,autficcaru,nucumcoium,autamygd.ama 
*arum piftataru, nucleorum, perficoru, aut chryfomc 
R>rum piftatoru,ana vnc.j.fabarum mudataruacor 
licefuperiori,& mafticatarum cum dentibus, mani- 
pulum unum,mellis,ter ebinthine,ana unc.ii.gentia- 
fifunt viridcs,autpul 
ttcrizataru fifunt ficcae,faliuae humanae quantit fuffi- 
cit adincorporandu omnia fimul,>3<: fac tuc emplni, 
fluo vtere quo mundiffeationi vulneris 
tntcndasrDcinde mundiffca,incarna,8<C confolida,uc 
fouifti.Circalocum vero ponas cotinuo defenfiuu," 
in precedeti cap.Et attende q> fi fanguis pau-* 
cusdcmorfuraexiucrir,& virtus aetas Stalia confert 
fac phlebotomia departe contraria mor 
hi,8C vetrislargitate noomittas aliquo modo:Diaeta 
?tia teperatafupra dida ordina.Si uero aliud mordes 
forctrabiofum,vt canis,equus,catus,8C hmoi, tunc 
fiantinloco 8C circa,qu?dicflafuntdire«ftc: Sed cum 
hoc fubito pone ventofamfuper morfura,& fcarifi- 
cailIamprofunde,autcauterizacum ferro ignito for 
fiter:8d in parte fuperiori a morfura,fiat fortis 8C flri- 
ligatio loci,nc ventofitas diffundatur per corpus: 
& non fiat hoc cafu phlebotomia,faltempofi: morfu 
fa,p.q.aut.irj.dies,ue venenofitas diffundatur p cor- 
pus vtdixi: Sed fiant enemata coia 8C fortia, attraffa- 
Ua&c. 8C fumat medicamen tale cum aqua frigida. 
Recipe gentian? puluerizataedrach.v.thuris drach.i. 
cineriscancroru cobufforum drac.x.ola terantur 3C 
mifceca: 8C de hoc bibat omni mane 
drac. i.cu aquae dicffoe,aut vini vnc.ii. Diaeta eius 
ad.irj.dies aut fic:fitfucc9hor.aut farri,autilIoruptif 
la(ffeamygd.dul.& fem.com. cum zuccha 
ro,aut mica panis,lota in aqua cum ruccharo, 8C la- 
8C breuiter cibariahumida Sc fri- 
gida . Potus etia fit aqua deco Aionis hor. cu zuccha- 
vero non vtatur nifi carnibus pullinis,hce 
dinis,vitulinis, caftrat.arictinis annualibus, perdici- 
paruis arboreis et 
Sdhuiufmodi carnibus laudabili- 
illarum brodiovtat cum mica panis frumen- 
*i bene fermentati in eis mollificata, ouis forbibili- 
t>us vtatur:&: breuiter diaeta humida regatur, didas 
c*rnes coquendo cum laducis,endiuia,malis granat. 
lem.com. et huiufmodialteratiuis leuibus. Super fuis 
c>barqs tamen hoc pulucre aromatico vtendo. Reci- 
Pe cinnamomi vnc.iii.cardamomi macis,gariophyl. 
8C eo vta- 
j*ur vtdixi.Vinumalbumlaudabilearomaricum bi- 
®5t cum duplo aquae codae zuccharatae. Et hanc vita 
°bferuet patiens et non aliam,quia fi incurreret timo 
l*etn aquae quam videret, certe nunqua liberaretur, 
tamen fpeculabilem huius capituli in eius no 
plena collige odauo Almaforis.& in Diuifio- 
nibus eiufdemRafis,5£ vi. fen.nrf.cartdnis Auic. 8C in 
alrjs locis authorum in capitulis propriis de hoc* 
De flagellaturis cum fcutica, zrde fufpcnfls 
per crura m* Cap. XXV. 
CVm flagellatur quis cu fuffibus, virgis,aut cor 
rigrjs,vel huiufmodi,autfurpeiiditur,feu difte- 
ditur aut torquetur per bracilia aut pedes cum fune,; 
uelalio fimili, itaq>priueturquafi motu &fenfu, 8C> 
in brachrjs aut pcdibus,autalibi, quare ftupor fiat c3 
tumorcK dolore, & breuiter in membris illis et toro 
corporefentiatgrauedine& ftuporem, cum dolore 
grandi: &Tiam fartguisadillaloca flagellata,autcxteri' 
fa,aut torta cScurrerir.Scire debes q? hmoiaegritudi- 
nes reducantur adeontufione & contradionelacer- 
torum,6>C cxtenffoncncruorum,&;adianguine mor 
tuum cotcnrumin mebris,poftpcrcu(Tionc,autpoir 
cafum.Si vero ibi foret cum hoc oflium fraduraauc 
dislocatio,autuuInus,tuncreducantur ad tractatum 
proprium dchis.f.de uulneribus,& defradura& dif 
locationeoflium,fl:atim feribendu 8Cc* 
ergo verberationis 8C cxtcn> 
dfionisfeutorfionisdidaru,cum fune aut hu- 
iufmodi,fi mcbraab vmbilico fuperius plus fuerint 
laefa,fubitoaprindpiofiatphlebotomia de cauicula 
uel cauiculis pedum,uel fcarificatio in naticis cu uen- 
tofis fada phlcbotomia:&ante fubitoin pricipio un 
gatur locus laefustotus cum defenfiuo, ne humores 
fluant ad locum lefum,<5£repercufnuisautconforta- 
tiuis locoru m Iaeforu,fi:ypticando 8C infrigidado, a* 
malam coplexionem calida remittendo,ne locus lae- 
fus amplius huores attrahat,uel recipiat, ficut eft oleu 
rof.purum 8C folu calidum,aut oleum myrtinu, aut 
oleadida miftacum bo.ar.myrto,rorfem. portula-* 
cae puluerizatis,aut portulaca ipfaficcata 8C pulucri- 
zata,carabe,terra figil.fem.acetofae, 8C hmoi. Ethoc 
fiat omni die bis ufc£ adfecuritate ne fluant humores 
ad locum,quod tempus erit coiter ufq? ad.iii.aut.iiiiV 
dies uel circa poft phlcbotomiaautuetofationem di- 
das:Et ficinuoluatur cum panis,8C fafcrjs decentibus 
ligetur.His uero diebus fi naturaliter afccllare no pof 
fer,fiant ei enemata coia cu caflia, pulue.zuccha.olco 
8C falc,aut recipiat hanc forbitione.Red.reubarb.cle- 
di drac.q.cribellent&puluerizctur aliqualV groffe, 
fyru.ro. vnc.i.aquae endiuiae vnc.rj.mifce, 3C fumat 
mane ftomacho ieiuno,aut cu vino aromatico unc.i> 
aque cndi.autzucchari cois unc.fj.Et nota q? haefor- 
bitioneindigetinprimis.v.aut.iiij.diebuSjOmnis ta- 
liter flagellatus,uerberatus uel extenfus,aut tortus.ai 
leuiatenim partescorporisfuperiores,diuertedo ma 
teriam& fumum afcedentesad localaefa, & illas ctii 
euacuando. Si autc loca in feriora magis laefa 
tuc fiat phlebotomia aut fcarificatio in parte fuperio- 
ri,inbrachrjs,autfpathuWs.Si uniuerfalisfufc 
rittoti corpori,tunc fiatphlebotomia infra 8C fupra, 
ut in pede & manu,aut fcarificatio in fpathulis 8C nati 
cis,cofentientibus femper 
copIexione,regione,&hmoi:Etfiant vnctio dC cly- 
fteria,& detur potio directe ut fupra dixiffmmp fiyl 
deatur neccflarium, poteft fecure dari potio dicta dc 
reubarb.de q uarto in quartu patienti. His peractis 8C 
defenfo loco cum dicta unctione,8C habita fecuntate 
a fluxu humorum ad Iocu,nec amplius intendis illo- 
rum repercuflionijimmoiam fluxoru 6C coculcato* 
340 CHIRVR G T & GVri I B L M I 
rafA mlbcorefhIuti6ms& confumptionis, vngatur* 
tunc locus vngueto tali. Recipe cerae vnc.iii.refinae 
terebinthi,ana vnc.vi.plei comunis,unc.xvirj.fccnu 
gr3eci\thuris,myrrhae,cymini,calamenthi,origani,fe, 
rutae, ana vnc.5.aut drach.q.fac Vnguentum fic,cole 
tur cera,refina, tcrcbinthi.& oleum, fimul liqirefacfta 
»n cazola ad ignem :Si quum infrigidatafuerintadda 
Curpulueresantedi<fticum eis, optime cum fpathula 
conducantur, vtbeneadinuicem 
de hoc vngueto locus totus laefus vngatur bis in die, 
ante prandiurn,fdlicet,& Imediate poft vn-» 
«itionem ponaturinfirmusinbalneoaquae decoftio- 
nis flo. chamornil.fem.anethi. cymini,calamenthi,pu 
legq,rutae, baccarum lauri, Si ori- 
gani:& non diu fiet patiensin quum exie> 
rit,optimeexicceturpannis calidis:deindecum ante- 
di<fto vnguento vngatur,ctcum pannis calidisinuol 
tiatur,acfafcialigetur. Autfacfta vndioe ponatur fu- 
per loco vn<fto pannuslineusbene calidus,deinde fal 
della lanae fucddae,calefacftae:aut lana fola calida I me- 
diate fuper vntftionc ponatur,Si ligetur vcdixi,ec(ic 
conrinuef fine curae totalis: aut loco vnguen- 
ti antedi<ftf,fiant vn<ftiones cum pinguedinibus,o!eis 
ccpulueribusrefoludwisctfubtiliatiuis notis,ante bal 
reum di<ftum:& poft ut dixi.Et fi patiens abhorreret 
balneum, fiat cum eifdem rebus fomentatio aut 
brochadocum fpongia:etfi tibi videatur fanguinem 
hunc in loco contentum ct conculcatum fu a quanti' 
tate:autaliacaufa per hanc viam & modum refoluf, 
pon pofle,fecurein locis illis lf (is fiatfcarificatio cum 
ventofis,& fanguinisilliusparscuacuerurindc.Deiri 
de,cfl fu pra di eft is medidnisprocedaturdireefteincu- 
ra vt fupra.Diaetaa principio .donec fumit potionem 
anrcduftam dercubarbaro, fitfubtilis multum,Si ta- 
Iis qualis diifta eft in capitulo procedenti, ab illo vero 
tempore vltra,grolfiori poteft vitafrui,& tali,qualis 
In praednfto capitulo feripta eft. Et attende q? ante for 
bitionem rcubarbari,fumatfyrupum rofa.cum terra 
figilla.& fe.acetofac, vino granat,&: aqua plantagin, 
aut huiufmodi aha prohibiduafanguinis ab ebullitio 
neet fluxuamo infrigidantiaetinlpiflantiaipfum,ut 
fluxui ineptus fiat. Dicunt quidam q? anagallis in ifto 
cafu multum confert. Si fumatur in cibo aut potu cu 
vino granatorum, vel alio huiufmodi:aut forte tem- 
pore refolutionis huius mortui fanguinis cum vino 
.aromatico vitis, aut cum decocftione rerum refolud- 
narum. Si fubtiliantium ,ac aperiduarum partim fu- 
perius dieftarum.Et alrj antiqui dixerunt,q> fi talis uer 
berarus aut flagellatus extenfus vel contortus cum fu 
ne, vel alio huiufmodi,ponatur Imediate Si inuolua- 
tur in corio ouis vel equi nouiter excorticatorum,d£ 
ab animali feparato cum caliditatefuailla horadllato 
4ta l3efioflagellationis,auttorfionis, vel huiufmodi re 
*nouebitur,ct liberabitur,padens.Sed iftud noftro tc 
jporenonprobauimus. 
De caufis impedient ibus con folidutionem uulne» 
rum. C cp. XXVI. 
SCias q? hoc eft generale ad omne,in quo medicus 
intendit confolidationem ac conglutinationem 
i pardum membrorum ad indicem. 
impediunt deam, acbonam confolidadonemin 
bris plagatis et viceratis,fut.x. Prima eft multa qu* 
titas perditionis membri, quae indigeat multacarnis 
reftaurarione, ac longo tempore ad eius reftauraciO'' 
nem ere* Sccuda eft figura vulneris vel plag3e,fic*f*; 
«ft figura rotunda, quaeimpcditconfolidadoncrn^ 
propter hoc decens eft medico vt omne vulnus,pl*' 
gam, aut vicus pro pofle fuo ad figuram oblonga*1* 
reducar, quaebreuiter, de facili, Si beneconfolidattf1. 
Si figi liatur» Tertia efi: durities acinuerfatio 
ru vlcerum, quae labia debent remoueri cum moli**1 
catiuis primo deinde cum mundificatiuisaut corrO' 
fiuis fortibus, aut cum cauterio potentiali,5£ aliquafl 
do cum incifionccum ferro incidete,fecundu qp tne' 
dico melius, Si ratione tolerantiae infirmi, Si ficus 
bri, videbiturfieripofle, Quarta eft ficcitas mcbfh 
Si viceris quaedam ariditas,& labioru exiccado^t 
remouenrur cum fomentationibus Si cmbrochatiO' 
nibusmollificatibus, ficutcum aqua decocftionis efi*. 
momil.fccnugraeci,fem.lini,althaeae maluaru 8C h uiu» 
modi,etcum multiplicationeincarnatiuiin membi'0 
fircum cibationeinfirmicum rebus 
ni nutrimenti fanguinem generantibus Si impinge1* 
tibuscorpiis:immo nflin hoc cafu laudabilius exifilC 
ifio ultimo modo. Quintacft quado aliquidcortt* 
pti offis feu carnis marcidae et non laudabilis in vulr*c 
re Si augetur. Et ,ppter hocrequiritut 
in tali cafu, vtneceflario os illud corruptum Sicar° 
marcida a membro remoueantur cum medicinisSf 
inftrumcdsadid neceffarrjs Si aptis* Sexta eft qua' 
do fuper vulnus ponitur medicamen nimis calidum» 
quod liquefaciat carnem, & illud fciesquupoft eiu* 
remotionem a loco,faniei loco fanguis exibit, autftp 
quafi fanguis.*et t hoc cafu oportet mcdicu a tali medj 
camine abftinere. Septima eft fluxus abudasfanid 
liquidae et virulentae,quam medicus exiccare non p° 
teft. Etintali cafu requiritur, cp medicus 
materiam illam ad decliuiorem partem viceris Si *r,c 
bri,Si faciatclaufione viceris antiqui,illud forte czu' 
terizando cum ferro prius: Si mudificet corpus curt1 
medicinis conuenientibusad illud vtdicftum efti*1*1'' 
bro primo fuffideter. Odauacft alteratio compl£/ 
xiois membri ad caliditatem aut ad frigiditatem,aUt 
huiufmodi,quae debet cum contrario remoueri b(c' 
uiter expediendo. Nona eft quando tempore tOIt 
folidationis, medicus vel infirmus, pilum,puluere^1 
oleu aut huiufmodi permittit uulnus intrare, Dd*' 
ma Si vltima eft indebita membri fituado quo ad»1 
guram eius Si uulneris. Verbi gratia, fi uulneretur vC 
nu aut cubitus ex tranfuerfo, & hora confolidatio* 
plicaretur, aut ligaretur per medicum fecundum mc 
bri flexibilitates& in cotraiiumfuaeplicationi Si 
tui,tunc certe talis membri fituatio Si fitus imptd,rC 
uulneris confolidationem: Si fic uidetur conuenRJ 
artificiofum ac utile, ut hora ligationis, aut confofid 
Jtionis uulneris, fiat membri debita fituatio penes fio 
ram uulneris ac membri. 
Explicit liber fecundus de uulncribus. tIBERTfRTIVS 
341 
LIBER TERTIVS DE^ 
algebra, ideft reftauratione conue* 
menti circa fraftura&dift 
{olimoncm ofluun» 
Cap. primu de fradura offis nafi, cu vulnere SC. line. 
Cap.rj.de fradura mandibulae, cum vulnere dC fine* 
Cap .iij.de fradura furculae,cum vulnere 8C fine. 
Cap.iiij.de fradura offiu caffi pedoris,aut thoracis. 
Cap. v.dc fradura offiu cu Iclinationc ipfaRj. 
Cap. vi.cie fradurafpodyIium,cum vulnere 8C fine. 
Cap . vij .de fradura offis fpatulae cu uulnere 8C fine. 
Cap. virj .de fradura offis adiutonj fine uulnere,et cii 
Vulnere 8C apoftemate. 
Cap .ix.defradurafodlium brachij cu vuln.& fine. 
Cap.x.de fradura ofiium pedinis 8C digitorum ma*- f 
nus,cum uulnere 3C fine. 
Ca p.xi.defraduraoffisanchae, cum uulnere 8C fine. 
Cap.xij.de fradura offis coxae, cum uulnere 8>C fine. 
Cap.xiij.de fradu.rotulae genu cum uulnere SC fine. 
Cap.xiiij.de frad.fodlium cruris,cu uulnere 8C fine. 
Cap. xv. de frad. offiu m calcanei, cu uulnere 8C fine. 
Cap.xvi.defradura offiu m pedinis 8C digitorupe* 
' discum uulnere 8C fine. 
Cap.xvij.de fradura 8C dislocatione offium,& eo^ 
. moUificatione,&: contorfionc,&feparatione,&iti 
quibus membris ifta habent proprie fieri. 
Cap .xvirj.de dislocatione madibulae inferioris, cum 
Vulnere. 
Cap.xix.de dislocatione fpin^feufpondylium. 
Cap.xx.dc feparatione furculae 8C offis fpatul3e,cum 
uulnerc,&fine. ( 
Cap.xxi.dedislocatione humeri,feucapitis 
rij,cum uulnere 8>C fine. 
Cap.xxij.de dislocatione cubiti cum uulnere ct fine. 
Cap.xxiij.de dislocatione nodi rafetae manus, cum 
uulnere 8C fine. 
Cap.xxiiij.de dislocatione offium digitoru manus* 
cum uulnere & fine. 
Cap.xxv.de dislocatione anchae,feu offis vertebri 
eius,cum uulnere 8c fine. 
Cap.xxvi. de feparatione rotulae genu, cum uulnere 
&fine. 
Cap.xxvij.de dislocatione popIiris,feu genu cum 
uulnere «k fine. 
Cap.xxviij.de dislocatione nodi rafetae pedis, cum 
Uulnere 6C fine. 
Cap.xxix.de dislocatione digitoru pedis, cum j 
s nere dC fine, 
ChIRVRGI R GVriELMI D E 
Saliceto Placentini Liber tertius. 
Sejraftura oj?w tiaji cm uulnere & fine. Qdp.i. 
Cias q? os nafi deprimitur, 
tur fiuefragatur fine vulncre,ftatim 
dum recens eft infirmitas, rcftaurcf 
in prima vifitationc:nam fi differre 
tur induraretur locus, femper 
maneret fimitas in nafo: aut fi uclles 
p0ft hanc indurationem reftaurarc 
•ocu, tantus fieret dolor in loco q? infirmus fuftinerc 
vd fi fufferretjtn propter dolore fortem 
in loco attraherentur 8C curreret humores ad locum 
fuperflui,& fic apoftemano caufaretur,& tunc fieret 
aegritudo copofita, quae eft difficilioris curationis c| 
iimplex,nec prima fupra difta caufarcturretfic fieret 
aegritudo copofita qu? eft difficilioris curationis qua 
fimplex fupra dida.iEqua ergo amice ipfum, 8C ada 
pta os deprefium autfraftu fubito a principio in pri-* 
ma vifitatione,iuxfatuupofle, hocfcilicetmodo 8C 
ordine:Poneintra nafum in nare unum digitu tuum 
indicem aut alium tibi comodiorcm, 8>C cum eo elc- 
ua os deprefium ad fuperiora, aut fraftum, moucdo 
ipfum nunc furfum,nunc deorfum paulatine,nunc a 
dcxtris,nunc a liniftris,doncc aequatio ac reduAio fic 
pfeAa:Sd ficum digitoidfacere non potes, ponctuc 
in foramine nafi ex 
ue,& acqualc,decentcr fa£tu 8C politum, oleo rof. bc 
ncvnftum,& cum ifto ligno ficut prius cum digito, 
aequa os fraAir, vel deprefium,SC reduc ad priftinam 
figura pro poflerpofies ct inuoluere ligna cum peda 
Jineafubtiliflimamunda, SC intinftain codcokoro* 
& effiet tunc lignum magis vtilius 8C tracftabile: facfta 
aequatione,pro poffic tuo 8C infirmi tolerantia,ponat 
tenta firuppea decenter faftadura in foramine nafi a 
parte laefionis,autin duobus foraminibus fi ncceffic 
fuerit tentas pone vt dixi.Sed cauc quatum potes,nc 
in ambobus foraminibus ponas tentas, 8C ea claudas 
fi potes aliud facere,quia nimis grauabis infirma pro 
pter impedimenta anhelitus 8c acris attraftionciSed 
in cafu ftrido neceffie eft fic fieri ficut dixi, 8C inuoluc 
tentam aut tentas in pulucre conftri&iuo tali, cualb. 
«ui mixto. Red.bo.ar. vnc.tj.fang. 
dra.maftiches, draganti, ana vnc.rj. teratur fubtiliter 
8C cribellentur, in alb.ouiadmifccantur, 8C tentae de 
eo liniantur,& fiat vt dixi: 3C de codc medicamine cc 
fuperloco toto laefo ponat cumfaldellis ftuppeisin 
coinuoIutis,& cuplumaceolislateraIibus,longitudi 
nalibus, cttranfucrfalibusiquo facito liget tunc locus 
fortiter cum binda decenti, quae fit latitudinis duorir 
digitoru, longa ita q? rcuoluatur ad pofteriora 8C an 
teriora capitis,& bene firmetur. 8C ponatur infirmus 
fuper latus fanu ad iacedum pro pofie fuo.8C dimitta 
cur fic locus firmatus, 8C non diffioluatur vfq? ad. v. 
dies aut plus, vt tibi videbitur de dolore patictis,aut 
loci tumore 8C apoftemationc& firmatura cius, aut 
de oppofitis. Fa<fta aequatione ctligarione antedf 
fubito phlebotomia fiat de manu oppofita,aut 
fcarificatioin fpatuliscum ventofis,iuxta virtutis co 
plexionis aetatis cofuetudinis patietis et hmoi confen 
\ fum &diffenfum. Circa nafum vero, nunquaomit' 
tatur defenfiuu pluries dictum debo. ar. myrto, rof. 
coraliisalb.& rub.oleoro.accto SC croco,fuccofoIa 
cri,fempcrui. plantag.portula.aut aquis* A 
cipio vero,immo 8C in proceffiu ventris largitas non 
omittatur, vel cum dyftcri ,autfuppofitorio de fcllc 
aliquo,melle,& falelhaec eni diuertendo a capite mul 
tum alleuiantinfirmu.Secunda vero 
natur tenta in nafo noua cum dido puluere,fecundir 
ordine datum:& fuper toto nafo ponatur dictus pul 
uis et cum alb. oui cum .ftuppis modo, directe fupra 
dicto:& cotinuetur vfq? ad perfecta loci firmationc. 
Et attede ut fupra dixi, quia a prima vifitatione vfc£ 
adfecunda fic tempus. v.dierum,aut pluria, aut pau 
dorum,uttibi Videbit de tolerantia infirmi ct no 
lcrantia;dc bona 8C ronabili reftauratione & loci fir- C H I a V R e I; JE -G Vrl t ’I l> L M ! 
tnatfonc,5c non bonaJ de tumore, aut mcbri apoftc- 
matione,vel nonrdedolore intolerabili patietis,aut 
non,& huiufmodi. Ab illa vero fecunda mutatione 
vltenus, mutetur locus de.irj.in.irj.dic : 8C vltirno dc 
ii.in. p.fm ordinem 8C laudabilem modum operandi 
fuperiusfcnpcu.Si vero huius loci fuerit fradura fa- 
dacum vulnere:tunc principaliter squato ofle vtdi 
>ci fupra diredc,procededo circa parte intrinfeca nafi 
cum teta vel tentis inuolutis vtfupra:circa parte ex- 
trinfccam fic deindeprocedas:primo coducasdccen 
ter partes vulneris cum futura,fi illaindigeat,& fup- 
ponas futurae pulucrc coferuatiuum pluricsdidum: 
deindcfuptotovulnereponasfaldellas ftuppeas dc- 
cctcr fadaslogitudinalcslaterales dC tranfuerfales,in- 
uolutas in albu.oui mifto cum puluere nuc dido:dc- 
inde locus binda decenti fupra dida, beneligctur,no 
omittendo orificium in futurain loco decliuioripro 
fanteiexpurgatione: in quo orificio hora mutationis 
dida,ponatur tenta ftuppea decenter fada, inuoluta 
In vitello oui 8c oleo rofato, 8C croco modico miftis 
calidisadu:& hoc vfc£quofaniesincipiatgenera- 
ci,& tempus erit mundificationis,quia tunc dimittar 
Curillud medicamen,8C mudificatiuu apponatur no 
Cum ex capitulis dc vulneribus &c.deindc confolidc 
cur vtibidcm.& circa nafum 8C vulnus non omittas 
vnqua dcfcnfiuu,didum in cap.de vulnere in coxa, 
crure,&adiurorio,&c.dc bo.ar.myrto, maitiches, 
coral.alb.&' rub.&c.& in hoccafu fiat tam decens ec 
formatalociligat/o, vtoldic poffit vulnus murari, 
non totam ligatura mouendo.Et fi vulnus nonindL 
geat futura,tunc procedatur vtin alijs vulneribusfu 
pralib,rj.& inredudioncolfis vt fuprabic. Phlebo- 
comia etiam de manu oppofita, aut ventofatio cum 
icarificatjonefecunduconfcnfum vel diflenfum vir 
tutis,£tatis,teporis,&c.a principio fiat: Largitasuen 
tris etia,naturalis uel artificialis cu clyfteri uel fuppofi 
corio aliquo notis pro vfu omni die habeatur ab infir 
mo vrfuprain praefenticap.dixi.Diaeta etia eius fal- 
tem vfc£adfecuritateapoftemaris& doloris fedatio 
nem fitfubtilis 8C tenuis,conftante virtute femper di 
co,cum fuccofarrisaut hordei, autiftorum ptiifana, 
cum ladc a mygd. dulcium, 8C fem.com.cum zuccha 
l,o,autpanaracumcifde,autfortccum brodio pullae 
paruse,aut vitelli ouoru cu agrefto, vel vino granat. 
& hmoilcuiacibaria digeftu.Potus veroifto 
fitaquadccodionis hord.cum zuccharo rof.& vino 
gran.ve!agrefto:aut fit aqua decodionis prunorum 
dama.vcl huiufmodf potus non vaporabiles, nec ad 
caput effumabiles.Poftillud vero tepus paulatiuead 
dictam groffiorc reducatur, vt ad carnes pul!oru,hcc 
dorum,caftratoru, perdicum, phafianorum,auium 
paruarii arborearum 8C non paludaliu: Inter tamen 
omniahccvratur extremitatibusaialium vifcofis,ut 
porcorum,vituloru,caftratorum,& huiufmodi pe-' 
dibus,& gabis,& cibarrjsdcpafta,etuino nigro grof 
fopro potu vratur,cum aqua fupra dida ad fine, vt 
nutrimentum ex cis groffum ac uifeofum generetur 
&fanguis,firmiorq;ac copadiorfiat ollis reftaurari 
coniundio 8C alligatio per porum farcoidealligantd 
DcfrafturamandibuU. Cap. II. 
COnucnit ut fcias hic unum generale ad tota baC 
artem,cooperatio medici in fradura, 8C dislo- 
catione, dcpcndetauifu,& ab experimentataope»:*? 
«ione:ita cp fineiifnah' opmtfone,ra&u Sfutfu de 
cili apprehendi hon potefir,nifiper hominemToIerU5 
ingenrj,acbonaedifcretionis,falternexparteaequatio 
nis Si ligationis membri: Sed exparte localium m^1 
ucl fuppofitorn,di? 
t$,8C fimilium,pendethmoiopcratioabona& folj* 
ti medici imaginatione ac fpcculatioe. Si ergo os 
dibulaefuperiorisautinferiorisfraftum fuerit Si 
uulnere:tunc in reftauratione eius fic proced* : p°nf 
manum tua dextram in ore infirmi,!! madibula deX' 
•trafuperior uelinferior fra&afuerit: Si fi finiftra,tu£ 
pone finifira manum,& tunc cum manu exteriori id 
uando Si ducendo offa madibularununca dextri5* 
nunc a finiftris,nunc furfum,nunc deorfum fimul c» 
manu interiori coducas 8C coniungas decenter 
laadinuicem,&oquaeaoquationcbona 8C naturali* 
p Quo fa<ffo,tunc ligentur Si annectantur partes man 
dibulaelaelaecum dentibus mandibulaefanaehoc mj> 
do:accipiatur filum dc ferico duplicatu<5£ inceratu, 
■Si ligentur ac annectatur dentes adinuicem ad modu 
direde quo texitur fepis,& tam diu refoluatur textu 
rafuper dentes lanaepartis Si non fan$ Si intra dcfe5> 
rexendo ad modum lepis ut dixi,q? locus bene 
fus fit.Ex parte uero pofteriori ponatur faldelk fi,JP 
peae decentes longitudina!es,laterales, Si tranfuerfa' 
les,inuolur3einaIbu.ouiconqualTato Si miftocup1" 
nere hoc coftrictiuo,Reci.bo.ar.draganthi,gum.ar3* 
aloes,mumio,maftiches,fang.drac.anaunc.jMnifrc.? 
>SC utere utfupra.Circalocum uero ponatur defenfi' 
uum copiofe,incap.praeccdentidictum:&: cu fafi-il5 
decetibus locus optime ligetur SC firmetur,ncc dilTo* 
natur ufq? ad. v.dies,uel circa,fecundu cp tibi uidcbk 
J turde his quae dixi m precedeti cap,Firmato loco,fi3 
tim fiat phlebotomia dc oppofitamanu,autuctofa/ 
tio cum fcarificatione in lpathulis,fecundu cofenfut11 
tientis:Largitasuentrisaliquomodo non omittatuf 
inifto cafu quomodoliber,non difientientibus ant*' 
dictis.Non comedat hoc tepore cibos grofibs 
catione indigentes aliqua,ufq; ad tempus mutationi5 
fecundae,immo no fumatnifi brodia pullorump 
uorum,autfuccum hordei uel farris,aut iftorum p*|* 
fanam cumlacteamygd.dulciu,& fem. com.autali" 
quadoouaforbi!ia,& bibataquam decoctionis hof*' 
dei cum zuccharo ro.ucteri, aut aqua dccoctiois prlJ 
norum dama.ficcorum,aut hmoi potus non uapo1* 
biIes:Pofiilluducro tempus reducatur patiens ad tU 
tam grofiiorem paulatiue:deindeadconfueta. Si3llC 
fuerit ibi Uulnus,primooquetur locus,& ligentur 3 
annectantur dentes cum filo ut dixi, &pofieafi vy 
tale cp indigeat conducturapartiu curndp 
tura, tunc ftatjm conducantuf?& fuantur,dimittcuP 
Orificium fanici expurgariuu ut dixi pluries: Si brctl 
terobleruati9rcgulis& conditionibus de futurafiea 
da dictis in cap.de uulnerein collo Si gula;fupcr fu11-* 
raftatimpulucrizcturpuluis conferuatiuus dictusJ 
ifto Si praecedet i cap. deinde fuper toto uulncre Si 
co pouantur faldcllaeftuppeae decentes longitudu13' 
Jes Si tranfuerfales ut fupra,inuoIut$ in antedicto Pl* 
nere et albu,oui miftis.Et circa uulnus ponatur dcR 
fiuum in cap.ct procedenti dictum:# tuc » 
ligetur locus fafcqs decetibus firmiter. Propter quO 
hic diligenti animo aduertas q> in ifto Si omni fitfl1 * 
cafujUtpartim tactum fuit fupra cap.pr t f B e R THRTIVS ■ 
fittadcbet cfTe tatftci* fada, vto(Ta reftaurata firmiter 
Agentur 8C fortiter vt dixi cu fafcrjs, dimittedo fuper 
°rificio vulnerisfpadumctaperturam, taliter q? vu! 
*Jus omni die bis poflit videri 8C mutari no difibluen 
ligatura totam priusfadanUimooflafic Coiunda 
annexa cum ligatura no difibluantur nifi de quin- 
*0,n quintum,autde.iirj.in.iiq.ficutetiafieri debet in 
,radura,vt partim dixi 8C dica infra. In orificio vero 
Veneris dimifib aperto fubito pone tenta ftuppeam, 
•nuolutain vitello oui, oleo rof.&T croco: mo- 
,Ur»i obferua& cotinuavfcp ad tempus mundifica- 
tl(>nis:&: tunc vulnus mundifica incarna 8C cofolida,' 
in procedenti libro pluries dixi. Et fi hora prime ui 
Rationis fluxus fanguinisinfeftaret fubito ei intende' 
aequatione & futuraantedidis: deindcprocede 
Pc nunc dixi. Phlebotomia partis oppofitae,aut fcari 
'aatl°l n athulis cum uentofis nunqua omittatur in 
!I*° cafu,ftate cofenfu virtutis coplexionis aetatis etc* 
fiec ventris largitas antedida.Diota etia fit quae defcri 
Pfafuit fuprain prefenti capitulo. Si au te vulnus non 
*ndigeat futura aliqua,curetur finefutura, vt i hoc ca 
Phulo, & lib.rj.tibi dodrinam dedimus, 8C itainhoc 
Cafii noflro tempore procedimus. 
befrafturafurcuUcum uulncrc er fine, Ca, III, 
f "¥ Oc aute os quum frangitur,raro fit quinin lo- 
dCj co talis fradurae appareat nodatio quaedam, 8C 
cUm hoc eius aequatio no fit deleui,pcrfeda falte,pro 
Pter tortuofitate eius naturale.*et quia inftrumcta ex- 
ten'oraad eiusfiguraneceflariacomode aequari non 
Poflunt.Si ergo tale os furculae quum frangitur,con> 
fingat fine vulnere,tuc manibus tuis eleuetur pars de 
Pfefla, 8>C eleuata coprimatur decenter, donec aequa- 
fio fufficienter fada fit penes eius figuram naturalem. 
Quo fado tunc fuper loco toto fic aequato, ponas fal 
bellas decentes laterales,longitudinales,et tranfuerfa> 
*«s, madefadas prius in aqua 8C bene expreflas, dcin- 
fieinuolutasinuitello oui etalbu.cum pulueribusco 
fupral duobus 
hic gratia breuitatis omitto:aut loco faldellarum 
‘n dido medicamine: 8C tuncfupcriIlaspedaspona> 
lUr corium codum concauu, habens formam,com- 
Pfchcndens furcula,fimul cu pecrjs illis intra fe,& fu- 
Pcr corio ponantur faldellaeftuppeaein dido medica 
inuolut?:& tunc fada vndionc circa locum cu 
dido in capitulis duobus praecedentibus, 
jUtloci ligatio fortis et decens cum fafeialonga,cuius 
circa palma vnam,&firmetur bene locus 
5um ifta ligatura, cu futuris fadis cum iuolutionibus 
8>C dimittatur fic locus nec diflbluatur j> 
*v*dies,aut,itj,ad minus fecundu infirmi 
doloris augmentu,uel loci apoftemationem ut dt 
duobus capitulis. Quida vero ope 
Stores & magiftri,loco antedidi corr) ponunt haftel 
J*s de lino decenter fadas paruas,cotiguatas ad inuicc 
ecUndu longitudinem plus coprehende- 
jes furcula 8C totum intrafe vtfupra.& fuper haftel- 
ponunt didas ftuppas, 8C ligant locum vt prius, 
fado phlebotometur patiens de oppofita manu 
,ecephalica, aut ventofeturin fpathulis cu fcarifica- 
fioncfecundu confenfumautdiflenfum virtutis,co> 
8C huiufmodialiorum, quae in tua ftabunt 
ecc. Fiat etia uenter eius fit largus natura- 
liter vel artificialiter vt fuprai Diaeta fit diVc?be vt di-» 
da in duobus praecedentibus capitulisjhabedo rame 
menti poft apoftematis fecuritate,q7 patiens utatur.p 
fuo cibo extremitatibus aialium, vt pedibus porco- 
rum, viculoru,6<Chuiufmodi:ac vino nigro groffb,p 
potu lymphato cum aqua coda zuccharara: cibarrjs 
etia de pafta 8c huiufmodi groflis ac vifeofis pro tue 
vtatur:exhuiufmodienimcibis& potibus facilius t| 
alrjs molIibus,grofli humores cdpadi 8C vifcoffgene 
ratur,ex quibus fortior,copadior,ac citior porus far 
coidesgeneratur,quo mediante partes ad inuicc oflis 
fradi alligantur: &C hoc fit generale documctfi in oI> 
busfraduris oflm,& dislocationibus.Si vero fractu- 
ra furculoe,fucrit cum vulnere indigente futura, tunc 
fuatur vtin 
ncpuluereconferuatiuumibidedictum,(SC fuper to> 
to vulnere faldellas ftuppeas inuolutas in albu.oui ca 
dicto puluere,quum f.partes oflis fractiad 
inuice,& tuc liga locum fortiter vtfupra dixi, taliter 
cp vulnus poflit omni dic videri et mutari,no diflbl- 
uendo ligatura conferuatem partes oflis annexas: na 
ligatura no debet moucri nifi de.iirj,in.iirj.dic,etplu9fc 
vel minus ut dixi fupius, 8C in ifto capitulo, 8C in alrjs 
In orificio vero dimilfo aperto in 
vulnere, pro hoc tempore vfcjadtepus mundifica- 
tionis pone tentainuolutam in vitello oui,oleo rofa». 
8C croco.Deinde mundifica,incarna,& confo!ida:ut 
inlibro.ij.tefcircfecimus:no omittendo defenfiuum 
circa vulnus dictum in duobus precedcntihus capita 
lis. Phlebotomia, vel fcarificatio, ventris largitas, 8C 
diaeta etc.ordinentur vtfciuifti pluries. Si autem vul 
nus,futurano indigeat,regatur cu mollificatiuo, ma 
diffcatiuo,incarnatiuo,& cofolidaduo,vtdixiin uul 
ncribuslib.ij.accumphlebotomia,uclfcarificatione, 
largitate ventris, 8C diaeta vtibi, caufabreuitatis, hic 
non repetendis. 
T>cfrafiuraojfiumpcftoris3<iutthoracis, Ca* III1^ 
SCiasq?ofla pectoris 
8C continuantur ad inuice,mcdiante cartilagine, 
& firmatur vel figuntur ipfaecoftae, in cartilaginibus 
contiguatiscum oflibus fit forma talis ex 
his, vt vides manifefte in fcelcto.Contingit autem ali 
quando os pectoris fiue thoracis,fecundu hanc figu- 
ram deftrui,ita q? vnu frangitur fccundu partem,aut 
fic: aliquado folum ad interiora plicatur,SC fcies hoc 
per uifum 8C tactu 8C dolore loci,ex quo dolore fcies 
laefioncm in loco cffeinfallibiliter:&: propter vifum 
fcies locum,propria figuram et forma amififle:per ta 
ctum vero fcies, cu manu palpando,fifonitum fece- 
rit uel no.‘quod fi fecerit fonitum,ia fignum habes fi- 
mul cu afijs,q? ibi cft fractura.‘fed fi no fecerit,fed pur 
dolore patiens habeat,Iocufc£ amiferit forma,iam fi- 
gnum habes 8C inclinationis offis adinterio 
ra.Si vero in tali cafu patiens per os eius cum tufli,uel 
fine,fanie emiferit, imo dico fanguine,fignum eft vc 
nae alicuius ruptae in parte illa, autfpondyliCi:& tunc 
iftud eft valde timorofum acfufpectu. Na ex tali ru- 
pturapoteftdefaciliinfirmusad phtifim conuerti, ec 
ad malain membris corruptione, ita q? pars illa cor-» 
rumperetur 8C marccfceret, quae a medico curatione 
finaliter recipere no poteft. Poftqua ergo de fractura; 
fecurus fueris, uel plicationc, conare ftatim in prima 
difit.acionejjlla ofla cu manibus tuisreducercet C H I R "V R G 1-* G VL1ELHI 
re,eatradand<.T,plicafi‘do,5munc*liac nuncillac 
cendo,& cum voluntariatufii autcoadainfirmi,iIla 
fibi imponendo: & fi hoc modo non poflesea pila 
3equare,tuncponecufam,fcu venrofam, quod idem 
eft, magna fuper loco frado aut plicato, fineindfio- 
ne dico: nam per hanc viam forte fubleuabitur pars 
deprefla ad fuperiora, et facilius aequabit totus locus, 
dC reducetur poftea cum manibus tuis. Fada ergo 
aequationefupra dido modo iuxta tuam poflibilifa* 
tem,fuper loco toto ponatur puluis cofirmatiuys cu 
albu.oui, & faldcllisltuppeis,in eis inuolutis,didis in 
tribus praecedentibus capkulistautponat emplaftru 
confirmariuum acattradiuu ad exteriora, tale. Rcc. 
fa.ciccrillae,vel robili-j, vel fabarum, veforobi, Iib.5. 
dragati,mafliche, gu.arab. myrti ana 
vnc.i.bo.arme.vnc.rj.tcrrx figil.lang. dra.aloes,ana 
coquaf 
fatorum bene,fic mifce, $C de hoc ponatur fup loco, 
fada aequatione, aut,cum pecrjs, vel 
bus:Deinde fiat circa loeu vndio cum dcfenfiuo plu 
ries dido in prccedetibus capitulis: 8C tunc fiatligatio 
decens cum fafeia longa aut lata vel 8C fic 
locus dimittatligatus vfq> ad. v.dies, vel prout tibi 
videbit de flatu infirmi, vt re plene docui in praecede 
tibus tribus capitulis.Poft hoc uero flatim,fiue emife 
rit patiens fanguinc per os, fiue no, fiat phlebotomia 
de hepaticain manu dextra, vel verofado in fpatulis 
cum fcarificatione:Nec omittatur vnquaucntrislar 
gitas naturalis ycl artificialis a principio, 8c 
vt pluries dixi:& fi ita q> time" 
res uenc fradurain pedore, tunpfada phlebotomia, 
ftomachpjeiuno,da ei bibere trochifcum.jf.dc 
bc, fang.dra.terrxfigil. coral.rub.gu.arab. mumiae, 
ana vnc. f.cumaquaplantag.vnc.irj.autportulacae; 
-&C utatur portulaca,aut eius decodione:& iftis regu 
lis patiens regatur vfq? ad apoftematis fccuritatc, 8C 
loci firmationem bonam:firmato loco modo dido, 
vngatur locus totus thoracis, cum hoc vnguerup. 
Peci.maftiches,tuns,myrrhae,farcocollae,dragatipuI 
ucrizatoru & cribel.optime,ana vnc.5.fa. foe.graeci, 
fa.femJinfana vnc.i.refinse,terebinth. picis naualis, 
ana vnc.olei amygd.dul. oleililiorum alb.ana 
Vnc.iq.ceraeal.quarum fuf. vtfiat vnguenti3.&; con 
fice fic, colentur refi. rerebin.pix. SC oleum in cazola 
beneprius,adignepoft:Deindequum tepe 
fada finthaec, tunc eis refidua adiungatur, 8C optime 
fic fimul mixta,cum fpathula coducantur,donec bo 
nam incorporatione aflumant:& eo utere vt dixflco 
fortat enim loeu, reddit magis tradabile, j 
SC aptum ad motu anhclifus:& flriduram thoracis a 
primo cmplaftroinduda, remouet.Dip 
ta primis diebus his,fitfubtilis, tenuis,8C teperara, vt 
dida in pccdetibus capitulis,et potus fimilfler, nifi q? 
pro aqua,utaturaquaaperitiua,& mollificatiya, tali. 
Rec.liquiritiae mundae,paflularum,hyflbpi,cap.uen. 
uiolaru, ana vnc.i.ficuum ficc. pinguiu, iuiubarum, 
dady!orum,ana nuo.vfaquaedulcislibr.viq.miTce 
6C coquantur ufe^ad medietatis cofumptionem, aut 
tertiae partis,8c erit melius:8C tunc coletur optime, et 
in ea ponant zucchari al. vnc.rj. et de hac utatur pura 
pro fuo potu illis diebus,dC fola:Deinde ad diaeta 
catur grofliore in cibo 3c potu, vt tibi fupra dixi: In 
fine uero utatur cum dbarfjs fuis, puluerc aromatico 
hpc. vnc.ij.cardamomijmacisjgaia 
■ gae, nucis m u fc. ga r y- op liy J .an ar dr a r. i rj.rr ooV^l'3<r‘ 
zucchari vnc.i.mifce, 8C utatur ut dixi: 8C caucat a» 
oibus accrofis,falfis ct hmoi pungi tiuis,immO dulei3 
in ufu habeat. Si autem talis fradura uel dislocatio 
ret cum uulnere, rege uulnus 8C locum,& cura, ut»*1 
praeccdetibus capitulis,& in lib.jj.fere in omnibus d 
pitults dixidbi recurre 8C lege. 
TDe fi-aftunt ofiim cojhrum* Cdp.V• 
C Oflaefunt.xq.quarum.vfj.funtcopIct£,&P 
funt fragi pluribus modis 8C locis:quinc£ ucrO 
caru funt non coplctae,quae poliunt frangiin unoIQ' 
co.f.ucrfusfpina, cum in loco illo ex perculfioneno 
cadantcoflae,& ficnonplicantur,nccfrangunt:curn 
alia uero extremirate,ucrfusfi:omachum finiuntur1,1 
loro molli,qu$ cafum aut pcrcuflionc non fuflinenb 
8C fic non frangunt,fed pIicationcibircdpiunt:&aP 
pellanrurhae primae.vrj.coflae copletae, quiafaciunc 
unum femicirculu,autcirculum copletum cum ol»' 
fius pedoris,in quibus inferunt uel firmantur! & aP' 
pellantur aliae quiain exituipf31^2 
fpina,non faciunt nec cum alijs, nec cu oflibus pc&° 
ris circulu perfedum, nec adhuc femicirculu,feu p*r 
tem circuli. Si ergo cotingatcoftas frangi inunoaut 
duobus locis, quod fciesper tadum cu manibus fup 
loco dolorofo,eo q? exprcfllone aut palpatione curt1 
manibusfuper loco, audiesfonjtucoftarum ad 
dum rei fradae,& cum hoc infirmus fentit impedii 
tum in anhclitu,ac dolore in loco ilIo:Sed fi fonitur»1 
ex tadulod non renfcris,fed dolor dC 
anhelitu adfint, fignu eft plicationis ad interior* 
conare ergo in hoc cafu,parte depreflam,cum 
bus tuisfurfum cleuando, ac eleuata deprimendo, »a 
cere q? ad inuice tales partes inferantur: nam fi 
vel frufta coftae leuatac inferant uel infigantur per d* 
deprelfione cum manibus decente 8C fuauem,in 
ftauel in partescoftae depreflae, tunc pars quae ptfi-5 
erat eleuata per manus tuas fic deprefla, uirrute fu3**, 
uabitpartedepreflam perpercufllone, 8C fic firm3?1 
tur:& tufemperiuua manibustuisin hoc cafu, 
mili:&fac patiente uiolemertuflireiflahora, qui'311* 
uabitte ualde in hpc.Si aut per hanc uiam fion eleu3/ 
retur, nec fieret redudio, aut reftauratio: aut fi 
foret folumodo deprefla,& nonfrada, 8>C dolor Pil( 
perfeueraret, tunc facias hunc copiofe tuflire,& 
fuper loco deprcflb,aut frado, ponas yentofam 
gnam fine incifionc aliqua:8C fic pars deprelfa 
uabitu|*,una cum auxilio tuo manuali,utiam 
Et tunc fada aequatione tali, iuxta tuum 
pe fuper loco toto cmpjaftru iapi fupradiduin p 
cedenti capitulo coitridiuum,auchuiufmodialiu * 
Recip.fa.cicercIlsc,autrobilrj,autfabae,autorobi3a^ 
Volaticae fa. molendini lib.5. maftiches,draganth 
arab.aloes,ana vnc.i.bp.ar. terrae 
incorporent cum albu.oui fuffidenter:& fuper Ioc. 
cu pccrjs,aut ftuppis in eo inuo!utis,Iocus empla*“ 
deipfo,& type drcalocuponatur defcnfiuudi$u. 
in.iin.primisfuperioribuscapituIis:& fic firmetur 
cusoptime fu fafeiadecenti, autfafcqs:& ficdidlC , 
turligatip 8C emplaftru vfc£ad.v.dies,velfm 
uidebiiurde tolerada& dolore infirmi,de c 
tipne loci,de firma 8C laudabili rcdudioneloci,ot■ 
in capitulis praecedetibus dixi, Statim vero poft 
tipnenijfiat phlebotoiniadeialuatclla hep^fiea,- ‘LIBER TERTIVS 
fpleneticain*mami oppofita partiI^fae:nec omittatur 
■nifto cafu ventris largitas naturalis, vel artificialis, 
Omni dic a principio vfqucad finem curae: Cotin ue- 
turctiaiftaligatura # modus curae a principio, vfc£ 
3d loci firmationem bonam.Et hoc tempore facias ia 
Cereinfirmum corpore fupino,aut fuper ventrefuo, 
quia melius cft,# ofla codu Aa # debite annexa, mc> 
husac fortius in fua conduAura # annexione perdu 
rantur # firmantur. Fa Aa firmationc loci antediAa, 
tunc fuper loco ponatur vnguentum tale. Recipe re- 
finae vnc.irj.picisnaualis,terebinthi.ana vnc.i.bdel- 
li), opopanacis, am moniaci,ana vnc. 5. thuris, mafti- 
ches, myrrhae,fang.draco.mumiae, draganthi,gum, 
arab. ana drach.rj. olei com. vnc. vnc. i. #.5. 
fiat fic,mellificentur gum£ per nodem in oleo # ace 
to,# tfic difibluanturadinuiccm # ad ignem in car- 
colentur: #iterum ponantur adignem,do- 
Oecaquofitas fit confumpta,# quafiad vngueti for- 
dam fintreduAa:dcinde dilfoluatur refina, terebin- 
*hina,pix,cera,# oleum fimul ad ignem,# coletur? 
#cumgummis antediAis mifceantur, # bene cum 
fpathula conducantur # incorporetur:# quumin- 
fHgidatafuerint,addanturpuIueresantcdiAi:# tunc 
°mnia bene conducantur cum fpathula,# incorpo- 
rctur:quo vtere vtdixi,Iocum bis in dic copiofe vn 
gendo.Hocenim vnguentum,mellificando quoda- 
uiodo,parat!ocum ad motum,# remouct duritiem 
*hiindu Aama medicinis coftriAiuis, dolorem fedat, 
# fatis addit in conglutinatione.Diaetafam ratione 
principfi q rnedrj # finis, ac ratione fortitudinis, aut 
dcbilitatisinfirmijfitpraecife vt diAa in praecedenti- 
bus capitulis huius libri. 
Bcfratfurafpondyliitm. Cap. VI, 
O Pondyles non franguntur vt alia olfa,fed cctun- 
conteruntur.*ex cotufione quoru, fcu 
contritione,nocumentum fequitur mortale,propter 
Oucaelefionem,propter ipfarum impulfionem ad in- 
teriora:exquofequiruretiamimpedimctum inanhe 
litu,# diftraAio, ac difiinAio in lacertis,ac neruis in- 
trinfecis,# apoftematio in intrinfcco, # faepemors* 
Succurratur ergo fubiro infirmo, fi fuerit talisfpon- 
dyliumcotraAio fine vulnere,cum phlebotomia ce- 
phalicae manus contrariae,aut fiat ventofatioin nati- 
us,aut in alio loco decliui,cum fcarificatione: # co- 
nare manibus tuis conducere # aequare locum totu 
cu tuflTi coaAapatientis,vtin cap. procedenti dixi:# 
pone tunc fuper loco conftriAiuum,dc 
farinacicerellae#huiufmodi,diAumibidem: # fu- 
per emplaftro,ftuppas quapluries, vt locus bene fir- 
metur:Circa locum vero ponatur defenfiuum di Au 
pluries:# fic locus bene ligetur cum fafcialonga # Ia 
, # non dilfoluatur vfque ad. v.dies. vt in antedi- 
Ais capitulis pluries dixi: # imponatur infirmo, vt 
tion taceat nifi fuper latera vel ventrem. Et fi melius, 
habilius quieueritfupfpina,fecure fuper ea iaceat, 
quamuisiacerefupcrfpinam,addatimpulfionem fu- 
Per fpondyliaad interiora: Sed in hoc,q? doloris mi- 
noratio ex ifto modo iaccndi fit,# dolor trahit mate 
r,arn ad locum, # efteaufa apoftematis loci:# illud 
cocedaturinfirmo 
naccaufa hic modus iacendi,quamufs ineo fit ex alia 
Parte laefio,# ficut dico de hoc in ifto cafu,ita in om- 
nibus obferuetur:Nam ifte medus iacedi eft melior. 
ex quo minor dolor ac I$fio ad cum fequitur. Largi} 
tas vero vctrisin hoc cafu nullatenus omittatur cum 
clyfteri communi,autappropriatanotafatis. Firman- 
to vero loco cum modis antcdiAis,tucin fine quali, 
ponaturfuperlococmplaftrum degummis, faAum 
incapitulo praecedenti,autvnguentum: Et fi pur tu- 
mor ethumorum collocatio in loco,notabilis fuerit, 
aut propter magnam iplam quatitatem,aut propter 
profundam loci contritionem,itaquod per has med|* 
cinas non confumatur*, tunc fecure ponatur fuper Io 
co ventolaecum fcarificationeldeindecum diAo vt\ 
guento procedatur.SiautecontraAioifta fueritcum 
vulnere,# vulnusindigeatcoduAurapartiumcum 
futura,ftatim iudica vulnus ipfum mortale propter 
caufam narratam fupra. Sed propter hocnodefiftas 
ab operationerationabili:# tunc,fiinueneris ibipar 
tesalicuius olfisfpondylisfeparatas afanis,cx toto re 
moueillas: # finon,dimitte,# tuncrefiduum oflis 
reapta manibus tuis decenter: deinde conducaspar- 
tes carnis # pellis fuper fpondyli cum futura 
nientfiobferuatisregulisfuturaeinlibrofecundo po- 
fitisin capitulo de vulnerein co!lo,etalibi,#c.fuper 
futura ponendo puluerem ibi diAum, # fuper toto 
loco deinde faldellasftupp3e,dcccntes inuolutasin al 
bumine oui,cum dictopulucre:autempIaftrum tale* 
Recipefarinae hordci,fari.orobi,ana vnc.rj.dragan- 
thi,gum.arab.maftiches,fang.draco. 
aloes,ana vnc.5, mellis lib.i.tercbinthinae unc.iif. vini 
nigrifiyptici, quantum fuffictc ad infpiftadum.-quo 
vtere vt dixi:Deinde circa vulnus ponatur defenfi- 
uum pluries dictum. In orificio vero quod dimififti 
in furura,pone tentam ftuppeam in prima vifitatio- 
ne vfque ad tempus mudificationis, inuolutam in vi 
tello oui,oleo rofato,# croco:Deinde vero mundi- 
fica,incarna,# confolida,vtfduifti:#fac ligaturam 
taliter vtpoflitomni die mutari vulnus non mouen- 
do eam totam, vt dixi in procedentibus capitulis.Fir 
mato fic loco,procedatur cum vngueto degummis 
facto in capitulo praecedenti,#alrjs ibidem dictis, vc 
expediet. De phlebotomia ucl ventofis, ventris largi 
tate.# di'ota,facdirecte vtfupta.Siautem vulnus no 
indigeat futura,procede ficut in antedicto, fine futu- 
ra, £ fine puluere ibi dicto, vt etiam fciuifti fupra lib* 
fecundo de vulneribus fufficicnter* 
Defraftura ofiisfpdthuU, Cap» VII. 
QVum frangitur hoc os, requirit propter ma- 
gnitudinem,# ex figura eius # firuatione,vc 
' reftaurator procedat in aequatione # reftau- 
ratione,hac via,# non aliter.Comprimatipfereftau 
rator manum fuam fortiter fuper partem eminentiae 
apparentis,# cum altera manu,caput humeri fecun- 
dum longitudinem trahat, vt pars leuata # deprefia 
cofimiliter ad loca propria redeant:Et fi per te folum 
facere non portes iftud,habeas miniftrum idoneum, 
teiuuantem.Factareftaurationedicto modo, pona- 
tur fuper fractura emplaftrum de farina cicerellf #c* 
factum in capitulo de fractura calfi,fupra,# in prarce 
deti etiam capituIo.Etcirca fracturam,vngaturcum 
defenfiuo, ibidem dicto,# fuper cmplaftro ponan- 
tur faldellaefiuppeaepriusinfufaein aqua # exprefie, 
dcindeinuolutaeinidicto cmpfo: # fupftuppasilJajs 
ponat haftella dc fali cc,formata f m figura fpathul^qt 
343 CHIRVRGIiE G V f L I FL M I 
fuperhaftella ponatur aliaeftuppae infufaein aqua & 
expfcfl^Tetpoftea optimeligerur locuscufafeia loga 
et lata,aut fuper loco immediate in prima vifitationc 
vfq? ad fecundam, ponantur folum faldellae ftuppeae 
dccentcs,infufaepriusih aqua,& 
uolutaein albumine oui, mifto cum pulucre 
diuo, vtbol.armc.dragantho, gum.arabfc.maftice, 
mumia,fanguinis draconis,aloe,myrto,& 
di,et tunc cum refiduo curae didae fupra procedatur» 
Vifitationc vero fecunda,Ioco albumine oui,8C pul> 
neris antedidorum , pone tunc cmplaftrum fuperius 
didum, 8C diredcfac vtfupra. Et non moueaturifta 
ligatura vfcp ad quinefrdies, autfic, fecundum q? tibi 
videbitur: deinde de.irj. in. irj. diem, diffoluatur 8C Ii- 
gerur vt in precedendbus capitulis.Fada prima 
rura,ftatim fiat phlebotomia, aut ventofario cum fca 
rificatione in fpathula 8C in naticis, ventrifep largitas 
imponatur patientiextoto vt fupra, capitulo 
dura coftarum,authuiufmodi fimilibus mollifican- 
tihuserc.Regatur cum dicta potus et cibi a principio, 
vfq? ad fin em,didain capitulo de fradura mandibu' 
1 x,8C alibi pluries. 
JD eJraftura oj?it adiutorij» Cap. V111» 
QVumfrangitur os adiutorij,cognofcitur ex 
tadu manibus tuig hoc modo. Na debes 
SC 
nere vnam manum fuper loco laefo, 8C aliam infra: 8C 
tunchabeas miniltrum tecum quifuftincat cubitum 
parientisbene SC decenter vnacum brachio toto; 8C 
tunc palpando loeu manibus tuis fuauiter, 8C eas per 
brachium mouendo,nunt:hacnuncilIac, audies foni 
tum ollis in modum reifradae, autfentiesinfeparatio 
nem olfisfradi partium cum tadu tuo, plus folito 8C 
Indecentiusfubleuatarum: Imo forte hocper vifum 
tibiinnotefeet. Quum ergo certus fueris 
defradura, procede tali modo:primo antereftaura- 
tionem,ct manuum tuarum operationem,ordina co 
fici & preparari cmplaftrum tale. Rcci.fari.fabarum, 
aut cicercllae, autorobi, aut robilrj, aut volatilis quae 
repetitur fuper mola fuperiori, dC circa moledinum, 
Iib.5.maftiches, draganthi, gum.arab.mumiae, aloes, 
thuris, ana vnc.j.bol.armc.terrae figil.fanguinisdra' 
conis,lycij, ana vnc. albu.ouorum numero.itj.con 
quaflata,& vini nigri ftyptici quantu m fufli.ad incor 
fac cmplaftrum:8C cum hoc praepara etiam 
pedas magnas lineas, fuper quas extendatur didum 
edam ftuppas faris latas ut circu 
uoluant totum brachium,& longas vt totam brachij 
laefionem & vitra capiant, balneatas in aqua prius, 8C 
expreflas fordter;pr$para edam duas fafeias quarum 
latitudo pro qhbet, fit circa quatuor digitos aut qnqp, 
vel plus; praepara etiam fimiliterhaftellas.vi.auf.iiij* 
ad minus,dc falice,aut alio ligno bene tradabili, ficut 
cft lignum, quod ponitur in fodris enfium, aut quo 
rcatol3efabricantur:pr£paraedam bindellum unum, 
cuius latitudo fit vnius digiti pollids,& longitudo ta 
ta quanta fuit fafeiarum antedidarum. Facetiam ibi 
parare aquam in catino ad infundendas faldellas illas 
ftuppcas;fac etiam parari acetum,quia forte expediet 
ad com mifcendum cum aqua,in qua debent faldellae 
ftuppeae antedidae infundi;etbrcuiter omnia,qu£pu 
fas in adu tuj operationis tibi necdTana,ac operadua 
' fore ante tuam operationem aqualem, decenter p-^3 
8C ordina. Quibus paratis & ordinatis, tuncatrenda? 
rcftaurationi ac redudioi Iod,hoc modo. Habeas m1 
niftfum idoneum qui teneat cubitum ac brachium rt 
firmibenefirmum,acextenfum ucrfusfe.deindeain1 
habeas miniftrum, quipadcntem habeatde retroit* 
brachijsfuis circa pedus,et eum firmum ac fordlfimc 
tenCat: deinde manibus tuis tentando locum, palpa*1 
do, ac cum manu fuperiori deprimendo,8C cuminlf 
riori fubleuando, adequa et rcftaura iuxta tuum p0*" 
fibile: & fada aequatione hac, tunc accipe petiam h' 
neam fubtililfimam mudam, cuius longitudo fit 
longi'rudincadiutorrj,& plus per aliquod, 8>C eiuslart 
tudo fitfmgroflideadiutorrjjinuolutam in oleoroh 
calido in hyeme,frigido in aeftate,ct aliqualiter expre» 
fam ab illo oleo, 8C tunc ponatur fuper loco laefo an' 
tcomniaalia. Nam iftapetia cum oleoro.primo nO 
pcrmittitaliamedicamina, vtemplaftra,nimisadhe' 
rcre pardifadtcdam fui mollificatioe, vtftridura per 
ligaturam, fi fiat nimis fortis, non noceat fic.‘defendic 
etiam locum a fluxu humorum ,confortat, 8C dolore 
fedat. Quo facfto, tunc fuper hac peda pone diduin 
cmplaftrum fuper alia petia extenfum, tantae quanti' 
tatis, quantaefuitprima petiacum oleo rofa.autral' 
dellas ftuppeas decenter factas tantae quatitatis eriarn 
vt prodictae petiae,inuolutas in alb.ouorum.cum pul 
uere confirmatiuo loci, dicto fuprain capitulo, v.vi* 
8C alrjs. Deinde fuper emplaftro illo ponantur faidel' 
lae ftuppeae,inuolutae prius in aqua,& cxprclfe, dcin' 
de in oleo rofa. SC modico aceto infufte:& tuncfupd 
illas ftuppas ordinetur & fitucnturhaftellae 
inuolutaeftuppa, autpetijs, nefua duritie membrum 
laedatur, 8C comprimatur, tantae etiam longitudini?» 
quante cftadiutoriu totum. Et fi membrum fitgroy 
{um valde, requiruntur, vi.haftellae, S>C fi fubdle.ihb 
fufficienrrfiabitcrgo hoc in tua diferetione et cautela* 
Deinde fuper iftas haftcllas,ponatur alie faldellae ftuP 
peae balneare in aqua, vt prius & exprdTae,&r nonm' 
fuiaein oleo rofa.Etnotaq? ftuppae & petiaeantedid? 
debent cfle tantae longitudinis, *a 
tum:8c fimiliter debent clTe tantaelatitudini?» 
quat£ groflitiei cft brachiu, ut tactu cft parCf' 
8C tucfuper iftas faldellas ftuppeas fupcriorcsincip,a 
tur,& fiatligario cum fafcfjs dictis.Etfempcr incip,at 
fieri ligatura in loco laefo cum prima fafcia,etcoft*'I|1/ 
gatur magis locus laefus cum fafeia, quam extrema 
ci illius; 8C cum una parte bindae procedatur cum "v 
tione hac ad fuperiora, & cum alia parte procedatU 
ad iferiora membri, SC fic bene firmetur locus prim 
cum bindaifta,illa non exrirando, 8C annectatur f*!} 
per &fuanturreuoludonesfafciaeadinuicem cum 
lo et acu; deinde cum fecunda fafeia uel binda fiath£ 
tio fuper hac ligatione dicta, incipiendo eam ab i 
riori parte adiutorrj circa cubitum,& procedendo 
perius vfc£ ad humerum, ctin taliproceffu, conftr1 
gatur femper magis locus laefus qua extrema, vrP 
talem ftricturam defendatur, ne humores in loco c 
rant, 8C conculcenturifuperbindauerouelfafci3*1^ 
uItima,fiatligatio 8C firmado omnium ligationum^ 
ctarum,cum bfndello dictofupra; cuius laritudo 
Vnius digiti pollicis, vt dixi. Et longitudo $qual«s 
gitudini fafdarum,quae debent cfle tantaeql* 
fufficiant muolutioni membri antedictae copi° ' 
Aut fuper emplaftro antedicto '5C faldellis ftuPP TL il §R t E R T ! V S 
ante haftcIlanVm appofinonem, fac ligationem vni 
fuaucm cum fafcfa longa decenti, incipiendo ligatu- 
ram fuper locolaefo, vtfcilicet, dixi de prima ligatu- 
**a:defnde procedendo cum appofitione haftellarum 
decenti,ac cum ligationibus duabus antedidis 
fe vt dixi,ct cum ligationebindelli finaliter fuper om 
«ia:& omnia haec cx parte reftaurationis fcu fituatio- 
nis mcmbri,ex parte etiam ligationis did$ et omniu, 
tradet medicusfuauiffimeacdecenter &fine dolo- 
re pro pofFe. Nec fiat aliquo modo in ligationibus di 
dis,ftridurain membro tam grandis, q? ex caprouc 
«tat tumor in extremis ac ftuporin membro, quia il- 
lud effet valde malum,a quo mortificatio membri ac 
ciderepoflet de facili. Non foluatur membrum vfq? 
ad quinq; dies, vel circa, fecundum q> tibi videbitur 
de infirmi tolerantia, tumore,autapoftema 
tione,6£ eius rationabili reftauradonc, fecundum qp 
•fupra in alrjs capitulis dc hoc fado habuifti.Circa bra 
chium vero, 6C in humero, 8C tota fpathula fiat vrv 
«ftio cum defenfiuo, fupra pofito in procedentibus ca 
pitulis. In dic vero ligationis primae, eafada, ftatim 
phlebotomia fiat de cephalica manus oppofitae,auc 
Ventofatio cumfcarificationein fpathulis 6C naticis, 
fecundum confenfum SC diffenfum virtutis, comple 
Xionis etc. vt in capitulis procedentibus dixi. Regatur 
primis diebus vfc£ adapoftematis fecuricatem, cum 
diaeta fubtili, fcilieet cum fuccofarris vel hordei, aut 
*ftorumptifranacumladeamygda!.dulcium,& fcm. 
c&mu.cum rifo codito cum eifdem dC zuccharo, auc 
panatellacum eifdem, aut cum brodiapullaeparuse, 
cum qua fit coda cndiuia,autladuca,vel portulaca, 
aut fem.c6muniafrigida,aut huiufmodi alteratorum 
aliquid: QC potus eius fit eo tempore, aqua hor. coda 
•cum zuccharo rofa.ueteri,aut aqua prunorum dam. 
cum dido zuccharo,faltem fi patiens foret ftridus uc 
tre,autdidaaquahor.cum vinogranat.aucagrefto, 
autcrifpino. Remoto dolore dC habita abapoftema- 
Jtefccuritate, bibat vinum nigrum fpiffumauc dulce 
.cum aqua hord.antedida, aut cum aqua decodionis 
didae fupra! capitulo de vulnere in caffo:cibus vero 
cius illo tempore fit groffus etuifcoftis,fcilicet,ex ex- 
trcmitatibusanimalium, 8c ex membrisintcrioribus 
•pforum vt pedibus,gambis,inteftinis,bepatibus,fto 
*nachis, fpknibus, cerebris, 8C huiufmodi: carnibus 
etiam laudabilibus vtatur,faltemanimalium fylue- 
ftrium potius affatis, quam elixatis, vitellis ouorurn, 
etiam vtatur cu cinnamomo,galanga,& croco, mar 
scime fi ftomachu m frigidum ac debile habuerit. Po- 
tcft etiam vti,Imo comune eft et bonum,ficubus fic- 
cis pinguibus cum amygda.dulcibus, cxcorticatis,ec 
pallulis,& zuccharo, 3C auellams,& nucibus: potefl 
«iamaudader fumere poft comeftionem,piraco- 
cum cinnamomo et croco condicaraliquando por 
*€ftutifpinachijs,boragine,fccniculo,petrofelino,tri 
folio,8C pauca bleta,conditis cum didis carnibus. II- 
etiam carnibus vti poteft conditis in paftello cum 
Amygdalis, vuis paffulis, myrto, piftacrjs, cinnamo • 
mace, cardamomo, gariophyllis, folio 
nocc mufca.& croco cum zuccharo:cibaria etiam dc 
in vfu habeat,quia bona funt.Na omnia huiuf- 
«)odigenerant humoremgroffumac vifeofum, ha>r 
generationi pori farcoidis,ct Iigameti,quo fra- 
offis alligatur 8C fic per hanc uia. 
citior fit lodJfinnatfQ» Sufpcdatur brachii 
ad collum cum mantili,autfarrolo,compt4henc!cn- 
do totum brachium cum manu 8C cubito intra faz- 
zolum, vtadiutonum reftauratum aliquod recipiat 
fuftentamentum 8C quietem: &iftudfiataprimadfc 
reftaurationis vfquc ad finem. Si vero talis fradura 
fuerit cum vulnere tanto,cj? indigeat futura, tunc in- 
quire bene cum tetis tuis 8C manibus,fi ibi fint aliquae 
partes offis fradae 8>C fepararaeafanis,itaq? cum eisco 
tinuari,necftarcpoflmt,& tunc illas rcmouc pro pof 
fe tuo fuauiter fine violentia, 8C non aufcultes ditcit- 
tes,ex medullae exitu ab olfe, mori infirmum, & fieri 
non poffereftaurationem, quia falfum eft:cumenim 
cx vnduofahumiditatehumorum, medulla genera- 
tur, ita reftaurationem recipietipfa 8>C regenerabitur, 
ficut caro, quae exfanguinc generatur, &propterea 
non eft timendum dedeperdifione eius,vt hi dicunt. 
Remotis partibus offis feparatis vt dixi,fiat futura cSflr 
nis, 8C pellis decenter fecundum regulas tibi datas dc 
vulnere in collo, lib.q.&cum hoc fiat aequatio offis 
rcmanentisretbreuiter cum ftuppis,haftellis,medici- 
nis SC huiufmodi vt fupra procedatur. Et hic aduer- 
tas diligenter, q> haftcllae debent taliter incidi 8>C figu- 
raram figuram uulneris,ut dimittatur orificiu difeo 
opertum quod dimififti in futura, vt poffit omni dic 
femcl,uelbis 
nis aliqua,qu£ non debet diffolui nifide.iirj in.iiri.auc 
de.iipin.irj.dicm vtdixi. Super fradura tota 8C futu- 
ra praeter qua fuper orificio vulneris, ponatur puluis 
confcruariuusfuturae pluries didus, Jn orificio vero 
•prima vifitatione ponatur tenta inuoluta in vitello 
oui,oleorofa.& croco, vfq? ad faniei generationem 
in loco;dcinde regatur uulnus cum mundificatiuisin 
carnatiuis 3C confolidatiuis notis. Super puluercuC- 
ropuluenzacofuperfuturaetfradura,pro prima ul- 
li tatione procede cum ftuppis inuolutisin albumine 
oui, 8C pulueribuscoftridiuisfupcriusfcriptis,& bt»c 
uiter regas totam fraduram, ut fupra defradura firre 
uulnere dixi:6<C non foluatur ligatura fradurae ufquc 
ad v.uel.iirj.dicSjficutfupra dixi. Deinde procedatur 
cumemplaltro conftrfdiuodefari.ciccrcllae,pofito 
in capitulo de fradura calfiaut fpondyhum,ufqja'cl 
perfedam loci firmationem.Deinde uero ponatur fu 
per tota fracturaiam firmata,emplaftrum,aur ungue 
tum mollificatiuumdegumis didumfupra capitu- 
lo dc fractura coftarum,& fic continua ufquc ad firtf. 
iDiaetavero huius nullo modo uarietur a diaeta dicta 
fupra in cibo 8C potu. Si uero apoftema inlocopur 
generetur, nec poffit prohiberi cu phlebotomia, alit 
> dyfteribus, acdefenfiuiscircalocum,tuc 
apoftema maturetur,incidatur,mundificetur,incai?- 
netur, 3C confolidetur ut fupra capitulo dc apoftema 
fieadiutorij,lib.primo. I 
Dcjrafturafoaliumbrachij. Cap. IX* * 
NOn mireris fi offafocilium, 8C etiam alia offa 
partium aliarum,aliquando plicentur,&noti 
frangantur. Nam calor uiuificans ea, SC rorans cum 
humiditate actuali 8C nutrimcntali, difponitea (icitt 
corpore uiuo,quamuis non fint fic, 3C talia per natu- 
ram, q? cx cafu feu percuffione inclinantur fcu plicaA 
tur ut dixi,abfc£ fractura aliquado. Et differentia .* feu 
diftinctio plicatiois a fractura trahit cx auditu, tactu, 
£C quadoqj uifu: utquadoper manibus tuis CHIRVRGIiB - GVUELMI 
pa1pando5non audis fonltum in offi ad modum rei 
fract5,necfentis afpcritatcm, vt fic dicapungitiuain 
aliqua parte offis,dato q> in aliqua parte appareat ali 
qua eminentia Sc mebrum indebitam,ac infuetamfi 
guram habeat,tunc eftfignum plicationis,& non fra 
vero his oppofita apparent,fignum eff: 
non plicationis folius.Con tingit aute 
fociliu frangi,aliquado vnum tantu .Si 
ambo frangantur vel plicetur,tuncin illoru cita 
ifaurationeintendas hoc modo:Habcastccum minfi 
(Irum idoncum,qui teneat manum patientis bene fir 
mani cum rafeta manus,8C eam relaxet 8C extedatad 
voluntatem & imperium tui reftauratoris: Deinde 
babeasalium miniftrumidoneumjqui teneat cubitu 
patientisinmanibus fuis confimiliter benefirmum, 
Sc eum relaxet 8C exdretfecudum tui mandatum 6C 
voluntatem.Item antequam ad aftum operadi te po 
nasvtincapitulopraecedenddixi,praepara 8c.ordL 
na omnia tibi neceffariafn opere tuo,fcilicetfaldellas 
fiuppeaslongitudinales,latitudinales, 8C 
lcsponcndas,&per confiquens multas,infufas prius 
in aqua,& optime expreffas: tantae etiam latitudinis, 
quantae eff: brachium a manu vfq; ad cubitum .* tantae 
etiam longitudinis quafdam,quant£ cft brachrj grofi 
Cties.‘praeparaetiamalbumina ouorum conquaffata 
cum oleo rof.&pulueribuscoftridiuis notis mixta: 
aut loco iftorum, para emplaftrum confirmaduum, 
didum ftadm fupra incapi. de fradura adiutorrj in 
principiorparaetiam haftellas. vi. vcl.iirj.fecundum 
q?brachium eritgroffum vel fubdle,fubriles 8C 
centerfadaslongas,fecudum longitudinem brachrj 
a manu vfquead cubitumrpara etiam petiam vnam 
bene mundam 8C fubtilem,tantae longitudinis 8C lati 
tudinis,quantaecftbrachium vt dixfponendam fu*- 
per brachio immediate ante omnia: para etiam fafeias 
duas ad minus,logas,vtbrachium bcnepoffitinuoL 
ilicum eis, latas vero per quinque digitosvel circa: 
para etiam bindellum vnum tantae logitudinisquan 
t3efunt fafciae,latitudinis vero vnius digiti pollicis vt 
dixi in capitulo praecedenti: & breuiter omnia necefi 
faria numero conucnienti ante tuam adua 
lem opcrationem:Etaduertas,vtdum vistead adu 
ponere,femper fic fitua 8C figura brachium laefum cu 
manibus miniftrorum, vt pars domeftica voluatur 
verfusterram.Cpalma manus,poftquam fituaucris 
infirmum ad fidendum fubbancho vel cathedra;fyl 
ueftris verofurfum verfusccelum.* 
ftaurator decenter ponatinfirmum in manibus mini 
ftroru ut dixi ftatim fupra,qui teneant cu firmu hora 
rcftaurationis: 8C tucreftaurator manibus fuis capiat 
!oculaefum 8C offa frada,fuauiter,nunc hac,nunciL 
lac,ducat & premat,donec cSduxeritcaad locafua, 
8C aequaucrit pro poflfe fuo ad formam priftinam bra 
chiu,quodaduifum tibi manifefte apparebit. Et haec 
omniafacfuauiffime:nam ex dolore 
broillahoracurrcrentadlocum, 8C fic 
tur:abftineas ergo pro poffe a dolore, a forti extira-* 
cione 8C contradione,ac a dura ftrida ligatio 
ne,quiahaec praeparant membrum ad apoftemado-' 
ncm,5C ftuporem,& finaliterad corruptione 8C mor 
tificationem ob caloris naturalis et fpirituum defedu 
SC nullo modo obfirues illorum regu-- 
lam 8C modum,qui hora rcftaurationis, ponut mem 
brumfraduro in aqua calida; quia mollificat mem-' 
brum,&rarificat,ac debilitat, &habffi'tat vthufflO' 
res a corpore fluentes recipiat & apoftemetur: 3C ftc 
fiat ibi aegritudo compofita,quae prius erat fimple*» 
8C fic diplfcatur cura morbi, 8C morbus etiam . N^5 
tametibi fidem faciemus in tractatu dislocationum* 
quo cafu aquacalidafitconueniens.Fada ergo debfi 
ta squadone,ponaturimmediatefuper membro pc' 
ria illa munda infula in oleo rofatoquam parafti^c 
fupra,quaedefendit8C confortat membrum, ne hu' 
moresfuperfluostrahatadfe,ncc recipiat 
ne mcdicaminaantcdida vifeofa fortiter loco adh#" 
reant:&hora vifltationis fecundae abfque fortitira' 
tione,ac nocumento notabili a mebro remoueri p0* 
funt:Scdatedam dolores ex omnicaufa ibicontin' 
gentes. Super hac vero petia im m ediate po natur alia 
petia tantae longitudinis 8C Iatitudinis,quantae prima 
fuper qua extenfum fit emplaftrum conffrmatiuum 
in praecedenti capi, immediate didum: Deinde prO' 
cedatur cum ftuppis,haftellis,farcfjs,bindello, 8C to' 
ta ligatione ptaecife vt ibidem dixftaccumappcnfio" 
nebrachrj ad collum cum fazzolo comprehendente 
cubitum & brachium totum,fimul cum 
tem maius focile, vel minus fradum fuerit, 8C aliud 
fanum:tunc breuiter direde ac modis ac reg1* 
lis antedidis,in eius cura procedas,!! faciliori,ac non 
ita laboriofo in illo cafu procedere potes q prim°* 
Nam fodlcfanum multum iuuat te in hac operatio" 
ne,rationcfituationis haftellarum principalitcr,q«ia 
potes in hoc cafu cum paucioribus ha ftellis in nume" 
ro procedere:Nam focilc fanum loco haftellarum a» 
quarum poteft computari ,immo magis fortis efti11 
iftocafuST melius.Etfciasquodfocilc maius locatur 
a digito auriculari manus a parte fylueftri brachrj uf$ 
ad cubitumrminus vero focile a parte manus dome" 
ftica a pollice vfquead concauitatem cubiti, vt fcitur 
cxanatomia.Fadareftaurarionc 8C tora ligatione 
prima vifitadocutfciuifti fuprain cap.de fractura ad 
iutorrj,ftadm confindente uirtute patientis etate8CC* 
Fiat phlebotomia de brachio,aut manu 
ucl fcarificatio in fpathulis cum uetofis. Largitas uej1 
eris nullo modoomittatur,nifi aliqua ex fupra did,s 
accidentibus diffindant: Vngatur edam circa 1 igaft,/ 
ram totam aut fraduram tepore ligationis cum &e' 
fcnfiuo pluries dido: Sufpedaturq? brachium ad c° 
lum cumfarzolo utfupra breuiter. Si autem fradL,/ 
ra totius brachii & amborum focilium,et alterius fal1 
tum fuerit cum uulnere tanto quod indigeat futi,r*» 
SC ibi fint aliquae partes offis fradae,acfeparataeab 0 ' 
fefano toraliter,itaquod fecum coiungi non poffinf’ 
nec ibi flare, tuncillasremouc cum inftrumcnds ful 
decenter ac fuauiter in prima uifitatione fi potes 
infirmi fi non,expecta,& procedeiu c 
ra ficrStatimfuantur partes carnis 8c pellis dece teri 
conducantur partes offis fracti decendus q potes 
eundum regulas datasin capitulo praecedenti,pr^c,( 
fe figurando haffellas taliter,dC ligando cum fafin5 
orificium dimiflum in futura uulneris diTcoopcrtd 
dimittatur,ut omnidieuulnus mutari pofl?t,finC, 
folutioneligaturaetotius.Mjuae non debetdiffolui,* 
ufque ad quinque dies,ucl fic,deinde de tertio in &’■ 
tium,aut de quarto in quartum, vt tibi 
dixi in allegato capitulo de adiutorio. Vulnus u 
praccifi regas, mellificando, mundificando 7,nf 
nando 8c confolidando fecundum canones pot 
IL» LIBER T ER TIV S 
345 
fapemis', lib. fecundo,capitulo de vulneribus vbiq?: u 
fuper futura vero & fradura,pone puluerem confir- 
niatiuum fupra didum , folum, aut cum albumi.oui 
miftum, & fuper puluerem fifolu fuper loco pones, 
pone cmplaftrum conftridiuum, fadum in capitulo 
de fradura adiutorp, aut de fradura cafli 8>C coftaru, 
de fari.cicerelIae,robiln, pulueribus conftridiuis ctc* 
Et hoc vfqucadperfcdamlocifirmationcm: 8C non 
Omittas defenfiuum circa vulnus pluries didum de 
Eoi. arme, myrto, 8C fuccis frigidis, oleo rofa.& ace- 
to ctc. In fine vero firmato bene loco, & extende fu- 
per toto brachio, de cmplaftro mollificatiuo, de gu- 
mis, fado in capitulo de fradura coftarum,& curabl 
tur.Si vero vulnus non indigeat partium condudu- 
ta, regas ip fu m modo confimilipraedidofinefutura* 
Diaeta etiam in cibo 8C potu fit dio- 
tae capituli dc fradura adiutorrj: illam ibi per te con- 
fydera, 8c Iege:habcs enim ibi coquum 8C cauponem 
dodos ct idoneos in arte pro certo* 
Dc frafiurapeftinis cr digitorum manus. Cap, X. 
Slautem contingatoflapcdinis manus quae funt 
numcro.iirj.& fueritfradura fine vulnere, tunc 
reducantur 8C aequentur ftatim a principio,abfc£ do- 
lore pro pofte,ita vthabeasminiftrum qui teneat cu- 
bitum patientis bene firmum, 8C ipfum extendat 8C 
relaxctad tui voluntatem,8C imperium.*& alium qui 
teneat digitos manus firmos fi expediar, quidirede ti 
biobediat vt primus, aut forte non indigesnifi pri- 
mo miniftro. Ettuncparatispriusomnibus necefia- 
rrjs in tua operatione vt fciuifti in capitulo dc fradu- 
ra adiutorrj,fac loci aequationem decentem, fecundu 
modos ibi didos. Fada aequatione loci decenti, fta- 
tim fuper loco ponantur praecifeilla, quaedida fune 
fupra videlicet ftuppaedccctcrfadae,inuoIutaeinalb. 
ouf,olcorofa.& pulueribus conftridiuis didisin ca- 
pitulo de adiutorio, 8C alibi pluries Aut ponatur pe- 
tia linea munda cum emplaftrodcfa.conftridiuis 8C 
pulueribus ac albumi.oui, ibidem etiam pofitam: 8C 
breuiter eodem modo fiat in fracturis digitorum fi- 
cutSd manus totius et rafetae cum pectine. Super cm- 
plaftro vero ex parte fylueftri manus, ponantur fal- 
tlcllac ftuppeae etplumaceoli ordinatifecundum lon- 
gum, latum 8C tranfuerfum,ita q> locum decenter co 
primant, fine doloris illatione grandi, fi eft poflibile. 
In parte uero domeftica fuper palma manus,ponan- 
tur faldellaefolaeftuppeae, 8C non plumaccoli.-quaefal 
dellae fi ponantur fuper cmplaftro, non indigent vt 
infundantur in aliquo liquore, aut fi infundantur in 
aliquo liquore,fitiHud uinum nigrum ftypticum par 
Uum, cum modico aceto. Sivero nonponatur ibi 
«mplaftrum,infundanturin albumi.ouiconquaifa- 
to, mifto cum pulueribus conftrictiuisfupcrius dictis 
pluries in procedentibus capitulis. Super iftas vero 
faldcllas, quomodocunq; fiat, ponatur in manu do- 
meftica manus,haftella vnalatafecundum palmae la- 
titudinem , SC longa ita q? comprehendat omnes di- 
gitos,preter pollicem a fumitate digitorum,ufquead 
medium brachij, verfus rafetam,ita vt tota manus fir 
metur ac fuftenterur fuper ipfata partibus vero fupe> 
tioribus,et lateralibus fi tibi uideatur fore expediens, 
pone 8C ordina haftellas decentes,fm logitudinc ma- 
iius cu rafetailatas vero per duos digicos,ucl circa, vt 
tibi melius videbitur. Quo facto,1/gctm* et firmentur 
oia-ifta, primo eu vnafafeia, ladtudinis.iirj.d/gitortt 
vel circa, magnae longitudinis, vtcabenepoflit, e ir- 
cabrachium volui&reudlui:&incipiasfemperifto 
cafufacere ligaturam in extremitatibus digitorum,ec 
procedas verfusraferam, 8Cbrachium:8C quumfuc- . 
riscumrcuolutionefafd3efuperlocolefo,tuncftrin* \ 
gas fortius quam fnalijs locis, non tamen exceffiuc, 
vel cum dolore intolerabili patientis: vtoftafracta, 
nunc coniuncta melius ac fortiusadhfrcant.& vtta- 
Itsligatio prohibeatnehumorcs conculcentur in lo< 
co 8Capoftemetur.Deinde cum fafeiaprocedeliganr ' 
do vfquc ad finem haftellarum 8C ftupparum: dein- 1 
decumalia fafciafacligationem confimilcmprecifei: 
autcumiftaincipcligarefupcrloco laefo, & procede I 
verfusbrachium faciendo directe vt prius.Super ha* 
vero duas ligaturas, fiat ligatio cum bindello tantae 
logitudinis,quantaefiierutfafciae,& latitudinis vnius 
digiti pollicis, ex quo omnia firmentur melius 8C an- 
nectantur. Et aduertas hic, q> quidam ftatim fuperpo 
fitis faldellis fiuppeis antcdictis cum emplaftro aut fi- 
ne, faciunt ligationem cum fafeia confimili fupra di- 
ctis, 6C deinde procedunt vtfupra directe:& in veri> 
tate etia ego laudo huc modum:fac 
vis,non errabis. Sed modus primus fuit mihi vfualis 
meo tempore. Attende etiam diligenter, vt no omit- 
tas inuolutionem haftellarum cum ftuppa, aut alia rc 
molli, ncexipfarum duritie dolor membro inferae 
tur, &ibiapoftcmacaufetur. Et non omittatur hora 
raftaurationis, dcfcnfiuum, dictum in capitulo de ad 
iutorio 8>C alibi pluries. Ncc omittatur falcem poft fe- 
cundam vifitationem, quae fieri debet in quinta dic. 
vel circa, prout tibi videbitur dctolerantia infirmi* 
SC alijs dictis in capitulo de adiutorio,quin brachium 
fufpendacadcollum cum fazzolo:8£ femperin prin- 
cipio, fac phlebotomiam oppofitae manus, aut fcari- 
ficationem cum ventofis fecundum confenfumauc 
difrenfum virtutis aetatis, complexionis patientis, 3C 
huiufmodi. Ventris etiam naturalem aucamficialems 
largitatem non omittas omni diea principio, 
fine tam etiam in cibo & potu obferuet pr£- 
cife talem, qualis dicta cft in capitulo deadiutorio,&T 
alrjs capitulis. In reftauraionc aut digiti, vel digitorix 
manus,ordinatis alrjs 8>C fituatis debite vtfupra pona 
tur vna haftclla I parte domeftica manus, cuius latitut; 
do fit ficut digiti unius,fi fit vnus folus l$fus, aut duo 
rum,fifintduolaefi,& longitudo eius fir,ficutafum-; 
mitate digiti, vfqt ad medium palmae manus, 8C tunc 
cum emplaftro,ftuppis paruis decentibus8>C fafefis 
non latis, nifi per duos digitos, aut per pollicem, QC 
longis, locus decenter ligetur.*capiendo duos digitos 
laterales fanos cum laefo in ligatura, aut falcem vnum 
fanum,fi non potes duos:nam ex hoc decentior fitlf 
gatio, & partium fractarum coniunctio& adhaefip 
melior. Sed attende, q? in ifto cafu,loco faldellarum 
ftuppearum procedere potes cumfolispenjs lineis, 
cum cxipfis minor fiat cumulus in loco, quod eft ual 
deuti!c,propter membriparuitatem:& non omittai- 
tur etiam hic defenfiuum prodictu, circa locum, in ra 
feta,fcilicet,ctcirca:nec uentris largitas,nec forte phlc 
botomia aut ventofatio,in forti falcem & carnofo 
iuuene robufto, Siaurefracftura fuerit cumuulnere, 
ligetur ac fituetur fic q? omni die vulnus mutari pof- 
iitj utfciujftu Comienkns cftprq cmq yttetigi q> ia CHIRV RGIiS G VL IEL MI 
|fto c adi m ligatura reprehendatur digitus fanus cum 
jnfirmo, aut digfti duo laterales fi pofiibilc fit etc* *, 
De frdfturd ofiis ancht* Cap♦ XI. 
FRangitur os anchae,|xulfionc,vcl cafu,aut huiuf 
modi alia caufa,fecundum longum, dC vocatur 
fcilTura,autfccund(!Iatum, & vocatur fra Aura 
prie.Cognofciturautemfcifluracx taAu fuper longi 
tudine olfis, quo inuenitur olfis fcparatio fecundum 
longitudinem, Spartes olfisfeparatae inueniuntur, 
nec fonant ficut res quae fraAa cft, nec cedunt per ta< 
Aum: fed fra Aura cognofcitur per ta Au m, quia 
nan t ficu t r es fra Aae, ut lignum, vel aliud: amoucn- 
tur ex tranfuerfo,quum palpantur cum digitis,3c 
Aui cedunt:8C cum his fignisiad dtftinguendum per*- 
feAc inter haec,confyderandus cft modus cafus et per 
culfionisfemper.Siautem osanch3efcilfumfuerit,n5 
Indiges alio, nifi vt ponas fuper fcilfuram imediatc li 
tempus adeft morae, cmplaftrum conftriAiuum tale, 
rcpcrculfiuum etiam partim,& loci confirmatiuum, 
& confortatiuum* Reciiarf fabarum, fari»cicerellae, 
fari.hordei, feri* volatilis molendini, ana vnc,? 
ftiches draganti, gumi arab. mumiae, bol.arme.myr - 
egn* 
qualfatain uino nigro ftyptico paruo,fucci plantagfr 
aut huiufmodiftypticorurn, quantum 
porationi,fac emplaftrum, coquendo omniaadigne 
in cazola, vfc£ adinfpilfationem: de quo fuper peda 
extendatur, 8C totus locus emplaftrctur;aut loco em 
plaftri,& cft hoc magis expcditiuum,etita conferens 
pro principio, ponantur faldellae ftuppeaeinuolutae 
jn aIbumi.oui,conqualfatis vtfupra, miliis cum pulr 
lieribus conllri Aiuis di Aisfupra.aut cum di Ais in ca- ( 
pitulo de adiutorio ctc. Super pecia vero emplaftri fi 
jIludponatur,autfupcrillas faldcllas locoemplafiri 
didas, ponantur iterum faldellae ftuppcaeficcae, aut 
balneatae in aqua, vel vino nigro ftyptico paruo, 8C 
fortiter expretfae, 8C fuper his ponantur aliae faldellae 
& plumaceoli,locum perfede firmantes» Et tunc cn> 
calocum fiat vnAio cumdefenfiuo diAo in 
Io adiutorij & facilium. Deinde vero fiat faciligatio 
decens cum fafdalata per, vi.digitos,longa vero ual 
de, vt pofiit bene rcuplui drea ancham, dC ad 
riora fuper dorfo: 8C in qualibet reuplutionefafdae, 
fac fuitionem, 6C fic locus firmetur, nec difibluatur 
vfqucad.v.dies,aut yfnifidplornimis infeftaretpa 
tientem,aut ftupor membro fuperueniret, aut tibi co 
flaretlocum fuilfeimperfeAercduAum 
tum, FaAa prima ligatione 
ftatimfiat phlebotomia de faluatella manus oppofi" 
tae,vclfcarificatio cum 
dum confenfum femper veldilfenfum 
tisctc. Sit ventris eius largitas omni dic naturalis, vel 
artificialis impofitaper medicum* A fecunda uero Ii 
gatioe vitra, ligetur 8C mutetur de, vitj.in.viij.diem, 
autde.vi.in.vi.ficuttibi videbitur de conditionibus 
Infirmi* Nam talis loci fdlfura, hoc artificiali modo 
curaturfrmo quafi ad eius curam,non requirit nifi ali* 
quam partium firmadonemftatim a principio, cum 
inanibus tuis, dC conferuationem talis firmationis in 
flatu debito,cu emplaftro,aut faldellis ftuppeis fupra 
diAis,& ligatione cum fafcrjs vtfupra,vfquead 
frAam curationem. Si autem tale os fit fraAum, tunc 
partes fradacadinuiccm, conducantur & axjueqtuc 
manibus tuis fecundum regulas datas incapitulo de 
adiutorio,cumiuuametorainiftrorumidoneorurn# 
Quo fafto tunc fuper loco redudo, & rcftaurato,p° 
natur cmplaftrum conftridiuum fuperiusftatim di< 
<ftum,autfaldellaeftuppeae inuolutaein albumi.°ul* 
SC pulueribusconftri&iuisfuprapofitis, comprehc11 
dentes totam anebam:8C fuper illapetia cum cmpla' 
ftro,& faldellis ftuppeis inuolutis in aqua vel vino ni 
gro ftyptico, aut fuper illis faldellis inuolutisin albu. 
oui, 8i pulucribus conftridiuisdi<ftis,ponatur vna 
haftelia de falicc, vel alio ligno tradabilr, fadafecuns 
dum figuram olfis anch$,inuolutafemper cum ft°P' 
pa vel alia re molli, ne cius duro tadu membrum far* 
datur, 8C apoftemaibi ex ea caufetur:dcindc fuper ha 
ftella, aut fiat ligatio fubito cum fafeia, aut ponantur 
fuper eafaldellseftuppe3e,infufaein aqua vel vino,SC 
expreflfae vtfupra, circumuoluentes totam anchamJ 
deinde circalocum l?fum, vt fuper dorii extremitas 
te 8C (pondylium in cauda,etin alrfs adiacentibus par 
tibus, fiat vndio cum defcnfiuo dido in capitulo de 
adiutorio,etalibipluries.Et tuncfupcriftaomnia fiat 
ligatiodccenscumfafciafccudum modum fupra di' 
ctum:&no foluaturhecprima ligatura vfqucad.V* 
dies uel circa, fecundum conditiones infirmi fupra di 
ctas, morbi etiam, ac tu$ operationis bonae 8C laudas 
bilis, aut non etc. Nec omittatur (fatim a principi0 
phlebotomia aut uentofatio dictae fupra, 8C cum con 
ditionibus ibidem dictis, necuentrislargitas naturas 
lis,auf artificialis omni die,aprincipto,ufcj; ad finenu 
Et his regulis procedatur ufqucadfinem curae, quia 
nil aliud illo cafu requiritur, nec alio ufus fum meo tc 
porc,& bene mihi fuccclfit etc. Diaeta etiam talis ordi 
\ netur repetendo illam etc# 
Tscjvdftura ofiiscox*. Cdp, XII# 
QVando frangitur os coxae multum con lyde' 
randum eft,& fpeculandum tam propter m* 
gnitudinemeius, quam propter mufculun» 
cius magnu m ibi locatu, qui eft radix chordaru m°' 
uentium membra inferiora: defractura eius cogn°' 
fcitur per tactum ac palpationem cum manibus tui$> 
quiainloco fracto fit eminentia 
fua magnitudine amittit formam propriam fi' 
guram, & cum manibus palpando ae ternando c0' 
xam, inuenis illam eminentiam olfis ultra naturale & 
cofuetum:& ifta funt utilia lignaadhpc, (altem du*11 
non eft ibi uulnus. Si ergo tale os fractu m, fuerit finC 
uulnere,primoantcaliquamtui actualem operati0' 
nem, piparentur omnia tibi neceflaria in operari0' 
ne,uidelicet faldellatf ,fafcif,bindellum,alb°* 
ouorum conquaflatainaqua auevino nigro ftypc|// 
co,puIueresconftrictiui,oIcumrofatum per fe,errl' 
plaftrum conftrictiuum dictum fupra,dcfcnfiu0^1 
etiam debol.arme.etc. Quibus paratis, habeas minl' 
ftrum idoneum 6C fprtem,qu( tencatcoxam Gr^ccr, 
manibus fuisapudancham 8C natem,fecundum fUl 
imperium 8C upluptatem: deinde alium minifttUI^ 
3uifuftineat coxam in locp laefo & in genu etiam* 
cinde tertium miniftrum, qui fuftincat cruspati*n' 
tis in medio dCin calcaneo firmiter.Quibus paratis ca 
pias coxam loco Iaefo,i manibustuis,& cupalpat*^ 
ac preffioc a coductioe tua I olfiu fractoru pribus,nu 
hac nuc illae, aut cu extlraupne, auc cum relaxatione trB ER TER TIVS : O 
extenfa,&Tcrusrotum Bmilitercum parmis, cudiriis, 
vel forte cum capfeHa decenti ad modum gambae fa 
Aa 8C coxae, quae claudatur praeter motum coxae,alat' 
renbus fuis cum nodationibusarrificiofefaAis,fra vc, 
tora coxa 8C gamba moretur i n ftatu primo.Nec mo 
Oeatur fi poffibile eft: 8C fi pur mouebirur, fuauiffime; 
abfque dolore moueatur. Poft: prima vifitationcm 
ftatim fit phlebotomia 
aut fcarificatioin naticiscum vcntofis,fecundu con«*. 
fenfum aetatis, confuetudinis etc.largitafq; artificialis' 
yel naturalis ventris omni dic imponatur infirmot? 
ijccprimaligaturamoueatur vfq; ad.iirj.vel.v. dies, 
yttaAum cftfupra.5>edomnidie vifitctur locus,taiy 
gatur, 8>C fpeculetur bene fi in fitu debito remanfcrii( 
fccundu primam fituationcm.*& fiinueniatur varie-, 
tas aliqua ibi faAa impediens perfeAam partium an-’ 
nexionem, fuauifiime tunc diflbluatur, 8c remouea- 
turimpedimentum, in debita membrum di: 
(ponatur 8C fituetur.Pofteabene confyderetur locus 
in quo faAumfuit vitium, fi ibi appareat eminentiaj 
aut differ miras aliqua, 3C tunccomprimatur & aprc- 
turilla eminentia 8C difFormitas cum ftuppis& plu- 
inaccolis decentibus,ac cum haftellis,ita q> rcmouea- 
jur,& membrum ad propriam redeat formam.Etirc, 
rum ligetur decenter,8C ligatio fieri potcfK 
Et hec fiant antequam fiat offis fraAi annexio media- 
le poro farcoide, quia poftquam talis annexio vel li- 
gatio in ejurata fuerir,cerre non poteritin ea quid per- 
JeAe opari. Diaeta fit precife, quae diAa cfiin capitulo 
de fracfiuraadiutorrj 8C focilium brachq. Siautem ta-- 
Iis fraAura fuerit cum vulnere magno, tunc confydc' 
ra 8C inquire cum tuisinftrumentis, fiibifint aliquae 
partes offis fcp aratae, fraAae,& taliter reparatae ab ofFc 
fano, q?ibiftare nec adinuiccm anne Ai per tempus. 
pofTinrjettuncHIasrcmouccuminftrumentis ruisdc’ 
centibus,& coduc deinde partes carnis 8C pellis cum 
futura decenti, obferuatis regulis futurae di Ais fupraj 
lib tj.de vulnerein collo,8Cequeturdebirerefiduum 
offis,fecundufupradiAum modum, fuperponendo 
futurae pulucrcm conferuatiuu diAum fuperiusin Ii-!. 
bro fecundo 8C in pracfenthde bolo arme.terra figil- 
aloe,fanguinis draconis, mumia,mafiiche,tragagan>* 
tha,ture,gumi arab. farina uolatili molcdini,et huiuf» 
fnodi.Quo faAo tunc taliter ligetur,& figurentur ha» 
ftcllae,faldcllae ftuppeae, ac fafcioe, vt orificium dimif* 
fumin vulneris futura apertum, fcmel vel bis omni 
die mutari poffit:& in ipfo orificio in prima vifitatio: 
ne ponatur ftuellus ftuppeus decens,tnuolutus in viV 
\ tello oui,oleo rof.& croco miftis SC calidisaAu, vfq? 
ad faniei apparentiam. Deinde vero mundificeturlc* 
cus cum mundificariuis notis, ac incarnctur 8C confo* 
[idetur vtfciuifti.Poteft edam poni fup orificio, poft 
ftucllum impofitum, cmplaftrum mundificatiuum 
pro parte,& pro parte confortatiuum loci fua ftyptte 
citate, tale.Re.fari.hordei,fihginis,lupinorum,& uoa 
latilis mel.ana vnc.f.mellis rofa.cola.libr.5.pulueris. 
conftriAiui fupra di Ai, vnc.i.&C.5. incorporentur ad 
inuiccm omnia, 8C vtatur eo medicus vt dixi, 8C fic 
procedatur in cura. In hoc autem cafu non variatur’ 
diaeta in cibo et potu,a modo fuperiori. Si vero ibide; 
apoftemagencretur,tunc cum rnaturatiuis, cuminci 
fione,cum mundificatiuiSjincarnatiuis, & confolida: 
tiuis,curetur ut tibi copiam fecimus libro primo capi 
tulodeapoftcm^teuicoxactc» ; r 
J4« 
iflembriper tuam voluntatem 
& mundatum , membrifiatredudio dCaequatio de-» 
Ccnsrdeide ftatim fuper loco ponatur peda linea mu» 
dafubtilis, longa 8C latafecundum longitudinem 8Cs 
groffitiem coxf,infufain oleorofa.aut comuni, cum: 
paucoalbu.oui mifto yfi pro tunc oleu m rofa.haberi 
tio poifct,& tantum expreffa ,vtfola virtus oleiin ea 
remaneat,8C fuper ifta peda ponatur emplaftrum fa>* 
du fupra in capitulo de fradura anch$,aut loco huius 
«mplaftri,ponantur faldelloeftuppeaedcccntesdatera 
les/longitudinales, 8C tranfucdalcs tantae quantae co» 
*a, inuolutaeinalbu.ouorum dC pulueribusconfiri» 
diuis pofitisinillo emplaftro ibidem :8C tunc fuper 
tftaiterum ponantur faldellaeftuppcae, tantae 8C tot,; 
Vtprius infufaeinaquaaut vino nigro ftyprfco par»» 
Uo,& optime exprcffae: 8>C tunc fuper omnia ifta po» 
nantur et fituetur haftcllae. vi.aut circa fecundu grof» 
fidem membri,inuoIutaefi:uppaautaliare molli nelp 
datur membrum etc.Fadae de falice vel alio molli ac 
tradabili ligno,ficut de eo quod ponitur in fodris en 
fium,aut quo fiunt fcatulae, 8C logitudo haftellarumy 
fit fecundum longitudinem coxae, ita tamen q? non 
poffmt offendere in neruis genu, nec in neruis ingui»i 
num. Et longitudo ac latitudo earum quae debent po 
Hi in parte fuperiori coxae, fit fatis maior,quam aliarix 
quae poni debent inferius ex tranfucrfo,quia coxa,p» 
pter carnofitatem inferiorem i na te, quum incipit os 
fradum ligari cum poro farcoide,tanquam cum eius, 
ligamento tunegrauando vt plurimum refilit,& in* 
clinatur ad partem fuperiorc, 8C ad partem fylueftre,« 
& iftud non fallit. Quare conucnicns eft, vt haftcllae 
fuperiores 8C exteriores, fintgroffiores 8C latiores ac 
fortiores alfjs vt dixi:SC fuper has haftellas,tuncpona ( 
tur aliaefaldcll? ftuppeae tant£ quantitatis 8C groftitici 
vtcoxa,infufaeinaquaautuino nigro ftypdco,& be 
nc exprcffae,& tunc fuper omnia haec fiat ligatio cum 
fafdadeced, cuiusladtudo fit circa digiros.iirj.aut.v*. 
Vt incipiatficri ligatio fuper Iocolaefo,& procedatur 
cumvna parte fafdae fuperius vcrfusancham &in» 
gucnpcrfubtus naticam:&cum refiduo fafdaepro-i 
cedatur verfusgenu, Sc femper menti habeas magis 
ftringerc fafeiam fuperlocolaefo, quam in extremis, 
& in rcuoludonibus fafdae circa ancha & inguina,fuc 
»e eas cum filo 8C acu.Etin fine omnium reuoludonu 
fiat etiam futura in capite fafdae. Deinde fuper hac h* 
fcia fiat ligatio cum fafeia confimili, quae fieri incipiat 
Cum illa inferius in parte genu, procedendo fuperius 
Vcrfusancham, ftringendo magis fuperlocolaefo vt 
fupra,quia ex tali ftridura defenditur locus me- ! 
liusa conculcatione humorum ibidem, 8c fic abapo 
ftematione defenditur, vt fciuifti fupra in capFo de ad: 
iutorio,de cubito,& focilibus etc.Semp primas & vi 
timas bind$ reuolutioncsfuendo,dcccnter ac fortiter 
delabantur dC allargetur;& pofteafiat fuper iftas alia 
ligatio cum bindello latitudinis vnius digiti pollicis, 
longitudinis tantae,cpfuffidat ad ligandum coxam, 
ab vna extremitate ad aliam < & non fiat in his ligatio 
nibus tam fortis 8C violenta ftridura , vt dolor into- 
lerabilis ex ea perucniat,ac tumor inconueniens,quia j 
fiaec praeparant membrum ad ftuporem,et apoftema 
malignum, quandoque etiam ad mortem ex fpafmo, 
Prouenicntem.*quibus omnibus taliter ordinatis et di 
fpofitis, locetur infirmus ad iacendum corpore fupi»; 
, & firmemur bene coxa fecundum longitudinem^ c Hrj r y rcri n vihelmi 
~ Cdp, XIII. 
OS hoc aliquado frangitur fecundu latum, aliqn 
fccundu long0,ficut et ajiatquomocunq; fiat, 
non rcquirit,nifi uf debite redauretur 8C aequetur per 
manus medici cuiuuamAo minidrorum idoncoru, 
vt fupra in capitulo de adiutorio,& fociliu brachii,et 
capFo de coxa,extedcdo SC exdrSdo gamba forti ex 
tiradone,& premendo fuploco forti fic 
fra Aura decenter aequado.Dcinde procedf do cu fal* 
dcllisduppeisdecentibusinuolutisin 
ucribus codri Aiuis fupra diAis, capitulo dc coxa,aut 
cum cmpladrodiAo in capitulo deadiutorio. Sed at 
tende q?in ido cafu, no debetponipecialinea fupra 
diAa,infufain oleo rofquiaidud mebrum quu fran* 
gitur,no rcquiritniff fcftinaconiunAioncetannexio 
nem partium adinuice 8C quictcmlfcd talis 
pofitio propter vn Auofitate, ac humidiratem oleagi 
neam aliqua, in membro mollicif induceret: 8C pod 
faldellas vel empladrG, ponatur circa locum defcnfi 
uum di Au in capitulo de adiutorio, dcfocilibusbra' 
chfi',& de coxa: 8C fuper haec omnia ponantur faldcl- 
laeduppeae, & plumaceoliinfufiin aqua,aut vino mV 
gro dypdco paruo, 8C expr effi optime vtlocus bene 
firmetur, deinde fuper haec fiat ligatio decens et fortis 
Cubinda vel fafeia lata per. v. digitos vel circa, &T 
metur bene ligatio in vltimis inuolutfonibus fuendo 
cas vtfeiuidi, & mutetur ligatio de.iirj.in.iirj.dicm,ct 
nc ordinate fciuidiin aljjs capitulis. Fiatdatim a 
cipio phlebotomia diuerfiua oppofitae partis faluatcl 
lae, largitas patienti imponatur omni dic na 
furalis vel artificialis,Diaeta etiaincjbo SC 
netur precife vtin capitulo deadiutorio,focilium co 
xae ctc.Et haec omnia femper fiant fecundu cofenfum 
aut diflenfum virturispatientis,£tatis,cpmpIexionis, 
femporis etc. vt fupra fciuidi. 
Dc fratfurafoc ilium cru rist C4p. X1111. 
FRangutur focilia cruris qnc£ambo,qnq? vnu fo 
lu aliqn vcrpfcinduntur, autfcindicur eorualte 
rum tm.Si ergo contingat ambo frangi fine vulnere, 
(latim conucnicns 6C artificiofum cfi, vt primo medi 
CUS 8C ordinet fibi ola opportuna \ aAu fuae 
Cperatiois,narrata i capfo de adiutorio brachjj, et fo-- 
ciliu vt faldellas duppeas dccetcs 15 
ga9,etlatas:utcrustotum,latcralcs,Iongitudinales,et 
trafucrfales:pccialineltantaeqdtatis 
infufaminolcoror.empladrucondriAiuiimdiAum 
In capitulo de adiutorio brachq,alb.ouoru conquaf" 
fatacu vino nidro dypdco paruo, vel aqua midacu 
pulueribus cpdriAiuisibidediAis:aIiasfaldelIas dup 
pcas&plumaceolos, hadellas.v.vel.vi.fecudugrof 
fitie uel fubdlitatem membri, longas vt totum crus a 
caniculis vfq? ad genu,latas per tres digitos, vel vt ti< 
4?i decendys videbiturfieripofTc. Quibus difpofids, 
ac fituato patiente ad habeas tres miniftrosi 
(doneos, quorum vnustcneatbenefirmu genu patie 
Cis in fuis manibus 8C ipfupi extendat dC relaxet ad tui 
VoIuntatc:aIiustcncat pede cum calcaneo & 
Jis in fiiis manibus:fordtcr,cxtcdatcp et relaxet ad tuu 
fnandatu. Tertius vero fudineat crus in medio Tua-* 
|iiter,manibusfuis:cttuccapias crus in n»anibus tuis, 
fjalpes 8c comprimas eminenda ofiium fraAorum, ii 
a? ad inuicc conducendo decenter 8C adaequado, do 
ucc crus propria acquifiucrk figuram, acplapide de^ 
i bitam ct fibi naturale:cfcindeHatfm fliperrnirc cxtf* 
datur,peGialineainfufain oleo rofa.vtCupra,& bene 
cxp reda, fuper qua ponantur faldellaeduppeapdiAs* 
inalb.oui.&diAis pulueribuscSftriAiuis inuolutae,' 
aut loco iftarum dupparu, ponatur empladrG exteri 
fum fuper petia,di Aum in capitulo deadiutorio bra' 
chfpdeinde fuper hoc ponantur faldellae tantae longi' 
tudinis & latitudinis ut crus totu,infufae i vino nigro 
dypdco paruo,autaqua,& exprcflaebene:& fup iftiS’ 
omnibus fitua didas fuperpoe alias fal' 
dcllas j'nfufas diAo vinoj&podea fuper haecoia fiat 
ligatio cum fafcialataper.v.digitosad minus,& tali" 
ter longa,ut pofiis crus pluribus reuolutionibus liga'' 
rc:& incipiat fieri ligatio fuper loco laefo cuvna para- 
te fafciae procedendo verfus gcnu,fempcr fuper loco 
laefo fortius ftringedo, vt locus defendatur ab humo 
tum imbibitionc 8C coculcantia, 8C cu refiduo fafefoo 
defeendatur ligando verfus pede.*deinde fuper hac H 
gadone,fiat alia cum fafeia cofimili, quaefieri incipiat 
cum illa inferiori parte cruris circa calcaneu, procede 
do fuperius vfcp ad genu dringendo magis loeu fra' 
Aurae vt Cupra. Ita tamen q? nec in prima, nccfecuda 
hac ligatura, fiat tam dura ligatio q> dolor grandis pa 
ficti cSfcquafur vel tumorapodemofus, vel (lupor, 
ac mortificatio quaeda caloris 8C fpirituu, quia pofiet 
incurrere infirmus paralyfim, ac membri dedructio' 
nem. Super his vero duabus ligarioibus fiat alia cutri 
bindella eiufdelongitudinis,& latitudinisvnius digi 
tipoIlicis,vtomniainuicebeneannectantur: &non 
omittas hadellarfnnuoludonem cum (luppa,aut alia 
re molli, ne mebrum laedatur etc.ncc defcnfiuu circa 
fractura totam.f fuper genu,tota coxa, 8c toro pede» 
Sint etiahaflellae ita formatae, vtrafeta pedis, cauicU' 
|as, calcaneu, 8C curuatura genu aliquo modo no lae' 
dant,fuendo finalesinuolutiones fafciaru cum acu 
filo,ita q? ligatura earum allargari non pofiir, nec pc** 
confequens, mebrum a prima redauradonc moueri* 
Statim a principio fiat phlebotomia de hepatica, vel 
fplcneticabafilicisoppofitarum partiu,uelfcarifica'' 
tio in naticis 8c fpathulis cum vento fis. Vcntrifcp 
gitas fit naturalis vel artificialis, femel uel bis 01 
Soluatur vero exinde ligatura de.iiij.in.inj.autde.ijv 
in.irj.diem, 8C religetur vt fupra: verQtame vifitetuc 
infirmus omni die, ne quid mali Inouetur in loco, ad 
quod medicus no poffitfuis inftrumentis,nec cu mC' 
dicinis obuiarc. Et fi in aliqua vifitationc aliqua erai' 
nentia indebita vifa fueritin loco fracturae,tunc cun* 
plumaceolis (tuppeis 8C hailcllis itacoprimatur 
dolore intenfo patiatis iuxta pofiibilc,q> mebrum a“ 
figuram debita reducatur, 8C tunc procedatur in cU' 
ra vfqj ad fi ne cum alijs notis.Si aute fuerit vulnus ctt 
fractura,magnum uelparuu,latum,uel ftrictum,tuc 
confydereturfiibifintaliquf partesofiis feparateafa 
no,quae cum eo dare no po(fint,5C fi fint,eas remoue 
decenter cum tpis indrumfds prima vifitatione fi P° 
tes:& fi non potes, vel propter dolore nimiu, uel fi1* 
xum fanguinisfupcrfluu, uel ob alia caufam, dimitte 
ufq? ad fecundam vifitationem, qufa facilius rem^£ 
re time poteris: nec timeas de exitu medullae ab ofle, 
vt diximus in capitulo.de adiutorio. Deinde condu' 
cas & fuas decenter partes carnis 8C pellis 
ut dixi de uulnere in collo lib.rj.et tunc aequa rcfiduir 
odis 8C membrum totum manibus tuisfuauilfinie 
ckcentcr3 deinde ligalocum totum vt prius: taliter LirB B t r e-r nv $ 
figura hafteljas «ligatione ordina, vt vulneris ori fi- , 
c*uinfutura dimiflum apertum oidicmutari polfir, 
•bfc£ totius ligationis dilfolutionc:puluerizando fu" 
per lutura pulucre conferuatiuum di Au fupra capitii 
T° deadiutorio, 8C in eo orificio ponendo pro prima 
Vifitatione ftuejlu infufum in vitello oui, oleo rof.& 
mundificaincar 
«a et confolida vt fciuifti. Etfcias etiam medicinas ad 
"Ocidoneas in fine operis prjfentis dic endas. Aut dif 
vulnere 
& futura, cmplaftrum conftri Aiuu 8C mundificatiuS 
di Au fupra in capitulo de adiutorio fociliu 8c coxae, 
de meilerof fari.hor.fari.hipi.myrrha,& pulueribus 
CoftriAiuis, Simili modo facias fi vulnus fitparuum, 
no indigensfutura.Diftac£ fitpr$cife ut in 
dbus capitulis 8C quo ad morbi tepora, ac debilitate 
& vigore patientis, 8C aetatem etc. 
Tiefraftura offium calcanei Cap, XV. 
ST contingat os calcanei frangi,quod cognoftitur 
ex taAu rationabili medici folcrtis, quia ibi inuc> 
Hiuntur partes olfis decentes fub taAufecundu 
gum 8C latum, 8C in modu pcrculfionis 8C cafus: facit 
«ia ad hoc dolor 8C anguftiapaticntis,& tumorlocft 
ergo huiufmodi inuentionem,non indi 
gcsnififubitareduAionc, &Iodreftauradone cuiu' 
Uamento miniftroruidoneorum, 8C cum 
ne neccflariorum tu$ operationi, diAoru fupra de fra 
«ftura focilium 8C coxae: ita vt faAa reftaurationc 
centi,ponatur fuper loco emplaftru coftriAiuum 
le.Re.fari.fabaru,cicerellae,hor.& volatilis,ana vnc. 
5-draganthi,maftiches,gu.arab.mumiae,fang.draco. 
aloes, thuris,gypfi,bol.ar. terrae figillatae,ana drac.iij. 
Incorporentur omniaadinuicecum alb.ouorufuffi 
cientibus, vtfitbenemolle:dCfuperloco reftaurato 
Tmediateponatur:5Cn6 ponatur pccia infula in oleo 
rof.imediatefuper mebro propter caufam diAacapi 
luIo de rotula genu; 8C fuper cmplaftro ponatur fab 
della ftuppea infulain vino nigro ftyptico, 8C expref 
Ta, 8c fuper haec fituctur haftella de falice uel alterius U 
gni traAabiliSjCuius forma fit ad modum calcanei, fu 
per qua ponatur alia faldella infufa in vino:deindc fu 
per omnibus fiatligatio decens ac fortis cumfafciala 
la circa.y.digitos,SC firmetur bene locus vtno varie 
Uir ligatio. Et in omni falciae inuolutioe fiat futura,ne 
circa loeu ac pedem totum vlq? ad 
dium cruris fiat vnAio cu defcnfiuo de bol.ar.etc.df- 
pIurics.Fiatftatim aprincipio phlebotomia defai 
Uatclla oppofitae partis,vel fcarificatio in naticis cum 
ventris omni die in ufu habeatur, 
Naturalis vel artificialis, fecundu qp fibi neceflariu vel 
fuerit.Diaeta autem fibi ordinetur, 
qlis diAaeftin capfo de adiutorio, focilibus brachq, 
de coxa ddfocilibus gambae: dC non varietur modu* 
fanabitur. 
hefrafturaojjiu pedis cr digitoru eius ete4 Ca, XVI, 
IStorum olfium fra Aura de facili cognofcitur, nec 
medicus alio indigetin cognitione hac, nili vt me 
hrft tangatur,ac artificiofc palpetur, hac via de fa-* 
cUi i nuent e tur defcAus 8C laefio.In aequatione ergo of 
finm iftoru fiue fint cum uulnere,fiue fine,requiritur 
j*Her alia,haftellalignea figurata ad modu 
laris3qu3e extendatur ponatur intg^ 
ipfam et pede,faldella cum fiftro vel bombyce, aut cl‘ 
maturapanoru,vel ftuppa,fialia deficiant, faAa dico 
decenti aequatione loci-Cum miniftrorumidoneoru 
tuorum laudabiliiuuam£to, 8C alioruncceflariorum 
ad tuuopus.Qua faAa,fuper loco ftatim ponatur ent’ 
plaftru m conftri Aiuu, di Au in capitulo de calcaneo, 
vel eius loco ponantur faldcllae ftuppeseinuolutaein 
alb.oui cum pulueribus conftrictiuis mifto: 8C fuper 
his ponatur faldellae ftuppeae infufae in vino nigro fty 
ptico,accxprelfae:circa locum vngedocum defenfi> 
uo noto» Et fuper haec omnia fiat ligatio cum fafdalar 
ta per.irj.digitos vel circa, 8C longa,ita q?fufficiatliga 
tioi totius pedis,pluribus inuolurionibus. Et talia fiat? 
fiue pedis rafeta laefa fuerit fine digitorum Isefione, li>' 
uedigiti laefi fint,fiue digitus folus,fiue duo trh etc.Ec' 
aduerte, q> in ligatione vnius digiti,aut duorum 
tum foru,totus pes cum infirmo digito,auc falte 
nus digitus cum infirmo, ligari debent, vt firmius in’ 
fua aquatione maneat mebrum reftauratumrnecdif' 
foluat ligatura vfqp ad.v»dies vtfupra fciuifti capfo 
deadiutorio, etalqs etc. Fiatetiam ftatim a pneipio, 
phlebotomia oppolitae partis, vel fcarificado cu veri 
tofis in fpathulis 8C naticis, ventrifqp largitas impona 
tur omni die artificialis vel naturalis: 8C diaeta cofimi> 
lisfupradiAis. Si autibi fuerit vulnus,magnu vel par 
uum,regatur cu futura, vel fine,ac albu. 
oui cu pulueribus coftri Aiuis,ac cu emplaftro coftri' 
Ctiuo 8C huiufmodi, vt fciuifti incapitulo derafeta, 
ac digitis manus,& alibi plurics,autfoluatur 8c mute 
cur omni die membru,& ratione fracturae,8C ratione 
vulneris, 8C ponatur folailla ligneahaftella dicta fub 
pede cum faldella filcri, vel bombycis etc. Etcmpla- 
ftrum talea principio,vfq? ad finem fuper loco pona 
tur.Reci.draganthi,rnaftiches gu.arab.mumiac aloes, 
fang.draco.thuris gypfi,ana 
tum fuffUncorporationi. Facta firmatioeloci,ac vul 
neris modificatione cofolidetur cum pulucre 
tiuo,& confolidatiuo tali.Ree.nucis cyprelfi, gallam, 
murniae, thuris,cordcisgranat»ana 
tur 8C cribellentur optime,8C hora cofolidadonis,fu- 
per vulnere puluerizetur omni mutatione,ct fup uul 
nere ponatur peda vel ftuppaffufain vino nigro ca 
fido, vel albo, 8C expreifamatale vinum calidum fa-> 
cic in omni membro carne folidam attrahente et for- 
tem. Alia uero omnia in iftocafu attendatur, 
qualiter ftatim tibi fuperius feri ptum fuit* 
De dislocatione in generali, Cap. XVII. 
SCiasad cuidentiam planiorem dicendoru, q> os 
continuatur uel contiguatur cum oife modis.iiq. 
Primus modus cft,& primus qui fitfolum in iunctu- 
ris,vt continuatio adiutorrj cu oflTe fpathulac, autcO' 
xaecum ancha, autbreuitcr qualibet aliaru 
rum ad inuic?continuatio Secundus eft, fixio olfis 
in oife, ficut fixio dentifr in mandibulis. Tertius eft 
infercio pilis in oife, ficut coftae in oifibus pectoris in- 
feruntur , vel ex parte ligationis , ficut eft ligatio offis 
furculae cum humero, vel ligatio.vq.olfium pectoris 
adinuic£. Quartus,eft ligatio offium ad inuicem in 
modu unius ftrrae ficut eft ligatio fex offium capitis, 
aut duorum offium furculae mandibulae inferioris in 
mento. Circaprimu modum fit dislocatio propri e, 
circa alios minime,vtpatebitcx dislocationis 
tioncjfudm dicenda. Dislocatio enim eft exitus mk- 
347 CHIR y*R «;■ <3 V11 HL M I 
bria loco in q UOTI a tur alifer monetur ftm voluntate. 
Mollificatioaut,concorfio,feparado 8C huiufmodi, 
habent fieri in iunduris olbusalfjs 3C nodis quibuf- 
*Cunc£. Apparet ergo cp mandibulain mento nonpo, 
ccft dis!ocari,fcd benefeparari, nec furcula dislocaf,, 
fedbencfeparaturalocohumcrhlterum osfpathulae 
SC anchae,feparantur,mellificatur,8C torquenrur,fed 
nullo modo disIocatur:rotiiIaetiamgenu 
tur tantum,fed non dislocatur proprie.Sola ergo no 
dofa dicutur dislocari proprie vt apparer, & aliquan 
do mollificari,torqucri,& feparari, 5C maxime cum 
comotio fuerit fortis in nodo a cafu, aut pcrculTioncy 
mebrum a nodo refilit,autmouetur, 8C locus tuc 
remanet doIorofus.Et non cft audiedus fermo dicen 
tium,in dislocatione,fcparatione,& huiufmodi, ho< 
rareftaurationisin prima vifitatione, mebrum debe 
re infundi, ac ablui,& fuauiter fricari in aqua calida, 
«;aquainutilis 8C irrationabilis: quia aqua calida,cum 
membrucalcfaciar,rarificct, 3C debilitct,diTponiteu 
ad recipiendum humore currentem ad locum l$fum 
magis,dC per confcquensadapofternatione 
ioremac citiore:#’. finaliterex aqua poffet mebrum 
conuertiadcoplcxioneminnaturalcm,# malam:# 
exinde forte propria amitteret operarion? de facili. 
Fateor tamen,fi mebrum induratum forctinloco dif 
locationisautproptertcporis Iongitudinem,vel 
gus aeris, vel ignorantia infirmi fuper fcipfo, vel me- 
dicia principio operantis,vel aliam caufam, q? tunc 
bonum foret vt mebrum induratum inaqua calida 
oon folum abfolute,fedinaquacalida decocflionisal 
the3e,flo.chamom.fenugreci,fem.lini,& huiufmodi 
mollificantiumanodynoru:quiaprotunc aqua non 
trahit materiam ad locum,proptercefladonem mate 
ri;cafluxu cxlongitudine teporis: 8C maxime dico, 
facftacorporis vniuerfalimundificatione cum aliquo 
folutiuOjficutex hermodacftyl/s,turbich,8C huiufmo 
di,quod paratipfum mebrum induratum,ad mo!li> 
tiem,& magis tractabilem reddir,cx quibus difponL 
turadconuenientioremjSC minus dolorofam reftau 
rationcm,vteuidens eft aduerte,q? ali 
qusndo fit dislocatio cum fracftura offis in eo de mem 
cum vulnere: 8C tunc cum h$c tria diqerfain 
eodem mebro reperiuntur code tempore,fapiens 
ftaurator,debetprimopr^parareomnia fibi neceifa-' 
{ia in adru fuse operationis, &C propter fracfturam , 8C 
«ppter dislocatione ac vulnus, &C miniftros idoneos, 
& alia opportuna,nominata in cap. de fractura 
torf) 8C focilium brachrj,dC capitu.de coxaefradura: 
tuc debet inppere aquarefraduram fi magis timo 
rofa fuerit qdisIocatio,auceconucrfo:aut debet eade 
hora& fimul aquare fraduram& eft 
erit melius:& tunc poft decentem 
rionem,debet conducere partes vulneris cu m futura 
fi eaindigeat:deinde cu faldellis ftuppeis,in albu.oui, 
pulueribuscoftridiuis,emplaftro conftridiuo, oleo 
rofa.haftellisinuolutisacligarione debita procedere 
dcber,vt in allegatis capit, dixi. Sed nota diligenter, 
q? in ifto cafu 8C omnicofimili,dcbes vt dixi pluries 
incidere 8C figurare haftellas ncceifarias ad fraduram 
dC dislocatione,ita,vt vulnus omni die mutari dCwi 
poftit non dilfoluendo ligaturam, nifi tempori' 
bus debitis:8C non omittas defenfiuu hoc cafu aliquo 
modo.Cum enim membrum fic malo modo 8C va>- 
«9 )&dimr9in rantum d? Uyi 
hibetur quin 3poftcmeTtur,-n/fi per fblcrtc InccJicurK 
defendatur.Sic ergo tota incedo tuain defenffonc<S£ 
membri' confortacione,acm dcfenfione complexio' 
ifis membri,ac formae,& propriae operationis ipfiu* 
ne perdatur,poflet enim deleuiextali caufa infirmu* 
ad talia deIabi,fmmo 8C mori.Etaducrtas bene vt no 
obliuifcaris tali cafu prognofticari morte infirmi hu* 
iufmodf cum amicis 8C parentibus eius: Nam omne? 
i ftae in firmitates tam variae 8C 
funt mortales: & hoc ex vfu firmiter cognofcere po' 
tcriSjfi in eis accurate ac alo fixo cofiderare volueris* 
T>e dislocatione ntandibuU. Cap. XVIII* 
A Liquando dislocatur mandibula ad interiorav 
aliquando ad exteriora:Siue afic dislocetur ad 
mteriora,fiuc ad extcriora,non priuatur tamen ex tO' 
to motu. Signa aut dislocationis ad interiora funt, 
os patientis manet apertum , 8C detes anteriores man 
dibulae inferioris fuperponuntur,& antecedunt defl 
tes anteriores mandibulf fuperioris.Dislocationisuc 
ro ad exteriora,figna funt,q? os claudit, SC nullo m<> 
do aperiri poteft,necpotcft infirmus cibum maftic* 
re,& dentes quafipalato,& apparet inante 
tiori vitra debitum eminentia quf da manifeftain Ip' 
co dislocarionis,&: priuatur paties loquela. Cognita 
ergo dislocatione fiue fit ad interiora, fiue ad exterio 
ra,debet refiaurator ponereintraos infirmi polliees 
ambos manuum fuaru,et firmare cos fuper deces tstOj 
lares mandibulaeinferioris,&cum alfis quatuordig* 
tis manuum fuaru,optime coprehendere mandibula 
dislocatam a parte exteriori: 5C hora hac debet habe' 
re miniftrumidoneu,qui caput patientis firmiter te' 
neat,S>C tunc debet moucreac coducere madibulan* 
laefam,nunc ad interiora fortiter verfus fe, deinde ad 
pofteriora:dcmum vero ad locum debitu reducere*; 
quafada reductione, ponatur fuper loco emplaftrtt 
coftridiuum ,fadum fupracap.de fradura pectoris 
feu thoracis 8C coftaru,& adiutotf) brachrj 8Cc. Ht fic 
ligetur ac firmetur optime cum fafeia deceri,8c dimd 
tatur fie per vna die & non plus,quia ea die liberabo 
fi debite reftauratus fuerit Iocu«,aut vfc£ ad fecudan* 
vel tertiam diem ad p!us:obferuado femper 
attendenda in ifto cafu 8c fimili,tam rone localium & 
vel vetolationis,largitatis ven 
tris,naturalis vel artificialis: 8C diaetae, vt de his oibu3 
infercoibus procedentibus capitulis copiafeeimu5- 
Aut loco emplaftri,ponatur faldello ftuppef,dcceter' 
factae 8C infufae prius in aqua,vel vino nigro ftyptic° 
paruo,& expreffo,deindeinuolutoin albu.oui coj1 
quaflato mixto cum pulurribusconftridiuis,inIoclS 
allegatis dictis: 8C fie ligetur Iocus,& regatur* 
De dislocatione fpint,feu fpondyliuitt. Cap. XI^' 
SI fpondyles colli feupectoris dis!ocantur,tunc tt4 
medum cft de morte patientis fubitanea procet' 
tq:quia ex dislocatione ipondyliurn colli propter 
pcdimenriSquod fitin anhelitu,multoties,immO H** 
femper mors fequiturfubicanea,vcl cita: & ex dislo' 
catione fpondylium pectoris, ,ppter impedimentum 
quod inducitur in lacertis 3C mufculis 
«tus naturaliter, voluntarie, impeditur pulm^^ 
djafragma in motu anhelitus frequens 8C paruus,*-* 
nalitermorstotius.Ex dislocationcaut alioru fp°n' 
dyUum funt ? aeejdit nocumenti LIBER TERTIVS 
*n renibus 8C dolor aCetia difficultas min* 
gendi, feu impedimentum in vijs vrinalibus, 6c apo 
ftematio in locis il|is,& feb.qn<$ ac mors. Signa autc 
dislocationis coIIi,funt inclinatio colli in dextra par< 
le,vcl ftniftra,& cafus breuiter ceruicis abfcg regunf* 
ncad parte antcriorem,autpofteriore, 8C amiifio vq 
cis,&: anhelitus difficilis 8C malus:Sedin dislocatione 
Spondylium cofta.rum 8C renum, no requiruntur ex 
parte cognitionis medici folertis, nifi vifus dC tadus 
dus,(Succurrenda eft ergo in ifto cafu,fubito dC velp 
citer patienti pro poffe.Si igitur contingat fpondyles 
colli quaefunt, vrj.dislocari,feu aliqua cx cis,tunc fta 
dm ne nocu rnentu fupra didum augmentet fiat loci 
1‘cftauratio hoc modo:primo habeas tecum miniftru 
qui ponat vna manum fub mento patientis cum qua 
Coprchendatoptimemandibulainfirmiinferiorc, 8C 
alteram manum ponat in parte pofteriori capitis fuh 
Ccruicc, 8C tunc bene ftringedo eleuet infirmum pro 
polfe fuo ad fuperiora 6C coquaffetbene totu infirmi 
corpus,tenendo bene ipfum cum manibus fuis dece' 
tcr:aut cum fua manu dextra coprimat partem fpon 
dylis eleuata & eminentem ad interius, aut fpodyles 
eminentes fi funrplures, 8C tandiu fiepraemendo 8C 
palpando faciat,quo ad debita loci reftaiiratio 8C rc' 
duftio pfe<?Va fiicrit. 8C tunc fuper loco ponat 
ftrum coftriAiuumfupra.diducapitulode fraeffura 
auttale.Rec.bo.ar.mumiae,ma-' 
ftiches,gu.arab. myrti,draganthi, ana vnc, 5. olei rofi 
Vnc.ij.alb. 
plaftri, vt fit liquidum fatis. 8C tunc de eo fuper pecia 
ponatur fuper loco: 8C ponanf fuper emplaftro duae 
faldellse ftuppeae inuolutaeineode cmplaffro, aut in 
alb.oui cum pulueribus coftridiuis, aut in folo vino 
uigro ftyptico paruo:poftca vero ligetur locus cu fa 
fcia decenti fuauitcr: Quo fado Imediate fiat phlcbo 
tomiade cephalica manus, vel fcarificario cum 
tofis in fpatulis: largitas et ventris 
tur naturalis vel artificialis. Vtatur pro fua vita vfqj 
ad.v.aut.vq.dies,fi fit faltem fortis robwftuSjfuc-' 
co ordei yel farris,vcl fpeltae vel hmoi cum 
to,autifton2ptiffana cum zuccharo: aut vtatur pana 
tella fafta in brodio pulli parui,aut mica panis Iota in 
aqua coda ruccharamcu vino granatorum aut agre 
fto,aut v»no crifpino,ve! hmoi frigidis ftypticis:pro 
potu vero utatnt his diebus aqua decodionis pruno 
uiolarum,6<:cap.ven.cum 
Zuccharo,Quinta vero die mutet ligatio,&; fiat prav 
cifc vt prius: 8C tunc paulatim incipiat redire ad vita 
eius confucta,quia tunc erit liberatus 8C fanus, fi vnc| 
liberari debet via aliqua. Si vero aliqua ex 
kuscoftai* quae funt.xrj.feu ex fpondyl(bus renum , 
quaeflint» v.dislocctur, no eft aliud ncceflarium, nili 
Vtfubito manibus folertis reftanratoris fortiter fpon 
ad locum debitum 8C proprium 
reducanf,cum miniftroi$2idoneorumiuuamento:8C 
ponaturantedidu emplaftrum,aut 
faldellae ftuppeae, inuolutaeinalb.oui, cum didis pul 
fuper his ponatur aliae ftuppae 
infuff in vino nigro ftyptico paruo, 
primis faldellis ponatur 
ftaftclla aliqua leuis dC mollis, lata, ficut fpinalis 
plicabilis bene, 8C inuoluta cum leui ft uppa 
Qc molli, vel bombyce, aut cum pecia fubtili: 8C fup 
taftdla ifta3ponatur alia falddla ftuppea infufa in yi* 
no,autduae,autfic,vtdixiTupra.&dcmuligatio'fiat 
& loci' decens ffrmatio cum fafcia, cuius latitudo 0t 
vnius palme, 8C longitudo tanta,vtbenccingattotu 
corpus pluries circudando,& Hc dimittat vfqp ad. v, 
dies veldrca,fm q? tibi conftabitdc bona &laudabi 
Iircftaurationc,vel non:& de dolore patientis, 8C dc 
apoftcmatione,autIocitumorc,aucnon,vtin alrfsca 
piculis fupra pluries dixi:Deinde,ucro de.iq.fn.irj.die 
mutetur patiens, quia cito liberabitur, 8C forte vfq; 
ad.xrj.vel.xv.dies. No omittaturcircalocu vnqua 
defenfiuu notum. Statim eta principio fiatphleboto 
mia de bafilica, hepatica, autfplenetica, aut faphena 
oppofitis, aut fiat vecofafio in naticis cum incifione : 
ventris etlargitas nullo modo hic omittaturjmo ex 
roto in tali cafuclyftcria approximent, utdiuertant, 
8C a fuperioribus materia 8C vapores trahat. Regatur 
vero diaeta prjecifedidafuperius ftatim. Siautepoft 
disIocationiscuafione& liberationemaliquis dolor 
aut durities in loco remanferit,ungatur locus cu vn- 
guento hmoi, Rec, olei vnc. vurefinae vnc.irj.fa.fcc, 
graed i.butyri vnc.rj.turis, maftiches, bdellq, 
opoponacis9ammoniacianavnc*5-pinguedinisreni5 
caftrati,anadrac.iij.ceraead fufficientiam,fac unguen 
tum molle non multu:fiacfic,diflbluantcera,refina, 
oleum 8C pinguedinesad inuiceadiguemincazola, 
8C coletur:deinde mollificatis gumis in aceto per 
iftem,& bene diflblutis ad igne in alia cazola,5C 
tis,cum antedidis mifceatur 
do fa.fce.graeci,&: alia omnia, 8C optime coducendo 
cum fpathulacontinuo perfedamincorpora 
ponem,& unguenti formam laudabilem:ec eo mena 
larum ungatur ut dixi. 
De feparationefi(rctiU,zrofiis fp4tuU, Gip. XX, 
OSfa haec dislocari non pofiunt, frangi autc vel 
fepararipoffuntalocis cum quibus cociguata 
funtfeu coniunda:fimih'teroffapedoris &fummita 
fescoftaruin pedore poffuntfcparari,molIificari, <SC 
plicarhdislocariuero minime,vtpatuicfupraexdiffi 
nitione dislocationis capitulo.xvrj. Siergocotingat 
offaiftafepararialocisinquibus iundafunt&: conti' 
guata abfc£ uulnere,cuius feparationis figna habetur 
ex eminentia in loco, 8C quum locus tangit &palpa-r 
tur,deprimitur,& eleuat osfeparatum faciliter.Habi 
taergo hac inquifirione, tunc debet reftauracor fibi 
praeparare ncceffaria adui operationis fuae,ut empla- 
ftrumconftrid:iuum,did:umin capitulode fradura 
thoracis,aut in capitulo de dislocatione fpodylium , 
mixta cum 
pulueribus cSftridiuis pluries didis,faldellas etftup- 
peasinuino nigro ftyptico infufas,eccxprciras,auc in 
aqua,fafcias etiam decetes latas 8C longas fuffidenter* 
Quibus paratis,habeat fecii miniftros dodos 8>C 
ncos,qui amplexando patientem ex trafuerfo 8C per 
coxas,ipfum fortiter ac firmiter teneat: & tunc reftan 
rator manibus fuis coprimat fortiter fuper loco emi" 
nendae 8C eleuationis tantuq? reducat membrum ad 
figura propriamJ& tunc fuper loco ponatur empla- 
ftrum conftridiuum didum,aut faldellaefcuppeaein 
uolutaein alb.oui 8C pulueribus coftridiuis didis:8C 
deinde ftuppae aliae in uino infuf?,aut aqua u e dixi: 6C 
tunc locus optime ligetur cum fafcia, I cuius vltimis 
rcuolutionibus,fiatfuitio,& rcuolutionum an 
nexioadinuice; ncc omittatur dcfenfiuum circa 1q* C H 1 R Vfc G r & G V l L t EI, MI 
c«tn feliquo modo diAum pluries, nec phlebotomia, 
atut fcarificatio, nec ventris largitas,nec diaeta leuis 8C 
comueniensrquaeomnia dixi in procedenti capitulo. 
Si. vero talis feparario fperiteum vulnere, quod indi 
i futura, tunc fuatur fccundu regulas vtin capku> 
/o de vulnere in collo lib.fi. & fccundu regulas 
*ura vulneris coniun Ai cu fraAura, diAas in 
dio generahde fraAura SC dislocadoe, 8C alibi pluries. 
fi no indigueritfutura,nonfuatur:fijper vulnus ta 
cum futura et fine puluerizerur puluis confiriAi 
wus ralis.Rcci.maftiches, draganthi, 
fang.draco.aloes, thuris, ana vnc.5.6C fuper puluerc 
procedatur vtfupra dircAe?&no mutetur prima li> 
gadoline vulnerefalt£vfcp ad.v.dics:deinde de.irj. 
in.irj. Vulnus vero in primis vifitadonibus breuiter 
jraActur,fecundu modum 8C ordine datos ribi fupra 
«n capitulo de vulnerein hoc loco, lib.ij.SC in quaplu 
«•ibusalrjs capitulisibidem: tamen pofi.ix.diem vel 
circa ponas fuper toto uulnere hoc emplafirum muti 
/<!»ficaduuincarnaduumrotaliter. Re. mellis roflib.?. 
fa.fem.l/ni,far.hor,ana vnc.i. thuris, 
ana vnc.5. vini nigri fiypti 
1 ci, quantu fuffi.ad infpifiandumjfiatcmplariru, quo 
yterevedixi. FaAamundificarionc 8C incarnatione 
confohdeturvulnuscupuluerctali.Re.nucis cyprcP 
l?,galIarum,cordc.granat.myrd, mumi3e,ana vnc. 5. 
puluerizetur hic puluis omni die fuper vulnere, illud 
prius la&ando cum uino nigro fiypdco,calido,aut ui 
ro decoAionis rerum ance diAaru. Deindelocii exic 
cando cum panno calido bene,deinde puluerc fuper 
ponendo vcdixi.Di'sra,ventris largitas et omnia alia 
non variantur hic a di Ais fupra. 
De dislocatione humeri,fcu adiutorij. C<t4 XXI. 
VT plurimu caputadiutorrj in humero disloca 
tur ad parte inferiorem,8C ad 
fus fpathula vero nullo modo dislocatur.Cognofd" 
curq; dislocatio ifia, quando eft ad parte inferiore feu 
iteriorcm verfus ddlicum, imo fub tidlico per taAu, 
& vifum eda,quia in axilla fub tidlico apparet emine 
da quaedam & tumor ad modu nucis, vel oui,& hoc 
propter defcenfum capitis vertebri feu olfis normati 
adiutoriu, ad inferiora, 6>C in fuperiori parte apparet 
vacuitas aut fouea.Quu vero fuerit dislocatio 
ad anteriora, autpofteriora, tfic manifefte apparet di 
Aa eminenda in loco anteriori velpofteriori, 8C va- 
cuirasin loco oppofito ob diAas caufas.Sed aduertas 
hic diligenter q? comune fignum dislocationisin me 
bro quolibet, eft imobilitate membri dislocad, faltc 
in loco,in quo eft in quo loco membrft 
moucturfm uoluntatem.Siergo caputadiutorrj di fi- 
lo catum fueritad inferiora feu interiora verfus titili-- 
cum,tuncfapiens&doAus reftaurator ordinetfibi 
neceffaria omniain aAu fuae operadeis, videlicet, mi 
niftrum idoneu 8C fortem, qui teneat cubitu patietis 
in fuis manibus bene firmu fimul cum brachio eleua-* 
to,6C extendatac relaxctipfum ad voluntate rcftau- 
ratoris.*& alium miniftru vel forte duos idoneos, qui 
feneantperfona totam patientis etcaputcius,nef qua 
donishoramoueripolfitaliquo modo. Quibus para 
ds,tunc habeat reftaurator pilam vna de filo aut ftup 
pa rotundam,aut de pccrjs dura 8C fortem, cuius qua 
dtas& forma fitad modum uacuicatisdtilidj,feuaxil 
lx9 6C ponat iftam pilam ac fituct deccnterjeafub axil 
Ia inloco vbi apparet eminentia capitis adruterri. 
tunc habeat vnu mantile retortu bene, & ponat ip111 
fccundu eius medietate fuper ifta pila, 8C vnam extrc 
micare mantilis capiat cum vna manu, 8C aliam cuti* 
alia, 8C fortiter extiret 8>C trahatfurfum caput adiutO' 
rfj cu ifto manrili:& minifter cubiti hora huius «rari® 
nis, cubitum 8C brachiu paulatinc 8C fuauilfime re'*' 
xct,8C plicet verilis pedus patietis. Alp vero duo nj 
niftri conftantcr 8C fortiter teneantinfirmu in locis di 
Ais, vt melius os ad locum propriu redeat, 8C Rrtne' 
tur:& tam diu cotinuetur hic modus & cxdrado,do 
nec aquatio debita faAa fuerit. Na fi huiufmodi 
cado recens fucrit,no poteriteffe quin os ad fuurn 
cum redeat de facili per hunc modum 8C viam. Fafta 
aequatione bona,fuper loco ponantur primo faldcl' 
Ixdcftuppa infufarinaqua, vel vino nigro ftypdco, 
8C cxprclfae, acinuolutacin puluerc coftriAiuo de m* 
ftichc, dragantho,gu,arab.aIoe,fang.drac.thurc,mii 
mia,& huiufmodi,acalb.ouorufufficicnti. Autlloco 
iftarum ftupparu ponatur primo cmplaftrumcoftrt 
Aiuu tale. Re.fa. cicer ellae, vclauenae, vel filiginis,v* 
fpeltae, vel hordei, vnc.v.maftiches, draganthi,fan»* 
drac.a!oes,gypfi;bol.ar. terrae fig.mumif,ana 
alb.ouorum quotfuffi.incorporarioni:& fiat cmp‘a 
ftrum fatis liquidu 8C currcnstdequo fuper peda laf* 
exrcfo, torus locus laefus cu tidlico 8C humero volu3 
tur: etfuperhocfub tidlico ponatur illa pila rotuda, 
fupra dictaret fuper tota peda emplaftri ponantur la* 
dellsefiuppcaelatae, totum humerucoprchcndentes, 
fpathula 8C rid!icu,ficut peda emplaftri,ifuf$ in aqu3* 
aut vino nigro ftypdco,& exprefiae benc:& tunc w' 
per omnia haec fiat ligatio decens 8C fortis cum fafeia* 
cuius latitudo fit circa.vi.digitos, 6C longa valde, Vc 
reuoluatur pluries a latere laefo ad no laefum,p fubtu$ 
axillas,& fuper humeros et fpathulas donec locus bf 
ne firmetur,fuendo reuoludones ad inuicerct no di»y 
foluatur locus vfque ad.v.dics vel plus, aut minus, 
prout videbitur medico, de reftauradone bona VcI 
mala,ac de dolore et apoftemadone loci,ac huiufma 
di:& no omittatur defcnfiuu pluries diAum circalo' 
cum laefum,nec phlebotomia fiatim ab ipo princip 
de cephalica cotrariae partis, aut ucntofado in natid 
cu fcarificadonc, nec uentris largitas omni die natui*3 
Iis uel artificialis, nec diAain capitulo de disloc 
tionc fpondylium,& alibi pluries. Sufpcndatur uct 
brachiu ad collum cu fazzolo lato etlongo compre' 
hendente cubitu et humerum totos 
tur adiutoriurct traAetur omnia h$c fine dolore %x* 
poife,ne humores fuperflui ad loeu laefum fluaf? 
8C apoftemeturrna dolor,ut eft oium auchorum fc(l 
tendat dictum uuIgatCetcomune, pr^paratloc11 g 
ad recipiendu humores fuperfluos miffbs ab alrjs i*1 
bris?ex copaffione quadam cu membro laefo, & qu 
da naturae ordine cum mcbriscorporis,5dindul r 
grandi ac occulta nobis,et mirada pro certo.His pc 
acris imponatur patienti ut comedat, ufc£ ad fecurtcj 
te ab apoftematc,fuccu hordei aut farri,uel auenf,1*i 
fpeltae, uel huiufmodigranorufrigidorum ftyPtiC 
rum,autipforupdlTanacum zuccharo, autpanata 
cum lacte amygd. dulciu, 8C fem.com.aut cu bro 
pullae paruaeconfccta:autfolam mica panis l°ra 
aq zuccharata,cu ruccharo,uino granat.autagr*? 
vel huiufmodi: aut utatur fpinachns,Iactucis,cu^^ 
3endiuia,trifolio,fen,^_ L I BER.TERTIVS' 
& petrofclino dauco,codis i aqua prius etclixatis,dc 
*nde codicis cu amygda!ato,aut brodio pullae modi- 
co vino granat.autagrcfto,diacinnamomo,ct croco 
modico. Bibat aqua decodionis prunoruiuiubaru, 
cap.ven.& violarum cuzuccharo rof. veteri, autcu 
al.co munfiaut Colam comunem aquam co 
<ffam cu zuccharoiaut illa cum uino granat.aut agre- 
fto,autCuccoarancioru, authuiufmodi frigidOru fty 
pticorum 8C repercufliuoru. Potefi: etiam comedere 
boc tcpore,poft eius cibum,pira uel poma,coda Cub 
prunis, cumzuccharo 8C cinamomo modico: & hoc 
dico ad Cuiguftuscoplacetiam,&appetitus affcnCum 
Qc defiderium: poftiftud vero tcpus,redeatad diaeta, 
cius vfualepaulatinc.Si autem cum dislocatione tali, 
fuerit vulnus, dimittatur in ligatione vulnus diCco- 
Opcrtum,fi fit paruu non indigens Cutura:ct fi fit ma- 
gnum indigens futura, Cuatur,ct in parte decliuiori di 
mittatur apertu oriffdu,quod relinquatur difeooper 
tu vtfupra:&ineius 
fti in capitulo dc uulnere huiusloci,Iib.ij.& alrjs capi- 
tulis. Tamen de hoc lege capitulu defeparatione fur- 
culae 8C offis Cpathulae,8£ ibi inucnics modum dC ordl 
tiem circa hoc.SiautehocosCeparatum,contortum, 
aut mollificam m fuerit quod Ccies, 8C diftingues a dif 
locatioe vera antedida, co q? mouebitur membru in 
loco fuo voluntarie, quamuiscum dolore 8C difficul 
tate,nec erit ibi eminetia manifefta,aut notabilis: nec 
breuiter alia dislocationis figna vcrc& manifefteap- 
parebutdida Cupra in capitulis fere omnibus dc hoc, 
tunc direde in cius cura procedatur vtfiipra in dislo 
catione huius loci didu cfi:,cum leuiori tamen hume- 
ri ac totius loci violetia 8C conamine: 8C fi poft: refiau 
rationem,rcmancretin mebro durities velnodoficas 
aliqua,tuncungaturlocus totus cu vnguento moili- 
ficatiuo degumis, fado fuprai caplb de vulnere auc 
fradura raferoe manus, autprefenti libro, capitulo de 
fradurafpondyIiu,& capitulo deipfarum dislocatio 
rie in fine capituli,ibi lege. Si vero talis loci dislocatio 
fueritaditcrioraautad pofteriora,no requirit aliud, 
riifi vt locus manibus folertis medici prematur forti- 
ter 8C decenter,ordinatis miniftrisadfualoca vtfciul 
fti. Deinde cu omnibus alrjs requifitis 8C ad hoc neccf 
faritjs procedas vt ibide tefcircfecimus.Si autem pofi: 
tepus in quo reftauratio iam debuit efle firmata, hoc 
tft ad.x v. vel.xx.dics, vel circa illud tempus,q> 
adfutorium per fe dcfcederit ab humero 8c loco fuo, 
quu reducitur 8C reftauraturadlocu fuum cu ma- 
nibus medici, adhuc pur cadit,tunc iftud efi: fignu fra 
durae uel leparationis ligamenti ligantis caput adiuto 
rij cum pifeide Cpathulae:ctin hoc cafu adiutorrj dislo 
catio talis,aut vertebri,no efi: curabilis, nffi forte mol 
lificatio 8C feparatio talis ligameti foret ex materia hu 
mida mollificantclocu illum, quae materia exiccari et 
confumi poflet beneficio cauterrj adualis,aut poten- 
tialis forte in loco illo in tribus pdbus circa vertebru, 
Qc fiperifta viam cum dida ligaturafuperius media- 
te no recipit firmationem in fitu fuo proprio dC natu 
rali debita,tunc cius caufa no efi: talis maceria humida 
phlegmatica, fed quid forte,quafi connaturale 8C me 
bro annexu, in cuius curatione te intromittere no cu 
rtsconfulo:na dimittere huiufmodi curas, 8>C alias 16- 
gas 8C difficilcspro cctto honorabilius aeftimo.Si ve- 
to hoc os longo tepore fteteric dislocatum, & ia duri 
ac nodofitau quadam rcccpcritjfomentetur lo^ 
cus omni dic bis cum aqua decodionfsflo.chamom. 
mcIIilori,faenugr£Ci\fe.lini,aIthe£,ethuiufmodi:dern 
de vngatur lacus totus bene cu vnguenco mollifica- 
tiuodcgumis didoincapitulodcfradurafpodyliu: 
8C fada fic bona molIificatione,reducatur tunc mem 
bru 8C rcftauretur cum pila, fazzoIo,etafijsfupra di- 
dis,& firmetur locus optime,& in cius cura proceda 
rur quo ad omnia vt ia te fcire feci Cupra. Si vero per 
hanc via non poffetmembru nec£ locus reduci ac de 
bite reftaurari,tuc accipiatur aliquod lignu politum, 
8C rotundugrofiitiei vniusbrachij inadiurorio,& Io 
gum ita q? duo hominesillud lignu poffintfupcr fpa- 
thuIisCuisin eiusextremitatibus tenere: & tunepona 
tur illa pila rotunda Cup loco, in cius medietate, SC ibi 
bene firmetur cum ligatura aut clauis forte decenter: 
8>C tunc ponatur pati ens partis Cup hac 
pila in ligno firmata, & fintduominiftriab vnapar- 
te, qui teneant patiente ficCuCpenCum per gambas ex 
trafuerfo: alter vero minifter vel duo idonei fint, qui 
teneant ex alia parte brachium 8>C cubitum partis 
bene extenCum acextiratu manibus fuisjet tunc mini 
ftri qui tenebant per gabas d>C ex tranCuerCo hora exti 
rationis et extenfionis brachij totius,p alios duos mi- 
niftros didos dimittant patiente pendere acfufpcn- 
Cum ftare ad lignu antedidum cum titilico, ita vt ex 
hac CuCpenfione 8C violentia,os adiutorrj ad loeu de- 
bitum deducarur:aut per hunc modu fiat dida patie 
tis CuCpcnfio ad gradu Ccalae manualis,fortis 8C firmae, 
8C erit ide. Et fi per iftam via membrum redu 
catur 8C reftauretur,bcne cft. Si vero no,tunc dimit- 
in eius cura te non impedias,quia incurabilis 
efi:. Sed fi per dida viam fiat loci redudio 8C reftaura 
tio decens, tunc breuiter in eius cura procedatur quo 
ad omnia ut Cupra teCcirefeci,eoru repetitione omit- 
tendo gratia breuicatis* 
Dc dislocatione cubitu Cap. XXII, 
DVbiacfi: reffauratio huius loci multum ,ppter 
cius compofirione 8>C formarnam ibi Cunt quae 
damofTa minuta habecia figura rotulae cum qua hau- 
ritur aqua a puteis, quaecu difficultate, SCaliqiinullO 
modoreftaurantur: dC cognoCciturhuiuCmodidislo 
cano ex tadu, quia fnuenitur & apparet inloco emi- 
nctia quedaindebita,& patiens fortiter dolet,nec pO 
teft mouere in loco vtCoIuitbrachiufuum. Potcffau 
tem preter fractura 8C dislocationem uera accidere io 
hoc loco 3C alrjs etia locis nodofis 8C iundurofis, cori 
torfio mollificatioCeparatio omnia breuiter 
curantur cu m eiCde rebus, 8C eodem modo vt dislo- 
catio, Ced cum minori labore ac infirmi violetia, quo 
tamen ad unu diffcrunt,quia quando dislocatio curri 
vulnere ligatur, tunc dislocatio per Ce de.irj.in.irj.dic 
uel circa diflbluit SC mutatur, uulnus uero omni die, 
Ced quando cotorfio mollificatio 8C Ceparatio fucrinc 
cu uulnere coiundae,tunc omni hora mutationis uu! 
neris fit etia illaru m mutatio noua, aut fit eode modo 
ut prius, 8C no efi: uis quomodocuncg fiat ctc.Inquiii 
ta ergo et cognita cubiti dislocationc,refi:aurator orat 
nibus prius operationi Cuae neccflarijs paratis,& mini 
Cirris idoneis, quoru unus teneat patiente per manum 
fortitcr:alter uero ex trafuerfo in adiutorio,ca- 
piat tunc ipCe reftaurator manu patientis circa radice 
8C rafeta cum manu Cua dextra, 8C cum finiftrarcgar* 
Qc palpet acuitatem cubiti: §C tunc mo/ C H FR y R Q Tm CytllLMI 
«eatbrachilrm cum dextra, plicado ipfum 
ance & retro ftiauiterinflcdendotadiu q? reftauratio 
perfedafir:& tunc Imediatefuper loco ponatur 
pcciainfufain oleoro.tepido, tk beneexpffa:& dcin 
de fuper hac peda ponatur cmpfm conftridiuum,di 
duin capitulo de dislocatione humeri 8>C capitisadiii 
*orrj:& fuper emplaftro ponant plures faldellae ifufae 
<n vino nigro ftyptico,aut aqua,& vt to 
- tuslocus vndic£exipfiscoprchedat:autloco empla 
ftri,ponantur faldellae ftuppeae decentes infufaeindfi 
do vino SC expreffae,deindeinuolutaein albu.oui,& 
. pulucribus conftridiuis, didis in capitulo de disloca 
tione adiurortj,& alibi pluries.*poftea fuper his oibus 
fiatligatiodecens 8C non dolorofaiuxta poffibilc.‘5£ 
; in ligatura plicetur ligado, brachiu verfuspedus, vc 
■ in capitulo de vulnere adiutorrj 8C cubito lib.q. 
mo fufpcdatur brachium ad collu cum fazolo dcccti 
coprehendentctotu adiutorium &foci!ia cum cubi 
to.His peradis ftatim fiat phlebotomia de manu con 
traria,autin fpatulis ventofatio cufcarificationc,uen 
trifq: largitas pro tunc imponat naturalis vel artificia 
lis falte femel omni die:Diaeta fit,qlis dida eft in cap\' 
tulo allegato deadiutorio:Non diffoluatprimaliga 
Cio vfq?ad.v,dies:dcindede.iij.in.iii.ligcfur et diffol 
uatur,ne nimium locus & medidnaibiinduretur:8C 
femper quum fit ligatio,extendat bracilium 
tie, 8C plicetur hinc inde, donec infirmus poffit per fe 
extendere 8C plicare naturaliter abfc£ violetia, 8C ita 
vfq; adperfedam loci firmationc: Deinde 
fi nodofitas aliqua vel durities in loco remaferit, vn/ 
gatur copiofc omni die cum vnguento de gumis, fa> 
do in capitulo de vulnere rafet^,libro.rj.6d in 
.tilib. capitulo de dislocationefpinae 8C fpondylium. 
5i vero cum dislocationeuulnusfucrit dC futuraindi 
guerir, Tuatur fm regulas datas capitulo devulnene 
in collo 8C vtin 
confimilibusfupradidu eft, femperligatione fituan 
«io, vt poffit omni die vulnus totius diffolutio- 
, re mutari cum emplaftro mundificatiuo dido fupra 
de feparatione furculae 8C offisfpatulae,& cu vnguen 
tis 6>C pulucribus mundificatiuis dC confolidatiuis, 8C 
lotione cum uino nigro fiyptico calido ibidem didis 
vfq; ad bonam curationem.Sed diligenteraduertas, 
quia fi in tali cafu vulnus fuerit ex tranuerfo brachrj 
aut cubiti, autin cotrarium dislocationis, non debet 
ficomni mutatione vulneris ligatio antedidamoue' 
ri tam faepe,quiaimpedirct vulneris cofolidatione 8C 
partium coiundioncm adinuice. In fine vero pfcd£ 
-firmationis Ioc/,vt membru magis tradabile fiat,vn 
gaturcum vngueto mollificatiuo de gumis allegato 
prius in praefenti capitulo.Et femper menti habeas ut 
hora vndionis facias patiente mouere,& ducere bra 
chium hinc inde fuauiter, vt motui priftino reducat 
pauIatiue:o!a etaliancceffariainhoccafu taliter ordi 
nentur,vt prius ordinata funtpr3ecifc,nec omittatur 
brachrj ligatio 8>C appenfio eius ad collum cum 
lo decenti, ac debite fituato, ita vt permaneat in quic 
te 8C paufa continuo. 
De dislocatione rafctx manus. Cap. XXIII. 
HOc membrum deleui a loco debito & natura 
liremouetur, 8C ex oi debili caufa,Sedtn cum 
reftaurat dC deducitur ad priftinuftatum, 
& hoe propter offa minuta ralec#,quae a medico tra> 
;r dari no bene poffunt fua paru/tacc,& quiacaplra fo/ 
cilium multu fubtiliter cum 8C 
(manus continuantur. Vnde ob iftas caufas fpecialft*1" 
, poftq hic locus dislocat,raro nffi cum difficultatere' 
ftauratur.Et propter hoc differt,qn hoc membru tot 
k quetur,mollificatur,aut extenditur:Sed rudes medi' 
- ci ar laici,dicunt q? ols dolor cum torfione,feparati° 
r ne 8C mollificatione in hoc loco,fit dislocatio,fed n° 
' «ft veru:Nam dislocatioin cofimilibus locis fit curtt 
< dolore gradi 8C tumore in loco feu eminentia quada 
i'n loco dislocato, SC fiteu priuatione motus mebn,- 
In torfionc aut extenfione 8C mollificatione ifta non 
, cocurrunt,autfalre non requiruntur.Habita ergo co 
gnitionc dislocatiois, ftatim praeparet fagax medici# 
ola ncccffaria,quae dicentur,8C faciat q> idoneus miti* 
ffer capiat manu laefam patientis in fuis manibus co' 
prehedendo pecte manus 8C digitos firmiter, et altet 
minifter teneatbrachiu manus laefae firmiter in mani' 
busfuis:& tuncreftauratorcapiatlocum dislocaturf* 
6C coprimat partes eminentes cu fuis manibus bene» 
8C tadiu,donec aequatio lodpfeda fuerit, & hoc fu*' 
uiteriuxtapoffibile:dcinde Imediateponat fuperl° 
copecialineamundainfufain oleorof. calido 8C eX' 
preffa:&fuper hac ponantur faldellae ftuppcaeinfulif 
in vino nigro fiyptico & expreffae, deinde inuolut# 
fin cmplafiro coftridiuo,dido in capitulo de fepara' 
tionefurculae 8C offis fpatulae.deinde fuper hocpon* 
tur faldellae ftuppeaeifufaein dido vino,velin aqua» 
6C fuper his fiat ligatio loci cum fafcialat* 
»pcr.iij. digitos, & fatis longa, 8C Tuantur inuolutiones 
ad inuicc.*nec omittatur circa loeu defenfiuum notu» 
8C pluries didu. Statim a principio fiat phlebotomi* 
■ de manu oppofita, venrnTq? largitasimponat om|}* 
die, ncclocus diffoluat vfq? ad. v. dies, deinde de.irj* 
in.irj. prout expedire videbitur.Diaetaetiaordinetuf 
vtdixifuprain multiscapitulis.Siautecum vulneri 
'fuerit hmoi dislocatio, tunc in hora prime ligationis» 
/taliter vulnus fituetur,vt omni dic mutari poffit fmc 
.totius diffolutioncligationis:Ef regatur vulnus cun* 
medidnisad ipfum requifitis, vt in lib.q.capitulo 
vulnere huius loci 8C alibi pluries:& fi Vulnusindigc 
rct futura,fuatur feruatis regulis futurae &c. 
nendopuluereconferuatiuum futurae &c.& fupp 
uere ponatur cmpfm mundificatiuu et confortatiuj1 
loci, didu in capitulo de feparationc furculae 8C olu 
ipatulae: deindeincarnct cum medicinisibidcdidi5- 
Attende tn,q> in torfionc,cxtcnfione 8>C mollifica 
ne,faciliori medicinas 8C ali*-» 
in dislocatione vt etfupra dixi:& fi in finecur^did0 
cationis,emincda vel durities inconueniens rema*1 
rit in loco,vel dolor qdam, ex humogribidc retent0 
rumcoculcantia &indurationc, vngatur copiofetO 
tus locus oi dic bis cum vnguento degumis, 
capitulo de dislocatione fpondyliu, et cum molliuf 
.tiuisfadis in capitulo dcfraduracoftarum;haben 
menti q> hoc cafu 6i quolibet confimili, fiat 
tiocum aquadecodionis althcaeae, flo.chamom* 
grae.fem.lini,meIliIoti, ab V 
thrj ante vndionem cum vnguento antcdictam» 
<ft valde conueniens 8C artificialis» 
De dislocatione digitorum manus, Cap. X X111J' 
NOn de facili offa digitorum manus 
proptcr,habifitatc ipforujn ad flexione ■> UBER TE R T I V S 
qui facili caufa dislo 
catur in fecundo nodo eius,et de leui etia reftauratur* 
nodi omnes digitorum de leui torqucntur,exte- 
duntur, 8C molhficantur,acfeparantUr. Si ergo dislo 
cati fuerint,tunc decenter ac fuauiflimcrcducanturfc 
cu ndir canones de rcftauratione pluries fupra didos, 
extcndendo S>C relaxando ac premendo loeu disloca 
tum, donec reftauratio perfeda fit:deinde circa digi> 
fUmreuoluanturftatimftuppaeinfufaein vino nigro 
ftyptico,vcIaqua,& 
8C pulueribusconftridiuispluriesdidis* 
& fintftuppaeparuaefubtiics decenter fadse, vel earu 
loco ponantur peciaelini mundi in dido medicami- 
ne Iinitae,vt dixi in capitulo de fradura rafetoe 8C digi 
ri>ru manus:ucllocoiftorum,ftatim fadaaquatione. 
Ponatur emplaftru coftridiuum didu in capitulo de 
fiparatione furculae & olfis fpathulae:& tunc cu om- 
nibus alrjs ad hoc reqfitis ligetur 8C firmetur digitus, 
Vtfciuiftirn caplb de fradura rafct£ et digitorum ma 
nus, necdiflbluas prima ligatura vfq; ad. v. dies, nifi 
dolor gradis patictis,vel tumor apoftemofus,vel lo- 
ri idebitareftauratio, uelaliud fimilctead dilfolucdu 
cOgat,quia tunc dilfoluas 8C religes.Si vero pollex in 
[ecudo nodo dislocatus fit, tunc reducas 8C reftaures 
•pfum decencer,cuadiutorio miniftrorumidoncoru 
Vt pluries dixi: quo fadoinuoluatur locus totus fta- 
rim cumfaldellisftuppeis caudatis!ongis,&infufisin 
Vino nigro ftyptico, autaqua,&l exprclfisbene, dein 
deinuolutis inalbu.oui, & pulucribus conftridiuis 
pluries didis,autlocoiftaruinuoluatur digitus 8C lo- 
decenti linita emplaftro 
pluries dido:& fuper emplaftro ponatur 
faldellsealiaefubtiles caudataeinfufaein dido vino uel 
expreflae:delde fi uideatur tibi opportunum 
fore, fuper his om nibus extende 8>C fitua decenter.q» 
Uel.iij.haftellas fubtiles,fubtusdigitu ac fupra,& a la- 
tere domeftico, demii cu fafcialata per duos digitos, 
dc valde longa, ligetur digitus, reuoluendo fafda ad 
brachium 8C ad digitulaefum firmiter vt in firu debi- 
to coferuetur:d£ fuantur rcuolutionesad inuicem vc 
non relaxentur, 8C non dilfoluatur nifidc.urj.in.iirj< 
Vei de. v.in.v.die. Etfialiquaduritiesinlocorcman 
ferit, vngatur cum ungueto mollificatiuo degumis, 
fadoin capitulo de dislocationefpondylium, 8C fo- 
nientetur cu fomentatio ne dida fupra de dislocatio- 
ne rafetf man us,ct hac via per tempus redibit digitus 
adpriftinacius mollitiem SC operationem. Aiia vero 
quo addita,ventrislargitatem,dcfenfiuu,etphlebo 
lOmia vel ventolatione,ordinentur vt prius, 
fi expedierit. Sed in ifto cafu no fune multum necelfa 
ria ficut in antedidis. 
dislocatione anch<e,feu opis uertebru Ca. XXV* 
VT plurimuiftud membrum dislocatur ad po- 
fteriora verfus natc:raro aut ad anteriora: ali- 
quando etia ad interiora verfus inguen: ad exteriora 
nullo modo dislocatur propter os anchae& ligamen 
tu eius:quum aute dislocatur ad pofteriora. tuc incli- 
natur pedes in firmi-ad interiora, dC cu hoc crus accur 
itaq» calcaneuno applanatur interrade fit emi 
netia manifefta in parte pofteriori propter caput uer 
**briibide eminens. Si vero dislocatur ad anteriora, 
luc inclinatur totus pes 8c crusaccurtatur aequaliter. 
Si vero dislocatur verfus ingue^pes inclinatur ad ex< 
tenora verfus parte rylueftre,&f alfoiigaturcruSpfug’ 
debito,5>C eminenda manifeftaininguincmuenitur,. 
Quando ergo dislocatur ad pofteriora ufcl 
tuncloccturinfirmusfuperunobanchoamplo.eor-* 
porefupino,& preparatis omnibus necclfarrjsad fua> 
operatione,imponatur idoneo miniftro ut capiat in-' 
firmu manibus fuis firmiter in genu, & circa: alteriqj " 
miniftro, vt capiat 8C regat crus infirmi fuauiter ac 
tiitet:no inferendo patienti uiolcntia,ethocad rcftan 
ratoris voluntate & impcriurn.tcrdo vero miniftro 
vtfirmitcr teneat patiente ex tranfuerfo circa fpathu 
las in fuis, ad voluntate femper vt fupra. 
tunc reftaurator ponat mantile longu contortum 8C 
inuolutu,inter coxam 8C tefticulos,manibufqj 
fuis trahat coxa ad fupcriora,ut os vertebrifeu 
coxe moucatur a loco in quo eft,et quu fentiet q> mo 
uctur,imperet miniftro tenenti genu,ut fortiter vio- 
lenter 8C trahat genu cum coxainfc 
rius; 8C ipfe reftaurator tuc fortiter trahat fuperius co 
xam cum mantiliantedido:& tertius minifter tenens 
crus, adiuuetilla hora primi! miniftrumin traherido 
inferius gamba:et tunc reftaurator ifta hora comotio 
nis, 8>C cxtradionefadacum mantili in ambabus dif- 
locationibus didis, relaxet matile paulatine, ita q> os 
coxae extraduiamadfuperiora peripfumcumuio- 
lentiaindudapcrextirat{onc,vnacumartificio mini 
ftri regentis crus panentis,fccundir imperium reftau- 
ratoris ad fuum loeu debitum redeat: cuius reditum 
fcies per priuacione fignorum,fignantiir dislocatione 
pofteriorispartis 8C anterioris,fupra didoru. Quum 
aute talis dislocatio facta fucrirad interiora verfus in- 
guen, tuc fituato patiente fuper bancho, paratifc£ mi 
niftris 8C alqs vt fupra,reftaurator ponat mantile con 
tortu vt fupra,inter coxa Sc tefticulos,trahaturc£ mc 
dictas mantilis vel eius extremitas verius fpodyles 8C 
dorfum, altera vero verfus vmbilicu in parre corpo 
risdomeftica, SC medium matilisficlocatu SC fituatit 
fuper ofte eminente in loco disIocationis,etdcindeca 
piat manibus extremitates mantilis,ct operetur in tra 
hendo furfum oppofitum eius quod prius fuit opera 
tu. Verbi gratia imponat primo miniftro tenenti ge- 
nu, & alio regenti crus,q? hora hae uiolenter docte ta 
men 8>C fuauiter trahant os coxce dislocatum ad infe- 
riora, 8C moueantfuauiflimehinc indead voluntate 
reftauratoris:qui quufenferit motum offis, tunefor- 
titer cu mantili trahat ipfum ad fuperiora, & reducac 
ipfumadlocuproprium, cu adiutorio miniftrorurc 
gentiu genu & crus,acgirantium ad uoluntate rcftan 
ratoris: & fic locabitur debite os, per yna velplures 
huiufmodicomotioncstethic modus locationis 8C rc 
ftaurationis loeu habetin ifto cafu propter mebri ma 
gnitudinem. Fadtis ergo antedictisaequationibus,po 
nantur fuper loco faldellaede ftuppa longae et decen- 
tcs,ingucn 8C tota ancham in 
vino nigro ftyptico, vel aqua,&exprelfae,deinde in- 
uolutae in alb.oufet pulucribus coftrictiuis pluries di 
ctis:uel loco ftupparu, ponat empftn conftridiuix di 
ctu in capitulo de fractura adiutorrj,cu petia 
dece tota ancha cum inguine.Ecaduerte, q? nullo mo 
do in tali cafu,nec coftmili, poni debet oleum ro.qua 
uis laudatum fici multis cafibusfupra,quteiftudmc- 
brum fua magnitudine ad difficultate fuae dislocatio- 
nis,mdigetconftrictioneforti & durabili, et no mol- 
lificatione aliqua, quaper oleum cofcqueretur;fuper 
350 C H I R’ V R Q tJS rG V L I Et M I 
petiaucro 
in vino nigro dyptico, fennqua,& expreifae^iralon- 
gae, vt torus locus anchae Bc circa inguen inuoluatur, 
cc fi tibi videbitur,poceris diftas duppas inuoluere in 
dhdo empladroideldeimpleaturlocus inguinis cum 
plumaceolisduppeis, vclpettjslineis, ne vacuitasiU 
jius loci impediat ligatura.Deinde ligetur locus cirfa- 
Teia latitudinis vnius palmae,8C reuoluaturfubingui- 
ne fuper loco 8C nodo dislocationis,8C couertaturad 
partem fana verfus vmbilicum etfpina,ctTuatur qu$ 
IibctreuoIutio,ne relaxetur ligatura. Fada ligatione 
vngatur circa loeu cum dcfenfiuofadocxbo.arme. 
oleorofa.aceto, myrto,fuccofolathri femperuiuae, 
portulacae,plantag.rofaru, autidorumaquis, fifucci 
Laberi no poffunt: deinde fituetur patiens ad Ic&um 
corpc fupino,et cum toto cius comodo et fitu bono. 
Die ucro ligationis fi hora patif,uel virrus,etas 
8C alia no diflentiat,fiat phlebotomia defaluatclla, he 
patica.velfplcnetica,aut venrofetur cum fcarificatio 
ne in natica opp o fita 1 aefoe, vcn m'largitas quo m O' 
doIibetimponaturpatienti:5f regatur cu diaeta ordi- 
nata in capitulo de dislocationeadiurorrj, 8C alibi plu 
ricsrnecdiflbluatur primaligarura vfq*ad.v.vel for 
te. vrj.aut.x.dics, vt tibi videbitur de dolore orandi 
patientis,aut tumore apodemofo grandi in loco, vel 
indebitaredauratione, 8C huiufmodi,aut deoppofi- 
tisideinde vero de.iirj.in.iiri.diflbluarur 3C mutetur Ii 
gatio. Si vero cum tali dislocatione fuerit vulnus, rc 
quirensfuturapropter eius magnitudinem,tunciudi 
caipfam dislocationeforeincurabilc,tum />ptcr dif- 
ficultatem locat!Om's,tum propter mebri magnirudi 
nem,quae impediunt firmationc loci huius, cum vul 
nere,& loci disloca- 
tiredaurationcacfirmationcm debita, 8C annexione 
adinuicem. Sed propter hoc no defidasarationabili 
operatione et falutc patientis iuxta poflibile.Tnido er 
go cadi, primo reducatur mebrum ad locum fuirca 
modis diAis ac facilioribus fi edpofllbile, 8C fuper Io 
Io ponantur duppaeantediedae vel empladru diclum 
cum duppis illisideinde fiat ligatio cum antedidafa- 
fcia, dimirtendoin ligationeforamenin orificio vul- 
neris quod dimifidiapeml in futura, vt vulnus om- 
nidie mutari poflit fine diflblutione totius ligationis, 
puluerirando fuper futura puluerem confcruatiuum 
pluries di<fhim.*& obferuando in futura, eius regulas 
didasin capitulo de vulnerein collo & gula,lib.rj.fi£ 
mundificaaccoforta vulnus cum empladro dicdoin 
capitulo de fcparatioe furculae offis fpathul3e:autfpm 
vulnus regas a princfpio,vfcp ad fine,ut fduidiin fe- J 
rc olbus capitulis,lib.fi. 8C ligarionon moueatur,nifi 
dc.iirj.in-iirj. vel circa, fed vulnus omni die bis mute- 
tur, 8C eifde rebus regas vulnus no indigensfutura. 
Scias tamen,multos cfle chirurgos, qui in dislocatioe 
tali cum vulnerein membris magnis,requirctcfutu 
ra,pnmoconducuncetfuuntpartcs vulnerisadinui 
cem, 8C coferuant cum puluere di(do,& ligat fic vfqp 
ad.ifj.dies, 8C omni die mutant vulnusfecundu mo- 
dum tibi dicdu, vt vulnus no impediatin redauratio 
quia dicunt fanguine condriAum, 
vulneris quodamodo annexa ad inuice efle, 
faciunt redauratione oflis,ct procedunt pro tunc vi- 
tra vt fupra dixi. Sed ide modus mihi no placer,qua- 
uis 8C ido modo fieri poflet SC comode, quia timeo fi 
dislocatio fic dimitteretur prq illq tepore, cp propter 
dolorem qui non ccffarcf,in tantu inflaretur focus & 
apodemaretur per condnuu curfum humorwadltv 
cum, q? no poflet tunc locus ficcouenicntertracdarb 
necredaurari,& hac caufa fieret Tcurabilis aegritudo, 
obferuetur ergo primus modus utiIior:regaturc£ p3A 
hoc capitulo quo adaliaoppo*' 
tuna. Si vero illud os longo tepore dislocatu detcrU, 
fueritc£ induratu ob non redii Aionc a principio, tuc 
certe eius cura dimittere mihi honorabilius videtur- 
6C fi pur e3 facere volueris,fitc£ paties robudus aciu' 
uenis,fac direde,ut feci ego in quoda,qui uixerat pt* 
annu vnum cu vertebro dislocato ad poderiora^u1 
nullo modo ire poterat nifi cum baculis, 8(. erataeta' 
tis.xxv.annoru,3crobudus:primaenim die qua uc' 
nitad me, feci ipfum ponere in balneo dccodionisa* 
th^ejflo.chamo.fem.fcenugr^ci^fem.lin^re.anefhj,^ 
fic omni dic ftomacho ieiunofcciidud pcr.xv.dies, 
& femperin exitu balnei faciebaungi per totu meni/ 
brum cuungueto mollificatiuo degumis faftoinci 
pitulo dedislocatioefpondyliu: hocfadounadiei11 
ortu folfs,habui penes memagiftru Gcrardu Riciu/C 
magidrum Albertum Deretilionum autPegoronu» 
medicos manuales, 8C cum cis habui etia alios homj' 
ncs,& tunc poni feci patiente fuper bacho Iato,et lo' 
go plus qua patiens, 8C tentauiuna cu illis medicis Io' 
cii dislocationis, quefatisbene cgox 
met illa hora ligaui fuper genu partis lefae fafda,feu to 
ualiam ampla, cuius parte m extedi a latere partis do' 
medicae cruris,et alia a parte fyluedri ufc£ ad plantant 
pedis,in qua planta cofinuaui capita ida duo touali# 
ad inuice,& nodaui ut no currerent, nec£ mouer£tur 
per aliqua uiolentiam per nos fafta hora redauratio'' 
nisrcotinuauictia cu fafciaidafortiflima ualdeligata 
cu multis reuolutionibus fuper genu antedido 8C ftr 
mata ibi decenter 8C bene,ut nullo modo poflet mo' 
ueri cum gaba hora redaurationis, fcd ex modo ida' 
rum ligationu firmam poflet coxa tenere ufej; ad fin<; 
redaurationis.Deinde habui una chordam forte,8C11 
gauiunumcaputeiusadnodationetoualisefadacir' 
ca planta pedis,& illud ibidem bene firmauiraliud u* 
ro caput ligauiadlignum cuiufda indrumentiquo» 
uocatur tornelluSjlocatuscircaplantaspedispatien^ 
tis: 5C circa illud indrumentum podii duoshoiesid^ 
ncos& prudentes qui hora redaurationis mei uoln^ 
tate SC imperio uoluere deberent illud indrumentnp 
deinde pofui toualia longam contorta, inter 
tediculos patientis, ita q? medietas extenfa fuit per lp 
nam ufc£ ad caput 8C ultra, altcraq; medietas 
fuitfuper umbilico, ufc£ ad cande partem & 
tucibi cotinuaui capita touali3eadinuice,& ad qu°, 
dam lignu forte, 8C fixu in terra fortiter, 8C erat qu,,/ 
dapalusfortisSC durus. Quibus ordinatis locaui * 
circa ancha dislocata, ctpalpaui manibus meis g 
fuauiter ac leuiter, 8c fic tenendo ancham in manib 
mcis& palpando minidris fituatis prope to 
nellum,ut eum uoluerentfuauiter : 8C fic fecerunt. 
tunc dicti medici iam parauerant faldellas dupp^ 
longas &C latas ut tot5 poflentanchS inuoluere, *n.' 
fas in uino nigro dypticoet expreflas,acinuoluta 
alb.oui.et pulueribus c5dri(diuisde madichedra 
tho,bol.ar,fang.draco.thure, & 
capitulo de fractura adiutorrj 8C dislocatione 
etiam parauerant empladru condrictiuum 
ctunij & alias faldellas ftuppeas longas, infufas**1 no nigro paruO , # exp reflas,ac fafdas,filum, etacu, - 
#oianecelTaria,#tuncilliduo homines voluendo 
fuauiter tornellum vt dixi fecundum meum manda- 
tum,ppfi breue tempus mouerunt vertebrum coxae 
dislocatum, de loco in quo erat: # quumfenfi talem 
imotum, tunc manibus meis ac eda illorum medico- 
rum ,comprclRipfum os, # reduxi ad proprium lo 
cum: # pofui tunc fuper loco faldellas # emplaftru 
de quibusfupra, & ligaui totum locum vt fupra te 
fcirc feci: # feci portare patientem fuper leAo, fem- 
per manibus meis tenendo locum illum: # eu fitua- 
tii corpore fupino decenter cum quiete totius 
& dimifific eum vfq? ad.x.dies: deinde de.iiq.in.iirj. 
condnuaui ligationem diAo modo vfc£ ad.xx.dies, 
# tunc omnia infirmo, vt incipe- 
ret ire fuauiter, # liberatus efi:8C vixit poftea annis, 
serj.# plus: # vidiipfumambulareabfqjimpcdimc 
lo uel claudicatione. 
DcfeparationerotuUgenu. Cap. XXVI. 
HOc membru non dislocatur, fedfeparatur, # 
mellificatur, # conucrdtur ad parte inferiore, 
vitra debitu, #raro ad fuperiora:# iftudfcies, quu 
hemo erigit crus, et no redit rotula ad lociim fuum \ 
tali modificatione fcu feparadone #c. In ifio ergo ca 
fu non requiritur aliud, nifi q? medicus faciat ftare pa 
dentem fuper pedes Tuos reAe, et faciat q? bene tenea 
tura miniftrisidoneispergambas#pedcs, ctextraf 
Ucrfo per peAusne moucripolfit, aut faciat cu ftare 
corpcfupino,#bene reneri perminiftros vtfupra, 
# manibusfordrer, # impellatvio 
lenter, do Ac tame 8C aftutc rotulam ad locum fuum, 
que deleui redit, dum aliquo modo fic mouetur qua 
redu Aa, fuper loco Imediate ponantur faldellae ftup- 
peae longae8Clatae, vt totum genu extranfuerlbac 
infra &fupra comprehendant, infufae prius in vino 
nigro ftyptico paruo,autaqua, 8C expreflae bene:auc 
ipfarumloco ponaturemplaftrumconftriAiuum di 
dum fupra capitulo de dislocatione adiutorij 8C hu- 
meri, &fintdiAaeftuppae inuolutae in alburni*oui 8C 
pulueribus confiriAiuis ibidem fi empla- 
firum pofucris, fuperpone ei faldellas ftuppeas lon- 
ga & latas infufas in diAo vino 8c exprelfas bene:de- 
indelocus optimeligetur cum fafcialataper.iiij.digi- 
tos, 8C fatis longa, vtpofli t duci circa genu fupra, 8C 
infra,pluribusinuo!utionibus: 8C nonfoluatur 
ad.v*dies:deindeiterumligctur, 8C eritfanatus* Si au 
tem foret compofita cum apoftemate et uulnere,tra- 
detur apoftemaper fe ut dixi lib.primo capitulo de 
apoftemate huius Ioci,&libro pluribus 
capitulis,quum uulnus contingitur cum fraAura vel 
dislocatione:#traAeturetiam mollificatio velcon- 
torfio, autfeparatio perfe fecundum q? necelfarium 
fuerit,# vt pluries fupra fciuifti* Fiat phlebotomia 
de faluatella, hepatica vel fplenetica manus,aut pedis 
©ppofitorum, vclvcntofatioinnaticis cumfcarifica 
tione. etiam in cibo # potu, # ventris largitas 
non omittatur, taliter ordinando, qualiter fupra fci- 
uifti pluries: circa locum vero non omittas defenff- 
Uum pluries diAum: # fi aliqua durities vel nodofi- 
tas in membro remaneret poft loci firmationem, tuc 
©mni die bis copiofc vngatur locus cu vngueto mol 
lificatiuo de gumis faAo fupra capitulo de dislocatio 
**€fpinae#fpondylium. 
L I B E R TER TIVS 
•j &e dislocatione poplitisfiu genu. Cap* XXVII. 
SCias q> faciliter hoc membru diflbluatur, # de fa 
cilircftaurctur. Na multotics quum patiens erigi 
tur violenter fuper crus fuum # genu,optimcc£extc 
dit crus per fe, redeunt offa ad loca fua fine medici au 
xilio. Sed fi eius auxilioficri debet raftauratio loci, 
tuncprfpatis olbus,medicus habeat miniftruidoneu 
cj reneat crus patietis in pede circa cauicula fortiter,ct 
extedat# relaxet ad rcftauraroris voluntate, # tunc 
medicuspalpct # pmat manibusfuisfupIoco,etfta- 
tim fentictipfius ofiis bona redu Aione.Qua faAa,po 
nat petiaIfufa i oleo ro.# bene cxprefta, fuploco,qa 
ifta dislocatio no m ulta indiget coftri Aio c,# fup pe- 
da poatur emplaftru coftri Aiuu, di Au in capitulo de 
dislocatione humeri # adiutorrj brachii, # fuper em 
plaftro ponantur faldcllae ftuppeae infufsein vino ni-' 
gro ftyptico autaqua,# exprcfl3cbcne,aciuolut3e in 
di Ao emplafiro,aut folum fine taliluolutione fuper" 
ponatur: # tunc fiat loci ligatio decens # fortis cum 
fafeia lata.iirj. digitoru, reuoluedo ipfam fup genu # 
infra, vt dixi in capituio pr$ cedenti,# faltem vltim£ 
reuoludones fuanturvt firmae fient: # non omitta- 
tur vn Aio cu defenfiuo exbo.ar*ter.fig.myrto,oleo 
rO*accto,fandaI.coralIis,fuccofolathnTemperui*pla- 
tagi.rof.vel eoru aquis fi fucci haberi non poflent:# 
no diflbluatur primaligatioufcj;ad.v.dics:fiatetiam 
hoc cafu phlebotomia dc pede oppofito in faluatella 
aut cephalica, largitas quomodolibet omni 
die imponatur: # diaeta ordinetur vtfupra, 
vel plus aut minus fecundu paruam indigentiam vel 
magna* Et attende q? omnis dislocariocuiuslibetmc 
bri poftquarcftaurata fuerit,fi fuerit fimp!ex,non cu 
J apate vel vulnere coniun Aain breui curatur, # non 
requirit multasligationes. Sed quando fuerit ibi mol 
Iificatio,feparatio,extcnfio,contorfio, # huiufmodi 
ligamento- 
rum,# laccrtoru,# chordarum, requiruntideo Ion 
gum tepus ad eorum cura* Vnde quando dislocatio 
reftaurata efi, # no redit membru ad cius diipofitio- 
nem et operatione vfualem,debct medicus tunciudt 
care,q? cum ea fuerit extenfio vel cotorfio in ncruo, 
aut chorda,aut!acerto vitra debitu,# violenta,quae 
requiritneruofarum parriu confortatione et mollifi- 
cationem cu oIeis,pinguedinibus,medulIis,ct vngue 
tis degumis,# fimilibus, faAisfupra capitulo de dlfi- 
# ipondyliu. Siautcu talidislocadoc 
fuerit uulnus magnufuturaidiges,tucfuatur,autpar 
uu ea no indfges:quomocunc£ fuerit, traAct vtfupra 
feire tc fecimus, fere I olbus capitulis, lib.fj.eeI capTis 
huius tertrj,ubi uulnus coiungit cu fraAura et disloca 
tioe.Sed de hoc tn lege de dislocarioe andi£,pauloatc 
cxplanatfi,ct q ad mudificatione,etincarnatione etc. 
D e dislocatione nodi rafeta pedis. Cap. X X V11 
HIcIocus# mebruiftuddcfaciIidislocatur,fcd 
de leui non paruitateoifium 
ibilocatoru,qfuntrex, & non poliunt a medico fua 
paruitate # annexione bene traAari,et,pptereaipfo- 
rum figura et pofido no bencnoftrisfenfibus manifc 
ftatur # patet. Quu ergo in tali loco fuerit dislocatio 
liel modificatio et hmoi,ordinatis neceflarrjs,aquatio 
# reftaurario fiat manibus folerds rcftauratorfs, cum 
auxiliominiftroruidoneoru, qa hic locus no indiget 
multa extefide nec uiolctia pati ctis,nc ex dolore cau- C H I R V RCIJC OVLIELHI 
fato, humores fuperfluiad loeu fluat &apoflcment. 
Fada aequatione ftatim ponatur fuploco peda infufa 
in oleo ro.calido,ex quo cofortctur locus ac defenda 
tur,et dolor remoueat:&fupilla peda ponat cmplm. 
conftrfdiuu,taduincapPo de dislocatioe humeri, 8C 
fuper empfo ponatur faldellae ftuppeae infufae in vi' 
no nigro flypneo paruo,uel in aq,et circa 
loeu vngatur cu defenfiuo flati dido fupra capPo de 
dislocatioe genu, vt defendat mebru ab humoru flu 
xu,necxIdeapoftemei;:& fup his fiat ligatio cu fafeia 
Iatapdigitos.iirj.ee firmetur inuolutioescufutura:fi-' 
tueturcji tunc paties ad iacendu corpc fupino 8C crure 
leuato ac pede, vt melius defendatur mebru ab huo-' 
rucurfu.No ftringatlocus doIorofchoraligatiois,ut 
no inflet nec apoftemetur, vel ftupidus fiar,qa poffet 
fieri hac ca palydeus 8C tade mortificarfincc diflbluat 
prla ligatio Statima 
prlcipio fiat phlebotomia de faphea, aut faluatella pe 
dis oppofiti, ventnTcp largitas nalis, vel artificialis ot 
di e p ati e ti i m p o n at. Diaeta au r i n cib o 8C p o tu hic, n o 
variat ab an didis.Si autcu dislocatioe tali 
nus ita q? indigeat futura, fuatur tuc,et fup ponat pul 
uis coferuatiuus pluries didus,breuiterc£ regatur uul 
nus et dislocatio, vtfdutftu capPo defraduraadiuto 
rrj,ct capPo de eius dislocatioe. Et fi in fine fir matiois, 
dolor vel duritiesin loco remanferit, tunc mollifice- 
tur,vngendoipfum ol diecopiofecu vnguento mol 
iificariuo de gumis, fado fupra in capitulo de disloca 
tione fpinae 8C fpondylium in fine capituli. 
De dislocatione digitorum pedis» Cap. XXIX. 
NOn rcqrif,quu digiti pedis, vel eoru aliqs dif- 
locaf, nifi vtpreftauratorc fiat seqtio eoru de , 
bitaftatima prlcipio vtpluries fciuiftifuprapcano>- 
nes de hoc fupra pofitosrcofimile tn reflauratione lc' 
ge in capPo de dislocatidcdigitoru manus:8C vtem' 
plaftrct locus tuc cu empPo coflridiuo, dicto i capPo 
de dislocatione humerirnaiftud empPm de fe fortiter 
mebn ptes ad inuice ftringit 8C annedit fua flypticita 
te: vnde ex forti ligatioe & ftridura addita, fieret 
por in mebro, 8C forte tade mortificatio. Aut loco di 
di emplaflriinuoluarur digitus vel digiti dislocati cu 
faldellisftuppeis fubtilibusinfufisl vino nigro ftypti 
co,ve!aq, 8c bene expreflis: deinde inuoltitis in albu. 
ouietpulueribus coftridiuis pluries didis:etfifintne 
haftellf paruae fup his ftuppisaut empPo,fituc 
tur decenter, ne dolore caufent. Deinde fup his fiat 
gatio deces 8C artificiofacu fafeia lata ad.rj.digitos uel 
vnu pollice, vt dixi in capPo de fraduradigitoru ma . 
nus,ac eoru dislocatioe:&C nd foluatur vfc£ ad.iij.vcl * 
v.dies,nifi dolor patietis, vel tumor,etIociapatio ad 
diiTolucione cogeret:aut forte fiat diflblutio ol die,ne 
mebri paruitate 8C debilitate, ftupor in ipfo cofeque' 
retur,& forte mortificaretur 8C caderet. In fine aut fir 
mationis vngatur locus bis I dic copiofc cu vngueto 
de pinguedinibus & gumis faAo in capPo de 
tionegenu. No omittatur phlebotomia de faluatella 
pedis oppofiti aut faphena,nec vetris largitas natura-- 
lis vel artificialis, nec ordinatio diaetae in cibo 8C potu 
didae fupra pluries:8C haec dico fiant,fi dolor intolera 
bilis I mebro accideret:pro hoc tn capPo, lege capPm 
de fradura digitorum manus. 
Explicit liber tertius de algebra, 8C re- 
flauratione membrorum* :j 
LIBE R CLVART VS DB; 
anatom fa,m quo continentur infra 
fcripta cjnqj capitula videlicet. 
) 
Capitulum primum 
meros, 8C membrorum cxiftenrium iniftis, &C cirM 
caifta,fecundum q> chirurgopofluntprfmanibus 
occurrere* 
Cap .rj .de anato mia et figuris humeri, brachrj,uel fub 
axillae,quod eft manus digitorum,& adiutorq. 
Cap.ifj.deanacomia& figura furculae, coftarum,tho 
racis, ventris anterioris, 8C (pinae eius vfque ad os 
ftomachi. 
Cap.iirj.de anatomia 8C figura ventris exterioris, ab 
ore ftomachi, vfque ad anchas, & fpondylibu® 
huius partis. 
Cap. v.de anatomia 8C figura ventris, anchae, popli"* 
tis,cruris,pedis,digitorum,& raembroruexiften' 
tiumin his. 
De anatomia & figura 
lae&c. Cap. prirnu. 
B"‘~" Vamuis fit determinare dc 
|||fij||janatomia,]ntendo no fuittamc en«x 
kK%:| meraremebra omnia particulariter, 
papi 1 8C eadiuidere& numerare in mebris 
particulanbusretlicec fit neccflariun» 
confiteri mebra fimplicia non rami"' 
&in infinitum diuidi, tamen 
slsSlif ncc£ eorum ramificatioes, ncc£ eortf 
diuifiones perfecfte funt fenfibus Imo plur» 
bus nullo modo diuifiones membrorum, feu ratnifi' 
cationcs pofluntp aliquam via fenfibus manifeftari* 
Non vides,q? quando inciditur os,uelneruus ex trai 
ucrfo vel fecundi! longitudinem, fanguinem velhu' 
miditatem ab eis exire. Hoc autem notum eft apud 
omnes confydcrantes etinfpicientes in iftorum men» 
brorum et confimilium incifionibus, maxime quun» 
viuum fuerit.Et debes feire abfq; dubio q> vnde fan/ 
guis exierit, venam ibireperiri neceflarium 
quumfanguis fluxerit &a<fhi calidus, 8C membrum 
8C fic ncceflario venae 8C arte"' 
riaeineifde membris reperiuntur, cum eorum rami» 
cationes,fubtilcs& multae, nec in illis, nec in muh|S 
alijs,funt fenfibus manifcftae:8t etiam fipoflibile tnct 
anatomiam,fe*u ultimam membrorum diuifionem 
8C numerum ponere in feriptis, 8c exponere, tale & 
tatum t$diu perucnirct,q> omnia dc cius veritate,aut 
no aliud,autparuunon vtile comprehenderer:erg° 
propter hoc melius SC vtilius videtur mihi, vtpt°' 
cedam in anatomia ficut promifiin comuni, fcilieef» 
ponendo numerum 8C formam, vel figuram, vel n' 
tum loci, complexionem membrorum quaepoftunt 
efle fenfibus manifefta, vt in eis cum incifionibus,cat* 
terrjs,& mamialibus operationibus ab(c£ errore pt°' 
cedere poflls. Et quia caput 8C illud quodintraipfi 
exiftir, vel cerebrum, eft radix, vel fupponitur Pr 
radice ad totum corpus, dC fpecialirer dicitur ra 1 
fenfus 8C motus, fine quibus perfeftum animal 
nonpoccft. Incipiam fecundum yiam L I B E R Q.V A R T V S 
fyderationem, primo ab anatomia cerebri, capitis,& . 
membrorum exiftenum circa ea 8C in cis. Cerebrum 
molle eft &C medullofum,etha 
bet figuram fecundum longitudinem capiris,& diui- 
ditur totaliter in tres partes,in anteriorem,mediam, 
6c pofrcriore,qu3e ventres et ventriculi appellantur, 
co q? in iftis diuifionibus, formam quafi ventris cum 
quadam rotundiratequaelibctpars aflumit,& iftiucn 
triculi funt cocauitates in quibus fpiritus animales co 
fifiunt, 8C in quibus alterationem 8C digeftionem re- 
cipiunt fupra illud quod in corde rcccperu nt, ad hoc 
Vt fintapti ad operationes animales perficiendas, 8C 
quamuis tales uentricuii numerentur in comuni,quia 
anterior qui faris efi maior omnibus, in duas manife- 
ftasdiuid/tur partes, ideo a quibufdam dicuntur ven 
triculiifti.nij.8f licet alr) duo ventriculi feparationes 
habeant, non dicuntur habere dfuifiones,eo q? occul 
taefunt,crmultuminfenfibiles.Sedin diuifioneprimi 
Ventriculiin.ij.ptes no eft fic: diuidirur enim in duas 
partes manifeftas. In prima parte primi uctriculi or- 
dinatur uirtus,quae appellatur fenfus communis, vel 
phantafia, 
henfasa.v.fenfibus, 8C iudicatdehispoft remotione 
fenfibilium a prima virtute, & inftrumcntorum fen- 
fibilium exteriorum. In fecunda parte primi ventri 
culi,ordinaturimaginatio,qu£retinet,vcI feruat for- 
mas a fenfu comuni. In fecundo ventri 
culo ordinatur cogitatio. In medio iftius ventriculi 
fecundi, ordinatur aeftimatio. In vltimo ventriculo. 
Vel tertio, ordinatur memoria. Super cerebrum or- 
dinatur i mediate quidam panniculus, valde mollis, 
& tamen durior cerebro, vt fit eius tutamen, neduri- 
tiesfupcriorispanniculi,8f offis, cerebrum offendat: 
Qc hic panniculus contextus eft ex arterijs 8C venis ad 
modurere ligas 8C tenes ipfas arterias et venas firmas 
fimul bonitatefuae co mplexionis pannicularis, 8C eft 
a cerebro fcparatus,ct cotinuatur cum cerebro in qui 
bufda locis per. venas 8C arterias, quae exeunt abipfo 
panniculo 8>C intrant comiffuras et diuifiones cerebri, 
& imbibunt cius fubftamiam, viuificanr,8f dantfpi- 
ritum vitalem, quia natura digeritur 8C alteratur, fe- 
cundum q? conucnit virtutibus 5C operationibus ani 
malium. Super iftum panniculum vel vdamcn,ordi 
natur alius durior ifto, vt defendat cerebrum 8C p ri> 
mum panniculum a duritie, ne abipfo offepropter 
fuam duritiem, loefioncm fulcipiat:& hic etiam pan- 
niculus ex arterijs 8C venis contextus eft in modum 
rete, ligans 8C renensipfas arterias 8C venas fimul fir- 
mas bonitate fuae complexionis pannicularis: dC eft 
durus:8C non continuatur cum primo, nifiin quibuf 
dam locis per quae tranfeunt venae 8C arteriae fubtiles, 
ad coadiuuamentum panniculi fuperions,et cerebri, 
is panniculus appellatur dura mater a medicis, vel 
fuperior miringacerebrifeu menynx. Alter vero pa- 
niculus qui Imediatefe habet ad cerebrum, appella- 
tur pia mater feu inferior miringacercbri feu menyx* 
Hic panniculus durior,uel fuperior non continuatur 
Cum oflfe cranei, ne ab ipfo, propter fuam duritiem I9 
fionem fufeipiar, nifiquibufdam ccmiflfuris etiunftu 
tis olfis cranei, per quas partes panniculofae ligamen-. 
tales exeunt cum arterijs 8f venis capillaribus: 8C ex 
*ftis partibus panniculofis 8C ligamentalibus, cumto 
ta eorum fubftantia fit panniculus exterior cooperies 
totum craaeum: 8C fic apparet quantum dubium,& ■ 
quantus timor caditinincifionepahniculifuper com 
miffuras 8c iunduras ollis cranei, & fuperperforatio- 
necum trypano, vclrafparore, inlocoiundurae vel 
comiffurae. Nam perimifionem vel perforationem 
in talilocopcruenitnocumcntum 8f laefio ad duram 
matrem 8C cerebrum No fiat ergo operatio cum fer- 
ro in tali loco, fi polfibile fuerit cuitare. Praeterea ferre 
debes, q? cerebrum inparreanteriori fub ofle frontis 
habet duo additametafimiliacapitibus mamillarum, 
in quibus operatio virtutis odorabilis perficitur, 6C 
circafinem caruncularum velamen durum, velfu- 
perior panniculus perforatus eft,utfupcrfluirates par 
tium cerebri anteriorisper viam illam exeant, SC etia 
idem panniculus perforatus eil in parte quae declinat 
verfus palatum, vtfupcrfluitatesprimi panniculi vc 
triculi, 8C vltimi, per illam viam purgentur. Super 
iftos panniculos, fcilicer piam matrem 8C duram ma- 
trem funt ofla capitis cranei, quxfuncfcx,et vnumirt 
‘fine,quod eftinter primum fpondylein principio nit 
cae,& oscapitis, quod appellatur fufientaculum, vel 
paffilis. Primum os capitis efi os frontis, 8C appella- 
tur coronale,& eius figura efi: quafi ad modum femi- 
circuli:8f habet quafdam eminendas in parte anteriO 
ri, 8f continuatur cum olfenafiin parte anteriori ad 
modum fer£,8f in temporibusetquibufdam alijspar 
tibus continuatur cum mandibulafuperiori admo- 
dum ferae. Continuatur etiam duobus olfibus ma- 
gnis, quae verrualia vocantur ad modum ferae, 8f fit 
ibi figura admodum crozolae feu crucis, cuiuslima 
fuperiorfitremora. Iftaduo verrualia continuantur 
in medio capitis ad modum feroeinter fe, & continui 
tur illa duo offa verrualia ad modum ferae, cum olle 
lambdoidea lirera A appellato, 8>C fub ifto offe poni- 
tur os bafilare,quod no continuatur cu eo,fed ipfum 
fuftentat, 8C figuram capitisperficit:applicatur tamc 
hoc os bafilareoffi lambdoidi, 8f ponitur SC confir- 
maturinter ipfum 8C os mandibu!aefuperioris,& per 
ipfum illum modum 5C continuationem ifiorum of- 
ffum & pofirionem,figura capitis, perficitur.Ex late- 
ribus vero capitis, fcilicet, ex dextra parte 8C finiftra* 
funt duo ofla, fuper quibusfunt oifa 8C. aures, & vo- 
rantur offa mendofa,quc non continuantur cum of- 
fibus verrualibus SC magnis,nifiper fuppofitionem 
partis ad partem: 8c inferius in iftis ofllbus uerfus ma- 
dibulam inferiorem, efi: foramen tortuofum in ofTc, 
quod appellatur pctrofumddeft durum valde,quod 
oscft de fubftada offis mendofi,per quod tranfitner- 
uus auditus fuper ifta ofla capitis comprehendentia 
cerebrum, vi. numero, SC vnum, quod appellatur 
bafilare, quod efi in parte fuperiori, iuftincusalia, SC 
figuram capitisperficicns. Super ifta ofla \mediate eft 
panniculus fadusex panniculis interioribus ligatus 
cum comifluris cranei, 8C exeuntibus ab illis comiffll 
ris, & fit ille panniculus fubtiiis, 8>C fpargiturillepan> 
niculus fuper omnia ofla cranei,& ea ab exterioribus 
ligat, fuper ifium panniculum fit pellis grofla pilofa, 
quae contexitur,8C fit ex venis &arterijs,8f neniis uc 
nicntibus,etforamincprimofpondylisprimae, ctfo> 
ramine quodcftinterpnmam fpondyIem& fecun> 
dam,qui mifccntur cum uenis 8C artcrijs,& pannicu> 
Iis texentibus panniculum cooperientem oscapitis, 
8C fit haec pellis dura, 8C efi: habens in fe partes carneas 
fubtiles no bene vifibilcs,aut falte diftinguibiles a pel 
kdida, q carnem faciunt ad copoficione groffiorem C H r R V R G I ifi GVLIELMI 
huius pellis.Scias id,: qdndfiocs omnes capitis melius 
fiunt. St fecundum figuram meliorem fi fiant fccun- 
duminceflum pilorum capitis,nam ncrui huius pellis 
diAx,vt plurimum incedunt lecundum illum incefi- 
Tum fecudumlongitudinem. Iterum feire te vo!o,q? 
indfiones hic non funtfacicndx extranfuerfo iuxta 
poflibile, licet lecundum rugarum inccfius, nifi qux 
fiuntin frote,qux fieri debet, fccundu contrarium ru 
garionum inceflum procedunt. In capite vero a par- 
te anreriori ordinatur & fituaturnafus, quifaAus eft 
ex ofiibus St charrilaginibus:& continuatur cu duo- 
bus foraminibus fuis verfus furfum illis duabus emi* 
nentris fimilibus duobus capitibus mamillaru, fupe- 
rius diAis,quxfuntin ofte frontis,in quibus operatio 
odorabilis deriuatur pars nafi neruofa a 
tertio pari neruorum,quod exiftensinter nafum et fu 
pra,eftconuenfensadfenfum illiusloci.*pr$tcreaha- 
bet nafus foramen in palato, St huic foramini nafi co 
tinuatur illud foramen palati, vtaer quum clauditur 
os, ad viuificationem cordis St refrigerium poflit tra 
fire,etiam morafomni. Ordinatur etiaet fituatur fub 
ofie frontis in parte anteriori, duo oculi qui faAi funt 
ardficiofe,&afagacinaturafabricati,& exfcptem tu 
nicfs et tribus humoribus hoc modoiex cerebri enim 
parte anteriori duo ncruifatis notabiles appellati ner 
uicocauiab authoribusdeciduntur,etfuntdeprimO 
pari neruorum habentiu ortum a cerebro,qui cu fe- 
parantur a cerebro, aliquantulu coniunguntur. St fit 
vna concauitas ex illis duobus concauitatibus neruo 
rum diAoru, St pofteafeparatur,in exitu ipforum,a 
cranco, inuoluuntur feu velatur cx duobus pannicu 
Iis cerebri. St quii craneum cxiucrit, fitftatim,autra- 
mificatiucoriturexcispaniculusunus,auttunicauna i 
appellata fcliroticus aut fdirotica propter fui notabis 
lem duritic.Poft vero iftum fit St oritur ab illo etiam 
neruo fic velato, alter panniculus vel altera tunica, q 
fecundinaappellata eihpropter quod poft pnmu an 
tediAum panniculufituatuseft, St in fe humorem vi 
treum oculi continet. Poft iftum vero oritur alter pa 
niculus,aut tunica,qux appellatur rctinus,aut retina, 
co q? talem habet figura forma St compofi tione fub- 
tiliflima,5<r comprchenditintcrfeiftepannusretinus, 
medietatem cryftallini humoris. St ex ifto panniculo 
generatur alter di Aus araneus, quia talem habet figu- 
ram St compofitione in fui fubftantia. St c 
ditinter fein illa tunica medietate humoris cryftallini. 
St facit orbe cum retina tunica. Poft retinum uero pa 
niculum,aut tunicam retina originatur alius pannicu 
Ius aut alia tunica,diAa vuca, eo q? in fua forma figu- l 
ra ac difpofitione, videtur fimilitudine cum vua, aut 
cum vuea tunica habere,St cftifte panniculus perfo- 
ratus in medio. St vocaturiftcpanniculuspupilla,& 
conftringitur St dilatatur fecundu q? neceifarium fuc 
rit,ad hoc vt ab humore cryftallino operatio vifualis 
perficiatur. St compleatur: St comprehendit intra fc 
totum humorem albugineum, qui eft neceifarius ad 
conferuationem &defenfionem humoris: &ille hu- 
mor albus foramen exiret panniculi vuei, nifi ab ali' 
quo coopcrireturiergo fuit necefiaria generatio alte> 
rius panniculi qui dicitur corneus, aut tunica cornea, 
propter fimilitudinem qua videtur habere cum cor- 
nu lucido nigro. Et fitifte paniculus feu tunica, ex pa 
niculo feu tunica fdirotica di Aa fupra,& eft ligans cu 
co totum oculum circularitcr;& quia ifta ligatio ad- 
j huc non erat bene firma,voluit fagax&doAanattf' 
ra propter melius, vt firmior ficrctIigatio,facerc pan 
niculum alium, alrjs diAisfortiorem: St tunc fedtac 
artificiofe compofuitpanniculum quendam, feutu' 
nicam, quxconiunAiuaappellatur,quxtotum ocu' 
lum nigredinem. St nafciturcX 
panniculo cooperiente craneum extrinfecus,diAo al 
muchati, de quo fupra diximus, qui componitur St 
texiturex partibus pannicularibus & penetrantibus 
comiffuram cranei. St etiam ex panniculis cercbri.Et 
ideo patet manifefte,q incidere venas,feu phleboto' 
mareextranfuerfo quae funt in fronte apparentes co 
fert de curfu humorum a capite ad oculos. St iftud di 
ligeterin opere aduertas. Praeter hoc etiam ad oculos 
veniunt alrj ncrui a fecundo pari neruorum cerebrip 
foramen cranei oculi,quinerui dant oculis motum et 
fenfum, per quos fentiunt res nociuas St iuuatiuas.Et 
per haec etiam potes comprehendere quomodo phlc 
botomia venae frontis, St etiam phlebotomia vena' 
rum lachrymalium oculoru domcftica, fcu quae fu nt 
a parte nafi,conferat aegritudinibus oculorum humi' 
dis. St potifllmefanguincisexaffinitate earum ad lo' 
ca oculoru. Sub oculis vero in parte anteriori eft ma' 
dibulafuperior, &fub nafo,qux ex.xiirj.ofliibus co' 
ponitur, fed copofitio ipforu St coiun Aio eft occul' 
ta, Sc non benefenfibilis :8t propter hoc deipfacom 
pofirione, &ipforum coniunAionc aut feparatione 
mentionem non faciam fingulatim,fedpro vnoolTc 
omniaillaquoad operationem manualem fuperpO' 
nuntur.Inipfa vero mandibulafupcriorifituSturuel 
infcrutur.xvi.dcresinquibufda,in qbufdaaut.xiiij» 
tantum: fuper oftailla mandibulx, quxfuprapofita 
funtpro vno, fituaturpannfculusvnus,quifit&ori 
turex panniculo cooperiente os frontis, SC ex tertio 
pari neruorum ccrcbri,& ex parte quarti paris, St ex 
parte quinrieciam AT fecundi paris neruorum nucx, 
&ex tertio fit pellis cum venis &arterrjscum carne 
pauca couenientibusjcooperiensfcilicetipfum os di' 
Aum. Etnerui qui funtin ifta compofitione venien' 
tes a ncruis parium neruorum qui funt cerebri Sc nU' 
cx, dant fenfum SC motum faciei membris, palati. St 
nafi. Ethoc maximeeftquum iftineruiintranteom' 
politionem membrorum moucntium partes iftas. 
Conuenitcrgo, St beneaduertas, vtincifioncs qu# 
fiunt in loco mandibulxfuperioris St nafi, fiant feci* 
dum rugationem loci huius.Nam in ifto membro rU 
gationes inceduntfecunduminceflum neruorum St 
mufculorum faciei St nafi. A pari aute fecundo St ter 
tio neruorum nueret etiam quarto veniunt nerui ad 
mufculos maxillarum St mandibulx, quxmaxillas 
St inferiorem mandibulam mouent. Hxcautem 
dibula inferior cx duobus componitur ofiibus, qut 
in mento ad modum fcrr$ coiunguntur ad inuicerr J 
St exparte poftcrioriconiungunturcummandibu' 
Iafuperiorinodofe,inqua infixifunt in quibufdafl1 
hominibus detes.xvi.in alrjs.xiifj.&quibufdam.xx» 
St ligantur ifti dentes fuperiorcs& inferiores curuan 
dibulis,mcdiantibusligamentis& panniculis venien 
tibus a panniculo tegente ofla mandibulx, fuperiori 
diAo, St ligante ea ad inuice,& panniculis ligantibu* 
inferiorein mento. Na o£s illi paniculi et ligatio es di' 
fcedut a paniculo diAo cooperietc os cranei, q fic e2£ 
p5niculis cercbri.Et ideo patet tibi manifefte,et aduer 
tas bene,quomo dolor dentium cerebru SC caput k' * X 1 E B IT Q_V A RTVS 
dic mtdiuUi, ideo dolorem vniuerfalcm inducit 
in toto capite. Inter mandibulam verofuperiorem 
& inferiorem intus in ore locata lingua, quae cft quae- 
dam caro mollis alba, quafi venofa lacertofa ncruo- 
(a, 8C cft recipiens a. vi.pari ncruorum cerebri neruu 
fenfiduu,a.V!i.ueropari,motum,Sedfuntibidu£uc 
nae quae apparcnt,quu aperitur os, et cleuatur lingua: 
6C phlebotomantur illae venae propter aegritudinem 
linguae falte calidam, 8C propter apa quod fit in radi- 
ce eius.Sedcftaducrtendum q> talis linguae phleboto 
mia fieri no debet aliquo modo,nifi vniuerfalis phle- 
botomia aut faltem vento iatio in fpathulis cum inci- 
fionc pr?cdfcrit, vel aliqua mundificado cum medici 
na aliqua fcu clyftere,quia phlebotomia venarum lin 
guf,nifi aliquod horuanteceflerit,trahit materiam fu 
perflua ad gula,& augetur morbus:fpecialiter fi cor- 
pus repletum fuerit vel ftypticu.Poft mandibulas ue 
ro 8>C fub oflibus verrualibus in pte dextra 8c finiftra, 
ordinat? funt aures fuper os petrofum duru perfora- 
tum,& eft de fubftanda oflis mendofi quod cft habes 
in fua perforatione multas inuoludones et tortuofita 
tes in fuo tranfitu, 6C taliter procedit vfq? ad neruum 
quintiparis ccrcbri,per quem neruum fit auditus. Su 
per hoc autem os nafeitur charrilago qu?dam fparfa, 
in qua funt nerui fenfidui, venientes a panniculo 
operiente os cranci,et funt in quibufdam molles par- 
tes carnofae, & funt quaedareuolutiones venarum dC 
neruorum femidrcularcs,qu? inducunt medicum ad 
incifionem f m illam figura, quum incifio fuerit nccef 
faria: fub capite vero in parte pofteriorilmcdiateeft 
nuca,fuper qua fpondyles colli,qui funt. vq.ordinan 
tur,ex quanuca colli, vij.parianeruorum ex fpondy 
lium foraminibus originantur ct exeunt, ita q> primu 
par exit a primo foramine fpondylis, quod foramen 
cft verfus principia nucae,vbi nucaa cerebro repara- 
fpargit fuper cuti capitis, & fit pars mufculoru 
cius.Sccundu uero par,exit a fecudo foramine,quod 
cft inter primafpondylem 3C fecunda,& afeendit cu- 
tim capitis etia,& dat ei tadum,et fecundu aliqua par 
tem mifcetur mufculis colli 8C maxillarum, 8C dat eis 
motum. Terdum vero par, exit a tertio fpondyli, 8C 
fpargitur fecundu quid adlocum maxillam pro mo- 
tu ipfarum,& fecundu quid ad mufculos fpathularu. 
Quartum vero par, a fuperiori foramine quartaefpo 
dylis exit8t tranfitad mufculum dorfi, 8>C fecundum 
quid ad mufculospartisantcriorisetpedoris. Quin 
tum aute par ex foramine fuperiori quintae fpondy- 
lis, exit, 8C fpargitur fecundum quid ad mufculos dia 
phragmatis, & fecundu quid ad mufculos mouentcs 
caput, & fecundu quid ad mufculos fpathularu. Se- 
xtii par exitaforaminc fuperiori. vi.fpondylis. Se- 
ptimii autem par, exit a foramine, vij.fpondylis, & in 
exitu ipforum fparguntur fuperius 8C inferiusad mu 
fculos oculi, & capitis, fpathularu m, thoracis,et gu- 
lae. Poft neruos & mufculos ordinantur in collo ve- 
nae 8C arteriae manifefbe 8C occultae. Venae aute 8c ar- 
teriae manifeftae in collo, duae funt poft aures,incifio 
quarum ualde timoroia cft, quia cx indfioe ipfarum 
propter affinitatem quam trahunt cu corde,ccrebro, 
& pulmone, fequitur fy neopa &fuffocatio, aut alter 
defeAus grandis, aut fluxus fanguinis nimius, qui dc 
facili no ftringitur,etcxco vtplurimum morsfequi- 
tur. Apparet ergo manifefte, q? oiaapoftemata colli, 
«inci fioncs,qu x in collo fieri debcnt,cx natura com 
pofitionis dC fitus membrorum eoIli,& oVtutterub- 
rumin loco illo, debet fieri fecundu longum gulae 8C 
collil&dcbctbeneconfyderarieteuitari veniet, 8Car 
tcriaepredfiftae, quaeadinuicem continuatae funt val- 
dereo q? arteriae in loco illo edam magnae fatis fub pr£ 
didis venis manifeftis 8C magnisdictis,incedunterl6 
cantur,ita q? vena edam in loco illo incidi non pollet 
aut perforari,quin arteria etiam incideretur, 8C quaru 
incifione quod dieftum eft fequcretur.In parteautem 
anteriori fuper fpondyles colli locata eft canna ftoma 
chi ex latere gulae, q appellatur meri, aut ccfophagus, 
per quam tranfit cibus 8C potusadftomachum,eteft 
compofita ex venis, 8C artcrrjs, lacertis, & neruis vc- 
nictibus ex. vi.pari ncruorum cerebri dido fupra:5£ 
condguatur verfus gulam cum canna pulmonis,vel 
cumtrachea arteria quod idem cft, quae eft compofi- 
ta ex chartilagine,& cx neruis 8C lacertis venientibus 
edam a. vi.pari neruorum cerebri,SC eftrugofa,& ha 
betfemicirculosquofdaminfui compofitionc, ver- 
fus exteriorem partem i n continuatione cum meri, 
uel canna ftomachi dida fupra.‘polidem quandam ec 
lenitatem habet,etin fuperiorieius habet epiglottuni 
tanquam coopertorium, vthora comeftionisacpo- 
tus, cibus aut aliud non intret eam, nec aliud Isedens 
utaer vel in modum aeris.*&intelligaspcr epiglottu, 
eminentiamillam, qusc cft in gula, in capite canae,qu£ 
eminenda cum figura quam facit 8C inducit, in locu- 
tione nccclfaria eft ad diucrfas voces generandas.Su- 
per coopertorio autem dido 8C canna,fadum cft fu- 
per radicem linguae, quoddainltrumcntum quod ad 
haeret palato in fine,quod dicitur vuula, propter fimi 
litu di nem cum genere vuae,quae cft neceflaria ad fcif- 
fionem aeris 3C cius mundationem ad diucrfas voces 
gencrandas,& maxime quu forma etfiguram retinet 
debitam 8C naturalem:8C propter hoc quum excedit 
modum & impedit voccm,inciditur,vt fit melius ini 
ftrumentu ad voces diuerfas.Super iftas autem can- 
nas ordinati funt nerui magni etparui,manifefti et oc 
culti,quiueniuntex.vi.pari,aut.vrj.neruorumcerc- 
bri, & mifccntur mufculis colli 8C gulae ex neruis ter- 
trj Sc quardparium nucae.Aparte vero domefticadC 
fylueftri cannae pulmonis,funt duae aliae venae occul- 
tae,aliae venae manifefte 8C notabiles,quae guidcz vo- 
cantur , 8C fub ipfis funt duae aliae venae, ex incifionc 
vel perforatione quarum decidit fanguis ad pulmo- 
nem a quo veniuntlmediate: 8C compatitur pulmo 
eis propter affinitatem hanc, 8C alligandam, 8C impe- 
ditur in operatione eius, vtin anhelationc.Cor etiam 
compatitur eis propter pulmonem, quia non poteft 
ab eo aeris modulamen, dC refrigerium recipere: aut 
quiainabundantia fanguinis oppilantis, fit in corde 
caloris & fpirituum fuffbcado,& fic tandem mors fu 
bitanea: 8C propter hoc incifioncsquae in gula fiunt 
cx quacuncp caufa fiant, fieri debent fecundu longitu 
dinem,& vitare dcbemusomncscomunes venas fal 
tem & magnas gulae pro poife, & fpecialiter guidez 
duas magnas didas.Nam omnis uenagul? habctfub 
fe, arteriam occultam, per quam habet maximam 8C 
imediatam affinitatem cum corde 8C pulmone, qua- 
re omnis inciiio huius loci dmorofa eft ob didas cau- 
fas, vt fenfibus manifefte apparet» Et fcias hic,a? gula 
continuatur cum pedoris furcula,in loco qui dicitur 
pifcisgulse,feu concauitas:& codnuatur collu cu pte 
pofterioricuodauafpodylijq eftprindpiufpodyliu C H I RrVR G I S"G V 'L I EiMI 
thoracis*# cotinuatur et/ani cum oflTc quafi 
vfq?adhumerum,vt firmius,ac melius moueatur, 
quum fuerit necefiarium,vt eius figura pulchrior,no 
bilior,acartificiofior videatur #c» 
'TDcandtomid er figurd humeri7brdchij,zr ddiutorij3dcdi- 
gitorummdnus,zrc. Cdp, Ii. 
POft collum # gulam a latere dextro # finiftro, 
ordinatus cft humerus vnus,in quo triaolfa co 
tiguantur,adhoc vteius figura mcIior,pulchrior,ac 
vtiIior,pro motu,# operatione videatur # fit:pri- 
mum quorum eft os fpathulae, figura cuius verfus coi 
Ium & partem pofteriorem eft habes latitudinem ad 
moduminftrumcnti,cum quofurnarrj reponunt,# 
trahunt panem de furno:# in latitudine eius eft qu$- 
dam acies,quae extenditur vfq? ver 
fus humerum,tranfiens per medium cius, vfc£ ad lae- 
titudinem magnam,quae eft verfus colIum:in quala- 
titudinemagnacft quaedam chartiIago,etillafpandi- 
tur per tres fpondyles pedoris vfque ad feptem fpon 
dyles colli: Ex alio vero latere verfus humerum,ha- 
betilludosfpathulae quandam latitudincm,feugrof 
finem,# in fine huius groffStief,eft quaedam vacuitas 
quaeappcllatur pifeis fpathulae, in qua pifeide caput 
adiutorrj brachij locatur,# voluitur rotudum fccun 
dum q? operationi illius membri conuenit:# fadum 
fuitilludtalein talifigura, vtfpinapedoris # collir, 
in fuis fituationibus firma remanerent,# morus adiu 
torq in humero melius acfccurius fieret:# vtnoncx 
omni caufaleui dislocatioadiutorrj caufarctur:Et ex 
hoc apparet manifeftcq? os adiutorrj non dislocatur 
adpofteriora» A parte aute anteriori ordinatur vnu 
rcaputfurculaein humero,# contiguatur cu ofie fpa- 
thulae, # eft os fecundum, ex tribus oftibus humeri, 
Vt membrum illud in fua firmitate conftantiori per- 
maneat,# illum locum fuftentet, ne ex leui caufa in- 
clinetur ad anteriora ,# quiaillud osderiuatum cft in 
fui contignatione tali aboife fpathulae, vt pulchrior 
ficretloci figura, vt non impediret motum nec verte 
brum adiutoripidcirco ad interiora poteft dislocari: 
Poft illa olfa funtligamenta non benefenfibilia, quae 
ligant# continuantillaolfaadinuiccm : # in medio 
pifcidisdidaeligamcntumquoddam notabile conti- 
nens # alligans vertebrum cum pifeide, ex ruptura 
cuius vel diftenfione cum feparatione continuitcr im 
peditur dislocationis rcftauratio vertebri intantum 
formatur in fuo fitu,quin iterum 
alocofuopoftrcftaurationem refiliat.Tertium vero 
os humeri eft adiutorium,quod exterius feuin parte 
domefticaeftgibbofum,etinterius cocauum:hocau 
ternos eft medullare, vt magnitudine fua # propter 
eius raritatem a medulla fi necefiarium fuerit,fomen- 
tatione recipiat, cuius caput fuperius eft rotundum, 
# ingreditur cum eo pifddem fpathulae vt fupra di- 
xi,# ibi reuoluitur # contiguatur cum alfjs duobus 
in loco illius vt dixi mediantibus ligaturis: Alia vero 
extremitasadiutortj continuatur in cubito cum offe 
quod habet figuram fimilem rotulae cum qua haurit 
aq dc puteis: in qua rotula fuperius focile ingreditur» 
Etfcias rp focilcfuperius eft minus,et tenditaparte di 
giti pollicis vfque ad rotulam illam cubiti:Et aliud fo 
cile inferius cft longum # confine etiam manibus, # 
tenditur a parte fylueftri,fciliccta digito auriculari ad 
cubitum,# /upppnitur cum quadam eminentia ro* 
ftraIi#Iongitudine,adiutbrio #rotulae eius,#fadt 
figuram cubiti,quumflccftituracutam:etilludfuit,ut 
locus ifte cum capite adiutorrj firmato in rotula ma' 
neret firmior:# ne ex leui caufa propter fuppofitio" 
nem focilis maiorisfupcapiteadiutortj dislocatiofie 
ret.HicIocusIigamentisfortibus#infenfibiIibus eft 
ligatus fortiter, vt figura membri et eius fituatio,et oi 
fiumiftorum firmationebonaremaneret: Et vtport 
dcra,quum elcuantur,poflmtper ipfunvfuftineri, nc 
verfus partem fylueftrem vel exteriore declinet bra" 
chium # focilc inferius vel maius, circa fui cminen" 
tiam,formam femicircularem aflumit.Poft vero or" 
dinanturduo focilia,quodfecundum ligatiouemip" 
forum# totius brachij,a cubito infra vfque ad ma> 
num,mediantibus ligamentis ad inuicem contigua*1 
tur,# intrat vnum focile 3in maius quafi infertiue,# 
habet vtrunqp focilium additamentum inloco,vbi 
coiunguntur cum ofiibus rafctae,quae ofia ra fetae funt 
oAo:# ordinantur quatuor eorum circa fummitate 
duorum focilium,# alia quatuor contiguantur curri 
fuisofiibuspccftinismanus,#ligantur 
ifta ofia rafetae carent medulla, propter eorum duri" 
dem #fpifiarionem fubftantiaeeorum:Sed ofia foci" 
lium habent medullam propter caufam narratam dc 
adiutorio:# quamuisiftud non appareat in focile mt 
norificmanifefte,ficutin maiori, eft tamen ibi quae" 
dam raritas ve! porofitas fubftantiaeipfius focilis mi" 
noris,in qua humiditas quaedam reperitur uelporo" 
fitasfubftanu'9 illius focilis minoris,in qua humiditas 
quadam repcritur,in modum quae tenet 
formam medul!ae:Poft ofia uero rafetae manus ordi" 
nantur offa peftinis,quaefuntquatuor,# ligatur per 
uicinitatem quadam cum eis,# continuantur nodo" 
faeex alia extremitate ex ofiibus quatuor digitorum, 
# non cum ofiibus polIicis:quia os pollicis primum 
magnum folu extremitati focilis fuperioris cotinua" 
tur in loco iunfturae: # hoc fuit, ut melius# fortius 
moueretur,acillis digidsquatuordecentius coniun" 
gereturdn unoquoque autem digitorum manusfunt 
ofia tria,quae ligamentis ad inuicem nodofe coniun" 
ganrur: Super ifta uero ligamenta ordinantur neru* 
xienicntes a.vi.pari neruorum fpondylium colli,SC 
vii.#.viii,ex quibus cum carne fimplici # ligamefis 
illorum ofiium fiunt mufcu!i,qui humeru,adiutoriu, 
cubitum,# brachium,fcu focilia mouet, # ab extrt 
mitatibusiftorum mufculorum oriuntur chordc,c3C 
quibus digiti mouetur,ct mebra interiora,dc quibu5 
mufculisunus magnus et manifeftus eft in medio ad" 
iutorrj, ita q? aliqua pars cius cft in parte domeftica, 
aliqua uero in fylueftri, a quibus chordae feparantu**» 
mouetes brachia fm diuerfaspartes: EteftunusaliU5 
manifeftus declinas ad parte fylueftre ut plurimum, 
# expaditur per brachium,a quo chorde diucrfe te" 
parantur adiuuantes ad interiora # exteriora f m nc" 
cefiitatem» Poft iftosmufculos ordinatur ucnae ma 
#occu!tae,una quarum diuiditur a ucnaax»' 
lari,aut a uena,qu£ in axilla manifcftatur, # tranfit p 
humerum,# partefuperiorem cubiti,# uocarur cc' 
phalica,quaeexuena,cuiusunaparsafcenditad ccrc" 
brum,# ipfum cum mebris imbibit,et pars, me" 
brabrachiorum]nutrit: unde’per iftam affinitate i 
uocatur. Ab illa uero humerali uena,uenit alia 
feftaucna,qu£ppartes manifeftas tranfit adiutorr) 
brachij,eo qa reuoluitur per adiutorifi. # brachur. t i B H R Q> A R T V S ■ 
354 
$cr parte fylucflrc brachii modu funis retortae,8C 
,pptcrifla figura funis brachrj vocat. Ab axillari ve 
ro venainferiori venit alia vena,q 
Ufq;adcubitu,ctibi in inferioriparte cubiti manifefla 
tur,& appellatur bafilica, 8C tranfit deorfum per foci 
|c inferius 8C fylucflrc, 8C ramificatur ac manifeflarur 
in manuintcrannularc digitum 5Cauriculare, 5C illic 
Vocatur faluatella hepatica vel fplenetica. Ex hu mera 
Ii vero 8C axillari cephalica inferiori, nafdtur 8C appa 
i“ct quaeda Vena, quae efl inter curuaturam brachrj iri 
incdio,ct vocatur purpurea,aut nigra, vel co munis, 
Sut materaquibufda, 8C illa feruit partibus inferiori- 
bus comuniter,propter hoc comunis vocatur,ctfub 
illarum qualibet manifefla, efl occulte arteria fituata. 
Exiliis mufculisficpofitis, arterijs carne, 8C alijs qui- 
bufdS partibus ncruorum fenfibiliu venientibus aco 
pofidoneeius, fit pellis illa exterior fenfibilis et per uc 
fias manifeflas ibi manifefla mebra nutriuntur. Et ex 
bis manifeflu efl fatis, qualiter oportet in illorum lo- 
coruincifione, prudenter &aflute procedere, 5£cti5 
in partibusiflorumlocorir. Na omnes mufcuIi,chor 
dae,artcriae dC nerui, fccundu logum ab humero vfqj 
ad digitorum extremitatem incedut:ergo requirunt 
Apparet etia quomodo ucna cephalica, qu$ eflin cur 
Uatura cubiti in parte fuperiori,et qu$ manifeflatur in 
parte focilis fuperioris minoris,et tranfidnter pollici 
digitum 8C indicein manu deferuit capiti 8C partibus 
capitalibus.Quomodo etia vena, quf efl in fuperiori 
parte cubiti, quae tranfit per focile inferius 5c manum 
inter annulare 8C auriculare digitum, deferuit hepati 
& fpleni, co q? feparatur a quada parte uen$,quae nu- 
trit membra inferiora,8C ifla in loco illo manus falua- 
tella uocatur. Notum cfl quomodo dida vena cois 
feruit mebris fuperioribus,& inferioribus q vena 
nifefla apparetin medio curuaturaecubiti: 8>C hoc efl 
quia ex humerali fuperiori & axillari nafdtur inferio 
ri,et exiliis componitur vt apparet manifeflc:funtel* 
go omnia offa manus vnius, de quibus habetur noti- 
tia numero.xxxi. Et iflud locum haber,fifeparationc 
fecerimus inter rotula SC adiutorium:fi vero no tunc 
funt.xxx.tantum. Scias etia hic q? omnes venoe quae 
ab hepate fuperius veniunt, deriuantur a ramo mino 
ri venaemagnoe,habentisortum ab hepate:5C illa ve- 
na diuiditurin duas partes, quarum vna venitaddia 
phragma,ctalia uaditad capfula cordis,ctin exitu ab 
illo loco diuiditur, 8C vna pars cius tunc continuatur 
auriculaecordis dextre,8C tunc diuiditur in ramos.irj* 
quorum unus ingreditur concauitatcm cordis:fccun 
dusfpargiturad fuperfidem cordisJtcrtius vero fpar 
gitur per inferiora pedoris ad furculam.‘cx ramo iflo 
furculae nafeitur ramus, qui vadit ad humerum 8c ad 
axill5,& alius ramus tranfit per interiora gulae,& ua- 
ditad cerebrum 8C caput 8C membrafuperiora,&ibi 
finitur fccundu ncceffitatem debita. Ex hoc ergo ap- 
paret quanta affinitasdidarum venarum cum capite 
corde 8C hepate,fecundu diuifion£ hanc didam. 
XicdndtomU CTfigura Crf.Iir 
SVb gula in parte anteriori,ordinatafunt duo of- 
fa furculae,quae exteriusgibbofafunt,interius uc 
fo concaua, quorum duorum capitum,vnum conti 
nuatur humero, aliud verofummitati pedoris:SC in 
cuiufqj illorum ofiium extremitate eft charcilago, 5C 
. durat longitudo (florum offium cum ctmtinUatfone 
apifddcgulae:vfqjad parufub mamillis:5c ibiinlo- 
co iflo dircde 8C proprie cfl os flomachi, feu inferior 
vacuitas pedoris:S£ vocatur haec uacuitas cum con- 
tinuatione longitudinis dida,proprie,thorax:copo- 
fitio ucro illorum offium cum collisibidem exiflen- 
cibus, 8C cum fpiria pofleriori, pedus vocatur ,pprio 
vocabulo.Coflae vero corporis omnes.xrj.funt,qu£ 
cum.xrj.fpondylibusdorficontinuanrur, 5£ appella 
turiflaefpondyles.xrj.pcdoris:ReIique verofpondy 
les, quae funtquincp inter illas, renum fpondyles vo> 
catur.*quae coflae. xij.pedoris curuanrur ad modu fe- 
midrculi,feuarcus vnius:quarum.xtj.coflarum,fe- 
ptem ex eis extremitas poflerior,cu fpodylibus dorfi 
contfnuatur:et maior earum cfl media.Mnterfor vero 
extremitas illarum cum chartilaginibus offium. vrj. 
pedoris, continuantur 8C inferuntur. Aliae coflae exii 
lis.xij.etiam curuanrur ad modum arcus,fed nunquS 
thoraci cotinuanturautiunguntur,autpofterioribus 
fpondy!ibus:& nominatur coflae pofleriores,autmc 
dofae:& quum eorum extremitates, quaefuntin par- 
te anteriori verfus umbilicum pr^mutur, fentiuntur 
ad exteriora refledi, eo q? no habent fuflentaculum, 
ficut feptem magnae coflae, qu$ offibus pedoris con> 
tinuantur,& ab eis fixuram 8C firmametum recipiut. 
Inter illa ofla thoracis, 8c inter concauitatcm coflaru, 
5£.xrj.fpondyles pedoris, locatum cflcor 8C declinat 
fecundu fuam fituatfonemucrfus partem finiflrama 
gis,& fccundu eius acuitatem magis uerfus dextram: 
er pulmo «n cade uacuitatc efl fi'ruatus,fecundu fuu m. 
fitum magis declinat ad partem finiftra: cfl etiam ibi 
uclamen neruofum quod efl de genere diaphragma- 
tis,et diuidit pedus per mcdium,fecundu medietate, 
8C fecundu cius longitudinem, ita q? unaparspulmo 
nis diuiditur ab alia manifcflc:et continuatur illud ue 
lamen diuidens pulmonem per medium et pcdus,cu 
xrj.fpondylibus poflerioribuspcdoris.Etnon fuitil 
la diuifio thoracis ob aliud, nifi ut fi uni medietati pul 
monis accidere malum cotingcrcf,naturacum attra- 
dione aeris feiuuarcpofTec ac defendere cum alia mc 
dierate, SC fuit haec naturalis propter nobili- 
tatem operatiois uirtutis eius, ac eius necefiitatcm. Et 
propter hoc cfl alius panniculus contextus exuenis, 
6C arterrjs erc.in quo inuolutum efl cor propric,etap 
pellatur capfulacordis:3C oritur 8C continuatur cum 
panniculo diuidente pedus medium fecundu longi- 
tudinem, 8C efl fecum eiufdem compofitionis. A pri- 
ma fpodyli pedoris, ufq; ad ultimamrquae prima fpo 
dilis eflodaua omnium fpondylium incipiendoab 
ortu nuc£, ueniunt nerui fenfibiles et motiui ipfius pe 
doris componuntur. Etfdrc te uolo hic, cp mufculi 
6C neruiipfius pedoris, quidam funtuoluntarie mo- 
tiui, & iltf ueniunt ut plurimum a. vi. 5C.vtj.pari ner- 
uorum cerebri, 8C etiam a nuca:5C quidam motiui na 
turaliter,& per naturam compofitionis ipfius thora> 
cis: 8C hocfcitur per coditionem SCcafumipfisapo- 
pleticiinquo thorax moucturhoraacceflionis apo- 
moueturpedus horatliaperuirturcm 
aut influentiam fpiritus animalisuenietem a cerebro, 
cum hora illaperfeda,ac totalis fitfada oppilatio dC 
claufio inter cerebrum 5C uias ad illas partes defeen- 
dentcSyUtomnium comunitcrauthorum eflfcntetia, 
ita quod uirtutis fenfitiuaeSC motiuae cum fpiritibus 
animalibusperneruosdefcenderenon po fiunt. C H } R V R G I R rGYL tELMI 
Eftcrgoflle motus naturalis abfolutc 8C no voluntas 
rius vt patet. vero venientes ad panniculu diui 
•dentem pedusper mcdiu,& uenientes ad 
tum pedoris,ramificatur a fecundo ramo minori uc*- 
magn3e,habentis ortu in gibbo hepatis, qui ramus 
uenit ad diaphragma,et ex diaphragmate uenitad pa 
niculum diuidente pedusfecundi! 
veniunt cu iftis aliae venae a tertio ramo venarum in*' 
fertarum in auricula dextra ipfius cordis. Arterif vc< 
■ro, quar veniuntad panniculu ad pedus, veniunt 
f>er ramificationearamo vno diuifoabarteriamaio 
j*i,quaenafdtur in finiftra auricula cordis,& tranfit ra 
rnificado vnaquecj: arteria apud vnaquanq; venam, 
vt mebra a vena aliqua, vel venis nutrian 
tur, ab illis arterijs tranfeuntibus fub cifde venis,viui 
ficentur eteoferuentur. Scire ctia hic debes,q> omnes 
venae 8C arteriae manifeftae, quae veniuntad nutrien*' 
dum 8>C viuificandii membra pe<fton's SC thoracis, 8C 
fpccial/tcrin parte exteriori,incedunt,fecundum in*- 
ceffum coftaru 8C offium pedoris,vel thoracis:ct fpc 
,fialiter nerui magni torti, uenientes ad copofitionem 
mufculoru pedoris, habetes ortum a nuca, vel afpo 
dylibus pedoris: Apparet ergo manifefte qualiter 
<cidi debentapoftemataettaiftorum locoru,quiacon 
uenit ut ifta operatio fiat fecundu inceflum coftarum 
vtplun'm{i:&: fieno erit deceptio aliqua,nelaefio ner 
ui fecundu corrariu fuiinceffuscofequatur, quod eft 
valde vtilepro infirmo, 8C pro operationibus finahV 
bus. Reddunt enim tales incifiones, quae fiunt fecun-' 
dum rugaru, 8C coftarum inccfium,velociorelocifa 
natione,et cicatncepulchriorcm,etmagispro figura 
D eanatomid, er figura uentris exterioris ah ore jio* 
machi ufque ad anchas o dc fpondylibus 
ipfius partis, Cap, J111. 
POftcoftasin parte anteriori exparte extrinftea» 
eft primo, pellis cooperiens ftomachu 3C inteft1 
na, Sdcotinuaturcum quadam mollitie vfq;ad osfse 
fit hic locus totus mollis vfq? ad locum illu: 
8C vocatur haec pellis anterior vel pofterior ventris, 
dC fub ifta pelle ordinantur ad locum iftu mufculinc 
ceffarrj, ctfuntnumcro.viij.& dicemus compofitio-' 
iam diximus eoru compofitione:pr£< 
teriftos mufculos,in parteinteriori ordinatur panni 
culus quidarugofus, cotinensrirbum 8C inteftina:ex 
ruptura cuius panniculi rugofi, qui vocatur fiphac, 
acciditdcfcenfuszirbictintcftinorum ad burfam 
fitaliquando tantu&folumodo em‘u 
nentia in fcemore propter defccfum alterius iftorum: 
& tunefeiunt dodi medici q> ruptura fiphac non eft 
valde magna,qu$ de facili curatur cu emplaftris,qute 
te, 8C iadura fuper fpina et dorfo, corpore fupino,fi- 
neincefTioncjfub ifto fiphac,osfcemorisponitur, qcP 
quafi fadum eft ad modfi fcmicircul/, nifi quia in par 
tefupcriori verfus vmbilicum habet quandacminen 
tiam, qu£ dicitur pana, 8C ligatur in inguinibus cu an 
chis,vcdiftantia faciat, 8>C vt loca ifta fuftenret duritie 
fua. A ligamento aute feu ligamentis eius quodda cor 
pus exoritur neruofum,fimileIigamenco,fub quo,et 
in quo multaeamplae exiftuntarteriae, dC venaefupra 
illud quod eius menfura meretur dC quantitas, & cor 
pusillud venofum ficartcriofum neruofum dC chor 
dofum,cft metnbru virile3in capite cuius eft caro val 
dcfenlibilis, 8C eft cooperta pelle, vtdcfcftdamr a ttO 
XU mentis extrinfeds,& vt ex fricatione eius pellis fu ' 
per caput virg$,et ex motu ante ctretro,maior aequi 
ratur deledatioin coitu, ex quafpma melius &abun 
dandus emittatur:& vtuafa fpermaticaperextenfio 
nem virgae,induda ex motupellis fuper ipfanijfpc1'' 
maipfum melius euomat, et crjdant ad exteriora fol' 
liculi. A fiphac duo canales defcedunt, a qu* 
bus quii dilatatur interiores folliculi et burftinteftind 
ru generatur 8C in qbusipfi tefticuli locaturi 
cotinuantur. Veniunt etia euhoe ad partes tefticulor 
rum a partibus inferioribus rami uenaru, quae defccn 
dura renibus, multipliciter circuuoIuti,& a carne gla 
dofa 8C alba quodamodo comprehenduntur, que ca 
ro quidquid (anguinis!illis eft, adeo mutat q? alburrl 
fit:& tunc haec caro illud albu ad tefticulos mittit, dC 
ibifpermaperficitur,8C formatur.Ibi etiam pofteage 
neratur duo foramina, quaead uirgam uadunt,cuius 
quum uafa 6>C foraminaipfiusgrolfa 
implenturuentof!tate,etueneeiushumiditatcrnulta, 
dC arterie fpiritu 8C calore multorct quu mouetur ipa 
uafa fpermatis a multitudine fpermatis, aut acuitate 
ipfius, 8>C pundione,& no ceflattunc taliscomotio* 
donec ipfum fperma euomatur et expellatur.Ex part 
niculo uero exteriori quu tenditur in loeu faemoris e? 
didymos,uel fuper canales, q ueniut a fiphac,fit burfa 
exterior refticulorum. Tn muliere uero,loco uirgaein 
uiro, coflu matricis formatu fuit, et propter hoc ma' 
trix neruofa fuit,ut poflef extedf et ampliari hora patf 
tus 8C coitus, 8C quandocunc£ neccffe fuerit, 8c habet 
cum hoc duo additameta,qu£ cornua uocatur,ctfub 
iftis additamentis habet tefdculos, dC eftad moduuir 
geuirilis luerfe, et caput eius colli hora emiffioisfper' 
matis tangit tefticulos ct mouet,eos ut melius fperma 
eijciaturad concauitatematricis, dC ad caput colli ad 
uulua muheris porrigitur: & illic Ilocoifto intrat uul 
ua& collum matricis mcmbruuirilehoracoitusdo* 
catur proprie matrix Iter inteftinu colon aut redii dC 
uef?ca,&eft matrix longior uefica,& ligatur cum an 
chis 3C fpina,ligamentis laxis,d>C no ftridis,utbeneli' 
berepoftltmoueri dc ampliari horafalte conceptio' 
nis dC partus. Poft finc.xrj.collarum,8C eoru fpond/ 
lium, in parte pofteriori ordinantur quinqjfpodyftS 
renum,6c cotinuantur in parte inferiori uerfus cauda 
cu oife ultimo, quod os ex tribus ofllbus occultis co' 
poni uidetur, quod aflimilatur fpondylibus in figura 
cum ofle ultimo. Os uero caud$ chartilaginofum eft* 
quod ex tribus partibus coponitur,& cius tertia pars 
ultima chartilaginofa eft qfifimplex. Ab unoquoq? 
foraminuiftorum fimpliciufpondylium oritur ner' 
uusaboife caudae. Vnus tanti! egreditur ncruus,qu* 
no habetnifiunu foramen, 8C neruiucnientcs abift,s 
fpodylibus.v.ueniunt ad copofitioncm.vitj.muftif 
lorumuentris exteriorisdidifupra.& uenaeramifica 
tae ex uena maiori defeendente per duos ramos ad re' 
nes, dC eius pars ucnaemaiorisfeparatae ab hepate, 
rami eius uenientes per dorfum dC parte exteriore a» 
nutrimentu illorum mebrorum dc mufculoru ven' 
tris:& ex arteria maiori defeendente ad diaphragma* 
veniunt rami ad partes iftas exteriores 8C mufculosf 
vitj.u£tris,qui rami loca ifta uiuificant dC calefaciunt* 
intraiftam cocauitatem locatafuntomnia mebra nu 
tritiua: dc fuper illanutridua membra 8C fub mem-* 
feris fpiritualibus, eft membrum quodda neruoum» t *X.l BER Q_ V AR T V S 
c5tcxt5 cx miifcufiSjUcnls arterijs,&: mo" 
itetur ex motu mfpiradonfs & expiratfonis,& eft di" 
indens nutritiua mebra a fpiritualibus,& vocaf dia- 
phragma, 8i tenet locu vniuscorrj aut flabelli in hac 
operatione:8C quum mebrum vulneratur tum pro- 
pter copofitionc eius, tum propter operatione neccf 
fariam 8>C vtilem,cotinuoiudicat vulnusincurabile, 
imo mortale fimpliciter: Sub diaphragmate vero in 
parte dextra,naturaliter locatu eft hepar, cui reticula 
alligata eft, quae radix eft omniu venarum inrrinfeca 
rum 8C cxtrinfecai5?,& habetin concauitate fuain me 
dio eius cyftim £ellis,feu facculu, feu folliculum cho- 
lerae, a qua cyfti,duo vafa, vel duo canales feparanr, 
vnus portat choleram ad confortandu intefti- 
na,vt expulfiua virtus confortet, & vifcofltas a f$ci 
bus abfeindat: Alius vero portat choleram ad ftoma 
chum,ad confortandum digcftionem.In parte vero 
finiftra locat fplen,& alligatur cum hepate,medianti 
bus venis 8C arterqs,8C vrjs quibus modica fupfluitas 
ducitur ad fplene ab hepate, et ipfe fplen per vias de- 
bitas mitticdehac fuperfluitate modica ad os ftoma- 
chi, vteofortetappetitum, 8C aliquam partem ipfius 
mittit adeonfortandu rete ipflus ftomachi 8C incefti- 
.noru: In medio vero illota eft ftomachus,cuius pars 
fuperior eft ftrida,& inferior valde ampla,3c termi- 
natur infima pars eius in loco vmbilfci, et appellatur 
Primum vas in quo natura primo digeftionem facit 
yniuerfalem,& copler.Cum fundo ipfius ftomachi, 
in quo principalftcr,vigetdigeftiua,continuantur in 
teftina,& quaePm quadam vifibilcm 8C apparentem 
differentiafunenurnero fex.Et primum Duodenum 
didum fit, quia eius logitudo.xrj.digitorum pollicis 
cius ebrporis cuius eft. Secudum poftilludjciunum 1 
vocat,quia femper vacuu inuenitur, & in ifto fpeda 
liter SCin duodeno 8C in fundo ftomachifuntinfixee 
& contextae venae mefcraicae, per quas haepar trahit 
puritate cibi digefti iam ad fe,ct ifta mebra fuis virtu- 
tibus expellunt eande puritatem ad hepar:cum ictu- 
•no vero inteftino,continuatileos,feu gracile,feu Ion 
gum inteftinu: Poftillud vero ordinat Monoculus, 
6C dicitur fic,quia no eft foratu, nifi in vna parte eius 
ad modu faccoe:Cum ifto continuatur ImediatcCo- 
!on,fiue globofum inteftinu, in quo formatur f?ces! 
& cum illo colon continuatur Longaon,feu redum 
Inteftinu, 8C rede incedit fuper quafda fpondylcs re- 
num, &fundacur in ano. Et drcundantfpfum fora- 
menam'quinc£ven£ ad modu globi,ad quas 
hepar 8C fplen potiffimu mittunt fanguinegrofium 
melanchoIicu.‘& quum iftae venae aperiuntur, diam J 
tur h?morrhoidcs,Super ifto inteftino redo in viroy 
& verfus f^mur,locata eft vefica, quae eft vas vrinae, 
neruofa, cuius collu tncarnofum eft vtplurimum,ec 
habet in fe duas tunicas, 8C fu nt inipfa venae 8C arce 
riae minutae, cotcxtae, ex quibus acquirit alimenta 8C 
vita:& tranfic cius collu fuper ofie foemoris, & fubtjt 
liatur continuatio in exitu eius ad exteriora,8C fit via 
«tus in modu venae magnae in viro, 8C intrat copofi- 
lionem virgae,8C tranfic carne virg£, fub vir 
ga:qua etiam carnem virgae tuc perforat per mediu, 
Sc per illam parte exit vrina. Sunt ergo hominis duo 
foramina ad minus, vnu per quod expellit vrina,5C 
Illud continuat cum collo vcficae, vc djxi. Aliud vc- 
*o eft foramen, per quod expellitur fpcrma,& conci 
«uatur illud foramen cum vafis fpermatkis admtra:. 
Sed fiuntifta duo forammam carne Vi*rg£ uerfus c** 
tra vnum foramen,per qdnaturam fomnoexpellit 
fpcrma,3C eftab alrjs differes,fcd mihi non fuit notu* 
In vefica aut mulierishoc non reperitur, quia valde 
curuueft eius vc/icae collum, 8C eius fperma hac via- 
mouetur etia,et non expellitur extra,fed ad concauia 
matricis; &,ppter breuitate eius, naturaeft potens inj 
expellendo oem fupfluitatem contenta in ea, ex qua. 
poflTet generari Iapis de facili .In fine uero.xfj.fpond/, 
lium fuper primafpondylemrenum alate, 
re dextro et finiftro locati funt duo renes intrinfeci et; 
dexter eft altior ffniftro,a concauitatibus diui- 
dunt duo canales, & defcendunt, donec tunicae exte 
riori veficae inferuntur, dC per iftas vias 8C Pm iltum 
modii tranfit vrina a renibus ad vefica:& vocantur 
i% vritides:fcu vreteres:Ma 
» nifeftum ex his eft, q?incefllisneruoru venientium a, 
fpondylibus renum, & venae & arteriaeinccdunt vc 
plurimum in uentre 8C in inguine, fccudu m rugatio* 
nes illorum, &femperhoc bonum eft, ut incifioncs 
iftorum locorum, & cauteria fccundu illas fiant» 
Dc anathontia uncht, poplitis }cruris? pedis, digitorum, 
znncmbroruminciscxijlcntium. : Cap> V. 
ANcharum oflafuntduo,unum.f.inparte dex* 
tra,aliudin finiftra.‘& parte 
ifta continuatur cum oife ultimo fpina?,& coponitur 
ex tribus partibus, funt fimiles fpodylibus renut 
& in illa parte anchaeeft chartilago lata multu, cuius 
figura fafta eft ad modufemicircuIi,& in alia extremi 
tare,habet manifcftam groflitiem,in quaeftuacuitas 
quaeda, quae dicitur pifcisanchae, in quacontiguatur 
uel intrat extremitas oflls rotunda coxae,quae dicitur 
uertebru & ligatur hic locus hgametis fortibus infen 
fibilibus; in medio pifcidiseft qddaligametum, quo 
mediante ligatur uertebrum cum pifeide hac, quod 
ligamenta quum frangit uel diftenditur, qnosuerte 
bri exit a loco,licet a medico reftauret, iun&ura non 
durat cn in loco fuo,fedrefi!it,& no curatur perfetftc 
quin claudicet patiens:& fignum malitiamilliusliga 
menti eft, q? qunm uertebru rcftauratur perfecfte,illa 
reftauratio no durat nec firmatur, fed femper refilit». 
Poft pifeide ordinatur os coxae,quod unum eft,me* 
dullofum,exterius gibbofum,interius cocauum:cu* 
ius extremitas fuperior pifeide diftam anchadngredi 
tur,& eft ualde rotunda, etlfgatur cum ligamento ut 
dixfetibi reuoluif hora motus cruris,pedis,<3f cox$fc 
Aliauero extremitas inferior pifeide focilis maioris 
mgrcdit,& ibi cum duobus focilibus cruris cotigua" 
tur, 8c ligat fortibus ligametis infcnfibilibus:& iftud 
ficeftin quolibet nodo,ne ex motu 8C fricatione, fen 
tirent mebra aliquod nocumenta: Super haciunftu 
ram,quae eft in genu,fuperponitur os rptundu char* 
tilaginofum, quod dicitur oculus genu, 8C a qbufda 
mola:Sub genu ordinantur focilia cruris,quse et me* 
dullofa funt, & contiguatur f m longitudine fua vfc£ 
ad calcaneu:Maius vero 8C longius et groftius, uocac 
focileinferiusrminus uero 8C fubtilius, 8C magis cur* 
tu m, u o catur fo cile fup en'us: 8C c ft id q uod facit fchi* 
nam cruris 8C in fine fuoipfa duoola habent addita* 
menta duo in parte inferiori, 8C contiguant cum offc 
calcanei,cui coniungit os, quod uocatur cauicularcx 
parte uero inferiori coiungitur os quod uocaf carib: 
quibus olfibus, uel olfi calcanei, cauiculae caib,r^* c h i r v fir a rm "gviieimi 
feta pedis comurlgftur:qu£ fecundum aliquos ex trf 
bus offibus coponitur, 8C fecundu quofdam ex qua- 
tuor,qcF*veriuscrr.Raferaeautecontinuaturpeden,q[ 
exquinq? offibus coponitur, quibus offibus et pe<fti- 
tiipediscotinuaturoffadigitorupedis numero.xiiij. 
quia in omni digito pedis funt tria offa,pr$tcrc|in pol 
lice.inquo non funt nifi duo,eo q> non indiget motu 
snagno,ncceftncceffariu propter figur3 digitorum 
quu plicantur, quia tales digiti tale figura no reqrut, 
tiec flexura, fed in pollice magis fuit neceflarium, 6C 
propter hoc pollex no habuit tria offa. Sunt ergo vt 
apparet offa totius pedis cu anchaab vnapte.xxxi. 
A foraminibus.v.fpodyliu, &aforamine vltimo vl 
timi offis diuidutur nerui qui ramificantur, 8C veniuc 
per parte pofteriorem adanch3.*fm quandalongiru- 
dine, 8C dant illis locis fenfum 8C motu, 8C mifcentur 
cum carne, 8c fitpoftiilu locum in co- 
xa mufculus magnus, quifpargitur quafi per tota co 
xam,aquodiuidunturab vtrac£ extremitate chord$ 
inouentes partes inferiores 8C fuperiores, 8C fpeciali- 
ter genu 8C crus: 8C manifeftantur duae magnae chor- 
daefub genu retrahendo 8C extendendo omnesiftos 
ncruoscu mufculis 8Cligamentis,fmlongitudinem 
cruris.Fiunt etia ex ramis iftoru ncruoru uenientium 
d foraminibus fpondyliu renu,etab vltimo offe mu- 
fculi magni 8C paruiin crure,ab extremitatibus quo- 
ru nafcuntur chordae, quae mouent mebra fuperiora 
8C inferiora, genu,pedem, 8C digitos,8C fiuntin genu 
in fontibus ipfius, 8C in fchena cruris quaedaneruoru 
copofiriones 8C mufculoru,nobiles per naturam:qui 
nerui et mufculi propter ipforum infiltratione quum 
uulnerantur vel punguntur,portantipforu nocume 
tum ad radices 8C dolor? grand?, taliter 8C tali modo 
q? medicus quantucunq? prudens, per nulluingenia 
cius,remediualiquodexhibercpoteft, qui moriatur 
infirmus ille:& propter haec vulnera iftoru locorum 
valde timorofa funt,cx ramis venaru et arteriaru de- 
fcendentiu a renibus, q rami feparatur ex ramo maio 
re venae, quae habet ortu ab hepate, & rami arteriaru 
reparantur ex arterijs venietibus ex ramo maiori an- 
ex dia 
phragmatedefcendutper dorfum, 8C mifcetur conti 
guatiuc cu mufculis et neruis per longu vfqi ad extre 
mitate digitoru:& ex omnibus iftis fit q> pellis mem- 
brorum extcrior,6«£ nutritur 8C viuificatur:Apparet 
ergo manifefte, quomodo incifioncs iftoru locorum 
fieri debentfm longirudinccoftarumetcuruationes, 
8C quomo fuper ancha 8C fpondyles renum fecundu 
fongirudincincididebet, 8C no fecundulongitudinc 
totius corporis Et cauteria iftoru locorum eode mo 
fecundu iftos inceffus in mebris fieri debent. 
LIBER CLVINTVS DE 
cauterfjsjlccundu qp in membris fieri 
poliunt, et de formis inftrumento 
ruipforum,etde medicinis ne* 
ceflarrjs ad hanc arte et vti 
libus penes vnaquacp 
operationem* 
de admonitionibus vtilibus, 8C 
api Upr mu neciE(farjjs adcauterizationcm* 
8C de diffinitione cautcrij. 
Cap.fi.de formis inftrumentorucouenicntiu ad caU' 
terizationem,& de locis in quibus fieri poffunt. 
Cap.iij.de medicinis rcpcrcufliuis, 8>C membrorum 
confortamus. 
Cap.iiij.de mcdicinisrefolutiuis 8C digeftiuis apatum 
8C humorum in membris, vel quomodoliber. 
Cap.v.de medicinis mundificatiuis&exiccatiuis cu 
fine. 
Cap.vi.de medicinis incarnatiuis. 
Cap. vij de medicinis confolidatiuis 8C figillatiuis. 
Cap. viij.de medicinis mollificatiuis duritierum polfc 
confolidationcm viceris, vel vulnerum,8C reftau- 
rationem dislocationum vclfracfturarum. 
Cap.ix.de medicinis cauterizatiuis 8C vlccratiuis, 
Cap.x.denarrationcac exemplificatione aliquarum 
• medicinarum fimplicium neccffariarum ad opera 
tiones narratas. 
Decauterfjg. Cap. primu. 
BAutcrium crgoeft remediu nobile* 
iuuans adaltcradum difpofitionem 
membri, cuius complexione volu' 
musreftificare, dc adrefoluendutna 
tcrias corruptas in membris conten' 
taslct ad coftringendu fanguinis flu' 
xum:Dubiucftpropteriftam diffim 
tione, vtrum cauteriu foret vtilein 
alteratioe cuiuslibet complexionis mebrietquomdl1 
bet.Scd videt manifefte q? coferat ex fui natura mul' 
tum, in complexione frigida 8C humida cum materia 
8C abfc£ materia. Naexcontrarietate qua habet cau' 
terium ratione ignis cu materia frigida,refoluitil!arnJ 
8C per contrarietatem ctiaquam habet cum comple 
xionefrigida 8C humidafimul, fine materia, easaltey 
rat in contrarium, quae eft cura direAaipfarum, cum 
omnis cura commode fiatpercontrarium fiium. h)' 
techni, &,iifi.pritni.Incomplexioncautcmcalidafi' 
ne materia, 8C ficca fine materia, 5C in complexione 
calida 8C calidi fimul fine materia, non videtur cony 
ferre, licetfimplicitate fuaebonaeaftionisnonoceat* 
fed cajiditarc fua a(ftuali,& fiedrate fua finali prohibi' 
tum eft,vtnon fiat nec in ficca complexione fimphcl 
imateriali fit, nec calida 8C fici materiali: Sed quando 
cft talis coplexio materialis,tunc prius fa<fta mundih' 
catione corporis materia illa,tenens SC 
feruasac fouensilla complexione calidam 8£ficcan* 
in effe no refoluitur alio modo, tunc non prohibet* 
adhiberi cauterium.Na cauterium fimplicitatebo 
tatis fuae acftionis, omne materiam in mebris conte»* 
tam,abfctlefioncreroluit,ouarcfoluta,remouctur c 
Explicitliber quartus deanatomia. * ' • tlBER~Q_V!N T V S ' 
copteXi6"iftacalida aiit frigida, qu£ a materia illa fouc 
batur,& in eiTe tenebatur, 8C no eft hic impugnanda 
de contrario, aut de cura per cotrarium facienda. Ac 
ciditenim in hoc cafu, ftcut accidit in curatione tertia 
nae cum fcamonca, quia per remotione materiae con' 
fimilis,remouetur diTpofitio quae ab illa materia tene 
batur in efle.Et appellatur hic modus curatiois per co 
trarium:nam fipr^fentiaalicuius materiae facit,feu fo 
uet difpofitione in c(Te,tunc remotio eiufde erit caufa 
deftruAionisillius difpofitionis:5C fic dicitur iftemo 
dus fieri per edtrarium. Et habet locufpecialiteriftud 
In cauterio quod fit cum igne. Cauterium uero pote> 
tiale, feu quod fit cum medicinis, nullo modo eft c5' 
Ueniens,nifiin materia frigida,& in coplexione frigi' 
da valde humida,quia cauteriumcu medicina,ratioe 
fuae effed:iu£ ccplexionis,forma,ac membri comple' 
xionem definiit 8C compofitionc,nififortc contraria 
Inueniat, vt frigidi! impreftum acintcnfum in corpo 
rehumido cum materia frigida.In calido uero a<fiua' 
li.fcum igne, no habet illud locum,quia cauteriata' 
lc no habetin fe de compofitione,nifi quod ei conuc' 
nit ex natura,vel figura inftrumeri. Ignis vero quum 
medicusfolerscum eo difcrcteoperatur,nififimplia' 
ter caliditatem, vel ficcitatem no infert:& ideo com' 
plexione membri no vllo modo. Apparet ergo 
q? per hoc maximc,cauterium quando fieri poteft ca 
medicina, 8C q> vt plurima fieri debet cum igne:nani 
cauterium cum mcdicinacertcno debctfieri fecuroe, 
nifi in corpore humido SC frigido, 8C in quo materia 
frigida abundat 8C humida:& fieri debet etiafpedali' 
ter tempore frigido, 8C in loco 8C in mebro remoto a 
principalibus falte.fi a corde,& cerebro,8C fieri debet 
in corpore robufto potiifimum, 8C virili.ln cauterio 
autem cum igne no attenduntur falteitaintenfe,quia 
bonitate fua& fimplicitate poteft omni tepore fieri, 
SC in omni aetate 8C complexione cum materia et fine 
materia,praeter quas fuperius excepimus. Perit ergo 
Tatio hic dicentium q> cauterium fieri debet nifi in ve 
te,co q?,dicutipfi,naturaexcftat, mouet humores ad 
extra fluere, 8c adiuuat cauterium in fua operatione,. 
Nam cum omnes aegritudines edacum matcriaom' 
nibus temporibus fieri, videtur q? bonitate fua narra 
ta ac determinata poflit omnibus teporibus fieri, cfi 
iuuamento corporis, SC finelaefione. Scire etia te vo> 
Io q? cauterium nullo modo fieri debet,nifi poft cor' 
poris mundificationc, aut mundificationes, fecunda 
q? corpus repletum fuerit. Facio te ctia fcire q? caute' 
riu m cu m auro,melius,nobilius ac aequalius eft omni 
alio. Poft illud eft cauterium de argeto &auricalcho. 
Poft illud eft de ferro: fed quiafecurius eft operari ca 
cauterio exferto,ipfum laudatu eft fupra omnia cau' 
tcria,eo q> medicus melius metiri poteft in impreflio' 
ne ignisin inftrumento ferreo, qin alio. Na fi alia in*" 
ftrumenta tandiu dimittantur in igne q? videantur ai 
bcfcerein igne, propriam amittent figuram 8>C forma 
artificiofe eis data, quod non contingit certe in ferro 
propter fui duritiem conftantcm, Coparationeadte' 
ncritatem aliorum metalIoru:& fic medicusdeludc' 
tur in operatione qua intendebar.Sed fi paru m uolue 
dsimprimere dcigneininftrumctisalrjsaferro,non 
apparebit coruinceffiofufficiens propter calore illo' 
rum metalloru, 8C propter teneritatem copofitionis 
forum, 8C fic non apparebit tibi quantitas calefacio' 
fufticieas inftrumed illius;qui defcdusift ferro no 
A 
inuenitur propter bonitate rubftandac cius refpecftlr 
ignis:etficob iftas caufas ehgicurcomunitcrinteralia 
cauteria, ferreum, licet in cafibusfpecialibus cauteria 
aurea,argetea, uel auricalchea eligantur,iicutin caute 
rizatione palpebrarum oculoruinuerfatarum, 8C no 
disiftarum,& alibi in caiibus confimi!ibus,& hoceft 
quia minus recipiunt de igne 8C eiusindfione:&in il- 
lo cafu SC confimilibus, melius cft iterata operatio, c| 
vnica complere quod intenditur,5d hoc propter nQ" 
bilitace,etloci tenereitate.Conueniuntinhocantiqui 
incelligentes virtute huius operationis, q? a prima dic 
cauterizationis, vfqj ad efcharae remotione fuper lo-' 
co vfto ex cauterio,res uneftuofa aliqua vtbutyrutn 
axungia,medullae, & huiufmodi pinguia,feu oleafal 
tem ponantur.Remora cfchara non fiataliqua violc- 
tia vulneri,neccum mundificatiuis,neccualiarecqn 
i folidate,necincarnantc,fed folum cum pila aut 
grano fabx, vel lentis, vel dccrellae, aut his prohiberi 
tibusfigillationem, fcd dimittatur illud vulnus coh- 
folidari paulatim, fine alicuius confolidatiuiapplica- 
tione vtdixi, SC confilio meo fine pila cerea, aut faba 
autlentediftis.Nam tale cauterium fuiignitatc& ca- 
lore a principio alterat compofitionem, 8C fufficicter 
omne refoluit materiam refoluenda.Sed It per annu, 
uel per aliud tem p.us longum dimittatur5ficutin prin 
cipio apertum, purgat tunc 8C refoluit materiam om 
nem frigida, 8C etiam materiam adlocudC 
materia repertam in loco itain fine retrhait materia et 
dolores recidiuat in loco, quodinconueniens eft ma- 
lu.Moderni uerocomuniter 8C quidaantiqui,faciunc 
violentiam vulnericautenj,poft remotionem,efcha 
r$.Ponunt etiam vtdixi fupra pilam ceream vel ftup 
) peam,feufabam,etlictenentiprum vulnusapertum 
perlongum tempus,quia per annum etc.Ec tunc pro 
certo, talis modus ad malum finem ducit, SC ad re- 
cidiuationem doloris, quia poft refolutionem mate- 
riaein loco illo contentae, cuius gratia fatftum fuircau 
terium, tunc cauterium ex vfu fuae mundificationis, 
refpecftu materiei quae erat in loco confumendoejpur,, 
ad hoc trahit aliam materiam, faltem habilem traftut 
3C curfui fdlicet calidam,eo qjiam confumptaeft uir 
tus quam contraxcratab igne, propter temporis Ion 
gitudinc,cum qua virtute alterabat frigidum,et illud 
refoluebaf. Ex quibusapparetq? cauterium refoluic 
oem habile materia. In fine vero nulla, qa virtus cius 
confumpta eft.‘fed magis habile fluxui trahit, et pur- 
gat,ficut calidam. Ex quo concludo q? no efteonue- 
niesnec artifidofum,necproinfirmisytile, q?aliqua 
) violentia fiat uulneri ex ifto cauterio facfto poft remo 
donem efcharae, vt diutius apertum permaneat vul- 
nus, nifi quado fiat in mebro valde carnofo etfpiffo, 
cuius materia cft valde ,pfunda,grofla,et infiltrata,uc 
in fimilibus,ut ex di 
«fdscblligftur ete. 
De formis inftrumentorum cauteriorum, cr locis in quibus 
cauteriafieri poftunt. cap. II, 
INftrumentorum formaceum quibus fiunt caute- 
ria , diuerfificantur penes varias operationii me- 
dicorum intentiones,& penes varias formas, & com 
pofitiones membrorum , in quibus intendunt me- 
dici operari :8>C quia antiqui diffufe loquuti fuerunt 
deiftisinftrumentis, 8C eafecundum diuerfasformas 
'innumero multiplicarunt, ideo videtur mihi pro* C H J R V R G I JE'G V L ! E'L M I 
pter melius, Vtipfa omnia inftrumcnta ad. vi.reduca 
figuras & formas, quia cu illis oia cauteria ad infirmi 
tates quafcucj? vtilia comode fieri potcrut. 
Quorum inftrumento:^primum cft oliuarcfeu 
telIarc,quodeft valde comuncinftrumentum 
nibus membris, cuius forma SC figura eft haec. A. 
Secundum, eft cauteriu clauale, quod cft fatis coe ad 
aduftiones paruas faciendas fed faltem in 
membris minutis SC paruis,cuius forma eft h$c. B. 
Tertium eft cauterium pundluale, quod cft comune 
inftrumentum ad aduftiones paruas faciendas, 
ius haec eft figura. C. 
Quartum,eft cauterium rotundum,quod eft comu- 
ne cauterium, neimpreifiones profundenturin me 
bro,& neruos laedat 8C arterias, SC venas,cuius for-' 
m a eft haec. D. 
Quintum,cft cauterium minutum,fcu radiale, qd eft 
coe cauteriu pueris,cuius forma et figura h$c eft. E. 
Sextum,cft cauteriu an 
potficri quum indigebis multipli 
cationepforationis in loco,cuius forma cft hjc, F. 
tionc cautela 8>C aduertentiahabita per medicu 
tem, fecure omnis locus cauterizctur infpiritualibuS 
infirmitatibus,fm q? cis copctit, ficut in dolore capi'* 
tis falte materiali fitoliuare fcu cultcllarc cauterium 
in loco capitis, in quo terminatur digitus medius m» 
nus, qn radix palme manus poniturfub radice nafi» 
SC extendit digitus furfum fuper fronte:8C debetim' 
primi iftud cauteriu vfc£ per totam fpiflltudinem eu 
tis, vt locus bene comburatur,8C vt ignis caliditas SC 
virtus poflit vfc£ ad profundu pertranffre 8C fub era 
nco,& c5fert iftud cauteriu ad coryzam SC ad carar' 
rhum,&ad multiplicatione 8C humiditatemabunda 
tem in cerebro, & ad dolorem dentium &oculoru» 
SC breuiter ad coem aegritudincm,quae accidit potifi» 
mum cerebro propter frigiditate 8C humiditate eiu3> 
ficut paralyfis,apoplexia,lcthargus,fcotomia Si hu' 
i'ufmodi:fiunt et cauteria ex eode cauterio,& in eifdc 
infirmitatibus, qn primum cauteriu non confert fup 
duo cornua capitisinoccipitio,& fuper duo cornua 
anteriora. Si in illa parte capitis pofteriori, vbi nuca 
oritur;Scd attende q> in ifto loco, cauteriu profunde 
imprimi non debet, ne nucaein partibus neruofisibt 
exiftentibus,& per cofequens toti corpori nocume' 
tum grande inferatur, 8>C debet efie tale cauteriu infti 
tutum rotunduad modum figilli, aut bulli: fiuntetia 
cauteria cum inftro puncftali extra radices aurium» 
in doloribus acutis partium: SC fiunt et cauteria 
cum cauterio minuto uel radiali in palpebris oculo' 
rum,quum mollificam ex humidofuperfluo,imtnP 
in illo profunde imprimitur cauteriu huius loci:fiunt 
et cauteria duo cofimilia ex vtrac£ parte colli dextra 
SC finiftra,unuquodq; inter neruos colli St aurem,SC 
cuitantur ex toto ibi venae & arteriae ibi manifefiaeet 
apparentes,SC potifllmum illa propterlachrymas5£ 
alias aegritudineshumidas materiales 8>C pro 
pter paralyfim ex vitio nucae fafta, et eius ortus poti» 
fimeifiunt et cum inftro cultcllari, vel clauali,qd me' 
lius eft:In titilico ucro cum cauterio punftali,fit cau' 
terium pumftale vnum propter dolore humeri:cum 
cauterio rotundo,fiunt cauteria in fpina, quae no im' 
primunt propter multitudine ncruorum:&fitillud 
propter gibbofitatem 8C dolores fpinae, vel renum* 
Cum cauterio et rotundo fiunt tria cautcriain peiftP 
re, & fpecialiterin afthmate,& empymate, SC hmdtf 
Et fub vmbilicoin orcftomachi fiunt cauteriacun* 
cauterio clauali,&imprimitur mo medio. Ad hydro 
pifim 8C colicam,SC fuper hepar et fplene,fiunt caute 
riadaualia& oliuaria,propter oppilationes&cort* 
dolorcsiln inguine vero fiunt cauteria minuta ,ppter 
dolores vcficae, SC propter colica, &C fuper caudam 
cum eode inftro, vel clauali, propter dolore illius 1P 
ci:Super ancha vero fiunt cauteria tria 
tum eius,cum inftro tertio:8C poftunt ex lateribus fic 
ri duo cauteria cum oliuari in eode loco,propter eau 
dem caulam:fiunt fub genu in concauitate cius in' 
ter illas duas chordas cauteria rotunda fiuc 
pter dolore genu, ex materia ibi praefenti, aut(ppte,r 
coplcxioncm frigida.In planitie vero pedis inter au' 
ricularcm digitum et anularcm,aut inter pollicem SC 
indice pedis fiunt,propter dolorem materiale SC 
pter podagra faltem frigida, cauteria punAualia ft1* 
minuta,& aliqn cultcllaria,f m q? infirmus fuerit for' 
tis aut debilis, aut patiens vel impaties:# fiunt huiu 
«iodi cauteria per cande caufara in locodomefticp* 
Sciendum eft, quod omnis locus, in quo fit do!or,5£ 
norefoluaturbeneficio purgationum, videlicctper 
vncftionesfeu emplaftrationes, potcftfecure 
rari: & fi locus dolorofus fuerit ncruofus, vt eft 
nu aut cubitus vel fpina,no perforetur ibi cum caute 
rio fpiifitudo totalis ipius cutis,nc neruus feu arteria, 
aut radix neruoip aliqua lxdacur;Scd hac confidere LIBER Q.V 1 N T V S 
& fylucitri pedis in concauitatibus duabus fubcaui- . 
culis pcdis.Et ifta breuiter funt membra, quibus com 
muniter 8i vfualitcr, pofluntfecurc cauteria ob va- 
rias pafliones applicari: 8c ego meo tempore aliqua 
cx didis cautcrqs operatus fum. Notandum tamen 
cft hic, q> cauterium no appellatur vldma medicina, 
co q? vltimo fieri debet: fcd quia non debet fieri, nifi 
poft alias medicinas,fdlicet, poft vniucrfalcm purga 
donem corporis 8>C vndioncscommuncs,& cmpla- 
ftra, & huiufmodi: 8C fi tunc cauterium non remouet 
cx toto £gritudinem, iterum debent purgationes cor 
poris vniucrfales, vndioncs,cmpIaftratioes, 8C huiuf 
modialiaitcrari: 8C iterum cauterium fi expediatre- 
nouari, donec cum medicinis cauterio totaremo- 
Ueatur aegritudo illa, & nullum veftigiumdcipfarc- 
maneat,fi poflibile fit.Et etiam in iftis cauterijs tota in 
tendo medici fit,euitareneruos,uenas et arterias, quu 
locus cauterizatur, necontradiofuperueniat ncruo, 
propter exiccarionem eius cx caliditate cauterrj indu 
dam,authaemorrhofagiam,feu fluxum fanguinisuc 
nalis vel arterialis, qui non ftringirur faciliter,nifi ali- 
quo modorum quatuor,autfcilicetper extradione 
Venae 8>C eius ligationcm:autper appofitionem medi 
cinarum conftridiuarum frigidarum:autpcrappo- 
fitionem medicinarum calidarum vftiuaru,ficut eft 
calx, vitreolum, cinisfcrucns, 8C huiufmodfiautper 
aduftionem indudaex cauterio aliquo, iterato mul- 
toties fuper Ioco,fecundu q? in fluxu fanguinis deter- 
minauimus, lib.rj. Et quia cauteria cum medicinis vt 
notum eft fieri poliunt, ideo conuenicns cft vt fiat fic 
faciliter. Accipiatur vnus dens allij, SC mudetura cor 
ticibus fuperioribus ita vt excorietur in fubftatia fua, 
& aliquiddeipfaremoueatura qualibet extremitate, 
& tunc pellis membri in loco cautcrizando fcinda- 
tur,& tuncinfciflura illaiftedens allijfcpeliatur, 8C 
firmetur bene cum plumaccolis 8C ftuppis,et fafcia,et 
di mittatur fic vfq? ad diem vnam,aut mediam: et tuc 
temoucatur efchara,&,pcedatur in illoloco,cui mor 
dicatio cft induda per allium,cu butyro vel alio vn- 
druofo:qua remota deinde procedatur vt dixi de cau 
terio cum igne fupra. Praeter illa ergo contingitfcirc 
q? poflunt fieri illa cauteria in fpiritualibus membris 
cum inftrumentisproprijs,qu3ecautcriafuntJmedia 
inter cauteria fada cum ferro,& fada cum medicina, 
non inflamantur in igne,ficut cauteria ferrea,nec 
inferunrin complexione membri in (piffitudincfub- 
ftantiaeeius,ficut cauteria medidnalia:& ifta funt cau 
tcria argentea 8C aurea, quae fiunt in membris vbi ea-* 
dit timor propter cauterium:8C ifta cauteriafunt vri- i 
lia in inuerfatione palpebrarum , et in oppilatione au 
rium:&: nominantur illa cauteria a formis fuis diuer* 
fimodc,ficut 8C alia: vt cauterium aureum vel 
teum,cum que cauterizantur palpebrae,quum inuer 
fantur,nominatur linguale,cuius forma cft haec. A 
Cauterium aureum vel argenteum cum quo cau- 
tcrizantur oppilationes aurium, &carnolitatesipfa 
tum, 8C narium, vocatur acutum , 8C eius forma eft 
haec. B 
Et nota diligenter q> tftud cauterium intromittitur 
aliquando in canna lignea aut huiufmodi, hora cau- 
tcrizationis,ne inftrumentum ignitum parictib us me 
hri offendat. 
T>e medicinis membrorum con* 
fortatiuis, Gtp. III, 
HViufmodi repcrcufliuorum, 8C membrorum 
confortatiuorum ergo,quadam funtcalida,8f 
frigida:calida funtilla quf membris frigidis eo 
ueniunt& humidispotiflimein principio.Frigida uc 
ro illa funt,quaecoueniunt membris calidisin princi- 
pio,et omni curfui humoru de membro in membrir* 
Calida aute repercufliua, quaedam funt fimplicia, 8C 
quadam copofita.Simpliciafuntaquaabfynthrj,eius 
herba, 8£ ciusfuccus,&fumusrerrae,8£ marubium et 
pilium montanu 8C origanum,8C calam5tu,cthuiuf- 
modi, 8C breuiter omnis herba, in qua cft amaritudo 
cum caliditate non fuperflua.Dc gumis myrrha,thu- 
ris,maftiche 8C huiufmodi. De oleis,eft oleum deab- 
fynthio,dcfpica,de maftichc,deanctho,& huiufmo- 
di.Dc farinis farina lupinorum 8C huiufmodi.Copo- 
fita vero calida repercufliua funtcmplaftra talia. Re* 
fucci abfyn.vnc.iirj.olei mafliches, vnc.q.myrrhae, 
vnc.i.faJupino.quantufuffi.adfpiflandu,etfiatem- 
plaftrum,& loco calidu fuperponarur. Aliud,Re.po 
Iq,ucl ftcechados,aut marubrj,aut huiufmodi lib.j.pi 
ftetur optime:deide.Re.oldabfyn,maftic.anavnc.r],. 
aceti aut lixiurj, vnc.irj.myrrhae,vnc.i.fa.lupin.quari 
tumfuffi.adinfpiflandum ,m{fcc5Cfimul bulliant ad 
ignem vfc£ ad fpiflatione debita, non multam,& ca- 
lidu fuper loco ponatur. Haec enim cmplaftra ce fimi 
lia,habet calefacere, & fubtiliarc, 8C exiccarefuauiter 
omnem materia frigidam 8i humida, 8C etiammem- 
brum per fefrigidu,calefaciendo cofortarc,vtno re-- 
cipiat, & materia confumerc recepta:8C illud faciunt 
caliditate fua, 8C coplexionecoucnienti, acquifftaex 
fuis flmplicibus: 8C eorum fimpiicia,cum fint ftypd- 
ca,confortant membru debile,rarificatu 8C relaxatu, 
ipfum conftringcndoet vniendo.*ct fic firmant loeu* 
ne fic faciliter fuperfluitates aliunde venietes recipiar* 
nec in eo incurrant: & ,ppter hoc in apoftematioibuf 
£rigidis,funt valdse vtilia,& coucnientia,8£ hoc 
xime fi purgatio aliqua vniuerfalis ad materiam frigi 
da coucniens funt pilulae foetidae maio 
res, vel de hermodadyl.maiores, vel trochifcusde 
turbit 8>C hermodadyl.Si autem purgatio fiat ut con- 
tingit, SC. cmplaflra ifta fuper loco ponantur, vt con- 
tingit de dolorofo vel apoftcmofo.f.acaufa frigida 
vt dixfitunc certc,aut diminuctinfirmitate q? no au- 
gmentabitur multu, aut ex toto illa deftruct, 8C con-* 
fumet,ita q> in loco illo no multum manebit. 
Pilulae ergo fcctidae maiores, coferunt addolorem 
nodorum 8C dorfi, 8C refoluunt omnem materiam 
frigidam 8>C vifeofam, 8c delent colicam,6C non per-* 
mittunt apoftemafrigidum generari, autaugmetari C H r R V R G I JB' GVLIELM1 
quando dantur (n principio,quae fic fiunt.Red.bdcl- 
Irj, fcrapini,ammoniaci,opopanacis,fem. cicutae, pul 
nae colocynthidos,aloesfuccutrenffs, epithyoii, ana 
drach.v.fcamoneaedrac.iii.dnnamomi,rpicae,mafti 
chcs,gariophyl.galang£,anadrac.i.crod,caftorrjana 
vnc.5. euphorbij fcrup.i.infundantur omnesgumae 
in aqua porri, vrliquefiantbene,deinde difibluantur 
ad ignem,8C maflellcnturbencin mortario cu piftcl- 
|o,& cumantedidisalnspuluerizatisfubtiliffimecri- 
bellentur,admifceantur, 8>Cincorporentur fimul, SC 
fiant ad forma ciceris: dofis drac.i.aut drac.1',5* 
aut drac.tj.fero dum itur dormitu, fine ccena aliqua. 
Pilulae hermodadyl.quae valent etiaad omne frigi 
dum apoftcma,& dolores articuloru, 
SCadcurfum materiae frigidae,de membroad menv 
hrum,fic ana 
drac. picr$ fpecierum drach.x. cafllae, zinzib, 
finapi,piperis,caftorei,ana drach.i.fiant pilulae ad for 
mam ciccriscumfucco caulium, vel porroru,fecun- 
dum modum prius didum,dofis fit drac.i.aur.i.j. 
Puluisaute hierae picre qui intrat iftarum pillularu 
compofitionem fitifte.Red .puluerisrof rubearum, 
fpicae, maftiches,xylobaIfami, carpobalfami, cinna- 
momi,cafllae ligneae,aflari,ana,drac.v.aloes fuccotri 
lii,ad duplum omnium,terantur,8>C feruentur. 
Trochifcusconuenfensad remoucndum dolores 
membroru ex materia frigida,& ad minuendu apo- 
ftemata, & fpecialiter fcrophulas,ctccdemata.Recipc 
diazinzib.drac.i.pulucristurbithalbi,bene mundati 
8C gumofi,drac.i.&fcrupi.hcrmoda<ftyl.drac.i.po- 
teft commode addi aliqn in aliquibus holbus grana 
q.vel.iij. vcl.iiij.diagridiiniftotrochifco,5C erit tum 
maiorisSC fortioris operationis, incorporetur fimul 
cum aliquantulo fyrupi,aut mellis rof.colati,aut hu- 
iufmodi, & formentur trochifci. 
Diazinzib.vcro quodintrathuius trochifci copo- 
fttionem,ficfit.Rccip.zinzib. vnc.i.liquiritiae vnc.rj. 
incligalatarum,gariophyl.cardamomi,nucis mufea. 
galangae,cinnamomi,anafcrup.rj.fiatfitus cumzuc- 
charo taberzet. 
Repercufliuafrigida,etconfortatiuamcmbrorum 
Tua frigiditate & ftyptidtate,conftringendo SC infpif 
fando mebru, ne recipiat mebri coplexione calida, 
retinedo ne humores attrahat fupfluos,funt folathru 
fcmperuiua,portulaca,pIatago,acetofa,virgapafto- 
iftorufucci,& femina. 
, DeolciSjOleum roi.oleum demyrto,olcum dcci- 
tonrjs,oleum dcgallis,degumis,fang.drac,gum.ara. 
huiufmodi. J 
Dc lignis fandali omnes,camphora,& huiufmodi. 
Defarinis,hordei,fari.miIi],fiIiginis,auenqe,lcntiu, 
8C huiufmodi. 
Dc venis terr^,bolus arm.gypfum,terra ffgil.plu- 
bum,ccrufla,&: omnelutum, fit generis, 
albu.etiam oui,aquarof.acctum, 8C huiufmodi: ola 
iftafuntfimpliciarepercufllua, 8c alia multa cis fifia. 
Compofita vero,funt vnguenta, fomentationes, 
SC huiufmodi,quaefiuntcxantedidis,& eis confimi- 
!ibus,verbfgratia,repcrcuflluubonum SC comunc. 
Rccipeho.ar.myrti, ana vnc.5.olei rofa. vnc.i].accd 
incorpora: ponitur circa vulnera 8C 
apoftemata,8C circa eryfipclas, 8C herpeftiomenum, 
SC fimilia:Et fi indiges fortiori rcpercuflTione,adde an 
&di dis,fuccos herbarum fupradidarum. 
• Emplaftrum repercufiiuum proprie, & poniturfa 
per apoftemata calida in principio,& fuper cor in pa* 
/Ionibus venenoiis,ad defendendum cor fua frigidi' 
tatc& ftyp deitate. Reci.fandalorum rubcoru vnc.i» 
camphor£drac.i].foIathri,femperuiuae ana manip.i» 
piftentur piftada,& incorporentur cum vnc.i],aque 
folathri,&: vnc.frj.aqu£rofa.& de ifto ponatur fuper 
vulnere f$pe in die,ne apoftemetur:et apoftemata ca 
Iidainprincipio,excepto q?in apoftematibus vene' 
noils debet poni circa ipfafolummodo,ct non fupra 
in apoftematibus alqs & doloribus acaufa calidain' 
flamante 8C circa locum,8C fupra ponatur. Attendet! 
dumeft, q?iftahabent virtutem poftfanguinis mi' 
norationem cum phfcbotomia partis contrariae parti 
laefae,aut ventofatione,vel clyftere. 
Clyfteria ergo fic fiant.Red.aquae decoftionis mal 
uarum,hordei,violarum lib.j.olei viol.vnc.irj.rcu' 
barb.drac.i.caftiaetra<ftae,zucchariru.ana vnc.jr.mel 
Iisrofa.colatibene,8C facenema. Aliud. Redpeele' 
«ftuarii de fucco rofa.fimplicis vnc.i.zucchari violati 
vnc.ii.aqu? dccocftionis fen£,epithymi,cap.vcn.fco» 
cufcutae,vioIaru,hordei, maluarum lib.5.olei viola» 
olei ncnuf.ana vnc.i.j.falis cois vnc.j.mifce 8Ccola, 
SC fac clyfterevt prius: Omnia clyfteria huiufmodfi 
purgant cholera adufta,& non aduftam,venenofam 
etiam materiam conducuntad inteftinarftomachum 
etiam ab omnibus fuperfluiratibus mundant. 
Medicina mudificatiua in iftis cafibus fumeda per 
os fic fir.Rec.reubarb.drac.tj.vcU.ee cribelletur non 
multum fubtflirer,& mifce cum drac.ij.fyrupirof.Sf 
Vnc.5.mellis ro.& cumfcrup.5 fpicae puluerizat£,5£ 
decodionipolypodrj 8C cpithymf&cap.vcn.autcii 
aqua fumatur. Aliud. Red.tamarindorutn 
vnc.i. manae,cafli3e tradae vnc.5. di/foluatur haec ont 
ruacum vnc.vi.aquarum didaru,& detur hora iatn 
didarlfta omnia choleram,8>C aduftos humores cua' 
cuat,& phlegma falfum,& breuiccr omnem materia 
quam in ftomacho inuenires, 8C facilis educationis,et 
fine periculo,& violcnriapatientisomnitcmpore,et 
omni fexui fecure exhiberipo/funt. 
De medicinis refolutiuiscr digeftiuisapojiematum cr htt* 
morum in membris colleftorum, Cap, IIII* 
TAIes medicinein modum emplaftri,aliquando 
in modum vngucnti,aIiquando in modu olei? 
aliquadoin modum cataplafmatis,et fomentationis» 
aut embrochationis conficiuntur: verbi gratia. 
Emplaftrumrefolutiuum apoftematu calidorum 
poftipforum digeftione& maturatione,doloris c0 
mitigatiuum fit hoc.Red.flo.chamom.femi.anethi» 
pu!uerizatoru,ana vnc.ij.far.fce. grf.fe.lini, far.hor* 
ana vnc.iii.oleiancthi,chamom.liliorum, ana vnc.i» 
mifce omnia cum fuffidenti quatitateaquae deco<ftfa 
nis alth$£,autfem.anethi,origani, calamentfipuIegHr 
8C chamom. 8C bulliant vfcp adfpifiitudine&fortri* 
emplaftri.lftud enim cmplaftru vt fupra dixi, refol' 
uitapoftemacalidupropartefada prius 
necum aliquo repercuftluorum didorum : 
etiam,8c mollificatmateriei refiduuquod refoluino 
poteft,fedfanationiapertum refiftit 8C maturationi* 
Aliud ad idem. 
chamom.olum puluerizatorum, ana vnc.q.fa.Up1'' 
no.fa.fcc.grae.fa.fem.lini,ana vnc.i. j.olei lil.alb.oR 
anethi,ana vnc.i.pingueigallinae,butyri,ana vnc.f* S £ I’B E R Q_V I N t V S 
fec emplaftrum fum aqua decodionis rutae, feminis a 
origani, quati- 
tatefufficienti,& cum modico acetiridem enim ope- 
ratur vt primum, 8C adhuc fortius eo. 
Emplaftrum maturatiuum ctia apoftematu calido7 
rum,Re.radicis mundatae lib.?.axungi£por 
ci,vcl butyri vnc.iij.far.foe.gr?d,fem.lini,turis,hor. 
ana vnc.i.mellisrof.ana vnc.?.aqu£ decodionisqua 
tum fuffidt, althaeae didae,o!ei chamomil.olei anethi,4 
ana vnc.i.fac emplaftrum. 
Aliud ad idem, Reci. caepas coes codas, au t capita7 
tncro.irj.mundentur ola, 8C fimul piftentur optime, 
cum cis addantur axungiae porci vnc.fj.fa.fce.graeci, 
fem.lini,turis,hor. ana vnc.i.olei chamo. lil.alb. ana 
Vnc.i.5.aquae dccodionis maluae, abfynthfj, ficuum 
ficcarum,quatum fuflf. Aliud coe,Rec.fa.frumenti j 
Vnc.iij.oleicois vnc.rj.aquae decodionis antedidae, 
quatum fuf.croci modicum,8>C fiat emplaftrum:ma- 
turat enim apoftemata calida poft applicationem re- 
percufliuorum frigidorum. 
Oleum rcfolutiuu,quod dicitur oleum de anetho, 
fic fit, Rec. olei cois lib.i.fem. anethi vnc.i.aut.fj.mo 
dicutn cotufi,mifccin uafe nitreo, obturato orificio* 
& dimitte ad folem per menfem unum, 8C melius po 
tcftin raenfc lulrj, quam alio menfe. 
' Aliud oleum,8C drolcudechamom.Rec.flo.cha- 
inom.cxiccator.inumbra,fem.fce.greci,ana.vnc.ii. 
olei cois lib.fj. 6C fac vt prius: his etiam olbus addere 
potes alia fortius refoIutiua,utfern.rut?,fceniculum, 
anifum,cartamu,carmingellam, cardamomum, ca- 
Iamentum,origfinum,pulegium,8C huiufmodi. 
Vnguentum refolutiuum maturatiuum. Reci.olei ( 
anethi,aut chamomillae vnc.iii.cerae vnc. 5f.fa.fce.gr5 
ci,fem.lini, ana vnc.?.ad ignem fimul diflbluatur 8C 
co!entur,per fe tamen, SC ufui feruenturidiflbluit cni 
& maturat,abfq;abtradione aliqua. 
Aliud ad idem. Re. olei de lilio vnc.iij.cerae vnc.?. 
femi.althaeae,femi. maluaepifiatorumgrofTo modo, 
tnifcc 8C parum bulliantad ignem, 8c colentur ftami 
ne, 8C fac unguentum, quo ungas apoftemata calida 
i*efolucnda,& maturanda. 
Aliud oleum ad idem, 8C dicitur oleum de fpica, 
Rec.calamenti,origanijdperi,granos lauri, xylobal 
iami,folij,fpicae,enuIae,faluiae,fanfuci,fquinanti,cor- 
dumeni,ana vnc.rj.olei coislib.vi.uinf potentisaro- 
madci,aqu3ecois,analib.?.contundantur ola ,& po- 
natur in uino,aqua, 8C oleo antedidis in vafe uitreo 
obftrufo orificio; & illud uas uitreu ponatur in lebe- J 
te magno pleno aqua 8C dimittat bullire in ifta aqua 
fic bulliente ad ignem, ad uini cofumptionem,et 
exterminatione,& tunc tollatur ab igne, 8C re- 
ponatur cum fua f?ce,& ufui referuetur, ualet ctia ad 
refoluendum apoftemata frigida. 
Emplaftrum refolutiuu 8C exiccatiuum,acetpar- 
tim mollificatiuum frigidorum 8c apoftema 
tum,& ualet ad mirabiliter. 
Rec. lithargyri vnc.iirj. mucillaginis althaeae,mucilla- 
ginis femi.lini,foenugraeci,ana vnc.i.?.o!eicois lib.f. 
medullatu crurium uituli, pingued. renum caftrati, 
aha vnc.iij.fiat fic,ponatur primo, oleum cum lithar 
gyroincazolaadigne, 8>C bulliat fimul continuo agi 
*ando cum fpathula, nelithargyrus fuagrauitatc ad 
fundu defccndenscoburatur, ta diu,donec lithargy- 
rusfitagrauitate bene diflblutus, quod feies per guc 
tam fupcrpofitaferro,& et cum digito palpandordc 
inde depone ab igne,& adde mucillagines, &C fac ite-' 
rum bulliantparu donec bene incorporent: deinde 
his adde pinguedines, 8C tiicola bene cum fpathula 
coducas,donec bene incorporata fint, 8C quuinfrigi 
data fuerint fac magdaIeoncs,& ufui ferua vt dixi. e. 
Aliud ad idem, 8C uocat oleum de cofro, 3C fic fit. 
Red. cofti vnc.i.pipcris,pyrethri,euphorbij,ana ter- 
tiam parte unius, caftorei vnc.?.terantur 8c diflblua 
tur in lib.rj. olei de li!io,& defpicailoca dida,ifto vn 
gatur copiofe: Iftudenim oleum refoluit humores 
frigidos, SCapoftema frigidum confumit, confortat 
neruos infrigidatos. 
Ad idem. Rec. bdellfj.fcrapin!,ammoniaci,galba- 
ni,ana vnc.5.terebinthinae vnc.irj. mellificentur gu- 
mein aceto per nodem unam,deindebene diifolua- 
tur ad igne in cazola,& colentur,8>C tunc mifceantur 
ad igne, 8C quum bene diflbluta fuerint 8c admixta, 
eis addatur olei de lilio vnc.itj.olei fpic? vnc.i. & to- 
tum deinde coletur,8>C aliquatulum infpiifetur ad for 
mam unguenti mollis cum aliquantulo puluerislupi 
norum, 8C f^.graeci. 
Emplaftrum pure maturatiuum apoftematu frigi 
dorum.Rec.allrj codi fub prunis,8C caep£ et munda- 
ti 8Cpiftatganalib.j.uitel.ouorum pru 
nis,numero.vi.althaeaeprscparat3clib.5.axungise,ucI 
butyri vnc.v.fa.fe.grae.fem,Uni,& ordei,ana vnc.i. 
olei de lilio, defpica, dC anetho, ana vnc.i.^.aquseal- 
thaeae quatum fu f. SC fac emplaftrum cumolbus iftis 
uel aliquibus. Aliud. Rcc.terebinthin?,refinae,meL 
Jis vnc.iij.thuris, fa.fe.graec», 8C femi.Iini,ana vnc.5. 
mucillaginis maluae:ana vnc.i.olei lilq al.olei laurini, 
olei irini,ana vnc.i.refoluantur refina,terebint. mcl, 
8C olea,ad ignem, colcntur:deindc cis addant mucil- 
lagines 8C farinae, 8C iterum ad igne reducantur, 8>C in 
fpiflentur ad forma emplaftri, cum aquadecodionis 
alth$ae,fa. frumenti fufficientibus. 
Vnguentum maturatiuu, mollificatiuum,acpar- 
timrefolutiuum apoftematum frigidoru, & duritie- 
rum 8C hmoi talium.Rec.olei defpica,oleidechamo 
milia de anetho, de lilio,de ircos,8C olei de lauro, aut 
vnc.i. 
dC fari, u er ni cis, 8C hmoi,ana vnc.?.terebin.vnc.iirj. 
8C maluae vnc.ij.cer? quantum fuf, 
facunguentu fic,diifoluatur tercbin.o!ea,& cera,ad 
ignefimul,& colent:deinde cis addant fa. 8C mucilla 
gines,& adinuiccm optime cum fpathula ducant ad 
Igne parum bulliendo: & tunc eo utere ut.6.dixi. 
Be medicinis mmdificatiuucrexiccdtiuis} cim mordi« 
eationc,zrfine, Cap. V. 
MVndificatiuum plagarum, Sc uulneru nouo- 
rum, 8C apoftematum de nouo. Rec. 
uicellos ouoru duos, fa.ordei, uelauenae, uelfpeltae, 
aut filiginis,aut ana, aut tantu q? inipiftet ui 
tcllos didos, aut forma emplaftri, 8>C loca in cafibus 
didis,eo cmplaftrcntur: mundificat enim leuiter,do 
lores fedat,& incarnat. 
Aliud mundificatiuum uel ulcerum reccn 
tium abfc£ mordicatione,& cum loci confortatione. 
Reci. mellisro.co, 8C mundilib.?.fa.hordei,quatum 
fuf. adinfpiTandum didum mei, in modi! emplaftri, 
de quo fuper 8C intra vulnus ponas. C H I R V R G I M G V L I E L M I 
Aliud.Re.mcllisror.co.vnc.i.olciro.vnc.jr.mifce, 
hoc eft mundificatiuum appropriatum panniculis ce 
rebri in fraduris cranci. 
Aliud.Re.terebinthinae,lib.f.mclIisro.co.vnc.iirj. 
far cocollae,myrrh3e,faii.foenugrf d, ana vnc.i. farinae 
filiginis quod fufficit. 
Aliud.Re. tcrcbinthi.lib.5.myrrh5,farcocollae,fan'. 
lupinoru, lari Et fi opus fuerit 
adin fpilfationem addatur aliquid fcm.Iini. 
Aliud mundificatiuum vlcerum fordidorum,finc 
mordicationcforti,& refoluit, SC cofumit carne mor 
cua,& redificat vlccrafillulofa, SC dicitur vnguentu 
apollolorum,quod fic fit.Reci.cerae albae,refinae,ana 
vnc.mj.arnmoniad,opopanads,bdeIlij,galbani,thu 
ris,myrrhae, ana vnc.v.arillolochiaelong3e,drac.iiij. 
florisaen's,drac.irj.infundanturgum5inacetoperdie 
vnam, aut no d€: deinde bene di Abluantur ad ignem 
in cazola SC colentur:deinde dilfoluantur cera SC rafi 
na cu duabus libris olei, SC colentur, SC cum gumis ia 
didis mifceantur,& bene ad inuice agitentur et incor 
porentur: SC quuiam inceperinttepefeere, addantur 
cis pulueres ante didi, SC vltimo flos aeris: 8C optime 
conducantur omnia,et ad inuice bene incorporetur: 
SC eo Vtere.f.tentam intingendo, vulneri imponens 
dam,velvlceri. 
Aliud mundificatiuum, corrofiuu carnis 8C omnis 
fuperfluiratisab vicere antiquo, &fillu!ae. Re.alumi' 
nis zucchar.vnc.i.floris aeris, mellis rof.colati,vnc.i. 
inifce,& uocatur vnguentum viride. 
Aliud ad idem.Re.fucciafphodelorfr, lib.i.auripiV 
gmenti rub.vnc.i.pulueris calcis non extindae, vnc. 
iirj.bulliatfuccusafphodclorulcuitcradignem tadiu, 
q? eius medietas fit cofumpta, SC co!etur.‘&polleaad 
datur puluisauripig.triti 8C crib.&puluis calcisnon 
extindae, exponatur ille puluis in fucco paulatim, 8C 
fuccclfiueagitandofemper cu fpathula:Sc fada incor 
poratioe,diuidaturin partes multas fuper axide vna, 
SC exicceturadfole,etpoftrcponaturin vafe vitreo, 
SC vfui feruetur pulucrizando vt dixi,in locis 
bus mundificatione. 
Aliud mundificatiuu, mordicationc,&T 
uorum abllerfione faciens, 8>C ipforum confortatiuii, 
&fanieigeneratiuum.Re.rcfinf,terebinthmae,mcIlis, 
analib.5.myrrhae,farcocollae,fari.fccnugr5.femj.lini, 
puluerisireos,ana vnc.5.AIrj ponuntetiam, vtfitfor 
tiusalumcn,unc.5.diflbluantur refina,terebin.&T mei 
ad ignem, SC colentur:dcindc eis in frigidatis addatur 
pulueres ante didi: SC fivis,potesipfuminfpiflarecu 
fa.Iupi.& vocatur mundificatiuu de 
fina:5C ellbonum,6<r per me expertum. 
De medicinis incarnatiuis, Qdp, V I* 
VNgucntum citrinum.Re.refinae, vnc.irj.cera?, 
vnc.i.5.thuris,mallichcs, vnc. 5. 
olei comuniSjdrach.x.diflbluaturrefinaadigncm cu 
cera o!eo,& coIentur.*deinde pulueres ante didi:et 
ponitur in vulnere fecunduefle: multiplicat enim,SC 
carnem generat in omnibus vulneribus SC vlceribus 
fecundix neceflitarem,& aliquando vitra. 
Aliud quod generat carne fed cum mundificatioe. 
Re. terebin. vnc.i.refin3e,vnc.ij.cer5,unc.i. thuris, uer 
nicis,pids,colophoniae,fa.fcenugr.myrrh3c,anaunc. 
ij.aliqui ctia ponunt pice nauale,o!ei comunis,dra.x. 
SC fiat utprimu. Ecideo dicitur unguentu de tcrctfiW 
Sc ponitur ad mundlficartdu uulnera,& vlcera etiam 
neruofa,carnegcnerat:&poniturintrautplurimuef 
non extra aliquando. 
Puluis vero,carnis gcncratiuum fitiftc.Rcc. thuris 
unc.i.ucrnicis, unc. j?.pul' 
ucrizetur SC cribelletur omnia, dC fimul mifce:8C hoC 
puluerizeturl uulnere: multiplicat enim carne in otn' 
ni loco, quu neceflaria ht cius gcneratio,nifi aliqd*di' 
dorum impedimentoru fuerit,lib.ij.in fine» 
Alius. Re.radicumfanaticulae,&dicituraquibufda 
maluauifcus mafculus,a qbufda uero fylueftris,ablu3 
tur optime,et incidatur fruftatim in modu foIdoru,c£ 
exiccctur ad fole i filate, aut in furno calido 1 hyeme, 
poli panis extradione,in una teftula:et tunc pulueri' 
zentur SC cribelletur, SC reponantur: de quo in uul' 
neribus pulucn'za:carnc enim mirabiliter generat fo' 
luSj&cumalrjs etiam gcneratiuisadiundis,dequibus 
dicam ftatim* Sanie etiam SC forditiem remouetatnc 
bro abfc£ mordicatione notabili» 
Alius puluis miftus.Re. pulueris radicum herbae fu 
pra didae,unc.ij. thuris puluerizati, ucrnicis,colopho 
mundi 
ficant Sciftipulueres omncsfuperfluitatescxuulncri 
bus dC ulceribus., SC locum a faetore priuant,& redo-' 
Iere faciunt etc. 
3DcmedicinisfigiUdtiuisC?coiifolictdtiuis. Cd. V Ii. 
CAuendum ell,ne illae medicinae conficiantur ifl 
locOjfeu inftru mento,uel uafe, in quo falce 
quidacutu,utpipcr,allium,cuphorbium,flosaeris,et 
huiufmodialiquid fimiIe,fitcotritum, autconfcdu: 
Sc no confidat diferetus medicus in ablutioe uafis,fct* 
\ terfionc,quianilcofert talis terfio:femper enim infici 
tur talis medicina cofolidatiuaautahufmodi in tali ua 
fe, in quo aliquid no confolidatiuum eftpofitu uel co 
tritum:& tuclaepe decipitur medicusin medicinaper 
hoc in parte,quia per illum modu fit medicina corro 
fiua,uel no confolidatiua, que olim coprobara fuerat 
confolidatiua per cum pluries. In tali ergo cafu,eligi' 
tur in contritione cofolidatiuae,uas nouum 
puru,& fic talis deceptio ante dida uitabitur. 
Vnguentum ergo confolidatiuu et parrim incarfl3 
tiuu,uel vocatur vnguentum fufcu.Re.picisnaualis» 
unc.!^.cer^e,unc.5.mum^^e,unc.5.thur^s,galIarum,^l, 
cis cyprclli,far.fcenugr^.ana unc.rj.olei, unc.v. fiat vt 
alias lupra. Illud ponitur fuper ulcera ab humiditate 
cxiccata Sc fanie, Sc bene mundificata, SC ipfaconfol* 
dant:& hoc in omni aetatc,fexu,& complexione. , 
[ Aliud,& uocaturungucnrudepalma.Re.ad^p^st,l 
tulini mundati a uillis fuis SC panniculis, lib.i.liquefiac 
in patella,Sc coletur SC addatur olei antiq, lib.ij.Iithar 
gyri,unc.vi.draganthi,unc.5.& omnia bene condu' 
cantur cum fpathula palmae uiridisficut abfanditur 
cum extremitate grofla,pollqua ablata elt cortex ap' 
parens,SC totum quod de ea exiccatur abfeindatur dc 
proijciatur, & fumatur iterum de fpathula SC icidstur 
iteru in frulla, SC prorjciatur in unguento antequa pe* 
fidat eius decodio: et decoquat lic,donec fiat ad tp°' 
du cu o!eo,& ingrediaf 
thulaein eo,& fiat ita ut non liquefiat cum aqua. 
Aliud 8>C alterat etiam loci caliditate infrigidanda» 
Re.ceruflae, unc.hccrae, cera cu°*^ 
rof.unc.iirj. dC coletur,et quu tepefadafuerint?*18 a ' 
dantur ceruflae cribellataefuccelfiuae dC pz\iladtV:*Zl' LIBER Q_ V I N T V S 
tandofcmpcrcufpathula:fada horum incorporatio 
ne bona,eis addatur duo albu.bn conqualfatacu mo 
dico aceti albi: 3C iftud vocatur vnguentu de cerufla. 
Aliud.Reci.lithargyri,vnc.i.mumi3e,fangui.drac. 
fari.fcenugrsec.maftichcs, draganthi, gum.arabi.ana 
vnc,ij.oleirofa.vnc.iirj.conducantur:&iIlud voca-' 
tur vnguentum demumia. ' 
Puluis confolidatiuus.Rec.a!ocs,baIauftiaru,cacu 
miae argenti tritae,& eft illa fuperfluitas circa circum- 
ferentiam loci in quo purificatur argentu,chalcecau- 
menu ideft aeris vfti vel battiturae aeris triti aut ablu- 
ti partes$qles, mifce,de quo fup vulnerepuluerizet. 
Alius,qui etiam vulneru, 
Rcci.fangui.draco.maftichcs, gum.arabi.aloes, dra- 
ganthi, thuris: mifce et fac vtfupra. 
Alius.Recip.Iinguaebouinaeficcaeadfolem, vel in 
furno, vnc.iq.puluerum 1 mediate didaru, ana vnc. 
J.fiat vtfupra. 
Alius.Rc.corticis granat.balauftiarum, charraebo 
bycinae vftae, puluerisquinafcitur in lignis putridis, 
et vocatur carolus,ana vnc.j.confolidat mirabiliter, 
ctfaltcmloca valde humida. 
Siacdpianturolfacruriumanimalium ladantium 
SC comburantur perfede, 8C teratur, 8>C cribellentur, 
puluisifte vulnera figilIat,mundificat,&ipfaconfo- 
lidat,incarnat uehementer cito cu albedine loci, 
D c medicinis mollificatiuisduritierum manentium polleo* 
folidationem ulcerum crc. Cap. VIII, 
MEdicinaeergo tales funt hae,8C primo vnguen 
tum.Reci. olei lili.alb.olci fem. lini, ana unc.fj. 
ftyraciscalamit^,ammoniaci,bdelIfj,opopanacis,gaI 
bani,ana vnc.i.adipis vrfi,adipis uulpis,taffi fi habe- 
ri poifunt,adipis anatis, ana vnc.rj.hyfibpihu 
midae, vnc.i.fiat fic,mollificcntur giimaein aceto per 
nodem vnamautdiemldeindeoptime vnacumacc 
eoad igne in cazoladiffoluantur 8C colentur: 8C tunc 
cumgumis optime mifceantur,cumfparhulaadinui 
ccm conducantur omnia,8C fiat vnguentu,quo mc- 
brain cafibus didis fupra vngatur copiofe:aliquipo 
nunt fimul in illo vnguento, cum oleis, cera, & pin- 
guedinibusadcolandum, modicum refinse, 8C tere- 
binthi. Ante tamen vndionem cum dido vnguen- 
to,laudo fomentatione membri vngendi cum aqua 
ct vino decodionisalthaeae,fccnugraec.fem.lini,fem. 
anethi, flo.chamomil.maluae,meliloti,&huiufmodi 
moIlificantium:dcinde locus bene exiccetur cu pan- 
no calido:& tunc vngatur vtfupra. 
Aliud.Recip.oIei deben, olei amygda.dul.lili.alb, 
ana vnc fj.maftiches, thuris, ftyracis,calamitae, myr- 
rh3e,hynbpihumidae,ana vnc.j.pingued.vrfijtaifi, 
cricq,gallinae, ftrutq, ana unc.irj. cerae &c. 
Aliud Re. Axungiae porci,libram femis,cerae vnc. 
ij. ping.anferis,anatis,gallinae,ana vnc.i.diflbluantur 
Omnia ad ignem, & colentur: 8C hoc vere mollificae 
duritiem neruofam in qua eft contradio. 
De medicinis,cautcrizatiuisO' ulceratiuis. Cap. IX’ 
PRimum ergo huiufmodi fitiftud.Rcci.picis na- 
uaIis,mellisanacardi,fucciautgumofitatiscius, 
ana vncrj.bulIiantilladuoincazolaferrea,ufquead 
fpiflitudinem, 8C tunc in uafe reponantur, & quum 
Heceffefit ponatur fuper apoftemaquodapeririinte 
dis,aut fuper quod ulcerare rumpere, • 
Mei autem anacardinum ficfit artificialiter, cum 
naturale haberi nonpoifitRed.anacardijUnc.rj.piftc 
turbene, 5C mifce cum unc.irj.mellis communis, 8C 
unc.rj .aceti, 8C ponatur totum illud fimul in cacia fer 
rea aut aenea ad ignem 8C bulliat ufque ad aceti con- 
fumptioncm:& tuc coletur, & illud eft mei didum, 
8>C ponitur loco meIlis,ctgumofitatis eius quaeinana 
cardcreperitur. 
Aliud.Red.aluminis faecum ad quantitatem unius 
caftaneae,ct bene firmetur fuper loco rumpendo, aut 
prius abluatur locus ulceratus cum aceto, SC poftca 
fricetur cum caepe uno incifo per medium:& tunc fu 
per loco ifto firmetur 8C ligetur aluminis quantitas, n 
Aliud fortius.Red.puluer. calcis no extindae,un« 
ij.iaponis al.unc.iirj.piftetur,etadinuiccincorporcrt 
tur ad modu paftae cu modico aceti acuti,& ad quan 
citate calcis aut circa,fuper loco ponatur rupendo. 
Aut Reci. caepe bauofimi crudum, &piftabene,ec 
mifce cum fermento 8C limacrjspiftatis,& cumaxun 
gia 8C meile, 8c loco fuperpone:putrefacit, fubtiliac 
pellem,8C materiam ad extra trahit. 
Aliud forte. Reci.cantharidum abfcifis alis 8C capi 
tibusab eis, unc.i.fermenti, unc.rj.finapis, 
inuicem piftenturin mortario, & incorporetur cum 
aceto modico,<3C fiatutfupra. 
Aliud. Re.fpicarnallrj,&: caepefquilliticum, 8C ma 
deturfuperiori cortice,8C fcindantur per medium,cc 
ponatur fuper loco cum parte incila 8c intrinfeca uer 
fus carnem: tale aute faciliter folct uefi'carc,& eft etia 
expolitum in dolore ad modii claui unius, vjquan- 
do patienti uidetur q> aliquis clauus in membro ali- 
quo fortiter imprimatur. Aduertendum eft etiam q> 
quodlibetdidorum ulceratiuorum,tantum funtfu- 
per loco dimittendi, q? perficiat fuam operationem: 
3C eftutplurimu tempus.xrj.horarum inprouedis; 
in pueris uero.vi.fufficiunt uel circa. Vlterius nota cp 
talia non valde funt combuftiua,que per vnicam ap 
proximationem inducunt effedumin membro vl- 
timurimoperplurcs approximationesoportetme- 
dicum habere intentum cum eisforralfefecunducor 
poris dilpofitionem. Vlterius etiam circa hoc eft me- 
ti tenendum, q? fi talia deambulando nocumentum 
membro inferent, fubito vngatur circalocum vlcc- 
ratum copiofe, cum vnguenro fado ex cerulfa,oleo 
rof.8Caquarof.8C modico alb.ouiadinuiccm incor- 
poratis,aut forte illis ceram fufficicntem comifcedo: 
aut cum defenfiuo fado exbol.armc.oleoro.aceto, 
aqua rof.&alrjs frigidis ficcis. Non facias tamen vn- 
dionem fuper loco vlcerando, nifi propter nimium 
dolorem ibi exiftentem, vt remoueatur ex acuitate il 
lius medicaminisindudum. 
De narratione alicjuarum medicinarum Jhnplicium,conuc 
nicntiumopcrationibusprtdiftis. Cap. X* 
ABel.i.Iuniperus, dusfruduscali.& fic.pul- 
uiseiufdem frudus fi ponatur cu m meile in 
vulneribus 8C vlceribus frauduletis, 8C pu- 
tridis, 8C venenofis, remouctdeambulationcm,& ni 
grcdinem:& quamuis vlccra non confolidet, tamen 
exiccathumiditatcm contenta in eis: 8C fipuluiseius 
in oleo bulliat,8C illud oleum deftilletur inaure,rcfol 
uitfurditatem,5d confert eidem. 
Abrotanum calidum eft 8C ficcum, ftringitfangui 
nem gingiuaefua ftypticitatc,5£ quando piftatur 6C RO GERII 
decoquitur cu oleo defpica, vel lilio, vel maftiches, 
6C vngitur fuper barbam:facit accelerare eius natiui- 
tatem:refoluitetiamapoftematafrigida:& quadode 
coquitur cum cytonrjs,confert apoftematibus diffici 
Iis fanadonis SC refolutionis. 
Abfynthium,calidum 8C ficcum remouet veftigia 
variolarum fomentatum, SC cataplafmatum: 8C fic 
etiam delet tincam: SC apoftemata, faltem frigida,re- 
foluit: &fcabiemdelet.faltemfuccus palpebras tu- 
mefaAasrefoluit,maturat apoftemata frigida intrin- 
feca,8C extrinfeca,fiue cataplafmetur, vel bibatur. 
Acacia, frigidacft 8C ficca, capillos firmat 8C deni- 
grat:fciffurascorumremouet:repercutitapoftemata 
calida in principio: SC emplaftrata, cumalbu.oui, re-' 
mouctaduftionem ignis,etardorem. 
Acetofa,frigida eft dC ficca,fit ex ea emplaftrum fu 
per fcroflulas:8C dicitur, q? radix eius, fi fufpendatur 
ad collum habetis fcroflulas, illas remouet, balneum 
decoAionis eius remouet pruritum SC fcabicm:S£ fri 
cado cum ea,remouetalbaras,&impetiginem. 
Acetum,frigidum eft SC ficcum,et fortis exiccatio 
nis: SC prohibeteffufiones materiarum adinteriora, 
8C infufio eius prohibet fanguinem fluere, 8C aduen- 
tum apoftemadonis, SC ambulationem cancrenaru; 
SC fanat cryfipeIas,formicam,&huiufmodi:lana,in- 
fufa in eo, pofitafuper vulnera, prohibet ea apofte- 
mari, confert vlceribus ambulatiuis, prurituifimpe- 
tigini:aduftioni ignis,fubito in principio,plus alia re. 
Acorus,cal. eft 8C fic. confert morpheae,et albaras, 
contraAionilacertorum, &ipafmo:decoAioeiusbi 
bita,& emplaftratio et\a,SC fuccus eius,confertgrof- 
fitudini corneae 8C albugini oculi. 
Adeps omnis calidus eft & ficcus. Veru eft qjdimi 1 
nuitur humiditas, fecundu naturam ani malis, cuius 
eft: valet omnis adeps ad fciffuram faciei, manuum, 
labiorum,& pedum. Adeps porci,mellificat,et ma 
turat,& partim rcfo!uitapoftemata:& adipes omnes 
fic faciunt. Adeps leonis, fortiter refoluit aduftionc 
ignisftibito. 
i£s, frigidum, & fic. confolidat vlcera deambula- 
ciua:& ablutu,melius confolidat,q non ablutum. 
Agaricum, calidum eft 8C ficcum,refolutiuum,5C 
incifiuum humorum groflbrum: SC confert omni- 
bus apoftematibus frigidis, emplaftratum SC bibitu. 
Alaunoch,& alabac, ideft plumbum nigrum,vel 
lucidum,feu album,frigidum eft SC humidumifi un- 
gatur apoftema calidum, cum oleo, in quo refoluta 
fitfricado partis plumbi adinuicem cum alia parte, 
repercutit 6C diminuit:et fit tale oleum fic. Accipian- 
tur duae partes groffae plumbi aut duofru- 
fta, &fricentur adinuicem fortiter in oleo comuni: 
8C tunc illud oleum, quod inficitur ex tali fricatione, 
dicitur oleum de plumbo,& habet virtutes, quas di- 
ximus.Si ligetur lamina eius fuper fcroflulas, SC mo- 
dos, refoluitillos. SiantediAumoleum ponaturfu- 
per vulnera SC vlcera venenofa,mouetipforum cor 
ruptionem,& deambulationem:SC vlceraiunAura- 
rum diminuir,ficircaipfa ponatur. 
Albugafle.i.IaAucaafini, frigidi eft SC ficci, fi piftc 
tur, 8C incorporetur cum ammoniaco, 8C fari.hord. 
remouet ctyfipelas,ardorcm,& pruritum a vulneri- 
fuper loco emplaftrata ardoriignis confert,et 
«iuscombuftioni. 
Alcanna,frigidacft SC ficca,ctpropter cius frigidi- 
tacem 8C ficcicatem, emplaftratio confert apoftemafl 
bus phlegmaticis in principio: 8C apoftematibus ctia 
calidis ratione frigiditatis* DecoAioeius valctadu- 
ftioniignis:6>C puluis eius emplaftratus cu farina hor* 
fuper ofla,confirmat: 8C miftuscumalbu.oui, {Irin' 
gitfanguinem fluentem: & fi mifccatur cum cera, fa' 
cic porum farcoidem. 
Allium, calidum eft S>C flccum ualde,ablutio deco 
Aionis eius in aceto vellixiuio, interficit pediculos ec 
ledines.talis etiam deco Aio, vel puluis cius, aut cinis, 
quadoadmifeetur cum meile eft lenitiuu, fuper mOf 
phea delet, SC fuper fanguine in ocu!o:confertetiati' 
8C cmplaftratio eius,aperitapoft* 
mataintrinfeca, SC cxtrinfcca. Cinis cius ponitur fu' 
per botor,et refoluit illa. Et alliu fylueftre,facit cohe' 
rere vulnera fraudulenta,quando recens ponitur fii' 
peripfa. 
Aloe,cali.eft 8C fic. confolidatpulucrizata, vulne- 
ra: & emplaftratacum meile, delet ueftigiapcrcuflTio 
nis: 8C fi ponatur cum vino fuper ueftigia percuflio- 
nis,& fuper capilloscadetcsprohibet cafum eorum: 
8C confertapoftematibusani,& tefticulorum : 8C Ia' 
certorum, qui ab vtrocp latere linguae funt:cftconue 
niens difficilis fanadonis vlceribus,et proprie in ano, 
Virga,nafo,ore,& fiftulis. 
Althaea,calida eft cum aequalitate,radix eius,& fe- 
men mollificatjlcnificat, 8C maturat:& partim refol' 
uitapoftemata, &C fcroffuIas:& mifcetur cu terebin. 
ad durities, & fcroflulas, SC cum caulibus, velipfo' 
rum feminibus. 
Alumen, cali.eft 8C fic.quum mifcetur cum aqua, 
autlixiuio, vel aceto, cum eo fit vn Aio membrorum 
interficit cimices, pulices, 3C pediculos:fcctores oris 
remouct, cum faece 8C vino miftum, fi ex eo fiat oris 
collutio: aureum eis, fine vino, fricatio dentium, SC 
gingiuarum.fi mifccatur cum faece, aequaliter defie- 
cat vlcera difficilis exiccationis SC herpcfthiomenu. 
AmomUjCal.eft 8C fic.maturatapoftemata calida, 
8C refoluit cmplaftratio eius,ac embrochatio, aut fo' 
metatio cum aqua deco Aionis eius,refo!uitophthaI' 
miam,& cuiufcunq? modi. 
Amylum, frigidum eft 8C ficcum, quum ponitur 
cum croco fuper panno facieijdeletipfum,et confo' 
lidat vlcera,8C fanat ea. 
Ammoniacum,cal.eft et fic.ponitur fuper feroffa 
las, 8C durities, 8C apoftemata frigida dura, SC omnia 
mollificat&rcfoluitin vulneribus,et vlceribus.mon 
bonam carnem remouet, & bonam generat leuiter* 
&deletfcabiem palpebrarum oculorum:5£afperita 
tem eorum remouet,8C abftergft albuginem oculi:*1 
multiplicat pilos,et falte a proprietate in fupcrdlrjs» # 
Amygdalae dulces,fatis temperatae funt in fua caU 
ditate:fed amarae calidiores funt,fi piftentur dulces ec 
amarae fimul. Imo & folum amarae, 8C ponantur fu' 
per veftigijspercuflionum, SC fuper pelle contrita»*1 
facie,aut alibi,delent vcftigia 
uent etiam illo modo efchare.i. nodos, quifiuntpo**’ 
pruritum in loco,quum fricantur. 
Anacardus,cal.eft 8C ficca:eradicat verucas, SC dc 
let albaras,puftulas nigras,& tineam humidam. 
Ancthum,cal.eft SC fic. xt' 
foluit:& cius cinis confert vlccribushumidis. 
Anifum, eftealidum SC ficcum, valctin aegritud*'' 
nibus oculorum iipforum enim remouet ficabi*111* C H 1 irv K G I A 
& pruritum, achumiditatem adeosfluentem cxic- 
cat, refoluitfomentatum,vel cataplafmatum,in vul 
neribus& apoftematibus refoluit inflationem & tu- 
more ex caufafrigida:confert etiam apoftematibus, 
frigidis in extremitatibus membrorum. 
Antimonium, frigida eft 8C ficcum, fi emplaftrc- 
turfuper vulnera cum alburni.oui, ftringitfluxum 
fanguinisin vulneribus 8C vlceribus, carnem remo* 
liet mollem additam, dC confolidatfi mifceatur cum 
adipe 8C ceruffaiantiqua vlcera confolidat:& confer 
liat etiam oculum in fanitatefuaemplaftratio eius cu 
aqua rof. 8C albu.oui; puluis eius,remouet forditiem 
Vlcerum,& fcabiem etiam ficcar. 
Apium,calidum eft 8C ficcum;fylucftreapium pi- 
ftatum, fuper porros 8C verucas pofitum, delet illos 
Qc refoluit: domefticum autem & fylueftre,apofte- 
mata frigida dura,8C etiam ca!ida,refoluit.Sylueftre, 
ficmplaftretur piftatum fuper membro, vcficatillud 
fuacaliditate 8C acuitate: 8C propter hoc confert fca- 
biei,& impetigini,etpruritui,fricatio eius fuper ipfis. 
Aranea tela,ftringitfluxumfanguinis:etprohibet 
Vulnera apoftemarifua frigiditate, &ficdtace. 
Argentum viuum,eft frigidum ethumidum,fi ex 
tinguatur cum faliua,& mifceatur cum oleo rofa.aut 
calce 8C fulphure, 8C oleo aliquo amaro, deftruit len- 
dines, 8C fcabiem ifto modo exiccat.fed eius vfus,no 
eft omnino bonus, nec naturae confonus: dC fumus 
eius fuper facie deftruit vifum, 8C omnem fenfum:& 
adducit vfus eius dolorem dentiu, & ipfos denigrat. 
AriftoIochia,calidaeft&. ficca valde,pulufsrotun 
de abftergit dentes, 8C confcruat eos a putrefaAione, 
eius decodio valet morpheae: mundificat vlcera 
fordida 8C maligna, 8C remouet profunditate ab cis, 
puluis etiam eius, fi mifceatur cum puluereireos, ge- 
nerat carnem in eis. 
Arfenicum,calidum eft etficcum valde,fi mifcca- 
tur cum terebinthina, vel refina, eradicat tineam, 8C 
mundificat fordida vulnera 8C antiqua, fi mifceatur 
cum adipe,& fit vnguentum cum eo,& o!eo,adfca- 
biem,&faphati,&rubedincmfacieihumidam:&co 
fcrr,fi mifceatur cum oleo rofa.et deftruit pediculos: 
et fi mifceatur cum pice,delet maculas albas inguinu. 
Arundo, eft frigida, radix cius cu c$pe fylueftri ex 
trahit fpinas 8C furunculos: & quum ponuntur cius 
folia fuper eryfipelas,conuenit fatis. 
Afinus,cinis hepatis afini,myftus cum o!eo,ct poli 
tus fuper fcroflulas, illas euanefeerefacit, & lepram 
etiam fanat. 
Afius.i.lapiSjfupcr quo nafdtur fal in ripa maris, fi 
Ccratur,aut mifceatur cu terebinthina, vel pice nigra, 
ponatur fup exituras refoluitillas: 8C fi puluis eius 
J>onatur fuper ulcera antiqua,marcida,difficilis con> 
blidationis,confert valde. 
Afla, herba eft calida & ficca apoftematibus ma- 
gnis,ctfrigidis,fiue cmplaftretur, fiue bibatur cius de 
co Aio, tam intrinfecis, quam extrinfeds,cofert:& fi 
admifeeatur cum ammoniaco radix, aut fubftantia 
eius,refoluit. ■: 
Afla foetida, 8C non foetida, calida eft 8C ficca val- 
<Jc:pofita fuper verrucas, et porros, delet eos.*ctquu 
ponitur inemplaftris apoftematum magnorum in- 
«iJorum,confert eis,& bene mundificat forditicipfo 
ru moleftia:& fi ponitur fuper apoftemata fri- 
gida, vel fi fit emplaftrum fuper fcroffulas, per fc, vcl 
cum alio, maturatea, &refoluit: 8C fiponitur fuper 
impetigine,eam delet. 
Aflarum, eft herba cali.dC fic.confcrt inflationi' 8C 
apoftemationi corneae oculi, fiue emplaftrando ,fi- 
ue fomentando. 
Affefan.i. fquinanthum:fi ponatur cum caepe 8C 
meile, confert morfui canis, pofitum fuper morfura* 
AfphodcIus,caliduseft 8C ficcus,refoluriuus 8C ab- 
fterfiuus:confercalopeciae, 8C tineae,dC Cerpigini,8Cp 
pric cinis radicis eius,& mouec morpheamalba,qu5. 
linitur fuper eam ad Colem. Radx eius, cum faece vi- 
ni ficca, ponitur fuper apoftemata g!andulofa,& fu- 
per carbunculos,S£ iftos confumic:et fi emplaftretur 
cum fari.hor.in principioapoftemacum calidorum 
confert,radix puluerizata, quum ponitur fuper vlcc 
ra infrigidata et fordida,ea mundificat. 
Atramentum, eftfpecies vitreoIi,caIiduseft 8C fic. 
fiuntexeolychiniaadfiftu!as,& excirpacillas:8C con 
fert ablutio cum aqua eius adfcabiem,ecfaphati nafi, 
6C eius rubedinem,8C fcabiei faciei. 
Auricula muris,id eft maiorana,calidaeft 5C ficca, 
fipiftetur 8Cincorporetur cumammoniaco,extra- 
hit fpinas 8c furculos:& facit adhaerere plagas. 
Aurum, aequale eft in complexionejretetio cius in 
ore remouet eiusfoetorem. 
BAIauftia, frigida eft 8c ficca, bona eft gingiuae 
fanguineae,confolidacpIagas 8c vlcera: & exeo 
rtationem,fa£ftamafcllaquuquisequitar,remouet,fi 
fuper ea puluerizetur,auc cum albu.oui, 8C aqua roft 
mifta fu perpo natur. 
Balfamum,cali.eft&ffc.mundificatvIcera,&:pro 
priecum ircos miftum:8C extrahit fragmenta de lo- 
co oflfium. 
Barba hircina, frig.eft 8C fic. folia eius, quum cxic- 
cantur,confolidant,& conferunt vlceribus antiquis: 
8>C cius flos in omnibus eft fortior. 
Barecha.i.fpedes melonis frigidi 5C humidi:& po- 
nitur eius cortex fuper fronte, 8C ftringit lachrymas. 
Belfegenfcm.ucoriandrum putei,cali.eft& fic.fi 
mifceatur cum oleo myrtino,& vino,prolongat ca- 
eorum cafum prohibet, confert etiam in fi- 
ftulis,5£ vlceribus fraudulentis 8c humidis. 
Ben, cftfemealbum, magnum ad modum ciceris, 
cali.eft 8C fic.ueftigrjs vlccrum, panno, 8C morpheae 
confert verrucis, 8C apoftematibus frigidis 8C duris: 
fi mifceatur cum aceto, cofertexcoriationi 8C fcabiei 
vlccrat3e,etfaphatihumidae. 
Bendegard fpina alba frigida eft 8C ficca, cius femc 
tamen calidum eft,& refolutiuum,etapcritiuum:fed 
cius radix facit ad fanguinis retenti onem: & propter 
naturam feminis valet ad refoluendum apoftema- 
ta phlegmatica. 
Bulbus, id eft fcalonea, calida eft 8C ficca, cum hu- 
niiditate fuperflua quando affatur cum capite pifeis 
&aloc, 8C ponitur fuper vicus malum, cius mali- 
dam eradicat. • 
Butyrum,cal.cft 8C humidum:fanatiuum eft dolo 
ris,mollificatiuum 8C refolutiuumpartim:& confert 
vulneribus ncruorum, inunAum circa illa: 8C fiim- 
plentur vlcera, mundificat illa dC purgat. 
C-ffipc calidu eft 8c ficcum, cum humiditate fu- 
perflua,deletraorpheam,ferpiginem,pruritua 
nr r~9 CHIRVRG 1 M GVLIHLMI 
Si huiufmodi, quum fricatur locus ex eo:dus cofert 
ulceribus fordidis.*& cum adipe gallinae miftum,con 
fert excoriationi, quae fit cum caic/amentis:8C quu m 
• emplaftratur,morfuicanis rabiofi, cum mcnta,ru' 
ta,fabis,Sc fale,confert ualde. 
Calamenthu,cal.eft SC fic.fit balneum exciushcr 
baadfcabiem,& pruritum refoluit,& exiccat. 
Calx, calida eft& ficca, valde corrodit carnem, 
non abluta confo!idat:confertetiam adu* 
ftioni ignis. 
Cancer fluuialis,frig.eft& humi.fipiftctur,& pro 
prie manus eius, 8C ponatur fuper fpinas, SC 
tas,infixas,extrahit ipfasret ponitur fuper apoftema-* 
ta calida,& phlegmatica,etrefoluitipfa:cinis aduftio 
nis cius exiccat ulcera: 8C lotio cumdecodioneeoru, 
confert fcabiei. 
- Capparis, cali.eft Sc flc.radix eius refoluit 
las, SC omnes durities:SC folia eius expertafuntadiU 
Iu d:& cortices radicum eorum ponuntur fuper vice 
ra frigida, & mundant ea. 
Caflia, calida eft SC ficca, 
da in vifceribus. 
Caftoreum,cali. eft SC flc.refolutiuum, calefacftiuu 
fn vlceribus perniciofls, SC quum ponitur in oleo de 
Ipica, SC liliorumalb.ad furditatem antiquam valde 
confcrr,guttatim in illa de eo diftillando. 
; Cauda eqna.i.afpcrella,frig.eft& fic.cofolidatuul 
tiera,& vlcera mirabiliter. 
Centaurea, calida eft SC ficca, mundificat vulnera 
recentia, SC flgillat vlcera antiqua: SC ficca ponitur in 
cmplaftris, Sc confolidat vlcera mala SC fiftulas,& ,p 
funda vlcera: SC replentur vlcera de ceruffapuluerfi 
rata,6C ligantur fic,& recftificat illa,fiftulas etiam. { 
C er u fla, frigi da eft SC ficca, lenificatapoftcmata fri 
gida SC dura.*ponitur in cmplaftris vulnerum SC 
cerum, SC replet vlcera, Sc carnem generat,confolfi 
dat,& exiccat,8C repercutit. 
Chamomilla, cal.eft SC fic.cft refolutiua& mollfi 
ficati ua, abfc£ abfterfione mcmbrorum:fedatapoftc 
matacalicia,molIificando&refoluendo,&Icnitdu' 
ra.bibitur propter apoftemata vifcerum fpifla. 
Chamedrys,cali.&fic.confert vlceribus antiquis 
cum meile. 
Chalcantum.i. vitreolum, cal.eft SC fic.dico illud, 
de quo fit encauftrum:confortat fiftulas nafi,& poni 
tur in ulceribus,aut cum alqs pulueribus,ad abfterge 
dum,etabftergit:fubtiIiatgroflitudinepalpebraru. 
Chelidonia,cal. eft et fic. quae parata eft,eradicat:et 
ponitur fuper formicam SC impetiginem, SC confert 
quado bullit fuccus cius fuper prunas, vfq; ad medie 
tatis confumptionera, acuit vifum:Sc quando cxc£" 
catur pullus hirundinis,affert ei hirundo vnam 
tam ex ea,etredditur vifus. 
-v Cicer, cali.eft & fic,confertapatibus calidis 
ris,& reliquis apoftcmatibus,& gladulis:&: cius oleu 
confert impctigini,& vlceribus 
ritui: SC remouet ifteritiam potio eius cum decodioc 
apij et eius feminis. 
Citru,cortex eius cal.& caro frig.& humi.& fecff 
dum quofdam fubftatia, SC cius acctofitas,frigida eft 
6C fic. valet impetigini linitio. 
Ciprum,cal.eft et fic.cofolidat vlcera difficilis co* 
folidationiSjConfixa Sc putrida. 
Cflmia auri, vel argenti, velpIumbi,udhuiufmO' 
di,frigida eft SC ficca, & fuperfluitas,quf rcpcritur fti 
loco vbi coquitur aurum vel argentum,implet vul<> 
nera,& mundificat fordities ipforum,ct corrodit cari 
nes eorum additas:& incarnat vlcera fraudulenta.*SC- 
confert albugini oculhlinitio ciusaqu3e,autiotio ccki 
forratipfum. 
Collocynthis cal. eft et fic. folia eius ualde refoluut 
apoftemata,& incidunt Sc trahunt, 
i Coralium, frig.eft& fic.abfcinditcarnem addita; 
ftypticum eft:& prohibet fluxu fanguinis:& lachrfc 
mas ftringit. 
: Coriandrum,frig,eft et fic.confertapoftematibus. 
calidis cum cerufla Sc oleorof.SC vcftigrjspcrfici,cir 
£a. faba?, vel ciceris,cofertfcroffulis etemincntijs,qu£ 
fiuntfubito in membro poft pruritum. 
Coriandrum putei,vide in dicftioncBelfegenfen. 
Crocus, calidus eft SC flccus colorem facit bonum 
potus ipfius: SC linitur cryfipelas cum eo, SC confert;: 
dolorem mitigat:apoftcmati in aure calido cofert. 
Cubebe, cali.funt SC fic.bonae vlceribus Sc mali' 
gnis,&gingiuis. 
Cubes.i.malua,frig.eft SC humidarconfortat deco 
dio Sc embrochatio,acemplaftratio, formicae,etery 
fipelati,& inceptioni calidi apoftematis. 
Cyminum, calidum eft SC flccum, adminiftratur 
cum fari.fabse,flor.chamomil,fem.& oleo anethi, fit 
per tumore tefticulorum, faltcm ventofo,vel refolti 
doni aperto fadaomnium incarnatione cu meile. 
Cypreflus, calidus eft SC flccus, confolidat ulcera, 
quae funt in membris duris,faltem, folia eius recenter 
colleda conferunt eryflpelati,& formicae, proprie cix 
farina hord. 
Cytonium,frig.eft et flc.confert oleum eiusfo rmi 
cae:Sc eft vtile etiam ulceribus fcabiofis. 
EMatitcs,caIi.eft,nonabIutus:etabIutus,frig.eft; 
puluis eius ponitur fuper carne addita, Sc illam 
extenuat: SCabftergitulcera ocuIi.*& confolidatilla, 
quando adminiftratur cum albu.oui: SC folus cofert 
ulceribus oculorum. 
Enula,cal.eft et fic.tamen non habet humiditatem 
fuperfluam:confertcontuflonibuslacertorum,cum 
radice eius SC folfjs piftatis* 
Ericiuseftanimalparuum,fpinorum:cinis eiusco 
fert ulceribus fordidis.*& mundificat carnem addita? 
SC caro eius ualde confert fcroffulis cria,et nodis par-' 
uis,& duris,comefta,& emplaftrata. 
Eupatorium, calidum eft SC flccum, ponitur cum 
: adipe ueteri fuper ulcere difficilis confolidationis: SC 
quandoqj bibitur cum aqua fumi terrae &oxymelfi» 
Sc confert pruritui SC fcabiei; &C fimiliter flos SC fuc' 
cus eius. 
FAbae,frigi.funtSC flc.fitcmplaftrum fa.carufl1 
cum uino fuper apoftematatefticulorum:&co' 
fert ulceribus lacertorum. 
Faex expreffionis olei, eft confolidatiua ulceruftf» 
accidentium in corporibusflccis. 
Fel,cali.eft SC flc.quando mifcetur cu uino SCgp* 
pi ni,confert fcabiei .Et fel lupi confert ad fpafmum 
uulneribus neruorum. Felafini, eradicat morum, 
eft callum, aut eminentiam quandamfadam in 
dum mori. 
Feflre.i. vitis alba, cal. eft dC fic.abfcindit verruca? LIBER QV l N T V S 
Sc porros,radix cius, cum foenugraec.etorobo;&: uc 
ftigia nigra, poft vlcera rcmanetia:& remouet occul 
tationc fanguinis qn decoquitur donec diifoluatur. 
Ficus cal.furiri humi.fi fiat ex eisemplaftrum,co 
fertapoftematibus duris, Sc carbunculis:& decodio 
carum apoftematibus gutturis cofert:fi mifceaturaq 
dccodionis cineris ligni cius, cum cortice granati, fa- 
nat pan nandum. 
Flosseris, corroditcarnem additam,8C confolidac 
inhumido vnduofo. 
Fcenum graecum,cal.cft etfic.refoluitapoftemata 
calida apparentia,& occufra,quum non funt inflata, 
fedfuntinclinataadduriticm quanda,lenit,ca.&eo-* 
fert cum oleo rof.aduftioni ignis. 
Fraxinus, cali.eft Sc fic.confolidat vuln 
tia,& linitur fuper excoriationem cum aceto,etfanat 
ca,SC inuoluitur fuper vulnera recentia,8C fanatea. 
Furfur cal.eft 8C lic.eft bonum in principio apofte 
matis:madefit cum vino, 8C fit emplaftrum adapo-- 
ftemata calida mala: 8C eft eradicatiuum phlegmatis 
Sc ventofitatis. 
GAulis.i.fteIIio:eius caro eradicat foruncu!os,et 
fpinas,fipiftetur,etloco ponatur. 
Gentiana, cal. eft 8C fic.fanat plagas SC vlcera 
rofiua,& praecipue eius fuccus. 
Glans,frigida eft 8C ficca, frudus quidem glandis 
io principioconfertapoftematibus calidis:fo!iaglan 
dis faciunt plagas cohaerere, quum teruntur SCpul- 
uerizantur. 
Grana granati,cum melleliniuntur ad pannaritiu: 
6C cortex eius,& baIauftiaefaduntcoh$rerc vulnera. 
HAndacota.i.feptemneruia, cal.eft: cum meile 
mundificat vlcera,fuccus eius mundificar,con 
fert albugini oculi, SC pano eius:& proprie cu meile. 
Hafcae.i.hyflbpus, cal.eft & fic.fit ex eo emplaftru 
apoftematibus recctibuscum flo.chamomil.fa.hor» 
SC aqua dccodionis anethi. 
HermodadyIus,cal.eft 8C fic.albus eft conueniens 
Vulneribus antiquis. 
Hyftbpus, vide Haftae. 
IRcos, vide in didione Yreos, 
Juniperus, vide in didione Abel. 
KAmedrys, cali.eft 8C fic.confert vlccribus antL 
quis cum meile. 
Kabitegi.i.lupinusfylueftris, calida eft 8c 
fertfaphati: 8C cradicatfcabiem:&fanatgladulas,&: 
verrucas, quae funt vtclaui pendentes, quibus 
ccc frigus. 
LAduca afini. videin didione Albugafle. 
Lens,fubftantia cius frigida 8C ficca,et fuccus 
quandoc£ decoquitur cu aceto.‘et emplaftru ad ferof 
fulas, refoluit eas, 8C apoftemata dura& profunda 
6C valet ad hoc: patet, quum decoquitur cum aqua 
marina. 
Lingua arietis, eft plantago, frigida 8C ficca,cof€rt 
apoftematibus calidis:&apoftematibus radicis antL 
quae: 8C feroff ulis, dC eryfipelati,& formicae, 8C viet' 
ribus fraudulentis. 
Lupinus fylueftris, vide in didionc Kabitegi. 
MAIua, vide in didioneCubes. 
Maftichi,eft calida 8c fic.propter id, quod 
eft in ipfo dc ftypticitate 8>C lenitione, confert apoftc- 
matibus vifccrum, 8C apoftematibus cum formica- 
tionibus, 8C confert fuccus eiusfuper vlcera, 8>C gene 
rar carnem: 8C reftaurat offa frada,& confert fcabiei 
pecudum, canum,& hominum. 
Melonis frigidi ipecics, vide in didioneBarecha,. 
Mei,calida eft 8c ficca,mundificatuulnerafordida 
profunda, 8C illud,quod codum cft,donec ingrofle- 
tur,facit vulnera recentia,8C fordida,3C pro 
funda, SC qn coquitur cum accto,fanatimpetiginem* 
Mu.i.brefcaapum cucaera, temperata cft,lenitdu- 
titiem apoftematis, SC efcharas,& implet vlcera for- 
di da & nigra,furunculos,& fpinas. 
Mumia, cal.eft 8C fic.confcrtapoftematibus phle- 
gmaticis , 8C eft bona fradurae 8C doloribus cafus 
percuflionis,& paralifi,& torturae, bibita,etfuperpo 
lirain modum vnguentf. 
Myrrha, cal.eft SC fic.confertapoftemadbusphlc- 
gmaticis, confolidat Sc coopcritofla nuda carne: 8C 
mundificat vulnera putrefada, cum croco, confert 
impetigini. 
Myrtus, cal.eft 8c ftc.confortatomncmembrum, 
fua ftyptidtate,ad quod currunt humores,et apofte- 
matibus calidis confert in principio:&quum deco- 
quitur cum vino , fanat vulnera volae manuum 8C 
pedum, 8>C illarum fciffuras, 8c etia cinis cum ceroto 
facitidem. 
NArciTus,afilmilaturpctrofeIino Romano, caL 
8C fic.fi fiat emplaftrum ex radice cius cu mei 
leethorobo,rumpitapoftematadifficilis maturatio- 
nis:&apoftematibus neruorum confert, dcficcatuul 
nera,&facit ea cohaerere vehementerret conglutinat 
chordas vehementer,& trita cum meile,confert adu 
ftioni ignis in uulneribus neruorum et vlceribus pro 
fundis, fi mifceatur cum horobo 8C meile, mundifi- 
catfordities vlcerum. 
Nafturcium, calf.eft 8C fic.confert apoftematibus 
phlegmancis,& fifiatemplaftrum cu 
aqua & fale, confert fcabiei vlccrofae, 8C impetigini, 
8C cum mellino melle,cradicatignem perficum. 
O Libanum,cal.eft &fic. et ponitur in cmpla- 
ftrisrcfolutiuis apatum mamillarum 8C vifcc 
rum:8C confolidat vlcera recentia valde,et prohibet 
fraudulenta dilatari,ponitur fuper impetigine cu adi 
pcanatis,& cum adipe porci fuper vlcera oftacrata, 
8C fuper fciffurasex frigore,et conuenit vlceribus fa- 
dis ex aduftione. 
Opopanax, cali. 8C fic.eft, Icnificat durities SC bo- 
thor valde, 8C cius radix valet ad medicandum offa 
nuda,& conuenit vlceribus antiquis,& igni perfico, 
dC fraudulentis uulneribus. 
Oua,funt3equaliaincopIexionc,fedalbumen ad 
frigiditate tedit, 8>C uitellusad caliditatem:poniturm 
emplaftrisapatum:in clyfteriqs propter ulcera 8C apo 
ftemata intrinfeca: 8C liniuntur fuper eryfipelas cum 
oleo:& confortat exituras ani 8C pedinis;& aduftio- 
ni ignis 8C aquae etiam. 
PApyrus,fri. et fic. fi puluis cius,pulueriretur fu- 
per ulcera recctia mundificata, cofolidac ea:qn C H I R v R a IM GVLIELMI 
Interitur 8C infunditurin aceto,8C exiccatur, 8C intro 
mittitur in fiftulis 8C ulceribus ambulatiuis, cofert, 8C 
mundificat illa. 
Pellis, uidetur q> fit in coplexione penes naturam 
alalis cuius eft:dicirur,q> pellis,qn eft antiqua, & 
niturfupbothor, ipfum infrigtdat:& pofita cinispel 
lis mularu fuper aduftioneignis 8C ulcera ca\idaj quu 
non funteum apate calido, eft mcdicamc excoriatio 
nispedum ex ca!damento,& fiftulis,3C pellis 
cens fuper percuffione in hora prohibet nocumenta 
ex ea: 8C efteonueniens ulceribus fraudulentis, 
hici:8c pruritui. 
Pix, cal.cft &fic.Ienitapatadura:et(ppricpixhu'' 
mida:& adminiftratur cum 
lis:Sc prohibet quum admifeetur fulphuri, aut cortis 
ci arboris agebue, ad ambulatione formicae:8C prohi 
bet exiturasglandularu:& delet 
rat carne in ulceribus profundis:etpropriecum 
tc.8C meile: & mundificatetiaulcerahumida, 8C ficca 
eft uehementioris exiccarionis,q humida. 
Plumbu uftum,uide in diAione Alaunach* 
RHeubarbaru,caI.cft et ftypdcu:fit emplaftrum 
cum eo ad apata frigida, 8>C confert impetigini 
epithematu cum aceto:3C confert cafui 8>C 
ni fi bibitur cum uino:& fi admifeetur cum 
fato,confertcontufioni 8>C rupturae. 
Rofa,frig.eft & fic. qn coquitur et non exprimitur 
fit tunc emplaftru apatibus calidis, & refoluit ea: 8c fi 
mili modo confert eryfipelati 8C ulceribus, SC praeda 
pue abrafionibusin coxis 8C natids:& generat carne 
in profundis.Et dixerunt quidam,q? ipfa extrahit ea, 
que fixafuntin carne, utlpinas,&huiufmodi,quum ( 
fuerit trita. 
Ruta, cal.eft 8C fic.qn teritur,& fit ex cacmplaftru 
cum fale, membro fuper quod eft apa:confert etiam 
qn ponitur fuper fcroffulas gutturis & axillarum,re- 
?oIuitillas,ponitur cum butyro 8c meile fuper impe* 
tigine 8C cum aceto ex ceruffa fuper formica SC eryfi- 
pelas,& fanatantiqua* 
S Anguis draconis, frig. eft fic.conglutinat ulcera 
8C plagasrecentes:et eft coftriAiuus:&prohibet 
fang uinisfluxum,& reftringit. 
Sarcocolla eft cal.&fic* omnia apata moreempla 
ftri fuperpofita mollificae, carnem mortuam corro- 
confolidat plagas recentes:rcftauratcontufio- 
nem , adminiftratur refolutio eius, 8C refoluit radix 
cius deficcata; S>C i Jeo fi lycinium fumatur cx meile il 
linitum, &C inuoluaturin puluerefarcocollae, 8C mif> 
tatur in aurem,ex qua egreditur uirus et fanies,fanat, 
fi fiat per aliquot dies,et uices. 
Semperuiua,frigi.eft et fic.confolidatulcera rcccn 
tia fuper eis:foIia eius aggregant partes carnis indlae. 
adeo q> facitilfasuiderirem unam 8C continuam* 
Secaturalignorum,confolidatuulnera:&propric 
quum eft acceptaab arboribus ficcis 8C ftyptids:quff 
etiam fpargitur fuper ulcera formicalia,cofert eis* 
Solathrum, frigi.eft& fic.& fit ex eo emplaftrum 
apoftematibus cxtrinfcds:& bibituraq 
ftemata calida & phlegmatica intrinfeca,et hoc i prin 
dpioipforum, &C ponitur aqua cius cum 
per cryfipelas,&: formicam,&igne perficum,& om 
nem inflationem* 
Spina alba,uide in di Aione Bendeguard. 
Squinanthum.uidein di Aione Affefan. 
Stellio. uidcin di Aione Gaulis. 
Staxhas, cal.eft& fic.fedatapoftcmata, ctcarbun 
culos prohibet herpet e efthiomenum* 
TAmanTcus, cali.eft 8C fic.deficcariuus: cx eius 
floribus fit emplaftrum fuper apoftemata flu" 
xa:8C eius fumus fup apoftemata & uulnerahumida 
deficcatuulnera difficilia,8C corrodit carne addita. 
Tu cia frig.eft 8C fic.illa,quae eft abluta,confert uU 
ceribus corrofiuis,& doloribus oculorum,etprohf' 
bet fuperfluitates fraudulcn tas, 8c coar Aatasin uenis 
ocu!i:penetratin tunicas,&,pprie illa,q eft abluta* 
Vlfcus, cal. eft & fic.ualde refoluit apoftemata, 
8C proprie confortatus: 8C confert eminentiis 
quae ueniunt fubito poft pruritum, 8C proprie in no-" 
Ae:& lenit ulcera antiqua & mala* 
Vitisalba.uidein diAioneFefire* 
ZIniar.i uiride $ris,prohibet ulcera ambulatiua, 
3C eftcali.& fic.ualde confolidat cum ceroto, 
8c mundat ulcera fordida cum ceroto 8C terebinthi' 
na,eft mediclafcabiei ulcerofae,albaras,& morphep. 
YReos, cali.eft&fic.elixatum lenificatdurities, 
apoftematagrofla, fcroffulas, 8C bothor lenes; 
& confert ulceribus fordidis, mu ndificando:& facit 
carnem nafei in ulceribus 8>C fiftulis.*ct fi puluerizetur 
fuper ofte difeooperto, ueftit ipfum carne. Eius oletf 
refoluit laffitudine:& quu bibitur cum uino confert 
fpafmo,& contritionilacertorum* 
Explidc liber quintus de fimolicibus. ROGERII MEDICI CELEBERRIMI 
CHIRVRGIA- 
» Quam licet m Roland i chirurgia, fere totam contineri feiamus,irnprimendarn 
tame nunc duximus, quo vos tam pulchrum, tancp vtile opus linee 
rum legere,& quae fint Rolandi,quaeue Rogerq ver* 
ba ac fententiae,cognofeere valeatis. 
Addidimus etiam quafdam in Rogerium veluti explanationes in andquiftimo 
codiceinuentas,& ab ipfo fortaiTe Roiando faAas. 
De carne fupcrflua,fifupra duram matre excrcfcat. 
De carnis fuperfluitate, nat$ fupra iun Auram craneft 
8C qualiter vfq; ad finem debeat curari. 
De apoftolico chirurgico,6d quomo debeat fieri. ii| 
De manifefta fraAura cranei cu ftriAo vulnere, iiij 
De fraAura cranei in modum ri mul^. 
DefraAuraeiufdcm, quando eftin altera parte tari" 
tum depreflum. v 
De vulnere capitis fine fraAura cranei. 
De vngueto fufeo ibide poncdo,8£ quomo fiat, vi 
De tumore capitis fine vulnere cutis, cum manifefta 
cranei laefione, vfj 
De cura ciuidem,fi craneum eft lefum occult£,& per 
quaefignacognofcitur. virj 
De cura eiufdem, fi craneum non eft fraAum,& per 
quae figna certificamur. ix 
De curis capitis, quando cutis eft incifa cum craneo 
in multa quantitate, vel alio modo dilaniata. 
De puluere rubro,et quomodo fiat. 
De curi incifa cum modica parte cranei. x 
De cu ti,quando fuerit a craneo feparara,enfe,uel alio 
• fimili, xl 
De uulnere profundo faAo in cotumace capitis ante, 
vel retro. xrj 
De vulnere in facie, vt pote in nafo,veIin alio nobi" 
li membro,8C de ciusfutura. xifj 
De uulnere teli iuxta oculum,ueI per nares,fiue fit in 
angufto meatu et tortuofo,fiue illud telum habeat 
ferrum fiuelignum,fiue non* xiiq 
De vulnere fagittaebarbulatae, xv 
De vulnere capitis penetrate craneu 5C exeunte xvi 
De plicatura cranei ad interiora* xvi) 
De cura tineae cum capillorum euulfione. xvii) 
De puftuliscapitis,quae ibidem nafcunrur. 
De cura eiufdem,fine capillorum euulfione. xix 
De fuperfluitatibusalrjs confurgcntibus ibide, xx 
De cauterrjs quae fiut ad mania,phrenefim, epilepffa, 
8C quibufdam etiamincifionibusibidem. xxi 
De aegritudinibus oculorum. xxi) 
De pilis qui praeter naturam nafcutur in palpebris,8C 
quibufdam alrjs fuperfluitadbus. xxiq 
De lachrymis oculorum conftringendis,quando pii» 
praeter naturam ibidem no continentur. xxiirj 
De pruritu oculorum remonendo. xx v 
De oculorum panniculo remouendo. xxvl 
De rubore oculorum. Xxv i] 
Defanguine oculorum, qui confingit ex percuffioe: 
8>C de tumore,fiuefitintus,fiue fit extra, xxvirj 
De inuerfatione palpebrae inferioris, 8C alrjs fuperflui 
tatjbus,quaemdsnalcuntur. xxix 
Oft mundi fabricam, eiufq? decorem, 
J/T Deus,homine de terreftri fubftatia for" 
mare,vitecpfpiraculumin eo,velutde 
$>) cce^eft,juo^u,cln^pirarej<^e v*li quidem 
fragiliqj materia, vt perduceret libi gra 
uitateineffe. Decodefti vero,ficutdefub!imi, mira, 
gloriofac£fubftantia,utcoditori fe fimilaretret coele" 
ftibusIgratia coeqle cognofceret: vt de uno terrenis 
praedperctrdealio vero diuinis cultibus rationabili" 
terfubderetur. Hunc Deus fuma fapientia,fine defc" 
Au ditauit,libcriq?arbitrrj praerogatiuagloriofifllme 
dccorauit:& quid ei faciedum, vel non faciendu fo" 
ret, diligennfll mepdicauit. Dominici ergo praecepti 
violator exiftens,pro partium varietate, libi diucrfa 
fupplicia gcrminauit:vt defciAiareAilTima, adigno 
ratiam:deregno, adexilium:deluce, adtenebras:de 
dclitfjs, ad miferias:degaudio, ad triftitia duceretur: 
Vtprauis, 8C contrarias accidentibus iuftiflime fubde 
retur. Sumus vero medicus, ccdeftis partis fibi cura 
retinuit:terrcftris ucro miferiam nobis curandam re" 
liquit.Huiusautem curae theoricadoArina cfr,praAi 
cavero miniftra, Quaeficutin humano corpore va" 
ria accidentia intus 8C extra confurgunt, ita etiam ad 
lingula ca,fua bnficia cofueuit dare, ac fingulis ipfis, 
principaliter obuiare.praAicae * obtinuit. 
Quae vero fe corruptionibus fibi extrinfecus occur" 
rentibus * * 
* SC benefierj cura fibi 
* focioru noftrorum &illuftriu virorum 
pulfa,vt operari confueuimus,in feriptis 
redigere deliberata ratione, decreuimus: vt curam, 
quam a nobis receperint,retinere ualeant:& nosfem 
piternam laude ctglcriam confequi mereamur.Hoc 
autem opus noftru particulariter diftinguedum elfe, 
confultepr$uidimus:utpro varietate partium huma 
ni corporis, curarum varietates copetentius affigne" 
mus, ac vt operi laudabilem finem imponere ualea- 
jnus.Notaigitur q? fi diligens opator quoslibet mor 
bos in quatuor partes corporis accidere 
ca particula huius corporis curas 8>C figna reqrat,quae 
ab ea parte recipit vocabulum. Curas ergo capitis, 
uelutdignioris,primoprofcquamur,fingulacapitU" 
la huius particulae, prout exequi debemus, per ordi" 
nem pcrfcnbendo, 
incipiunt capituU. 
De vulneribus quae fiut in capite: & 
panniculorum cerebri. Capitulum primu. 
De manifefta fraAura cranei cum amplo vulnere, vc 
enfe, vel alio hinili* tj ROGERII 
Dc fiftula nata intra oculum & naftim. xxx 
De curisnafiafuperfluitatibus. xxxi 
De polypo. xxxij 
De cancro nato in naribus, labijs, 8C gingiuis, vel in 
alia parte faciei. xxxirj 
Defcifluralabiorum,8C curaeiufdern. xxxiirj 
De arfura labiorum,8C pundura. xxxv 
Dcdifiundura mandibularum. xxxvi 
Defraduraeiufdem,etcu vulnere,ct fine, xxxvfj 
De fiftula ibidem nata. xxxvifj 
De dcntiu dolore mitigado, vel auferendo, xxxix 
De puftulis i facie nafcetibus,et de vngucto albo, xl 
Defuperfluitatibusquaefiuncinfacie. xli 
De morpheaalba. xlfj 
De morphea nigra. xlifj 
De doloribus aurium,ex quacunq? caufa perueniat. 
De cura eiufdem,fi non fitibiapoftema,nec vermis. 
De fignis apoftematis quado eft ibi, vel fcqui debear, 
6C curaeiufdern. 
De verme occidendo in auricula,8c extrahendo. 
De qlibetalio extrahedo,fi i auricula ceciderit, xliirj 
DE VVLNERIBVS 
qusc fiuntfncapite. Cap. I. 
Aput vulnerari diuerfis modis 
fingit.* vulneratur enim aliquado cu 
fraAuracranei,aliquado finefradu* 
raciufdcm.Fradura vero cumvuU 
i ncre ahquoties eft magna 8C manife- 
fta:aliquoties eft parua.Scd tam 
gna, qparua, alia eft cum magno 3C 
amplo vulnerc:alia cfi paruo 8C ftri' 
do.Quxcuncj5 vero fradura cranci fit, deIxfione pa 
niculoru cerebri femper eftdubitandutnam aliquan 
do pia mater,aliquando dura mater laeditur. Quii ve 
ro dura mater laeditur,per figna 
tienti dolor adeftin capite, rubor in facie,oculorum 
Incenfio, alienatio, linguae nigredo. Pix macris Ixfio 
per hxc figna cognofcitur:dcfedus virtutis adeft, ab 
latio vods,puftul£ quoq?folenn'n facie fliperuenire, 
fanguis& Tanicsa naribus effluere,8C conftipatio uen 
tris adeft a, et rigor ter, vel quater in die folet patienti 
cotingere b, quod eft certum fignum mortis. £t om 
riibus, vel pluribus de fupra didis fignis fuperuenien 
ad.c.dies ad plus mors fequitur, vel 
dari poteft. Et maxime fi aliqua meryngaru cerebri, 
Ixfa fit, morietur xger in primo plenilunio aduenien 
te, vt in pluribus hoc cotingitc. Quia ergo de fradu 
racranei fequitur magnum periculum, 
durxeranei nosfubuenire poflimus, per ordinem 
profequamur, 
a Additio,Nota q> fi conftipatio ventris fequitur,vel Hu 
xus,mortale eft,quod deterius eft. 
b Additro.Et hoc eft peflimU fignum,quia tunc calor na 
turalis deferit partes extremas,quas vltimo petqr. 
c Additio. Ex hoc qa coeleftia corpora effedu,habent in 
terrenis,& luna mater eft huiditatis,humiditatelunx 
da,augmentatur hamiditas terre iiafcentiumiet tunc humi 
ditas cerebri augmctatur,et ebullit cerebrum, cum intus in 
magna quacitat e nequeat contineri,unde extra quando<£ no 
habet obftacuIutn,et ita moriuntur. 
Dcfraftura cunei magna cr manifcjla cum largo et 
amplouulnere. cap. 1i. 
QVum fradura cranei magna et manifeftacum 
amplo 6C largo vulnere fuerit, vtli fiatcnfc, 
-■ vel aliquo fimili,itaquidem,vt os, velali" 
quid aliud debeat abftrahi,nili fanguis multum fluat, 
velaliudimpediat a, os, fluealiud, qd5 remoucridt' 
bet,il!ico abftrahat 8C lubtiliffimus pannus delino b, 
inter craneum 6C duram matrem, velut ex obliquo, 
cum penna caute mittatur. In ore vero fraduraecra' 
nei,pannus delino,vel de ferico,quodlonge eft mC' 
lius,ita qp extremitates pani undic£ fub cranco c, pro 
uide imittantur, ne putredo ab exterioribus flues ad 
duram matrem decurrat, 3c maioremlaeflonem cere 
bro inferat. Defpongia vero marina diligenter lota, 
etexiccata,idem fieri confut uit d, haec enim putredo 
nem ab exterioribus deriuatam,uelut bibula,recipit. 
Vulnus autem extrinfccus totum,undiq;pecrjslineis 
in albumine ouiinfufis SC aliquantulum expreflis di" 
ligetiflime rcpIeatur:plumaccoIus defuper ponatur, 
6C pro varietate parcis capitis caute ligetur. Bis in hye 
mc,6c tcrinaeftate, mutetur:dC patiensfupradolente 
partem ad iacendum locetur. Cum hac cura eft: inft" 
flendum vfq; ad plenam cranei reftaurationem. 
a AdditiOjftcut fyncope. 
b Additio,Vetus,nearperiratefua laedat, 
c AdditiOjCU penna vel tafta no imponendo ex diredo. 
d Additio.Nbta q> fpogia optime ac pluries lauari debet, 
vt amittar falfedmem, ne nitrofitate fua mordicet pia ma* 
trem,vel duram matrem.quia omnia mordicantia fune cali 
da et corrodentia,calida et ficca. 
Ee fuperflua carne,fifnpcr duram matremjxcrc* 
uent. Cap. 111. 
SI vero ante cranei reparatione, aliqua fuperflua 
carofupra duram matre cxcreucrit, fpongiama 
rinabenc lora 8C exiccataponaturib i, 
fuperflua corrodatur. Cseterum fipoft reparatione 
cranei, caro fuperipfum reparamcntii fuperflua cre" 
ucrit, pulucrem de hermodadylis fecure ponere con 
fucuimus a. Vulnusauteexcrinfecus,cum pannofo" 
lum dC carpia b, vfcpadfine pcrfcdx curamus. Poft 
vulneris vero confolidationem apoftolicum chirur" 
gicum fuperponimus. Quod.Rec.picisnaualis,lib.5» 
nacis,ana c. aceti,lib.f.fitaute: Iic» 
Acetum in ftagnato vafe cum gumis,que non debet 
teri, ponatur.f.cum galbano, ammon.fcrap.opopa. 
6C picenauali, 6>C fupra ignem ponantur,& 
liquefada fuerint,paru m de fpfo in aqua frigi' 
da ponatur,8C quum fc tenuerit,et colorem mutauc' 
rit, pix graeca i n fupradida quantitatefubtiliter pul' 
uerizata cum maftiche, <5C olibano,ana vnc.j.pulue' 
rizatiSjCum praedidisin ftagnato ponatur d, 6C cum 
fpathuIafemperagitando,omniabeneinfimulincor 
poretur.Quum autc defubalbido colore,quafi in d' 
trinum deuencrit, lignum habes plenae decodionis; 
ftagnatum ergo rcmoueas, &.5. vnc.terebinthina ad 
iungas,& cumpraedidis diligenterincorporalh^caU 
ttm omnia per facculum fupra aquam frigidam 
la,& manibusinundisokolaurino.velaliquoliquo 
re, malaxa iuxta ignem ,poftea de aqua abftrahaito, 
Vt 8C aqua inde exeat,8i in magdalcones formare va CHIRVRGIA 
leas e. Valetautemapoftollcum chlrurglcuad fple- 
nem,& poft os confolldatum, valet ad 
oflis,& vulneris.Valet edam ad dolorem ex fradura 
pedoris q fit ex contufione,ex cafu,ec ex percuffioe. 
a Additio.qa puluis ifte leuiter,et line moleftia, corrodit* 
b Additio.Nota q> carpia eft carpitura panni,fine rafura* 
c Additio* In acftate,m hyetne duas,et nota,p!us de csera 
>n arifate, qi in hyetne, propter Iiquefadionem, econuer- 
fo in hyeme propter confohdationemme mdurefcat* 
d Additio.Nam ftagnum frigidum eft,cuprum calidum: 
vnde in ftagnato debent coqui vnguenta et fyrupi. In vafe 
cupro,oxymel et emplaftrum. 
e Additio.Nota, q> quidam no approbant apoftolicum, 
propter nimiam attractionem et confumptionem. 
DefrafturacraneicumJirtclouulncrc. Cap. IIII. 
ST fradura cranei' magna eft,uulnus autem ftrldu 
i'n fuperfide ItaXcp de quantitate fradurae era- 
ne! plene cerdficari non poffis, digitus In vulnere eft 
imlttedus,& digito diligenter eft tcntandu, quia nui 
lo modo fradura cranei melius cognofcltur, q tadu 
digiti a* Poftq vero Fradurae cranei quantitatem ex 
maiori parte cognouerls, vulnus ftridum cu raforlo 
in modum crucis Incidas, 8C cum ruglne.l.ferreo In- 
ftrumento,cutlmilIam acrarieofepara:ctnlfi multus 
fanguls,vel aliud Impediat b, os quod eft ad extrahe 
dum,vel aliud fiaffuerlt,cum plclgarolo extrahasil- 
lud* Quod fi multus (anguis fuperuenlat,ucl aliud 1 m 
ce(rauerint,dlffera3,Iicettuo bene 
fido dlfferas:remoucda ftatlm, fi potes,remoueas co 
petenter.*pannu Inter duram matrem 8C craneum cu 
penna diligenter 8C caute Imlttas: et quaccuncpln cu 
rafuperlus dlda facienda docuimus Intra craneu pro 
fcquarls* Extra craneu vero fcarnaturls c, In primis 
intra fe coartatis et conftrldls,totum uulnus delineo 
panno In albu.ouilnfufo primo etiam praeparato,be 
ne Impleatur,& plumaceolus de pano fupponatur d* 
8C pro varietate partis capitis ligetur, ct In mane v fq; 
fero dimittatur, & econuerfo. Quum autem ad Idem 
Vulnus rcdlerls,etquarterios tu rriefados etaugmen- 
tatos videris, bonu fignum erit c. Caetcrum fidlml- 
nutos, 8C mortlficatos vldcbls,malum eritf. Cu cu- 
ra autem Infiftas extrlnfecus,quou%craneum plene 
reparatum efle cognouerls,et tunc pannus dlminua- 
tur, & quarterlos praedldos ad proprium locum rc- 
dire compellas,SC vfq; ad finem carpia, vel alio pan- 
no,curarcnondubltes.In vulneribus enim,vblfra- 
dura cranei eft. Colum pannum Imlttlmus 9, 8Ca.Cc' 
eundo,uel tertio die non Infufum. Vnguentumue- ] 
ro, vel aliquod vnduofum rinlttere omnino refugi- 
mus b* Apoftolicum aute chirurgicum fupracoriu 
aliquod In fine ponere confueulmus.Sed vt videaris 
aliquid de tuo apponere, fac hoc ynguentum, quod 
fecure poteris Imponere circa labia, vulneris extrln- 
fecus,quod fic fit. Accipe crocum,et pone In aqua,ec 
ibi tandlu dlmltte,quoufcp fit aqua bene colorata: 3C 
cola: dC In colatura hac pone farinam triticeam,& In- 
corpora bene, 8C pone Cupra Ignem, vtallquantulu 
bulliat,femperagitando. Et vfulreferua, dolore ml- 
tigat,& lenit. 
a Additio, quia cum penna,vel ferro perfecfte fentire no 
poftumuSjCum fenfibilia non fint. 
b Additio,vt fyncopa. 
c Additio, ideft quartertj«. 
i d Additio,vt bene concurrant quarterif,in fine fuper qua 
libet quartam parte ponendus eft vnus plumaceolus de li- 
no,et i extremis intus ponatur duo ftuelli,ut lanies effluat, 
e Additio.Nam tunc figniffeatur q> natura potens eft ibi 
ponere nutrimentum* 
f Additio* Quia tunc fignificatur,q» virtus naturalis eft 
impotens fupermittere nutrimentum, 
g Additio.Infufum in albu.oui et fuper craneum. 
h Additio.Nota, q> in vulneribus,putredinem cito fieri, 
bonum eft, tarde vero, malum: vulnus enim ficuum ma- 
lum,luxea illud Hippoc.Iaxa bona,cruda vero mala. 
T)c fraftura cranei in modum rimula, Cap. V. 
COntlngltautcraneuln fragi, 8C 
fclndi, Ita.f.vtnecpeleuatlor, nec£ depreffior, 
altera pars videatur: 8C vtru fradura talis vfc£ ad i ntc 
rloradefcendat,no cognofcltur* Vtergo poliis certi 
ficarl,teneatfibufirmusos 8C nares dau fas, & ifufflec 
viriliter: & fi per rlmulailla aliquid exhalauerit, fdas 
craneum vfqjadccrebrumfradum efle,Cui fiefub- 
uenlrecurabimus.Sl uulnus eft ftrldum,elargetur,et 
nlfi fanguls Impediat, vel aliud, ftatlm luxtarimula, 
trypano.f.lnftrumcnto ferreo,cum fuma cautela, ex 
vtracj; parte rimulae fora, 8C quot cibi congrua uide- 
butur foramina faclas:poftea Jpathumlne, ab uno fo 
ramlneadaliud,lncldasipfum craneum, 
ad extremitates rimulae talfslncifio ueniat,ubi putre- 
dinem, quaefupra cerebrum derluauerat, bombyce, 
uel fubnllflimo pano lineo,ex obhquo,lnrer cerebrft 
et craneum penna Imiffa,diligerer extrahere ualeas \ 
In huius autem uulnerls cura de cetero eadem folum 
funtex^quenda,quaelnpraedidlsdoculmus. Sl uero 
craneum fit fradum,lta, ut fit tatum In altera partem 
depreflum,utfruftulum de facili non ualeatfegrega- 
rl,ex Illa parte,ex qua tenet,perforareidplas:et quot 
tibi competentia uifa fuerint, foramina fadas:deinde 
cum fpathutnine, 8C cumalijs, utlam dldumeft,cu- 
ram adhibeas. 
a Additio.In tantum vt fpathumine polito in ipla fradir 
ra,eleuetur craneum, et caute,ne aliqua pars fit ibi, vt dura 
mater ledatur ab illa.Alia Additio.Nota,q> fi rimula no fit 
rata, vt fabftantia craneipenetret,cum inftrumentis chirur 
gicis abradendi! eft craneum,et quocunqi modo illa rimu- 
la fit,cu fupradidisinftrumdis ex toto remoueatur,ut fecu 
rus fic medicus,utru penetret rimula vfq? ad dura.matrem. 
De uulnere capitis,frne fraftura cranei, Cap. VI, 
SI uulnus In caplte,fine fradura cranei fuerit, ftatj 
depannollneolnalbu.oullnfufo,&aliquantula 
cxpteflb,totum diligenter undic£ repleat *. Et fi tem 
pus hyemale fuerlt,embrocha tallsfupponatur,quo- 
ufqj fanie faciathuiufmodi uulnus. Quae embrocha, 
Re.brancaeurfinae,malu3ehortuIanae,etalterius mal- 
b, parltarie,uolubflls maioris,ana manlpuluunu. 
Omneslfteherbaebcneplftataelnfingullsmanlpulls: 
8C dehlsfolumodo folia accipiatur cu Ilb.l.axunglf, 
&infimul bene Incorporentur <, ponantur omnia 
Iftacum.iij.uncrjsfa tritici, 8C unc.rj.fem.llni 
nugrse.omnla Iftaln uafe fidlll cum albo ulnoIncor- 
porentur d. Et pofteafupra lentum ignem pone.8C 
agitando cum fpathula,tandlu dlmltte,doneclnfpif- 
fetur, 8C Infpiflatum uful referua c. Item aliud empla 
ftrum 5C eft maturatiuu valde.Rcd.mellis fucclapq, 
ana,fa.triticirubtiiiflimae?quotum fufficlt. Si uero te- ROGERII 
pus f ftiuum fuent,embrocha talis fiat.Accipe malua ] 
&Cfoliafolum, manipulu.i.& piftacum unc.itj.axun 
gi3cueteris,& nonfalf£,&folatrum,memitte:etfino 
poteris habere memittc,poncproipfa umbilicum ue 
neris, vel caifilaginem, et herbam violariamfiftas.ifj. 
pifta, 8C fuccum extrahe: & pofteafuccum iftu rnifce 
cum tantundem de mellcrof.quantu de 
fucco ibi pone, & incorpora ;SC iterumapponcibi, 
vnc.iij.fa.tritici, &.itj.de meile:diu agitando cum 
fpathula,adigne decoque, donec infpiffctur, 8C vlui 
referua. Has autem embrochaspro diuerfitate 
ris ponimus,vfquequo uulnus laniem mittat,etipfas 
dilatatas in pano.Poftqautem faniem fccerit,panum 
ficcum in vulnere poftea 
tur. Quum aute cxiccatum fuerit vulnus,carpiam fu 
perponimus,& fecundu q? caro exercuerit, panum. 
Vel carpiam fubtrahimus. Adie vero rheumatis C ] 
quoufq? vulnus fit deficcatum, vnguentum fufeum 
vulneri applicamus, qeffie fit. Accipe olei comunis, 
& fepiarietini, ana lib.i.picis naualis,lib.j.picisgrar. 
aeftate,inhyeme vero,vnc.fj. 
maftiches,olibani,galbani,ammoniaci,ferapini,opo 
vnc.$. conficiatur fic:oleu, 
caera, 8C fepum, cum pice nauali, & cum gumis,quae 
non funt terenda, vtgalb.ammo.ferap.opopa. inita 
gnato fupraigncm ponatur:de maftiche,<S£ olibano, 
ctpice grae.fiat puluis.fupra didis liquefadisad igne, 
agitando femper cu m fpathula, addatur puluis fupra 
didorum. Signum decodionis eft,quandoguttapo 
fitafupcr marmor adhaereat digito, 8C non diftblua- 
tur:& quum hoc videris, deponatur ab igne, 8C a.d' 
datur terebinthina, 8C colaper pannu et vfui referua, 
valetautem ad omnes nouas plagas,SC bona carnem ( 
facit,& fanguinem generat,8(. attrahit. In caeteris aut 
fiat cura ficutfuperius diximus 6. 
a Additio. Et nota,q» albu.oui non debet multum agita - 
ti in tali caufa,ne amittat frigiditatem, 
b Additio,Idcftalthocsc. 
c Additio. Nota, q> embrocha ifta intitulatur puls chi- 
rurgicorum. 
d Additio. In alio libro dicitur,cum vino rubro,qui ita 
dicit,pone ea fupra ignem,et addito vino puro et rubro, 
c Additio.Nota.ad dolorem ex percuflione.Re.mcl cum 
vino,oleo,et cymino, et fac inde emplaftrum,et appone lo 
co dolenti, hoc emplaftrum valet ad pleurifimiet fi ex ap- 
politione huius emplallri augmentetur dolor,necefte eft ut 
patiens phlebotometur. 
f Additio. Quo.f.humores incipiut decurrere ad uulnus. 
g Additio.Nota in hoc loco,q> que funt calida, et frigida 
naturaliter,confortant calore naturalem in loco, calida qui 
dem;vbi a calore fuo cofortatur membru, frigida uero fty 
pticitate fua conftypando ora venarum, et ita renuendo fu 
mos et fpiritus, naturalem calore confortant;qux aute funt 
calida et hum.vt fcenugrac.et fem.Iini, caliditatc fua calor? 
naturalem confortant,et humiditate fua materia humedat, 
ct ita ea curant. Frigida etiam folaVonftipando meatusve- 
naru et arteriam,retinendo fumofitates et fpiritus,ec ita na- 
turali calore confortato,maturant. 
Alia Additio.Nota q> emplaftru,fadu de fucco ebuli et 
fubtihlTuna farina milrj valet antiquo dolori,et tumori. 
De tumore capitis cx pcrcujfiira. Cap. VII. 
EXpercuifura vero fit tumor I capitc,fine aliquo 
vulnere,aliquando cum fradura cranei, aliqua 
do fine fradura. Fradura autem quandocp eft mani* 
fefta /pfo radii, quandoq? non. Quando eft manife' 
fta,locusin modii cruciseftincidendus cumraforioi 
8C eunda deinde fupra dido ordine in fecunda cura 
capitis profequantur a. 
a Additio. Nota, q? in percuffione, fiue concuflione fine 
vulnere et fractura cranei, ftatim dum fanguis eft influxu, 
anteq fuerit coagulatus,facienda eft'phlebotomia,et ftatim 
poftea reperculliua funt adhibenda,(1 non profunt,diapho' 
retica;poftmodum maturatiua. 
, De ccculta fraftura cranei, Cap. VIII. 
O I ergo fradura cranei occulta eft in modirrimu' 
be,per haec indicia vfqjad. v.uel. vij.diecogno' 
fces, vc li non bene appetar, male digerar, male dor' 
miat, vix aftellcc,3c vrinec: 5C fi calore patiatur febri' 
le,quia tuc certi fumus de fradura cranei.Cura huius 
cft:cutisin modum crucis curaforio incidatur,SC pO 
ftea eunda per ordinem profequantur, qu£ diximus 
in tertia cura a. 
a Additio. Nota, q> cutis qnc$ inciditur omnino, quam 
doc£ non:quando inciditur cutis cum craneo, remoucdum 
eft: craneum a cute incila,et fi in parte fe tenuerit, debet fui, 
et circumcirca de puluere rubro puluerizai i: deinde vt fu' 
perius didum eft,curam adhibeas. Nota,q> fi omnino ab- 
fcindatur curis cum craneo,diligentius eft infiftendu,et re- 
parandus eft porus farcoides vti diximus, haec duo Jocum 
habent inferius in cap. Si ex vulnere capitis, cutis incila eft 
cum craneo etc. 
De tumore fine fi’aftura cranei, Gtp. I x, 
QVando tumor cx percultura fitfine vulnere 
in capite,et fine fradura cranei,cognofces per 
— indicia patientis vfc£ ad.v. vel. vfj.dicm.mt 
fi bene appetat,digerat,dormiat,afleller,&l vrinet:<S£ 
fi fit fine calore febrili: quia tuc certi fu mus,q? craneft 
noneftfradum: 8C tunc apponenda funt eaquaeex' 
pellunt tumorem a. Fiatcrgotalisembrocha. Acci' 
pe abfinthfjjartemifiae, rutae, cymini, 8C caepe,aequali' 
ter:8C in fimul piftemurbene,& cuolco comunicO' 
quantur,& fupra tumore,bis,vel ter in dic, vel qua' 
ter, vel pluries etiam, quantu pari poteft calida pona 
tur: SC fi ab iftis non expellitur inde, ponatur haec alia 
embrocha. Accipe abfynthium,artemifia,maluaco' 
munem,ana manipulu.i.Iftaomniaterantur,&C tritis 
ipfisaddantur.ifj.vnc.de axungia, 8C bene eunda fi' 
mul incorporentur,8C,iifj.vnc.de farina frumenti ad 
mifceantur,& cu uinoincorporentur,addatur,vnc* 
irj.de meile,8C omniaincorporcntur,& ponantur ad 
j ignem: & tandiu ducantur cum fpathula,quoufc£ ad 
fpiifitudinem veniant. Talis embrocha loco patienti 
fiiperponatur, quoufcp tumor veniat ad maturitate. 
Poftea vero vbilocus magisdcpendcr,cufagittaape 
rlatur, 8C fanies tota manibus exprimatur: 8C fi opus 
fuerit,digicus apponatur, S>C caeteraprofequantur Vt 
in apoftematum cura dicemus. 
a Additio.f repercufTiua,vt foIamim,femperuiua etc. Et 
poft repercuifiua apponenda funt diaphoretica:ad vltimU 
maturatiua,fi cartera non profuerintiet eft fciendfi, q> optv 
ma cura eft diaphoreticorum,quam hic ponit. 
Dcindfiwnc cutis capitis cum craneo, Cap, X- 
SI ex vulnere cutis capitis eft incifa cu craneo vel 
cafu.f.lapidispercuflionc,vel aliquo fimili, cutis 
ipfa dilaniata dependcat?vclincifa;tuncipiacutisdc CHIRVRGI A 
pendens incidatur per media vfque ad craneumfra- . 
du: 8C ab illo craneo cum rugine feparata, os cranei 
proij ciatur,et cutis ipfa ex u tracp parte fuatur,incipic 
do afupcriorfutfiatvnus pundus cuacufubtili qua 
drata,<S£ filo de ferico, 8C ipfe pundus firmiter neda- 
tur:ctfub mefura vnciae alius pundus eodem modo 
firmetur:et totin hunc ordine ibi fiant,quot necefia- 
rios effe cognoueris ex vtraq; parte.Inferior vero ps 
cx vtraq; parte relinquatur aperta, vt per illos mea- 
tus uulnus copetenterpoftitcurari.Super hanc vero 
futuram ponatur puluis rubeus confolidatiuus, q fic 
fic. Accipe confolidae maioris, vnc.i.boli,vnc.i.picis 
gr£C£,vnc.ii|.maftichcs,olibani,anaunc.5.fang.dra. 
mumiae,anadrac.rj a. haec omnia cerantur,SC vfui re 
feruentur.Hic puluis valet ad famguine conftringen- 
dum.‘ad confolidatione olfis 8C carnis poft faturam: 
cito etiam pelle fupra vulnus inducic,hic ergo puluis 
fuperpoacur tali futurae, vt diximus.Supra ipfum ve 
ropuluerem,foIiu plantaginis, vel aliud b. In extre- 
mitatibus ftuellum Imiccercj&plumaceolum de pa- 
no ponere confueuimus, vtcoprimendo aliquantu- 
lum fanies ad inferiores meatus defeendat, 3C vulnus 
competentius curari 8C fanari valeat. Hic autem pul- 
uis vfq; ad.ix.diem, bisin die, fuperpoacur,quoufqj 
carnem videamus exparte fubcrefcere, 8C confolida 
ri.Et tunepraedidospudos diifoluimus, filum extra 
bimus, & confolidationccumpa- 
no, carpia, 8C alfjsqusediximusfubuenire, fuccurri- 
mus.Inilla vero incifione,quaefada eft a medico,po 
natur pannus infufus in albu.oui, SC caecera intra cra- 
neum, 8C extra crancum, profequantur,quaein alijs 
fraduris cranei diximus. 
a Additio.Nota,q> fanguis humanus deficcatus, & pulue 
rizatus,fere tantu valet, quantum mumia,&loco eius per- 
optime ponitur. 
b Additio.Et nota,q> femper contyderandu eft, q> foltu 
vulneri appofitum, confimile faciat effedum,quu fuperpo 
mtur,vt fi apponatur confolidatiuu, & folium fic cofohda 
tiuuifi corrofiuum,corrofiuu:fi maturatiuu,maturatiuu. 
De feparatione cranei cum cuti, Cap, XI. 
SI vero de craneo ita fit parum feparatum cu cu' 
ti, vt interiorem parte non contingat, illud tan' 
tillum olfis a cutiremoucamus,5i in caeceris cande cu 
ram profequamur, qua I fupradida futura diximus, 
excepto qj no debet fieri per medium,ncc£ inter cra- 
neum aliqua polfuntlmitti 3. Si vero cutis fine cra- 
neo,veI ex vulnere, vel alio cafu,a capite fiefeparata, 
cura eadem eft quafi cura proxime dida fuperius. 
a Additio.Vnguentum citrinu hic poffumus ponere.i.in 
hoc vulnere,quia non eft timendu 9 penetret vfq? ad dura 
matrem,quia groifac fubftantiae eft. 
De uulnere in contumace capitis, Cap. XII* 
SI vulnusfiatin contumace capitis a, ante,vel re 
tro,ita q? adfuperiora cerebri procedat:mortale 
eft. Si vero afuperioribus ad inferiora defeendat, ita 
q, ad cerebrum no procedat,fed per aures, vel nares, 
vel per aliam partem huius defcenderitmo mortale. 
Curavero taliuvulnerufimiliseftpraecedctibus b. 
a Additio.i.in coniundione cellularum, 
b Additio.Nota circa tumores fubcutaneos. Accipe flau 
ram 3c abrotanum,et tere,et diftempera cum aqua ro.et cu 
albumine oui,et quafi emplaftuun appone. 
De uulnerein facie,cr eius futura. Capi XIII., 
IN facie, vtpoteinnafo, vel labio, vel alia nobili' 
parte corporis,!! vulnus fuerit,qdTui debear,pri- 
mo parte parti reddere debemus, 8C fupcrficicipfam 
cutis, in quantum delicatius poftumus,q> tantum du 
rare poflit,cum fubtiliacu 8C filo de ferico fuere con- 
fueuimus,figillatimquclibetpundum perfeneden- 
do,& vnum ab alio modicufegregado a. Caeteruni 
fi nafus cum labio iit ex tranfuerfoindfus,quodlibec 
in fuo loco reponimus,et diligenciifime collocamus, 
et,vtiam didum eft proxime,fuimus.Ex vcracp ve- 
ro parte nafi plumaceolu de panno ponimus,ccfub- 
ftetaculuin modum capiftri,ne ad aliqua partem de- 
uagari valeat,vclutretinaculum facimus. Si vero nc 
ceparium fueric,naribus ftuellum imitt/mus,utperil 
los meatus finies compctedus educatur.In omnibus 
autem futuris extremitates apertas relinquimus,utet 
ftuellum ibidem Imittere valeamus,8C per ipibs mea 
tus fanies competentius educatur, nili fitin chartilagi 
nofis locis, in quibus locis meatus no eft di mictedus, 
quiaipffmeatusfeexpurgant,uclutin nafo,auribus, 
virga 8C fimilibus:puluerem uero rubrum,qui ia di- 
duseft, vfc£ad.ix.diesfupcrafpcrgimus:& quje di- 
da funt fuperius circa ifta diligenter attendamus b* 
a Additio.Sed valde melius eft,vt congrua fiat futura, 
b Additio. Nota, q> fi deeft puluis rubeus, appone bolu 
armenti,vel pulucrem de folio furni, vel putuere piloru le- 
poris vftorir, vel plantaginis vftee,in fimul vel feparadm, 
vel puluerem thuris vel maftiche>s. 
De uulnere teli in facie. Cap, x 1111. 
SI quis telo fuerit percuffus in facie per nares, vel 
iuxtaocuIum,ueIin maxilla,fiueinaliquoloco, 
ita q? ferrum fitin profundo, uelfubtiles 8C anguftos 
meatusintrauerit,& tortuofos: licet laboriofum fic 
extrahere,tamcfecunduingenium quifc£ laboret, 8C 
qualiter extrahi poffit diu cogitet, 8C fi ferru habuerit 
fignum, mittatur tetaiuxta lignum vfc£ ad ferru per 
ide uulnus: & fi cognofcatur fignu bene fore coniun 
ftum ferro,parum,acparubreuiter, 8C etiam coftri- 
dum paulatim lignum cu ferro moueatur,et fic cum 
cautela extrahatur.Quod fi ferrum,lignu non habue 
rit: cognito a patiente, qualiter, 8C quomodo ftabac 
quum fuit pcrcuifus.f.furfum uel deorfum, ex recto, 
uel ex obliquo, per uulnus tenta intromittatur: 8C co 
gnitauiaferri,ferrumfipoteritextrahi,extrahatur:et 
fi abfq; moleftia non poterit extrahi, melius eft ut di- 
mittatur:multi enim retinentes ferrum, per multum 
tempus uixerunt. Extrado ferro,ftatim fiat ftuellus 
de lardo,ctintromittaturifilardus n5 fufficeret,pro- 
pter nimiaprofunditate, facias tenta de panno lineo, 
8C ungatur fagimine,& fic intromittatur, & ponatur 
defuper plumaceolus de panno lini, & ligetur ita, ut 
ligaturaincipiatalocoundeputredodebetfluerc,<5£ 
fi duo funt foramina, illud plus retardetur ad confo- 
lidandu, quod magis pendet:qcf.n.in inferiori parte 
eft,citius cofolidatur:& ita femp locetur infirmus,up 
ad exteriora, & no ad interiora,putredo decurrat. St 
uero fanie i tali uulnere generari uolueris, fecundu te 
poris uarietate, cmbrocha hac in $ftatenlla uero I hyc 
me pones, q diligeterdiftinda funt in cura quinta ca 
pitis, fuperius dida. Csetera uero fiant, ut in alirjs cuj 
ris diximus.Hoc aute non praetermittimus, q? poftq 
fanies coeperit exiccari, 8C uulnus confolidari,dimi^ ROGERII 
nuatur ftucllusfccundu purgationem, 8C confolida" 
donem uulneris. 
JDcuulnerc fagitta barbulat*. Cap, XV. 
SI fiat vulnus de fagitta barbulata, ira eam abftra" 
bimus, fi forcipes ibi large mittere poifu mus,bar 
bulas illas cum forcipibus caute comprehendimus,et 
cas ad ftipitcm retorquendo pl/camus.Quod fi difh" 
diecft, canellum aliquem fubtilem ferreu, vel aeneu, 
adbarbulam vnaapponi'mus,&ipfam barbulam in 
concauitate canelli recipimus, 8C idem in alia parte fa 
cimus: & multo ftudio,& diligentia competenter ab 
(trahimus. Idem facere poterimus cum duabuspenis 
anferinis.In alrjs autem, cura eft fimilis cu praedidis, 
Dcuulncre capitis, Cap. XVI* 
Licet autem fuperiore partem capitis, fagitta. Vel 
alio fimili,vulnerari non pofle contingat, tame 
quia in his cura difficilis eft, eam no praetermittimus. 
Quum ergo fagitta,vcl aliud,craneu ab vna parte pe 
netraucrit,ct per aliam parte cranei manifefte exierit: 
uel fiin anteriori parte cranei manifefte percultus per 
pofteriore exierit, 5d econucrfo,talem cura facere co 
fueuimus, Simortaliain co figna non apparuerint a. 
Cutim ab ea parce,a qua fagitta exiuir,incidimus:et a 
craneo cu ruginc feparamus: 8C fi ftatim fieri poteft, 
craneum iuxta ferrum,in modum literae C, perfora" 
rnus:vt meatus ille ccuenienter fit elargatus b, dcRc 
ferru caute 8C prouide exrrahimus. Ab alia ucro par" 
te,fifueritlignum,adducimus, vel educimus. Caere" 
rum fi alia partem cranei no penetrauerit,<3£ bona fi" 
gnainea apparuerint vfc£ad.v.vel.vij.diem,iuxta 
ferrum,vel lignu ,vt hiefuperius proxime 1 
cutim incidimus, 8C a craneo feparamus,& in modu 
pnedidum craneu fubtili trypano foramus,8C ipfam 
fagittam extrahimus.Cura eadem cft cu ea,qua dixi" 
mus de fractura cranei c. 
a Additio. Poliunt tamen figna mortalia in eo apparere, 
quamuis dura mater, vel pia,laefa non fuerit,8c comprimi' 
tur ab ipfo telo,vel ab hafta teli. 
b Additio-Nec tamen in modu C.debet fieri perforatio, 
fed ab vtracj! pte teli,aut a loco quo intrauerat,vfqp ad Iodi 
quo exiuit, 3C fi fuerit ex obliquo, q> fit hafta teli inter cra' 
tieum8Cduram matre, debet eleuari craneum in modu ri' 
mule fuperius,vt generetur porus farcoides,vel caro porof 
des,feu caro caIlofa,vt prius diximus in ead? cura, 
c Additio- Si vero abftrado telo, mala figna emergant 
poft.irj.vel.iiti.uel.v.diem,fignu eft lacfionis durae matris* 
Si perfeuerauerint figna eife mortalia, de qbus didu eft fti' 
pra, vt fi patiens non appetat, non dormiat etc. Poft.rj.uel 
,ir|.vel.iirj.aut.v.diem febriat. 
Dc plicatura cranei ad interiora, Cap. XVII, 
EXpercuflfura quoc£ vel cafu, fine cutis 8C cranei 
fradura,craneumipfum ad interiora plicari co" 
tingit, 8C motui cerebri non modicu repugnare, vn" 
de patiens, infomnis, hoftilesimpugnationes imagi" 
natur: & ficdormicdofurgit,armacapit,& huiufmo 
di talia, velut vigilans, operatur.Cuius cura cft,vtfu 
pralocumillu cutis in modu crucis cum raforioinci 
datur, 8C cum ruginefearnetur, craneu vndiq?circa 
plicaturam trypano foretur,8C totum illu d craneum 
remoueatur. Cura eadem eft,quaein alrjsfuperius di 
xiuius de fradura c ranei,in prima cura maxime. 
D e tineis. Cap. XVI H, 
TIn carum,alia eft curabilis, 8C alia in curabilis. In 
curabilis autem per haec figna cognofcitur:cu- 
tis denfaeftetdura,fquamas multas emittic,piIos cor 
rodit, huius cura pro derelida relinquimus. Eius vc- 
ro,quae curabilis eft,due funt maneries:nam alia mul 
tos pilos emittit, 8>C quofdam valde grofibs, SC cutis 
groffa tame continua, nec dura eft. Alia cutim habet 
groftam 8C fciifam cum multo pruritu, 8>C aliquando 
faniem duaru fit, cum 
hac cura medetur, cum capilloru euulfione hoc mo- 
do. Accipe ellebori albi, vnc.i.picis naual. vnc.i. nu- 
ciscomunis,vnc.vi. Iftao!abeneter5tur, Sdinfimu! 
incorporentur ad modum unguenti. Quod fi fuerit 
opus de ipfis nucibus,in hyeme,oleum h'at,5d cu ipo 
oleo tale vnguentu liquefadas:de hoc unguento per 
♦virj.vel.ix.dfes,vel plus, vel minus,ficut medico vi 
debiturcouenientiuSjCaputtineam patienti inungas. 
Quum aute locum ipfum mollificatum uideris,ipfos 
capillos radicitus euellas, 8C a quacuncp parte capillis 
extradiSjiterum inungas quotidie: Sdquu capillirc- 
nari fuerint, caput de lixiuio lauari facias: 5C quum ca 
pilli deficcati fuerint, caput de pfylothro inungas, 8C 
randiu pfylothrum fuper caput dimittas, quoufc£ ca 
pillos de facili remouere valeas. Fit aurem pfylothru 
ita. Accipe.iifj. vnc.calcis viuae,& fac bullire in aqua, 
8C adde.iifj.partem vnc.auripigmenri, 8C fac bullire. 
Signum dccodioniseftiftud.i.quado penna imiffa, 
& ftatim extrada, leuiter depilatur. Poftqcrgo cum 
talipfylothro capillos euulferis,8d ruborem alique fu 
per caput videris, iterum inungas, 8C eadem facias,q 
iam fupra diximus,quoufq; caput tibi fine rubore 8C 
tumore appareat a. Caeterum fi talis cura non prode 
rir,fiat tale vnguentum. Accipe ftaphidos agriae fem. 
Vnc.i.ellebori albi, vnc.f.auripigmcti,vitreoli,etalu 
minis,ana vnc.j.galluzae, vnc.i.Ifta omnia puluerixa 
ta cum. vq. vnc.faecis olei, confice, de flauro vero 8C 
abrotano agrefti, feu domcftico, eruca agrefti,fumo 
terrae,tythimalIo,Iapathio acuto,ana manipulu.i pi- 
fta,6d fuccum extrahe, 6>C ipfum fuccu cum faece olei 
mifcc multum,5d facias bullire ad prunas:poftea ad- 
de.iii.vnc.picisliquidae:dehoc vnguetocaputinun 
gas: 8C in caetcrisidem facias,quod didu eft fuperius 
in proxima cura.Si vero habuerit multos pediculos, 
apponatur argentu viuu miftum 8C extindum cum 
faliua b. Quod fi locus eft rugofus, vngeeum veteri 
fagimine, deinde pilos extrahe, 8>C poftea vngeeum 
pfy!othro,& procedas,utdidum eft fuperius. Sive- 
ro non fuerit h$c palfio inucterata,fed fit dc nouo, ve 
lut infra annu, eam fine capilloru euulfione curamus 
hoc modo. Accipe abrotaniagreftis,erucaeagraeftis, 
herbae flaurae, fumi terrae,artcmifiae, ana manipulu.i. 
8C bene piftataein oleo comuni pone, 8c per.irj.dics, 
vel fi tibi placuerir,ulcj; ad.ix.dies,ucl plus etiam,re- 
Iinquc:8d poftea in oleo illo fac praedidas herbasbul 
lirc,6d per diferimina deipfo calido,prout pati pote- 
rit,mane Sdfero diligentcrinungas:& poftunctione 
per diferimina c,puluerciftumfuperpone,qui ficfit. 
Accipeftaphidisagriae, 8C ellebori albi, ana unc.i.te- 
re,8C pulueremiftum poft unctionem femper abun- 
danter impone: 8C ita facias,donecfanus fit. 
a Additio.Nota poft euulfionem,fi non rubeat locus,fed 
albeat, et radices capillorum fint fecundu naturam, et nnn CHIRVRGIA 
365 
durac,figmmi eft curationis* 
b Additio. Vel illinias filum de lana argento viuo extin' 
do,vcI de ferico,quod melius eft, et appone circa caput,et 
omnes pediculi illi filo adhocrebunt,et fic illos potes defice 
re: vel extindo cum faliua et puluere humanorum capillo 
rum combuftorum* 
c Additio,i,per fegregationes capillorum, , 
De fuper fluitate,qu£ nafcitur in capite. Ca, XIX* 
SVperfluitasquaedamnafciturin capite, quae vul 
gari falernitano ruua,feu rufa,dicitur:ad qua tale 
Vnguerttu facimus. Accipefulphuris viui, vnc.fi.elle 
bori albijVnc.i.argchti viui, vnc.i.cyminficapurpur 
gfj,ana vnc.f.Ifta ola bene puluerizata cu m .vi. vnc, 
axungiae liquefadae,mifcc,& diligenter incorpora,et 
quum opus fuerit,caputinunge,probatum eft. Valet 
etiam ad phlegma falfum, 8C ad melancholiam, quae 
folet e(Te in cruribus,et ad omnem fcabiem a. 
a Additio,Nota,vnguentum iftud optima eft ad malum 
mortuum et ad omne fcabiem.Sed quia vehementer defic- 
cat,et patiens inde multu moleftatur, non approbo eius ap 
pofitionem.In hoc caue igitur,fi patiens fit puer,aut delica 
tus,quia mortem inducit,aut periculum mortis* 
Dc alijs fuperfluitatibus. Cap. XX. 
NAfcuntur 8C aliae fu per fluitate sin capite, quae 
funtfimjlcsfcroffulis,quarum quaedam eft du 
ra,8C quxdamollis.Iteruiftaruquaedaeft mobilis, SC 
quaedam Imobilis.Eius uero,quae eft mobiIis,taIiscft 
cura. Sub dimtis teneatur ab extremitatibus fortiter, 
SC ipfafupraTocum illu in longum incidatur, & cum 
fpathumine talis fcroffula, vnco prius appr$hefa,fcar 
fletur: & fi fieri poteft, cumipfo panniculo,inter que 
nata eft,abftrahatur.Quod fi talis panniculus abftra- 
hiftatim non poterit,relinquatur,8C uulnusdepano 
impleatur, infufo in albu.oui:& in fccudo dic puluis 
afphodelorum imittatur,qui panniculu talem corro 
dar,& putrefaciat «: qui fic fit. Accipe fucci afphode 
loru, vnc. vi.calcisviux, vnc.ifj.auripigmenti, vnc, 
f.coficiturfic. Succus bulliatin olla, 3C addatur calx, 
&C beneincorporctur.*poftca addatur auripig.& pa- 
rum bulliat b :ct bene incorporatum ponatur ad fo- 
Icm:&quu aliquantulum dcficcatu fuerit, informent 
tur inde trochifci,&: bene deficcati referuetur: hic au- 
tem puluis ad corrodendu talem paniculum eftlmit 
tendus c. Et quum vulnus tumcfadueffe videris 8C 
deficcatum,in uulnere ponendus eft pannus,in albu. 
ouiinfufus, fuperius vero ftuppa cum 
videas panniculu decodum corruptum, SC vulnus 
aliquatulum fanie emittere. Poftea vero in omnibus 
curam adhibeas,ficutin uulneribus fine fradura cra- 
rici diximus. Ea vero fcroffula, quaelmobilis eft cu— 
tim cum craneo inficit, SC condenfatin vnum, ita fi- 
quidem, vt dura mater cum craneo eade fit infedio- 
nc coniunda: & tunc ab ipfo craneo videtur habere 
principium* Cura talis fit.IIla cutis radicitus fepare- 
tur: 8c circainfedum craneu,trypano prouide fora, 
6C cum fpathumine ipfumcrancu totum remoueas. 
Quia vero iplam fuperfluitatem a dura matre fepara 
re valde difficile eft: 8c periculum, quod exinde pro- 
ucnire poteft, ualdetimendumfidco talem curam po 
tius dimittere,qprofequidefideramus A 
a Additio* Nota q» illae (uperfluitates, dici poffunt teftu' 
dines,qug quafi bocia funt*Et fi moueri poffum,dtdura eft 
fuperius in proxima Iitera3quali‘ter curentur* Si non eft ma 
bilis,fcindatur cutis in modum crucis, et fiat (carnatio cir» 
ca bocium,ita vt libere polTit fieri acceflus ad bociu,ettuc 
abfcindatur cu folliculo in quo cotinetursillacnim eft bur- 
fa,qu3e,nift remoneatur,facit ad readiuationem.Nota,q» te 
ftudo nafcitur ad modfi oui,quandoq? in modu caftanee* 
b Additio.Nota,q> auripig.perdit uires fuas in excoquen 
do;vnde debet vltimo apponi, 
c Additio,et fit ibi per.v.uefper.vfi.dfes* 
d Additio.Nota,q> fcroffula Imobilis,eft incurabilis» 
Decauterijsqut fiunt ad maniam cr melancholiam er epi* 
lepfia,zr dequibufda etidincifionibus. C a, XXI* 
AD mania, vel meIanchoh'am,infumitatecapf- 
ds incidatur cutis in modum crucis, 8C perfore 
tur craneum,vt materia exhalet ad exteriora,padens 
autem in uinculis teneatur,et vulnus curetur,ficutirt 
curis uulnerum fuperius diximus. Ad cpilepffafiac 
vftio ad nodulum in fontanella fupra collum, ideft: 
in extremitate ocdpitfj. ' 
De£gritudinibusoculorum, Cap. XXII* 
O Culi aliquando rubent, &lachrimant, 
li prxter naturam in palpebris cotinentur, qui 
mordicationem in cis facietes, oculos lachry mare co 
pellunt, aliquando rubent et lachrimant, nec ipfi pf' 
li praeter naturam in palpebris contirtcntur:quia fi p£ 
li praeter naturam in palpebris contineantur, fic fub- 
uenireualemus, 
Dc pilis qui puter natura funt in palpebris, Ca. XXIII. 
SI pili praeter naturam in palpebris continetur, 8C 
fuerit in palpebris multa carnofitas, vt pili fuper 
flui uideri non pofllnt: Primo frkentur palpebrae in 
terius cum folfjs parietarielct quum fanguis exierit,ct 
carne minuta pili comparuerint, cum pidgarolis re- 
tortis pili radicitus euellantur: poftea fuperponatur 
albu.oui, SC fi fueritin hyeme,aliquantulum decro- 
co in albu.refoluatur,& quoties pili ibide renati fue- 
rintddem fiat,palpebra vero itafemper ligetur vt fu 
perius comprimatur.Si uero non fuerit ibi multa car 
no litas pilos euellas, 8C cu folfis prxdidis palpebras 
frica ita q? fanguinem emittant:& procedas vt didft 
eft fuperius in eadem cura. Accipe fuccum cimarum 
rubei, & abfinthrj cum albu.oui,& fuperpone 
De rubore oculorum cum lachrymis, Ca. XXI l’l I. 
SI vero oculi lachrymantur <5C rubent, 8C pili prae 
ter naturam in palpebris non continentur, trun- 
cetur vena,quae eft in fronte 8C duae quae funt in tem- 
poribus : 8C quum tantumfanguinis exierit, quantu 
medico videbitur fufficere, vcnailla tota diligenter 
cum acu fubtili apprehendatur, ita cp no perforetur, 
8C ex alia parte,acus ipfa trahatur cum filo ei 
te,& cuillo filo vcnaligetur,& bene nedatur, nefan 
guisinde poffit exire. In plaga veroponaturlardum 
per.iij .dies: pofteaimittatur caro porcina macra per 
.x.dicSjdonec bene purificetur: 8C poftea carnem ill$ 
remouemus,filumabftrahimus,ctff opuscft,carpia, 
vel aliud huiufmodi poftea ponimus. Adlachrymas 
oculorum coftringendas, mittaturfeton.i.fcdignus 
in fontanella chartilaginis auris. Ad idem. Accipe cli- 
banum, maftiche,8C ladanum, 8C in feruentimarmo- 
reliquefada, 8C in frqnde lauripofita,.& in temporir R.OGERII 
fius fupra venas fupra didas, calidius gfufferri pof- ] 
fit,ponantur. 
Ad pruritum oculorum, Cap. XXV 
A D pruritu oculoru. Accipe lithargyri, vnc. 7. 
Jr\. olibani,alocshcpatici,anaquartaparte vnc. 
lita omnia terantur, 8C fubtili(TimepuIuerizentur,5C 
cum oleo vioI.diftcmpercntur,& agreftafuperadda 
fur, 8>C iterum oleu viol.& ita viciflitudinario modo 
apponantur,modo de ifto,mo deillo,& diu mifcean 
tur,&ad modum vnguentialbi conficiantur:et qua 
opus fuerit,ad modum collyrrj cum penna oculis in- 
tromittatur.Si vero fit ibi mordicatio vel arfura,tale 
collyrium facimus. Accipe lithargyrum, aloen hepa- 
ticum, ma(tichcn,&: puIueriza,conficefic.Acdpeci- 
mas rubi SC abfynthrj aequaliter, 8>C fuccum extrahe, 
& cum iftofucco, & cuaquarof.viciflim de vtrocp, J 
praedidos pulueres diligeter incorpora,8C quu opus 
fuerit,oculis fuperponatur a. 
a Additio,Nota,q» fi deeft aqua rofa,appone aquam plu- 
malem,vel aquam de lenticula,vel fuccum plantaginis,uel 
pohgom.i.corrigiol:E,& de agrefta fuperaddatur.Ite agre- 
fta, aloe hepatica pro quarta parte multum confert oculis, 
exterius appofita d interius accepta.Ladanum multu con- 
ftringic.Ad idem,mittatur feton in fontanella fub aure;vel 
cauterium fiat cum nodulo,quod melius eft. 
B e panno oculorum* Cap» XXVI. 
ADpannuoculorum corrodendu tale vnguen 
tum facere c6fueuimus.Accipecencrigalli,chc 
Iidoniae,ana manipul.i.d bene piftatasi.vi. vnc. olei 
comunis mitte,et per. v. vel per.ix.uel per plures etia 
dies ibi relinque, donec marcefcant:deinde adignem ( 
bulliant:& quum videbisfubftantiam herbarum pe 
tere fundum, deponatur ab ignc,& quu bene colatae 
pcrpannufuerint,iterum ponantur ad ignem,& mic 
tatur ibi, vnc.i.cer$:ipfa liquefada expiatur ad mar- 
mor, 8C fi aliquantulum tenacitatishabuerit, fignum 
habes decodiois,poftea ponas ibi drac.ij. viridis $ris, 
SC ad lentum ignem paru facias bullire:et iterum pro 
ba fuper lapidem, 8C fi habet colorem viridcm,depo 
neabignc,& mitte ibi.dra.ij.olibani a, tutisepulueri 
8C incorpora cum praedidis:dcindc 
imitccibipuluerislarcocollae, drac.ij K diterumdu 
ccndo cum praedidis incorporafin vltimo vero ocu 
li lucij,aloes hepatici,ana drac.ij .diligcntiflime puluc 
rizati 8C cum oleo cornum infimul prius incorpora- 
ci,itaq?ifta triapermifta,parum fintliquida,cum fu- 
comifcc,6C diu cum fpathu!aducendo,diIi- 
genter incorpora. Ifta omnia fic incorporata, per pa 
num cola, 8C vfui referua. Et quum opus fuerit, cum 
penna delicata in oculorum extremitatibusponc. 
Quu cx parte fuerit confumptus, accipe fuccum ru- 
tae, vel morgillinae c, cuius flos cftrubeus,& cufuc- 
co cuiufdam vermis, qui dicitur pedine, mifcc,& in 
oculo fimiliter pone,quod ualet etiam ad a!ia,hoc eft 
ad maculas. Puluis adidem. Accipe caftorci,olibani, 
drac.ij.&.5.camphor5,drac.ij.marga 
ritaeno perforatae, drac.i. viridis £ris, ad pondus.i.d. 
fit autem fic,cafto.o!ib* 8C (arcocol. &C viride aes, tera 
tur,&l in marmore nitido 8>C calido ponantur,& agi- 
tentur ibi vt dcficccntur, 8C poftea in mortario fubti 
liflfime terantur: camphoram 8C margaritas in 
mortario diligentcrpulucriza,& cumiftis praedida 
I mifcc, 8C in parapiide terreo, vel alio fidili, cu aqua 
rof.comifceantur 8C conficiantur, 8C diligenter incor 
porcntur,& adfolem deficca. Poft.iij.vero diem ifta 
fimulcumaquarof.diftemperemur, &adfolcmite' 
rum deficcentur:ethocfiatter.Poft.ix.dies,ifta defic 
cata,et in vnu redada, vfui referuentur. valet hic pui 
uisad pannum corrodendum maxime» 
a Additio.cuchE, quia tucia multu valet in hac caufa, qa 
naturam habet b Sarcocolla fuccus eft herbe 
cuiufdam tranfmarince,recundurn alios matriflyluistfi non 
potefthaberi,ponatur loco eius fuccus chelidoniae» 
c Additio.Ideftmorfusgauaceus» 
De rubere oculorum, Cap. XXVII. 
SI vero rubent oculi ex (anguine, vel alia cauia,fi 
inflati funr, aut etiam paniculus in eis fit,fiatinci- 
fio in tribus venis frontis,in modum capiltri,in hanc 
menfuram.Paticns ponat libi manum ad nafi fumita 
tem,& ab ea parte qua manus capitiiunda eft,& vbi 
fupra frontem maior digitus terminaucrit, fignetur, 
prius tamen capite rafo;deinde tribus vncrjs ad ma/ 
num. patientisfupraauriculam menfuratis, fignetur 
ab parte,8C ab eo figno, quod eft fupra auricu 
lam vfc£ ad fignu,quod eft fupra frontem,8C ab eo fi 
gno frontis vfq; ad fignum alterius auriculae, vel qcF 
cltfupra alteram auriculam,de cncauftro, vel alio lu 
mili,protrahas» Item ab eo figno,quod cftfupraauri 
cula, aliud fignum facias ex trafuerfo, quod didet ab 
eo vncfa dc.f.exvtrac£ parte illius figni, 8C fimiliter 
cu cncauftro fignn perducas ab vno figno ad aliud. 
8C idem facias ab alia auricula. Super fignu vero per- 
dudum,cum raforio incidas cutim, & (anguine ema 
nare permitte:demu ferrum calidum perducasfupra 
cutim inci(am:&ita competenter incidas. Si vero fit 
aliquis delicatus,qui tot incifiones pati non velit, aut 
non poflir,fecundu modufupra frontem, 
figna, 6C cum cncauftro ab uno figno ad aliud, linea 
cx trafuerfo perducas:fupra fignum vero incidas,& 
cum ferro ardenti incendas, panum in albu.ouiinfu- 
fum,quoufc£ ignis cadar, fuperponas:deindealiqua- 
lia mitigantia, 8C ignis incendium mitigantia, poftea 
vero plumaceolum.ligatura vero fimilis fitahjsciuf 
dem partis capitis ligaturis. Poftg vero ignis cccidc- 
rit, chordam de panno fuper impone, 8C ita ufq? ad* 
xxx.uel.xl.dics, illud uulnus apertum teneas,& pO' 
fteaipfam chordam remoueas, 6C uulnus confolida-» 
ri permittas. 
De fanguine in oculis consurgente ex percujjiira 
Crtumore, Cap. XXVIII. 
SI fanguis in oculis confurgit, uel etiam tumor ex 
trinfccus accidit,uel cx pcuflione,uel aliquo alio 
mo, fic fubuenimus, Accipimusceranoua pulchra, 
dC cy minu puluerizatu cum ipfa co mifcemus, 8C de-' 
inde emplaftrum fadum femper calidu indefinenter 
imponimus, probatu eft. Aliud ad idem. Accipe ab' 
fynthtum,uerbenam,&fuccu extrahe, 8C cumaqu* 
roClmifcc, 8C fuperpenecum ftuppa,uelaliquo talfi 
Si uero fuerit in hyemc, adde crocum,quia multu ua 
letadidem a. 
a Additio» Abfyntiiium viride cum albumine oui inedr 
potatum 5C aqua rof,ualet.Nota,q» cura haec debet reireta' 
ri ter vel pluries fi in principio non prodeft. et eft fcigdun* CHIRVRGIA 
cj> m oculo femper poneda funt repercufliua, poftea 
diiperfiua:ad vltimum diaphoretica. 
Dcinucrfatione palpebra ycx uulncre,ud apfte= 
mute, Cap. XXIX* 
SI ex vulnere,uel apoftemate fado fub oculo,fiat 
infcriorispaIpebraeiuerfatio,inddaturfuprauul 
nusolim fadum,& malelanatu,in obliquum, 8C pia 
gellade plumbo fafta.iiij.foraminibus perforata cu 
palpebrafuatur, dC plumaceolus in medio ponatur, 
6C ligaminibus pellicula ad fuperiora comprimatur, 
6C ita per./x* vel per*xi*dies dimittatur, pofteaaufera 
Cur plagella,8C curetur vulnus vt caetera* 
T)c fiftula iuxta oculum, Cap. XXX. 
A Liquando fiftulatur locus iuxta oculum & na 
fum, 8C exparuiflimo foramine exit putredo, 
vbi primo oculus ad alteram partem cum aliquo in- 
ftrumento compellatur,8C foramen illud amplietur, 
8Cinreiftumincidatur, 8C petiainalbu.ouiinfufa im 
mittatur vfc£ ad profunditatem loci. Poftea fi fuerit 
homo delicatus, per illud foramen mittatur canellus 
ferreus, vel aeneus fubtilis vfc£ ad profundum fi pote 
ris: 8C periplum canellum ferrum candens Imittens, 
decoques radices fiftulae:& fiignem timuerit,imitta- 
tur pilula per praedieftum canellum de vnguento ru- 
ptorio,quod ita fit,de calce uiua.& capitello, vt dice 
musjpoftea dimittatur ibi pilula a tertia hora vfc£ ad 
nona, vel a nona vfc£ ad vefperum: poftea ponatur 
ibipeciain a!bu.oui,doncc ignis cadat 8C euaporcr. 
Deinde curetur,vt caetera vulnera «. Vngucntu ru- 
ptorium fic fit. Accipe capitellum & calcem viuam, 
et eam in capitelIorefoIue,etdiu mifce,& in modum 
Vnguenti incorpora* 
a Additio.Capitellum aute fic fit.Accipe duas partes ci- 
neris fabarum,3c tertiam calcis vi*& puluerizatas infimul 
mifce; 3c in cophino vel in corba folii faciendo, 
calcando,& parum aquae inftillando, et fic facftdo folaria, 
cophinum vel corbam impIeas,foueam rotundam defuper 
cultello facias ad m?furam mcdrj brachrjnllam foueam ter 
tn die aqua impleas,mane,meridie,et fero:c<5cha ponatur in 
ferius:et qcf extrahitur a prima die ufque ad*vin*collige,et 
repone, et hoc eft forte capitellum* Medium vero dicitur 
quod ab.s.die poftea colligitur* Si vis fcire vtriifit forte, 
mediu ouum in filo ligata in capitellum mitte, fi no recepe 
rit medium:forte eft capitellum* 
Cap. XXXI* 
SVperfluitas carnis in nafo confurgens, aliquado 
eft polypus,aliquando no,fed videtur efie: nam 
In ampliori parte nafi fit,& aliquando exit nafum,ita 
cp moratur fupra labru m.cuius cura haec eft, fpathu- 
mine vfcfcad profundum euellatur, vel ctiafagittcl- 
Ia incidatur,& ficoportetperinterualla: 8C fialiquid 
cius iuxta nares remanferit, tenta de ruptorio, quod 
fit de calce viua 8C fapone, intromittatur:deinde vi- 
tellus oui cum oleo comuni.Poftcj vero ignis inde ce 
ciderit,curctur,vt caetera vulnera,cum vnguento ui 
ridi,& caeteris. Vngucntu autem viride fic fit. Acci- 
pe chelidoni3e,aIleluiaeradic.& foIia,centrigalli, leui- 
fticiagreftis,anamanipulum.i*& fcabiofae fimiliter* 
omnes iftae herbae piftcntur bcne,cum.i*lib.fepi arie- 
tini, &,i.olei, 8C fic dimittatur per noue dies, vel per 
*vij. poftea coquantur in ftagnato fupraignem, do- 
nec herbae petat fundum, deinde coletur per peciam. 
8C colatura!caldario rcmittatur,&addatur.ifj*vnc. 
cerae fi in £ftatefucrit:fedin hyemc tantu.fj. vnc.pofi: 
cerae liquefadione,poatur puluisolibani, maftiches, 
8C viridis aeris,an. vnc.5*fedantec| mittatur viride £S, 
probetur fi fe tenuerit, 8C pofteaapponatur. Iterum 
tentetur,& fi colorem mutauerit,ita q> viride videa- 
tur,deponatur ab igne, 8>C addatur, hcpa 
tici,& pulucrizetur:acinoIeorefoluatur, &rcferue- 
tur vilii. Valet autem vngucntu m viride ad veteres 
plagas;bona carnem generat, SC malacorrodit.Si uc 
ro tota caro fit infra nares, & magna fit oppi!atio,pri 
mo fecundu modu foraminis per medium intromic 
tatur teta de maloterrae ficco,bis,uel ter,fi neccfle fue 
rit, poftea curetur ferro calido, vel vnguento, vt fu- 
pradiximus in proxima cura* 
Dc polypo, Cap, XXXII, 
SI autem fuerit verus polypus ®, magis fititra na 
resraliquando tamen defeenditinferius,aere du- 
cendo illum antefe,& nares adampIiar.Horum autc 
alius eft curabilis, 8C alius incurabilis:cuius figna haec 
funr, locus eft niger,totus nafus durus,magnus,& ni 
ger, 8>C caro illa non defeenditinferius. Curabilis auc- 
tem haecfuntfigna. Nafus mollis, bene rradabilis:8c 
iftisfic,perincifionem, 8C inccnfionem fubuenimus* 
Statim illa caro fuperflua,fi poteft,cum tenaculis fub 
tilibus acdpiatur,etinquantum poteft fieri ad inferio 
ra trahatur,3C fi totus venit,totus excirpetur:et fi to- 
tus non venit,quod tamen venit,incidatur:etfinul- 
Io modo venit,nec£ poterit ad inferiora trahi, tenacu 
Iis, tenta de maloterrae ficco facfta, nares clargencur, 
ctinftrumcntuconcauum,fadumin modum 
de ferro, vel aere, p elargatas nares imittatur:pipfani 
vero canna,ferrum mittatur, & locus diligenter ince 
datur:vitellus oui cum oleo ccmuni fuperponatur, 
quoufcp ignis cadat ab eo* Poftea cura,vc caetera vul 
nera.Si vero ferrum calidu timuerit patiens b, ftuel- 
Ius de panno inuneftus vnguento ruptorio intromic 
tatur per nares: vitellus oui cum oleo comuni fuper 
ponatur:& caetera, q diximus I fupradictacura, fiat* 
Aliquando autem contingit, q? hoc malum,forami- 
na palati exit, virtute naturae expellente, quod,fi co- 
tingat,cafuiimputetur 8C uigori 
ftea portetur in nafo teta de cera, ut bona pellis excrc 
fcat. Ad polypum curandum fit cauterium fupra fro 
tem tribus digitis ad manum patientis, ficur fuperius 
fcriptumeft,inparagrapho de rubore ocuIoru.Vra- 
tur tamen ita caute, uc non ufq: ad craneum, fed ufc£ 
admufcuIum,ufturaprocedat* Cura eft eadem, qu£ 
in illo paragrapho difta eft. 
a Additio* Nota q> polypus faepe, vel pluries fit ex rheu- 
mate defeendente ad nares,quod condenfotur ibi,et facit po 
|ypum*Cura,talis eft*Fiat purgatio humoru,qui videntur 
fuperius abundare*fi fit de frigida caula, debet fieri purga-' 
tio cum pilulis diacaftoreis, vel cum hiera!ogodion:detur 
autem poft purgationem diaolibanu,veI aurea* Hc huc mo 
dum debemus feruare in multis egritudinibus,vt in cacro, 
et fiftula, femper debet precedere purgatio, et poftea loca- 
lia remediadtem nota q> polypus fere femper fit de frigidis 
humoribus,raro de calidis poft purgationem* 
b Additio.Nota q> ferrum calidum non fubito, nec for- 
titer debet imprimi, propter fubftantiam cerebri, ne calo- 
re nimio inflametur.cura de caetcro eft , quam in illo para- 
grapho diximus* CHIRV.RGIJB GVLIELMI 
JDc emero quifit in naribus,crc. Cup, XXXIII. 
CAnccr fit quandoq? in ipfis naribus, labijs,pala 
to,& gingiuis:# locus, vbf fit, corroditur I cir 
cuitu,# rubet aliquadoIocus,erinueriatur cutis, nec 
corrodit eam,fed carnem interius.Si vero caro fic un 
dic£dura,liuida, vel denigrata, non eft facilis ad cura 
dum.Quodfifitdcnouo, nec locus fiteorrofus mul 
Curh,fic curam adiungamus a. Cancer,ufcpad viuiij 
cum raforio incidatur: deinde vratur calido ferro **: 
SC vitello ouifuperpofito curetur, donec ignis cadat 
a vulncre.Si vero fuerit in aeftacc,albu.oui cum viccl 
lo 8C oleo fuperponatur: q? fi aliquid de cacro, vel de 
carne tabefada, remanferit, vnguenro ruptorio ire* 
rum cureturideinde cum ouo,ut fupra diximus,fecu 
dum temporis diucrfitatc.Quum uerolabru totum. 
Vel corroferir,iIlud membru 
tabefadu vfq?ad viuum incidatur: & poftea, vtdixi 
mus,diligcnter curetur. Quando vero fuerit in pala- 
to,quodfaepe ccntingit,ferro,uel auro, quod melius 
cft,dcbet vri.Si uero fuerit in gingiuis,loco prius dili 
genter cum aceto abluto, 8C per tres dies cum alumi- 
ne zuccharino fricato, poftea abluatur 8>C fricetur lo- 
cus cum hoc liquore,qui fic fit. Re.uinum codu,ucI 
mel,cum aceto,aequaliter,et in his bulliat radices taftt 
barbafli, 8C caprificus, 6C cortices maligranati,pyrc- 
fhri,zinzib.poftea ponatur puluis iftc,qui dicetur,Io 
co prius bencabftcrfo. Accipe alum,zuccharini, fo- 
liorum rofae, origani, cortic.maligranad,oftiu dady- 
Iorum aflbru, pyrethri, offiu cancri,cinnamomi,ga- 
riophyli, nucis ana. Ifta omnia pulucrizata, 
ponantur fupra vtdiximus.Vcl,Ioco priusbeneab- 
luto cum aceto ubi bullicrir,calamenthum fuperpo- 
natur.Superponatur etiam leuifticusagreftisdetibus 
comafticatus: vel etiam puluis eoru, quae relinquun- 
tur in facculo,poft faAu clarettum c. Itemadide.Ac 
cipcgaryophylos, cinnamo.corric.maligranati, ofta 
da<ftyloru,aIuinen,foliaoliuarff, 6>C folialeuiftici.Ifta 
omnia puluerizenrur,er gingiuis bene lotis cum ace- 
to, vel fupradicfto vino,fuperponatur d. 
a Additio Jn quantum poftumus. 
b Addi.Nifi fit i loco neruofo, vel arteriofo,veI ucnofo. 
c Additio,Nota,qi quandocp gingiuac inflantur, & a den 
tibus feparantur,&: multum fanguinc fce 
tent,et videntur gingiuac quafi prurigincfic,nec funt carno 
fae,contra quas talem facimus puluerem. 
d Additio. Puluis optimus ad cancrum, poft Icifionem, 
Vel poft appofitionem pulucris afphodelorumideficcat.n. 
«t bonam carnem generat, et malam corrodit.Accipe folia 
myrti, faluiae agreftis, ec domefticac, pimpmellae, meliflac» 
ana manipu.i.ficcentur,et fiat inde puluis, et fuperponatut. 
De fciflura Ubiorum. Cup. X X X1111. 
ADfcifluram labioru,quae Italice dicitur fetuia* 
talisficcura. Accipefem.hyofcyami, 8C pbnc 
fuper prunas ardentes, fuper prunas vero, embotu, 
ct fumu,qui exit per foramcn emboti,diu recipiat pa 
ticnsinlalaioru fciftura a. Ad idem, accipe aloes he- 
paticijdC lithargyri, vitreoli,&: olibani,aequaliter,& 
rubtilifllme pulueriza. Item accipe herbam flauram, 
&. fu.terrae,ana.& fuccum extrahc:cumipfoautefuc 
co praeditftospulucres diftempera, 8>C incorpora, de 
oleo vero uiol.vel comuni,iterum adiunge. Item de 
praedico fucco, 8C poftea de oleo:&: ita viciiTim po- 
nendo,modo de hoc,modo deilio, 5C ad modu vn- 
guenn diligenter incorpora, & quum opus fuerit, Io 
cum inunge* >■ 
a Additio.Accipe nucleum nucis comunts,et accendent 
illud oleum,quod inde exiuem,fupra fciftiiram,bis, vel tef 
in die,appone,et mirifice fanat. 
AdarfuramzrpunfturumUbiorum. Cap. XXXV' 
A Darfuramlabioru,accipcalum.zuccharinu> 
8C diftemperatum cum meile, ponendo melp 
incerualla, 8C femper infimul incorporando ad mo' 
dum praedidi vnguenti,& quu opus fuerir,Ioco im' 
pone*Ad puntfturam labioru.Accipeamylum,ruC' 
charum,& cu fyrupo diftempera, 8C locum inunge, 
mitigatorium eft:. Adidem, vnguentualbumfuper 
imponimus:fedproaceto,aquamro.appone,erprO 
oleo comuni,violatum* 
l)cdifiunftur<imandibulte, Cap. XXXVI# 
COntingit SC quandoq? mandibularum capita 
a propria iudura fecedere: quod cognofotur, 
quia inferiores dentes no coniungutur rede fuperio' 
ribus,imo tendunt ad inferiora, vel interiora,nec in' 
feriore mola licet male coniundafcgregarc, vel ma' 
lefegregatam coniungcre, cui fic eft fubucniendum» 
Capita rnandibularu,fubauribusaccipiantur, &ad 
exteriorain cantu reducantur, q? inferiores dentes fu 
pcrionbus adaequetur, ita.f.q? ante locum caudffime 
reducantur,5c tunc accipiatur fafeia, & elcueturfur' 
fum,& vngatur cum dialthaea,vel marciaton,etligc 
turita,q? dentes vtriufqi mole pro confuctudineprO 
pordonabiliter fe habeant, necfc tamen pofllnt raO' 
ucri. Diaeta iftorum ficforbilis,ita cp aeger non mO' 
ueat mandibulas* 
P ejrafturt mandibula, Cdp, XXXVII. 
SI vero ex aliqua parte madibula rupta fuerit:mC 
Jicus, loeu illu diligenter pcrtradct;cognito au- 
temloco rupturae: quodlibctadfuiiproprium locir 
caute reducat: qd'cognofcitur per ea;quae diAa funf 
in proxima curade difiundura mandibulae. Eodein 
modo quoq; ligetur,curetur,et dictetur, vt in eadem 
cura diximus. Si vero fuerit ibi fradura oilis 5C car' 
nis: primo pars parti competenter reddatur * Vul" 
nus,vtrupcrius diximusi lutura naii,prouide,etcit* 
te fuatur. Inferior vero pars apra ftujl 
lus competes mittatur interius.puluere vero rubru, 
qui fuperius eft feriptus/uper futura 
maceolGjVnum in inferiori parte mandibulae, &alii* 
in fupcriorilocamusrlocum pro partis varietateI/g* 
mus:diaetam iam didainiungimus:&pro oportun* 
tate temporis 8>C patientis, puluerem, 8C alia, bis, V» 
plus,in die mutamus b. 
a Additio.Nota, fi vulnus longir fit taliter q, debeat fo1* 
ita fuatur,et partes fic iungantur,q> poft coniundionecon' 
tracftio nulla appareat,quod faepe accidit in vulneribus qlj* 
fuuntur,quia quu in vna parte labiu magjis extenditur vu1' 
neris,# alia pars fuerit longa,fic c5trahitur,et fit ruga.Vn 
de quotiefcunq? fiat futura in facie, ita caute fiat, vt hoc n 
accidat,ne poft vulneris cofolidationc,remaneatfacies ot' 
turpata propter huiufmodi contradion<?.Sed ex illa parf£» 
vbi vulnus magis dependet, dimittatur orificium apertU» 
et ftuellus immittatur. ■■ c fi 
b Additio.Nota, q» plumaceoli parui in albu.oui inru » 
debft apponi,et poftmodu magnus plumaceolus perfot CHTRVRGIA 
tus in tliedio fuperponatur, ita vt tegat alios plumaceo- i 
los,et q» forame et plumaceoli coaptentur xque vulneri, 
Vt vulnus pofifit mundari et curari per medicum et liga* 
ri:et ita permittatur vfcg ad.virj.vel ad,ix,d.es;et poft fa 
dam aliquam confolidacionem offium,poteft fo!ui,ct re 
moneri plumaceoIus:et tunc apponatur emplaftrum ftri 
dorium ex vtrac# par te,et fupra vulnus. 
Defijlula mandibuU, Cap. X X X V111. 
Flftulatur aliquado mandibula, cuius os eft ftri- 
dum,aliquado vero amplum: fi os eft ftridu, 
tenta de maloterraeficco intromittatur a. Quum 
vero elargatum fuerit os fiftulae,mittatur unguen- 
tum ruptorium,# cum eo mortificetur.Quum au 
tem mortificatafuerit, impones pannum infufum 
Inalbum.oui, quoufq? incendium fit remotum a fi 
ftula, Poftq vero ceciderit ignis,cum vnguento vi j 
ridi# caeteris curetur vt caetera vulnera. Sivero 
fubftantiam offis corruperit, diligenter eft intuen- 
dum: # fi aliquid ibi eft, quod fcparari debeat, vfqs 
ad viuum cft recidendum:# quum putorem albu 
exinde prouenire profpexeris et groffum,fcies fiftu 
lam mortificatam efle. Si vero liquidus # aquofus 
exierit,timendueft, ne in radicibusdcntium talis fi- 
ftula principium habeat. Quod fi fuerit, dentes illi 
radicitus funt euellendi. In fiftula vero tenta eft im- 
mittenda, # cum vnguento viridi # caeteris quae 
fuperius funt dida, cft procedcndum. Interius ve- 
ro ponendus eft puluis, qui didus cft fuperius in cu 
ra gingiuarum,quando cft ibi cancer b. 
a Additio, Si contingat os infiftulari, remoueatur os fi 
remouendura fit;finautem,cumruginepars infiftulata 
radatur,ne fiat carnis regeneratio,ante offis reparatione, < 
b Additio. Nota , q> hic ordo debet attendi in fiftula, 
quum ipfa fit ex continuo fluxu alicuius humoris.Primo 
debet purgari humor, qui eft in caufa: et poftea dari res 
appropriata, competens, ad conftringcdum fluxum talis 
humoris, et his fignis poteft cognofci,quis humor fuper 
abundet, albedo enim et liquiditas illius materix, quae 
exit a vulnere, fignum cft q> eft phlegma in caufa ; citri- 
uus vero color,q> choleradiuidus et niger, fignum eft cj» 
melancholia fit m caula. 
De dolore dentium. Cap, XX XIX, 
AD dolore detiu # gingiuaru, fiat codura m 
fontanella,qu£ eft retro carnofitate, qu$ eft i 
inferiori parte auriculae.In hac autem vftura intro- 
mittatur nodellus. Ad idem,accipc fem.cafillaginis 
# porri,3equalfter,# impone fupra carbones arde 
tesauper ipfos autem carbones ponas embotumiet 
per cannam emboti, fumu, qui inde progreditur, 
patiens,(upra dente patientem recipiat, hic enim fu 
mus rcuera,dolorem mirabiliter mitigat, diffoluir, 
# educit *♦ 
a Additio, Si fit dolor ex verme,quod cognofcetur,qa 
dens erit perforatus, ct interdum cefiat dolor, huius cura 
eft, vt ibi ponatur ferrum calidum per foramen dentis. 
Sed fi non poteft aliter curari,extrahatur,fi mouetunct fi 
non mouetur,non extrahatur,quia timendum eft,ne peri 
culum incurrat,propter humorum diffoIutione,veI pro- 
pter fubftantiam cerebri. Ad idem,mei in tefta oui bulli- 
tum,et calidum fuperpofitum, peroptime va!et,Nota,qj 
Ci fiat dolor ex aliquo humore a capite defeendente, vel a 
ftomacho,non debet ficti incenfio,nifi praecedat vniuer- 
felis purgatio» 
Bc puftulis in facie nafccntibus. Cap. XL. 
A D puftulas # variolas in facie ortas, talis ffc 
cura.Accipe defpu.mellis.unc, vi.ladis ficus 
vnc.q.fucd maliterrae, vnc.fj.Ifta tria fimul mifcc, 
&in malotcrraeconcauato mitte, #ibidem fuper 
letas prunas facias bullire, # adde puluerc miftum. 
Reci.tartari albi,finapis albi,ana vnc.i.piperisalb/, 
aluminis zuccharini,ana vnc.5,boracis,drac.rj.oIi- 
bani puri,offisfepi3e,ana vnc.rj.ifta omnia diligens 
ter pulueriza, # in tali liquore mittas,# diu incor- 
pora, vfuiq?referua:# quu opus fuerit, loco prius 
calefado ad ignem, inunge. Quum autem puftulac 
crepuerint, vnguentum album appone, # vnge: 
fed pro aceto appone aquam rofa, # pro oleo cotn 
muni,oleum viol.fit autem vnguentum albu fic* 
Bc unguento albo. 
ACcipc maftic.olibani, vnc.j.de vnoquoq?, 
lithargyri,plubi ufti,ana vnc. 
irj.iftaomnia terantur # puluerirentur diligenter* 
Conficiatur autem fic. A ceti parum mitte in mor- 
tario, # praedidos puluercs cum oleo mifcendo di 
ftempera:# poftaceti aliquantulum imponeibi, et 
iterum mifce:# poftdeoleo,deindedeaceto:#ita 
uiciflim ponendo modo de hoc,modo de illo,dili- 
venter incorpora, Signum vero plenae confedio- 
nis cft, quandoipfum vnguentum aequaliter liquit 
dum e*!!,# aequaliter difeurrit. Valet autem hoc vn 
cuentum ad multa, quia valet,ad phlegma falfum, 
& ad mitigandam arfuram,quae prouenit ex corru 
ptis humoribus ad puftulas q fiuntinfacic ex phle- 
gmate falfo adimpetiginem, # fcabiem quae fuerit 
ex eodem phlegmate falfo, 
B c fuper a fiunt in facie. Cap. XLI, 
Viaucro mult$ fuperfluitates fiunt in facie, 
J vtimpctigo,ferpigo,# morphea.quelicet 
totum corpus occupent,tamc 
quia in facie magis funt manifeft$,Ideo dc his in hac 
partefupponimus curas, Adimpetiginem igitur9 
talem facimus curam. Accipimus frumentum,et fu 
per incudem fabri ponimus,# cum ferro lato cali- 
do tale frumentum comburimus, & exprimimus, 
8C quod inde exit calide #faepe inungimus: valet 
etiam ad phlegma falfum. Ad ferpiginem uero,tale 
facimusmedicamentum.Accipetartarum,vitrum 
) album,# plumbum uftum,fuccum cyclaminis,te 
ftam cucurbitae uftam, puluere fuliginis,pyrcthru, 
oleum comunt, quantum fufficit, Confice fic,haec 
omnia cum fucco cyclaminis # oleo conficiantur, 
modo ponendo fuccum, modo uero oleum,# ita 
uiciflim,modo hoc, modo illud, incorporando c5 
fidas,# ufui referua:# quum opus fuerit, ungatur 
patiens tali unguento,# per triduum teneat,nec ab 
luatfe.Poft tertium uero diem balncctfe;# hoc fa- 
dat,do nec fanus fit a. 
a Additio, Item ad ferpiginem, et impetiginem, valet 
fapo cum thopho trito c5miftus,et fuper illinitus:vel fa- 
po cum auripygmento comiftus, et fuperpofitusivel fa*- 
po fpatarente per fe; vel fuccus chelidonix, qui optimu» 
eft ad maculam oculorum biennem,vel triennem. ROCERII 
Demorpheaalba, Cap, XLII. 
i ucriza in mortario. Item accipe fumi terrae, abro> 
erucae agreftis,ana ma 
nipulum.i.lapathij acuti, 8C panis porcini, aequali- 
ter,& pifta diligenter,8C fuccum extrahe. Item ac- 
cipe faponislpata.&faraceni, ana unc.irj.mifccin- 
fimul cum praedidispulucribus,et diligenter incor 
pora:deindealiquantulumdefucco pracdidoim- 
pone, 8C mifce:& poftea de oleo:8C iterum agitan- 
do,mododehoc,modo deaIio,ponendo,diIigen- 
ter incorpora,8C ufui referua. 
Dc dolore aurium, Cap. XLIIII* 
DOIor in auricula confurgit aliquando ex dc- 
curfu humorumraliquando quia praeter na" 
turam aliquid in auricula innafeitur, utuermisrali- 
quando quidextrinfecus recipit, quod in auricu" 
la exiftens,eft certa caufa doloris.Quando vero ex 
decurfu humorum confurgit, neciplihumoresad 
apoftema funt confirmati, lic fubuenirefolemus. 
Quando vermis, uel apoftema, non eft in aure, 5C 
dolor adeft, talis eft cura. Accipe oleum mufce.5£ 
fcinde caepe medium ex tranfuerfo, 6C caua,& rait- 
te oleum illud intus, &fuper lentas prurias arden- 
tes appone, 8>C ibi diu facias bullire: 8C poftea cali- 
du,ut patipoterit,auriculaefuperimpone. Adide, 
accipe rutam,& albumen oui multum elixi,& haec 
duo infimul pifta diligenter, 8C per panum fuccum 
extrahe, 8C ipfum fuccum in caepa, per medium ex 
tranfuerfo fciifa, 8C cauata,impone, 8Cad ignem 
caute bullire facias:8C utpatipoterit,caIidumfuper 
impone *. Ad idem, accipe calamenthum,abfyn-’ 
thium,cyperum,fauinam, SC in aqua bullire facias, 
& in competenti uafe imponas, fuper quod embo- 
tum inuerfatum fit, uel aliud,quod tantundem ua- 
Jeat:& fumum, qui per illud foramen emboti exie- 
rit,in auricula dolenti patiens diu recipiat,capitebe 
ne cooperto. Quod fi his curis dolor non reprimi- 
tur,necremouetur, conftat q> vermis eft in auricu- 
la , aut humor ad apoftema confirmatur. Cuius fi- 
gna funt haec, locus tu met,rubet, ardorem emittit: 
dC tunc fubueniendumeftcum faniem prouocan- 
tibus,& ad maturitatem ducentibusret eunda pro 
fequ enda funt,quae in fequ enti particulain tradatu 
apoftematum dicemus. Si uero praedida figna non 
apparuerint,,pculdubio uermis in auricula eft gene 
ratus. Adipfum ergo interficiendum &abftrahen 
dum, hanc curam adhiberefolemus. Accipeherba 
perficariam,etnucleosinteriores perfici, dC benein 
fimul pifta, 8C poftea fuccum extrahe, &Imifceci* 
tamunde de oleo lini, 8C in auriculam mitte b, Ipfo 
autem occifo, extrahatur cum fubtilibus picigaro-' 
lis;uel etiam apponatur cuffa, qu$ etiam uiuumuct* 
mem aliquoties ad fe trahit.Si autem uermisingrefi* 
fus in aurem fuerit, oleum cum fucco foliorum cap 
paris 8C calamenthibeneincorporatum inaurem- 
ftilletur:uerme enim eqcit, 8C dolore mitigat.Si ue' 
ro in alio mebro nati fuerint, elleborus albus bene 
tritus cu uino mifceatur,& loco patienti Imittatur? 
necar.Si uero faba,uel capd 
lus, uel aliud huiufmodi, in auricula ceciderit, ca- 
putfupra dolentem partem fledatur, 8C cuffa mul 
tum attrahens auri applicetur,fternutametumadh* 
beatur, vt cuffa fuge do attrahat, & Ipiritusinteriui 
MOrphca,aliaalba,& alia nigra. Iftaru qua- 
dam eft curabilis, vtalba:(& quaedamincu- 
rabilis, vt nigra. Quae curabilis eft, hoc figno co- 
gnofdtur. Locus cum acu pungatur, & fifanguis 
viuus emanauerit, curabilis eft:Si vcroaquaalba, 
incurabilis «. Albae igitur, 3C curabili,tale vnguen 
tum facimus. Accipe tartarum,fulphur viuum,au- 
rumpygmentum, fal codum, cryftallum integru, 
iaponemfpata. b, argentum viuum,myrrham,Ii- 
thargyrum,ccramalbam,oIeummufcelinum,oleu 
laurinum, pinguedinem gallinae,pipcr,maftichen, 
clibanum, 8C cozumbrum: conficitur autem hoc 
modo, terenda teras, 8C fimul cum fulphure, 8C fa- 
pone,& oleo communi comifce,& facbullire.‘po- 
ftea cola per pannum : ceram aute et pinguedinem 
galIinaeperferefoIue,&oleolaurin.<3£ mufcc* ad- 
ditis, 8Cincorporatis,cumfupradidisadmifce, 3C 
diligenter incorpora: hoc autem vnguentum, bis 
in die, dC c alidum fuperponatur. Ad idem, accipe 
tartarum, fulphur cannellatum, aurumpygmen- 
tumfal toftum, fuliginem, oculum lucrj,$qualipon 
dere, dC oleum. Iftaomnia pifta,6C coque: & vn- 
ge,donec fanus fit patiens. Ad idem,accipe fulphu- 
ris viui,faponis faraceni,faponis gallici,nucis com- 
munis bene tritae, ana vnc.irj.tartari, fuliginis, ana 
vnc.q.auripygmenti, falis communis, ellebori al- 
bi,anavnc.i.aluminisfciffi,vnc.j.defumo terrae, 
lappathio acuto, herbaflaura, ana manipulu.i.ac- 
cipe, & fuccum extrahe: 8C praedidis pulucrizatis 
cum fucco tali confice, 8C infimul diu ducendo di- 
ligenter incorpora. Valet autem tale vnguentum 
adomnem impetiginem. Aliud ad idem, accipe 
centum capitum radices, aurumpygmentum fo- 
liatum, argentum viuum, lithargyrum, 8C oleum 
commune quantumfufficit. Conficiturfic,quae 
funt terenda tere, dC de radicibus praedidis fuccum 
cxtrahe,etpraedidum puluerem cum tali fucco di- 
ftempera, poftea vero oleum immitte, 8C fic vicif- 
fim ponendo modo dehoc, modo de illo, praedi- 
da diligenter incorpora, SC vfui referua. In hoc ta- 
men vnguento argentum viuum, cum faliuaprius 
extindum vtiliter ponitur, 8>C cum praedidisincor 
poratur. Vtaris autem fic. Radices cetum capitum 
cum fale,tere,et cum ipfis tritis locum fortiter frica: 
8C poft triduum intret balneum,et moretur ibi pro 
uiribusrpoft egreffum vero balnei, ungueto fupra 
dido ungatur: dC ita faciat,donec fanus fit. 
a Additio.Nota, q> perfeda curatio non poteft fieri in 
morphea,lepra,fcabie,ferpigine,Ipetigine, 3c multis alqs 
aegritudinibus, nifi pcedat vniuerfalis purgatio, bis, vel 
ter,fecundum q> neceife eft. 
b Additio.Ideft durum. 
D e morphea nigra, Cap, X1111. 
LIcctautcm merpheamnigram incurabiledi- 
xerimus,tamen prout experti fumus, 8C noui 
mus,curam adhibemus:qu£ualet etiam adferpigi- 
nem, impetiginem,& contra omnem pruritum dC 
fcabiem: Accipe tartari,fuliginis,ana unc.ij.falis ni- 
tri,fulphurisuiui,anaunc.i.auripigmenti,aluminis 
fcilli,ellebori albi,8C nigri,anaunc.$.& omnia puU CH1R VRGIJE 
proportionabiliter ad exteriora impellar. Quidam 
vero,llgno,ueIferro,lanam, vel bombycem obuol- 
uut,&: in terebinthina, vel alio glutinofo intingunt, 
SCin aurem intromittunt, vt quod in aure cecidit, 
tali inftrumento inhaerendo abftrahatur. Sed quo- 
niam timemus,ne,qu£pofteaintromittunrur, dolo- 
re augmentare faciant,potius g deponant, ideo a tali 
cura dcfifti mus. 
a Additio. Nota, q> mi adtu frigidum, in auricula debet 
atnponiiet nil acftu calidum,in oculis. 
h Additio,probatum eft. 
Explicic liber primus. 
INCIPIT PROLOGVS 
fecundi libri. 
prolixitatis, vel Termonis rudis, 
\ Ii mihi crimen opponat, cum multa, pau 
jj cis implicita,obfcuritatem potius, 8>C 
% confufionem,qcompendrj comodita- 
1—tem parere Toleant: SC ego non folum 
prouc(ftis,fedaIqsproficeredlfpofui.Quo circa qu$- 
cunq? ab egregio doAorecomuniter 8C priuatimrc- 
cepi, 8C de eius feripeis habere volui,ordine certo in- 
fcriptisredigere,& vt pulchrius elucefcat ineo mune 
deducere, decrcui. Curis igitur capitis compendiofe 
per ordinem exequutis, ad eas, quae circa collum,8>C 
ceruicem 8C guttur,quantum ad chirurgiam fpcdfat, 
fieri confueuerunt, defeendam. Primo vulnerum. 
Secundo apoftematum. Tertio fcroffularum &gla 
dularum. Quarto fiftularum. Quinto bocq. Sexto 
eorum quae interius confurgunr,curas& figna dilige 
tiflfime profequendo. 
Capitula fecundi libri. 
De vulneribus, quae fiunt in collo cum enfe, vel alio 
fitnili* Capitulum primu. 
.De vulnere ceruicis fadto cum enfe, fi organica vena 
incidatur 8C neruus, vel etiam fi vena organica no 
incidatur. fj 
De vulnerefagittae in ceruicefado. fij 
De vulnere gutturis,fado cum enfe. 
De vulnere gutturis,faAo cum telo. £ffj 
De apoftematibus i n his locis nafcentibus. 
Defpcciebusapoftematum,& quibusnominibus,et • 
fignis diftinguantur. 
De phlegmone 8C cura eiufdem. v 
De cura anthracis 8C carbunculi. vi 
Dccuraapoftematis,quodfitdc cholera rubea, vq 
De cura apoftematis,quod fit de phlegmate. viq 
De cancro, qui fit de melancholia, vel vitio exte- 
riorum. ix 
De fcroffulis,6d glandulis. x 
De fiftulis circa collum, 8C ceruicem innatis» xi 
Debocio. xq 
Defquinantia. xiq 
De branchis innarisinterius. xiiq 
De vuaincidenda. xv 
De difiundura colli a capite* xvi 
DE yVLNERIBYS 
colli. Cap. primu. 
Vlneribusautcm,qu£incoIIofiunf, 
enfe, vel alio fimili a, talia medica- 
niina facere confucuimus. In pri- 
m,S ocurn diligenter attendimus: et 
vtrurn °s, vel aliquid aliud huiuf- 
ni°di, fit ibi, quod abftrahi debeat, 
intuemur, & digitoattentius attre- 
damus.Et tunc fi aliquid eft: ibi, ftatim prouide extra 
himus fi fieri potcft,‘poftea vulnus fuimus, 8C puluc- 
rem rubrum fuperiusdidufuperafpergimus: 8C vr, 
iam fuperius in alqs curis diximus,cura omnino pro- 
fequimur. Quod fi multum languinis fuperabun - 
dat, aut aliud impedit, vt quod de vulnere extrahi 
debeat, remonere ftatim non valeamus, vulnus ex 
parte fuimus, 8C ex parte relinquimus apertum , vt 
quum tempus miniftraucrit, recidenda per locum 
apertum meliusremouere polfimus. Extrado ve- 
ro quod dc vulnere remoueri debebat, apertum lo- 
cum fuimus,extrcmitaremc£ magis pendentem,aper 
tam relinquimus, SC eunda, quae fuperius de futura 
diximus, in hac cura diligenter attendimus. Si vero 
collum, fagitta, vel alio telo ab vtrac£ parte fit per- 
foratum, a dextra, fcilicet in finiftram, vel cconucr- 
fo,lardonem vnumex vnaparte, & alium ex alia 
parte, mittere confucuimus *>. iuxta os vulneris, 
vfque ad.iq.diem,et quoufquefanicm faciat,pultem 
fuperius didam ad faniem prouocadam pro tempo- 
■ ris varietate,fecureponere polfumus. Quum aurem 
feccrit,ftuellum cum pannointromittimus,etad mo 
dum aliorum vulnerum deinde curamus. In omni- 
bus autem fimilibus vulneribus hoc diligenter eft at- 
tendendum, vtillapars vulneris, quae magis depen- 
det, diligentius procuretur, 8C poftremoad confoli- 
dandum tardius relinquatur:qu3e vero fuperiusemi 
net, ftuellum, qui ibi cft,quotidic minuendo, fanare 
nonimeritofeftinamus c. 
a Additio. Aliquando funt curabilia, aliquando incura- 
bilia. Incurabiha,per hzecfigna cognofamtur,fimeduIla 
offis extra exit, incurabile eft.Sed fi fuerit incifio vfque ad 
os, ita q> medulla non exeat, curabile eft.Lardum Sc omne 
vncftuofum omnino refugimusad profundum mittere, ne 
aliquid inde refoluatur,quodad interiora penetret. Sed ap- 
ponimus in ore olfis incili, pannum, Sc in ore carnis, lar- 
dum : deinde talem curam facere confucuimus, vel medi- 
camina. Nota,collum dicitur pars quaedam, quae proten- 
ditur ab occipitio vfque ad primum fpondylem , fecundu 
confuetudinem:guttur autem dicitur pars anterior,proten- 
la inter duas venas organicas a gula vfque ad primam par- 
tem petftoris. Duae funt ceruices, una, quae a dextra parte 
colliinter collum et guttur protenditur fecundum longi- 
tudinem a capite ufque ad humerum; alia ceruix,quac a fi- 
niftra parte colit, inter collum et guttur fecundum longi- 
tudinema capite ufque ad humeros perdurat ab inferiori 
parte gutturis,ufque ad furculam pedtoris. Ifta dico,ut fcia 
tis diftinguere, in quibus locis fadta fint uulncra, 6C melius 
fciatis ea curare 
b Additio,uel duo ftuelli fiant de panno, et liniantur lar- 
do,et intromittantur. 
c Additio.Si vero neutra extremitas magis depedeat alia ROGERII 
vulnns in medio fuatur, 8c vtraque extremitas relinquatur , 
aperta,donec curafacia fuerit. 
Ueuulncrc quod fit in ceruice* Cap, II. 
SI vero curn enfc, vel alio fimiliin ceruice vulnus 
fiat,ita cp vena organica incidatur, fic eft 
niendumlvenatotafumatur cum acu,ita quod vena 
non perforetur, & ex alia parte acus cum filo ei mhac- 
rente ducatur,8C cumipfo filo ita necftatur,atcp ftrin-- 
gatur,q? fanguinem non emittat: 8>C ita facias ex fupe 
rioriparte, 8C inferiori. In vulnere autem pannus in 
fufus mittatur, non tamen deipfo vulnus multum 
impleatur.embrocha, fifueritin hyeme, 
turquoufque vulnus faciatfaniem. Si vero fueritin 
seftate, vitei lus oui femper fuperponatur. 
rem faniemfecerit,cumpannoficco, 
fco,6d caetcrisbonam carnem gcnerantibus,adhibea ] 
tur cura,vtmcaeferis vulneribus. Quum vero extre 
mitatem venaefuperioris 8C inferioris parris putrulf* 
fe cognoueris, fila praedida diffoluas, dC a loco illo re 
moueas: SC deinde procedas, vt ditftu eft fuperius a. 
Si vero neruus incidatur in longum aut ex obliquo, 
fed non ex toto, hac cura poteft confolidari. 
ftres enim vermes, ideft qui fub terra nafcuntur, qui 
inlogitudine, 8C rotunditate lumbricis aflimilantur, 
ctapudquofdam terreftrcs lumbrici dicuntur, 
piantur, SC aliquantulum conterantur, SC in oleo 
fufi ad ignem calcfiant.*et nullo alio mediante,ter,ucl 
quater, vel etiam pluries,fi oportunum videbls,pla- 
gaeimponc. Si vero incidatur ex obliquo totus, mi 
ni me confolidaturrpraedicfto tame remedio non co* 
adiuuantefaepeconglutmatur.Poteftetiam cuticula, 
quae fupra neruum eft,fui,puluifque rubeus, quiiam 
dieftus eftjfuperafpergi, quae cura non eft inutilis, ali" 
quos enim,non folum conglutinatos,fed etiam 
folidatos, noftra cura profpeximus. Si vero locus tu 
met, embrocham illam , quam in prima particula ad 
tumorem remouendum, quiexpercuffura 
git, praediximus, penatur, quoufque talis tumor 
c efferi t.b. Sivero organica venapraedido uulnerc 
non incidatur,pannum infufum in albumi.oui in uul 
nere mittimus c, uulnus tamen non multum imple-' 
mus. Embrocham uero, 8C alia, ficut per ordinem in 
praedida cura diximus, ita 8C in ifta ponimus, atque 
profequimur. 
a Additio. Si vero fiat vulnus in fupenori parte colli:ita 
debet ligari. Scindatur ligatura ita, q> vna ligatura fiat fu- 
pra aurcs:et in anteriori parte capitis fiat nodusiet reliqua 
ligatura pcedat poft fpathulas, et fub axilhs.Et fimili mo' 
do, fi fiat in medio colli,vel in parte interiori, vel inferio' 
rivfiat vna ligatura fimiliter fub axillisiet alia limiliter fub 
mento* 
b Additio. Nota, q> fecundui Rogerium, neruus omnino 
incifus non poteft confolidari, nec coniungi, nec fui. Nos 
autem dicimus,q> poteft confolidari, et iterum ad motum 
reddi ab illis cum hac cautela , cauterizetur vtruncg caput 
nerui incifi optime > cum ferro candenteffed caue, ne labia 
vulneris calido ferro tangantundeinde vermes contuli ap' 
ponantur,et pulueres confolidatiui,vt generetur ibi quod' 
dam reparamentum, ita ut poro fado in oife fradoaffimt 
letunet eft fciendum q> omne uulnus,fadum in neruofo lo 
co,uel offuofo, debet cauterizari etiam aliquantulum pro- 
fundius , vt fi crus,vel fpathula fit telo perforata, hoemor- 
rhogiam peroptime ftringiuora uenarum corrugando.Ite 
nota,q> fi medietas nerui incila fit, uel fi etiam puncturam 
habeat, debet cauterizari,et cum ferro calido incidi ex to' 
to,et poftea curan,ut fuperius dictum eft. Nota quidem.q* 
Ji ucna organica,uel nemus incidatur ex toto,nullatenus dc 
bet promitti (anitas, quia-debito modo nunq collum libe»' 
rum habebit motum* 
c Additio.Nota,q> licet Rogcnus dicat,q> apponatur ab 
bumen oui, non approbo, quia frigidum efc naturaliter* 
V ena etiam et arteria, et neruus,frigida funt, et propter ffi' 
giditatem utrorumque non perfede polTet fieri vulneris 
confolidatio. 
JDetdoinccruicc infixo. Cap. III* 
SI ucro telum m ceruice fit infixu, 8C ucnam per* 
forauerir,uel arteriam,ita cp fanguinem nimium 
uulnus effundat, ftatim abftrado telo, uena Tuatur, 
ut fupra in tertia cura diximus:aut uulneri puluerem 
rubrum Tuperafpergimus, aut puluerem ftercorisafi 
nini ficci fupcrponimus: quod fi non habueris fic' 
cum, uiride infra pannum ponas, dC fortiter expri' 
mas, SC poftea fuperponas a. Ad idem. Reci.thuris, 
unc.f).aloes, unc.i.album.oui, pilorum leporis quan 
tum fuffidc,colice fic,terenda tere, 8C cum albumine 
oui diTtempera,& pilos leporis conficiendo commi' 
Tee, 8C incifisarterfjsimponeabundanter, donecca' 
datauulnere. Ad idem ualecgypfum cum granis 
uuarum Tubtiliffimetritis. Ad idem,flores laurcol?, 
8C folia eburni, terantur dC ufui feruentur. Ad idem 
granum frumenti, ore commafticatum 3C ftiperpo' 
litum, fanguinem eftv 
Adidem calx cum capitello mifta, SC fuperpofica,ua 
let b. Sanguine uero conftritffo, curetur deinde 
infimilibuscurisiam diximus c. 
a Additio.Nota,q> in quacunqj parte corporis, fi aliqua 
uena incidatur , tuam medicinam , non, nili poft tertiam 
diem,remoueas* 
b Additio.Ad idem,ladanum bene tritum, cu uermibus 
terreftribus,et album.oui incorporatum,multum ualetad 
conffricfcioncm et confolidationem. 
c Additio.Ad incurtationem nemorum,accipe lac pecu 
dum , et lac afininum, et femper calidum, et patiens ufque 
ad nouem dies inungatur fepiffime; fed fi effet in loco quo 
ipfe pollet tenere intus,ut eft manus,uel pes, teneat,et mub 
tum plus ualetjpoftea inungatur bis,uel ter in die cum bu' 
pinguedinibus',uel dialthea,aut oleo laurino,et re 
liquis oleis 6c unguentis calidis* 
De uulnerc ,quodfit in gutture, Cap. IIII. 
SI autem fiat uulnus in gutture, ita fcilicet cp ipfe 
ocfophagus uel trachea arteria perforetur,uel tn' 
cidatur: cuiufcunque modi fit, uulnus mortale eft* 
Idem erit ex quacunq? parte uulnus incipiat, fiuelft 
dc telo, uel alterius modi, uel alterius rei. Si uero cu' 
ticula,quae ibi eft,incidatur,curetur ut caetera uulne' 
ra. Nota, q? in quacunqj parte corporis,fialiquaue' 
naincidatur,ettua medicina fanguinem reftrinxen'5» 
ne auferas medicinam nili poft tres dies* 
Beapofimatihus. Cap. V» 
SIcutautem humores diuerfi funtin humano cor 
pore,ita quidem 3C colledloncs, quae ex eorum C H I R V R G I R 
fuperfluitatibus confurgunt,diuerfis nominibus nu- 
cupantur:generali autem nomineapoftemata voci- 
tantur, cuius quatuor funtfpedes. Nam aliud eft dc 
fanguine,& didturphlegmone.*etaliudeftdechoIc- 
ra.Sed cholera, alia eft naturalis, 8C dicitur rubea,alia 
innaturalis, 8C dicitur melancholia. Apoftema ergo 
quod fit de cholera rubea, dicitur herpefthiomenus. 
Quod autem fit de melancholia , dicitur cancer inte- 
rior* Aliud fit de phlegmate, & dicitur Zimia. 
Vnumquodc£ igitur proprrjs cognofcimus iignis.Si 
enim fuerit apoftema de fanguine,rubor, puifus for- 
tis,dolor,calor, 5C tumoradfunt. Ex phlegmate ve- 
ro figna furit haec albedo, &C mollities, vt fi digitum 
ImprefTeris, quafifigna foraminis facies. Ex cholera 
rubea, talia funt figna,ca!or,rubor miftuscitrino co- 
lori. Ex cholera nigra, fiue melancholia innaturali, 
haec fignafunt,ingens durities cum quadam nigredi- 
ne.Nuncad earum curas veniamus. Cura. Fiater 
go cataplafmatale,quum eft de languine. Accipe ru- 
tam,cyminum,lardonem,far. tritici, & caepas, 8C co- 
quas omniain vino a!bo,& o!eo,& diu agitenturrde 
indcfupcrponantur,quoufq? ad famem venerit.Ma- 
turato vero apo ftemate, inferius vbi locus magis de 
pendet, caute cum fagittella incidatur in longum fi 
fieri poteft, digitus etiam intromittatur,&: diligenter 
tota fanies exprimatur:qua diligenter emifla,ftuellus 
de panno imittatur, 8C bis in die mutetur, curetur 
poftea vt caetcra vulnera. 
Dc anthrace cr carbunculo. Cap. VI. 
SI vero anthrax vel carbunculus fuerit, fubucni- 
mus cum frigidis circa loca patientia, vt oleo ro. 
fucco folathri, 8C aceto, 8>C fucco capriolorum vitis, 
metuite, vermiculari,& fimilibus calorem reprimen 
tibus. Fi t enim anthrax, vel carbunculus,de fangui- 
neferuentiflimo:fupra locum vero ponatur fcabio- 
fa contrita: probatum eft. Confolidaquoc£ minor, 
inter duos lapides contrita, diuinoquodam miracu- 
lo,anthraccm interficit,8C ex toto concauat,& fuper 
ligata intra fpacium vnius diei,ita curat, vt poftea no 
Indigeat nifi cura vulneru m *. 
a Additio. Et eft fciendum,q>, fecundu phyficam, diffe> 
rentia eft inter anthracem SC carbunculum ; ied lecundum 
chirurgia,nulla eft,nifi quia carbunculus dicitur ante apo- 
ftematis confirma tionem;& poft confirmationem, dici- 
tur anthrax. Ad cuius curationem praeter Rogerq authoris 
dotferinam, prxeipua eft phlebotomia per metathefim,id 
eft per eandem partem, etapium rifus appofitum peropti- 
mum eft. Nota, q» in omni apoftemate, ante fui confirma- 
tionem , fuperponenda funt frigida, et non calida,praeterq 
in anthrace Sc fquinantia. Prxterea vitamus apponerg apo 
cruftica in locis ortis a nobilibus membris, vel prope no- 
refluxum,fed debemus ftatim purgare mate- 
riam,quia quatuor funt cafus, in quibus debemus materia 
indigeftam purgare,fcilicet multitudo materiae,&furiofi- 
tas eiufdem, nobilis membri pofteftio,et nobilis operatio- 
nis laefio.In anthrace vero, et inalqs periculofis apoftema 
tibus, frigida funt apponenda circa loca, et maturantia de- 
fuper. Item nota, q> anthrax, vel carbunculus , non debet 
curari cum repercuffiuis;et hoc dico fi cutis aperta fuerit, 
fed cum folis calidis et ficcis et extrahentibus, ut fua fimi- 
litudine materiam inde extrahat furiofam. Calida homi- 
nis egeftio,cuius eft, multum prodeft ad anthracem inter- 
fidendum, flue tefta nucum fuper caput apoftcmatis po- 
fita. Item fuccus fpathulx foetida: datus in potum, libe- 
rat multos* Item emplaftrum circa anthracem et carbun- 
culum* Accipe puluerem falis,ficuum,pinguium 
rum,ana.omnia fimul terantur,et fuperponantur.Eoft ap- 
politionem huius emplaftri,in prima,vel fecunda, aut ter- 
na die, folet locus apparere niger, et m medio quali fora- 
men;et quum per fe crepuerit, appone pultes de farina tri- 
tici , et fucco aprj, ct meile, vfque ad mundiffcationem, et 
quum Jocum a carne corrupta mundatum videris, pulue- 
rem maftiches,et clibani apponere confueuimus. 
De apojiemate exchdera. C ap. VII, 
SI vero fueritapoftema de cholera rubea nimium 
calida 8C fpifla, 8C quum federitin aliqua parte e5 
exulcerat, 8C facit alta vulnera. Cui iic fubucnimus, 
vt in anthracis curafuperius eft praenotatum. 
De apoftema te ex phlegmatico humore. Cap. VIII, 
SI fuerit apoftema de phlegmate,fadmus cataplaf 
ma,quod.Red.radi’c.maluauifd,vnc. viij.etde- 
coquantur in.xvirj.vnc.adipis porcini, olei veteris 
fcxtarrjs duobus, fublatis radicibus, 8C colato oleo, 
addantur fpumae argenti fubtiliffime tritae, vnc. viiq. 
3c line intermillione agitando, lento igne coquatur, 
8C ad modum emplafrri ponatur. Vel fiat emplaftru, 
quod facere confueuimus ad omne apoftema, quod 
laniem debetfacerc. Fitautcm lic. Accipe maluam, 
brancam vriinam,radices maluauifd primo codas 
in aqua,& in mortario diligenter piftatascum axun- 
gia.*Deindeaddebutyrum, fermentum,lac mulieris, 
tamarices a, 5C pultes, quas fuperius diximusad fa- 
nicm prouocandamin vulnere: 8C quum opusfuc- 
rit,locofuperimpone. Aliud ad idem. Accipe radi- 
ceslilq,& coqueinaqua, &cum axungiapifta,& ad 
ignem in ollakerum calefacias: poftea adde caepe af- 
fatum,memite,folia cauliu coda et piftata,cum axu- 
gia,& farinafem.lini in vino coda,& qu$c£ talia,per 
quae materiapolfit maturari, 6Cadfaniem deduci. 
Ifta omnia mifta,& incorporata, fuperponantur,do 
nec apoftema ducatur ad maturitatem. Quum autc 
maturum fuerit, vbi locus magis depedet, aperiatur, 
8C caeteraprofequantur, quaedidafuntin apoftema- 
tc,quodfitdefanguine 
a Additio.Ideft limaces. 
b Additio.Poteft etiam fieri emplaftrum,quod eft com 
modius fupradido, et multu ualet. Valet enim ad oe duru 
apoftema,et ad carnes duras moIliffcandas,et ad materiam 
exterius extrahendam, et dolorem mitigat. Reci.ficus fic- 
cas, fagimen porci, mei, ana.et radices althxx, bene co- 
das , ab interiori ftipite mundatas.commifceantur, et fiat 
emplaftrum. 
De cancro» Cap. IX. 
CAncer aliquando confurgit in corpore, vitio 
exteriorum, 8C aliquando vitio interiorum. Vi 
tio interiorum fit, ex humoribus putrefadis. Vitio 
cxteriorum,vtex vulnere non bene curato. Omne 
enim vulnus, poft quatuor, vel quincj; menfes fiftu- 
Ia nuncupatur. Huiufmodi vero cancer, aliquando 
fit ex longo tepore,aliquando ex breui tepore habet 
cftc.Item alius eft in neruolis locis,intricatis,et plenis 
arterijs, 8C alius eft in carnofis. Vnde aliter curandus R O. G E R I I. 
eft vnus qua alius t nam quiin ncruofis locis & intri- 
catis eft,& plenis arterqs, non cft curandus incifione, 
ucl incendio, fecundum illud didum Hippocratis* 
Quibufcunq? cancri abfeonditifuerint,no curare me 
lius eft:curati.n.citius pereunt,non curati vero muh 
tum tempus perficiunt. Quia igitur circa collum,cer- 
ificem,&guttur,funtnerui 8C arteriae plurimae,5£ ve 
narum abundantia,ab incifione, vel incendio,eft de- 
fiftendum:prout tamepoffumus,fubuenimus.Si er- 
go fit canccr,& non ex multo tepore circa loca prae- 
dida,tale vnguentum facimus, quod multum va- 
let. • Vnguentum. 
Accipe radicis linguae bouinae, unc.nrj.radic.bar- 
dan£,vnc.v.radic.cheIidoni£ a, vnc.i.cinnamomi, 
vnc.i.zinzib.vnc.ij.argeti viui,vnc.q.cerf,vnc.iiq* 
refinaequatu fuffidt,& axungi£,vnc.v.c ofice fic,fu 
pradidas herbarum radices in mortario marmoreo 
tere,quibus axungiam adde,& in eis diligenter incor 
pora,de terendisau tem puluerem facias,etcum prf- 
didisadmifeendo incorpora:argetum vero viuum 
In vafefidiliad ignemponecum refina, &liquefac; 
£c quu liquefada fuerint,co!a,& vfuireferua.Quod 
ii'tale vnguentum non fubucniat, ponatur talis pul- 
uis,qui valet ad cancrum occidendum, qui eft in ner 
uofis locis;fit autem fic. 
Accipe elleborum album, 8>C ariftolochiam longa 
Sc rotundam, 8C pulueriza, 8c quu opus fueritjfuper 
pone* Sivero talipuluereextindusfuerit,ponatur 
ftuppa cu ouo 8C oleo:poftea vero ponatur vngue- 
tum viride, & fic vfq? ad fine curabis cum talibus b. 
De cancro uero, qui fit in carnofis locis, fuo loco di- 
cemus c* 
a Additio. Argentum viua cum faliua extingue,uel cum 
faliua ct cinere,et agita cum digito,aliquandiu. 
b Additio. Aliud, Accipiantur cortices nucum,8c teran- 
tur,& fuperponantur per totum cancrureum mortificant. 
Signum mortificationis eft tale, quando fanguis emittitur 
purus 3C fpiffus,et caro noua 6C bona crefcit in extremitati 
bus,et non folumodo in medio, quia fi crefceret folumodo 
in medio et non in extremitatibus,no effet fignum 
cationis;vnde adhuc oporteret infiftere cu mortifteatibus. 
c Additio.Haec potio creditur efficaciffuna. Re.parateb 
laEjfifimbrij,rutae,radica cardonis,ambrofiae, agrimoniae, 
betoice,chamedryos,pimptnellae,acori,marfilrj,ebuli,cor 
ticum farabuci,foeniculi,ra.afparagi,et brufci,elleb.albi et 
nigri,fpathule foetid?,raphai 
ra.arundinis,ra.praffrj,dauci,mali terrae,ra.fcroffulariac,ra. 
fabae luping, omnium, ana.manipulos finguIos.Nota etiam 
q> in cancro,et fiftula,et fcroffulis,et bubonibus,etglandu' 
lis,et malo mortuo,et fcabie groffi ct inueterata,et quafi ele 
phantiaft, et arthretica veteri, et podagra,et chiragra, haec 
potio eft efficaciffuna. Omnes iftae herbe et radices bulliat 
in bono vino rubro, vfq? ad medietatem, et addito aliquan- 
tulum mellis. 
nafcuntur in gula, Cap. X. 
SCroffuIae nafcuntur in gula,fub axillis,etinguini 
bus: &C faepe nafcuntur glandulae quaedam, quae 
non funt fcroffulab.Vt ergo cognofcatur, vtrum fine 
glandulae, vel fcrofful^,accipe hederam terreftrem et 
foliacitri,&benepiftacaponeinoIeo,ettepidafuper 
ponatur per.irj*dies,et fi glandulae diminutae fuerint, 
infiftas cum hac medicina.Siaute rubefeantita q? vi- 
deatur, q> duci debeantad maturitatem, vdfaniem. 
ponantur maturantia!& quum maturum fuerit, po- 
ftea incidatur fecundu partis qualitatem, vi putredo 
exeat a. Siautem indurefeant 8C crefcant, 8C fit per 
menfem,vel per medium annum,&firpuer,fiat hoc 
oleum.Reci.radic.thapfiae, 8>C radie, raphani agreftis, 
ana, 8C oleum quantum de omnibus radicibus, bene 
purgatae 8C tritae bulliatin oleo, medietatem, 
vel plus:&hoc in vafe pofito in caldario pleno aqua 
bulliente fupra ignem .De hoc autem oleo.iq. veUiq» 
guttae inftillentur in aurem illius partis, 8C dimittant 
turinparteilla: dC fiper illum oleum aurisintumue- 
rir, 8C fradafuerit, ita q> aliqua putredo exhalaucrit, 
fcias, q> liberabitur per hanc medicinam b. Quod fi 
fuerit fignum liberatiois, infiftatur etia adhuc pluries 
cum illo oleo, 8C iterum fiat potio ifta,quae fic fit. Ac- 
cipe radic.arundinis,radic. maliterr3e,radic.brufci,ec 
afparagi,radic.ellebori al.& 
valdemoniae,radic.betonicae, radic.ariftolochiaero- 
tundae, radi.fab.Iupinae, radic.fcroffulariae,radic.ra- 
phani agreftis S>C fcctidaejfo 
lioru laureolae 8C filipendulae, aequaliter de omnibus: 
& illis bene purgatis 8C piftatisl optimo uino bulliar, 
vfqtad medietatem vini:& de hoc vino bibat femel 
in die.f.in mane in hebdomada fi fuerit puer,8C fi fue 
ritiuuenis,bis.iiij.vnc.pcr horam cum alio vino mi- 
ftas pleno magno fcypho:& fi fuerit nimis horribilis 
ad potandum fuperafpergatur puluisde zuccharo, 
ct caueat fibi patiens,tanq fi acccperitaliquod laxad- 
uum,quoniam bis&.iitj.& plus etiam afcellatinde. 
Item primo facias vfturam infra aurem fuper media 
chartilaginem auris, Adidem. Tn diminutione lunae, 
quum nofuntdeIunanifi.xi.dies,accipiat.xi.cri(pel 
las de radice fpathulae foetidae, & radic.raphani agre- 
ft is:alia die.x,alia.ix,& fic vfc£ ad finem lunae quoli- 
bet die minuat vnam.Quod fi haec medicina non va 
Iuerit,ad chirurgiam eftrecurrendum:hoc 
notato,q? nunq debctincidialiquafcroffula,vel gla- 
dula,quaen6poftjcbene teneri dC tradari manibus* 
a Additio.Deinde miittatur pannus in albu.oui infufus. 
Si vero de glandula aliquid remanferit poft tertia,vel quar 
tam diem,ponatur puluis hermodadylorum,vel alius pul 
uis,qui corrodat et mortificet partem illam, quae remanfit 
de glandula;et exinde curetur vt fuperius diximus, 
b Additio.Si vero non intumuerit per hanc medicinam, 
non liberabitur. 
De incidenda fcroffula. 
AD incidendum fcroffulam, vel glandulam:pri 
mo debetaccipi,ctunamanu fortiterteneri,ct 
cuticula fuperior in longum incidi,ct hinc indecp fcar 
nari, 8C vncoipfaapprehendi, & ad exteriora trahis 
8>C fi alia fequuta fuerit, ipfa cum illa abftrahatur: 8C 
omnes quotfuntibi, femper cum folliculo fuo traha 
tur. Siautem haemorrhofagia nimisfcquatur,perin- 
terualla trahantur :8C tunc vulnus impleatur panno 
inalbumi.ouiinfufo.Secunda vero die,fiquiddefol 
liculo fuo, vel de fcroffula remanferit, fuperponatur 
puluis afphodelorum, qui fuperius diduscftincura 
capitis,in eo capitu!o,qui intitulatur de fcroffulis qu£ 
nafcuntur in capitejdcindc carnofitas 8C putredo illa 
cxtrahatur.hicautcmpuluisadcorrodendum dC cor 
rumpendum talem panniculum eft: Imittcndus; 8C 
quum vulnus tumefadum effe videris, dC deficcatu, CHIRV8GIA 
pannus In albu.oui infutus, in vulnert cft Imittedus: 
iuperius uero,ftuppa cum ouo,quoufc£ videas pan- 
niculum illum beneputrefadum atc£ corruptum, 8C 
Vulnus aliquantulam faniem emittere. Poftea vero 
cum vngueto viridi,quod diftum eftfuperius a, 8C 
cum alrjs,quae dida funtin capitulo,quod intitulatur 
de curis nafi,adhibeda uulneribus,cura adhibeas K 
a Addicio.Chartilago, qug cx tranfuerfo exteditur auris, 
cauterizata,folet fcroffulas liberare, 
b Additio.Ad fcroffulas delendas 3c confumendas opti- 
mum emplaftrum. Accipe radices filicis,et afphodelorum, 
&C in optimo vino decoque,dc addito pauco fulphure in vi 
no,fiat emplaftrum, et fuperponatur, efficaciter fcroffulas 
confumit. Aliud, quod fcroffulas peroptime curat. Accipe 
limaces,ct tere eas fortiter cum tefta fua,et diftempera cum 
capitello, ec pone ibi fel porcinum, et de radice linguae bo- 
nis aliquantulum tritae,et omnia ifta diligenter incorpora, 
et emplaftrum inde fadum fuper fcroffulas pone, prius da. 
Vi.vel.vtj.guttas tithimalli cum ouo forbih fi habere po- 
teris.Sed fi ifta non valent, fiat vniuerfalis purgatio confy- 
deratis particularibus, detur aliqua oppiata fecundum va- 
rietatem humorum; fi humores diuerfi funtin caufa,detur 
oppiata compofita: poftea fiat emplaftrum radic.vrticar 
et ebuli, decoquitur in aceto,'et addita calce viua,et axun- 
gia,fac emplaftrum. Ad glandulas,vbicunque, et in qua- 
cum$ parte corporisfuerinc, vel fint, combure plumbum 
cum lignis fambuci, uel ficus,uel conii, et fac unguentum 
cum oleo et aceto, quo inungas glandulas;deinde laminam 
plumbi tenuem et planam firmiter liga fuper et dimitte per 
ax.dies,poftea auferas,et iterum inunge, poftea laminam fu 
perpone;et fic per tres hebdomadas hoc facias;et ficfacien-* 
do,liberabitur, fi Deus uoluerit. Et eft fciendum, q> fi in - 
cifio debet fieri in iftis locis, in quibus funt nerui,uenae, et 
arteriae,ut circa collum,debet fieri cum magna cautela,nec 
feftinanter,uel fubito fiat;timendus effetenim infirmi defe- 
dus. Caneat etiam fibi, ne faciat incenfionem in tali loco, 
et maxime fi fit chirurgus nouus,et rudis. 
BefijluU. Cap. XI. 
Flftula,eft apoftema,cuius os eft ftridum,& fun- 
dum habetamplum 8C profundum,quae aliquo 
ticsfit vitio interiorum: aliquoties exteriorum. Vi- 
tio interiorum , vt cx humoribus: exteriorum, vt in 
dida cura vulneris. Huiufmodi autem fiftula, ali- 
quando eft ex multo tempiore, aliquando ex breui. 
Item alia cft in neruofis 8C intricaris locis,et plenis ar- 
terialia in carnofis.Item alia corrumpit carnem ta- 
tum:alia os tantum: alia neruum. Vnaquaecfc autem, 
perpropria fignacognofcitur fic. Nam quae corru- 
pit carnem tantum:putredinem emittitalbam,velut . 
aquam. Quum os fueritlaefum, exitputredo, velut 
lotura carnis femicodae. Si vero neruus fuerit laefus, 
putredo erit nigra.Ex quibus omnibus manifefte coi 
ligitur,q> pro varietatefubiedarum partium corpo- 
ris, in hac aegritudine varia cura eft adhibenda. Quia 
igitur circa colIum,ceruicem,et guttur:quaeimplici- 
ta dC intricata funt neruis, arterijs, dc venis, incifio- 
iies,vel aduftiones,facerc non audemus: Ideo tali cu 
rafuccurramus.Si em meatus talis,fuerit ftridus,am- 
plietur cum tenta malitcrrae a, hoc modo, fiat tenta 
de malotcrrae ficco, 8C per meatum fiftulae mittatur, 
ita <p meatus ille impleatur: & ita a mane vfque fero. 
Vel cconuerfo, dimittatur. Quum autem os fiftulae 
bene eiargatum videris,nifilocusille multum ficim< 
plicatus dcintricatusartenjs,neniis, 8C venis, vtfi 
fit circa collum: vnguentumruptorium, quod fit dc 
calce viua dC capitello,Irnittimus.Si uero pars fit mul 
tum implicita venis 8>C arterjjs,puluerem afphodelo- 
rum imirterepofiumus: quod fi fuerit vir delicatus, 
vnguentum preciofiffimum ad hanc cura mittimus, 
quod fic fit. Accipe piperis, pyrethri, auripigmenti, 
aluminis, finapis, ellebori albi dC nigri,galbani,floris 
aeris,ana Vnc.5.faponisfpatarefis:quatum deolbus, 
confice fic, terenda pulueriza, dC cum faponefpa.di- 
ligeter incorpora, & de eo informa tenta, dC vfque 
adfundum fiftulae intromittas: hoc autem vnguen- 
tum in illo meatu liquefit totum, dC fiftulam fua vir- 
tute occiditatque dcficcat.Poftquam vero fiftulam, 
quae prius faniem liquidam velut aquam emittebar, 
emitdtfaniem fpiffam, mortua eft:vndeftatim vitel- 
lum oui cum ftuppa, vel album.cum oleo, quoufqj 
ignis cadat,apponimus:deinde cum vnguento viri- 
di, quod didumeftin cura carnis, quae videtur ejffe 
polypus, dc alrjs vnguentis,vfq; ad finem curamus* 
Sivero fiftulanon fitneruis, nec arterijs implicita, 
fed fit inter cutim & carnem ex longo, vel ex obli- 
quo,fi os fiftule ftridum fit,elargetur,eft tenta lignea 
vfquead profundum mittatur ,& fic aliquantulum 
cuticula falis ad fuperiora cleuetur:& a fundo fiftulae 
vfque ad os eiusfuper tentam vfqueadipfam ind- 
datur:pannusinfufus inalbum.oui mittatur, dC a ma 
ne vfque fero relinquatur, vel econuerfo.Poftea ve- 
ro puluis afphodelorum fuperponatur. Quum au- 
tem vulnusipfum tumefadum videris, fignum cft 
fiftulae cft cum 
ouo, dC vnguento viridi,& alrjs, quae in cura vulne- 
rum didafunt b. 
a Additio. Vel de radice laureolas, uel iari, uel bryoniae, 
uel dragonteac, aut cum meditulio fambuci, uel ebuli, fiue 
cucumeris agreftis. 
b humorum fluxus acciderefub 
axillis, et in inguine,et facere duram colledionem, et ma- 
gnam extremitatem, et in profundo, et nimis membrum 
comburentem, quae bubo uocatur. Eft autem quidam cu- 
rabilis, quidam incurabilis. Si enim aeger fere continuum 
calorem patiatur in membris,et uehemeter extenuetur cor- 
pus, et nimis magna fit colledio, et dolorem in profundi- 
tate pedoris femiat,quod contingit quadoc£,quum eft fub 
axillisjincurabilis eft. Item fi cum praedictis figms,in ali - 
quo loco aliquantulum fit mollis,ita q> de fanie aliquid eflc 
uideatur in profundo bubonis,etcutisimediate fit dura: 
incurabiliseft. Item fi erupta fanie quocunque modo fic 
interius fuperflua , et plerunque dura, et aliquando mollis, 
et quae appofitis corrofiuis,p!us crelcac, quam minuatur;/! 
militer incurabiliseft.Indigetergo maturatiuis,exquo ve- 
ro maturata fuerit,cum fagictella vbi magis dependet ape- 
riatur,cum amplo vulnere.NulIa enim ratione expedetur, 
donec crepet.quod fi feceris, vix, aut nunquam curabitur. 
Incifione vero fada,inftar aliorum apoftematum, vel vul 
nerum,curabis. 
Bebocio. Cdp. XII» 
B Ocium fitin gula,&fitadillud,talecxpcrfmen 
tum,cantando Pater nofter,fodias nucem,quae 
nondum fecitfrudum, dC radices eius cum totafub- 
ftantia bene piftatae, cum. cc.granispiperisbulliantin 
optimo vino, vfc£ ad medietatem:8C hoc modo vra 
tur patiens omni mane5donec liberetur *. Vel fiat ta R O G E R II 
Ic medicamen. Accipe radic.viticcllae, radic.cucurbi 
fae agreftis, radic.cydaminis, polypodq, afparagi, 8C 
brufei, ariftolochioe rot.cucumicellae.i.cucumisagre 
ftis,iari,pal|ae marinae, & fpongiae marinae,brancae ur 
b, 8c lac deferofa primo filios prodeunte, 
8C radic.taffibarbaffi. Confice fic,omnia ifta dcficca- 
ta tere & cribra, Balla vero marinam SC fpongiaince 
dc 8C tere, 8C fupra didis ad modum clcduarrj mifce, 
6C quu dormitum vadit, fub lingua mitte. Item poly 
podium, malu terrae,betonicae, radice thafflbarbaffi 
In aqua coque, in tantum, cp tres phyalae redeant ad 
vnamj& ibi praedidu puluerem in fero ponas,et ma 
ne in potu da patient/,et deaquapraedida colata limi 
liter rribue.Eodem vero die aquam no bibat,dC vfcp 
ad.irj.diem,neqj potionem neqjpulucre bibat A ter 
fiavero die in antea puluerem fic praeparatu fub lia' 
gua mitte, 8C vfcpad.xi* vel.xij.diem facias potione j 
dc.xi.in.xi.diem dabis. Si vero talibus experimentis 
patiens non liberabitur,ad chirurgia eft redeunda. 
Si vero fuerit vnu bodu m tantum,cum ferro calido 
Vnum fetonem Imittimusinlongum , 8C alterum in 
latum, 8C pannus infufusinalbu.oui, vel axungia,fu 
perponatur,& omni die,mane,& fero,fcroncsad ex 
feriora trahantur,nifi penitus truncetur caro cum 
illis.Quod cu fadu fuerit,fiquid de bocio remaferir, 
ponatur fupradidus puluisafphodelorum, dC purifi 
cato loco curetur vt caetcra vulnera. Quod fi non fic 
implicitu bociu nimium artcrrjs, fub manu firmiter 
apprehendatur, cuticula caute in longum incidatur, 
SC bocio, vnco hinc 3C inde 
fcarnetur,& cuticula remoucatur,digitus intromitra 
tur, SC accepto bocio, cum folliculo fuo torum extra 
hatur: vulnus panno lineo implearur,leuirer tamen: C 
SC fi multus fanguisfuperuencrir,earcmedia adhibea 
tur, quae fuperius dida funtin hac particula, in co ca" 
pitulo,quiItitulatur,De vulnere fado cum fagittain 
ccruice:& cu hisremedrjs dimittatur per*irj.dies:po- 
ftea uero,fiquid remanferir,ponatur puluis afphodc 
lorum,cui cum ouopofteafubucniendum cft,& de" 
indefubueniendum eft, vtin alrjs vulneribus. Hoc 
quoq? diligenter eft attendendum, (p folliculus bocrj 
radicitus eue!latur,ita vt dc eo nihil relinquatur,mO' 
dica enim particula ibidem remanete, in idem paties 
cadit. Loco ergo purificato perfede in parte fui 8C fu 
perafpergi poteft puluis rubeus: 8C ficutin alijs futu" 
ris diximus, ita quidem 8C in hac cura valet expleri. 
Si vero bocium illud valde magnum fit, 8C virtus pa 
fietis fitparua, 8C aetas iamprocefferir, noftroiudido 
ab huiufmodi bocrj cura eft defiftcndum. Solet enim 
huiufmodibodum multashaberepartes,quas valde 
diffidlecft enarrare,quibus ferrum calidu apponere, 
ne pulfus arteriae, laedantur, omnino refugi" 
mus.Quocunq; tamen mo his per chirurgiam fubuc 
nimus,eos fuper bachu ligamus,8C firmiter teneri fa" 
melius vifum fuerit^pcedimus. 
a Additio.Medicamentu preciofum ad bocium,et vera' 
ciffinia* Accipe fem.canapis,et ricium,fiue pellem cius,fpo 
gia marinam,balla marinam,brancam «rfinam,tarraru, os 
vrfi,et praecipue de capite,os fepic,ana vnc.iiq,piperis zin 
zib.pyrethri, lalifgfmae, ana vnc.rf.nucismufcatx,gario' 
phyl*cubebx,piperis longi, 
euphorbrj,ellebori albi et nigri, ana vnc.ii.bocrj vlmi,falis 
marina, bedagar.Tc 
renda teratur,et coburenda coburantur,et oia in pulueri* tt' 
digantur,et detur patienti temno mane,et fero eunti dormi' 
tum,quantu tribus digitis capi poteft, et tranfglutiat paula 
tim cum mora-Pollea fiatcmplaftru fupra bocium,de cal' 
ce vma,et tegula torrefacfca et puluerizata, et caricis tritis, 
ct pumice, omnia in vino puro bulliant, et remota ab igne 
fupra pellem pilofam ponantur, et aloe puluerizata defu' 
per afpergatur , et gutturi patientis calida fuperponatur. 
Diseta fit talis,comedat patiens panem fermentatu bene co 
dium et recentc;bibat vinum pum et modicum de iftis: et 
fic vf# ad*xv*vel,xx*dies, vel.xxx.vtendum eft deficcati' 
iiis;et fic fine dubio liberabitur* Et fi fuerit* xv.annoru vef 
♦xx.fiat etiam fumigiu in ore cum emboto.abllineat patie* 
a coitu anna vnum fi poteft,et ab omnibus frigidis 
et indigeftibilibus , et a frixis, et a pane azimo , et ab aqua 
vfq? ad annu vnu fi poteft,et ab omnibus inflatiuis.fricetur 
icacp faepe bocium manibus fortiter* Inungatur balfamo,ft 
fuerit regina, vel aliqua ditiilima perfona.Si fuerit inferior 
pfona, inugac cu ungudo aureo,et fi hoc habet, ide no fiat 
cu faliua,uel cum aceto,vel cu vino tepido,Fiat et hoc env 
plaftrum de radice lapathrj acuti in vino decocfri,et cu axw 
gia porcina,vel vrfina,quae melior eft,dihgcter infimul in 
corpora,et vnc*?, aloes triti et puluerizati fupra dicfto em' 
plaftro afpergatur , et fic calidum fupra bocium appona' 
tur* Sed vt videantur fieri plura, talem faciat medicus in' 
cantationem,velconiurationem* videlicet Cauo,cauo, 
cauo,recede,quia filius Dei te maledicit* In nomine patris, 
et filn,et fpiritus fandi* Recede ab ifto famulo dei. Et fiat 
circulum ad collu de candela benedida de fefto fandae Ma 
riae,cantando Pater nofter,tribus vicibus, in honorem lan 
dee trinitatis* 
b Additio.Ideftfaponariae* 
Defauin<mtu,v eiusfpecicbus. Cdp. XIII. 
SQuinantia,cftapoftcma, quod nafeitur in guttu 
re,cuius tres runtfpcdes.Quarum pnma,dicicur 
Squinantia.f.nomine totiusficdida, 8c haec nafeitur 
inter tracheam arteria 8C ocfbphagum,in loco qui di" 
citurifthmos, & haec cito eftpcrnecabilis,eiufc£ cura 
foli Deorelida eft.Secuda, dicitur Sdnanria,qu£ par 
tem materiei retinet interius, partem vero foras emit 
tit, vt tumorem exterius videre poffis:& haec minus 
maliciofa eft. Tertia fpecies, dicitur Quinantia,cuius 
materia tota foras emittitur, 8C de huius malicia non 
maxime timere debemus. Quaecunq; vero iftarufpc 
cierum fuerit,generalia figna haeefunt, difficultas in" 
fpirandietexpirandhcibum quoq?vel potum fume 
re non poffunt.Vox denegatur ex totolfa 
cipiotameiftisfic fubuenimus. Si virtus 8C aetas per 
miferint, fanguinede vena cephalica attrahimus, ucl 
de vena quae eft fub lingua,gargarifmum dc fapa,ucl 
diamoron fieri volumus. Vel fiat talis gargarifmus, 
fumas gallas, balauftias,rofas, 8C lentes, facias bullire 
in aqua,& dc hac paties gargarizet faepius: hoc enim 
gargarifma humores currentes ad locum dolente re' 
primit.Extrinfecusautedialthsea,&limilibus,lung* 
tur a, 
tertiam fpccicm curat, quod fic fit. Accipe radie.ebU 
li, porrinas, quae non fint remotae nccp cuulfae a loco 
in quo natae fuerint,abfynthium,cardum bcnedidff» 
fenationes ad libitum. Iftabenepiftcntur, 8C piftads 
fuccus extrahatur.Item accipe far. hordei,far.femi 
nis lini, 8C cum praedido fucco diftempera, SC incor" 
pora,ita tamen q> multu remaneat liquida*Pofi*ave CHIRVRGI A 
ro accipe axungiam porcina, 8C liquefacias ad ignem I 
in patella,& adde melin eadem quantitate cum axun 
gia, 8C faciasbullire:dcindepraedidum fuccumcum 
farina in eadem patella mitte, d>C cum praedidisadmi 
fcc)&incorpora, 8C tandiu bullire facias, 
fpiiTitudinem veniant, in modu embrochae alicuius, 
tale cacaplafma calidu fuper locum patientem pona- 
tur,ter vel quater in die mutetur, 8c femper calidu re 
nouetur. Quum aut tale apoftema interius faniemfe 
cerit,digito,uelah'oinftrumeto,ipfumapoftcmaru- 
pere, 8C fanie emittere, no eft: inutile:fic enim aliquos 
propria manu curaui b. 
a Additio.Nota. In principio debemus infiftere reper* 
cuftiuis gargarifmatibus, quia fere femper fit de rheumati' 
co humore pro maiori parte; deinde cum confumptiuiset 
infpififatiuis humorum.extrinfecus autem de dialthxa, et fi 
milibus vngatur. | 
b Addirio.EmpIaftrum ad quinanriam.Accipe altheam 
et reftas alliorum,et coque in aqua,et poftea piftentur cum 
axungia, et defuper ponatur;vel ffatemplaftrum de radici' 
bus lapathfi acuti,et reftisalliori! et axungia, et de hocpo' 
natur. Contra quinantia, fiat tale experimentum,fumatur 
carnes bouinx felfx, lemicocftx ad modum caftanex', vel 
auellanx, et infuatur firmiter filo logo de ferico,ne forte pa 
tiens velit nolit carnem illam tranfglutiat,et medicus extra 
hat illam fubito cu violentia,vt ita pofl.it apoftema rirpi; 
De branchis, Qap. X1111. 
BRanchi interius tumet,et quafiamygdalas duas 
creant.VndcdifFiciliseft excreatio,& anxia fpi 
ritus attradio. Quibus gargarifmata prius adhibeant 
tur, a quibus fi patiens non Iiberatur,ad chirurgia eft 
eundum. Infirmum ergo primi! coram ce conftituc, 
cuius ore aperto linguam inferius premas cuinftru- 1 
mento, ita vt amygdalas illas videre valeas,&: vnco 
ferreo vel aeneo capere, 8C competenti ferro inci- 
dere* Pelliculas autem illas, quae ftant iuxta eas, illae - 
fas r elinquas, poftea de aqua rofa.cu m aceto aequali 
ter,facgargarifmum,etcum fucco arnogIofl$ fimili- 
ter. Si vero fanguis multus fluxerit, melicrati! adde. 
Quod fi putredinem fecerit,hori! incifio fic fiat,cutis 
inlonguincidatur, & inftrumentis,adhoc fadis,illa 
abftrahatur,et a radice funditus euellantur:locum ue 
ro,aureo, vel ferreo inftrumento,decoquimus a. 
a Additio. Eft autem quxdam alia paflio,quc nafeitur in 
ore iuxta cpiglottu, qu£ dicitur foliu,quia ibi funt vna,vel 
dux carunculx tenues,et latx,ad modii folq, que obftruut 
tracheam arteriam, et vocem impediunt.Quum vero pa' 
tiens os aperit ad loquendu, fe eleuant,et foramS trachep ar 
terix oppiIant.Qt.ium vero os claudit,fubfident. Vnde pa 
tiens vix poteft formare uocem,uel aliquod uerbum inteb 
ligibile,qux paflio nunq curatur,nifi beneficio chirurgix. 
Deuuula. Cdp, XV* 
VVuIa, elongatur tumefdt,qu3e cxicce 
tur pulueribus coftridiuis et gargarifmatibus, 
& hoc puluere,qui fit.Re.balauftiae,gall£,piperis,py 
rethrijCinnamomi, fuperponatur puluis cu cauo fer- 
roifiat gargarifma, quod fit.Re. vini dulcis, vel mel- 
lis,ctaccti,ana,piperis,pyrethri,ftaphidisagri?,balau 
ftiae, aequaliter de omnibus, puluerizata,cum praedi- 
ftisliquoribusbulliant, 8C vtatur patiens hoc vino, 
mane 8C fero.Si autc non fic deficcetur, incidatur for 
ficibus ad hoc faftis, iuxta palatu m fub tiliori loco* ca 
ue tamc,ne radices vuulae tangas.Et fiatgarganTmus 
deficcatiuus, feu cum deficcatiuis, de quo gargarizet 
die ac no ftc.caueat fibi patiens, ne fupinus iaceat.gar 
garizetetia aquam vbicoftafit pinguiflima gallina. 
Sepiflime caucat fibi patiens,ne multum dormiat per 
tres nodes a. Vel ante incifioncm,incendatur aureo 
numo.&gargarifmafiat,vtdiximus b. Vtaturhoc 
cmplaftro, quod fit de meile calido, 8C pluribus bac- 
cislauri,cyminf,pulegrj,origai,cuphorbij,ana,&po 
neinfumitate capitis cum ftuppa. 
a Additio.Quia a fomno prouocatur rheuma» 
b Additio.Item ad relaxatione uux,coctura fadta in oc> 
cipitio conferret emplaftrum,factum de pice Iiquefadla fu 
per ignem,et de puluere mafticheset olibani comiftis, et il 
lud tepidum in occipitio ponatur.Fiant gargarifmata coiv 
ftridtiua,nifi multus humor fit in caufaiquod fi fit,garganf 
mata fiant in parte confumptiua,et tn parte diflblutiua. 
De difiunfturd offis iuguUris» C<tp. XVI. 
OS iugulare,quandoc£ a proprio loco defcedit, 
vnde collum difiungitur,&fit viciuiniundu 
racolli.cui nifi medicus rubuenerir,moritur de facili, 
ctfuffocatur infirmus.Cui feftinanter fic cftfubuenie 
dum,os ei aperiatur,lignum,vel aliud tale,ut osaper 
tum tenear,in ore mittatur, & fafceolusfub mandibu 
lisfupponatur, vtranq? parte fafceoli medicus ad fu- 
perioraleuando firmiter manibus tcneat:pedesautc, 
vnuin vno humero,8>C alium in alioponat,vtpedi- 
bus adinferiora premedo,et manibus caput ad fupe- 
rioralcuando fortiter, os ipfu m ad iundura propria 
competentius reducatur: & poftea vngatur locus de 
dialthxa, vel martiaton, & lana fuccida, vel fiup- 
pa, fuper ligetur: 3C fic omni die fiant vndiones*, 8C 
fomentationes, minutiones etiam in tertia diefolenc 
cfie perutiles. 
Explicitliber fecundus* 
INCIPIT PROLOGV8 
terti) libri. 
aVod tanti operis utilitate tradarc tenta 
ui,et ordine cerro Dodoris noftri fcien 
tiam in artem redigere defideraui, plus 
fuit deuotio praefentibus 8C futuris pro 
fidendi, q de uiribus aut temporis com 
moditate.Quo circa prouidus ledor,negocfjs I mine 
tibus,& breuitati temporis parcat, 8C colligat potius 
quae in hoc libro rationabiliter fcriptafunt,qinuidiae 
liuoresfequatur. Hoc aute opus in plurimis particu- 
lis diftinguendu efle decreui, vtcuraru varietates dc 
fingulis particulis, valeant copercntius colligi, 8C di- 
ligeti dodorecomodius memoriter comcndari. Cu 
risigitur eorum quaefuntab homoplatisfuperius,5C 
offequod eft catena gulae, & ofliu eorum 
rjs vft$ ad genitalia,tradare curabo. 
Incipiunt capitula tertij libri» 
Dc vulneribus,q fiunt! homoplatis. Cap.primu. 
De vulneribus,quae fiuntin catena gulae. 
De ruptura eiufdem cu vulnere,8C fine vulnere, ij ROGERII 
De vulneribus,qu$ Runtin humeris, quando 
ri difiunguntur a fuperioribus. 
Deeifdem,finc difiundione. iq 
De vulneribus brachrj, quado neruus eft Icifus,enfe, 
vel aliquo fimili. iirj 
Deinflarionc,& tumore,&C duritie neruoru. v 
De purificatio ne vulneris putrefadi. vi 
Dcfuperfluacarnea vulnerercmoucnda. vq 
De eryfipelate fuperueniente vulneri. virj 
De carbunculo fuperueniente vulneri. ix 
De uulneribus brachrj,fi os no neruus. x 
De eode,filaccrtus eft Ixfus cu ncruo, vel fine eo. xi 
De eodem,fi telo cft perforatum. xq 
De vulneribus manus,fi neruus eft Tcifus,uel os. xiq 
Decodem,finuIlum eorum eft laefum. xiiq 
De difiundurahumeri afuperioribus. xv 
Dcdifiunduracubiti. xvi 
De difiundura manuum 8C digitorum. x vq 
De ruptura brachiorum cum ruptura carnis, 8c fine 
ruptura eiufdem. xviq 
Defradura offis cum uulncrc. xix 
De defedu nutrimenti. xx 
Deoffe malcconfolidato. xxi 
De fiftulis, cancris, 8C alqs apoftematibusibi nafcen-' 
tibus. xxq 
De vulneribus thoracis 8>C pedoris cum enfe,vclalf- 
quo fimili. xxiq 
De eodem,fado cum telo,fiue ferrum interius lateat, 
fiue non. xxiiq 
De ruptura coftarum. 
De quibuslibetalqs uulneribus ufque ad inguen, fine 
uulnereinteftfnorum. xxv 
De vulnere cordis,etpulmois,ftoi,&hepatis. xxvi 1 
Deuulnere fplenis. xxvij 
De pulmone fi per aliquod vulnus exierit. xx virj 
De vulneribusinteftinorum, 8C fi foras exierint,qua 
liter reducantur ad proprium locum. xxix 
Dccacris,&fiftuh's,etalqspuftulisnafcctibus. xxx 
Decancrisin mamillis. v xxxi 
Deapoftematein mamillis. xxxq 
De capite mamillae fi intus lateat. xxxiq 
De vulnerein virili membro. xxxiiq 
De fiftula in eodem membro. xxxv 
Dc excoriati ce dC inflatione tefticulorum. xxxvi 
Dc ruptura fiphac,fiue fit magna,fiue fitpua.xxxvq 
Dc cura eiufde,fi Iteftinai ofeheu ceciderit* xxxviq 
De hernia ex humore confurgente. xxxix 
De hernia quae fit ex carnofitatc. xl 
De fignis lapidis,fi fuerit in vefica. xli 
Dc lapide remouendo a collo veficae. Ixq 
De lapide extrahendo a vefica. xiiq 
Dcfuperflua carne in collo vcficae. xliiq 
De vulneribus, quae fiunt in pofteriors parte 
risita q? fpinalis medulla, vel neruus incidacur,ucl 
laedatur. xlv 
De uulnere longaonis, fi telo, vel enfe incidatur, vel 
laedatur. xlvi 
De vulnere renum. xlvq 
De apoftemate iuxta fundamentum, quod eft quafi 
carbunculus,8C de fiftulis,et cancris natrsin pofte' 
riori parte corporis,& in fundamento. xlviq 
Dchaemorrhoidibus. xlix 
De ftranguria ex vulnere. I 
Dc cauterio, quod valet ad inflationem SC tumorem 
iundurae manus SC brachrj,& ad omnem tumore, 
& dolorem manus*3C ad dolorem humeri,&fpax 
thularum,etad defedum oculorum,etadafthma, 
3C ad dolore ftomachi,et contra vitiu hepatis, h 
De fccone,qui fit contra vitium fplcnis, 8C contra do 
lorem vmbilici, 8C contra dolorem lumborum, 
8C contra dolorem fpinae, et contra dolorem tefti' 
contra haemorrhoidas. * lq 
DE YVLNERIBYS 
quae fiutmhomoplatfs. Cap. I. 
Vlneribus ? quaefiuntinhomo' 
\pjjWgm/S plads,fi fuerintenliSjUel alterius 
flmilis, flcfubucnire confucui' 
8Amus.Si vulnus recens fuerit,illix 
pyA cofupfluis purgatis fuimus: ex' 
E tremitates apertas relinquimus; 
WiS'PuIucrcm rubcl>mfupcrafpergi 
mus, 8C caetera diligenter 
quimur, quaedidafuntfupcrius 
in fecunda particula de futuris. Sivero vulnus non 
fitrecens, primobenepurgetur,&fanguisin 
re prouocetur, deindefuatur:& fiat deinde, vtdidu 
cft fuperius. Si vero fit telo perforatum, lardoncm 
imittimus, 8>C caetera facimus, vtdidum eft fuperius 
in fecunda particula,in cura colli telo uulncrati. 
De catena guU, Cap. II. 
SI catena gulae fuerit incifa, fic eftfubucniendum» 
Jnprimis vuInusipfum,pannoin album. 
fufo,& aliquantulum expreflb,bcneimpleatur,et vi 
tellus oui cu m ftuppa fuperponatur: poftea pannus 
ficcus cum embrocha, adfaniem prouocadam pro 
Varietate temporis. Quum vero os, ucl aliud 
ris, quod extrahi debeat, caute illud remoueas:dein> 
de cu unguento fufco,& C£teris,ut in alqs uulneribus 
curam adhibeas. Si os gulae, quod eft catena, fradu 
fuerit,uel aliquo modo refederit, medicus brachium 
infirmi,uel humerum eleuetunamanu, 8C altera 
nu partem illius ofiis eleuatiorem inferius compri' 
mat,& plagellaalbum.ouiinfufa,etfuperpofita, plu 
maceoli etiam fuperpofito ferulae ad modum crucis 
fuperponatur:&longa fafciafuper ligetur ex omni 
parte, 5C brachium ligetur ad collu utfitfufpenfum, 
8C plumaceolus mittatur fub axillis, ne ad inferiora 
brachium cadere poflit, 8>C nullo modo deponatur, 
donec fanus fit. Si uero talis fradura fitcumuulne' 
re, fuper locum illum falcialonganon fuper ligetur, 
fed ubi fradura cft relinquatur apertum, utpcrlocft 
illum ftuellus intromittatur, ut curari poflit ficutcae' 
terauulncra.Ligaturaueroilliuspartis, fitfuperloii' 
gam fafeiam. 
Dcdifninflionehumeri, Cap. III. 
SIcxuulnere humerus afuperioribus fit 
dus,fic cura adhibeatur .Primo uulnus bene mu 
dificetur, 8C fi non fuerit recens,prouocetur in eo fan 
guis,5c fi aliquid eft abftrahendum, remoneatur pri' CHIRVRGIA 
mo,deinde vulnus m hunc modu fuatur.‘pars 
ti primo competenter reddatur, 8C in fuperiori par 
te humeri, vtraqp pars vulneriscumacu firmiter ca 
piatur,& filum quod acui adhaeret,ipfi acui diligen 
ter obuoluatur, 8C acus in hac futura relinquatur 
V/quead confolidationem vulneris.In hunc quocj; 
modum fiat, quofcuncjj pundos in hac futura vci- 
les eflTe confpexeris, ita q> femper acu m in quolibet 
pundo relinquas: poftea vero puluercm rubeum, 
quididuseftiliperius,fuperafperge,pIumaceolum 
uipcrpone: extremitates, vtin alrjs curis diximus, 
apertas relinque,& caetera, quae in alrjs futuris 
mus,diligenter attende. Quum autem vulnus vi' 
deris confolidatum circi futuras acus 
laremoueas,&ftucllu ficut in alrjs futuris diximus 
immittas 8C diminuasrdeinde, vtin fimilibus, vfq* 
ad finem, curam adhibeas. Si veroafuperioribus J 
non difiungitur,primum fi aliquid eft extrahedum 
remoueatur,deinde vfc£ ad finem curetur vtin 
turis vulnerum diximus. 
Deincifionebrdchij Cr ncruorum. Crfp. 1111. 
SI os brachij, 8>C neruus fit ex tranfuerfo incifus. 
Primo vulnus impleatur panno in album.oui 
infufo: dcindepannusficcusintromittatur, pultes 
prodiuerfitate temporisponantur.Si vero aliquid 
deoflercmouedumeft,abftrahas *. Neruo curam 
in fecunda particula didam, dih'gentcradhibeas:de 
inde cum vnguento fufeo & alijs iam didis curam 
impendas b. 
a Additio.Sed fi extrahi non poflfit,nifi cum magno do 
lore 8C difficultate, dimittas, 8C facias tale emplaftrum, 1 
quod optime habet remouere os fra<ftum,vel lignum ibi 
cxiftens.Reci.polypodium cum modicaaxungia veteri, 
tritum fuper liga. Si vis etiam adhibeas apoftolicum,in 
quo multum fit de puluere magnetis. Item aliud ad idc, 
quod etiam exrrahit fagittam fine dolore,radix pimpinel 
Ix,radix arundinis cum melle,tere 8c fuperpone. 
b Additio.Bt nota,q> fi de vulnere fanguis vnduofus, 
in modum olei exiuerit,certum eft,medulla incifam fuif* 
fe,et mortale efle. 
De inflatione cr tumore CT duritie nemorum. Cap. V* 
SI vero dolor, aut inflatio, aut durities, ncruis 
inhaeferit,& 
gere confueui mus,quae fic fit. Dialthaea. 
Accipeeuifcifiue althxaeradic.lib.ij .feminis 
nugraeci,lib.i.fquillae,lib.5.olei,lib.irj.cerae,lib.i.tc- 
rcbinthinae,galbani, gummi haederae,anavnc.ij.co 
Iophoniae,refinae, ana lib.?. omnes radices bene ab - 
luantur, & terantur, 8C fimiliter lini 
cu m ct fquilla,ct quum bene trita fuerint,in. vi.Iib.: 
aqu$per.irj.dies,quartadiefuperignemponantur, 
8C bulliant, donecincipiantinfpiffarfideinde paula 
tim infaeco mittantur:& quum exprimere 
ris,addatur aliquantulu m feruentis aquae, 8>C ad ex> 
tradionem illius vifcofiifimi fucci, de quo accipian 
tur,lib.ij.& ponanturin.iirj.lib.olei, &bulliantad 
fucciconfumptionem,quod cognofcitur, quum 
nihil fucci fupernatauerit, poftea addatur cer£,lib.i» 
SC po* 
ftea gummi'hxderx contufam, 8C galbanumrad vl 
timii ponatur colophoniae puluis & rcfinae:& quii 
coftum fuerit,deponatur ab igne. Signum vero de 
coAioniseft,guttapofirafuper marmor,fiinfpiifa" 
tur. Etpoftqcolatum fuerit 8C infrigidatum,dilige 
ter reponatur, SC vfui referuetur a. Valet etiam ad 
dolorem pedoris,cx frigiditate 8C pleurcfi,prius ra 
meninteftaoui aliquantulum calefadum adigne, 
et fuperpeAusinuuAum,fanat omnia loca 
data, 8C deficcata,calefacit,molIificat,& humeAat* 
a Additio, Quod ll non habeas dialchacam, facias tale 
emp!aftrum,quod valet ad duriti<?neruorum,tanna hor- 
dei admisceatur cum terebinthina , et fimul incorporent 
tur, et fuperponatur; hoc idem valet ad duras carnes re- 
molliendas,probatum eft. 
Dc purificatione uulneris putrefafii, Cap. VI* 
SI aliquod vulnus male curatum putruerit, hoc 
vngueto curari poterit,quod fic fit. 
tum contra putridum vulnus,8C male curatum. 
Accipe olei, libr.i.fepi arietini, albae, 
unc.ij.picis gr3ecae,vnc.iii.falui£,fifymbrrj,balfami 
tae aquaticae, lentifci,fauinae,anethi,rutae, omnium 
ui.manipulum.i.conficefic,ceram 8C fepum cum 
oleo folue 5C cola,po(tea pulueres terendorum ad-* 
mifcc,quumc£ conglutinatu fuerit, vfuireferua* 
Adidem aliud.Accipefaluiaefylucftris, 8>C dome 
fticae,laureol3e,& 
mifiae, & linguaebouis, ana manipulum.i. S>C pifta 
in mortariocum.i.lib.fepiarietmt, &inde magda- 
leonesinforma, 8>C dimitte vt fimul marcefcannpo 
fteainlib.i.oleicomunisipfos magdaleonesinfta> 
gnato ad ignem tandiu bullire facias, 
baepetantfundum: deinde ftagnatum abigne 
moueas,& praedi Aas herbas et oleum per pannum 
cola,& ad ignem in ftagnato repone,et quum 
lire coeperit, addantur ibi.iq.unc.ceraeinaeftate, 8C 
duaein hyeme:8C poftq cera liquefada fuerit,addat 
maftiches, olibani, etco!ophoniae,ana unc.i.prius 
bcnepuluerizatae,&: cumlpathula agitando,diIige 
ter incorpora:deinde abigneremoueas,& aliquan 
tulum de terebinthina adiungas,ct diu agitando cu 
Ipathula,fimul incorpora, dC vfui referua. Valet, n* 
mirabiliterhoc vnguentumad vulneris putrefadi 
mundificationem, dC ad bonam carnem generans 
dam 8C nutriendam* 
i T>efuperfluacarne,qu<ecrefcitinuulnere. Ca* VII. 
SI ucro caro fuperfluauulneribusfuperuenerit, 
puluercde hermodaAylisfuperponimus hoc 
modo. Inficiatur bombyx faliua,& puluis hermo-- 
daftylorum fuperponatur bombyci, deinde fuper 
p onatur uulneri. Ad idem, accipecalcis uiuae, unc. 
iiij.auripygmentijunc.i.aquaecalidaequanrumfufn 
cir,omniaifta,priufcjadignem ponantur, cumfpa 
thula diu comifce, donec fimul incorporentur, 8C 
poftea ad folem diu dimitte,donec multum ficcen- 
tur ,pofteauero fubtilifii metere, 8C ufuireferua. 
Vel fiat talis puluis, quo faepius uti cofueuimus,qui 
Re.hermodacfiylos,ariftolochiamrotun.floreeris, 
ana.quae omniafimulpuluerizentur; &hicpuluis ROGERII 
vfui referuetur.*potenter enim,et non vio!enter,in 
uulnercfuperfluam carnem corrodit. Ad idem, 
cipecalcem,& diftemperacum mellcad modupa* 
ftae,& fac inde pane,S£ ftiper tegula pone,8C fac pul 
uerem:carnem corrodit,SC cancru interficit. 
DecryfipeUtcfuperuenicnteuulneri. Cap. VIII. 
Via folet eryfipelas vulneribus 
re, SC quaedam alia accidentia: Ideo diflferen 
- da eft inter illa: & fignum SC curas poni> 
mus cryfipelatis:fiuntenimin vulnere 
quoties albae,8C locus eft temperatus, ctbenetrada 
bilis, 8C hoc eft bonum fignum in vulnere,aliquo' 
ties vero fuperueniunt nigrae vulneri, 8C locus eft 
durus & toftus,& male tradabilis,quod eft malum 
fignum in vulnere:eryfipelatus enim eft locus, cui 
cu m frigidis fubuenimus. Apponatur ergo plagella 
in fucco femperuiue infufa,& fucco folathri, vermi 
cuIaris,umbilici,veneris,hyofcyami,quibusadmi' 
fcemus albumen oui,oleum rofa.ct viola.fandalos 
albos 8C rubeos:quod fi hjc omnia habere non pof 
fumus,de quibufdam tamen apponimus, 8c quum 
ad propriam naturam redierit, ftatim ab hac medi" 
cina defiftas. Vidimus quandoq? vulnera 
ua fieri a, quibus ad carnem curandam, tale medi-- 
camen fieri poteft. Accipe fepi colati,lib.i.colopho 
niae, vnc. vi.cerae, vnc.iirj.olei phialas duas, 
ches,oIibani,myrrh3e,ana vnc.irj.cofice fic, cera 8C 
fepum cum oleo folue,et cola,poftea puluerem te- 
rendorum admifee, 8C quum conglutinatum erit, 
vfui referua. 
a Additio.Fit enim cocauitas in vulneribus, tribus de 
caufisjVel ex Iaefione,veI exinobedientia aegri, non patie 
tis perfede curari vfq? ad profundum,vnde interius pu' 
trefcit,vel ex imperitia medici, fuperficiahter curantis. 
De carbunculo fuperueniente uulneru Cap. IX. 
C Arbunculo vero vulneri fuperueniente, po 
puleon inungere confutuimus circa, qui fic 
fit ®. Accipe oculorum populi,lib.i.&.j.foliorum 
papaucris nigri, foliorum mandragorae, cimarum 
rubi tenerrimarum, foliorum hyofcyami, folathri, 
vcrmicu!aris,Ia<fhicae,femperuiuae,bardanx,viola 
rum,fcatoncelli,ana vnc.iij.axungiae porcinae nO' 
uellae,vcl veteris,bene ablutae,lib.irj.fit hoc modo, 
oculi populi bene per fe piftentur,et iterum cu axu 
gia piftentur,& magdaleones inde informentur,8C 
per duos dies dimittantur. Interda vero die fupra ] 
didae herbae omnes col!igatur,etbenc teratur,et ca 
magdaleonibus terendo rurfus admifceatur:& ma 
gdaleonibusinde formadspcr.virj.diesferuentur: 
poftea vero illi magdaleones fruftarim in caldario, 
cum lib.i.odoriferi 8C optimi viniponantur,ctbul 
liat ad vini confu mpdonem, cum fpathula femper 
agitando; 8C deinde per faccuium exprimendo,av 
ia,(SC dimitte frigefcere,& i vafe reconde. Valet eda 
hoc vnguetum ad calorem acutae febris, 8C his, qui 
dormire nequeunt, inunftis temporibus, 8>C pulfi> 
bus, 8>C plantis manuum 8C pedum, hocidem,cum 
oleo rola.dC viol.miftum,6C fuper inun<ftum,mira 
biliter calorem tollit:& fuper inunAum vmbilico 
fudore prouocat. Vnguentum ad carbunculu. 
Supra carbunculum vero, pone hoc vnguentunt* 
Red. aunpygme n. piperis,ana. 8C ficus ficcas, ad li' 
bitum:tere infimul, SC confice cum meile vfquc ad 
Ipiflitudinem,et fuperpone:carbunculu enim mor 
tificat. Poftqautem mortificarum videris, vr caro 
mortua cadat , hoc unguentum fuperpone. Quod 
Red. maluauifcum, 8C aliam maluam, 8C brancani 
urfinam, ana.tere cum axungia, 8C dimitte per.iij* 
dies marcefcere,& poftea coque,8c cola,&in cola' 
tura aliquantulum cerae 8C maftiches appone, 8C ite 
rum cola,& ufui referua. 
a Additio. Sed quidquid dicat Rogerius, hoc non ap' 
probo, quoniam apocruftica non debet apponi propter 
refluxum materiei. 
Deuulnerequodfitincarnofitate brachij. Cap, X» 
S luero carnofitas brachij uulncrata fuerit,aut 
etiam inter humerum 8C cubitu, ubi lacerti affi 
nitas eft, fpacium.iij.unciarum infra uulnus fuerit, 
cx mala 8C incauta cura, periculum euenire praedi' 
cimus.Si uero in alrjs partibusbrachij fuerit,depcri 
culo no eft fic timendum.Si enim in iam didis par' 
dbuspuftulae nigrae fuperuenerint,& tumoradfu' 
perioracofcenderit,maIum fignum.Si uero puftu' 
lae albae fuerint, 8C ad inferiora tumor defccndcrir, 
bonum fignum eft. Cura uero i talibus uulneribus 
eft eadem cum his, quae diximus de uulncribus,ubi 
os non eft fradum,ucl uulneratum. 
De uulneribus lacertorum. Cap. XI. 
SI lacertus eft uulneratus cu fuo neruo, uel mU' 
fculo,mortale eft,quod fi nec neruus,nec mu' 
fculus,laefus eft,etuulnus in longum eft,utraq? pars 
alteri comprimendo iungatur, 8C caute Tuatur, di' 
miflb tamen aperto ubi plaga magis dependet, un' 
de uulnus competentius poiftt curari,8C purificari: 
deinde procede, vt diximus in alrjs curif futurae. Si 
uero eryfipelas fuperuen erit ei, cura,ut didu eft fti' 
perius:hoc enim diligenter notato, cp fi lacertus co 
tundatur, uel coteratur ferro aliquo in obliquum, 
mortale eft.Si uero in longum fuerit, uulnus praedi 
da cura profequatur. 
Deuulnerc brachij cum telo Cap. x 11. 
SI brachium telo eft perforatum ab una parte adi 
aliam partem,lardonem unu mittimus ab una 
parte, 8C unumexalia:& italuccurrimus,utdidi* 
eft in alrjs, in fecunda particula, quando collum te' 
lo eft perforatum. Si uero tantum ab una parte eft 
perforatum, unum lardonem Imittc,8C cura dccsc 
tero,ut in fimilibus didum eft fuperius 
a Additio.Nota,q> fi brachium 8c os telo fit pcrforatS 
vftp ad medullam,non eft apponenda tenta de Iardo,pr° 
pter fui vnduofitatem,quia medulla vnduofa cft.Et t\o 
ta,q> fi incifio fit fupra genu, vel infra, tribus vncrjs, Vt» 
fupra iunduram manus,vel infra,mortale eft. 
Dc uulneribus manus fi neruus ejl tncifus 
uelos. cap. XIII. 
SI os manus,&neruus incidatur, panusutlaliie 
uulneribus intromittaturidelde, ut didum eft CHIRVRGIA 
fupcrius in cura brachq, quando os 8C neruus eft Ise- . 
fus, cura diligens exhibeatur.Si vero fuerit opus,fu - 
pra tabellam aliquam ponatur, & alligetur tabellae, 
ne pars vulneris ab aliafegrcgctur» Si autem neruus 
fueritIsefus fineolle, fupraneruumfuatur, 8C totum 
etiam vulnus,fecundu didum modum,& puluis ru 
fceusfuperponatur: 8C hac cura mirabiliter congium 
linatur,&faepeconfolidatur a» 
a Addicio,Nota,q» fi nerui manus incidantur interiores, 
«a Igditur manus,q» nec claudi,nec aperiri poteft,fed in eo 
erit ftatu in quo volueris manus dum curabis» 
De uulncre fme hefione ojfis,zr nerui» Cap♦ XIII 
SI vero nec os,nec fuerit, fecundu m 
iam didum modum vulnusfuatur, 8C cura ex* 
bibeatur* Euenitfaepe mebra valde laedi pcrculfio- 
ne calli, vel aliqua fradura,vndc contingit tu mo« 
fem magnum ibi effici, 8C humorum fuperfluitatem 
abundare: & nifi putredo illa foras emittatur,putre* 
fiunt nerui, caro, 8C os.undc apponenda funt moh 
lificatiua 8C vtputredo emittatur,leuiter comprima 
tur, 8C membrum membro iungatur, vt fi fuerit in 
«unduris brachrj,brachiu m hu m ero :fi in crure,tibia 
coxae, &ficde reliquis,iungatur: & hoc fiatfaepe, 
donec tota materia exeat: poftea curetur, vt caetera 
Vulnera a. 
a Additio.Nota,q> in contufione,vel cafu,aut percuffio' 
ne, primo facienda eft phlebotomia : poft modum reper- 
culliua funt apponenda: repcrcuffiuisappofitispoft phle- 
non conferentibus, iterum facienda eft phlc 
botomia, quoufq? conferaneonfequenter reperculTiua do- 
nec fentiat iuuare:ad vltimum diaphoretica»& per antifpa 
fim facienda eft phlebotomia, fi exytraque parte fit, per 
Vtranq? partem» Item notandum effe,q> fi tumor,vel infla 
tio,fit in cubito,quae per incifionem fit curanda,praccede- 
tibus maturatiuis,non debet fieri incifio fupra cubitum di 
rede,licet ibi fiat maturatio,ne ex motu ibi impediatur co 
fohdatio in hac parte,fed ex altera parte,vbi magis depen- 
det materia» 
Be difiun ftione humeri a fpdthuld. Cup, XV» 
SI humerus a fpathula difiungatur, taliter fubue- 
nirefolemus. laceat infirmus lupinus, 8C Iapis, 
Vel lignum rotundum,ex vna parte magis acutum, 
ex altera magis rotundum accipiatur,et filis fuper 
pofitis fitquafi globus filorum, & illud rotundum 
fub axillis ponatur, 8C medicus fupra illud cum cal- 
caneo diu imprimendo calcet,et manibus humerum 
cleuando, os ad priftinum locum reducat: 8C anteq 
globus auferatur, peda in album.ouiinfufafupcrli- 
getur longa fafeia vndic£, 8C globus ibi dimittatur, 
ctligetur cum aliafafcia,etplumaceoIusfub brachio 
ponatur,vtillud femper fitfufpenfum 8C clcuatum» 
Poft tres vero dies, fi non fit bene aptatum, apta, 8C 
Vnge, SC eodem modo liga: 8C fi aliqua colledio ibi 
fuerit fada,minutio fiat contrariae partis «♦ 
Contingit quandocp, q> necj praedido modo po- 
teft aptari: SC tunc lignum longum praeparetur, 8C 
aliquantulum amplum , & in medio fiat foramen ad 
niodum fupradidi globi, 8>C ibi globus ex ampliori 
parte intromittatur, 8C lignum a duobus fortiter te- 
neatur,& tunc infirmus fedeat, vel ftet redus, fupra 
fcamnum, 8>C globus fub axillis collocetur* Medicus 
vero firmiter teneat brachium 8C humerum 
ra parte, 8C tenentes lignum eleuent, 8C alius fit, qui 
fcamnum apedibus patientis auferar:et dum itapen, 
debitinfirmus, reducetur humerus adlocum pro-' 
prium.‘poftealigetur, vtdiAumcftfiiperius. Quod 
fi Fueritpuer,non oportet,nifi vt medicus mittatpu 
gnum fub axillis patientis, 8C teneat humerum eius 
alia manu,& cleuet eum a terra, 3C ita os bene ad pro 
priam iun Auram redibir,atq?fanabitur.Si vero fue-* 
ritopuSjfiatfomentum prius deaqua,vbi bullierint 
malua,branca vrfina, &C fimiiia:& locus pofteavn- 
gatur de dialthaea, vel marciaton, Qc fiuppa fuper" 
ponatur,atq? ligetur. Quum vero ad propriam iu-- 
Auram perfeAeredierit,fiarft:riAorium,quod fic fic. 
Accipe puluerem rubeum, 8>C cum album.oui per 
optime mifce, 8C iterum de farina triticiadde, 8cfi' 
mul commifce,&lignum longum exinde inficias, 
5C exinde locum diligenterinuoluas: 
cut prius:8C fic dimittaturper plures dies, donec iun 
Aura bene fuerit confirmata. tumorem illu, 
qexftriAoriofiipcruenerar,repreirum uideristtunc 
patiens aqua calida balneetur, dC ftri Aoriu m 
tur, 8C fomentetur praediAaaqua; & ficunAabene 
ftare cognoucris, fuperponas fparadrapum tale, qcF 
fic fit. Puluis maltiches,olibani,picisgr3ecae, boli,po 
natur in cera, 5C fepo arietino, fupra ignem prius 
quefaAis: deinde peda inficiatur, 8>C loco 
natur tepidum, dC fi necefle fuerit, applicetur apo*- 
ftolicum. 
a Additio.Sedefirciendum,q> fi fiatfolutio continuita- 
tis in iuAura manus, vel in alia lunAura praeterq in hume 
ro, quoties curatur vulnus, debet membrum moueri fur> 
fum 3c deorfum duplici de caufa, vt SC proprium habeat 
motum, Sc vt fuperfluitas, fi qua efi: interius, tah motu 
effluat. 1 
Dedijhmftionccuhiti. Cap. XVI. 
SI vero os cubitiaproprioloco difiungatur,hoc 
modo fubuenitur. Medicus fub plicatura 
chq fafeiam imponar, 8C ex ea quali ftaffam faciat,8C 
pedem in fafeia tenendo, 8C comprimendo inferius 
manum,brachium ad humerum eleuet,& os ad pro 
prium locum reducat ,& ter vel quater brachium 
eleuet, 8>C deponat, 8Citerum eleuct,& ficligetur,vt 
brachium eleuatum, fit ad collum fulpenfum, &ita 
ap non polfit replicari. Poft: paucos vero dies, fiepe 
infirmus tentetipfum brachium deponere,8C eleua-* 
re:&fic ligetur, vt non impediatur eleuatio, vel de- 
pofitio a. 
a Additio. Potefi: etiam fieri alia cura, extendatur bra- 
chium fupra planam terram, 6c cum calcaneo iuxta laefio- 
nem primo apprehenfam a medico, manu reducatur um- 
Aura ad locum,et tabulae fint ex vtrat£ parte, et caueas ne 
ferulae nimis ftringantur in extremitatibus propter impe- 
dimentum nutrimenti ad locum. 
Ecdijiunftione manus, Cap, XVII. 
SI iuAura manus exierit loco, brachium 
cum vna manu,& manum cum altera,medicus 
accipiat, 8C leuiter ac fuauiter ad locum proprium xf. 
ducatur os, tanq a contrario loco, 8C fomentationi- 
bus, fi opus fuerit, faAis, dC vnAionibus, & tabellas EOGERII 
cxvtrac£ partepofitis ligetur. Eodem modo digiti 
adpropriumlocumreducantur, quum apropriaiu 
dura recedent. 
Defractura brachij cr humeri. Cap. XVIII. 
SI os brachijjuel humeri, frangatur vfque ad 
dullam,et maxime fi medulla eft 
infirmus iudicadus ad mortem. Sed fi non fit vfque 
ad medullam laefus, benecuratur. In primis ad loeu 
proprium reducatur,fi fiat fine carnis ruptura, mem 
brum ex vtraq? parte capere debemus, 8C leuiterac 
fuauiter extendere, & manibuscomprimere,vt fific 
fradura in brachio, medicus faciat difcipulumfuum 
tenere infirmum per manum, extendendo digitos, 
6C brachium totu. Alter vero fit ex altera parte, qui 
firmiter teneat patientem per humerum. Medicus ue 
ro olfa coniungat,et reducatad proprium fchema. 
Quo fado, accipiatur plagella quatuor digitis 
plaadligandum brachium,quaeinfufa in album.oui 
fuperponatur, 8C ea brachium optime ftringatur,d£ 
exomni parte adaequetur. Iterum accipe aliam pe' 
ciam,& fuper ipfam ligetur. Poftca vero ferulas pri' 
mo paratas adaptamus,8C chordis fuper ligamus, 8c 
fic per.iij. dies dimittimus:in capite vero trium die' 
rum fimiliterfacimus, 8C pofteafimiliter in alio ter' 
do.Poft nouern dies ftridura,fcilicet pul 
uis rubeus fic praeparatus, vt didum eft fuperius in 
tertia cura:SC de tali ftridura brachium optime inun 
gatur, &fafciaadfupradidum modum 
ferulae: &femper cuftodiatur membrum, neinfir- 
mus fuper illud feappodiet:& fic dimittatur per plu 
res dies, fcilicet, donec os fuerit bene confolidatu m, 
quod cognofcitur quando tumor,quiex conftrido < 
rio venerat,dcfinit:& tunc aqua calida balneetur,& 
cleuetur ftridorium, 8C fomentetur bene aqua vbi 
coda fuerintmalua,branca vrfina,& fimilia. Poftea 
vero beneabftergatur, 8C fi os bene confolidatum 
fuerit, vngatur dialth£a,uel marciaton,8c ftuppafii' 
perpofita religetur vtfupra cumfafcia&ferulis. 8C 
fi vifum eft q? adhuc non bene fit confolidatum,itC' 
rum fiat ftridorium,8C expedetur fimili modo:5£ li 
folidum fuerit,omni die fiant vndiones,fomentatio 
nes,et ligationes,donec fanus fit.Quod fi per 
ram, vel ftridura,nafcatur eryfipelas,ubi fuerit,non 
!igetur,fed praedido modo eryfipelatiobuietur. 
DefraCiura offis cum uulnere. Cap. XIX. 
SI vero olfis fradura fit cum vulnere, praefincali 
qui, qui membrum teneantex dC ] 
medicus tenteteum digito. Quod fiosfradum 8C fe 
paratum fit, ftatim abftrahatur, 8C osolfiiungatur, 
8C ad proprium locum reducatur. Quo fado, falcia 
ad fupradidum modum albumine ouiinfufa, firi' 
de fuperligetur, ita tamen q?fupra vulnus fafeia fic 
admodum vulneris perforata, &fupra ipfam alia fa 
fciaficut fupra diximus, quae ibidem fitperforata, 
QC ferulae apponantur nifi q> pars ferulae pO' 
natur ex vna parte, alia ex altera, & intromittatur 
pannus lineus album.oui infufus, 8C omni die curen- 
tur vt caetera vulnera. Ferulae non dilfoluantur nifi 
detertioin tertium diem vt diximus, vfc£ quo vul' 
nus fanu fiat. Poftea uero fometationes fieri polfunt, 
&C caetera adhibeantur quae fuperius diximus. . 
- Dc dcfeCtu nutrimenti. C ap. XX. ' 
C Ontingit quandoq; ex fcnedute, vel debilita' 
te virtutis nutrimentum membris non 
re potentis, os ex parte non pofle confolidari, 8C ii' 
cet folidari contingat, tamen patiens magnum do' 
lorem ibi fentit. Ad quod fiat tale emplaftrum,quod 
Red. p icis graecae, & picis naualis, 8C refinae, aequali' 
ter, & ad ignem refoluantur, 8c calidius quam pof' 
fit paties fuftinere,fupcrponatur, & fuauiterligecur, 
Deoffemalcconfolidato. Cap. XXI. 
SI Vero tribus velquatuor menfibusanteqacce' 
datad medicum,os non beneredu fuerit, prius 
ter vel quater fupradida fomentatione indefinenter 
contemperetur, 8C benefomentato iterum rumpa' 
tur,& poftea fupradidam curam ei exhibeas. 
De canens,cr fijiulis, cr alijsapoftcmatibus ibi 
nafcentibus. Cap. XXII. 
DE cancris vero & fifiulis,hoc dicimus in his 
partibus quod fuperius diximus. Si enim ex 
vulnere contingat, vnguentum fuperius didum po 
natur ». Quod fi fueritinneruofis partibus brachij, 
puluerem afphodclorum, vel vnguentum ad hanc 
curam didum Tmittimus:quod dc fifiula Iblumdi' 
cimus,8C non de cancro. Nam in neruofis locis,cati 
erum non curare,melius eft,q curare.Si vero cancer 
fuerit in ea parte brachii, in qua de nerui laefione, vel 
lacerti non fit timedum: incidatur viuu: c« 
ferro vero calido diligerer coquatur, vitellus oui cfi 
oleo mifius, quoufc£ igniscadata loco illo, fuper' 
ponatur;deindecum vnguento viridi,etcaetcris,cu 
retur, vt caetera vulnera. 
a Additio. Vel iftud,quod valet ad cancrum.Reci.myf 
rham, a!oem,et fac puluerem fubtrliifimurmpoftea accipe 
fuccum Ianceolat3e,et abunthrj, ct cheIidonig,ana.m.et po 
ne in mortario,et djhgenter incorpora o!a,et vtere. 
De fijlula3quandofit in brachijs, 
Vod fififiulafuerit in carnofis locis, & par' 
tibus brachrj,vnguentum ruptorium mitte' 
re, incifiones, SC incenfiones facere fecu' 
rc valemus. In alijs cura eft cade,q dida eft fuperius. 
De offc tabcfaCto a f)tula. 
Si vero os fuerit a fifiula tabefadum atque corrU' 
ptum:os illud totum eft purificandum, 8C corrupti* 
extrahendum:deinde procedendum, vt didum eft 
fuperius. Dcapoftematibus vero idc dicimus 
fuperius,8C eadem cura curentur. 
De uulnere in thorace. Cap. XXIII» 
SI vulnus fadum fueritin thorace, vclpedorc* 
enfe, vel alio fimilf,ita q? fit ex rranfuerfo,& 
nus dependeatrfuatur, 8C cura profcquatur,ficut cUy 
dum eftfuperius «. Si vero interiora penetret, pan' 
nuimittimus, 8C curam profequimur vtinalrjs vu» 
neribus.Si vero fanguis,uel putrcdo,ad interiora 
nerrauerit, patiens coram fe fuper difeum fledaf, & 
vngendo fe, modo hac, modo illae, fanguinem 
faniem foras emittit per uulneris meatum:ec hoc fiaf 
quoticsipfe mutaturi fupra illam partem 
du,quoufqj fanus fi(;3 locetur femper, Si vero huin»' CHIRVRGIA 
modi vulnus in longum iit,futuram facere non con . 
fueuimus,fed cu panno 8c alrjs vfqj adfinc curare, 
a Additio.Fiat etiam ligatura hoc modo.vnum caput fa 
fcise perforetur,ac ex eo unus humerus obuoluatur, deinde 
procedat fub axillis alterius humeri, et ita circumeat cor- 
pus, donec iterum redeat ad humerumiet non obuolutum 
.*bi fcindatur fafeia, et circumligetur illi humero,prius no 
obuoluto:tamen nos non confueuimus feinderefafeiam. 
Ita quidem dixi,quia leuior uidetur mihi ligatura cum fo- 
ramine,q fine foramine; aft ut ia ueftra uos doceat,uel ab ali 
quo fciente addifeatis. 
De ferro,fi in thoracis,ucl pedoris fub flantia 
lateat, Cap, XXIIII, 
SI intra thoracis vel pedoris fub itantia lateat fer- 
rum,ofle pedoris in rotundum perforato, leui- 
tcrtrahatur.Sifub coftis fuerit, vel inter coftas,inter 
coftam 8C coftamincidatur, 8C cuneus, vbilocusfit 
apertus, inter eas ponatur, 6c fic de facili extrahatur. 
Sivero competentius extrahi no poterit, melius eft 
vtdimittatur. Quod fi ferrum interiora non pene- 
traucrit,abftra<ftoferro, lardo mittatur a. Curetur 
deinde vt didum eftfuperiusinalrjs.Si etiam adinte 
riorapenetraucrit,Iardointromittipoterit:& in cae- 
terisfubueniendumcftjVtdidum eftfuperius. Hoc 
quoq? notandum eft, vt ftuellus, qui in talibus vul- 
neribus mittitur,fiatita,atc£locctur,utcompetenter 
abftrahi,et interius non rcmanere,poirit b. 
a Additio.Melius tamen eft ut Imittatur ftuellus,timen - 
dum enim eflec, ne lardo ddTolueretur, et generaret pu- 
tredinem. 
b Additio.Fiat tenta caudata et longa,et hoc fiat tam in 
uentre,g in thorace,et caudae iftac extra dimittantur, ita ta 
men q> non poflint intus cadere. 
Defleditudinc coflt, Cap, XXV. 
COfta quando fi editur, 8C ad interiora ducitur: 
tuc patiens ad balneu ducatur, 8C medicus ma 
nus liceas fuas, meile, vel terebinthina, vel pice, vel 
vifco,perugat,& fupralocum vbi infirmitas eft,im 
primedo manus imponar,8C ftatim elcuet,& iic plu 
ries faciat,donec cofta adfuum locum ducatur. Cuf 
fa vero cum igne, idem facere confucuit, appoftta: 
deinde apoftolicum, vel aliud iimile emplaftrum, 
fuperponatur.Si fiat vulnusin aliqua parte corporis 
vique ad inguina, 8C inteftina, necexierint, neclae- 
fafint,eodem modo cura eft adhibenda, vt diximus 
in cura thoracis etpcdoris,fiue ferrum iterius latear, 
fiue non, excepto cp non debetin rotundum, fed in 
longum incidi,quando ferrum lateat interius. 
De uulncrequod fit incorde,pulmone3flomacho, 
Crhcpatt, Cap, XXVI. 
SI vulnus fuerit in corde, pulmone, hepate, fto- 
macho,diaphragmate, ipfum non noftrae curae 
comittimus.Horum vero vulnera,his iignis cogno 
fcuntur.Si enim vulnus fuerit in corde, fanguis fluet 
niger,& abundanter.Si vero fueritin pulmone,fan- 
guisfpumoiusexit, 3c anhelitus mutatur. Si in dia- 
phragmate, magnus 8C (piATus anhelitus habetur, &C 
deb moritur.Siinhepate,manifeftum erit per laefio- 
nem operationum, quae in eo fiunt* Si in ftomacho. 
cibus per plagam egreditur. Quorum omnium vul- 
nera, mortalia iudicamus, Ne igitur noftro indicio 
uideantur perire,ab hmoi cura potius defiftamus. 
De uulnere,fi fuerit in fplcne. Cap. XXVII, 
SPlenferuile membrum cft, vndeindfioncs, 8C 
aliahuiufmodi de facili patitur Jdcoc£ fi vulnus 
habuerit, praecedentium S>C fubfequentium cura,fe- 
cure liberabitur. 
De pulmone,fi per aliquod uulnus exierit. Crf. XXVIlI. 
COntingitquandoqjpulmoneper vulnus Ari- 
dum exire, 5C timentibus l?fionc,uulnus non 
audemus elargareicuific fiibuenire folemus, patiens 
fupinus iaceat et bene diftcntusrmcdicus uero a fupe 
rioriparte cutim manibus ex tranfuerfoaccipiatzdl 
fcipulus vero ab inferiori parte faciat eodem modo: 
8c ita fimul 8C medicus SC difcipulus fic tenendo cu- 
tim ad fuperiorafeftinanter totum corpus eleuet,vc 
patiens fubita aeris ateradione , quadam propor- 
tione, ipfum pulmonem adproprium locumredi- 
re compellat. 
Ce inteftinis,fi per aliquod uulnus exire nU XXIX. 
SI intefiinum per aliquod vulnus foras exierit, 8C 
per longum, vel ex obliquo,ita cp maior pars fa 
na remaneat, incifum fuerit: fic fiibuenire ualemus. 
Primo per interualla,fi frigida fada fuerint inteftina, 
aliquod uiuum animal per medium fcindatur,& fu- 
per inteftina ponatur,et tandiu fic rclinquatur,quo- 
ufqucinteftinacalefianr,& calore naturali iuuentur, 
atque mollefcant. Intcrim praeparetur cannellusdc 
fambucoad modum uulneris inteftini,ita q? longitu 
dirtefuafupcret longitudinem uulneris ex vtroqjla 
tere unciam unam: cannellus uero ualdc fubtilietur, 
6C per uulnus inteftiniintromittatur, 8C fubtilifllma 
acu fuatur, 8C filo de ferico - cannellus uero ita loce- 
tur, ut per ipfumfuperfluiras inteftiniualcattrafire, 
et fit curae uulneris impedimentum non ualeat exhi- 
berc.quo fado, fpongia in aqua calidainfufa, Qc be- 
ne abluta, fordes ex inteftinis fuauiter extinguantur. 
quibus benepurficatis,intromittanturin uentreper 
uulnus,pcrquodexierutZ&tunc patiensfupratabu 
lam pofitus coquatiatur, ut in proprio fchemate coi 
locetur inteftina: 8>C fi uulnus non fuerit tantuquod 
poftintItromirti,amplietur.quibusintromifiis,uul-r 
nus tandiu dimittatur apertum, quoufq? uiderisinte 
ftinum conglutinatum . vndefupra futuram intefti- 
ni puluis rubeus omni die ponatur. Poftq uero inte- 
ftinum fuerit cofolidatum, uulnus extrinfecuSjCum 
futura, & alrjs, cura, ut didum cft fuperius. Quod it 
uulnus magnum fuerit, hocfuperaddimus, ut ftuel- 
lus fatis logus in uulnere mittatur in longum ab una 
extremitate ad aliam exicns,ctfupraipfum ftuellum 
uulneris interior pars caute fuatur, puluis rubeus fu- 
perponatur.Stuellusuero qui remaferitinterius,om 
ni dic uerfus pendentem partem trahatur,utpannus 
uulncri quotidierenouetur. Quum autem uideris, 
uulnus confolidatum, ftuellum totum abftrahas:3£ 
extremitatibus nondum confolidatis,utin alqs uul- 
neribus,curam adhibeas.Diaeta quoc£ fit multum tc 
nuis dC digeftibilis. ROGE.RM 
DeftjlulisiVcacrisicr apojlcmatihus. Cap. XXX- 
DE cancris,& fiftulis, & apoftcmatibus, ide di- 
8C fuperius:quia cum fintin car- 
nofisIocis,incifionetur 8C incenfionesfaccre, vngue 
ta mollienda, 8C pulucrcs mittere poflumus : hoc 
autem fuperaddimus, cp fi fiftula ventrem pcnctra- 
iierit,nec pulucrcm,nec vngucntum,imittere debe- 
mus, ne laedant interiora* Sed 8C fi meatus fuerit ftri- 
dus,cum tenta mali terrae elargetur: 8C patiens fupra 
difeum fe inclinet, vt putredo, quae interius eft,pof- 
fit exire. Poftcalmittatur ftuellus,infidus de vngue 
to ruptorio, 8( caute intromittatur: deinde cura, vt 
didum eftfuperius. 
De cancro }qui fit in mamillis. Cap. XXXI. 
DE cancro ucro, qui in mamilla fit,adiugimus, 
quia fi tota dura,tofta,& liuida fuerit,dimitta 
tur,quia icurabilis eft,nifi mamilla tota radicitus tol- 
leretur. Siautem tantum circa locum illum fitdura, 
6C in alqs partibus fit bene tradabilis,cureturpulue- 
reafphode!orum,vnguento ruptorio, vel etiam in-' 
cenfione,vt diximus K 
a Additio. Vel fiat puluis ifte, qui cancrum 8c ffftulam 
interficit, et deficcat, qui Recip.auripygmentum , viride 
aes,atramentum, falgemma,cornu cerumum vftum,os U' 
poris uftum,ftercus humanum combuftum.reftam 
rum combuftam,ianguinem draco.tartarum,puluerem ce 
trigalli,cancrum fluuialem vftum,calcem viuam,herbam 
linariam ficcam,piper nigrum,et aloen,zinziber,thus,ma 
ftich?,nitrum,puluerem folex combufte,alumen fcifiitm. 
Primo,abluitur locus cum vrina pueri,vel cum aceto,vel 
cum aqua, vbi codus fit cortex medianus vrni, et poftea 
fuperafpergatur puluis abundanter. 
De apoftemate in mamillis♦ Cap. X X X11. 
Fiunt 8C apofiemata in mamillis ex menftruali 
fanguine illuc mifib.mamilla enim fpongiofum 
membrum eft,vndeattrahit ad fe menftrualemfan- 
guinem,etibi conuertitur in lac,quod quu ante par- 
cum non emittitur, remanensibi, membrum indu-* 
rat, 8C inde dolor magnus. Cui fic fubucnimus.Ma- 
turatiua p onantur, vt malua, branca vrfina, & alia, 
quaedida funtfuperius. Quum vero membrum be 
ne mollificarum videris, fecundum iam didum mo 
dum incide, 8C ftucllum caudatum, primo fadum, 
Intromitte, 8C totam faniem exprime, 8C locum pu- 
rifica. Caudatum dixi, quia tentae faepe interius at- 
Cradae, remanentes ibi,funt caufa magni doloris, 
8C tunc oportet vt diligenter incidatur, &praedidae 1 
tentae extrahantur. 
Dc capite mamill£,ji intus lateat. Cap. XXXIII. 
-*1 1 RimarcoIae,& in partu nouellae,faepe caput ma 
fr'' interius deducitur,itaq? nec infans poteft 
accipere, vnde fequiturpraedidum malum:& tunc 
apponeda eft cuffa fuper capitellum, vt trahat adfe, 
6C fugat: & poftea curetur, vt diximus. 
De uulnere in ttirili membro. Cap. XXXIIII. 
SI in virili membro fuerit vulnus, eodem modo 
curetur cum futura, & alqs, vtdidum cftfupe- 
rius. Idem etiam \ tefticulis dicimus, q? fi folliculum 
fuum exierint,ad proprium locu.redudturjVulnus 
autemfuatur,& puluis rubeus afpcrgatur,et curetur 
poftea,vtaha vulnera *. 
a Additio» Nota,q> fi vulnus fiat ex tranfuerfo, itaq>ad 
vrinales meatus non procedat, cum futuris, partem parti 
reddendo, et puluere, et vnguentis poteft curari» Si autem 
ad meatus vrinales veniat,non poteft curari, aut vix cura' 
■ n , propter acumen vrinse, quae folutionem continuitatis 
operatur» ■’ 
De cancro,fi fuerit in uirili membro. 
SI cancer fuerit in virili membro, 8C totum mem 
brum occupaueritjtotum cancrofum & infedu 
excidatur, ita cj> de viuo aliquantulum auferatur, dC 
cum inftrumento ferreo ca!ido,uel aureo,coquatur; 
deinde curetur, vtdiAum eftfuperius* 
De fijluta in eodem membro. Cap. XXXV. 
SI vero fiftula ibidem nata fuerit, cum vnguen* 
to ruptorio,& alijs,cura exhibeatur, vtiam fu' 
pra docuimus. Quodfipuftulaefupcrucncrint, vn' 
guentumalbum apponatur, fed pro aceto, aquam 
rofa.prooleo comuni, violatum ponimus.Si vero 
ipfum cxcoriari,filumq?rumpi contingat, vndeinr 
flatur 8C tumet,atquedurefcit,oleum viola.cum ai' 
bu.oui permiftum imponimus, 8C fterius mittimus. 
Caeterum fi orificium eius ftriAum cft, aliqua tenta 
de cera, vel de aliquo fimiliimittatur, vtfanies ad 
exteriora melius educatur. Ad ide,accipe aloen, 
cum aprj, oleum vio.albu.oui, 8C fimulincorpora, 
& in locum mitte. 
Deeycoriatione3crinflatione tcfticu= 
lorum. Cap, XXXVr» 
AD excoriationem tcfticulorum, 8>C ruborem, 
8C inflationem. Accipe cimoleam, vernicem, 
myrrham, colophoniam, betonicam, 6c refinam,6£ 
terenda tere,& cum oleo calido mifce,& refinam ad 
fimul incorpora: 8C tefticulis, aqua calida bene 
ablutis, takunguetum loco rubenti fuperponimus. 
Ad idem valet faba excoriata, & parata proutcoi- 
medi debeatfuperimpofita. Vel accipe vermicular 
rem,fimphulam,& oleum viol.herbas prius 
re diligcnter,& poftea oleum vio!a.adiunge,& diH< 
genter incorpora,additoalbu.oui. Adidemvalec 
oleum viol.cumalbu.oui miftum a. 
a Additio.Solent aliquando in virili membro tverrucae 
nafei, et puftulac fuperuentre, vnde ad verrucas delendas, 
apponatur puluis afphodelorum, vel puluis hermodacfty 
lorum:quibus deletis fiant medicamenta vulnerum ad pu 
ftulas:primo fomentetur locus cum aqua decodbonis mal 
U3c,brancae vr fi nae,et fim ilium» 
De ruptura fiphac. Cap. XXXVII. 
SIphac, cft panniculus ille, quirctinctinteftinanc 
cadant in ofchcum,qui ftpe relaxatur, vel etiam 
rumpitur, fecundu magis 8C minus. Quodfiparua 
fuerit crepatura,folum ventofitasexit,# facitinfla' 
tionem ad modum nucis,quandoc£ etiam oui. Si vc 
ro magna fit crepatura, defccdunt inteftina per didy 
mir,q per fiphac ad tefticu!os,etfither 
nia. Si pua fit crepatura,et ex paruo tpe,ct fi puer:fiat 
|igatura,q fupra crepatura coprimat, 3C dentur crif' CHI.RVRGIA 
375 
pellaedeconfolida maiori.xi.cum vitello oui fadae, 
quando.xi.dies tantum fupcrfunt de luna,ita ut quo 
libet die, vfque ad finem Iun£ ,comcdat de his,unam 
diminuendo. Si vero ruptura magna fit, aut fi par- 
ua fit, fed iam adulto 8C proueda*aetatis, aut fl etiam 
in puero,fecundum temporis diuturnitatem,per in- 
cifionem 8C incenfionem curare ficconfiieuimus.In 
primis fic patiens collocetur in bancho,caput 8C hu- 
meros habens depre(Tos,ut tota i nteftina defcendan t 
ad pedus.Coxas vero et crura teneat eleuata:tefticu 
Ius vero illius partis ducatur ad rupturam in quan- 
tu caute duci poterit, & ibi cncauftro, vel carbone,!! 
gnetur in circuicu:deindeaccipiatur rotunditas tota 
cum didymo, 8>C poftea ferrum calidum de vnofi- 
gnoad aliud mittatur :deindeinlatum eodem mo- 
do ferrum calidum mittatur,pofteaftylus:& fic fty- 
lis in cruce manentibus, fpagusfubtilisfub mittatur, . 
SC bene ligetur: quo fado tribus cautcrrjs vfque ad 
ftylos caute 8C diligenter vratur. Eft fra- 
Aura parua :8C tunc accipiatur pellicula cumdidy- 
mo,vt diximus, 8C fignetur praedido modo, 8C fer- 
rum calidum mittatur ab vno ligno ad aliud, 8C bc- 
ne ducatur ferrum huc 8>C illuc ,furfum 8C deorfum, 
dC hoc tribus vicibus, vel tribus cauterrjs. Quando 
fupra eundem locum accipitur pellicula folum,etin 
longum inciditur, 8C didymo hinc indequefearna- 
to, Vratur cauterio, 8>C ouo fuperpofito in ftuppa, 
paticnslTc eleuatis cruribus dC coxis portetur inle- 
<9:o: 8C diligenter tibiae ad coxas, vt fe non deften- 
datpriufquamignis ceciderit, ligemur: 8C ponatur 
puluis rubeus,& talia,quaeconftringant.&: poftqua 
ianatusfuerit,ponatur apoftolicum. Diaeta quocjj 
adhibeatur tenuis& facile digeftibilis. &poft hoc ( 
totum, fiat ligatura vt diximus. 8C per duos, uel tres 
menfes fibicaueat. 
De inteftmisfi cadant inofcheo.Cap. XXX V111. 
SI cadant in ofeheum intcftina,Primoreducan- 
tur in locum fuum:quod fifierileuiter non po- 
terit, fiat clyftere, vel purgetur.*apponantur mollia 
ficatiua: &’inteftinis intromifiis interius aptetur vt 
diximus: 8C vbirupturaeft, difcipulusponat digi- 
tum,& medicusincidatpelliculamfupratefticulum 
illius partis. Extrado tefticulo, fcarnetur didymus 
ufquefuperius.‘quo fado cum gioua,fi qua ventofi- 
taseftin didymo,remittatur interius, 8C (pago bene 
fuatur didymus, 8C ligetur de fpago, vtroque capi- 
tc dimittatur pendere femifie extra,8>C tabellis fuper- ] 
pofitis,tribus cauterijsincendatur didymus, 8c fdn- 
datur ufque ad fpagu.Quo fado fuperponatur ftup 
pa cum ouo, deportetur in leftum vt diximus,d£ 
vfque ad nouem diesfuperpoatur ouum cum oleo* 
Poft nouem vero dies ignis cadit, & fpagus: SC tunc 
fomentetur aqua, vbi fit coda branca vrfina,parie- 
taria,abfynthium,et talia*Poftea vero curetur vt di- 
dumeftfuperius* 
De hernia, C ap. XXXIX. 
SI hernia fiat ex humoribus venientibus a reni- 
bus ad tefticulum, quod cognofcetur tadu, eja 
tadui cedit,'incidatur pellicula fupra tefticulu,dC ex- 
trahatur aqua illa, 8C ftuello intromitto, bene purifi- 
cetur vulnus.Si autem vis vt non reciprocetur aegri 
tudo,cognofcatur vtrum cefticulus fit putridus: 8C 
fi non fuerit putridus, dimittatur. Si vero putridus 
fuerit,abftrahatur:poftea curetur, vt cetera uulnera. 
De hernia ex carnofitate, Cap, XL, 
Fit quandoque hernia ex carnofitate quada prf--' 
ter naturam nafccnteiuxtatefticulum: 5C tunc 
pelliculaincila, vndique debet excoriari: 8C difeo- 
operta carnofitate illa a corio exteriori vfquefupe- 
rius, cauterio abfeindatur didymus, 8C prorjciatur; 
deinde ofeheum fuatur, 8C curetur poftea ut debet, 
8c didum eftfuperius, a 
a Additio,Hernia quandoqp fit ex ventofitare, 
ex humortbus,quandoqj ex carnofitate,Circa ventofitat?, 
dentur extenuantia ventofitarem, fuccus hypericon datus 
in potu,liberat multum, 
Be lapide exiftente in collo uefict, Cap. XII. 
Sllapisfueritin vcfica, hoc modo certus exiftes: 
fedeat aliquis fortisin bancho,& pedes teneatin 
fcamno, 8C patiens (edens fuper coxas illius habeat 
crura ligata cum fafciolo ad collum ,uel fpathulas 
fub fedenris firmato:ettunc medicus ftetante patien 
tem, 8C duobus digitis dextrae manus intromittis ia 
anum, Sc pugno finiftrae manusimpreflo fupra pe- 
dcn,ueficaintromiflis digitisadfuperioraleuetur,et 
tota tradetur:& fialiquid, uelut globum, durum 5C 
grauc inuenies,conftat quia Iapis eft in uefica: fi mol- 
le 8C carnofum carnofitas eft,quae uri- 
nam impedit 
a Addmo.Si Iapis eft in ueiica,dentur diuretica, et fapt* 
dem frangentia. Sed fi hoc modo non curatur, certuseris, 
q> lapis eft in caufe. 
Dc impellendo lapide decollo uefiaead 
fundum, Cap, XIII. 
SI lapidem in collo ueficae exiftentem,in fundo 
eiufdem ad praeferuationem impellere uolueris: 
praecedentibus fomentis SC undionibus, petrolcura 
per fyringa immittatur: poftuero aliquodinterual- 
lum fyrinx ad collum ueficae mittatur: dC leuiter, fua 
uiflime, & caute, lapisa collo ueficaead fundum im- 
pellatur. Vel, quod fccurius&Ieuiuseft,fiat,ut ope 
rari confueuimus: praemittis fomentis & undioni- 
bus, profequantur omnia, quaecunque diximus ad 
cognofcendum filapiseftin uefica :& digitis intro- 
mittis, & pugno finiftro fupra peden imprettb,ipfis 
digitiscollum ueficae tradetur, 8C paulatim Iapis qui 
eft ibi, moueatur:&fic caute & diligenter adfundu 
ducatur. Sic enim,qui tali paflionegrauatur, diutius 
praeferuari ualebit. 
De cautela extrahendi lapidem, Cap. X11II* 
SI lapidem ipfum ab ftrahere uolueris,diaeta prae- 
cedat tenuis. 8C antea quam curetur, debet ieiu- 
nare duobus diebus, & parum comedere «. Ter- 
tia ucro die, praemittis omnibus,quae diximus ad ROGERII 
cognofccndumfilapis cft in ucfica.Tnucniatur Iapis, 
8C ducatur vfc£ ad collum vcficae,8C ibi in fontanel- 
Ia duobus digitis fuper anum incidatur in longum 
cuinftrumento b: deindelapis extrahatur. Poftin- 
cifipnem vero, & lapidis abftradionem, vfque ad 
nouem dies,mane 8>C fero, fomentationibus de bran 
ca vrfina,& parietaria,8C maluafadis vratur paties: 
ftuppaqj cum vitello oui in hyeme,in aeftate uero cu 
albu.SC vitello,fuperponatur. 
a Additio.Confyderatis particularibus,vt fi poteft ieiu 
nare, vt li fit puer,vcl aliquis debilis virtutis,quibus non 
debemus iniungere diastam. 
b Additio.Caue tamc,ne incidatur filum,quod eft inter 
anum 8c teftes,fed tantumodo ab vna parte fiat incifio. 
De fuperfiua carne in collo uefic<e. C ap. XL1111. 
SVperflua vero caro,q in collo veficae iuxta vul 
nus fsepe nafcitur,raforio remouenda eft,& ind 
fio fui debet duobus vel tribus pundis:deindecure 
tur vt caetera vulnera:hoc quoq; diligenter eftatten 
dendum,q? fi magnusfueritlapis,perincifionem,cu 
ra nequaq eft adhibenda,fed ad praeferuatione a col- 
Io ad fundum eiufdem eft impellendus. 
Deuulneribus,qu<c fiunt poficriusjta q fpinalis medulU 
uelneruusincidatur3uel Udatur. Cap. XL?. 
DE vulneribus quoc£,quae fiunt in collo veffcf 
in pofteriori parte corporis,idem dicimus qcf 
&fuperius,quocunc£modo contingant. 
Defpinali medulla hoc fuperaddimus, quia fi in 
longum vulneretur finelaefione medull^interioris, ( 
velutialiquis neruus, poterit conglutinari. Quod fi 
cx tranfuerfo vulneretur, 8C medulla exierit, autin- 
tus corrupta remanferit, vix, aut nuncj, per chirur- 
giam credimus liberari. 
De uulnerc longaonis. Cap. XI VI. 
LOngaon a, fi enfe,vel alio fimili,in logum vul 
neretur, curetur, vt in lacertorum cura docui- 
mus. Si vero tota ex tranfuerfo incifa fit,& in extre- 
mitatibus feparata,ab vtrac£ extremitate,aut ab una 
fola,ipfa longa cu m aliquo forti fpago iuxta illa par- 
tem, vbi fe tenct,firmiter Iigetur,atquc ftringatur,ut 
ad extremam partem,nutrimentum nullo modo ue 
nire valeat: & ita dimittatur, quoufcp extrema pars 
de fe ipfa cadat a corpore: deinde vt in alrjs vulneri- 
bus, curam adhibeas . Si vero non cx toto fit incifa, 
cx mala cura periculum cuenire folet. Quod fi telo 
vulnus fitfadum,cura eadem eft, vt in lacertis prae- 
diximus. 
a Additio. Ideft longa. Longa,eft pars illa carnofitatis» 
qua: eft ex parte fpin3e,vfi$ ad caudam. 
De uulnere in renibus. Cap. XLVIT. 
IN renibus vulnera raro fieri contingit, fi quan- 
doc£ tamen obuenerit, eius curam potius diuinae 
errati^,quam noftro opericommittimus:tamen pro 
viribus ingenq, 8C vulneris qualitate, 8>C quantitate, 
de curis aliorum in hac parte diligens operator me- 
delam adhibeat. De fiftulis in his locis nafcetibus,ide 
dieimus,quod 8c fupra. 
' De apojlcmate iuxta fundamentum,quafi carbunculo 3C? 
er defifiulis, er de cancris natis in pofterion parte 
infundameto. Ca. XLVIII. 
IVxtafundamentum nafdrural/quando apofte- 
ma,quafi carbunculus, 8C fit ibi' ampulla quan- 
doc£ per menfem,& patiens propria manu aufertil- 
lam, 8C poftea iterum renafeitur, 8C negligentia non 
curatur, 8>C ita locus infiftulatur.Vt ergo deciusprin 
cipio melius certificari valeas, primo patientem in- 
tcrroga,fiaIiquando,quumperanum ventofitatem 
emittit, pars illius ventofitatis per fiftulam exit. 
Quod (i verum eft, certum cft fiftulam ad caput Ion 
gaonispenctraffe. Cuificeftfubucniendum. Inpri- 
mis longior digitus in oleo inundus in anum mitta- 
tur, 8>C tentetur verius caputlongaonis, 8C tacftu di- 
giti cognofcetur fi tenta de facili exeat per foramen: 
&tunc peciaquafifeton in capite tentae, velut acus 
mifta,tranfmittatur, & ligetur caro, & dimittatur 
tunc* Alia vero die truncetur caro vfq? ad pedam. 
Quod fi non vis inddere,ex vna parte peciae de 
guento ruptorio pone quantum fuifidatfub carne, 
8C trahatur peda interius: SC quum vnguentum car- 
nem confumpferit,curetur vt caetera vulnera* 
D eh<emorrhoidibus, C ap. XLlx. 
\ 
HiEmorrhoides fiunttribus modis. Namalb 
quando funtintus,& emittitur fanguis, &fa- 
ciunt dolorem. Aliquando funt extra, 8C tunc quan 
doc£ emittunt putredinem, nihil emittut, 
8C ingroflantur, 8C fiunt atrici, vel ficus, & conftrin- 
gunt multu,& faciunt dolorc.Si fuerit intus, &C fan- 
guis emittatur:primo fiat fomentu ad dolore mitiga 
du,de radice talfi barbaffi,marrubio nigro,8C meta- 
ftro:et poftea accipe cortice caftanearu,et corticem 
cucurbitae, 8C foleas veteres, 8C ponas fuper carbo- 
nesaccenfos, 8Cpatiens fuprafeliam ftando fumum 
rcdpiat:&hocbis,uel ter in dic fadat,donec fanguis 
conftringatur,et dolor minuatur,etpoft fomentum 
fanguifugaeponantur,&liberabitur a. Poftea fi vo 
lucris vt atrici cadant,per aliquod inftrumentum fi" 
mile clyfteri, fuccus cucumeris agreftis mittatur, 8C 
per vnam vel duas horas dimittatur: 8C hoc fiatdo- 
nec ardor inceperit, 8C poftea vngueto albo fine acc 
to ungatur. Poftea fiat fometatioes, donec lanus fit* 
Si vero fint extra ingrofiat£ b, et nulla putredo emit 
tatur:accipiantur folia artemifiae 8C abfynthrj trita,et 
cum oleo delino cofta,fuperponantur calidain qua 
tum poteft fufferre vfq? ad tertiam, vel quartam die: 
8C tunc fi videris prodeflfe, infiftas cum hac medici- 
na. Si autem non dccreuerint,acdpc frudus 
cus,et pone in olla rudi fupra ignem,donec conuer- 
tantur in carbones, ex quibus fiat puluis, 8C vncfto 
priusloco demclle, fuperponatur:deinde!anafuccl 
da 8C manu vel pede bene comprimatur: 8C quum 
infrigidatus fuerit,ftatim alius puluis fimiliter 
ponatur: 8C hoc fiat donec diminutae fuerint:Denicj? 
fi penitus vis curare,quifc£ atricus de filo ferico lige' 
tur bene, 8>C fi patiens fuftinere 
fi non,dimitte filum, donec ceciderit: deinde fuper 
vnoquocfc atrico ponas parum de vnguento rupto 
rio in capfula de cera fada: vel poatur ibi ferru calP CH1RVRGIA 
376 
dum. Caeterum fifanguis non emittitur, fed putre 
do, tentetur tenta,& videatur vtrum tendat verfus 
os natium, fiue naticarum, vel verfus longaonem. 
Si verfus longaonem iuerit, dimittatur:fi’ verfus os 
natium, per idem forame mittatur ferrum calidum, 
uel unguentum ruptoriumldeinde appofito ouo cu 
retur vt caecera vulnera. 
a Additio. Ad idem, accipe radic.bardanse, 8C decoque 
eas in optimo vino albo, 8c fiat fomentum fedendo fuper 
fcamnum foratum, 8C multum valet ad eas deficcandas 3c 
delendas,recipiat fumum per embotum. 
b Additio.Succus parietariae cii vitello oui,& oleo rof. 
Valet circa haemorrhoidum tumorem. 
Deftranguriaexuulncre. Cap. L. 
Via per vulnus circa peden 8C alias partes ui 
cinas veficae fadum, ftranguriafsepecontin 
git,qualiter iuuamepreberipoilitjdicamus. 
Fiat ergo cmplaftrum,quod Red.cinerem foliorum 
8C radic.ebuli,& ipfum cinerem et ebulum,diu bub 
lirefaciasldeinde calidius quam tolerari poteft,in fac 
culo aliquo pediniimponas,&ftatim vrinam par- 
tiens reddet. 
Eccauterijsqut fiunt ab homoplatisinfe* 
rius. cap. LI. 
Via cauteria plurima beneficia corpori hu' 
mano miniftrant,deillis,quaeab homoplatis 
vfq? ad genitalia fieri debent,8C ad quid ua 
leant SC vbi fieri debeant,docere curamus. 
Adinflationem vel tumorem iundurae manus,et 
brachirj, 8C ad dolorem manus, vratur in brachio rer 
tro tribus digitis a nodo. Ad omnem tumorem 8C 
dolorem manus, vratur in concauitate manus, 8C ex 
alia parte in rafeta. Ad idem,conferet uftio in conca- 
«itate. Ad dolorem humerorum 8>C fpathularum,&: 
ad defedum oculorum, fiat vftio ad noduluin 
tanellis brachfj intus 8C extra. Ad afthma, fiat vftio 
iri concauitate fupra pedusfub cpiglotto. Ad dolo 
rem ftomachi, mittatur feton fub furculis pedoris. 
Ad vitium hepatis,fiat vftio fupra hepar. 
Defetonc♦ Cap. LII. 
■ Dfplenem, mittatur feton in finiftro hypO' 
chondriofuprafplenem, 8C quidam mittunt 
duos, vnum femotum ab altero. Ad dolorem 
bilici,fiac feton tribus digitis fub vmbilico. Ad dolo 
rem lumborum,fub ipfis lumbis in fontanellis 
tatur feton. Ad dolorem fpinae, tresfetones 
tur, vnusin medio fpinae, alius tribus digitis fupra, 
tertius tribus digitisinfra. Ad dolorem tefticuloru, 
mittatur feton fub tefticulisin ofeheum. Ad 
rhoidas,mittatur feton fupra anum. 
Explicitlibcr tertius. 
i 
INCIPIT PROLOGVS 
quarti libri. 
Via operi firiem imponere I parte Deo 
dante difpofui,fed quod no fublimi fty 
ilAKjfl/) lo,non colorato fermonc,nori ordine, 
perfedo eunda fum profequutus, dili-* 
gens ledor mihi veniam pr$ftet:et quo 
fermone, quo ordine in arte redadam receperim, et 
i quid ea mutauerim,qbufue loquutus fim,diligerer 
attcdat:& in hoc,velucin ftabili, firmoqp principio, 
fuperaedificare laboret, vtterrenam fibi laudem, 8C 
gloriam confequi 
rius diftinde 8C lucide profequutus, dc curis fcise, 8C 
ahoru membroru afeia inferius,tradare curabo. 
Capitula libri quarti. 
De vulneribus,q fiut in fda,fcuifchiade, CaplVn i 
De vulneribus,q fiutin coxa,enfe,vel alio fimili. q 
Dc vulneribus genuu,fiue patella fic Idfa,uel no, iq 
De vulneribus cruris quocunq: modo fadis. iiq 
De vulnere pedum,cu neruoru,& line, v 
De difiunduracoxaeafuperioribus. vi 
De ruptura eiufdem cum vulnere, vel fine. vrj 
De difiundura cruris a coxa. vir) 
De ruptura cruris,& cum ruptura carnis,3C fine, ix 
De difiundura pedis a crure, & de difiundura 
torum pedis. x 
De cancris,8C fiftulis in his locis nafcentibus. xt 
Depuftulis 8C rupturiscarnis,quaefiuncincruribus 
ex phlegmate falfo, vel melancholia. xq 
De cauterrjs,q fiuntin coxa,crure,& pedibus, xiq 
De combuftione ignis, vel aquaeferuentis. xiiq 
De icedio ignis fi mulcupenetrauerit infundo. xv 
De lepra, 8C quae fint eius fpecies, dC quibus 
busdiftinguantur. xvr 
DefpafmOf xvq 
DE VVLNEKIBYS 
fiunt m vertebro, (cu leia vel 
ifchiade, Cap. I. 
I vcrte^rfi *5 enfis vulnere laefuin 
effe contigerit, ita etiam vtquaeda 
P^**s reinaneat, fi quid cft remo 
uendum,remoueas;& vt diximus 
fuperius in futuris ctalqs,curam ad 
hibeas. Quod fi telum ei inhaereat, 
8C fecuretrahi no valeat, vfquead 
■-■'J os caro incidatur, vt euelli compe^ 
tentius ualeat.Caeterum fi euelli fic non poterit, 
tili trypano circa ferrum iuxta praedidum modu fo> 
retur, 8>C fic caute trahatur: deinde curam adhibeas, 
vtdidum eft fuperius. Quod fi ossium no fit,cura 
cftmanifeftiftlma. 
a Additio, Vertebrum,alio nomine dicitur Teia, et os ro 
tundum,et ligatura. 
£>cuulncrecox<e. C ap. II. 
ST Vulnusin coxa, enfe, vel alio, fieri contingat, 
fiue os laedatur, fiue non, eam curam adhibeas. ROGHRII 
quam in brachijs fierifupra docuimus. Si telo vul- 
nus coxae accidat, nihil adiungimus his, quae in cura 
brachiorum dida funt fuperius. 
D cuulncre genuum. Cap. III, 
SI in genibus fiat vulnus etiam, vt patella ex ma- 
gna parte fcparetur,per futuram iuxta dictu mo 
dumcuraexhibeatur.Idem dicimus fi ex tranfuerfo 
fiat,fiuc patella fit laefa,fiue non a. Telum quod pa- 
tellaeinhaeretjfummacautclaeft abftrahendum,feca 
dum proditam dotrinam:dcindecuram adhibeas, 
Vtinalrjs vulneribus b. 
a Additio.Sed raro, vel nunq,hberabitur ad plenum, 
b Addirio.Hocaddito, fi patella ex toto incidatur,ani' 
bac coxae comprimamur fafeia, Sc poftq erit aptata,in Io' 
cum fuum ligetur:et fi opus fuerit,ponatur fanna filiginis, 
mumia,vel fanguis humanus, quia hodie non reperitur ve 
ra mumia, 8c fanguis draco.omnia terantur, 8C cum albu, 
oui comsfceantur,t: fuperponantur. 
Deuulttcribuscruris. Cap. IIII, 
DE vulneribus cruris, hoc dicimus qcP in alrjs: 
hoctantu fuperaddimus,q? fi fiat vulnus fpa 
tio trium vnciarum a genibus infra, vel a genibus fu 
pra,velin carnofitatcm cruris,ubiorganicum mem 
brum eft, de eius periculo valde timendum eft: vn- 
de curam,quam de lacertis praediximus, femper ad- 
fi tumor Inafcitur cuqua 
dam duritie atq; nigrcdine,& multo dolore,8C ad fu 
periora confcenderit,mortalceft.Si vero ad inferio- 
ra,non eft mortale. Si vero crus fit telo perforatum, 
lam di tam curam adiungas* 
De uulncre pedum. Cap. V. 1 
SI autem vulnus fiat in pede cum laefione neruo- 
rum 8C offis,vel finelaefione eorum, eodem mo 
do cura exhibeatur, vtin vulneribus manuum dixi 
mus. Si autem in calcaneo vulnus fuerit, cautiifima 
fit cura. 
De dipunftione uertebri Cap. VI, 
SI vertebrum,cafu, vel percuifione aliqua,refilic 
rit a fcia,propter humorem difeurrentem ibi:Si 
neruus,qui offa coniungitrumpatur,in fiet 
claudus, tamen meliorari poteft. Primo infirmus ia 
ceatfupinus,& medicusfedens oppofitus ei,& reuo 
lutus circa ipfum,pedibus imprimendo,et inter vna 
coxam 8C aliam tenendo crus, alius fortis teneat fir- 
miter corpus a fuperiori parte, medicus manibus tra 
hcndo,&pedibusimprimedo ad locum proprium 
reducar.Si uero opus fuerit,ligetur infirmus duobus 
fafceolis iuxta iunturam illam, 8>C medicus fedens te 
neat caput vnius fafceoli ex vna parte,et alius teneat 
fi militer ex altera parte, & fic aequaliter trahendo rea 
ptetur os,& menfurenturpedcs,vtfdatur,vtru be- 
ne ftent. Vertatur etiam infirmus, vt medicus non 
decipiatur, 3C menfurentur calcanei: 8C fi ambae na- 
tes aequaliter iacuerint,bonum eft. Et tunc ponatur 
peda albu.oui infufa,& plumaceolis necefiarqs locis 
fuperpofitis,fuperligetur maximafafcia,itaq? 
coxae comprehendantur cum fafeia. Infirmus in ali- 
quo loco ardo locetur ad iacendu, vt coxae no pof' 
fint vagari,etfaepe fiat vndiones QC fomentationes, 
ut diximus. 
Defrafturaoffiscox*, Cdp. ?II. T* 
SI os coxae rumpi' coti gerit, in primis ad propria 
locum reducatur,& fifiatrupturacum uulncrc 
carnis, membrum debemus ex vtraq: parte capere, 
8C leuiter extendere, & manibus comprimere: & cx 
tera cu da profequim ur quae circa rupturam brachij 
diximus.Hocautem fuperaddimus, vtad mefurarri 
alterius pedis aptetur. Oportet quocp 
admenfuram vnius vnciaefpatium inter capita ol- 
Iium relinquere. Ad ligandum vero, plagellam per 
femiffem amplam imponere,& aliam fuper illam Ii* 
gare.Circa vulnus quoc£,et circa alia,fiibi fuerit uul 
nus,praediAam curam adiungimus. 
De dipunftione cruris a coxa. Cap. VIII, 
SI crus a coxa iit difiundum, eadem iit cura,qua 
& in difiundurabrachfj, 8C cubiti diximus:fo- 
mcntationibusenim 8C vndionibuspraemiffis,curn, 
ftaffapraedida , os ad locum violenter redudtur.fi- 
ne tabellis ligetur primo contractum, poftea exten- 
funi: deinde paulatim moueatur vtbene ambula- 
re fu efcat. 
De ruptura cruris cum uulncrezr fine» Cap. IX* 
DE ruptura cruris, 8C cum vulnere carnis,et fi- 
ne vulnere,idcdicimus, quodinrupturabra 
cUi) diximus,nihiladdcntes,nffi vtfpaciu vnius vn- 
ciae, vtin ruptura coxae docuimus, inter capita oiliu 
relinquatur,&T plagellaligetur.Nechoc praetermitti, 
mus,quia iiinfrafpacium trium vnciarum fub genu 
vel trium fuprain crure, vel coxa,fieri ruptura con- 
tingat, alfjs fignis fuperuenicnnbus,que ia dicta funt, 
periculum mortisindicimus. 
De dipunftura pedis, cr cruris, cr dc dipunftura digito■ 
rum pedis. Cap, x. 
P Es aliquando a fuo locodifiungitur, 8C modo 
hac, modo illae,ftaodo verfus plantam, modo 
ad calcaneum vergitur:vndcfomentis 8>C vndioni- 
bus pes a medico trahatur,8C fortiter:8C ,p 
varietate difiuncturae,nodusad proprium locum rc 
dire cogatur: 8C tabulis vndic£ pofitis,fupcrligctur* 
Digiti pedum, quado a propria pofitionefecedunr, 
eodem modo ad iuncturam fuam reducantur,vt d« 
digitis manus diximus* 
De cancris zrpjlulisinhislocis nafcentibus. Cap, XI 
C Aneri, & fiftulae, quae in his locis nafcuntur,ali 
quando carnem tantum corrumpunt, aliquo 
ties os tabcfaciut,atque corrumpunt. Quia uero par 
tesiftaecarnofaefunt,venifcjj 8C neruisacarterrjsim-' 
non funt,fecure incedere,dC incifiones facere, 
uiolentaq; unguentaImittere, fecurcualcmus. Item 
huiufmodi cancer aliquando feconftringit,aliquan- 
do fe clargando 8C alterando corrodit: quem fic per 
incifionc curamus. Quado eft in elargando,labia ufi 
dicp ferro incidatur, 8C fanguis exprimatur: deinde 
ad pro fundu uratur,ouoq; fupcrpofito,ecalrjs, 
ut dictu eft fuperius,curetur. 
Quod fi cancer in loco ofluorofuperuenerit,& fu CHIRVRGIA 
per os aliquod fecerit eminentiam. Cura ficadhibea 
tur: capfula fiat de cera, vel pafta, ad modum loci, 
6C impleatur de vnguento ruptorio,& fupra locum 
.patientem ponatur: vel fado circulo de cera, vel de 
pafta,iuxta quantitatem loci,ponatur, vtbonacar- 
liem cuftodiatftocus autem patiens de vnguento im 
pleatur, vt caro infeda mortificetur 8C corrodatur: 
et a mane vfque fero,dC cconuerfodimittatur:dein- 
de ouum,ad ignem tollendum,ponatur. Poftq ve- 
ro ignem cccidifTccognoucris, vfque ad os incidas, 
SC quodibi male crcuiffe cognoueris, vfque ad os ra 
dicitusremoue, os diligenter abrade:et quantum de 
tpfoolfe,nigrum,infedum,& mortificarum effe vi- 
deris, tuo ingenio remoue.Et quum bonam carnem 
crefcerecognoucris,etoffifuperuenire,curaminuul 
ncribus didam fi os totum uides 
mortificatum 8C tabefadum, incurabile eft. Item c5 
cer, qui in extremis partibus eft, poteft occidi pulue 
re pfylothri.Item fit cancer fcxtidus,niger,qui occidi 
turpuluereafphodelorum a. 
a Additio. Nafcitur quandoq? lupus in cruribus, vel ti-< 
brjs, diftindus a cancro, per ligna dida fuperius, 
da fuit diftmdio inter cancrum et lupum. Fiat ergo inci' 
fio tribus digitis a radice, et circum circa a radice incidar 
tunet fuperponatur ftuppa cum ouo:prima die caute vra- 
tur;deinde cum puluere et vnguqntis curetur more cacri, 
Vt fuperius didum eft. 
Bcpujiulis er rupturis,quafiutin cruribus. Ca, XI I. 
PVftuige& rupturae, quae fiuntin cruribus,eode 
vnguento curantur,vtad rupturam capitis fie 
rifupraiamdiximus:hocaurem fuperaddimus, vt 
de vrina matutina pariens fibi prius abluat crura cir 
calocarupta:ddndeJbeneabftergat,& de unguento 
in illa curapraedido, fe vngat. Quum autem videris 
puftulas remoueri, 8C rupturas fanari, appone vn- 
guentum album,in quo fi t pro aceto aqua rofata,& 
oleum viola.pro comuni. 
I) e cautcrijs qua fiunt in coxa, crure, cr pc* 
dibus, C ap, x 111. 
COntra fciaticam pafilonem tria cauteria fiant 
fupra fciam ad nodulum: vel fiat ibi cauteriu 
triangularum. Ad remedium totius corporis duae 
fiunt vfturaein tibia, tribus digitis fub genibus,5C tri 
busdigitisfupranodulumtali, quae multum valent 
ad arthrericam, 8C ad dolorem fuperiorum, 5>C vna 
fiatretrofub crure. Adarthretica, fiat vfturain acui 
tate fub pedibus. 
Contra combuflioncm ignis, ud aqua fer* 
uentis, Cap. X1111. 
SI cobuftio fueriteu igne,uel aqua calida,tunc ac 
cipiatur primo oleum comune, &cum aquafri 
gidadiu 8C diu mifceatur:& quum beneincorpora- 
cum fuerit, iterum adde aqua, & fimiliter mifce diu, 
fidhoctaliinungaslocumcombuftum. Itemaccipe 
cortices maligranati, 8>C in bono vino prius mollifi- 
catiSjineodcm vino decoque,8C poftea teratur cum 
album. oui,& exiliis vngatur locus. Itemaccipe her 
basfrigidas.f craifulam maiorem 8C minore, fiphu- 
Iam,vmbilicum veneris,folatrum,femperuiuam,ct 
oia piftentur, ana manipu.i.cum libr.i.axungiae no- 
ucllaejdf coqueiIlaomniainolIa,& cola,& colatur^ 
addatur parum cerae, 8C maftichcs.hoc multum va- 
let.Item fumitatesfambuci cum axungia miftae,<S£ 
pecritae, 8C pofteadimittanturper.ifj.dies marcefce- 
re,& illud tale coquatur i aqua,& colatu referuecur. 
D e incendio ignis,fi multum pcnetraucnt in pro- 
fundo, C ap. XV. 
SI ignis multum pcnctrctad profundum,fiat hoc 
vnguentum.Redp.lithargyri, plumbi vfti, ana 
vnc.i.maftiches,olibani,ana vnc.ifj. 
Ifta omniapuluerizentur. Item accipe fuccum Ver- 
micularis, vmbilici veneris, folatri, cimarum rubi, 
ana vnc.irj.olei uiola.unc.ifj.fuccus cum oleo viola* 
diu agitetur, ut incorporentur: poftea addatur pul- 
uisfupradidus, 8>C comifceatur. Iteru addatur aqua 
rofa.& fiat ficut unguentum album in mortario, 8C 
ponatur hoc unguentum in folio plataginis, uel cau 
lis, &lfuperponaturlocopatietiJtem accipecalcem 
uiuam,& mitte in aqua, 8C ablue rer,& per tres uices 
dimitterequiefccrein fundo,8C aquam femper profj 
ce: pofteaacdpeoleum uiola.uelrofa.ucl comune, 
dC cum calce beneincorporetur: 8C iterum ablue ca; 
aqua,& profjce,& ufuireferua a. Solet etiam pluria 
mum ualereinundiofaponisfaracenid, fi fiataprin 
dpio.Item melappofitum ualerefolec b. 
a Ad ditio,Item accipealuinen,acetuin,et lycium,et mfi 
mul mifce, dolorem ftatim tollit. Fimus columbinus idt? 
facit. Item fanguisgathnaceusa principio fupennuncTus, 
plurimum valet. Item accipe oleum comline, velyioia. 
vel rofa.et perunge locum vftum,deinde fijperafperge pul 
uerem factum de ftercore alinino vfto. 
b Adduio, Sapo,fic fit.accipiantur duae menfurae quar' 
ti capitelli,et una mefura olei comunis,et fiat decodtio ali-- 
quantula ad fpiflirudinem, quod perpenditur gutta appofi 
ta fupra marmor; et etiam quum applicatur Lngug,ipfam 
vehementer incendit,et mordicattpofiea addatur menfura 
una tertrj capitelli, et fiat decodio vt prius ad aliquantula 
fpiiTitudinem, et probetur praedufto modo ad marmor,et 
ad linguam,fed non mordicabit ita,vt priusipoftea 
nantur duae menfurae de capitello fecundo,et fiat decodio 
vt prius , vfqjad perfecftam fpiflmidincm femper agitam 
do.fignu decodionfseft,quando gutta pofterioris decoc, 
eft minusacutaprima,etminusmordicans.dicitur autem 
faracenicus,quia niger eft. 
Tra flatus lepra er fpecierum eius. Cap. XVI. 
EX corruptis humoribus lepra confurgit in cor- 
pore.Vnde ficut quatuor funthumores,ita qui 
dem & quatuorfunteius fpecies.f.alopecia, elephan 
tia,leonina,&C theriaffs.Eftautealopeciadephlegma 
tCjSC uulpi aftimilatur, quia quemadmodum uulpcs 
dcpilantur,fic qui hanc fpeciem leprae pati confueue 
runt.Elephatia,fit ex fanguine,et ab elephante fic no 
minatur, quia fient elephas oibus animalibus maior 
cft,itafanguis,ex quo fit elephantia,maior eft omni- 
bus alrjs humoribus. Leonina, fic ex cholera natura 
li,& dicitur fic aleone, cj caeteris animalibus calidior 
iudicatur, 8C ita haec palfio calidior alrjs perhibetur* 
.vel ideo, quoniam ficut leo uarius eft colore, fimili- 
ter patientibus hanc uarq funt colores. Theriafis, fit 
ex melancholia,quse tyro feu thero aflimilatur, nam 
ficut tyrus per compaffioncm 8C confricationcfpo- 
lium amittit, ficifti quum extali humore patiuntur, 
tota diefefealpere 8C confricare defiderant, quibus 
hoc vnguentumfacimus. Accipefaponis gallici, ROGERII CHIRVRG IA 
vnc#iirj.picuIae,lib.KCcr3eyvnc.irf.ipumaenitri,vnc. 
irj.fari.lupinorumamaroru,etfuliginis,ana vnc.iirj. 
ruccifumicerrae,vnc.irj.axugi£ veteris, vnc.iiq. olei, 
6C capitelli quantum fufficit, 8C confice fic, omnia in 
vafe fitfWliad ignem pone,praeter ea,qu£ teri debent, 
quouiq;liquefiant,liquefadis 
uerem terendoru m pone,5d fic tepidum omni die iu 
xta ignem vfcpad.vfj.dies co vngatur, 8C poftea eat 
adbalrieu dC abluatur, quuqj hoc fadum fuerit,pofi: 
tres dies tefticuli abfeindantur ei, 8C paulo inter cubi 
cum&humerujvbi fons dicitur,coquatur:etfuper 
utrac£ auricula in fontibus fimilicer.Valet.n.hocun 
guentu proprie contra elephantia. Contra alopeciS 
tale fiat vnguetu, AccipepiperiSjfulphuris viui,ana 
vnc.iq.pyrethri, vn c.q.olei phialam.i.fucci porri, 
phiala.i.faponisgaIlici,lib.i.cofice fic,puluerizanda 
terantur,dC cu oleo bulliant;deindeiaponcaddc,<3£ 
comircc,ecdiflbIue parum ad ignem,fed prius 
ginem ubi eft,abradas:poftea culana fortiter frica,et 
pergat patiens ad balneum,et eo fe in ficco balneo di 
ligeeer inungat, &ineofudet:& ficfaciat detertioi 
teruu die,donec fiyius fic,et femg abrafus exiftac. 
Dcfpafino. Cap. XVII. - ; 
SPafmusfuperucnies unlneri hoc modo curatur. 
Vngacur vnguento graeco,quod ficfit. Accipe 
olei mufcelini, vnc.i.pecrolci, vnc.5. olei comunis, 
8C butyri, vnc.iirj.cerae, vnc.i.ftyraciscalamit£,& rU 
brae, ana drac.q.&.5.maftich.oliba.ana vnc.5.gumi 
hederae,drac.irj.&. confice fic, omniafimulmifcea 
tur,& fupraignem cu liquefiendis ponantur,et cum 
/pathulis agitando puluis terendorum mittatur# Vici 
mo vero,quum adipiflicudinem venerit 8C coftum 
fuerit:fuperponatur ftyrax, & fiat inunftio inter.iif*. 
ignes in cerm'ce,& collo,6C fpina exiftentcs,& etiam 
in toto corpore.hoc autem vnguentum valet mul' 
tum in omni fpafmo de repletione a, 
a AdditioJtcm accipe abfynthp, manip.i.baccas lauri, 
cyminum,8C omnia puluerizata confice cum meile,*SC fac 
bullire aliquantulum vt infpiiTetur ; & politum in plagel' 
la tepidum fuperpone loco dolenti, hoc mitigat dolorem 
mirabiliter. 
Explicit chirurgia magiftri Rogerij, 
FINIS, 
Rcgifirum. 
abcdcfghiklmnopqrftvxyz A BCDEFGHIKLMN 
OPQ.RSTVXYZZ AAABBB Omnes 
n P AAA BBB Quifuntterni L Quimernura, Tabula vero per fe pater. 
Venetfjs apud heredes Luceantonrj luntsc Florentini, 
Anno, NI D, XL VI, Mejife Aprili,